CINXE.COM
Denbora - Wikipedia, entziklopedia askea.
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="eu" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Denbora - Wikipedia, entziklopedia askea.</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )euwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","urtarrila","otsaila","martxoa","apirila","maiatza","ekaina","uztaila","abuztua","iraila","urria","azaroa","abendua"],"wgRequestId":"cc1fb57f-39ec-44d0-bc0b-fd87491dadbe","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Denbora","wgTitle":"Denbora","wgCurRevisionId":9825088,"wgRevisionId":9825088,"wgArticleId":35919,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Txantiloi-deietan argumentu bikoiztuak erabiltzen dituzten orrialdeak","Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluak","Hezkuntza Programako artikuluak","Hezkuntza Programa/Fisika eta Kimika","Wikipedia:GND identifikatzailea duten artikuluak","Denbora","Magnitude fisikoak","Zientziaren filosofiako kontzeptuak","Gogamenaren filosofiako kontzeptuak","Magnitude fisiko eskalarrak"],"wgPageViewLanguage":"eu","wgPageContentLanguage":"eu","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Denbora","wgRelevantArticleId":35919,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"eu","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"eu"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q11471","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.0"}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.math.styles":"ready","ext.categoryTree.styles":"ready","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.categoryTree","ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ErrefAurrebista","ext.gadget.UkensKonkurranse","ext.gadget.TxikipediaTab","ext.gadget.ArtikuluenKalitatea","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=eu&modules=ext.categoryTree.styles%7Cext.cite.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.math.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=eu&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=eu&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.21"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/45/MontreGousset001.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1046"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/45/MontreGousset001.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="697"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/MontreGousset001.jpg/640px-MontreGousset001.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="558"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Denbora - Wikipedia, entziklopedia askea."> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//eu.m.wikipedia.org/wiki/Denbora"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Aldatu" href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (eu)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//eu.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Denbora"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.eu"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom Jarioa" href="/w/index.php?title=Berezi:AzkenAldaketak&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Denbora rootpage-Denbora skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Edukira joan</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Gunea"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu nagusia" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu nagusia" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu nagusia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu nagusia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ezkutatu</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nabigazioa </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Azala" title="Azala bisitatu [z]" accesskey="z"><span>Azala</span></a></li><li id="n-Txikipedia" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Txikipedia:Azala"><span>Txikipedia</span></a></li><li id="n-Ikusgela" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Atari:Hezkuntza/Ikusgela"><span>Ikusgela</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Txokoa" title="Proiektuaren inguruan, zer egin dezakezu, non aurkitu nahi duzuna"><span>Txokoa</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:AzkenAldaketak" title="Wikiko azken aldaketen zerrenda. [r]" accesskey="r"><span>Aldaketa berriak</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:Ausazkoa" title="Ausazko orrialde bat kargatu [x]" accesskey="x"><span>Ausazko orria</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Laguntza:Sarrera" title="Aurkitzeko lekua."><span>Laguntza</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:OrrialdeBereziak"><span>Orri bereziak</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Azala" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Entziklopedia askea" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-eu.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Berezi:Bilatu" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Wikipedia(e)n bilatu [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Bilatu</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Wikipedia wikian bilatu" aria-label="Wikipedia wikian bilatu" autocapitalize="sentences" title="Wikipedia(e)n bilatu [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Berezi:Bilatu"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Bilatu</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Tresna pertsonalak"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Itxura"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Itxura" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Itxura</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=eu.wikipedia.org&uselang=eu" class=""><span>Dohaintza egin</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Berezi:KontuaSortu&returnto=Denbora" title="Kontu bat sortu eta horrekin saioa hastea eskatu nahi genizuke; ez da ezinbestekoa, ordea." class=""><span>Sortu kontua</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Berezi:SaioaHasi&returnto=Denbora" title="Izen ematera gonbidatzen zaitugu. [o]" accesskey="o" class=""><span>Hasi saioa</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Aukera gehiago" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Tresna pertsonalak" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Tresna pertsonalak</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=eu.wikipedia.org&uselang=eu"><span>Dohaintza egin</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:KontuaSortu&returnto=Denbora" title="Kontu bat sortu eta horrekin saioa hastea eskatu nahi genizuke; ez da ezinbestekoa, ordea."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Sortu kontua</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:SaioaHasi&returnto=Denbora" title="Izen ematera gonbidatzen zaitugu. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Hasi saioa</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Izena eman gabeko erabiltzaileentzako orrialdeak <a href="/wiki/Laguntza:Sarrera" aria-label="Artikuluak aldatzeari buruz gehiago ikasi"><span>gehiago ikasi</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:NireEkarpenak" title="IP helbide honetatik egindako aldaketen zerrenda [y]" accesskey="y"><span>Ekarpenak</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:NireEztabaida" title="Zure IParen eztabaida [n]" accesskey="n"><span>Eztabaida</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Eⓧ\u003C/a\u003E\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"eu\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cdiv style=\"width: 100%; background-color: #f3f3f3; border-top: 4px solid #a89332; border-bottom: 4px solid #a89332; padding: 6px; font-size: 1.2em;\"\u003E\u003Cfigure class=\"mw-halign-left\" typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Fitxategi:Ipuscua_-_lehen_aipamena_(cropped).png\" class=\"mw-file-description\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Ipuscua_-_lehen_aipamena_%28cropped%29.png/120px-Ipuscua_-_lehen_aipamena_%28cropped%29.png\" decoding=\"async\" width=\"100\" height=\"39\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Ipuscua_-_lehen_aipamena_%28cropped%29.png/250px-Ipuscua_-_lehen_aipamena_%28cropped%29.png 1.5x\" data-file-width=\"738\" data-file-height=\"288\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003Cfigcaption\u003E\u003C/figcaption\u003E\u003C/figure\u003E \u003Ccenter\u003E\u003Cb\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Atari:Hezkuntza/Lehiaketak/Ipuscuatik_Gipuzkoara\" title=\"Atari:Hezkuntza/Lehiaketak/Ipuscuatik Gipuzkoara\"\u003EIpuscuatik Gipuzkoara\u003C/a\u003E\u003C/b\u003E\u003Cbr /\u003EOspatu gurekin batera Gipuzkoaren lehen aipamenaren milurtekoa.\u003C/center\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Gunea"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Edukiak" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Edukiak</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ezkutatu</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">⇑ Gora</div> </a> </li> <li id="toc-Kontzeptua" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kontzeptua"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Kontzeptua</span> </div> </a> <ul id="toc-Kontzeptua-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Neurketaren_historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Neurketaren_historia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Neurketaren historia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Neurketaren_historia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Erakutsi/ezkutatu Neurketaren historia azpiatal</span> </button> <ul id="toc-Neurketaren_historia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Egutegiak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Egutegiak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Egutegiak</span> </div> </a> <ul id="toc-Egutegiak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Denbora-neurgailuak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Denbora-neurgailuak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Denbora-neurgailuak</span> </div> </a> <ul id="toc-Denbora-neurgailuak-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Antzinaroko_tresnak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Antzinaroko_tresnak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.1</span> <span>Antzinaroko tresnak</span> </div> </a> <ul id="toc-Antzinaroko_tresnak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Erloju_mekanikoak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Erloju_mekanikoak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.2</span> <span>Erloju mekanikoak</span> </div> </a> <ul id="toc-Erloju_mekanikoak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kronometroak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Kronometroak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.3</span> <span>Kronometroak</span> </div> </a> <ul id="toc-Kronometroak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Erloju_digitalak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Erloju_digitalak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.4</span> <span>Erloju digitalak</span> </div> </a> <ul id="toc-Erloju_digitalak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Erloju_atomikoak_eta_GPSa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Erloju_atomikoak_eta_GPSa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.5</span> <span>Erloju atomikoak eta GPSa</span> </div> </a> <ul id="toc-Erloju_atomikoak_eta_GPSa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Neurtutako_denbora-tarte_txikiena" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Neurtutako_denbora-tarte_txikiena"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.6</span> <span>Neurtutako denbora-tarte txikiena</span> </div> </a> <ul id="toc-Neurtutako_denbora-tarte_txikiena-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Izaera_fisikoa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Izaera_fisikoa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Izaera fisikoa</span> </div> </a> <ul id="toc-Izaera_fisikoa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Unitateak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Unitateak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Unitateak</span> </div> </a> <ul id="toc-Unitateak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mekanika_klasikoan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Mekanika_klasikoan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Mekanika klasikoan</span> </div> </a> <ul id="toc-Mekanika_klasikoan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mekanika_erlatibistan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Mekanika_erlatibistan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Mekanika erlatibistan</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Mekanika_erlatibistan-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Erakutsi/ezkutatu Mekanika erlatibistan azpiatal</span> </button> <ul id="toc-Mekanika_erlatibistan-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Denboraren_zabalkuntza" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Denboraren_zabalkuntza"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Denboraren zabalkuntza</span> </div> </a> <ul id="toc-Denboraren_zabalkuntza-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Gezia_eta_entropia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Gezia_eta_entropia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Gezia eta entropia</span> </div> </a> <ul id="toc-Gezia_eta_entropia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Erreferentziak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Erreferentziak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Erreferentziak</span> </div> </a> <ul id="toc-Erreferentziak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ikus,_gainera" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ikus,_gainera"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Ikus, gainera</span> </div> </a> <ul id="toc-Ikus,_gainera-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kanpo_estekak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kanpo_estekak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Kanpo estekak</span> </div> </a> <ul id="toc-Kanpo_estekak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Edukiak" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Eduki-taula" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Eduki taularen ikusgarritasuna aldatu" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Eduki taularen ikusgarritasuna aldatu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Denbora</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Joan beste hizkuntza batean idatzitako artikulu batera. 186 hizkuntzatan eskuragarri." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-186" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">186 hizkuntza</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B0%D0%BC%D2%AD%D0%B0" title="Аамҭа – abkhaziera" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Аамҭа" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="abkhaziera" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Tyd" title="Tyd – afrikaansa" lang="af" hreflang="af" data-title="Tyd" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaansa" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Zeit" title="Zeit – Suitzako alemana" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Zeit" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Suitzako alemana" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%8A%E1%8B%9C" title="ጊዜ – amharera" lang="am" hreflang="am" data-title="ጊዜ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharera" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Tiempo" title="Tiempo – aragoiera" lang="an" hreflang="an" data-title="Tiempo" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoiera" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A4%AF" title="समय – angikera" lang="anp" hreflang="anp" data-title="समय" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angikera" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D9%85%D9%86" title="زمن – arabiera" lang="ar" hreflang="ar" data-title="زمن" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabiera" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86" title="زمان – Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="زمان" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="সময় – assamera" lang="as" hreflang="as" data-title="সময়" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="assamera" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Tiempu" title="Tiempu – asturiera" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Tiempu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturiera" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-atj mw-list-item"><a href="https://atj.wikipedia.org/wiki/Tipahikanicic" title="Tipahikanicic – atikamekwera" lang="atj" hreflang="atj" data-title="Tipahikanicic" data-language-autonym="Atikamekw" data-language-local-name="atikamekwera" class="interlanguage-link-target"><span>Atikamekw</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%85" title="Мех – avarera" lang="av" hreflang="av" data-title="Мех" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="avarera" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Zaman" title="Zaman – azerbaijanera" lang="az" hreflang="az" data-title="Zaman" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaijanera" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86" title="زامان – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="زامان" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D2%A1%D1%8B%D1%82" title="Ваҡыт – baxkirera" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Ваҡыт" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baxkirera" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Zeid" title="Zeid – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Zeid" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/%C4%8Ciesos" title="Čiesos – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Čiesos" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Oras" title="Oras – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Oras" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%81" title="Час – bielorrusiera" lang="be" hreflang="be" data-title="Час" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="bielorrusiera" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%81" title="Час – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Час" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5" title="Време – bulgariera" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Време" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgariera" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A4%AF" title="समय – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="समय" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="সময় – bengalera" lang="bn" hreflang="bn" data-title="সময়" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalera" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%91%E0%BD%B4%E0%BD%A6%E0%BC%8B%E0%BD%9A%E0%BD%BC%E0%BD%91%E0%BC%8D" title="དུས་ཚོད། – tibetera" lang="bo" hreflang="bo" data-title="དུས་ཚོད།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tibetera" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Amzer" title="Amzer – bretoiera" lang="br" hreflang="br" data-title="Amzer" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoiera" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Vrijeme_(fizika)" title="Vrijeme (fizika) – bosniera" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Vrijeme (fizika)" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniera" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B3_%D1%85%D1%83%D0%B3%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%B0" title="Саг хугасаа – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Саг хугасаа" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Temps" title="Temps – katalana" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Temps" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="katalana" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/S%C3%AC-g%C4%83ng" title="Sì-găng – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Sì-găng" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Panahon" title="Panahon – cebuanoera" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Panahon" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuanoera" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8E%A2%E1%8F%B3%E1%8F%A9%E1%8E%AA%E1%8F%97" title="ᎢᏳᏩᎪᏗ – txerokiera" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᎢᏳᏩᎪᏗ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="txerokiera" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA" title="کات – erdialdeko kurduera" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="کات" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="erdialdeko kurduera" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/%C4%8Cas" title="Čas – txekiera" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Čas" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="txekiera" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cu mw-list-item"><a href="https://cu.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%80%D1%A3%D0%BC%D1%A7" title="Врѣмѧ – elizako eslaviera" lang="cu" hreflang="cu" data-title="Врѣмѧ" data-language-autonym="Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ" data-language-local-name="elizako eslaviera" class="interlanguage-link-target"><span>Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%92%C4%83%D1%85%C4%83%D1%82" title="Вăхăт – txuvaxera" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Вăхăт" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="txuvaxera" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Amser" title="Amser – galesa" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Amser" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="galesa" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Tid" title="Tid – daniera" lang="da" hreflang="da" data-title="Tid" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="daniera" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Zeit" title="Zeit – alemana" lang="de" hreflang="de" data-title="Zeit" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="alemana" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Zeman" title="Zeman – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Zeman" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CF%82" title="Χρόνος – greziera" lang="el" hreflang="el" data-title="Χρόνος" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="greziera" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/T%C3%A8imp" title="Tèimp – Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Tèimp" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Time" title="Time – ingelesa" lang="en" hreflang="en" data-title="Time" data-language-autonym="English" data-language-local-name="ingelesa" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Tempo" title="Tempo – esperantoa" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Tempo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperantoa" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Tiempo" title="Tiempo – gaztelania" lang="es" hreflang="es" data-title="Tiempo" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="gaztelania" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Aeg" title="Aeg – estoniera" lang="et" hreflang="et" data-title="Aeg" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoniera" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Tiempu" title="Tiempu – Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Tiempu" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86" title="زمان – persiera" lang="fa" hreflang="fa" data-title="زمان" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persiera" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Aika" title="Aika – finlandiera" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Aika" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finlandiera" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Aig" title="Aig – Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Aig" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Gauna" title="Gauna – fijiera" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Gauna" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="fijiera" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Temps" title="Temps – frantsesa" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Temps" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="frantsesa" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Tidj" title="Tidj – iparraldeko frisiera" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Tidj" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="iparraldeko frisiera" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Timp" title="Timp – friulera" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Timp" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="friulera" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Tiid" title="Tiid – mendebaldeko frisiera" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Tiid" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="mendebaldeko frisiera" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Am" title="Am – irlandera" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Am" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandera" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Tan" title="Tan – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Tan" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Tempo" title="Tempo – galiziera" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Tempo" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galiziera" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/%C3%81ra" title="Ára – guaraniera" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Ára" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guaraniera" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="recommended article"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Lokaci" title="Lokaci – hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Lokaci" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="hausa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/S%E1%B9%B3%CC%80-ki%C3%AAn" title="Sṳ̀-kiên – Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Sṳ̀-kiên" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%96%D7%9E%D7%9F" title="זמן – hebreera" lang="he" hreflang="he" data-title="זמן" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebreera" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A4%AF" title="समय – hindia" lang="hi" hreflang="hi" data-title="समय" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindia" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Samay" title="Samay – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Samay" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Vrijeme_(fizika)" title="Vrijeme (fizika) – kroaziera" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Vrijeme (fizika)" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="kroaziera" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Tan" title="Tan – Haitiko kreolera" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Tan" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="Haitiko kreolera" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Id%C5%91" title="Idő – hungariera" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Idő" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hungariera" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF" title="Ժամանակ – armeniera" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ժամանակ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="armeniera" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Tempore" title="Tempore – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Tempore" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Waktu" title="Waktu – indonesiera" lang="id" hreflang="id" data-title="Waktu" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonesiera" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B0" title="Ха – ingushera" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Ха" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="ingushera" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Tempo" title="Tempo – idoa" lang="io" hreflang="io" data-title="Tempo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="idoa" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/T%C3%ADmi" title="Tími – islandiera" lang="is" hreflang="is" data-title="Tími" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandiera" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Tempo" title="Tempo – italiera" lang="it" hreflang="it" data-title="Tempo" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italiera" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E6%99%82%E9%96%93" title="時間 – japoniera" lang="ja" hreflang="ja" data-title="時間" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoniera" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Taim" title="Taim – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Taim" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Wektu" title="Wektu – javera" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Wektu" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javera" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%9D" title="დრო – georgiera" lang="ka" hreflang="ka" data-title="დრო" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="georgiera" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Waq%C4%B1t" title="Waqıt – Kara-Kalpak" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Waqıt" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="Kara-Kalpak" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Akud" title="Akud – kabiliera" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Akud" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="kabiliera" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Al%C9%A9waat%CA%8B" title="Alɩwaatʋ – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Alɩwaatʋ" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Jen" title="Jen – tyapa" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Jen" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="tyapa" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%B0%D2%9B%D1%8B%D1%82" title="Уақыт – kazakhera" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Уақыт" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazakhera" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%B2" title="ಕಾಲ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಕಾಲ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%8B%9C%EA%B0%84" title="시간 – koreera" lang="ko" hreflang="ko" data-title="시간" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreera" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Заман – karachayera-balkarera" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Заман" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="karachayera-balkarera" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Wext" title="Wext – kurduera" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Wext" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurduera" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Termyn" title="Termyn – kornubiera" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Termyn" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="kornubiera" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%B1%D0%B0%D0%BA%D1%8B%D1%82" title="Убакыт – kirgizera" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Убакыт" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirgizera" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artikulu nabarmenduak"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Tempus" title="Tempus – latina" lang="la" hreflang="la" data-title="Tempus" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latina" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Z%C3%A4it" title="Zäit – luxenburgera" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Zäit" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luxenburgera" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Tempo" title="Tempo – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Tempo" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Tied" title="Tied – limburgera" lang="li" hreflang="li" data-title="Tied" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limburgera" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Tempo" title="Tempo – liguriera" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Tempo" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="liguriera" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Temp" title="Temp – lombardiera" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Temp" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombardiera" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%A5%E0%BA%B2%E0%BA%8D%E0%BA%8A%E0%BA%B7%E0%BB%88%E0%BB%9C%E0%BB%88%E0%BA%A7%E0%BA%8D%E0%BA%99%E0%BA%B1%E0%BA%9A%E0%BB%80%E0%BA%A7%E0%BA%A5%E0%BA%B2" title="ລາຍຊື່ໜ່ວຍນັບເວລາ – laosera" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ລາຍຊື່ໜ່ວຍນັບເວລາ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="laosera" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Laikas" title="Laikas – lituaniera" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Laikas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituaniera" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Laiks" title="Laiks – letoniera" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Laiks" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letoniera" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A4%AF" title="समय – maithilia" lang="mai" hreflang="mai" data-title="समय" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="maithilia" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Wektu" title="Wektu – Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Wektu" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Fotoana" title="Fotoana – malgaxea" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Fotoana" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgaxea" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Wakatu" title="Wakatu – minangkabauera" lang="min" hreflang="min" data-title="Wakatu" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="minangkabauera" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5" title="Време – mazedoniera" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Време" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="mazedoniera" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B4%BE%E0%B4%B2%E0%B4%82" title="കാലം – malabarera" lang="ml" hreflang="ml" data-title="കാലം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malabarera" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%83%D0%B3%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%B0" title="Хугацаа – mongoliera" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Хугацаа" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongoliera" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%83%EA%AF%87%EA%AF%9D" title="ꯃꯇꯝ – manipurera" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯃꯇꯝ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="manipurera" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B3" title="काळ – marathera" lang="mr" hreflang="mr" data-title="काळ" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathera" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – malaysiera" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Masa" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malaysiera" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%81%E1%80%BB%E1%80%AD%E1%80%94%E1%80%BA" title="အချိန် – birmaniera" lang="my" hreflang="my" data-title="အချိန်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmaniera" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%BA%D0%B0" title="Шка – erziera" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Шка" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="erziera" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%85" title="توم – mazandarandera" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="توم" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazandarandera" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Cahuitl" title="Cahuitl – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Cahuitl" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Tiet" title="Tiet – behe-alemana" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Tiet" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="behe-alemana" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Tied" title="Tied – behe-saxoiera" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Tied" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="behe-saxoiera" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A4%AF" title="समय – nepalera" lang="ne" hreflang="ne" data-title="समय" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepalera" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%88_(%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B2)" title="ई (काल) – newarera" lang="new" hreflang="new" data-title="ई (काल)" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newarera" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Tijd" title="Tijd – nederlandera" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Tijd" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="nederlandera" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Tid" title="Tid – nynorsk (norvegiera)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Tid" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="nynorsk (norvegiera)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Tid" title="Tid – bokmål (norvegiera)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Tid" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="bokmål (norvegiera)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Tempe" title="Tempe – Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Tempe" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nso mw-list-item"><a href="https://nso.wikipedia.org/wiki/Nako" title="Nako – pediera" lang="nso" hreflang="nso" data-title="Nako" data-language-autonym="Sesotho sa Leboa" data-language-local-name="pediera" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho sa Leboa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ny mw-list-item"><a href="https://ny.wikipedia.org/wiki/Nthawi" title="Nthawi – chewera" lang="ny" hreflang="ny" data-title="Nthawi" data-language-autonym="Chi-Chewa" data-language-local-name="chewera" class="interlanguage-link-target"><span>Chi-Chewa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Temps" title="Temps – okzitaniera" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Temps" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="okzitaniera" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Aigu" title="Aigu – Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Aigu" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Yeroo" title="Yeroo – oromoera" lang="om" hreflang="om" data-title="Yeroo" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="oromoera" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%B8%E0%AC%AE%E0%AD%9F_(%E0%AC%95%E0%AC%BE%E0%AC%B3)" title="ସମୟ (କାଳ) – oriya" lang="or" hreflang="or" data-title="ସମୟ (କାଳ)" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="oriya" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B8%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%82" title="ਸਮਾਂ – punjabera" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਸਮਾਂ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="punjabera" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Tans" title="Tans – Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Tans" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Czas" title="Czas – poloniera" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Czas" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="poloniera" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Temp" title="Temp – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Temp" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%84%D8%A7" title="ویلا – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="ویلا" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D8%AE%D8%AA" title="وخت – paxtunera" lang="ps" hreflang="ps" data-title="وخت" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paxtunera" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Tempo" title="Tempo – portugesa" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Tempo" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugesa" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Mit%27awi" title="Mit'awi – kitxua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Mit'awi" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="kitxua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Timp" title="Timp – errumaniera" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Timp" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="errumaniera" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%80%D0%B5%D0%BC%D1%8F" title="Время – errusiera" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Время" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="errusiera" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%81" title="Час – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Час" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%8D%D0%BC" title="Кэм – sakhera" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Кэм" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="sakhera" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%9A%E1%B1%A0%E1%B1%9B%E1%B1%9A" title="ᱚᱠᱛᱚ – santalera" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱚᱠᱛᱚ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="santalera" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Tempu" title="Tempu – siziliera" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Tempu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="siziliera" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Time" title="Time – eskoziera" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Time" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="eskoziera" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D9%82%D8%AA" title="وقت – sindhia" lang="sd" hreflang="sd" data-title="وقت" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhia" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Vrijeme_(fizika)" title="Vrijeme (fizika) – serbokroaziera" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Vrijeme (fizika)" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbokroaziera" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%8F%E0%B6%BD%E0%B6%BA" title="කාලය – sinhala" lang="si" hreflang="si" data-title="කාලය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="sinhala" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Time" title="Time – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Time" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/%C4%8Cas_(fyzika)" title="Čas (fyzika) – eslovakiera" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Čas (fyzika)" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="eslovakiera" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/%C4%8Cas" title="Čas – esloveniera" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Čas" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="esloveniera" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-smn mw-list-item"><a href="https://smn.wikipedia.org/wiki/%C3%84igi" title="Äigi – Inariko samiera" lang="smn" hreflang="smn" data-title="Äigi" data-language-autonym="Anarâškielâ" data-language-local-name="Inariko samiera" class="interlanguage-link-target"><span>Anarâškielâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Nguva" title="Nguva – shonera" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Nguva" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="shonera" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Wakhti" title="Wakhti – somaliera" lang="so" hreflang="so" data-title="Wakhti" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somaliera" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Koha" title="Koha – albaniera" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Koha" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albaniera" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5" title="Време – serbiera" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Време" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbiera" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Tied" title="Tied – Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Tied" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Waktu" title="Waktu – sundanera" lang="su" hreflang="su" data-title="Waktu" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="sundanera" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Tid" title="Tid – suediera" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Tid" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suediera" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Wakati" title="Wakati – swahilia" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Wakati" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="swahilia" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-syl mw-list-item"><a href="https://syl.wikipedia.org/wiki/%EA%A0%9B%EA%A0%A6%EA%A0%81%EA%A0%9F" title="ꠛꠦꠁꠟ – Sylheti" lang="syl" hreflang="syl" data-title="ꠛꠦꠁꠟ" data-language-autonym="ꠍꠤꠟꠐꠤ" data-language-local-name="Sylheti" class="interlanguage-link-target"><span>ꠍꠤꠟꠐꠤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Czas" title="Czas – silesiera" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Czas" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="silesiera" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%A8%E0%AF%87%E0%AE%B0%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="நேரம் – tamilera" lang="ta" hreflang="ta" data-title="நேரம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilera" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B0%AE%E0%B0%AF%E0%B0%82" title="సమయం – telugua" lang="te" hreflang="te" data-title="సమయం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="telugua" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%BD" title="Замон – tajikera" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Замон" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tajikera" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%A7%E0%B8%A5%E0%B8%B2" title="เวลา – thailandiera" lang="th" hreflang="th" data-title="เวลา" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thailandiera" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Wagt" title="Wagt – turkmenera" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Wagt" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="turkmenera" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Panahon" title="Panahon – tagaloa" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Panahon" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagaloa" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Zaman" title="Zaman – turkiera" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Zaman" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turkiera" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%BA%D1%8B%D1%82" title="Вакыт – tatarera" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Вакыт" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarera" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%8B%D1%80" title="Дыр – udmurtera" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Дыр" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="udmurtera" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%81" title="Час – ukrainera" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Час" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainera" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D9%82%D8%AA" title="وقت – urdua" lang="ur" hreflang="ur" data-title="وقت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdua" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Vaqt" title="Vaqt – uzbekera" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Vaqt" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbekera" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Tenpo" title="Tenpo – veneziera" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Tenpo" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="veneziera" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Aig" title="Aig – Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Aig" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BB%9Di_gian" title="Thời gian – vietnamera" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Thời gian" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamera" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Tyd" title="Tyd – West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Tyd" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Tim" title="Tim – volapük" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Tim" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="volapük" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Oras_(pisika)" title="Oras (pisika) – warayera" lang="war" hreflang="war" data-title="Oras (pisika)" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="warayera" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%BE%B0%E5%85%89" title="辰光 – wu txinera" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="辰光" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu txinera" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xal mw-list-item"><a href="https://xal.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B0%D0%B3" title="Цаг – kalmykera" lang="xal" hreflang="xal" data-title="Цаг" data-language-autonym="Хальмг" data-language-local-name="kalmykera" class="interlanguage-link-target"><span>Хальмг</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%AF%E1%83%98" title="ბორჯი – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ბორჯი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A6%D7%99%D7%99%D7%98" title="צייט – yiddisha" lang="yi" hreflang="yi" data-title="צייט" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yiddisha" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/%C3%80s%C3%ACk%C3%B2" title="Àsìkò – jorubera" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Àsìkò" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="jorubera" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Seizgan" title="Seizgan – zhuangera" lang="za" hreflang="za" data-title="Seizgan" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="zhuangera" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%97%B6%E9%97%B4" title="时间 – txinera" lang="zh" hreflang="zh" data-title="时间" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="txinera" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E6%99%82" title="時 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="時" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/S%C3%AE-kan" title="Sî-kan – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Sî-kan" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%99%82%E9%96%93" title="時間 – kantonera" lang="yue" hreflang="yue" data-title="時間" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantonera" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/Isikhathi" title="Isikhathi – zuluera" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Isikhathi" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="zuluera" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q11471#sitelinks-wikipedia" title="Aldatu hizkuntzen arteko loturak" class="wbc-editpage">Aldatu loturak</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Izen-tarteak"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Denbora" title="Eduki orrialdea ikusi [c]" accesskey="c"><span>Artikulua</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Eztabaida:Denbora" rel="discussion" title="Artikuluari buruzko eztabaida [t]" accesskey="t"><span>Eztabaida</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Aldatu hizkuntza aldaera" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">euskara</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Ikusketak"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Denbora"><span>Irakurri</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit" title="Orri hau aldatu [v]" accesskey="v"><span>Aldatu</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit" title="Idatzi orri honen iturburu kodea [e]" accesskey="e"><span>Aldatu iturburu kodea</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=history" title="Artikulu honen aurreko bertsioak. [h]" accesskey="h"><span>Ikusi historia</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Tresnak" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Tresnak</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Tresnak</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ezkutatu</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Ekintzak </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Denbora"><span>Irakurri</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit" title="Orri hau aldatu [v]" accesskey="v"><span>Aldatu</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit" title="Idatzi orri honen iturburu kodea [e]" accesskey="e"><span>Aldatu iturburu kodea</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=history"><span>Ikusi historia</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Orokorra </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:ZerkLotzenDuHona/Denbora" title="Orri honetaranzko esteka duten wiki orri guztien zerrenda [j]" accesskey="j"><span>Honanzko esteka duten orriak</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:RecentChangesLinked/Denbora" rel="nofollow" title="Orri honetatik esteka duten orrietako azken aldaketak [k]" accesskey="k"><span>Lotutako orrietako aldaketak</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=eu" title="Irudiak edo media fitxategiak igo [u]" accesskey="u"><span>Fitxategia igo</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Denbora&oldid=9825088" title="Orriaren bertsio honetaranzko esteka iraunkorra"><span>Lotura iraunkorra</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=info" title="Orrialde honi buruzko informazio gehiago"><span>Orri honen datuak</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:CiteThisPage&page=Denbora&id=9825088&wpFormIdentifier=titleform" title="Orri honen aipua egiteko moduari buruzko informazioa"><span>Artikulu hau aipatu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Feu.wikipedia.org%2Fwiki%2FDenbora"><span>URL laburra lortu</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:QrCode&url=https%3A%2F%2Feu.wikipedia.org%2Fwiki%2FDenbora"><span>QR kodea jaitsi</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Inprimatu/esportatu </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:Book&bookcmd=book_creator&referer=Denbora"><span>Liburu bat sortu</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:DownloadAsPdf&page=Denbora&action=show-download-screen"><span>Deskargatu PDF formatuan</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Denbora&printable=yes" title="Orrialde honen bertsio inprimagarria [p]" accesskey="p"><span>Inprimatzeko bertsioa</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Beste proiektuetan </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Time" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q11471" title="Datuen biltegi elementu batera lotuta [g]" accesskey="g"><span>Wikidata itema</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Itxura"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Itxura</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ezkutatu</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-1-Wikipedia10000" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Wikipedia_guztiek_izan_beharreko_artikuluen_zerrenda/3._maila" title="Artikulu hau Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrendaren parte da"><img alt="Artikulu hau Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrendaren parte da" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Wikipedia-1000.png/20px-Wikipedia-1000.png" decoding="async" width="20" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Wikipedia-1000.png/40px-Wikipedia-1000.png 1.5x" data-file-width="1122" data-file-height="1024" /></a></span></div></div> <div id="mw-indicator-2-HezkuntzaPrograma" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Atari:Hezkuntza" title="Artikulu hau "Kalitatezko 2.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat" proiektuaren parte da"><img alt="Artikulu hau "Kalitatezko 2.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat" proiektuaren parte da" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Hezkuntza_Programa_12-16_ikonoa.png/19px-Hezkuntza_Programa_12-16_ikonoa.png" decoding="async" width="19" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Hezkuntza_Programa_12-16_ikonoa.png/28px-Hezkuntza_Programa_12-16_ikonoa.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Hezkuntza_Programa_12-16_ikonoa.png/38px-Hezkuntza_Programa_12-16_ikonoa.png 2x" data-file-width="747" data-file-height="794" /></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Wikipedia, Entziklopedia askea</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="eu" dir="ltr"><p class="mw-empty-elt"> </p> <table class="infobox" style="width:22em"><tbody><tr><th colspan="2" style="text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold">Denbora</th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data infobox-data" style="text-align:center"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fitxategi:MontreGousset001.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/MontreGousset001.jpg/285px-MontreGousset001.jpg" decoding="async" width="285" height="248" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/MontreGousset001.jpg/428px-MontreGousset001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/MontreGousset001.jpg/570px-MontreGousset001.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="697" /></a></span></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left">Magnitude mota</th><td class="infobox-data"><a href="/w/index.php?title=Magnitude_eskalar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Magnitude eskalar (sortu gabe)">magnitude eskalarra</a> eta <a href="/w/index.php?title=Espazio-denbora_entitate&action=edit&redlink=1" class="new" title="Espazio-denbora entitate (sortu gabe)">espazio-denbora entitatea</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left">Dimentsioa</th><td class="infobox-data"><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\mathsf {T}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi mathvariant="sans-serif">T</mi> </mrow> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\mathsf {T}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7860e4d66c67ce669b88f07a796b143537193daf" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.583ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle {\mathsf {T}}}" /></span></td></tr></tbody></table> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9236167">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9235570">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9249993">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:right;clear:right;margin:0.5em 0 1em 1em;background:#f8f9fa;border:1px solid #aaa;padding:0.2em;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;border-collapse:collapse;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:right!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding:0 0.4em 0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding:0.2em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding:0.4em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.8em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.5em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.8em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:right;font-size:115%;padding:0 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{padding:0 0.4em;text-align:left;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}.mw-parser-output .sidebar-list-title-c{padding:0 0.4em;text-align:center;margin:0 3.3em}@media(max-width:720px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}</style><table class="sidebar sidebar-collapse nomobile nowraplinks"><tbody><tr><td class="sidebar-pretitle">Artikulu sorta honen partea:</td></tr><tr><th class="sidebar-title-with-pretitle" style="padding-left:0.9em;padding-right:0.9em;"><a href="/wiki/Mekanika_klasiko" title="Mekanika klasiko">Mekanika klasikoa</a></th></tr><tr><td class="sidebar-image"><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\boldsymbol {F}}=m{\boldsymbol {a}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi mathvariant="bold-italic">F</mi> </mrow> <mo>=</mo> <mi>m</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi mathvariant="bold-italic">a</mi> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\boldsymbol {F}}=m{\boldsymbol {a}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/a0e889207254cfbfab613b8beba214f5e4d2430d" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:8.49ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle {\boldsymbol {F}}=m{\boldsymbol {a}}}" /></span><div class="sidebar-caption" style="font-size:90%;padding:0.6em 0;font-style:italic;"><a href="/wiki/Newtonen_legeak" title="Newtonen legeak">Newtonen legeak</a></div></td></tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background:#ddf; display:block;margin-bottom:1.0em;"> <div class="hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Mekanika_klasikoaren_historia" title="Mekanika klasikoaren historia">Historia</a></li> <li><a href="/wiki/Mekanika_Klasikoaren_kronologia" class="mw-redirect" title="Mekanika Klasikoaren kronologia">Kronologia</a></li></ul> </div></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#ddf;text-align:center;">Adarrak</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content plainlist" style="padding-top:0.35em;"><div class="hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Mekanika_aplikatua" title="Mekanika aplikatua">Aplikatua</a></li> <li><a href="/wiki/Dinamika" title="Dinamika">Dinamika</a></li> <li><a href="/wiki/Estatika" title="Estatika">Estatika</a></li> <li><a href="/wiki/Zeruko_mekanika" title="Zeruko mekanika">Zerukoa</a></li> <li><a href="/wiki/Zinematika" title="Zinematika">Zinematika</a></li> <li><a href="/wiki/Medio_jarraituen_mekanika" title="Medio jarraituen mekanika">Medio jarraituak</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Zinetika_(fisika)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zinetika (fisika) (sortu gabe)">Zinetika</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fisika_estatistiko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fisika estatistiko (sortu gabe)">Estatistikoa</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible"><div class="sidebar-list-title" style="background:#ddf;text-align:center;">Oinarriak</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content plainlist" style="padding-top:0.35em;"><div class="hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Abiadura" title="Abiadura">Abiadura</a></li> <li><a href="/wiki/Azelerazio" title="Azelerazio">Azelerazioa</a></li> <li><a href="/wiki/Abiadura-modulu" class="mw-redirect" title="Abiadura-modulu">Abiadura-modulua</a></li> <li><a href="/wiki/Bulkada_(fisika)" title="Bulkada (fisika)">Bulkada</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=D%27Alembert-en_printzipioa&action=edit&redlink=1" class="new" title="D'Alembert-en printzipioa (sortu gabe)">D'Alembert-en printzipioa</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Denbora</a></li> <li><a href="/wiki/Energia" title="Energia">Energia</a> <ul><li><a href="/wiki/Energia_potentzial" title="Energia potentzial">potentziala</a></li> <li><a href="/wiki/Energia_zinetiko" title="Energia zinetiko">zinetikoa</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Erreferentzia-sistema" title="Erreferentzia-sistema">Erreferentzia-sistema</a></li> <li><a href="/wiki/Erreferentzia-sistema_inertzial" title="Erreferentzia-sistema inertzial">Erreferentzia-sistema inertziala</a></li> <li><a href="/wiki/Erreferentzia-sistema_ez-inertzial" title="Erreferentzia-sistema ez-inertzial">Erreferentzia-sistema ez-inertziala</a></li> <li><a href="/wiki/Espazio" title="Espazio">Espazioa</a></li> <li><a href="/wiki/Indar-pare" title="Indar-pare">Indar-parea</a></li> <li><a href="/wiki/Indar" title="Indar">Indarra</a></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/Inertzia" title="Inertzia">Inertzia</a> / <a href="/wiki/Inertzia-momentu" title="Inertzia-momentu">Inertzia-momentua</a></span></li> <li><a href="/wiki/Lan_(fisika)" title="Lan (fisika)">Lana</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lan_birtual&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lan birtual (sortu gabe)">Lan birtuala</a></li> <li><a href="/wiki/Masa" title="Masa">Masa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Momentu_(fisika)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Momentu (fisika) (sortu gabe)">Momentua</a></li> <li><a href="/wiki/Momentu_angeluar" title="Momentu angeluar">Momentu angeluarra</a></li> <li><a href="/wiki/Momentu_lineal" title="Momentu lineal">Momentu lineala</a></li> <li><a href="/wiki/Potentzia" title="Potentzia">Potentzia</a></li> <li><a href="/wiki/Torke" class="mw-redirect" title="Torke">Torkea</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#ddf;text-align:center;">Zientzialariak</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content plainlist" style="padding-top:0.35em;"><div class="hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Galileo_Galilei" title="Galileo Galilei">Galileo</a></li> <li><a href="/wiki/Christiaan_Huygens" title="Christiaan Huygens">Huygens</a></li> <li><a href="/wiki/Isaac_Newton" title="Isaac Newton">Newton</a></li> <li><a href="/wiki/Johannes_Kepler" title="Johannes Kepler">Kepler</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jeremiah_Horrocks&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jeremiah Horrocks (sortu gabe)">Horrocks</a></li> <li><a href="/wiki/Edmond_Halley" title="Edmond Halley">Halley</a></li> <li><a href="/wiki/Leonhard_Euler" title="Leonhard Euler">Euler</a></li> <li><a href="/wiki/Jean_le_Rond_d%27Alembert" title="Jean le Rond d'Alembert">d'Alembert</a></li> <li><a href="/wiki/Alexis_Clairaut" title="Alexis Clairaut">Clairaut</a></li> <li><a href="/wiki/Joseph-Louis_Lagrange" title="Joseph-Louis Lagrange">Lagrange</a></li> <li><a href="/wiki/Pierre-Simon_Laplace" title="Pierre-Simon Laplace">Laplace</a></li> <li><a href="/wiki/William_Rowan_Hamilton" title="William Rowan Hamilton">Hamilton</a></li> <li><a href="/wiki/Sim%C3%A9on_Denis_Poisson" title="Siméon Denis Poisson">Poisson</a></li> <li><a href="/wiki/Daniel_Bernoulli" title="Daniel Bernoulli">Daniel Bernoulli</a></li> <li><a href="/wiki/Johann_Bernoulli" title="Johann Bernoulli">Johann Bernoulli</a></li> <li><a href="/wiki/Augustin-Louis_Cauchy" title="Augustin-Louis Cauchy">Cauchy</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#ddf;text-align:center;">Muinekoak</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content plainlist" style="padding-top:0.35em;"><div class="hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Bibrazio" title="Bibrazio">Bibrazioa</a></li> <li><a href="/wiki/Desplazamendu_(fisika)" title="Desplazamendu (fisika)">Desplazamendua</a></li> <li><a href="/wiki/Erreferentzia-sistema" title="Erreferentzia-sistema">Erreferentzia-sistema</a></li> <li><a href="/wiki/Erreferentzia-sistema_inertzial" title="Erreferentzia-sistema inertzial">Erreferentzia-sistema inertziala</a></li> <li><a href="/wiki/Erreferentzia-sistema_ez-inertzial" title="Erreferentzia-sistema ez-inertzial">Erreferentzia-sistema ez-inertziala</a></li> <li><a href="/wiki/Gorputz_zurrun" title="Gorputz zurrun">Gorputz zurruna</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Eulerren_ekuazio&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eulerren ekuazio (sortu gabe)">Eulerren ekuazioa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Solido_zurrunaren_mekanika&action=edit&redlink=1" class="new" title="Solido zurrunaren mekanika (sortu gabe)">Solido zurrunaren mekanika</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Grabitazio_unibertsalaren_legea" title="Grabitazio unibertsalaren legea"><span style="white-space: normal;">Grabitazio unibertsalaren legea</span></a></li> <li><a href="/wiki/Higidura_zuzen" title="Higidura zuzen">Higidura zuzena</a></li> <li><a href="/wiki/Higidura" title="Higidura">Higidura</a></li> <li><a href="/wiki/Marruskadura-indar" title="Marruskadura-indar">Marruskadura-indarra</a></li> <li><a href="/wiki/Newtonen_legeak" title="Newtonen legeak">Newtonen legeak</a></li> <li><a href="/wiki/Osziladore_harmoniko" title="Osziladore harmoniko">Osziladore harmonikoa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Moteltze&action=edit&redlink=1" class="new" title="Moteltze (sortu gabe)">Moteltze</a>(<a href="/w/index.php?title=Moteltze_ratio&action=edit&redlink=1" class="new" title="Moteltze ratio (sortu gabe)">Moteltze ratio</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Higiduraren_ekuazio&action=edit&redlink=1" class="new" title="Higiduraren ekuazio (sortu gabe)">Higiduraren ekuazioa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Eulerren_higiduraren_legeak&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eulerren higiduraren legeak (sortu gabe)"><span style="white-space: normal;">Eulerren higiduraren legeak</span></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Itxurazko_indar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Itxurazko indar (sortu gabe)">Itxurazko indarra</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Partikula_planarraren_higadura-mekanika&action=edit&redlink=1" class="new" title="Partikula planarraren higadura-mekanika (sortu gabe)">Partikula planarraren higadura-mekanika</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Abiadura_erlatibo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Abiadura erlatibo (sortu gabe)">Abiadura erlatiboa</a></li> <li><a href="/wiki/Higidura_harmoniko_sinple" title="Higidura harmoniko sinple">Higidura harmoniko sinple</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#ddf;text-align:center;"><a href="/wiki/Biraketa-ardatz" title="Biraketa-ardatz">Biraketa</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content plainlist" style="padding-top:0.35em;"><div class="hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Abiadura_angeluar" title="Abiadura angeluar">Abiadura angeluarra</a></li> <li><a href="/wiki/Abiadura" title="Abiadura">Abiadura tangentziala</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Azelerazio_angeluar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Azelerazio angeluar (sortu gabe)">Azelerazio angeluarra</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Biraketa-abiadura&action=edit&redlink=1" class="new" title="Biraketa-abiadura (sortu gabe)">Biraketa-abiadura</a></li> <li><a href="/wiki/Coriolis_efektua" title="Coriolis efektua">Coriolis efektua</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Desplazamendu_angeluar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Desplazamendu angeluar (sortu gabe)">Desplazamendua</a></li> <li><a href="/wiki/Erreferentzia-sistema" title="Erreferentzia-sistema">Erreferentzia-sistema</a></li> <li><a href="/wiki/Higidura_zirkular" title="Higidura zirkular">Higidura zirkular</a></li> <li><a href="/wiki/Indar_zentripetu" title="Indar zentripetu">Indar zentripetu</a></li> <li><a href="/wiki/Indar_zentrifugo" title="Indar zentrifugo">Indar zentrifugo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Maiztasun_angeluar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maiztasun angeluar (sortu gabe)">Maiztasuna</a></li> <li><a href="/wiki/Pendulu_(matematika)" class="mw-redirect" title="Pendulu (matematika)">Pendulua</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#ddf;text-align:center;">Formulazioak</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content plainlist" style="padding-top:0.35em;"><div class="hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Newtonen_legeak" title="Newtonen legeak">Newtonen legeak</a></li> <li><a href="/wiki/Mekanika_analitiko" title="Mekanika analitiko">Mekanika analitikoa</a></li> <li><a href="/wiki/Lagrangeren_mekanika" title="Lagrangeren mekanika">Mekanika Lagrangiar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mekanika_Hamiltoniar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mekanika Hamiltoniar (sortu gabe)">Mekanika Hamiltoniar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mekanika_Routhiar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mekanika Routhiar (sortu gabe)">Mekanika Routhiar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hamilton%E2%80%93Jacobi_ekuazioa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hamilton–Jacobi ekuazioa (sortu gabe)">Hamilton–Jacobi ekuazioa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Appellen_higidura-ekuazioa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Appellen higidura-ekuazioa (sortu gabe)">Appellen higidura-ekuazioa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Koopman%E2%80%93von_Neumann_mekanika_klasiko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Koopman–von Neumann mekanika klasiko (sortu gabe)">Koopman–von Neumann mekanika</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#ddf;text-align:center;">Kategoriak</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content plainlist" style="padding-top:0.35em;"><div class="hlist"><div class="CategoryTreeTag" data-ct-options="{"mode":0,"hideprefix":20,"showcount":false,"namespaces":false,"notranslations":false}"><div class="CategoryTreeSection"><div class="CategoryTreeItem"><span class="CategoryTreeBullet"><a class="CategoryTreeToggle" data-ct-title="Mekanika_klasikoa" aria-expanded="false"></a> </span> <bdi dir="ltr"><a href="/wiki/Kategoria:Mekanika_klasikoa" title="Kategoria:Mekanika klasikoa">Mekanika klasikoa</a></bdi></div><div class="CategoryTreeChildren" style="display:none"></div></div></div> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-navbar" style="padding-top:0.15em;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r9236167" /><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9235565">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-ikusi"><a href="/wiki/Txantiloi:Mekanika_klasikoa" title="Txantiloi:Mekanika klasikoa"><abbr title="Txantiloi hau ikusi">i</abbr></a></li><li class="nv-eztabaida"><a href="/w/index.php?title=Txantiloi_eztabaida:Mekanika_klasikoa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Txantiloi eztabaida:Mekanika klasikoa (sortu gabe)"><abbr title="Txantiloi hau eztabaidatu">e</abbr></a></li><li class="nv-aldatu"><a class="external text" href="https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Txantiloi:Mekanika_klasikoa&action=edit"><abbr title="Txantiloi hau aldatu">a</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <p><b>Denbora</b> <a href="/wiki/Iragan" title="Iragan">iraganetik</a>, <a href="/wiki/Orain" title="Orain">orainetik</a>, <a href="/wiki/Etorkizun" title="Etorkizun">etorkizunera</a>, itxuraz <a href="/w/index.php?title=Prozesu_atzeraezin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prozesu atzeraezin (sortu gabe)">atzeraezina</a> den <a href="/wiki/Segida" title="Segida">segida</a> batean gertatzen den <a href="/wiki/Existentzia" title="Existentzia">existentziaren</a> eta <a href="/w/index.php?title=Gertaera_(filosofia)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gertaera (filosofia) (sortu gabe)">gertaeren</a> sekuentzia jarraitua da. Gertaerak sekuentziatzeko, gertaeren iraupena edo haien arteko tarteak alderatzeko eta <a href="/w/index.php?title=Errealitate_material&action=edit&redlink=1" class="new" title="Errealitate material (sortu gabe)">errealitate materialean</a> edo <a href="/w/index.php?title=Kualia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kualia (sortu gabe)">esperientzia</a> <a href="/wiki/Kontzientzia" title="Kontzientzia">kontzientean</a> magnitudeen <a href="/wiki/Deribatu" title="Deribatu">aldaketa-tasak</a> kuantifikatzeko erabiltzen diren hainbat <a href="/wiki/Neurketa" title="Neurketa">neurketaren</a> magnitude bat da<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Askotan denbora laugarren <a href="/wiki/Dimentsio" title="Dimentsio">dimentsio</a> gisa aipatzen da, <a href="/wiki/Hiru_dimentsioko" title="Hiru dimentsioko">hiru dimentsio</a> espazialekin batera<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Denbora oso gai garrantzitsua izan da denbora luzean <a href="/wiki/Erlijio" title="Erlijio">erlijioan</a>, <a href="/wiki/Filosofia" title="Filosofia">filosofian</a> eta <a href="/wiki/Zientzia" title="Zientzia">zientzian</a>, baina esparru guztietan <a href="/w/index.php?title=Definizio_zirkular&action=edit&redlink=1" class="new" title="Definizio zirkular (sortu gabe)">zirkulartasunik</a> gabe aplika daitekeen definizioak sistematikoki saihestu ditu adituak<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Hala ere, negozioek, industriak, kirolek, zientziek eta arte eszenikoek denbora-nozioren bat dute beren <a href="/wiki/Neurketa" title="Neurketa">neurketa</a>-sistemetan<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. <a href="/wiki/Fisika" title="Fisika">Fisikan</a>, denbora operazionalki honela definitzen da: "<a href="/wiki/Erloju" title="Erloju">erloju</a> batek markatzen duena"<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p><a href="/wiki/Erlatibitate_orokorra" title="Erlatibitate orokorra">Erlatibitate orokorrak</a> denboraren izaera fisikoari heltzen dio <a href="/wiki/Espazio-denbora" title="Espazio-denbora">espazio-denborako</a> gertaerekiko. Gertaeren adibide dira bi <a href="/w/index.php?title=Partikulen_arteko_talka&action=edit&redlink=1" class="new" title="Partikulen arteko talka (sortu gabe)">partikulen arteko talka</a>, <a href="/wiki/Supernoba" title="Supernoba">supernoba</a> baten eztanda edo <a href="/wiki/Kohete" class="mw-redirect" title="Kohete">kohete</a> baten etorrera. Gertaera bakoitzari bere denbora eta posizioa adierazten duten lau zenbaki eman dakizkioke (gertaeraren koordenatuak). Hala ere, zenbakizko balioak desberdinak dira behatzaileentzat. Erlatibitate orokorrean, orain zer ordu den galdetzeak behatzaile jakin batekin soilik du zentzua. Distantzia eta denbora estuki lotuta daude, eta <a href="/wiki/Argi" title="Argi">argiak</a> distantzia zehatz bat zeharkatzeko behar duen denbora berdina da behatzaile guztientzat, <a href="/w/index.php?title=Michelsonek-Morley_esperimentua&action=edit&redlink=1" class="new" title="Michelsonek-Morley esperimentua (sortu gabe)">Michelsonek eta Morleyk</a> lehen aldiz jendaurrean frogatu zuten bezala. Erlatibitate orokorrak ez du denboraren izaera lantzen <a href="/wiki/Mekanika_kuantiko" title="Mekanika kuantiko">mekanika kuantikoa</a> aplikatzen den tarte oso txikietarako. Gaur egun, ez dago <a href="/w/index.php?title=Erlatibitate_orokor_kuantiko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Erlatibitate orokor kuantiko (sortu gabe)">erlatibitate orokor kuantikoaren</a> teoria onarturik<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Denbora funtsezko zazpi <a href="/wiki/Magnitude_fisiko" title="Magnitude fisiko">magnitude fisikoetako</a> bat da, bai <a href="/wiki/Nazioarteko_Unitate_Sistema" title="Nazioarteko Unitate Sistema">Nazioarteko Unitate Sisteman</a> (SI), bai <a href="/w/index.php?title=Kopuruen_Nazioarteko_Sistema&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kopuruen Nazioarteko Sistema (sortu gabe)">Kopuruen Nazioarteko Sisteman</a>. SIren oinarrizko denbora-unitatea <a href="/wiki/Segundu" class="mw-redirect" title="Segundu">segundua</a> da, <a href="/wiki/Zesio" title="Zesio">zesio</a>-atomoen <a href="/w/index.php?title=Trantsizio_elektroniko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trantsizio elektroniko (sortu gabe)">trantsizio elektronikoaren</a> <a href="/wiki/Maiztasun" title="Maiztasun">maiztasuna</a> neurtuz definitzen dena. Denbora beste magnitude batzuk definitzeko erabiltzen da, <a href="/wiki/Abiadura" title="Abiadura">abiadura</a> adibidez, eta, beraz, denbora magnitude horien arabera definitzeak definizioaren zirkulartasuna ekarriko luke. Denboraren definizio operatibo bat, zeinaren arabera gertaera zikliko estandar baten edo bestearen errepikapen-kopuru jakin bat behatzea (mugimendu askeko <a href="/wiki/Pendulu" title="Pendulu">pendulu</a> baten igarotzea, esaterako) segundua bezalako unitate estandar bat baita, oso baliagarria da bai esperimentu aurreratuak egiteko, bai bizitzako eguneroko gaietan. Gertaera baten behaketak deskribatzeko, leku bat (espazioan duen posizioa) eta denbora bat idatzi ohi dira. </p><p>Denboraren definizio operatiboak ez du jorratzen zein den denboraren funtsezko izaera. Ez du aztertzen zergatik gerta daitezkeen gertaerak espazioan aurrera eta atzera, eta gertaerak, berriz, denboraren aurrerapenean bakarrik gertatzen diren. Espazioaren eta denboraren arteko harremanari buruzko ikerketek etengabeko espazio-denbora definitzera eraman zituzten fisikariak. Erlatibitate orokorra da espazio-denboraren funtzionamendua ulertzeko esparru nagusia<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Espazio-denboraren ikerketa teoriko eta esperimentaletan egindako aurrerapenei esker, <a href="/wiki/Denboraren_zabalkuntza" title="Denboraren zabalkuntza">denbora zabaldu</a> daitekeela frogatu da, batez ere <a href="/wiki/Zulo_beltz" title="Zulo beltz">zulo beltzen</a> ertzetan. </p><p>Denboraren neurketak zientzialariak eta teknologoak hartu ditu, eta <a href="/wiki/Nabigazio" title="Nabigazio">nabigazioan</a> eta <a href="/wiki/Astronomia" title="Astronomia">astronomian</a> funtsezko motibazioa izan da. Aldian aldiko gertaerek eta mugimendu periodikoak luzaroan balio izan dute denbora-unitateetarako eredu gisa. Horren adibide dira <a href="/wiki/Eguzkia" title="Eguzkia">eguzkiak</a> zeruan egiten duen itxurazko mugimendua, <a href="/wiki/Ilargiaren_fase" title="Ilargiaren fase">Ilargiaren faseak</a> eta penduluaren oszilazioa. Denborak ere garrantzi handia du gizartean, balio ekonomikoa ("<a href="/w/index.php?title=Denbora_dirua_da&action=edit&redlink=1" class="new" title="Denbora dirua da (sortu gabe)">denbora dirua da</a>") eta pertsonala baitu, eguneroko denbora mugatuaren eta giza bizitzaren iraupenaren kontzientziaren ondorioz. </p><p>Zer ordu den zehazteko sistema asko daude, besteak beste, <a href="/wiki/Posizionamendu_Globaleko_Sistema" class="mw-redirect" title="Posizionamendu Globaleko Sistema">Posizionamendu Globaleko Sistema</a>, satelite bidezko beste sistema batzuk, <a href="/wiki/Denbora_Unibertsal_Koordinatua" class="mw-redirect" title="Denbora Unibertsal Koordinatua">Denbora Unibertsal Koordinatua</a> eta batez besteko eguzki-denbora. Oro har, ordu-sistema desberdinetatik lortutako zifrak desberdinak dira. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kontzeptua">Kontzeptua</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=1" title="Aldatu atal hau: «Kontzeptua»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Kontzeptua"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Isaac_Newton" title="Isaac Newton">Newtonek</a> honelaxe azaldu zuen denbora zer den: <sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <table style="background-color:#e0e0e0;border-collapse:collapse;border-radius: 6px;border-style:none;margin: .5em 2.75em; padding: 20px;"> <tbody><tr> <td width="20" valign="top" style="color:silver;font-size:40px;font-family:'Times New Roman',serif;font-weight:bold;text-align:left;padding-left:10px; padding-right:10px;">« </td> <td align="left" style="padding:10px; padding-bottom:10px; font-size: 90%;">Benetako denbora absolutua, berez matematikoa dena eta kanpoko ezerekin erlazionaturik ez dagoena, etengabe ari da jariatzen, eta “iraupena” deritzo beste izen batez. Denbora erlatiboa, itxurazkoa eta arrunta, edozein iraupeneko neurri sentikor eta kanpokoa da edozein higiduratan, eta hori da jendeak erabiltzen duena benetako denboraren ordez: ordua, hilabetea, urtea. </td> <td width="20" valign="bottom" style="color:silver;font-size:40px;font-family:'Times New Roman',serif;font-weight:bold;text-align:right;padding-left:10px; padding-right:10px;">» </td></tr></tbody></table> <p><br /> Izatez, kontzeptu hau Newtonek baino lehenago <a href="/wiki/Galileo_Galilei" title="Galileo Galilei">Galileo Galileik</a> azaldu zuen <i>Dialogo Sopra i Due Massimi Sistemi del Mondo</i>, liburuan.<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Gaur egun ere ez da erraza denbora zer den definitzea, nahiz eta intuitiboi uler dezakegun. Fisikaren ikuspuntutik, denbora-tarteen neurketaren bidez zehazten da, denbora-tarteak baitira neur ditzakegunak, portaera errekipakorra duten sistema fisikoak erabiliz, fenomeno periodiko erregularrek erloju modura joka dezaketelako<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Benetan definitzen dena, unitatea da, segundoa, denboraren neurketa nola egiten den zehaztuz; baina hori denbora-unitateei dagokien atalean egingo dugu.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Beraz, denboraren neurketaren historia laburra eginez saiatuko gara denbora zer den ulertzen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Neurketaren_historia">Neurketaren historia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=2" title="Aldatu atal hau: «Neurketaren historia»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Neurketaren historia"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Oro har, denboraren neurketari <a href="/w/index.php?title=Kronometria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kronometria (sortu gabe)">kronometria</a> deritzo. Hitz hau grezierazko χρονος («denbora») eta μετρια («neurketa») hitzetatik sortua da; denbora magnitude fisikoa izanik, denbora neurtu egin daitekeela adierazten du. Historian zehar hainbat saio egin dira denbora neurtzeko, gero eta zehatzagoak, garai bakoitzean tresna eta baliabide bereziak erabiliz. Bi baliabide nagusien historiak aipatuko ditugu laburki: egutegien eta denbora-neurgailuen historiak. <a href="/wiki/Egutegi" title="Egutegi">Egutegiak</a> egun, urte eta mendeetako periodo luzeak neurtzeko asmatutakoak izan dira, eta denbora-neurgailuak denbora-tarte txikiagoak zehatz neurtzeko, adibidez <a href="/wiki/Erloju" title="Erloju">erlojuak</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Egutegiak">Egutegiak</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=3" title="Aldatu atal hau: «Egutegiak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Egutegiak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Sakontzeko, irakurri: «<a href="/wiki/Egutegi" title="Egutegi">Egutegi</a>»</div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Clessidra_ad_acqua_(particolare),_dinastia_tolemaica,_Tolomeo_II_Filadelfo,_basalto,_da_Alessandria,_ritrovata_frammentaria_nell%27Iseo_Campense_(Roma).JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Clessidra_ad_acqua_%28particolare%29%2C_dinastia_tolemaica%2C_Tolomeo_II_Filadelfo%2C_basalto%2C_da_Alessandria%2C_ritrovata_frammentaria_nell%27Iseo_Campense_%28Roma%29.JPG/200px-Clessidra_ad_acqua_%28particolare%29%2C_dinastia_tolemaica%2C_Tolomeo_II_Filadelfo%2C_basalto%2C_da_Alessandria%2C_ritrovata_frammentaria_nell%27Iseo_Campense_%28Roma%29.JPG" decoding="async" width="200" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Clessidra_ad_acqua_%28particolare%29%2C_dinastia_tolemaica%2C_Tolomeo_II_Filadelfo%2C_basalto%2C_da_Alessandria%2C_ritrovata_frammentaria_nell%27Iseo_Campense_%28Roma%29.JPG/300px-Clessidra_ad_acqua_%28particolare%29%2C_dinastia_tolemaica%2C_Tolomeo_II_Filadelfo%2C_basalto%2C_da_Alessandria%2C_ritrovata_frammentaria_nell%27Iseo_Campense_%28Roma%29.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Clessidra_ad_acqua_%28particolare%29%2C_dinastia_tolemaica%2C_Tolomeo_II_Filadelfo%2C_basalto%2C_da_Alessandria%2C_ritrovata_frammentaria_nell%27Iseo_Campense_%28Roma%29.JPG/400px-Clessidra_ad_acqua_%28particolare%29%2C_dinastia_tolemaica%2C_Tolomeo_II_Filadelfo%2C_basalto%2C_da_Alessandria%2C_ritrovata_frammentaria_nell%27Iseo_Campense_%28Roma%29.JPG 2x" data-file-width="2272" data-file-height="1704" /></a><figcaption>Klepsidra egiptoarra, <a href="/wiki/Ptolomeo_II.a_Filadelfoa" title="Ptolomeo II.a Filadelfoa">Ptolomeo II.a</a> faraoiaren garaiko irudietan.</figcaption></figure><p>Objektu paleolitiko batzuek iradokitzen dute gizakiak ilargiaz baliatzen zirela denbora nolabait neurtzeko, nahiz eta ez dagoen zehaztasunik erabilera horretaz. Guregandik hurbilago, badakigu <a href="/wiki/Sumer" title="Sumer">zibilizazio sumeriarrak</a> 60 zenbakian oinarrituriko zenbaketa sistema <i>sexagesimala</i> (edo <i>hirurogeitarra</i>) erabili zuela astronomian, agian egutegi bat atonduz urteak 60·6 = 360 egun zituela, garai hartan Lurraren orbitaren urteko zikloa horixe zela kotsideratu baitzuten, K.a. 1500.urtea baino lehenago. </p><p><a href="/wiki/Juliotar_egutegi" title="Juliotar egutegi">Erromatarren egutegia</a> <a href="/wiki/Julio_Zesar" title="Julio Zesar">Julio Zesarrek</a> K.a, 45. urtean eginiko errefometan oinarritu zen. Dena den, egutegi juliarra ez zen oso zehatza, <a href="/wiki/Solstizio" title="Solstizio">solstizioak</a> eta <a href="/wiki/Ekinokzio" title="Ekinokzio">ekinokzioak</a> aurreratu egiten baitziren 11 egun urtero, gutxi gorabehera. Azkenik, Erdi Aroa atzen utzita, <a href="/wiki/Gregorio_XIII.a" title="Gregorio XIII.a">Gregorio XIII.</a> aita santuak zuzenketa egokia sartu zuen 1582an, <a href="/wiki/Egutegi_gregoriano" title="Egutegi gregoriano">egutegi gregoriarra</a> finkatuz; orduz geroztik mendebaldeko lurraldeetan horixe da erabili izan duguna. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Denbora-neurgailuak">Denbora-neurgailuak</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=4" title="Aldatu atal hau: «Denbora-neurgailuak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Denbora-neurgailuak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Historian zehar askotariko tresnak erabili dira denbora-tarte txikiak neurtzeko, beti ere fenomeno erritmiko edo periodikoetan oinarriturik. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Antzinaroko_tresnak">Antzinaroko tresnak</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=5" title="Aldatu atal hau: «Antzinaroko tresnak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Antzinaroko tresnak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Analemmatos02.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Analemmatos02.jpg/200px-Analemmatos02.jpg" decoding="async" width="200" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Analemmatos02.jpg/300px-Analemmatos02.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Analemmatos02.jpg/400px-Analemmatos02.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a><figcaption>Gnomona, eskala graduatuan itzalaren posizioa neurtzeko prest.</figcaption></figure> <p>Agian antzinaroko neurgailurik zehatzean <i><a href="/wiki/Ur_erloju" title="Ur erloju">ur-erlojua</a> edo <a href="/wiki/Klepsidra" class="mw-redirect" title="Klepsidra">klepsidra</a></i> izan zen. Horrelako bat <a href="/wiki/Amenhotep_I.a" class="mw-redirect" title="Amenhotep I.a">Amenhotep I.a</a> <a href="/wiki/Faraoi" title="Faraoi">faraoi</a> egitoarraren (K.a. 1525-1504) hilobian aurkitu zen. Gaueko orduetan ere neur zitezkeen denbora-tarteak, nahiz eta horretarako eskuz bete behar osatu behar zen uraren fluxua. Arabiar asmatzaile eta ingeniariek hainbat hobekuntza gehitu zizkioten ur-erlojei, eta horrela erabili ziren Erdi Aroan ere. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Wooden_hourglass_3.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Wooden_hourglass_3.jpg/120px-Wooden_hourglass_3.jpg" decoding="async" width="101" height="205" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Wooden_hourglass_3.jpg/250px-Wooden_hourglass_3.jpg 1.5x" data-file-width="967" data-file-height="1959" /></a><figcaption>Harea-erlojua.</figcaption></figure> <p>Bestalde, oso antzinatik, jakintsuak konturaturik zeuden Eguzkiak argiztatzean objektuekin atzean sortzen den itzala denbora neurtzeko erabil zitekeela. Horrela sortu ziren <a href="/wiki/Eguzki-erloju" class="mw-redirect" title="Eguzki-erloju"><i>eguzki-erlojuak</i></a>. Horretarako, objektu luze baten itzala aztertzen zen, zeinari greziarrek <i><a href="/wiki/Gnomon" title="Gnomon">gnomon</a></i> izena eman zioten geroago: grezieraz “γνώμων” (<i>gnomon</i>) hitzak “gidari”, “adierazle” edo “maisu” esan nahi zuen. Gnomonaren itzala orduen araberako eskala graduatu baten gainean proiektatzen zen, eta horrela aldiuneko ordua zein zen jakin zitekeen. Gnomonaren arazoa egunez baino ezin erabili ahal izatea zen </p><p>Erdi Aroan <i><a href="/wiki/Harea-erloju" title="Harea-erloju">harea-erlojuak</a></i> hasi ziren arruntki erabiltzen. Gaur egun ere erabiltzen dira, balio jakineko denbora-tarte jakin prozesuak kontrolatzeko. duten Historiako gertakari batekin loturiko bitxikeria modura, 1522an Lurra lehen aldiz itsasoz inguratu zuen espedizioan, itsasontzi bakoitzak hamazertzi harea-erloju erabili zituen.  </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:321_balance_a.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/321_balance_a.jpg/180px-321_balance_a.jpg" decoding="async" width="180" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/321_balance_a.jpg/270px-321_balance_a.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/321_balance_a.jpg/360px-321_balance_a.jpg 2x" data-file-width="400" data-file-height="376" /></a><figcaption>Erloju mekanikoen barneko mekanismoa doitasun handiko makina konplexua da.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Erloju_mekanikoak">Erloju mekanikoak</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=6" title="Aldatu atal hau: «Erloju mekanikoak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Erloju mekanikoak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Txinatarrek lehenengo <i><a href="/wiki/Erloju_mekaniko" title="Erloju mekaniko">erloju mekanikoak</a></i> asmatu zituzten XI. mendean, funtzionamendu iraukorrerako ihes-mekanismo batez horniturik. Erdi Aroan Europan ere hasi ziren egiten lehenengo erloju mekanikoak. <a href="/w/index.php?title=Richard_Wallingford&action=edit&redlink=1" class="new" title="Richard Wallingford (sortu gabe)">Richard de Wallingfordek</a> (1292-1336), horrelako bat eraiki zuen 1330. urte inguruan, planetario astronomiko modura erabiltzeko. Geroago, <a href="/wiki/Pizkundea" title="Pizkundea">Errenazimendu</a>tik aurrera, <a href="/wiki/Galileo" class="mw-redirect" title="Galileo">Galileo</a>-k (1564-1642) eta, bereziki, <a href="/wiki/Huygens" class="mw-redirect" title="Huygens">Huygens</a>-ek (1629-1695) aurrerapen handiak egin zituzten, <i>pendulu-erlojua</i> asmatuz eta hobetuz, denboraren neurketa zehatzagoak egin ahal izateko. </p><p>Oro har, erloju mekanikoak higidura <a href="/wiki/Osziladore_harmoniko" title="Osziladore harmoniko">oszilakor</a>retan oinarriturik daude. Higidura hori iraunkortzeko, energiaz hornitu behar dira erlojuak modu era kontrolatu desberdinetan, hala nola <a href="/wiki/Grabitazio" title="Grabitazio">grabitatez</a>, <a href="/wiki/Pendulu" title="Pendulu">pendulu</a> batez, <a href="/wiki/Malguki" title="Malguki">malguki</a>en bidez, <a href="/wiki/Elektrizitate" title="Elektrizitate">elektrizitate</a>z… Izatez, erlojuen neurketa higidura edo oszilazioen kopurua kontatuz egiten da. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Chronoswiss_4a.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Chronoswiss_4a.jpg/180px-Chronoswiss_4a.jpg" decoding="async" width="180" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Chronoswiss_4a.jpg/270px-Chronoswiss_4a.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Chronoswiss_4a.jpg/360px-Chronoswiss_4a.jpg 2x" data-file-width="733" data-file-height="672" /></a><figcaption>Eskumuturreko kronometroa.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Kronometroak">Kronometroak</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=7" title="Aldatu atal hau: «Kronometroak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Kronometroak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Erloju mekanikoen artean aipamen berezia merezi dute kronometroek. Kronometroak doitasun handiko erlojuak dira, segundoa baino frakzio txikiagoak ere neurtzeko (segungo milarenak, adibidez. Gehienbat kirol-lehiaketetan erabiltzen dira, eta normalean doitasunaren kontrolerako zentroetan ziurtaturik egoten dira. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Casio_F-91W_5051.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Casio_F-91W_5051.jpg/250px-Casio_F-91W_5051.jpg" decoding="async" width="159" height="234" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Casio_F-91W_5051.jpg/330px-Casio_F-91W_5051.jpg 2x" data-file-width="3393" data-file-height="5000" /></a><figcaption>Casio F-91W erloju digitala.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Erloju_digitalak">Erloju digitalak</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=8" title="Aldatu atal hau: «Erloju digitalak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Erloju digitalak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Orain arte aipatutako erloju mekanikoak “analogikoak” izaten dira; alegia, pantaila biribilean orduan minutuak edo segungoak adierazten dituzten orratzak dituzte. Erloju digitaletan, ordea, unean uneko ordua zenbaki bidez adierazten da. Erloju digitalen funtzionamendua elektronikoa izan ohi da, eta gaur egun geroeta sofistikatuagoak bihurtzen ari dira, orduaz gain hanbat motatako informazio gehigarriak ematen dituzten kontugailu txikak izanik. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Erloju_atomikoak_eta_GPSa">Erloju atomikoak eta GPSa</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=9" title="Aldatu atal hau: «Erloju atomikoak eta GPSa»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Erloju atomikoak eta GPSa"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Denbora neurtzeko tresna zehatzenak erloju atomikoak dira, milioika urteko denbora-tarteen neurketan errorea segundo gutxi batzuen errorea baino ez baitute egiten. Horregatik erabiltzen dira bestelako erlojuen eta sinkronizazio-sistemen kalibrazioan. Gainera, 1967tik aurrera, nazioarteko unitate-sisteman (<a href="/wiki/SI_sistema" class="mw-redirect" title="SI sistema">SI sistema</a>n) segundoa definitzeko erabiltzen dira, zehazki <i><a href="/wiki/Zesio" title="Zesio">zesio</a></i> <a href="/wiki/Atomo" title="Atomo">atomo</a>en propietateetan oinarriturik. </p><p>Gaur egun, pertsona eta objektuen kokapenak lokalizatzeko ezaguna den <a href="/wiki/GPS" title="GPS">GPS</a> sistema ere erabil daiteke gure planetako erloju guztiak sinkronizatzeko. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Neurtutako_denbora-tarte_txikiena">Neurtutako denbora-tarte txikiena</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=10" title="Aldatu atal hau: «Neurtutako denbora-tarte txikiena»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Neurtutako denbora-tarte txikiena"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Zuzenean neurtu ahal izan den denbora-tarte txikiena <i>atosegundoa</i> izan da. Atosegundoa segundoaren azpimultiplo bat da, honako balioa duena: <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\text{1 as}}=10^{-18}{\text{ s}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>1 as</mtext> </mrow> <mo>=</mo> <msup> <mn>10</mn> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>−<!-- − --></mo> <mn>18</mn> </mrow> </msup> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext> s</mtext> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\text{1 as}}=10^{-18}{\text{ s}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/637f597f826280f4e5fca11a7d90463f10242bfc" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:13.897ex; height:2.676ex;" alt="{\displaystyle {\text{1 as}}=10^{-18}{\text{ s}}}" /></span>. Izugarri txikia, noski; halere, attosegundoa <a href="/wiki/Planck-en_denbora" class="mw-redirect" title="Planck-en denbora">Planck-en denbora</a><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> baino <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle 10^{28}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msup> <mn>10</mn> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>28</mn> </mrow> </msup> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle 10^{28}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/71c949171fa5aa556305e88db621c1436efc8516" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:4.201ex; height:2.676ex;" alt="{\displaystyle 10^{28}}" /></span> aldiz handiagoa da. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Izaera_fisikoa">Izaera fisikoa</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=11" title="Aldatu atal hau: «Izaera fisikoa»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Izaera fisikoa"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Denboraren_lerroa.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Denboraren_lerroa.png/250px-Denboraren_lerroa.png" decoding="async" width="220" height="314" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Denboraren_lerroa.png/330px-Denboraren_lerroa.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Denboraren_lerroa.png/440px-Denboraren_lerroa.png 2x" data-file-width="496" data-file-height="707" /></a><figcaption>Pausaguneko behatzailearen denboraren lerroa, orainaldiaren lerro horizontaren alde banatara iragana eta etorkizuna adieraziz.</figcaption></figure> <p>Denboraren neurketari esker, gertaerak zein aldiunetan gertatu diren zehaztu daiteke aldiune zehatzetan, baita prozesuak zein denbora-tartetan gertatu diren ere. <a href="/wiki/Erreferentzia-sistema" title="Erreferentzia-sistema">Erreferentzia-sistema</a> bateko puntu jakinean dagoen behatzaileak kronometro bat duela, bertan jazotzen diren gertaeren <a href="/wiki/Kronologia" title="Kronologia">kronologia</a> —grezierazko “χρόνος” (<i>denbora</i>) eta  λόγος (<i>azterketa</i>) hitzetatik— egin dezake, hau da, gertatu diren hurrenkeran ordena ditzake gertaerak. </p><p>Horretarako, erreferentziako hasierako aldiune bat finkatu ohi da, (<span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle t_{0}=0}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>0</mn> </mrow> </msub> <mo>=</mo> <mn>0</mn> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle t_{0}=0}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/129dee73708133aabd89cd4adf5f38ebcaf23a86" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:6.155ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle t_{0}=0}" /></span> aldiunea) eta gainerako aldiuneak hurrenkeraz ordena daitezke, noranzko bakarreko <i>denboraren lerro</i>an puntuak markatuz. Hain zuzen, instant batean jazotzen diren gertaerak (<span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{1},E_{2}...}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> <mo>,</mo> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> <mo>.</mo> <mo>.</mo> <mo>.</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{1},E_{2}...}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7531e8a62028795c2b91a64dfe61b101a730978f" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:9.288ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{1},E_{2}...}" /></span>) puntu batez (<span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle t_{1},t_{2}...}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> <mo>,</mo> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> <mo>.</mo> <mo>.</mo> <mo>.</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle t_{1},t_{2}...}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/71dd58aca5b199a433ea0530e7c63a931b91078d" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:7.536ex; height:2.343ex;" alt="{\displaystyle t_{1},t_{2}...}" /></span>) adieraz daitezke denbora-lerroan horretan (<i>gertaera puntualak</i> deritze); bestalde, prozesuak edo denbora-tarteak, segmentuez <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\overline {t_{1}t_{2}}},{\overline {t_{3}t_{4}}}...}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mover> <mrow> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mrow> <mo accent="false">¯<!-- ¯ --></mo> </mover> </mrow> <mo>,</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mover> <mrow> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>3</mn> </mrow> </msub> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>4</mn> </mrow> </msub> </mrow> <mo accent="false">¯<!-- ¯ --></mo> </mover> </mrow> <mo>.</mo> <mo>.</mo> <mo>.</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\overline {t_{1}t_{2}}},{\overline {t_{3}t_{4}}}...}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/bf9860dbbc6dddda0f337ab5cf9911f534bf548b" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:11.554ex; height:3.176ex;" alt="{\displaystyle {\overline {t_{1}t_{2}}},{\overline {t_{3}t_{4}}}...}" /></span> adierazten dira. Prozesuen iraupeneko denbora-tarteak denbora bi denboren zenbakien kendura modura adieraziko dira: <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \Delta t=t_{2}-t_{1}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi mathvariant="normal">Δ<!-- Δ --></mi> <mi>t</mi> <mo>=</mo> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> <mo>−<!-- − --></mo> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \Delta t=t_{2}-t_{1}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/b86a05553fd8995ff99b57befebff0f8ce4abf15" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:12.502ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle \Delta t=t_{2}-t_{1}}" /></span>. </p><p>Baldintza horietan, demagun <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{1}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{1}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7ac42446bcd2cbb76ec8fe2895635d328da22e26" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{1}}" /></span> eta <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/8e6ee346e54f38302f47b5cf3016d8718f2040c0" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{2}}" /></span> gertaera puntualak, <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle t_{1}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle t_{1}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/cb0768c0bd659f2f84fb5ef9f4b74f336123d915" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:1.894ex; height:2.343ex;" alt="{\displaystyle t_{1}}" /></span> eta <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle t_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle t_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/749fee708b41e7079eabd50d61c8bf3e965db16f" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:1.894ex; height:2.343ex;" alt="{\displaystyle t_{2}}" /></span> aldiuneetan espazioko <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle P_{1}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>P</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle P_{1}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/398f438d75434e6fbf48dc232c1ad7228a738568" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.547ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle P_{1}}" /></span> eta <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle P_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>P</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle P_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/87858df7457aa93caaef5a316db87a7240cc8c29" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.547ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle P_{2}}" /></span> puntuetan gertatu direnak, hurrenez hurren. Teoria fisiko guztiek, ondorengo hiru kasuetako bat eta bakarra betetzen dute: </p> <ol><li>Behatzaile puntual batentzat, posible da lehenik <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{1}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{1}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7ac42446bcd2cbb76ec8fe2895635d328da22e26" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{1}}" /></span> gertaeran presente egotea eta geroago <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/8e6ee346e54f38302f47b5cf3016d8718f2040c0" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{2}}" /></span> gertaeran. Kasu honetan, esan daiteke <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{1}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{1}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7ac42446bcd2cbb76ec8fe2895635d328da22e26" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{1}}" /></span> gertaera <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/8e6ee346e54f38302f47b5cf3016d8718f2040c0" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{2}}" /></span>-ren aurretik gertatu dela; alegia, <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{1}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{1}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7ac42446bcd2cbb76ec8fe2895635d328da22e26" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{1}}" /></span> gertaera <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/8e6ee346e54f38302f47b5cf3016d8718f2040c0" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{2}}" /></span>-ren aurrekoa da.</li> <li>Behatzaile puntual batentzat, posible da lehenik <i><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/8e6ee346e54f38302f47b5cf3016d8718f2040c0" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{2}}" /></span></i> gertaeran presente egotea eta geroago <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{1}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{1}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7ac42446bcd2cbb76ec8fe2895635d328da22e26" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{1}}" /></span> gertaeran. Kasu honetan, esan daiteke <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{1}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{1}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7ac42446bcd2cbb76ec8fe2895635d328da22e26" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{1}}" /></span> gertaera <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/8e6ee346e54f38302f47b5cf3016d8718f2040c0" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{2}}" /></span>-ren ondoren gertatu dela; alegia, <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{1}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{1}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7ac42446bcd2cbb76ec8fe2895635d328da22e26" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{1}}" /></span> gertaera <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/8e6ee346e54f38302f47b5cf3016d8718f2040c0" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{2}}" /></span>-ren ondorengoa da.</li> <li>Ezinezkoa da behatzaile puntual batentzat, aldi berean, <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle P_{1}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>P</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle P_{1}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/398f438d75434e6fbf48dc232c1ad7228a738568" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.547ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle P_{1}}" /></span> eta <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle P_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>P</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle P_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/87858df7457aa93caaef5a316db87a7240cc8c29" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.547ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle P_{2}}" /></span> puntuetan gertaturiko <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{1}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{1}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7ac42446bcd2cbb76ec8fe2895635d328da22e26" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{1}}" /></span> eta <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/8e6ee346e54f38302f47b5cf3016d8718f2040c0" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{2}}" /></span> gertakarietan presente egotea.</li></ol> <p>Gauzak horrela, teoria fisikoetan gertaera puntualen ordena denborala <i>iragan</i>, <i>orainaldi</i> eta <i>etorkizun</i> kontzeptuek finkatzen dute. </p> <ul><li><i>Orainaldia</i> kontzeptu ideala da, neurririk ez duena (denbora-tarte nulua) eta behatzailea dagoen tokiko gertaera puntualei dagokie.</li> <li>Behatzaileren ikuspuntutik, <i>iragana</i> orainaldia baino lehenago gertaturiko gertaerei dagokie.</li> <li>Behatzaileren ikuspuntutik, <i>etorkizuna</i> oraindik gertatu ez diren gertaerei dagokie.</li></ul> <p>Dena den, teoria fisiko guztiek ez dute denboraren izaerari buruzko iritzi bera. Horregatik, jarraian mekanika klasikoaren eta merkanika erlatibistaren ikuspuntuak aipatuko ditugu. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Unitateak">Unitateak</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=12" title="Aldatu atal hau: «Unitateak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=12" title="Edit section's source code: Unitateak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Nazioarteko SI sistemako denbora-unitatea segundoa da. </p><p> Hauxe da segundoaren definizio ofiziala,  <a href="/wiki/Pisuen_eta_Neurrien_Nazioarteko_Bulegoa" title="Pisuen eta Neurrien Nazioarteko Bulegoa">Pisuen eta Neurrien Nazioarteko Bulegoa</a>ren 13. batzar orokorrean (1968) erabakita<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>:</p><blockquote><p>«segundoa da <a href="/wiki/Zesio" title="Zesio">zesio</a>-133aren oinarrizko egoeraren bi maila hiperfinen arteko trantsizioari dagokion erradiazioaren <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\text{9 192 631 770}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>9 192 631 770</mtext> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\text{9 192 631 770}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/f23c5aeaefc64aace0cc2619d0ab177e435e6aa0" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:13.366ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle {\text{9 192 631 770}}}" /></span> periodoren iraupena.»</p></blockquote><p>Geroago, 1997ko batzarrean zehaztu zenez, definizio horretan erreferentzia egiten zaio <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\text{0 K}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>0 K</mtext> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\text{0 K}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/ba668f8b6c2d6b8f06c939d76e925e395cf01214" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:3.551ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle {\text{0 K}}}" /></span>-eko tenperaturan oinarrizko egoeran dagoen zesio-atomoari dagozkio. Azkenik, Pisu eta Neurrien Nazioarteko Bulegoaren 26. batzar orokorrean (2018) SI sistemako unitateak zazpi konstante unibertsalen bidez birdefinitu ziren, baina aurreko batzarrean emaniko definizioaren forma baliokidean, honako zehaztapena eginez: </p><blockquote><p>«segundoaren definizioa erabat lotuta dago zesio-133 atomoaren oinarrizko egoeran dagoen trantsizio hiperfinaren frekuentziarekin, zeina <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\text{9 192 631 770 Hz}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>9 192 631 770 Hz</mtext> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\text{9 192 631 770 Hz}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/85cc415945886aff2a3ee695c5e20bad38f3988d" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:16.723ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle {\text{9 192 631 770 Hz}}}" /></span> den». </p></blockquote><p>Trantsizio hiperfinaren frekuentziari dagokion konstante unibertsal hori <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \Delta {\nu _{\text{C}}}_{\text{s}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi mathvariant="normal">Δ<!-- Δ --></mi> <msub> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <msub> <mi>ν<!-- ν --></mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>C</mtext> </mrow> </msub> </mrow> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>s</mtext> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \Delta {\nu _{\text{C}}}_{\text{s}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/94d6247faef4e076c9c06028f1d504606539890b" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:5.383ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle \Delta {\nu _{\text{C}}}_{\text{s}}}" /></span> sinboloaz adierazten da. Ikus daitekeenez, horrek ez du aldatzen aurretik emandako segundoaren definizioa, zeren baliokidetza hauek baititugu: </p><p><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-display mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math display="block" xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\text{1 Hz}}={\frac {\Delta {\nu _{\text{C}}}_{\text{s}}}{\text{9 192 631 770}}}\Longleftrightarrow {\text{1 s}}={\frac {\text{9 192 631 770}}{\Delta {\nu _{\text{C}}}_{\text{s}}}}.}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>1 Hz</mtext> </mrow> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <mrow> <mi mathvariant="normal">Δ<!-- Δ --></mi> <msub> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <msub> <mi>ν<!-- ν --></mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>C</mtext> </mrow> </msub> </mrow> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>s</mtext> </mrow> </msub> </mrow> <mtext>9 192 631 770</mtext> </mfrac> </mrow> <mo stretchy="false">⟺<!-- ⟺ --></mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>1 s</mtext> </mrow> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <mtext>9 192 631 770</mtext> <mrow> <mi mathvariant="normal">Δ<!-- Δ --></mi> <msub> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <msub> <mi>ν<!-- ν --></mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>C</mtext> </mrow> </msub> </mrow> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>s</mtext> </mrow> </msub> </mrow> </mfrac> </mrow> <mo>.</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\text{1 Hz}}={\frac {\Delta {\nu _{\text{C}}}_{\text{s}}}{\text{9 192 631 770}}}\Longleftrightarrow {\text{1 s}}={\frac {\text{9 192 631 770}}{\Delta {\nu _{\text{C}}}_{\text{s}}}}.}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/334fd8ba97579846215b516049c233d9e5e450c4" class="mwe-math-fallback-image-display mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -2.505ex; width:48.034ex; height:6.176ex;" alt="{\displaystyle {\text{1 Hz}}={\frac {\Delta {\nu _{\text{C}}}_{\text{s}}}{\text{9 192 631 770}}}\Longleftrightarrow {\text{1 s}}={\frac {\text{9 192 631 770}}{\Delta {\nu _{\text{C}}}_{\text{s}}}}.}" /></span> </p><p>Hau da, konstantearen balioa alderantzikatuz, segundoaren definizioa lortzen da. </p><p>Bestalde, bizimodu arruntean bestelako denbora-unitateak erabiltzen direnez, praktikan onartuta dago unitate horiek testu teknikoetan ere erabiltzea, nahi eta SI sistemakoa ez izan. Ondoko taulan horrelako batzuk erakusten dira, segundotan emanik duten balioa adierazirik. </p> <table class="wikitable"> <caption>Erabilera arrunteko denbora-unitateak </caption> <tbody><tr> <th>Unitatea </th> <th>Balioa </th> <th>Oharrak </th></tr> <tr> <td>Planck-en denbora<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td> <td><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle 5,39106832\cdot 10^{-44}{\text{ s}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mn>5</mn> <mo>,</mo> <mn>39106832</mn> <mo>⋅<!-- ⋅ --></mo> <msup> <mn>10</mn> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>−<!-- − --></mo> <mn>44</mn> </mrow> </msup> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext> s</mtext> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle 5,39106832\cdot 10^{-44}{\text{ s}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7159c3298253a98155f37b7e3cf1b3a89884566f" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:20.152ex; height:3.009ex;" alt="{\displaystyle 5,39106832\cdot 10^{-44}{\text{ s}}}" /></span> </td> <td>Oinarrizko konstante unibertsala, neur daitekeen denbora-tarte laburrena. </td></tr> <tr> <td>atosegundoa </td> <td><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\text{1 as}}=10^{-18}{\text{ s}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>1 as</mtext> </mrow> <mo>=</mo> <msup> <mn>10</mn> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>−<!-- − --></mo> <mn>18</mn> </mrow> </msup> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext> s</mtext> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\text{1 as}}=10^{-18}{\text{ s}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/637f597f826280f4e5fca11a7d90463f10242bfc" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:13.897ex; height:2.676ex;" alt="{\displaystyle {\text{1 as}}=10^{-18}{\text{ s}}}" /></span> </td> <td>Esperimentalki neurtu den denbora-tarterik txikiena. </td></tr> <tr> <td>mikrosegundoa / <p>segundo-miliorena </p> </td> <td><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\text{1 }}\mu {\text{s}}=10^{-6}{\text{ s}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>1 </mtext> </mrow> <mi>μ<!-- μ --></mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>s</mtext> </mrow> <mo>=</mo> <msup> <mn>10</mn> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>−<!-- − --></mo> <mn>6</mn> </mrow> </msup> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext> s</mtext> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\text{1 }}\mu {\text{s}}=10^{-6}{\text{ s}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/2f3770b9352e4debb5ee6988beb2082d32be2ce3" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.838ex; width:13.314ex; height:3.176ex;" alt="{\displaystyle {\text{1 }}\mu {\text{s}}=10^{-6}{\text{ s}}}" /></span> </td> <td> </td></tr> <tr> <td>milisegundoa/ <p>segundo-milarena </p> </td> <td><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\text{1 ms}}=10^{-3}{\text{ s}}=0,001{\text{ s}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>1 ms</mtext> </mrow> <mo>=</mo> <msup> <mn>10</mn> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>−<!-- − --></mo> <mn>3</mn> </mrow> </msup> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext> s</mtext> </mrow> <mo>=</mo> <mn>0</mn> <mo>,</mo> <mn>001</mn> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext> s</mtext> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\text{1 ms}}=10^{-3}{\text{ s}}=0,001{\text{ s}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/5d52a9690677bae30ef1bcb91108433d26689d4f" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:24.127ex; height:3.009ex;" alt="{\displaystyle {\text{1 ms}}=10^{-3}{\text{ s}}=0,001{\text{ s}}}" /></span> </td> <td> </td></tr> <tr> <td>segundo-ehunena </td> <td><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\text{ 1 cs}}={\text{0,01 s}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext> 1 cs</mtext> </mrow> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>0,01 s</mtext> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\text{ 1 cs}}={\text{0,01 s}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/919c52b56f7058767134e45f5d721cbdb12c83d9" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:13.002ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle {\text{ 1 cs}}={\text{0,01 s}}}" /></span> </td> <td> </td></tr> <tr> <td>segundo-hamarrena </td> <td><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\text{ 1 ds}}={\text{0,1 s}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext> 1 ds</mtext> </mrow> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>0,1 s</mtext> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\text{ 1 ds}}={\text{0,1 s}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/baf3b71b4a872461501f1f4848d0adb011cb5d2a" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:12.1ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle {\text{ 1 ds}}={\text{0,1 s}}}" /></span> </td> <td> </td></tr> <tr> <td>segundoa </td> <td><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\text{1 s}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>1 s</mtext> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\text{1 s}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/bcc8c253be0d8c3480e898d56b816c77cd07d316" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:2.659ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle {\text{1 s}}}" /></span> </td> <td>SI sistemako oinarrizko unitatea. </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Minutu" title="Minutu">minutua</a> </td> <td><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\text{1 min}}={\text{60 s}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>1 min</mtext> </mrow> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>60 s</mtext> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\text{1 min}}={\text{60 s}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/f9b77cf386c6a61bf23c0abfbd5b5f2a3ef73d5e" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:12.539ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle {\text{1 min}}={\text{60 s}}}" /></span> </td> <td> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Ordu" title="Ordu">ordua</a> </td> <td><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\text{1 h}}={\text{60 min}}={\text{3600 s}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>1 h</mtext> </mrow> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>60 min</mtext> </mrow> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>3600 s</mtext> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\text{1 h}}={\text{60 min}}={\text{3600 s}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/e474b2db232bec1d0781be3f16fcf029244b079f" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:22.16ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle {\text{1 h}}={\text{60 min}}={\text{3600 s}}}" /></span> </td> <td> </td></tr> <tr> <td>eguna </td> <td><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\text{1 d}}={\text{24 h}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>1 d</mtext> </mrow> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mtext>24 h</mtext> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\text{1 d}}={\text{24 h}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/bad297e3cd3e3648eeebbf21a2a9811b850b5c06" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:10.332ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle {\text{1 d}}={\text{24 h}}}" /></span> </td> <td> </td></tr> <tr> <td>astebetea </td> <td>7 egun </td> <td> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Hilabete" class="mw-redirect" title="Hilabete">hilabetea</a> </td> <td>28-31 egun </td> <td> </td></tr> <tr> <td>ilargi-hilabetea </td> <td>27,2-29,5 egun </td> <td>Ilargi-hilabetea definitzeko zenbait modu desberdin daude. </td></tr> <tr> <td>urtebetea </td> <td>12 hilabete </td> <td> </td></tr> <tr> <td>urtebete arrunta </td> <td>365 egun </td> <td>52 astebete + egun bat </td></tr> <tr> <td>bisurtea </td> <td>365 egun </td> <td>52 astebete + 2 egun </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Mende" title="Mende">mendea</a> </td> <td>100 urte </td> <td> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Milurteko" title="Milurteko">milurtekoa</a> </td> <td>1.000 urte </td> <td> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Mekanika_klasikoan">Mekanika klasikoan</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=13" title="Aldatu atal hau: «Mekanika klasikoan»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=13" title="Edit section's source code: Mekanika klasikoan"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Mekanika_klasiko" title="Mekanika klasiko">Mekanika klasikoan</a>, bi gertaera puntualen arteko denbora magnitude "absolutua" da, erreferentzia-sistema guztietan balio berbera duena; bestalde, magnitude fisiko eskalarra da. Horrek esan nahi du, behatzaile guztientzat neurri bera duela, nahiz eta bakoitzak posizio ezberdinetik eta abiadura desberdinez neurtu. Horri «denbora absolutua» izena ematen zaio. </p><p>Ondorioz, iraganak, orainaldiak eta etorkizunak ere kontzeptu “absolutuak” dira, erreferentzia-sistema guztietan esanahi berbera dutenak, zeren denbora modu berean pasatzen baita guztietan, denboraren “izaera absolutua” onartzen baita. Bi gertaera puntual konkretu (<span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{1}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{1}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7ac42446bcd2cbb76ec8fe2895635d328da22e26" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{1}}" /></span> eta <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/8e6ee346e54f38302f47b5cf3016d8718f2040c0" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{2}}" /></span>)  finkatuta, behatzaile guztiek (euren mugimendu-egoera edozein izanda ere) ados egongo dira esatean, ezen </p> <ul><li>(<span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle t_{1}<t_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> <mo><</mo> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle t_{1}<t_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/57db42fb305491e91e9b4ed9fc6119a6bfc077d7" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:6.886ex; height:2.343ex;" alt="{\displaystyle t_{1}<t_{2}}" /></span>) bada, orduan <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{1}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{1}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7ac42446bcd2cbb76ec8fe2895635d328da22e26" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{1}}" /></span> gertaera <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/8e6ee346e54f38302f47b5cf3016d8718f2040c0" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{2}}" /></span> baino lehenago gertatu dela.</li> <li>(<span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle t_{1}=t_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> <mo>=</mo> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle t_{1}=t_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/c0cb13b78f5d03f07090ac4d52b6f29e50a92a2b" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:6.886ex; height:2.343ex;" alt="{\displaystyle t_{1}=t_{2}}" /></span>) bada, orduan <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{1}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{1}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7ac42446bcd2cbb76ec8fe2895635d328da22e26" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{1}}" /></span> eta <i><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/8e6ee346e54f38302f47b5cf3016d8718f2040c0" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{2}}" /></span></i> aldi berean gertatu direla.</li> <li>(<span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle t_{1}>t_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> <mo>></mo> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle t_{1}>t_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/a0e63873bec39835f161db48e9cc8a1e2b00dedf" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:6.886ex; height:2.343ex;" alt="{\displaystyle t_{1}>t_{2}}" /></span>) bada, orduan <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{1}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{1}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7ac42446bcd2cbb76ec8fe2895635d328da22e26" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{1}}" /></span> gertaera <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/8e6ee346e54f38302f47b5cf3016d8718f2040c0" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.769ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{2}}" /></span> baino geroago gertatu dela.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Mekanika_erlatibistan">Mekanika erlatibistan</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=14" title="Aldatu atal hau: «Mekanika erlatibistan»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=14" title="Edit section's source code: Mekanika erlatibistan"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Erlatibitatearen_teoria" title="Erlatibitatearen teoria">Mekanika erlatibistan</a>, ordea, denboraren “izaera erlatiboa” eduki behar da kontuan, zeren denboraren neurketa behatzailearen sistemaren araberakoa baita. Teoria erlatibistaren arabera, elkarrekiko higitzen ari diren bi erreferentzia-sistematatik gertaerak behatzen ari diren bi behatzailek ez dute aldiberekotasun berbera kontuan hartzen. </p><p>Denboraren izaera erlatibo hori <a href="/wiki/Albert_Einstein" title="Albert Einstein">Einstein</a>en teoriaren bi postulatuen<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ondorioa da. Izan ere, bere erlatibitatearen teoria eraikitzeko, Einsteinek bi postulatu egin zituen aldi berean: batetik postulatu zuen, erreferentzia-sistemak baliokideak zirela naturako fenomenoak deskribatzeko, eta bestetik, <a href="/wiki/Argiaren_abiadura" title="Argiaren abiadura">argiaren abiadura</a> berdina zela erreferentzia-sistema guztietan. Bi postulatu horiek batera onartzean, hasieran harrigarritzat hartu ziren ondorio batzuk atera zituen teoriatik, hauexek hain zuzen: </p> <ul><li>Bi puntu desberdinetako gertaera puntualen <i>aldiberekotasuna</i> kontzeptu erlatiboa zela, alegia, erreferentzia-sistemaren araberakoa zela.</li> <li>Bi puntu desberdinetako gertaera puntualen arteko denbora-tartean “<i>denboraren zabalkuntza</i>” gertatzen zela. Denborak "izaera erlatiboa" du mekanika erlatibistan.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Denboraren_zabalkuntza">Denboraren zabalkuntza</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=15" title="Aldatu atal hau: «Denboraren zabalkuntza»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=15" title="Edit section's source code: Denboraren zabalkuntza"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Erreferentzia-sistema batean <i>toki berean</i> jazotzen diren bi gertaera puntualen arteko denbora-tarteari «denbora propioa» deritzo erlatibitatearen teorian, eta <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \Delta t_{0}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi mathvariant="normal">Δ<!-- Δ --></mi> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>0</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \Delta t_{0}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/4fe9157ee09a1bbe7197acdf57e5f3907c750ac4" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:3.83ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle \Delta t_{0}}" /></span> eran adierazi ohi da. Bestalde, aurreko sistemarekiko <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle v}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>v</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle v}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/e07b00e7fc0847fbd16391c778d65bc25c452597" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.128ex; height:1.676ex;" alt="{\displaystyle v}" /></span> abiaduraz higitzen ari den erreferentzia-sistematik <i>bi toki desberdinetan</i> jazotzen diren bi gertaera horien artean neurtzen den denbora-tarteari «denbora inpropioa» deritzo eta <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \Delta t}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi mathvariant="normal">Δ<!-- Δ --></mi> <mi>t</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \Delta t}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/8c28867ecd34e2caed12cf38feadf6a81a7ee542" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:2.775ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle \Delta t}" /></span> eran adierazten da. Kontua da erlatibitatearen teoriaren aldiberekotasunaren erlatibotasunaren ondorioz<b>,</b> bi denbora horien artean erlazioa hau dagoela: </p><p><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-display mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math display="block" xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \Delta t=\gamma \Delta t_{0}={\frac {\Delta t_{0}}{\sqrt {1-{\frac {v^{2}}{c^{2}}}}}}.}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi mathvariant="normal">Δ<!-- Δ --></mi> <mi>t</mi> <mo>=</mo> <mi>γ<!-- γ --></mi> <mi mathvariant="normal">Δ<!-- Δ --></mi> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>0</mn> </mrow> </msub> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <mrow> <mi mathvariant="normal">Δ<!-- Δ --></mi> <msub> <mi>t</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>0</mn> </mrow> </msub> </mrow> <msqrt> <mn>1</mn> <mo>−<!-- − --></mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <msup> <mi>v</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> <msup> <mi>c</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> </mfrac> </mrow> </msqrt> </mfrac> </mrow> <mo>.</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \Delta t=\gamma \Delta t_{0}={\frac {\Delta t_{0}}{\sqrt {1-{\frac {v^{2}}{c^{2}}}}}}.}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/441066420d6551bb3c4a93b38a8e3ef0f48ad410" class="mwe-math-fallback-image-display mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -4.671ex; width:24.339ex; height:8.176ex;" alt="{\displaystyle \Delta t=\gamma \Delta t_{0}={\frac {\Delta t_{0}}{\sqrt {1-{\frac {v^{2}}{c^{2}}}}}}.}" /></span> </p><p>Beraz, <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \gamma ={1}/{\sqrt {1-{\frac {v^{2}}{c^{2}}}}}>1}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>γ<!-- γ --></mi> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>/</mo> </mrow> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <msqrt> <mn>1</mn> <mo>−<!-- − --></mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <msup> <mi>v</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> <msup> <mi>c</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> </mfrac> </mrow> </msqrt> </mrow> <mo>></mo> <mn>1</mn> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \gamma ={1}/{\sqrt {1-{\frac {v^{2}}{c^{2}}}}}>1}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/ec66a31fc55c6d0a3d14340be89f024f007b5ee3" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -3.005ex; width:20.291ex; height:7.509ex;" alt="{\displaystyle \gamma ={1}/{\sqrt {1-{\frac {v^{2}}{c^{2}}}}}>1}" /></span> denez, denbora inpropioa denbora propioa baino luzeagoa da. Mekanika klasikoaren denbora absolutuaren izaeran ez bezala, mekanika erlatibistaren denbora erlatiboaren izaeragatik, «denboraren zabalkuntza» azaltzen da neurketan. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gezia_eta_entropia">Gezia eta entropia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=16" title="Aldatu atal hau: «Gezia eta entropia»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=16" title="Edit section's source code: Gezia eta entropia"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Denbora inoiz ez da gelditzen; aurrera doa beti. Izaera hori <a href="/wiki/Termodinamika" title="Termodinamika">Termodinamika</a>n erabili ohi den «<a href="/wiki/Entropia" title="Entropia">entropia</a>» izeneko kontzeptuarekin erlazionaturik dago, eta «denboraren gezia» izenaz ezagutzen da. Denboraren geziak esan nahi du, denboraren joana beti aurrerantz gauzatzen dela; alegia, denbora etorkizunerantz doala beti; hots, noranzko bakarrekoa dela.<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/Termodinamikaren_bigarren_legea" title="Termodinamikaren bigarren legea">Termodinamikaren Bigarren Lege</a>ak dioenez, sistema itxien (sistema isolatuen) berezko eboluzio espontaneoan entropia handiagotu egiten da beti denbora pasatu ahala; inoiz ez da txikiagotzen. Sistema natural guztien joera hori neurtzeko funtzioari <i>entropia</i> deritzo. Hain zuzen, Termodinamikaren Bigarren Legearen arabera, sistema isolatuen entropiak etengabeko hazkuntza du. Naturaren izaera horrelakoa da. Bestela esanda, Naturako denbora <i>iraganetik etorkizunerantz doa</i> beti, oraina zeharkatuz. Alderantziz esanda, Naturaren izaera fisikoak ez du ahalbidetzen etorkizunetik iraganera joatea, hau da, <i>denboraren itzulezintasuna</i> bermatzen du. Sistema fisiko isolatuen entropia hazi egiten da etengabe, <i>heriotza termodinamiko</i>rako bidean; gainera, entropiaren eboluzio denborala <i>itzulezina</i> da. Denboraren gezia entropiaren propietate esklusibo bat da, eta denboraren noranzkoa sistema itxien entropiaren hazkundearekin dago lotuta.   </p><p><a href="/wiki/Unibertsoa" title="Unibertsoa">Unibertsoa</a>, bere osotasunean kontsideraturik, sistema itxia bada. Horrek esan nahi du unibertso osoak entropia gero eta handiagorantz eboluzionatuko duela; hots, unibertsoaren eboluzioa beti dela hazkorra. Eta, dirudienez, entropia maximoraino iristeko bidean doa. Egoera horretara iritsiz gero, <i>oreka termodinamikoa</i> lotutakoan, paradoxa bat legoke, zeren, nolabait esateko, “heriotza termodinamikoa” lortuko bailitzateke eta denbora ez bailitzateke pasatuko; alegia, denboraren gezia bera ere desagertuko litzateke. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Erreferentziak">Erreferentziak</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=17" title="Aldatu atal hau: «Erreferentziak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=17" title="Edit section's source code: Erreferentziak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist columns references-column-count references-column-count-2" style="-moz-column-count: 2; -webkit-column-count: 2; column-count: 2; list-style-type: decimal;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><a href="#cite_ref-1">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://plato.stanford.edu/archives/win2004/entries/time-experience/">«The Experience and Perception of Time (Stanford Encyclopedia of Philosophy/Winter 2004 Edition)»</a> <i>plato.stanford.edu</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2023-04-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-2"><a href="#cite_ref-2">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Ingelesez dago aipu honen iturburua"><b>(Ingelesez)</b></span></span> <span class="citation"> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://iep.utm.edu/time/"><i>Time | Internet Encyclopedia of Philosophy. </i></a> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2023-04-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-3"><a href="#cite_ref-3">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210414052527/https://books.google.com/books?id=HrHvAAAAMAAJ&q=%22time+is+what+clocks+measure%22">«Physics: Classical mechanics, and introductory statistical mechanics - Donald G. Ivey - Google Books»</a> <i>web.archive.org</i> 2021-04-14 <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2023-04-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-4"><a href="#cite_ref-4">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation" id="CITEREFDavies1996">Davies, P. C. W..  (1996). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/oclc/34772889"><i>Abouttime : Einstein's unfinished revolution. </i></a> (1st Touchstone ed. argitaraldia) Simon & Schuster <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Berezi:BookSources/0-684-81822-1" title="Berezi:BookSources/0-684-81822-1">0-684-81822-1</a>. <a href="/wiki/PubMed_Central" class="mw-redirect" title="PubMed Central">PMC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=34772889">34772889</a>. <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2023-04-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-5"><a href="#cite_ref-5">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation" id="CITEREFAlbrecht2010-04-01">Albrecht, Andreas.  (2010-04-01). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://physicstoday.scitation.org/doi/10.1063/1.3397046">«From Eternity to Here: The Quest for the Ultimate Theory of Time»</a> <i>Physics Today</i> 63 (4): 54–55.  <a href="/wiki/Digital_object_identifier" title="Digital object identifier">doi</a>:<span class="neverexpand"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1063%2F1.3397046">10.1063/1.3397046</a></span>. <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/0031-9228">0031-9228</a>. <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2023-04-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-6"><a href="#cite_ref-6">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170701102437/http://mlb.mlb.com/mlb/downloads/y2011/Official_Baseball_Rules.pdf">«Wayback Machine»</a> <i>web.archive.org</i> 2017-07-01 <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2023-04-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-7"><a href="#cite_ref-7">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.baseball-almanac.com/recbooks/rb_guin.shtml">«Guiness Book of Baseball World Records»</a> <i>www.baseball-almanac.com</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2023-04-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-8"><a href="#cite_ref-8">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation" id="CITEREFZeigler2008">Zeigler, Kenneth.  (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/oclc/183928571"><i>Getting organized at work : 24 lessons to set goals, establish priorities, and manage your time. </i></a> McGraw-Hill <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Berezi:BookSources/0-07-159138-9" title="Berezi:BookSources/0-07-159138-9">0-07-159138-9</a>. <a href="/wiki/PubMed_Central" class="mw-redirect" title="PubMed Central">PMC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=183928571">183928571</a>. <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2023-04-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-9"><a href="#cite_ref-9">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Ingelesez dago aipu honen iturburua"><b>(Ingelesez)</b></span></span> <span class="citation"> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://iep.utm.edu/leib-met/"><i>Leibniz, Gottfried: Metaphysics | Internet Encyclopedia of Philosophy. </i></a> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2023-04-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-10"><a href="#cite_ref-10">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation"> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/oclc/10753526"><i>Process instruments and controls handbook. </i></a> (3rd ed. argitaraldia) McGraw-Hill 1985 <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Berezi:BookSources/0-07-012436-1" title="Berezi:BookSources/0-07-012436-1">0-07-012436-1</a>. <a href="/wiki/PubMed_Central" class="mw-redirect" title="PubMed Central">PMC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=10753526">10753526</a>. <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2023-04-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-11"><a href="#cite_ref-11">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Ingelesez dago aipu honen iturburua"><b>(Ingelesez)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFScienceChina">Science, University of; China, Technology of. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://phys.org/news/2019-09-bridge-quantum-mechanics-relativity.html">«Bridge between quantum mechanics and general relativity still possible»</a> <i>phys.org</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2023-04-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-12"><a href="#cite_ref-12">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation" id="CITEREFRendall2008">Rendall, Alan D..  (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/oclc/226279733"><i>Partial differential equations in general relativity. </i></a> Oxford University Press <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Berezi:BookSources/978-0-19-921540-9" title="Berezi:BookSources/978-0-19-921540-9">978-0-19-921540-9</a>. <a href="/wiki/PubMed_Central" class="mw-redirect" title="PubMed Central">PMC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=226279733">226279733</a>. <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2023-04-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-13"><a href="#cite_ref-13">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation" id="CITEREFNewton1687">Newton, Isaac.  (1687). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/McGillLibrary-osl_newton-philosophiae-naturalis-principia-mathematica_N563p1687-20098"><i>Philosophiae Naturalis Principia Mathematica. </i></a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-14"><a href="#cite_ref-14">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation" id="CITEREFGalilei1632">Galilei, Galileo.  (1632). <i>Dialogo sopra i due massimi sistemi del mondo. </i></span>.</span> </li> <li id="cite_note-15"><a href="#cite_ref-15">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation"> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/teoria-fisikoen-oinarriak"><i>"Fisikaren espazioa eta denbora" kapitulua in Teoria fisikoen oinarriak, UEU, 1994. ISBN: 84-86967-57-0.. </i></a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-16"><a href="#cite_ref-16">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Ingelesez dago aipu honen iturburua"><b>(Ingelesez)</b></span></span> <span class="citation"> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bipm.org/"><i>Pisu eta Neurrien Nazioarteko Bulegoa (BIPM). </i></a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-17"><a href="#cite_ref-17">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/en/Planck%20time">«Planck-en denbora»</a> <i>Zientzia eta Teknologiaren Hiztegi Entziklopedikoa</i></span>.</span> </li> <li id="cite_note-18"><a href="#cite_ref-18">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Frantsesez dago aipu honen iturburua"><b>(Frantsesez)</b></span></span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bipm.org/en/publications/si-brochure/">«Le Système international d’unités (SI)»</a> (pdf) <i>Bureau International des Poids et Mesures</i></span>.</span> </li> <li id="cite_note-19"><a href="#cite_ref-19">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation"> <a class="external text" href="https://es.wikipedia.org/wiki/Tiempo_de_Planck"><i>Tiempo de Planck, Wikipedia. </i></a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-20"><a href="#cite_ref-20">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Ingelesez dago aipu honen iturburua"><b>(Ingelesez)</b></span></span> <span class="citation"> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://astronomy.swin.edu.au/cosmos/P/Planck+Time"><i>COSMOS - The SAO Encyclopedia of Astronomy. </i></a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-21"><a href="#cite_ref-21">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation"> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/postulatu"><i>Zientzia eta Teknologiaren Hiztegi Entziklopedikoa. </i></a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-22"><a href="#cite_ref-22">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFHawking2002">Hawking, Stephen W..  (2002). <i>Historia del tiempo. </i> Grijalbo <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Berezi:BookSources/968-419-_815-9" title="Berezi:BookSources/968-419- 815-9">968-419- 815-9</a>.</span>.</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=18" title="Aldatu atal hau: «Bibliografia»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=18" title="Edit section's source code: Bibliografia"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>J.M. Agirregabiria (2004) <i>Mekanika klasikoa</i>, UPV/EHU. <a href="/wiki/Berezi:BookSources/84-8373-631-4" title="Berezi:BookSources/84-8373-631-4">ISBN 84-8373-631-4</a></li> <li>J.R. Etxebarria (arg.) (2003) <i>Fisika orokorra (2. argitalpena),</i> UEU. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Berezi:BookSources/9788484380450" title="Berezi:BookSources/9788484380450">9788484380450</a>. <small>Noiz kontsultatua: 2018-12-07</small></li> <li>M., Fishbane, Paul (2008) <i>Fisika zientzialari eta ingeniarientzat. 1. bolumena, (1.etik-21.erako Gaiak)</i> UPV/EHU. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Berezi:BookSources/9788490820308" title="Berezi:BookSources/9788490820308">9788490820308</a> <small>Noiz kontsultatua: 2018-12-07</small>.</li> <li>Marcelo Alonso, Edward J. Finn (1976), <i>Física,</i> Fondo Educativo Interamericano. <small>ISBN 84-03-20234-</small></li> <li>J.R. Etxebarria (1994) <i>Teoria fisikoen oinarriak</i>, UEU, {{ISBN|84-86967-57-0}}</li> <li>UEUko Fisika Saika (askoren artean) (1990), <i>Fisikaren historia laburra</i>, UEU. <a href="/wiki/Berezi:BookSources/84-86967-27-9" title="Berezi:BookSources/84-86967-27-9">ISBN 84-86967-27-9</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ikus,_gainera"><span id="Ikus.2C_gainera"></span>Ikus, gainera</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=19" title="Aldatu atal hau: «Ikus, gainera»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=19" title="Edit section's source code: Ikus, gainera"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Iragan" title="Iragan">Iragana</a></li> <li><a href="/wiki/Orain" title="Orain">Orainaldia</a></li> <li><a href="/wiki/Etorkizun" title="Etorkizun">Etorkizuna</a></li> <li><a href="/wiki/Erloju" title="Erloju">Erlojua</a></li> <li><a href="/wiki/Nazioarteko_Unitate_Sistema" title="Nazioarteko Unitate Sistema">SI sistema</a></li> <li><a href="/wiki/Segundo_(argipena)" class="mw-disambig" title="Segundo (argipena)">Segundoa</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kanpo_estekak">Kanpo estekak</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Denbora&veaction=edit&section=20" title="Aldatu atal hau: «Kanpo estekak»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>aldatu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Denbora&action=edit&section=20" title="Edit section's source code: Kanpo estekak"><span>aldatu iturburu kodea</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table align="center" class="toccolours" style="text-valign: center; clear: both;" cellpadding="3" cellspacing="3" width="70%"> <tbody><tr> <td align="center" style="background:#ccccff"><b><a class="mw-selflink selflink">Denbora</a></b> </td></tr> <tr> <td><center><a href="/wiki/Iragan" title="Iragan">Lehena</a> <big><big><big>→</big></big></big> <a href="/wiki/Orain" title="Orain">Oraina</a> <big><big><big>→</big></big></big> <a href="/wiki/Etorkizun" title="Etorkizun">Geroa</a></center> <center><big><big><big>↓</big></big></big></center> <center><a href="/wiki/2025" title="2025">2025ko</a> <a href="/wiki/Martxoaren_22" title="Martxoaren 22">martxoaren 22a</a>, <a href="/wiki/Larunbata" class="mw-redirect" title="Larunbata">Larunbata</a>, 23:43 (<a href="/wiki/UTC" title="UTC">UTC</a>)</center> </td></tr></tbody></table> <p><br /> </p> <table class="navbox collapsible autocollapse" style="clear: both; width: 100%; text-align: center; padding: 0; border:1px solid #aaa; background-color:#f9f9f9; color: #111; font-size: 95%; margin-bottom: 0;" align="center"> <tbody><tr> <th width="100%" style="padding-top: 0.2em; padding-bottom: 0.2em; background: #ccccff"><a class="mw-selflink selflink">Denbora</a> unitateak </th></tr> <tr> <td colspan="3" align="center" style="font-size: 90%; padding: 0.5em 1em; background:white"> <p><a href="/wiki/Attosegundo" title="Attosegundo">attosegundo</a> • <a href="/wiki/Femtosegundo" title="Femtosegundo">femtosegundo</a> • <a href="/wiki/Pikosegundo" title="Pikosegundo">pikosegundo</a> • <a href="/wiki/Nanosegundo" title="Nanosegundo">nanosegundo</a> • <a href="/wiki/Mikrosegundo" title="Mikrosegundo">mikrosegundo</a> • <a href="/wiki/Milisegundo" title="Milisegundo">milisegundo</a> • <a href="/wiki/Segundo" title="Segundo">segundo</a> <br /><a href="/wiki/Minutu" title="Minutu">minutu</a> • <a href="/wiki/Ordu" title="Ordu">ordu</a> • <a href="/wiki/Egun" title="Egun">egun</a> • <a href="/wiki/Aste" title="Aste">aste</a> • <a href="/wiki/Hil" title="Hil">hil</a> • <a href="/wiki/Urte" title="Urte">urte</a> • <a href="/wiki/Bosturteko" title="Bosturteko">bosturteko</a> • <a href="/wiki/Hamarkada" title="Hamarkada">hamarkada</a> • <a href="/wiki/Mende" title="Mende">mende</a> • <a href="/wiki/Milurteko" title="Milurteko">milurteko</a> • <a href="/wiki/Gigaurte" title="Gigaurte">gigaurte</a> </p> </td></tr></tbody></table> <div style="clear:both;"></div><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7786466">.mw-parser-output .mw-authority-control{margin-top:1.5em}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox hr:last-child{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox+.mw-mf-linked-projects{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control,.mw-parser-output .mw-mf-linked-projects{border:1px solid #a2a9b1;font-size:88%}.mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects ul li{margin-bottom:0}</style><div class="mw-authority-control"><div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r9236167" /><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9236165">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Autoritate_kontrola" style="width: inherit;padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Autoritate_kontrola" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;width: 12%; text-align:center;"><a href="/wiki/Laguntza:Autoritate_kontrola" title="Laguntza:Autoritate kontrola">Autoritate kontrola</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><b>Wikimedia proiektuak</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datuak:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q11471" class="extiw" title="wikidata:Q11471">Q11471</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Commonscat"><img alt="Commonscat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/40px-Commons-logo.svg.png 1.5x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Time">Time</a></span> / <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:MediaSearch?type=image&search=%22Q11471%22">Q11471</a></span></span></li></ul> <hr /> <ul><li><b>Identifikadoreak</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Integrated_Authority_File" class="mw-redirect" title="Integrated Authority File">GND</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4067461-7">4067461-7</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/National_Library_of_the_Czech_Republic" class="mw-redirect" title="National Library of the Czech Republic">NKC</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph116842">ph116842</a></span></li> <li><b>Hiztegiak eta entziklopediak</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Encyclop%C3%A6dia_Britannica" title="Encyclopædia Britannica">Britannica</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/science/time">url</a></span></li> <li><b>Medikuntzako identifikadoreak</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Medical_Subject_Headings" title="Medical Subject Headings">MeSH</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://meshb.nlm.nih.gov/record/ui?ui=D013995">D013995</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div><div class="mw-mf-linked-projects hlist"> <ul><li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datuak:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q11471" class="extiw" title="wikidata:Q11471">Q11471</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Commonscat"><img alt="Commonscat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/40px-Commons-logo.svg.png 1.5x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Time">Time</a></span> / <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:MediaSearch?type=image&search=%22Q11471%22">Q11471</a></span></span></li></ul> </div></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.eqiad.main‐75687f9f4b‐hqhmt Cached time: 20250322234345 Cache expiry: 976 Reduced expiry: true Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.500 seconds Real time usage: 0.734 seconds Preprocessor visited node count: 12992/1000000 Post‐expand include size: 87744/2097152 bytes Template argument size: 24052/2097152 bytes Highest expansion depth: 17/100 Expensive parser function count: 5/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 31686/5000000 bytes Lua time usage: 0.192/10.000 seconds Lua memory usage: 3482451/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 6/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 497.976 1 -total 31.52% 156.946 1 Txantiloi:Autoritate_kontrola 22.21% 110.603 1 Txantiloi:Erreferentzia_zerrenda 19.48% 96.981 22 Txantiloi:Erreferentzia 18.10% 90.143 44 Txantiloi:Erreferentzia/oinarria 17.84% 88.839 1 Txantiloi:Mekanika_klasikoa 16.32% 81.266 1 Txantiloi:Sidebar_with_collapsible_lists 12.82% 63.830 1 Txantiloi:Magnitude_infotaula 12.33% 61.385 1 Txantiloi:Infotaula 9.73% 48.437 2 Txantiloi:Top_icon --> <!-- Saved in parser cache with key euwiki:pcache:35919:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250322234345 and revision id 9825088. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.log.warn("Gadget \"ErrefAurrebista\" was not loaded. Please migrate it to use ResourceLoader. See \u003Chttps://eu.wikipedia.org/wiki/Berezi:Gadgetak\u003E.");});</script><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Denbora&oldid=9825088">https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Denbora&oldid=9825088</a>"(e)tik eskuratuta</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Berezi:Kategoriak" title="Berezi:Kategoriak">Kategoriak</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Denbora" title="Kategoria:Denbora">Denbora</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Magnitude_fisikoak" title="Kategoria:Magnitude fisikoak">Magnitude fisikoak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Zientziaren_filosofiako_kontzeptuak" title="Kategoria:Zientziaren filosofiako kontzeptuak">Zientziaren filosofiako kontzeptuak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Gogamenaren_filosofiako_kontzeptuak" title="Kategoria:Gogamenaren filosofiako kontzeptuak">Gogamenaren filosofiako kontzeptuak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Magnitude_fisiko_eskalarrak" title="Kategoria:Magnitude fisiko eskalarrak">Magnitude fisiko eskalarrak</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ezkutuko kategoriak: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Txantiloi-deietan_argumentu_bikoiztuak_erabiltzen_dituzten_orrialdeak" title="Kategoria:Txantiloi-deietan argumentu bikoiztuak erabiltzen dituzten orrialdeak">Txantiloi-deietan argumentu bikoiztuak erabiltzen dituzten orrialdeak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wikipedia_guztiek_izan_beharreko_artikuluak" title="Kategoria:Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluak">Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Hezkuntza_Programako_artikuluak" title="Kategoria:Hezkuntza Programako artikuluak">Hezkuntza Programako artikuluak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Hezkuntza_Programa/Fisika_eta_Kimika" title="Kategoria:Hezkuntza Programa/Fisika eta Kimika">Hezkuntza Programa/Fisika eta Kimika</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wikipedia:GND_identifikatzailea_duten_artikuluak" title="Kategoria:Wikipedia:GND identifikatzailea duten artikuluak">Wikipedia:GND identifikatzailea duten artikuluak</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Orriaren azken aldaketa: 20 ekaina 2024, 03:16.</li> <li id="footer-info-copyright">Testua <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.eu">Creative Commons Aitortu-PartekatuBerdin 4.0 lizentziari</a> jarraituz erabil daiteke; baliteke beste klausularen batzuk ere aplikatu behar izatea. Xehetasunen berri izateko, ikus <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">erabilera-baldintzak</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Pribazitate politika</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Laguntza:Wikipediari_buruz">Wikipediari buruz</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Erantzukizunen_mugaketa_orokorra">Lege oharra</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Garatzaileak</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/eu.wikipedia.org">Estatistikak</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie adierazpena</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//eu.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Denbora&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mugikorreko bista</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Bilatu</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Wikipedia wikian bilatu"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Berezi:Bilatu"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Bilatu</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Edukiak" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Eduki taularen ikusgarritasuna aldatu" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Eduki taularen ikusgarritasuna aldatu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Denbora</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>186 hizkuntza</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Gehitu atala</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.eqiad.main-75687f9f4b-hqhmt","wgBackendResponseTime":981,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.500","walltime":"0.734","ppvisitednodes":{"value":12992,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":87744,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":24052,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":17,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":5,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":31686,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":6,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 497.976 1 -total"," 31.52% 156.946 1 Txantiloi:Autoritate_kontrola"," 22.21% 110.603 1 Txantiloi:Erreferentzia_zerrenda"," 19.48% 96.981 22 Txantiloi:Erreferentzia"," 18.10% 90.143 44 Txantiloi:Erreferentzia/oinarria"," 17.84% 88.839 1 Txantiloi:Mekanika_klasikoa"," 16.32% 81.266 1 Txantiloi:Sidebar_with_collapsible_lists"," 12.82% 63.830 1 Txantiloi:Magnitude_infotaula"," 12.33% 61.385 1 Txantiloi:Infotaula"," 9.73% 48.437 2 Txantiloi:Top_icon"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.192","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3482451,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-75687f9f4b-hqhmt","timestamp":"20250322234345","ttl":976,"transientcontent":true}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Denbora","url":"https:\/\/eu.wikipedia.org\/wiki\/Denbora","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q11471","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q11471","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-10-27T16:18:43Z","dateModified":"2024-06-20T02:16:42Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/4\/45\/MontreGousset001.jpg","headline":"Magnitude fisiko bat da, gertakarien arteko tartea (denborala) neurtzen duena eta gertakariak iraganean, orainaldian eta etorkizunean kokatzea ahalbidetzen duena."}</script> </body> </html>