CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>شیمی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"f8d7a641-dd3d-4d41-98a8-5d1f19374eae","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"شیمی","wgTitle":"شیمی","wgCurRevisionId":40458108,"wgRevisionId":40458108,"wgArticleId":835,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت","نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان","یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی","مقاله‌های دارای واژگان به زبان فرانسوی", "مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی","صفحه‌هایی که از جعبه پیوند به پروژه‌های خواهر با جستجوی پیش‌فرض استفاده می‌کنند","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNE","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NDL","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های معیوب NLK","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های HDS","مقاله‌های دارای واژگان به زبان Greek", "شیمی"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"شیمی","wgRelevantArticleId":835,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":60000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId": "Q2329","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js", "ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="شیمی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-شیمی rootpage-شیمی skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-واژه‌شناسی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#واژه‌شناسی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>واژه‌شناسی</span> </div> </a> <ul id="toc-واژه‌شناسی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تاریخ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#تاریخ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>تاریخ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-تاریخ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های تاریخ</span> </button> <ul id="toc-تاریخ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-شیمی_به_عنوان_علم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#شیمی_به_عنوان_علم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱</span> <span>شیمی به عنوان علم</span> </div> </a> <ul id="toc-شیمی_به_عنوان_علم-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ساختار_شیمیایی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ساختار_شیمیایی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۲</span> <span>ساختار شیمیایی</span> </div> </a> <ul id="toc-ساختار_شیمیایی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-اصول_شیمی_مدرن" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#اصول_شیمی_مدرن"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>اصول شیمی مدرن</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-اصول_شیمی_مدرن-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های اصول شیمی مدرن</span> </button> <ul id="toc-اصول_شیمی_مدرن-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-ماده" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ماده"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۱</span> <span>ماده</span> </div> </a> <ul id="toc-ماده-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-اتم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#اتم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۱.۱</span> <span>اتم</span> </div> </a> <ul id="toc-اتم-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-عنصر" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#عنصر"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۱.۲</span> <span>عنصر</span> </div> </a> <ul id="toc-عنصر-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ترکیب" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#ترکیب"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۱.۳</span> <span>ترکیب</span> </div> </a> <ul id="toc-ترکیب-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مولکول" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#مولکول"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۱.۴</span> <span>مولکول</span> </div> </a> <ul id="toc-مولکول-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مول_و_مقدار_مواد" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#مول_و_مقدار_مواد"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۱.۵</span> <span>مول و مقدار مواد</span> </div> </a> <ul id="toc-مول_و_مقدار_مواد-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مواد_خالص_و_مخلوط" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#مواد_خالص_و_مخلوط"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۱.۶</span> <span>مواد خالص و مخلوط</span> </div> </a> <ul id="toc-مواد_خالص_و_مخلوط-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-فاز_«ماده»" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#فاز_«ماده»"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۲</span> <span>فاز «ماده»</span> </div> </a> <ul id="toc-فاز_«ماده»-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پیوند_شیمیایی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#پیوند_شیمیایی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۳</span> <span>پیوند شیمیایی</span> </div> </a> <ul id="toc-پیوند_شیمیایی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-انرژی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#انرژی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۴</span> <span>انرژی</span> </div> </a> <ul id="toc-انرژی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-واکنش_شیمیایی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#واکنش_شیمیایی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۵</span> <span>واکنش شیمیایی</span> </div> </a> <ul id="toc-واکنش_شیمیایی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-یون‌ها_و_نمک‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#یون‌ها_و_نمک‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۶</span> <span>یون‌ها و نمک‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-یون‌ها_و_نمک‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-واکنش_اسید_و_باز" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#واکنش_اسید_و_باز"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۷</span> <span>واکنش اسید و باز</span> </div> </a> <ul id="toc-واکنش_اسید_و_باز-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اکسایش-کاهش" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اکسایش-کاهش"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۸</span> <span>اکسایش-کاهش</span> </div> </a> <ul id="toc-اکسایش-کاهش-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تعادل_شیمیایی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تعادل_شیمیایی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۹</span> <span>تعادل شیمیایی</span> </div> </a> <ul id="toc-تعادل_شیمیایی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-قانون_شیمیایی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#قانون_شیمیایی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۱۰</span> <span>قانون شیمیایی</span> </div> </a> <ul id="toc-قانون_شیمیایی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-بخش‌های_اصلی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#بخش‌های_اصلی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>بخش‌های اصلی</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-بخش‌های_اصلی-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های بخش‌های اصلی</span> </button> <ul id="toc-بخش‌های_اصلی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-رشته‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#رشته‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۱</span> <span>رشته‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-رشته‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-صنایع_شیمیایی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#صنایع_شیمیایی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۲</span> <span>صنایع شیمیایی</span> </div> </a> <ul id="toc-صنایع_شیمیایی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جوامع_حرفه‌ای" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#جوامع_حرفه‌ای"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۳</span> <span>جوامع حرفه‌ای</span> </div> </a> <ul id="toc-جوامع_حرفه‌ای-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-جستارهای_وابسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#جستارهای_وابسته"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>جستارهای وابسته</span> </div> </a> <ul id="toc-جستارهای_وابسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">شیمی</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۲۳۵ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-235" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۲۳۵ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Chemie" title="Chemie–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="Chemie" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Chemie" title="Chemie–آلمانی سوئیسی" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Chemie" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="آلمانی سوئیسی" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8C%A5%E1%8A%95%E1%89%B0_%E1%8A%95%E1%8C%A5%E1%88%AD_%E1%8C%A5%E1%8A%93%E1%89%B5" title="የጥንተ ንጥር ጥናት–امهری" lang="am" hreflang="am" data-title="የጥንተ ንጥር ጥናት" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="امهری" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Quimica" title="Quimica–آراگونی" lang="an" hreflang="an" data-title="Quimica" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="آراگونی" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%A8%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="रसायनशास्त्र–آنگیکا" lang="anp" hreflang="anp" data-title="रसायनशास्त्र" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="آنگیکا" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A7%D8%A1" title="كيمياء–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="كيمياء" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%9F%DC%9D%DC%A1%DC%9D%DC%90" title="ܟܝܡܝܐ–آرامی" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܟܝܡܝܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="آرامی" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%8A%D9%85%D9%8A" title="شيمي–عربی مراکشی" lang="ary" hreflang="ary" data-title="شيمي" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="عربی مراکشی" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A7" title="كيميا–عربی مصری" lang="arz" hreflang="arz" data-title="كيميا" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="عربی مصری" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A7%B0%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A8_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9E%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="ৰসায়ন বিজ্ঞান–آسامی" lang="as" hreflang="as" data-title="ৰসায়ন বিজ্ঞান" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="آسامی" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Qu%C3%ADmica" title="Química–آستوری" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Química" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="آستوری" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Химия–آواری" lang="av" hreflang="av" data-title="Химия" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="آواری" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/Razopa" title="Razopa–Kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Razopa" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="Kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%A8%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E2%80%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="रसायनशास्‍त्र–اودهی" lang="awa" hreflang="awa" data-title="रसायनशास्‍त्र" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="اودهی" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Kimya" title="Kimya–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="Kimya" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="شیمی–South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="شیمی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Химия–باشقیری" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Химия" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="باشقیری" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Kemii" title="Kemii–باواریایی" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Kemii" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="باواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Kem%C4%97j%C4%97" title="Kemėjė–ساموگیتی" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Kemėjė" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="ساموگیتی" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Kimika" title="Kimika–Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Kimika" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%96%D0%BC%D1%96%D1%8F" title="Хімія–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Хімія" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%96%D0%BC%D1%96%D1%8F" title="Хімія–بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Хімія" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Химия–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Химия" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%A8%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E2%80%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="रसायनशास्‍त्र–Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="रसायनशास्‍त्र" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://bi.wikipedia.org/wiki/Kemistri" title="Kemistri–بیسلاما" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Kemistri" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="بیسلاما" class="interlanguage-link-target"><span>Bislama</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Kimia" title="Kimia–بانجاری" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Kimia" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="بانجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%93%E1%80%AC%E1%80%90%E1%80%AF%E1%80%97%E1%80%B1%E1%80%92" title="ဓာတုဗေဒ–Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="ဓာတုဗေဒ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target"><span>ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A8" title="রসায়ন–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="রসায়ন" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A2%E0%BE%AB%E0%BD%A6%E0%BC%8B%E0%BD%A0%E0%BD%82%E0%BE%B1%E0%BD%B4%E0%BD%A2%E0%BC%8B%E0%BD%A2%E0%BD%B2%E0%BD%82%E0%BC%8B%E0%BD%94%E0%BC%8D" title="རྫས་འགྱུར་རིག་པ།–تبتی" lang="bo" hreflang="bo" data-title="རྫས་འགྱུར་རིག་པ།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="تبتی" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Kimiezh" title="Kimiezh–برتون" lang="br" hreflang="br" data-title="Kimiezh" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="برتون" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Hemija" title="Hemija–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Hemija" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Kimia" title="Kimia–Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Kimia" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8" title="Хими–Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Хими" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Qu%C3%ADmica" title="Química–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Química" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cbk-zam mw-list-item"><a href="https://cbk-zam.wikipedia.org/wiki/Quimica" title="Quimica–Chavacano" lang="cbk" hreflang="cbk" data-title="Quimica" data-language-autonym="Chavacano de Zamboanga" data-language-local-name="Chavacano" class="interlanguage-link-target"><span>Chavacano de Zamboanga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Hu%C3%A1-h%C5%8Fk" title="Huá-hŏk–چینی مین شرقی" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Huá-hŏk" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="چینی مین شرقی" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Kimika" title="Kimika–سبویی" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Kimika" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="سبویی" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8E%A0%E1%8F%91%E1%8F%B0%E1%8F%97%E1%8F%A7%E1%8F%93%E1%8E%B4%E1%8E%B2%E1%8F%93%E1%8F%85%E1%8F%AC%E1%8F%98" title="ᎠᏑᏰᏗᏧᏓᎴᎲᏓᏅᏬᏘ–چروکی" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᎠᏑᏰᏗᏧᏓᎴᎲᏓᏅᏬᏘ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="چروکی" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7" title="کیمیا–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="کیمیا" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Chimica" title="Chimica–کورسی" lang="co" hreflang="co" data-title="Chimica" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="کورسی" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Himiya" title="Himiya–ترکی کریمه" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Himiya" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="ترکی کریمه" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Chemie" title="Chemie–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Chemie" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/Chemij%C3%B4" title="Chemijô–کاشوبی" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Chemijô" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="کاشوبی" class="interlanguage-link-target"><span>Kaszëbsczi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8" title="Хими–چوواشی" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Хими" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="چوواشی" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Cemeg" title="Cemeg–ولزی" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Cemeg" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ولزی" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Kemi" title="Kemi–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Kemi" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Chemie" title="Chemie–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Chemie" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-din mw-list-item"><a href="https://din.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B6c%C3%ABk%C3%A4ti%C9%94%C9%94p" title="Piöcëkätiɔɔp–دینکایی" lang="din" hreflang="din" data-title="Piöcëkätiɔɔp" data-language-autonym="Thuɔŋjäŋ" data-language-local-name="دینکایی" class="interlanguage-link-target"><span>Thuɔŋjäŋ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Kimya" title="Kimya–Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Kimya" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dtp mw-list-item"><a href="https://dtp.wikipedia.org/wiki/Kimia" title="Kimia–Central Dusun" lang="dtp" hreflang="dtp" data-title="Kimia" data-language-autonym="Kadazandusun" data-language-local-name="Central Dusun" class="interlanguage-link-target"><span>Kadazandusun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%86%DE%A9%DE%89%DE%A8%DE%87%DE%A7%DE%87%DE%A9_%DE%87%DE%A8%DE%8D%DE%B0%DE%89%DE%AA" title="ކީމިއާއީ އިލްމު–دیوهی" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ކީމިއާއީ އިލްމު" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="دیوهی" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%B1" title="Χημεία–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Χημεία" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%A9mmica" title="Chémmica–امیلیانو-روما" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Chémmica" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="امیلیانو-روما" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Chemistry" title="Chemistry–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Chemistry" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Kemio" title="Kemio–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Kemio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Qu%C3%ADmica" title="Química–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Química" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Keemia" title="Keemia–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Keemia" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Kimika" title="Kimika–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Kimika" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Qu%C3%ADmica" title="Química–اکسترامادورایی" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Química" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="اکسترامادورایی" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kemia" title="Kemia–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kemia" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Keemi%C3%A4" title="Keemiä–Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Keemiä" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Kemisitiri" title="Kemisitiri–فیجیایی" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Kemisitiri" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="فیجیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Evnafr%C3%B8%C3%B0i" title="Evnafrøði–فارویی" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Evnafrøði" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="فارویی" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Chimie" title="Chimie–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Chimie" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Ch%C2%B7imie" title="Ch·imie–آرپیتان" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Ch·imie" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="آرپیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Chemii" title="Chemii–فریزی شمالی" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Chemii" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="فریزی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Chimiche" title="Chimiche–فریولیایی" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Chimiche" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="فریولیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Skiekunde" title="Skiekunde–فریسی غربی" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Skiekunde" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="فریسی غربی" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Ceimic" title="Ceimic–ایرلندی" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Ceimic" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ایرلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E5%8C%96%E5%AD%B8" title="化學–گن" lang="gan" hreflang="gan" data-title="化學" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="گن" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Chimi" title="Chimi–Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Chimi" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Ceimigeachd" title="Ceimigeachd–گیلی اسکاتلندی" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Ceimigeachd" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="گیلی اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Qu%C3%ADmica" title="Química–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Química" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/K%C3%ADmika" title="Kímika–گوارانی" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Kímika" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="گوارانی" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gor mw-list-item"><a href="https://gor.wikipedia.org/wiki/Kimia" title="Kimia–گورونتالو" lang="gor" hreflang="gor" data-title="Kimia" data-language-autonym="Bahasa Hulontalo" data-language-local-name="گورونتالو" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Hulontalo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%B0%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%A3_%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" title="રસાયણ શાસ્ત્ર–گجراتی" lang="gu" hreflang="gu" data-title="રસાયણ શાસ્ત્ર" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="گجراتی" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-guc mw-list-item"><a href="https://guc.wikipedia.org/wiki/Achajaya" title="Achajaya–Wayuu" lang="guc" hreflang="guc" data-title="Achajaya" data-language-autonym="Wayuunaiki" data-language-local-name="Wayuu" class="interlanguage-link-target"><span>Wayuunaiki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Kemmig" title="Kemmig–مانی" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Kemmig" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="مانی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Kimiyya" title="Kimiyya–هوسایی" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Kimiyya" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="هوسایی" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Fa-ho%CC%8Dk" title="Fa-ho̍k–Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Fa-ho̍k" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-haw mw-list-item"><a href="https://haw.wikipedia.org/wiki/Kemika" title="Kemika–هاوایی" lang="haw" hreflang="haw" data-title="Kemika" data-language-autonym="Hawaiʻi" data-language-local-name="هاوایی" class="interlanguage-link-target"><span>Hawaiʻi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9B%D7%99%D7%9E%D7%99%D7%94" title="כימיה–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="כימיה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%A8_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="रसायन विज्ञान–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="रसायन विज्ञान" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Rasayan_vigyan" title="Rasayan vigyan–هندی فیجیایی" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Rasayan vigyan" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="هندی فیجیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Kemija" title="Kemija–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Kemija" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Chimi" title="Chimi–هائیتیایی" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Chimi" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="هائیتیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/K%C3%A9mia" title="Kémia–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Kémia" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%94%D5%AB%D5%B4%D5%AB%D5%A1" title="Քիմիա–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Քիմիա" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%8F%D5%A1%D6%80%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB%D6%82%D5%B6" title="Տարրաբանութիւն–Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Տարրաբանութիւն" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Chimia" title="Chimia–اینترلینگوا" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Chimia" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="اینترلینگوا" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Kimia" title="Kimia–ایبانی" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Kimia" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="ایبانی" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Kimia" title="Kimia–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Kimia" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Chimie" title="Chimie–اکسیدنتال" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Chimie" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="اکسیدنتال" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/K%C3%ADmika" title="Kímika–ایلوکویی" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Kímika" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ایلوکویی" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8" title="Хими–اینگوشی" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Хими" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="اینگوشی" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Kemio" title="Kemio–ایدو" lang="io" hreflang="io" data-title="Kemio" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ایدو" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Efnafr%C3%A6%C3%B0i" title="Efnafræði–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="Efnafræði" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Chimica" title="Chimica–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Chimica" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%8C%96%E5%AD%A6" title="化学–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="化学" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Kimischri" title="Kimischri–Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Kimischri" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/xumske" title="xumske–لوجبان" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="xumske" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="لوجبان" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Kimia" title="Kimia–جاوه‌ای" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Kimia" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="جاوه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A5%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%90" title="ქიმია–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ქიმია" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Ximiya" title="Ximiya–قره‌قالپاقی" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Ximiya" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="قره‌قالپاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Takrura" title="Takrura–قبایلی" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Takrura" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="قبایلی" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Siimii_l%C9%9B%C9%A3t%CA%8B" title="Siimii lɛɣtʋ–Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Siimii lɛɣtʋ" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ki mw-list-item"><a href="https://ki.wikipedia.org/wiki/Kemu" title="Kemu–کیکویویی" lang="ki" hreflang="ki" data-title="Kemu" data-language-autonym="Gĩkũyũ" data-language-local-name="کیکویویی" class="interlanguage-link-target"><span>Gĩkũyũ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Химия–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Химия" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%82%E1%9E%B8%E1%9E%98%E1%9E%B8%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6" title="គីមីវិទ្យា–خمری" lang="km" hreflang="km" data-title="គីមីវិទ្យា" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="خمری" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B0%E0%B2%B8%E0%B2%BE%E0%B2%AF%E0%B2%A8%E0%B2%B6%E0%B2%BE%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%B0" title="ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ–کانارا" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="کانارا" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%ED%99%94%ED%95%99" title="화학–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="화학" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D9%9A%D9%86" title="رسایٚن–کشمیری" lang="ks" hreflang="ks" data-title="رسایٚن" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="کشمیری" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/K%C3%AEmya" title="Kîmya–کردی" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Kîmya" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="کردی" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Kymystry" title="Kymystry–کورنی" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Kymystry" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="کورنی" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Химия–قرقیزی" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Химия" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="قرقیزی" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Chemia" title="Chemia–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Chemia" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Kemika" title="Kemika–لادینو" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Kemika" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="لادینو" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Chimie" title="Chimie–لوگزامبورگی" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Chimie" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="لوگزامبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Химия–لزگی" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Химия" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="لزگی" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Cimica" title="Cimica–Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Cimica" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lg mw-list-item"><a href="https://lg.wikipedia.org/wiki/Ebyobuziba" title="Ebyobuziba–گاندایی" lang="lg" hreflang="lg" data-title="Ebyobuziba" data-language-autonym="Luganda" data-language-local-name="گاندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Luganda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Chemie" title="Chemie–لیمبورگی" lang="li" hreflang="li" data-title="Chemie" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="لیمبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Chimica" title="Chimica–Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Chimica" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Chimica" title="Chimica–Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Chimica" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%ADmica" title="Chímica–لومبارد" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Chímica" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="لومبارد" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/K%C3%A9mi" title="Kémi–لینگالا" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Kémi" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="لینگالا" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BB%80%E0%BA%84%E0%BA%A1%E0%BA%B5%E0%BA%AA%E0%BA%B2%E0%BA%94" title="ເຄມີສາດ–لائوسی" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ເຄມີສາດ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="لائوسی" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Chemija" title="Chemija–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Chemija" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/%C4%B6%C4%ABmija" title="Ķīmija–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Ķīmija" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%A8%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E2%80%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="रसायनशास्‍त्र–مایدیلی" lang="mai" hreflang="mai" data-title="रसायनशास्‍त्र" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="مایدیلی" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Kimia" title="Kimia–Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Kimia" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%8F%D1%81%D1%8C" title="Химиясь–مکشایی" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Химиясь" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="مکشایی" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Simia" title="Simia–مالاگاسی" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Simia" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="مالاگاسی" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D0%B9" title="Химий–ماری" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Химий" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="ماری" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/M%C4%81tauranga_mat%C5%AB" title="Mātauranga matū–مائوری" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Mātauranga matū" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="مائوری" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Kimia" title="Kimia–مینانگ‌کابویی" lang="min" hreflang="min" data-title="Kimia" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="مینانگ‌کابویی" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Хемија–مقدونی" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Хемија" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="مقدونی" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B0%E0%B4%B8%E0%B4%A4%E0%B4%A8%E0%B5%8D%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%82" title="രസതന്ത്രം–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="രസതന്ത്രം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8" title="Хими–مغولی" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Хими" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="مغولی" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%84%EA%AF%A3%EA%AF%A0%EA%AF%87%EA%AF%A4%EA%AF%9F%EA%AF%82%EA%AF%A3%EA%AF%9F" title="ꯄꯣꯠꯇꯤꯟꯂꯣꯟ–مانیپوری" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯄꯣꯠꯇꯤꯟꯂꯣꯟ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="مانیپوری" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%A8%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="रसायनशास्त्र–مراتی" lang="mr" hreflang="mr" data-title="रसायनशास्त्र" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="مراتی" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Kimia" title="Kimia–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Kimia" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Kimika" title="Kimika–مالتی" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Kimika" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="مالتی" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Qu%C3%ADmica" title="Química–میراندی" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Química" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="میراندی" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%93%E1%80%AC%E1%80%90%E1%80%AF%E1%80%97%E1%80%B1%E1%80%92" title="ဓာတုဗေဒ–برمه‌ای" lang="my" hreflang="my" data-title="ဓာတုဗေဒ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="برمه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Химия–ارزیایی" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Химия" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="ارزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7" title="کیمیا–مازندرانی" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="کیمیا" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="مازندرانی" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Chemie" title="Chemie–آلمانی سفلی" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Chemie" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="آلمانی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Scheikunde" title="Scheikunde–ساکسونی سفلی" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Scheikunde" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="ساکسونی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%A8%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="रसायनशास्त्र–نپالی" lang="ne" hreflang="ne" data-title="रसायनशास्त्र" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="نپالی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%A8%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="रसायनशास्त्र–نواریایی" lang="new" hreflang="new" data-title="रसायनशास्त्र" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="نواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Scheikunde" title="Scheikunde–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Scheikunde" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Kjemi" title="Kjemi–نروژی نی‌نُشک" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Kjemi" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="نروژی نی‌نُشک" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Kjemi" title="Kjemi–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Kjemi" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Kemie" title="Kemie–Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Kemie" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Chimie" title="Chimie–Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Chimie" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nso mw-list-item"><a href="https://nso.wikipedia.org/wiki/Khemistri" title="Khemistri–سوتویی شمالی" lang="nso" hreflang="nso" data-title="Khemistri" data-language-autonym="Sesotho sa Leboa" data-language-local-name="سوتویی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho sa Leboa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Quimia" title="Quimia–اکسیتان" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Quimia" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="اکسیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Kemistirii" title="Kemistirii–اورومویی" lang="om" hreflang="om" data-title="Kemistirii" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="اورومویی" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%B0%E0%AC%B8%E0%AC%BE%E0%AD%9F%E0%AC%A8_%E0%AC%AC%E0%AC%BF%E0%AC%9C%E0%AD%8D%E0%AC%9E%E0%AC%BE%E0%AC%A8" title="ରସାୟନ ବିଜ୍ଞାନ–اوریه‌ای" lang="or" hreflang="or" data-title="ରସାୟନ ବିଜ୍ଞାନ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="اوریه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8" title="Хими–آسی" lang="os" hreflang="os" data-title="Хими" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="آسی" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B0%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%87%E0%A8%A3_%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%97%E0%A8%BF%E0%A8%86%E0%A8%A8" title="ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ–پنجابی" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/K%C3%A9mie" title="Kémie–Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Kémie" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Kemistrii" title="Kemistrii–Norfuk / Pitkern" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Kemistrii" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Norfuk / Pitkern" class="interlanguage-link-target"><span>Norfuk / Pitkern</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Chemia" title="Chemia–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Chemia" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%D8%B3%D9%B9%D8%B1%DB%8C" title="کیمسٹری–پنجابی" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="کیمسٹری" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A7" title="کيميا–پشتو" lang="ps" hreflang="ps" data-title="کيميا" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="پشتو" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Qu%C3%ADmica" title="Química–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Química" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Chaqllisinchi" title="Chaqllisinchi–کچوایی" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Chaqllisinchi" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="کچوایی" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Chimie" title="Chimie–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Chimie" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Chimie" title="Chimie–آرومانی" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Chimie" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="آرومانی" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Химия–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Химия" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B5%D0%BC%D1%96%D1%8F" title="Хемія–Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Хемія" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%B8%E0%A4%A4%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A5%8D" title="रसतन्त्रम्–سانسکریت" lang="sa" hreflang="sa" data-title="रसतन्त्रम्" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="سانسکریت" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Химия–یاقوتی" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Химия" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="یاقوتی" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%ACmica" title="Chìmica–ساردینیایی" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Chìmica" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="ساردینیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%ACmica" title="Chìmica–سیسیلی" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Chìmica" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="سیسیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Chemistrie" title="Chemistrie–اسکاتلندی" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Chemistrie" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%DA%AA%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A7" title="علم ڪيميا–سندی" lang="sd" hreflang="sd" data-title="علم ڪيميا" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="سندی" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Hemija" title="Hemija–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Hemija" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/Takimit" title="Takimit–تاچل‌هیت" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Takimit" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="تاچل‌هیت" class="interlanguage-link-target"><span>Taclḥit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%BB%E0%B7%83%E0%B7%8F%E0%B6%BA%E0%B6%B1_%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B7%80" title="රසායන විද්‍යාව–سینهالی" lang="si" hreflang="si" data-title="රසායන විද්‍යාව" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="سینهالی" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Chemistry" title="Chemistry–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Chemistry" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%A9mia" title="Chémia–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Chémia" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%D8%B3%D9%B9%D8%B1%DB%8C" title="کیمسٹری–Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="کیمسٹری" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target"><span>سرائیکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Kemija" title="Kemija–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Kemija" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/Kemisi" title="Kemisi–ساموآیی" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Kemisi" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="ساموآیی" class="interlanguage-link-target"><span>Gagana Samoa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Chemishonga" title="Chemishonga–شونایی" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Chemishonga" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="شونایی" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Kimisteri" title="Kimisteri–سومالیایی" lang="so" hreflang="so" data-title="Kimisteri" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="سومالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Kimia" title="Kimia–آلبانیایی" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Kimia" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="آلبانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="مقالهٔ خوب"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Хемија–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Хемија" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ss mw-list-item"><a href="https://ss.wikipedia.org/wiki/Ikhemisi" title="Ikhemisi–سوازیایی" lang="ss" hreflang="ss" data-title="Ikhemisi" data-language-autonym="SiSwati" data-language-local-name="سوازیایی" class="interlanguage-link-target"><span>SiSwati</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Chemie" title="Chemie–Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Chemie" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Kimia" title="Kimia–سوندایی" lang="su" hreflang="su" data-title="Kimia" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="سوندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="مقالهٔ توصیه‌شده"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Kemi" title="Kemi–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Kemi" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Kemia" title="Kemia–سواحیلی" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Kemia" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="سواحیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Chymij%C5%8F" title="Chymijŏ–سیلزیایی" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Chymijŏ" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="سیلزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%B5%E0%AF%87%E0%AE%A4%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%B2%E0%AF%8D" title="வேதியியல்–تامیلی" lang="ta" hreflang="ta" data-title="வேதியியல்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="تامیلی" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AD%E0%B3%82_%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%9C%E0%B3%8D%E0%B2%9E%E0%B2%BE%E0%B2%A8" title="ಭೂ ವಿಜ್ಞಾನ–تولو" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಭೂ ವಿಜ್ಞಾನ" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="تولو" class="interlanguage-link-target"><span>ತುಳು</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B0%E0%B0%B8%E0%B0%BE%E0%B0%AF%E0%B0%A8_%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82" title="రసాయన శాస్త్రం–تلوگویی" lang="te" hreflang="te" data-title="రసాయన శాస్త్రం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="تلوگویی" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tet mw-list-item"><a href="https://tet.wikipedia.org/wiki/K%C3%ADmika" title="Kímika–تتومی" lang="tet" hreflang="tet" data-title="Kímika" data-language-autonym="Tetun" data-language-local-name="تتومی" class="interlanguage-link-target"><span>Tetun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%91" title="Кимиё–تاجیکی" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Кимиё" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="تاجیکی" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%84%E0%B8%A1%E0%B8%B5" title="เคมี–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="เคมี" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Himi%C3%BDa" title="Himiýa–ترکمنی" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Himiýa" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="ترکمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Kimika" title="Kimika–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Kimika" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Kimj%C9%99" title="Kimjə–Talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Kimjə" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-to mw-list-item"><a href="https://to.wikipedia.org/wiki/Kemi" title="Kemi–تونگایی" lang="to" hreflang="to" data-title="Kemi" data-language-autonym="Lea faka-Tonga" data-language-local-name="تونگایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lea faka-Tonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Kemistri" title="Kemistri–توک‌پیسینی" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Kemistri" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="توک‌پیسینی" class="interlanguage-link-target"><span>Tok Pisin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Kimya" title="Kimya–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Kimya" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Ntivo-Mirhi" title="Ntivo-Mirhi–تسونگایی" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Ntivo-Mirhi" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="تسونگایی" class="interlanguage-link-target"><span>Xitsonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Химия–تاتاری" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Химия" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="تاتاری" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tum mw-list-item"><a href="https://tum.wikipedia.org/wiki/Kemistre" title="Kemistre–تومبوکایی" lang="tum" hreflang="tum" data-title="Kemistre" data-language-autonym="ChiTumbuka" data-language-local-name="تومبوکایی" class="interlanguage-link-target"><span>ChiTumbuka</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Химия–اودمورتی" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Химия" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="اودمورتی" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%96%D0%BC%D1%96%D1%8F" title="Хімія–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Хімія" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7" title="کیمیا–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="کیمیا" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Kimyo" title="Kimyo–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Kimyo" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%ACmega" title="Chìmega–Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Chìmega" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Himii" title="Himii–وپس" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Himii" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="وپس" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%B3a_h%E1%BB%8Dc" title="Hóa học–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Hóa học" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Kiemav" title="Kiemav–ولاپوک" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Kiemav" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="ولاپوک" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Tchimeye" title="Tchimeye–والونی" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Tchimeye" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="والونی" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/K%C3%ADmika" title="Kímika–وارایی" lang="war" hreflang="war" data-title="Kímika" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="وارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%8C%96%E5%AD%B8" title="化學–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="化學" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://xh.wikipedia.org/wiki/IKhemistri" title="IKhemistri–خوسایی" lang="xh" hreflang="xh" data-title="IKhemistri" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="خوسایی" class="interlanguage-link-target"><span>IsiXhosa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A5%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%90" title="ქიმია–Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ქიმია" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%9B%D7%A2%D7%9E%D7%99%D7%A2" title="כעמיע–یدی" lang="yi" hreflang="yi" data-title="כעמיע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="یدی" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/K%E1%BA%B9%CC%81m%C3%ADstr%C3%AC" title="Kẹ́místrì–یوروبایی" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Kẹ́místrì" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="یوروبایی" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Vayoz" title="Vayoz–چوانگی" lang="za" hreflang="za" data-title="Vayoz" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="چوانگی" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Scheikunde" title="Scheikunde–زیلاندی" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Scheikunde" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="زیلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B5%9C%E2%B4%B0%E2%B4%BD%E2%B5%94%E2%B5%93%E2%B5%94%E2%B4%B0" title="ⵜⴰⴽⵔⵓⵔⴰ–آمازیغی معیار مراکش" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⵜⴰⴽⵔⵓⵔⴰ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="آمازیغی معیار مراکش" class="interlanguage-link-target"><span>ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%8C%96%E5%AD%B8" title="化學–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="化學" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E5%8C%96%E5%AD%B8" title="化學–چینی ادبی" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="化學" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="چینی ادبی" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/H%C3%B2a-ha%CC%8Dk" title="Hòa-ha̍k–مین نان" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Hòa-ha̍k" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مین نان" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%8C%96%E5%AD%B8" title="化學–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="化學" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/Umchazatho" title="Umchazatho–زولویی" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Umchazatho" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="زولویی" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2329#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&oldid=40458108" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&id=40458108&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25B4%25DB%258C%25D9%2585%25DB%258C"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25B4%25DB%258C%25D9%2585%25DB%258C"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Chemistry" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibooks mw-list-item"><a href="https://fa.wikibooks.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8:%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" hreflang="fa"><span>ویکی‌کتاب</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://fa.wikiquote.org/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" hreflang="fa"><span>ویکی‌گفتاورد</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2329" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40023308">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);padding:0.2em;border-spacing:0.4em 0;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:left!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar a{white-space:nowrap}.mw-parser-output .sidebar-wraplinks a{white-space:normal}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:right;clear:right;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding-bottom:0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em 0}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding-top:0.2em;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding-top:0.4em;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.4em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding-top:0}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.4em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:left;font-size:115%}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-navbar{padding-top:0.6em}.mw-parser-output .sidebar-collapse .mw-collapsible-toggle{margin-top:0.2em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{text-align:right;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}@media(max-width:720px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}@media screen{@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .sidebar{display:none!important}}</style><table class="sidebar sidebar-collapse nomobile sidebar-wraplinks" style="border:2px solid #A2B8BF"><tbody><tr><td class="sidebar-pretitle">از مجموعه موضوعات</td></tr><tr><th class="sidebar-title-with-pretitle" style="background:#82C3D8; padding:0.2em; font-size:175%; font-weight:bold;"><a class="mw-selflink selflink">شیمی</a></th></tr><tr><td class="sidebar-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Gnome-applications-science.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Gnome-applications-science.svg/100px-Gnome-applications-science.svg.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Gnome-applications-science.svg/150px-Gnome-applications-science.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Gnome-applications-science.svg/200px-Gnome-applications-science.svg.png 2x" data-file-width="48" data-file-height="48" /></a></span><div class="sidebar-caption" style="padding:0 0 0.8em;"><b>علم ماده</b></div></td></tr><tr><td class="sidebar-above" style="padding:0.15em 0.15em 0.25em; display:block; background-color: transparent; border-color: #A2B8BF"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><div class="hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="مقالات شاخص شیمی">مقالات شاخص</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Outline_of_chemistry&action=edit&redlink=1" class="new" title="Outline of chemistry (صفحه وجود ندارد)">Outline</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Glossary_of_chemistry&action=edit&redlink=1" class="new" title="Glossary of chemistry (صفحه وجود ندارد)">Glossary</a></li></ul> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><div class="hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="تاریخ شیمی">تاریخ</a> (<a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DA%AF%D8%B0%D8%B1_%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86" title="شیمی در گذر زمان">جدول زمانی تحولات</a>)</li></ul> </div></td></tr><tr><td class="sidebar-content" style="padding:0.2em; border-bottom:1px solid #A2B8BF"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center;font-size:100%;font-weight:bold;">مفاهیم کلیدی</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87_(%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9)" title="ماده (فیزیک)">ماده (فیزیک)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B2_(%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87)" title="فاز (ماده)"> فاز ماده</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="پیوند شیمیایی">پیوند شیمیایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="واکنش شیمیایی">واکنش شیمیایی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86" title="یون">یون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%88_%D8%A8%D8%A7%D8%B2" title="واکنش اسید و باز">واکنش اسید و باز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B4" title="اکسایش-کاهش">اکسایش-کاهش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="تعادل شیمیایی">تعادل شیمیایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="قانون شیمیایی">قانون شیمیایی</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content" style="padding:0.2em; border-bottom:1px solid #A2B8BF"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center;font-size:100%;font-weight:bold;">شاخه‌ها</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87" title="شیمی تجزیه">شیمی تجزیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="بیوشیمی">بیوشیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C" title="شیمی آلی">شیمی آلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%B9%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="شیمی معدنی">شیمی معدنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="شیمی‌فیزیک">شیمی‌فیزیک</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content" style="padding:0.2em; border-bottom:1px solid #A2B8BF"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center;font-size:100%;font-weight:bold;">تحقیقات</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="شیمی‌دان">شیمی‌دان</a> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="فهرست شیمی‌دان‌ها">فهرست شیمی‌دان‌ها</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_chemistry_awards&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of chemistry awards (صفحه وجود ندارد)">List of chemistry awards</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_chemistry_journals&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of chemistry journals (صفحه وجود ندارد)">List of journals</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_unsolved_problems_in_chemistry&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of unsolved problems in chemistry (صفحه وجود ندارد)">List of unsolved problems</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-below hlist" style="background-color: #82C3D8; border-color: #A2B8BF"> <ul><li><span class="nowrap"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Nuvola_apps_edu_science.svg" class="mw-file-description"><img alt="نشان درگاه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Nuvola_apps_edu_science.svg/16px-Nuvola_apps_edu_science.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Nuvola_apps_edu_science.svg/24px-Nuvola_apps_edu_science.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Nuvola_apps_edu_science.svg/32px-Nuvola_apps_edu_science.svg.png 2x" data-file-width="128" data-file-height="128" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="درگاه:شیمی">درگاه شیمی</a></span></li> <li><span class="nowrap"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="رده:شیمی">رده</a></span></li></ul></td></tr><tr><td class="sidebar-navbar"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="الگو:کناری شیمی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:کناری شیمی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:کناری شیمی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <p><b>شیمی</b> (در <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فارسی افغانستان">فارسی افغانستان</a> و <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فارسی تاجیکستان">فارسی تاجیکستان</a>: <b><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7" title="کیمیا">کیمیا</a></b>) (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="زبان فرانسوی">فرانسوی</a>: <span title="فرانسوی-language text"><span lang="fr" dir="ltr">Chimie</span></span>) شاخه‌ای از <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85" title="علم">علم</a> است که به بررسی <a href="/wiki/%D8%B9%D9%86%D8%B5%D8%B1_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="عنصر شیمیایی">عناصر</a>، ترکیب‌های ساخته شده از <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%85" title="اتم">اتم‌ها</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84" title="مولکول">مولکول‌ها</a> و <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="یون‌ها">یون‌ها</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ساختار شیمیایی">ساختار شیمیایی</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="خواص شیمیایی">خواص</a> و <a href="/wiki/%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1" title="رفتار">رفتار</a> <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF" title="مواد">مواد</a> و تأثیر مواد برهمدیگر و همچنین تغییراتی که یک ماده در حین انجام یک <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="واکنش شیمیایی">واکنش</a> با مواد دیگر از خود نشان می‌دهد، می‌پردازد. </p><p>در نمایی کلی از علم، شیمی در جایی میان رشته <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="فیزیک">فیزیک</a> و <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="زیست‌شناسی">زیست‌شناسی</a> قرار می‌گیرند. در واقع از شیمی به‌عنوان یک <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="دانش بنیادی">دانش بنیادی</a> یاد می‌شود؛ به این خاطر که این <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85" title="علم">علم</a>، مفاهیمی را ارائه می‌کند که درک سایر زمینه‌های علمی چه در سطح پایه و چه در سطح کاربردی را ممکن می‌کند. برای مثال علم شیمی، جنبه‌های مختلفی از <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی‌گیاهی">شیمی گیاهی</a> «<a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="گیاه‌شناسی">گیاه‌شناسی</a>»، چگونگی تشکیل <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="سنگ آذرین">سنگ‌های آذرین</a> «<a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="زمین‌شناسی">زمین‌شناسی</a>»، چگونگی تشکیل <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B2%D9%88%D9%86" title="لایه ازون">ازون</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%85%D8%B3%D9%81%D8%B1" title="اتمسفر">اتمسفر</a> و چگونگی تجزیه آلودگی «<a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="محیط زیست">محیط زیست</a>»، خواص خاک موجود روی <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87" title="ماه">ماه</a> «<a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="کیهان‌شناسی">کیهان‌شناسی</a>»، چگونگی عملکرد <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88" title="دارو">دارو</a>ها «<a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="داروسازی">داروسازی</a>» و چگونگی جمع‌آوری <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="دی‌ان‌ای">دی‌ان‌ای</a> در صحنه جرم به‌عنوان <a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%B1%DA%A9" title="مدرک">مدرک</a> «<a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="جرم‌شناسی">جرم‌شناسی</a>» را توضیح می‌دهد. </p><p>علم شیمی به موضوعاتی مانند چگونگی <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%87%D9%85%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D8%B4" title="برهم‌کنش">برهم‌کنش</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%85" title="اتم">اتم</a>‌ها و <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84" title="مولکول">مولکول</a>‌ها از طریق <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="پیوندهای شیمیایی">پیوندهای شیمیایی</a> و تشکیل <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="ترکیبات شیمیایی">ترکیبات شیمیایی</a> جدید می‌پردازد. چهار نوع پیوند شیمیایی وجود دارد که ترکیبات مختلف دارای حداقل یکی از آنها هستند: <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%DA%A9%D9%88%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C" title="پیوند کووالانسی">پیوند کووالانسی</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C" title="پیوند یونی">پیوند یونی</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86%DB%8C" title="پیوند هیدروژنی">پیوند هیدروژنی</a>-<a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="پیوند واندروالسی">واندروالسی</a> و <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D9%81%D9%84%D8%B2%DB%8C" title="پیوند فلزی">پیوند فلزی</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="واژه‌شناسی"><span id=".D9.88.D8.A7.DA.98.D9.87.E2.80.8C.D8.B4.D9.86.D8.A7.D8.B3.DB.8C"></span>واژه‌شناسی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: واژه‌شناسی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35841839">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-right:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_(%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87)" title="شیمی (واژه)">واژه شیمی</a></div> <p>واژهٔ شیمی از <b><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7" title="کیمیا">کیمیا</a></b> در <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="زبان">زب</a><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="زبان">ان</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مصر باستان">مصری باست</a><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مصر باستان">ان</a>، کیمیا از واژهٔ <i>خامه</i> یا <i>خَمِه</i> به معنای <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="زمین">زمینِ</a> <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87" title="سیاه">سیاه</a> برگرفته شده است. پس از <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D9%88_%D9%87%D9%81%D8%AA%D9%85_%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="دودمان بیست و هفتم مصر">تسلط ایرانیان بر مصر</a> در ۵۲۰ <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF" title="پیش از میلاد">پیش از میلاد</a>، این <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87" title="واژه">واژه</a> به صورت <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7" title="کیمیا">کیمیا</a> به <a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%82" title="شرق">شرق</a> آمده است و پس از تسلط <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="یونانیان">یونانیان</a> در ۳۳۰ پیش از میلاد به صورت خومِیا (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان یونانی">یونانی</a>: <span title="Greek-language text"><span lang="el" dir="ltr">χυμεία</span></span>) در یونانی نیز وارد گردیده است. در دوران تسلط <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="خلافت اسلامی">خلافت اسلامی</a> در <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="خاور میانه">خاور میانه</a>، به صورت <i>الکیمیاء</i> درآمده است و با <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D9%84%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="جنگ‌های صلیبی">جنگ‌های صلیبی</a> به صورت <i>الشمی</i> (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="زبان انگلیسی">انگلیسی</a>: <span title="انگلیسی-language text"><span lang="en" dir="ltr">alchemy</span></span>) مجدداً است. در <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="زبان فارسی">زبان فارسی</a>، شیمی یک <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="ترانویسی">ترانویسی</a> از برابر <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="زبان فرانسوی">فرانسوی</a> است و نخستین بار در سال ۱۸۳۱ توسط <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD_%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="میرزا صالح شیرازی">میرزا صالح شیرازی</a> در یک رسالهٔ <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="علوم طبیعی">علوم طبیعی</a> که خود وی مرقوم داشته بود به‌کار برده شد که بعدها در مدرسهٔ <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%86%D9%88%D9%86" title="دارالفنون">دارالفنون</a> با عنوان «<i>رسالهٔ طبیعیات</i>» <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B3" title="تدریس">تدریس</a> می‌گردید. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تاریخ"><span id=".D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE"></span>تاریخ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: تاریخ"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40023308"><table class="sidebar sidebar-collapse nomobile sidebar-wraplinks" style="padding:0em; line-height:normal; font-size:100%; width:18em; border-spacing:2px 0px;"><tbody><tr><td class="sidebar-top-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:P_Education.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/P_Education.png/100px-P_Education.png" decoding="async" width="100" height="92" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/P_Education.png/150px-P_Education.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f8/P_Education.png 2x" data-file-width="200" data-file-height="183" /></a></span></td></tr><tr><td class="sidebar-pretitle-with-top-image" style="padding:2px; margin:0px; line-height:normal; font-size: 90%; height:auto;">بخشی از نوشتارها دربارۀ <b><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85" title="علم">علم</a></b></td></tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed" style="padding:0em; margin:0px; line-height:normal; font-size:100%; height:auto; border:none;"><div class="sidebar-list-title" style="padding:0.2em; margin:0px; line-height:normal; font-size:90%; height:auto; background:#b3ccff;text-align:center;"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="علوم طبیعی">علوم طبیعی</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="padding:2px; margin:0px; line-height:normal; font-size: 90%; height:auto;"><div> <p><b><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="اخترشناسی">اخترشناسی</a></b><br /> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="اخترفیزیک">اخترفیزیک</a> •  <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="کیهان‌شناسی">کیهان‌شناسی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%DA%A9%D9%87%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="اخترشناسی کهکشانی">اخترشناسی کهکشانی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="زمین‌شناسی سیاره‌ای">زمین‌شناسی سیاره‌ای</a><br /> <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="سیاره‌شناسی">سیاره‌شناسی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="ستاره">اخترشناسی ستارگان</a> </p><p><b><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="زیست‌شناسی">زیست‌شناسی</a></b><br /> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AF%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="کالبدشناسی">کالبدشناسی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="اخترزیست‌شناسی">اخترزیست‌شناسی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="زیست‌شیمی">بیوشیمی</a><br /> <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="مهندسی زیستی">مهندسی زیستی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="زیست‌فیزیک">بیوفیزیک</a><br /> <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%A8%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="عصب‌شناسی رفتاری">عصب‌شناسی رفتاری</a> •  <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="زیست‌فناوری">زیست‌فناوری</a><br /> <a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="گیاه‌شناسی">گیاه‌شناسی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="زیست‌شناسی یاخته‌ای">زیست‌شناسی سلولی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="سرمازیست‌شناسی">سرمازیست‌شناسی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B1%D8%B4%D8%AF" title="زیست‌شناسی رشد">زیست‌شناسی رشد</a><br /> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="بوم‌شناسی">بوم‌شناسی</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AA%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اتنوبیولوژی (صفحه وجود ندارد)">اتنوبیولوژی</a><br /> <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA" title="فرگشت">زیست‌شناسی تکاملی</a> (<a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87_%D8%A8%D8%B1_%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="مقدمه بر تکامل (صفحه وجود ندارد)">مقدمه</a>)<br /> <a href="/wiki/%DA%98%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="ژنتیک">ژنتیک</a> (<a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87_%D8%A8%D8%B1_%DA%98%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="مقدمه بر ژنتیک (صفحه وجود ندارد)">مقدمه</a>)<br /> <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="پیری‌شناسی">پیری‌شناسی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%85%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="ایمنی‌شناسی">ایمنی‌شناسی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%DA%AF%DB%8C%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="آبگیرشناسی">لیمنولوژی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="زیست‌شناسی دریایی">زیست‌شناسی دریایی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C" class="mw-redirect" title="میکروبیولوژی">میکروب‌شناسی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C" title="زیست‌شناسی مولکولی">زیست‌شناسی مولکولی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%A8%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="عصب‌شناسی">عصب‌شناسی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="دیرینه‌شناسی">دیرین‌شناسی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="انگل‌شناسی">انگل‌شناسی</a> •  <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C" title="فیزیولوژی">فیزیولوژی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C" title="رادیوبیولوژی">رادیوبیولوژی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%DA%A9" title="زیست‌شناسی خاک">زیست‌شناسی خاک</a><br /> <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="زیست‌شناسی نظری (صفحه وجود ندارد)">زیست‌شناسی نظری</a> •  <a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="سم‌شناسی">سم‌شناسی</a> •  <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="جانورشناسی">جانورشناسی</a> </p><p><b><a class="mw-selflink selflink">شیمی</a></b><br /> <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7" title="کیمیا">کیمیا</a> <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87" title="شیمی تجزیه">شیمی تجزیه</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="اخترشیمی">اخترشیمی</a> <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="زیست‌شیمی">زیست‌شیمی</a> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="بلورنگاری">بلورنگاری</a> <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="شیمی محیط زیست">شیمی محیط زیست</a> <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%A7%DA%A9" title="شیمی خوراک">شیمی خوراک</a> <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="زمین‌شیمی">زمین‌شیمی</a> <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D8%A8%D8%B2" title="شیمی سبز">شیمی سبز</a> <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%B9%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="شیمی معدنی">شیمی معدنی</a> <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF" title="علم مواد">دانش مواد</a> <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9_%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C" title="فیزیک مولکولی">فیزیک مولکولی</a> <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="شیمی هسته‌ای">شیمی هسته‌ای</a> <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C" title="شیمی آلی">شیمی آلی</a> <a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="فوتوشیمی">فوتوشیمی</a> <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="شیمی‌فیزیک">شیمی‌فیزیک</a> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="پرتوشیمی">شیمی تابشی</a> <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AD%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%AF" title="شیمی حالت جامد">شیمی حالت جامد</a> <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="شیمی فضایی">شیمی فضایی</a> <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B0%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی فراذره‌ای">شیمی فراذره‌ای</a> <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%B3%D8%B7%D8%AD" title="علم سطح">علم سطح</a> <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C" title="شیمی نظری">شیمی نظری</a> </p><p><b><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="علوم زمین">علوم زمین</a></b><br /> <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%AC%D9%88%DB%8C" title="علوم جوی">علوم جوی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="بوم‌شناسی">بوم‌شناسی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" class="mw-redirect" title="علم محیط زیست">علم محیط زیست</a> •  <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%D8%AC%DB%8C" title="زمین‌سنجی">ژئودزی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="زمین‌شناسی">زمین‌شناسی</a> •  <a href="/wiki/%DA%98%D8%A6%D9%88%D9%85%D9%88%D8%B1%D9%81%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C" title="ژئومورفولوژی">ژئومورفولوژی</a><br /> <a href="/wiki/%DA%98%D8%A6%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="ژئوفیزیک">ژئوفیزیک</a> •  <a href="/wiki/%DB%8C%D8%AE%DA%86%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="یخچال‌شناسی">یخ‌شناسی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="آب‌شناسی">آب‌شناسی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%DA%AF%DB%8C%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="آبگیرشناسی">لیمنولوژی</a> •  <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="کانی‌شناسی">کانی‌شناسی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="اقیانوس‌نگاری">اقیانوس‌سنجی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D9%84%DB%8C%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="اقلیم‌شناسی">اقلیم‌شناسی</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="پالینولوژی (صفحه وجود ندارد)">پالینولوژی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="جغرافیای طبیعی">جغرافیای فیزیکی</a> •  <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%DA%A9%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="خاک‌شناسی">خاک‌شناسی</a><br /> <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B6%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="فضاشناسی (صفحه وجود ندارد)">فضاشناسی</a> </p><p><b><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="فیزیک">فیزیک</a></b><br /> <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="فیزیک کاربردی">فیزیک کاربردی</a> •  <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%AA%D9%85%DB%8C" title="فیزیک اتمی">فیزیک اتمی</a><br /> <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="فیزیک محاسباتی">فیزیک محاسباتی</a><br /> <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9_%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87_%DA%86%DA%AF%D8%A7%D9%84" title="فیزیک ماده چگال">فیزیک ماده چگال</a><br /> <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9_%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C" class="mw-redirect" title="فیزیک آزمایشگاهی">فیزیک تجربی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9" title="مکانیک">مکانیک</a><br /> <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9_%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="فیزیک ذرات">فیزیک ذرات</a> •  <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9_%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7" title="فیزیک پلاسما">فیزیک پلاسما</a><br /> <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9_%DA%A9%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%85%DB%8C" title="مکانیک کوانتومی">مکانیک کوانتومی</a> (<a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87_%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9_%DA%A9%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="مقدمه مکانیک کوانتوم (صفحه وجود ندارد)">مقدمه</a>)<br /> <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9_%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%AA" title="مکانیک جامدات">مکانیک جامدات</a> •  <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9_%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C" title="فیزیک نظری">فیزیک نظری</a><br /> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C%DA%A9" title="ترمودینامیک">ترمودینامیک</a> •  <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%BE%DB%8C" title="آنتروپی">انتروپی</a><br /> <a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%A8%DB%8C%D8%AA_%D8%B9%D8%A7%D9%85" title="نسبیت عام">نسبیت عام</a> •  <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D9%85" title="نظریه ام">نظریه-ام</a><br /> <a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%A8%DB%8C%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B5" title="نسبیت خاص">نسبیت خاص</a> </p> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed" style="padding:0em; margin:0px; line-height:normal; font-size:100%; height:auto; border:none;"><div class="sidebar-list-title" style="padding:0.2em; margin:0px; line-height:normal; font-size:90%; height:auto; background:#b3ccff;text-align:center;;line-height:1.2em; padding:0.2em;"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="علوم اجتماعی">علوم اجتماعی</a> و<br /><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="علوم انسانی">علوم انسانی</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="padding:2px; margin:0px; line-height:normal; font-size: 90%; height:auto;"><div> <p><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="انسان‌شناسی">مردم‌شناسی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="باستان‌شناسی">باستان‌شناسی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="جرم‌شناسی">جرم‌شناسی</a> •  <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="جمعیت‌شناسی">جمعیت‌شناسی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF" title="علم اقتصاد">اقتصاد</a> •  <a href="/wiki/%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7" title="جغرافیا">جغرافیا</a><br /> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="تاریخ">تاریخ</a> •  <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="زبان‌شناسی">زبان‌شناسی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="علوم سیاسی">علوم سیاسی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="روان‌شناسی">روان‌شناسی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="جامعه‌شناسی">جامعه‌شناسی</a> •  <a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82" title="حقوق">حقوق</a><br /> </p> <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87" title="فلسفه">فلسفه</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="علوم ارتباطات">علوم ارتباطات</a><br /> <a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA" title="مدیریت">مدیریت</a> •  <a href="/w/index.php?title=Business_studies&action=edit&redlink=1" class="new" title="Business studies (صفحه وجود ندارد)">business studies</a></div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed" style="padding:0em; margin:0px; line-height:normal; font-size:100%; height:auto; border:none;"><div class="sidebar-list-title" style="padding:0.2em; margin:0px; line-height:normal; font-size:90%; height:auto; background:#b3ccff;text-align:center;"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="علوم کاربردی">علوم کاربردی</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="padding:2px; margin:0px; line-height:normal; font-size: 90%; height:auto;"><div> <p><b><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C" title="مهندسی">مهندسی</a></b><br /> <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C" title="مهندسی کشاورزی">مهندسی کشاورزی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D9%87%D9%88%D8%A7%D9%81%D8%B6%D8%A7" title="مهندسی هوافضا">مهندسی هوافضا</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="مهندسی پزشکی">مهندسی پزشکی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="مهندسی شیمی">مهندسی شیمی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مهندسی عمران">مهندسی عمران</a><br /> <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%BE%DB%8C%D9%88%D8%AA%D8%B1" title="مهندسی کامپیوتر">مهندسی کامپیوتر</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%82" title="مهندسی برق">مهندسی برق</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D8%AA_%D8%A7%D8%B2_%D8%A2%D8%AA%D8%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="مهندسی محافظت از آتش (صفحه وجود ندارد)">مهندسی محافظت از آتش</a><br /> <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%DA%98%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="مهندسی ژنتیک">مهندسی ژنتیک</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="مهندسی صنعتی">مهندسی صنعتی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9" title="مهندسی مکانیک">مهندسی مکانیک</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="مهندسی نظامی">مهندسی نظامی</a><br /> <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D8%B9%D8%AF%D9%86" title="مهندسی معدن">مهندسی معدن</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="مهندسی هسته‌ای">مهندسی هسته‌ای</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="مهندسی نرم‌افزار">مهندسی نرم‌افزار</a> </p><p><b><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="علوم سلامت (صفحه وجود ندارد)">علوم سلامت</a></b><br /> <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="مهندسی زیستی">مهندسی زیستی</a> •  <a href="/wiki/%D8%AF%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="دندان‌پزشکی">دندانپزشکی</a><br /> <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="همه‌گیرشناسی">اپیدمیولوژی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%AA_%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="مراقبت سلامتی">مراقبت‌های بهداشتی</a> •  <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="پزشکی">پزشکی</a><br /> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="پرستار">پرستاری</a> •  <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="داروسازی">داروسازی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="مددکاری اجتماعی">مددکاری اجتماعی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="دامپزشکی">دامپزشکی</a> </p> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed" style="padding:0em; margin:0px; line-height:normal; font-size:100%; height:auto; border:none;"><div class="sidebar-list-title" style="padding:0.2em; margin:0px; line-height:normal; font-size:90%; height:auto; background:#b3ccff;text-align:center;"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B5%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="علوم صوری">علوم صوری</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="padding:2px; margin:0px; line-height:normal; font-size: 90%; height:auto;"><div> <p><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="علوم رایانه">علوم رایانه</a><br /> <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="ریاضیات">ریاضیات</a><br /> <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C" title="منطق ریاضی">منطق ریاضی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C" title="آمار ریاضی">آمار ریاضی</a> </p> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed" style="padding:0em; margin:0px; line-height:normal; font-size:100%; height:auto; border:none;"><div class="sidebar-list-title" style="padding:0.2em; margin:0px; line-height:normal; font-size:90%; height:auto; background:#b3ccff;text-align:center;">عنوان‌های مربوط</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="padding:2px; margin:0px; line-height:normal; font-size: 90%; height:auto;"><div> <p><b><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="میان‌رشته">میان‌رشته‌ای</a></b><br /> <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="فیزیک کاربردی">فیزیک کاربردی</a> •  <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C" title="هوش مصنوعی">هوش مصنوعی</a><br /> <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="زیست‌اخلاق (صفحه وجود ندارد)">زیست‌اخلاق</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="بیوانفورماتیک">بیوانفورماتیک</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="زیست‌جغرافیا (صفحه وجود ندارد)">زیست‌جغرافیا</a><br /> <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="مهندسی پزشکی">مهندسی پزشکی</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="آمارزیستی (صفحه وجود ندارد)">آمارزیستی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C" title="علوم شناختی">علوم شناختی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4%DB%8C" title="زبان‌شناسی رایانشی">زبان‌شناسی محاسباتی</a><br /> <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="علوم فرهنگی (صفحه وجود ندارد)">علوم فرهنگی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="سایبرنتیک">سایبرنتیک</a><br /> <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="مطالعات محیط‌زیست (صفحه وجود ندارد)">مطالعات محیط‌زیست</a> •  <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="قوم‌شناسی">قوم‌شناسی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C" title="روان‌شناسی فرگشتی">روان‌شناسی تکاملی</a> •  <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="جنگل‌داری">جنگلداری</a><br /> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA" class="mw-redirect" title="سلامت">سلامتی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%E2%80%8C%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی">کتابداری</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82" title="منطق">منطق</a><br /> <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C" class="mw-redirect" title="زیست ریاضی">زیست ریاضی</a> •  <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C" class="mw-redirect" title="فیزیک ریاضی">فیزیک ریاضی</a><br /> <a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D9%84%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="مدل‌سازی">مدل‌سازی</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D8%B9%D8%B5%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مهندسی عصبی (صفحه وجود ندارد)">مهندسی عصبی</a><br /> <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%A8%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="عصب‌شناسی">عصب‌شناسی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="اقتصاد سیاسی">اقتصاد سیاسی</a><br /> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%88_%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="مطالعات علم و فناوری">مطالعات علم و فناوری</a><br /> <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مطالعات علمی (صفحه وجود ندارد)">مطالعات علمی</a> •  <a href="/wiki/%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="نشانه‌شناسی">نشانه‌شناسی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="زیست‌جامعه‌شناسی">سوسیوبیولوژی</a><br /> <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="نظریه سامانه‌ها">نظریه سامانه‌ها</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="میان‌رشته">میان‌رشته‌ای</a><br /> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C_%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="برنامه‌ریزی شهری">برنامه‌ریزی شهری</a> </p><p><b><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4" class="mw-redirect" title="تاریخ دانش">تاریخ علم</a></b><br /> <b><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%B9%D9%84%D9%85" title="فلسفه علم">فلسفه علم</a></b><br /> <b><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C" title="روش علمی">روش علمی</a></b><br /> <b><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%AD%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="علم حاشیه‌ای (صفحه وجود ندارد)">علم حاشیه‌ای</a></b><br /> <b><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" title="شبه‌علم">شبه علم</a></b><br /> <b><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%B9%D9%84%D9%85" title="سیاست علم">سیاست علم</a></b> </p> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-navbar"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="الگو:دانش‌ها"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:دانش‌ها (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:دانش‌ها"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table><figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Buckminsterfullerene_animated.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3b/Buckminsterfullerene_animated.gif" decoding="async" width="300" height="300" class="mw-file-element" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a><figcaption>شیمی مطالعهٔ شکل وساختار، خواص، ترکیبات، و تغییر شکل مواد است.</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="تاریخ شیمی">تاریخ شیمی</a></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Epicurus_Louvre.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Epicurus_Louvre.jpg/200px-Epicurus_Louvre.jpg" decoding="async" width="200" height="267" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Epicurus_Louvre.jpg/300px-Epicurus_Louvre.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Epicurus_Louvre.jpg/400px-Epicurus_Louvre.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1600" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%AA" title="دموکریت">دموکریت</a>، مهم‌ترین <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="شارح (صفحه وجود ندارد)">شارح</a> و <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B3%D8%B7%E2%80%8C%D8%AF%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%94&action=edit&redlink=1" class="new" title="بسط‌دهندهٔ (صفحه وجود ندارد)">بسط‌دهندهٔ</a> افکار <a href="/wiki/%D9%84%D8%A6%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%BE%D9%88%D8%B3_(%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%81)" title="لئوکیپوس (فیلسوف)">لئوکیپوس</a> دربارهٔ <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D8%A7%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="مکتب اتم‌گرایی">اتم‌گرایی</a> بود.</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Al-Jaahith_-_African_Arab_Naturalist_-_Basra_-_al_jahiz.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Al-Jaahith_-_African_Arab_Naturalist_-_Basra_-_al_jahiz.jpg/200px-Al-Jaahith_-_African_Arab_Naturalist_-_Basra_-_al_jahiz.jpg" decoding="async" width="200" height="246" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Al-Jaahith_-_African_Arab_Naturalist_-_Basra_-_al_jahiz.jpg/300px-Al-Jaahith_-_African_Arab_Naturalist_-_Basra_-_al_jahiz.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Al-Jaahith_-_African_Arab_Naturalist_-_Basra_-_al_jahiz.jpg/400px-Al-Jaahith_-_African_Arab_Naturalist_-_Basra_-_al_jahiz.jpg 2x" data-file-width="750" data-file-height="922" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="جابر بن حیان">جابر بن حیان</a>، او را «<a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="پدر علم شیمی (صفحه وجود ندارد)">پدر علم شیمی</a>» نامیده‌اند و اولین کسی است که به علم شیمی شهرت و آوازه بخشید.</figcaption></figure> <p>کوشش‌های نخستین <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B4%D8%B1" class="mw-redirect" title="بشر">بشر</a> برای فهمیدن <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%D8%AA" title="طبیعت">طبیعت</a> مواد و بیان چگونگی دگرگونی آن‌ها ناموفق بود. اندک اندک کوشش‌ها برای تبدیل مواد کم ارزش، به مواد ارزشمندی چون <a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1" class="mw-redirect" title="زر">زر</a> و <a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%B1%D9%87" title="نقره">سیم</a>، منجر به پیدایی دانش «<a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7" title="کیمیا">کیمیا</a>» گردید. همچنین از دیگر اهداف علم کیمیا، می‌توان به ساخت داروی جاودانگی که به آن «اکسیر» می‌گفتند، اشاره کرد. به همین سبب، به کیمیا، <b>علم اکسیر</b> نیز می‌گفتند. هر چند در ظاهر دانش <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7" title="کیمیا">کیمیا</a> به خواست اصلی خود نرسید، اما دستاوردهای کیمیاگران در این راه به اندوخته گرانبهایی تبدیل شد که <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86" title="شیمی مدرن">پایه‌گذار شیمی مدرن</a> گردید.<sup id="cite_ref-Shimi3_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Shimi3-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کیمیاگری در <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بین‌النهرین">بین‌النهرین</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مصر باستان">مصر باستان</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a>، <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF" title="هند">هند</a>، <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a>، <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="یونان">یونان</a>، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="روم باستان">روم</a>، در تمدن اسلامی، و سپس در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اروپا">اروپا</a> تا قرن ۱۹ – به صورت یک شبکه پیچیده از مکاتب و نظام‌های فلسفی در طول دست کم ۲۵۰۰ سال رواج داشت.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>مفهوم «شیمی نوین» یا «شیمی مدرن»، نخستین بار در کتاب <b><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B4%DA%A9%D8%A7%DA%A9" title="شیمی‌دان شکاک">شیمی‌دان شکاک</a></b> آورده شد. این کتاب توسط <b><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%AA_%D8%A8%D9%88%DB%8C%D9%84" title="رابرت بویل">رابرت بویل</a></b> در سال ۱۶۶۱ در شهر <a href="/wiki/%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86" title="لندن">لندن</a> انتشار یافت. رابرت بویل برای اولین بار در این کتاب میان شیمی و <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7" title="کیمیا">کیمیا</a> تفاوت قائل و پس از آن شیمی با تلاش‌های <b><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%87" title="آنتوان لاووازیه">آنتوان لاووازیه</a></b> و ارائه قانون <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DA%AF%DB%8C_%D8%AC%D8%B1%D9%85" title="پایستگی جرم">پایستگی جرم</a>، به یک دانش تکامل‌یافته تبدیل شد.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="شیمی_به_عنوان_علم"><span id=".D8.B4.DB.8C.D9.85.DB.8C_.D8.A8.D9.87_.D8.B9.D9.86.D9.88.D8.A7.D9.86_.D8.B9.D9.84.D9.85"></span>شیمی به عنوان علم</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: شیمی به عنوان علم"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Antoine_lavoisier_color.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Antoine_lavoisier_color.jpg/200px-Antoine_lavoisier_color.jpg" decoding="async" width="200" height="295" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Antoine_lavoisier_color.jpg 1.5x" data-file-width="247" data-file-height="364" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%87" title="آنتوان لاووازیه">آنتوان لاووازیه</a> به عنوان پدر شیمی نوین شناخته می‌شود.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D0%94%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B5%D0%B2_4.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/%D0%94%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B5%D0%B2_4.gif/200px-%D0%94%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B5%D0%B2_4.gif" decoding="async" width="200" height="163" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/%D0%94%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B5%D0%B2_4.gif/300px-%D0%94%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B5%D0%B2_4.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/%D0%94%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B5%D0%B2_4.gif/400px-%D0%94%D0%BC%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B5%D0%B2_4.gif 2x" data-file-width="734" data-file-height="600" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%AF%D9%84%DB%8C%D9%81" title="دمیتری مندلیف">دمیتری مندلیف</a> در جدول تناوبی خود ۷ <a href="/wiki/%D8%B9%D9%86%D8%B5%D8%B1_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="عنصر شیمیایی">عنصر</a> جدید را پیش‌بینی کرد<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و ۶۰ عنصر را در جای درست قرار داده بود.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%AA%D9%85%DB%8C" title="نظریه اتمی">نظریه اتمی</a> پایه و اساس علم شیمی است. این <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A6%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="تئوری">تئوری</a> بیان می‌دارد که تمام مواد از واحدهای بسیار کوچکی به نام <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%85" title="اتم">اتم</a> تشکیل شده‌اند. یکی از اصول و قوانینی که در مطرح شدن شیمی به عنوان یک علم تأثیر به‌سزایی داشته، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%84_%D8%A8%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D8%B1%D9%85" class="mw-redirect" title="اصل بقای جرم">اصل بقای جرم</a> است. این قانون بیان می‌کند که در طول انجام یک <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="واکنش شیمیایی">واکنش شیمیایی</a> معمولی، مقدار ماده تغییر نمی‌کند. «امروزه فیزیک مدرن ثابت کرده که در واقع این <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C" title="انرژی">انرژی</a> است که بدون تغییر می‌ماند و همچنین انرژی و جرم با یکدیگر <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87" class="mw-redirect" title="رابطه">رابطه</a> دارند.» </p><p>این مطلب به‌طور ساده به این معنی است که اگر ده هزار اتم داشته باشیم و مقدار زیادی واکنش شیمیایی انجام پذیرد، در پایان ما همچنان به‌طور دقیق ده هزار اتم خواهیم داشت. اگر انرژی از دست رفته یا به‌دست‌آمده را مد نظر قرار دهیم، مقدار <a href="/wiki/%D8%AC%D9%90%D8%B1%D9%85_(%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9)" class="mw-redirect" title="جِرم (فیزیک)">جرم</a> نیز تغییر نمی‌کند. شیمی کنش و واکنش میان اتم‌ها را به تنهایی یا در بیشتر موارد به‌همراه دیگر اتم‌ها و به‌صورت <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86" title="یون">یون</a> یا <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84" title="مولکول">مولکول</a> «ترکیب» بررسی می‌کند. </p><p>این اتم‌ها اغلب با اتم‌های دیگر واکنش‌هایی را انجام می‌دهند. «برای نمونه زمانیکه آتش چوب را می‌سوزاند واکنشی است بین اتم‌های <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%DA%98%D9%86" title="اکسیژن">اکسیژن</a> موجود در هوا و مواد آلی چوب؛ که نور بر روی مواد شیمیایی <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85_%D8%B9%DA%A9%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="فیلم عکاسی">فیلم عکاسی</a> ایجاد می‌کند شکل می‌گیرد.» </p><p>یکی از یافته‌های بنیادین و جالب دانش شیمی این بوده است که اتم‌ها روی‌هم‌رفته همیشه به نسبت برابر با یکدیگر ترکیب می‌شوند. سیلیس دارای ساختمانی است که نسبت اتم‌های <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%85" class="mw-redirect" title="سیلیسیوم">سیلیسیوم</a> به اکسیژن در آن یک به دو است. امروزه ثابت شده است که استثناهایی در زمینهٔ <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%86%D8%B3%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B9%DB%8C%D9%86" title="قانون نسبت‌های معین">قانون نسبت‌های معین</a> وجود دارد «<a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF_%D8%BA%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%88%D9%85%D8%AA%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="مواد غیر استوکیومتری">مواد غیر استوکیومتری</a>.» </p><p>یکی دیگر از یافته‌های کلیدی شیمی این بود که زمانی که یک واکنش شیمیایی مشخص رخ می‌دهد، مقدار انرژی که بدست می‌آید یا از دست می‌رود همواره یکسان است. این امر ما را به مفاهیم مهمی مانند <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="تعادل شیمیایی">تعادل</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C%DA%A9" title="ترمودینامیک">ترمودینامیک</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="سینتیک شیمیایی">سینتیک شیمیایی</a> می‌رساند. </p><p><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="شیمی فیزیک">شیمی فیزیک</a> بر پایهٔ <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="فیزیک">فیزیک</a> پیشرفته «مدرن» بنا شده است. اصولاً می‌توان تمام سیستم‌های شیمیایی را با استفاده از تئوری <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9_%DA%A9%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%85" class="mw-redirect" title="مکانیک کوانتوم">مکانیک کوانتوم</a> شرح داد. این تئوری از لحاظ ریاضی پیچیده بوده و عمیقاً شهودی است. به هر حال در عمل و به‌طور واقعی تنها بررسی سیستم‌های سادهٔ شیمیایی قابل بررسی با مفاهیم مکانیکی کوانتوم امکان‌پذیر است و در اکثر مواقع باید از تقریب استفاده کرد «مانند تئوری کاری دانسیته». بنابراین درک کامل مکانیک کوانتوم برای تمامی مباحث شیمی کاربرد ندارد؛ زیرا نتایج مهم این تئوری «بخصوص اوربیتال اتمی» با استفاده از مفاهیم ساده‌تری قابل درک و به‌کارگیری هستند. </p><p>با اینکه در بسیاری موارد ممکن است <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9_%DA%A9%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%85" class="mw-redirect" title="مکانیک کوانتوم">مکانیک کوانتوم</a> نادیده گرفته شود، اما از مفهوم اساسی آن، یعنی کوانتومی‌کردن انرژی، نمی‌توان صرف نظر کرد. شیمی‌دان‌ها برای بکارگیری کلیه روش‌های <a href="/wiki/%D8%B7%DB%8C%D9%81_%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="طیف نمایی">طیف نمایی</a> به آثار و نتایج <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%85" title="کوانتوم">کوانتوم</a> وابسته‌اند. علم فیزیک هم ممکن است مورد بی‌توجهی واقع شود، اما به هر حال برآیند نهایی آن «مانند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B2%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D9%85%D8%BA%D9%86%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="رزونانس مغناطیسی هسته‌ای">رزونانس مغناطیسی هسته‌ای</a>» پژوهیده و مطالعه می‌شود. </p><p>یکی دیگر از تئوری‌های اصلی فیزیک مدرن که نباید نادیده گرفته شود <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%86%D8%B3%D8%A8%DB%8C%D8%AA" title="نظریه نسبیت">نظریه نسبیت</a> است. این نظریه که از دیدگاه ریاضی پیچیده است، شرح کامل فیزیکی علم شیمی است. مفاهیم نسبیتی تنها در برخی از محاسبات خیلی دقیق ساختمان هسته، به‌ویژه در عناصر سنگین‌تر، کاربرد دارند و در عمل تقریباً با شیمی پیوند ندارند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ساختار_شیمیایی"><span id=".D8.B3.D8.A7.D8.AE.D8.AA.D8.A7.D8.B1_.D8.B4.DB.8C.D9.85.DB.8C.D8.A7.DB.8C.DB.8C"></span>ساختار شیمیایی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: ساختار شیمیایی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ساختار شیمیایی">ساختار شیمیایی</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Lab_bench.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Lab_bench.jpg/300px-Lab_bench.jpg" decoding="async" width="300" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Lab_bench.jpg/450px-Lab_bench.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Lab_bench.jpg/600px-Lab_bench.jpg 2x" data-file-width="2272" data-file-height="1704" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87" title="آزمایشگاه">آزمایشگاه</a>، مؤسسه بیوشیمی، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%DA%A9%D9%84%D9%86" title="دانشگاه کلن">دانشگاه کلن</a> در <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آلمان">آلمان</a>.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ساختار شیمیایی">ساختار شیمیایی</a> شامل هندسهٔ مولکولی، ساختار الکترونی و <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="ساختار کریستالی">ساختار کریستالی</a> مولکول است. هندسه مولکولی اشاره به آرایش فضایی اتم‌ها در یک مولکول و نحوهٔ چیدمان <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="پیوندهای شیمیایی">پیوندهای شیمیایی</a> اتم‌ها باهم می‌باشد. هندسهٔ مولکولی می‌تواند بسیار ساده باشد، مانند اکسیژن دواتمی یا مولکول‌های <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86" title="نیتروژن">نیتروژن</a>، یا بسیار پیچیده باشد مانند پروتئین‌ها یا مولکول <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="دی‌ان‌ای">دی‌ان‌ای</a>. هندسه مولکولی را می‌توان تقریباً با استفاده از یک <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84_%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="فرمول ساختاری">فرمول ساختاری</a> نشان داد. ساختار الکترونی توصیف اشغال اوربیتال‌های مولکولی یک مولکول توسط <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86" title="الکترون">الکترون‌ها</a> است. نظریهٔ ساختار شیمیایی در دهه‌های ۱۸۵۰ و ۱۸۶۰ توسط شیمی‌دان‌های مختلف، از جمله <a href="/wiki/%D8%A2%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%DA%A9%D9%88%D9%84%D9%87" title="آوگوست ککوله">فریدریش آگوست ککیوله</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%DA%86%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D9%88%D9%BE%D8%B1" title="آرچیبالد اسکات کوپر">آرچیبالد اسکات کوپر</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D9%88%D8%AA%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%81" title="الکساندر بوتلروف">الکساندر بوتلروف</a> توسعه داده شد. این شیمیدانان نشان دادند که <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="ترکیبات شیمیایی">ترکیبات شیمیایی</a> از گروه‌های فرعی و گروه‌های عاملی تشکیل شده‌اند، اما ساختار با نظم مشخصی بر اساس ظرفیت <a href="/wiki/%D8%B8%D8%B1%D9%81%DB%8C%D8%AA_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ظرفیت شیمیایی">ظرفیت شیمیایی</a> اتم‌ها شکل گرفته‌اند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="اصول_شیمی_مدرن"><span id=".D8.A7.D8.B5.D9.88.D9.84_.D8.B4.DB.8C.D9.85.DB.8C_.D9.85.D8.AF.D8.B1.D9.86"></span>اصول شیمی مدرن</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=5" title="ویرایش بخش: اصول شیمی مدرن"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ماده"><span id=".D9.85.D8.A7.D8.AF.D9.87"></span>ماده</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=6" title="ویرایش بخش: ماده"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87_(%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9)" title="ماده (فیزیک)">ماده</a></div> <p>ماده به‌طور کلی تمام آن چیزی است که <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B3%D9%85_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="جسم فیزیکی">اشیاء فیزیکی</a> شامل آن می‌شوند. تا پیش از سدهٔ بیستم میلادی، اصطلاح ماده شامل مادهٔ معمولی تشکیل شده از اتم‌ها بود و دیگر پدیده‌های انرژی مانند <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1" title="نور">نور</a> یا <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D8%A7" title="صدا">صدا</a> را در بر نمی‌گرفت. این مفهوم از ماده، اکنون به هر گونه چیزی که دارای جرم، <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D9%85_%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%AA%D8%BA%DB%8C%D8%B1" title="جرم نامتغیر">حتی در حالت سکون</a>، گسترش یافته ولی این تعریف‌ها نارسا است زیرا جرم یک شیء خود می‌تواند در نتیجهٔ حرکت و تعامل انرژی‌های «احتمالاً بدون جرم» به‌وجود آید. همهٔ چیزهایی را که در زندگی روزمره می‌توانیم لمس کنیم از اتم‌ها تشکیل شده‌اند. این ماده‌های ساخته شده از اتم‌ها، که آن‌ها هم به نوبهٔ خود از تعامل <a href="/wiki/%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%85%DB%8C" title="ذرات زیراتمی">ذرات زیراتمی</a> شکل گرفته‌اند معمولاً از یک <a href="/wiki/%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D8%A7%D8%AA%D9%85" title="هسته اتم">هسته</a>، محتوی <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%86" title="پروتون">پروتون</a> و <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86" title="نوترون">نوترون</a>، و ابری از <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86" title="الکترون">الکترون</a> در مدار پیرامون هسته ساخته شده‌اند. </p><p><a href="/wiki/%D8%B0%D8%B1%D9%87_%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86_%D8%AC%D8%B1%D9%85" title="ذره بدون جرم">ذرات بدون جرم</a>، مانند <a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%86" title="فوتون">فوتون‌ها</a>، ماده در نظر گرفته نمی‌شوند، چرا که آن‌ها نه جرم و نه حجم دارند. با این حال، تمام ذرات با جرم هم، دارای حجم «به معنی کلاسیک» نیستند، زیرا <a href="/wiki/%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="ذرات بنیادی">ذرات بنیادی</a> مانند <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A7%D8%B1%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="کوارک‌ها">کوارک‌ها</a> و <a href="/wiki/%D9%84%D9%BE%D8%AA%D9%88%D9%86" title="لپتون">لپتونها</a> «که گاهی اوقات با ماده برابرند» «ذراتی نقطه‌ای» در نظر گرفته شده‌اند که اندازه و حجم مؤثری ندارند. با این وجود، کوارک‌ها و لپتون‌ها با هم «ماده معمولی» را تشکیل می‌دهند، و اثر متقابل آنهاست که به ایجاد حجم مؤثر در ذرات مرکب که ماده معمولی را می‌سازند کمک می‌کند.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="اتم"><span id=".D8.A7.D8.AA.D9.85"></span>اتم</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=7" title="ویرایش بخش: اتم"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%85" title="اتم">اتم</a></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Atom_Diagram.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Atom_Diagram.svg/150px-Atom_Diagram.svg.png" decoding="async" width="150" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Atom_Diagram.svg/225px-Atom_Diagram.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Atom_Diagram.svg/300px-Atom_Diagram.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D9%84_%D8%A7%D8%AA%D9%85%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AF" title="مدل اتمی رادرفورد">مدل اتمی رادرفورد</a></figcaption></figure> <p>اتم «به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان یونانی">یونانی</a>: <i>Άτομο</i> به معنی «ناگسستنی «تجزیه ناپذیر»»» کوچک‌ترین واحد تشکیل دهنده یک مادهٔ ساده است که می‌تواند به کمک پیوند شیمیایی به اتمی دیگر متصل گردد.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تئوری <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D8%A7%D8%AA%D9%85_%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="مکتب اتم گرایی">مکتب اتم گرایی</a> که از عقیدهٔ تشکیل مواد از ریزدانه‌های نادیدنی «در برابر عقیده به تفکیک‌پذیر بودن مواد به ذرات نامتناهی» دفاع می‌کرد از <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ باستان">تاریخ باستان</a> شناخته شده بود. <br /> ابتدا توسط <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%87" title="هوشتانه">هوشتانه</a> «به یونانی اوستن یا <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%87" title="هوشتانه">اوستانوس</a>» که در لشکرکشی <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7" title="خشایارشا">خشایارشا</a> به <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="یونان">یونان</a> با او همراه بود و در آنجا به آموزش کیمیا می‌پرداخت طرح گردید.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مکتب آموزشی او چنان مورد استقبال قرار گرفت که بنا به گفتهٔ پلینی «<a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B3" title="پلینیوس">پلینیوس</a>»، بسیاری از فیلسوفان یونان همچون <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%AB%D8%A7%D8%BA%D9%88%D8%B1%D8%AB" class="mw-redirect" title="فیثاغورث">فیثاغورث</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%AF%DA%A9%D9%84%D8%B3" class="mw-redirect" title="امپدکلس">امپدکلس</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%AA" title="دموکریت">دموکریت</a>، و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B7%D9%88%D9%86" title="افلاطون">افلاطون</a> برای مطالعهٔ آن به خارج سفر کردند.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پس از او توسط فلاسفهٔ <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="یونان باستان">یونان باستان</a> از جمله <a href="/wiki/%D9%84%D8%A6%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%BE%D9%88%D8%B3_(%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%81)" title="لئوکیپوس (فیلسوف)">لئوکیپوس</a> و شاگرد وی <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%AA" title="دموکریت">دموکریت</a> و همچنین بعدها در <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF" title="هند">هند</a> و در یکی از شش مدرسهٔ <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="هندوئیسم">هندوئیسم</a> یعنی وایشِشیکا که توسط <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="کاناد (صفحه وجود ندارد)">کاناد</a> بنیان نهاده شده بود، تدریس می‌شد. <br /> اتم از یک هسته مرکزی با بار مثبت محاطه شده با ابر الکترونی با بار منفی تشکیل شده است. تعریف دیگری آن را به عنوان کوچک‌ترین واحدی در نظر می‌گیرد که ماده را می‌توان به آن تقسیم کرد بدون اینکه اجزاء بارداری از آن خارج شود.<sup id="cite_ref-Britannica_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-Britannica-13"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اتم ابری الکترونی، تشکیل‌شده از <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86" title="الکترون">الکترونها</a> با <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="بار الکتریکی">بار الکتریکی</a> منفی، که هستهٔ اتم را احاطه کرده است. هسته نیز خود از <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%86" title="پروتون">پروتون</a> که دارای بار مثبت است و <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86" title="نوترون">نوترون</a> که از لحاظ الکتریکی خنثی است تشکیل شده است. زمانی که تعداد پروتون‌ها و الکترون‌های اتم با هم برابر هستند اتم از نظر الکتریکی در حالت خنثی یا متعادل قرار دارد در غیر این صورت آن را <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86" title="یون">یون</a> می‌نامند که می‌تواند دارای <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="بار الکتریکی">بار الکتریکی</a> مثبت یا منفی باشد. اتم‌ها با توجه به تعداد پروتون‌ها و نوترون‌های آن‌ها طبقه‌بندی می‌شوند. تعداد پروتون‌های اتم مشخص‌کننده نوع عنصر شیمیایی و تعداد نوترون‌ها مشخص‌کننده <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%BE" title="ایزوتوپ">ایزوتوپ</a> عنصر است.<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="عنصر"><span id=".D8.B9.D9.86.D8.B5.D8.B1"></span>عنصر</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=8" title="ویرایش بخش: عنصر"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B9%D9%86%D8%B5%D8%B1_(%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C)" class="mw-redirect" title="عنصر (شیمی)">عنصر</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Periodic_table_(polyatomic).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Periodic_table_%28polyatomic%29.svg/300px-Periodic_table_%28polyatomic%29.svg.png" decoding="async" width="300" height="164" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Periodic_table_%28polyatomic%29.svg/450px-Periodic_table_%28polyatomic%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Periodic_table_%28polyatomic%29.svg/600px-Periodic_table_%28polyatomic%29.svg.png 2x" data-file-width="770" data-file-height="422" /></a><figcaption>فرم استاندارد جدول <a href="/wiki/%D8%AC%D8%AF%D9%88%D9%84_%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="جدول تناوبی">جدول تناوبی</a> عناصر شیمیایی. رنگ‌ها نشان دهنده دسته‌های مختلف عناصر هستند.</figcaption></figure> <p>عنصر در دانش شیمی به ماده‌ای گفته می‌شود که <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%85" title="اتم">اتم‌های</a> آن تعداد <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%86" title="پروتون">پروتون‌های</a> برابر در <a href="/wiki/%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D8%A7%D8%AA%D9%85" title="هسته اتم">هسته‌ی</a> خود داشته باشند. این عدد «تعداد پروتون‌ها» که با نماد <b>Z</b> نشان داده می‌شود، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AF%D8%AF_%D8%A7%D8%AA%D9%85%DB%8C" title="عدد اتمی">عدد اتمی</a> آن عنصر نام دارد. همه اتم‌هایی که دارای تعداد پروتون‌های برابر «عدد اتمی برابر» باشند، ویژگی‌های شیمیایی یکسانی دارند. اما اتم‌های یک عنصر می‌توانند دارای تعداد متفاوتی <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86" title="نوترون">نوترون</a> باشند که <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%BE" title="ایزوتوپ">ایزوتوپ‌های</a> آن عنصر نامیده می‌شوند. گاهی نیز برای سادگی، به عنصر شیمیایی صرفاً عنصر گفته می‌شود. ویژگی‌های شیمیایی اتم‌های یک عنصر توسط ساختار الکترونی آن‌ها تعیین می‌شود که آن نیز به تعداد پروتون‌های هسته آن اتم وابسته است. </p><p>عناصر شیمیایی می‌توانند در هنگام <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="واکنش شیمیایی">واکنش شیمیایی</a> با یکدیگر ترکیب شده و تعداد بیشماری <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ترکیب شیمیایی">ماده شیمیایی</a> به‌وجود آورند؛ مثلاً آب نتیجه واکنش عنصرهای <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86" title="هیدروژن">هیدروژن</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%DA%98%D9%86" title="اکسیژن">اکسیژن</a> است. در این حالت، دو <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%85" title="اتم">اتم</a> هیدروژن و یک اتم اکسیژن به هم متصل می‌شوند و <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84" title="مولکول">مولکولی</a> با <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="فرمول شیمیایی">فرمول شیمیایی</a> H<sub>2</sub>O می‌سازند. همین دو عنصر در شرایط متفاوت می‌توانند مادهٔ دیگری را به نام <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86_%D9%BE%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%AF" title="هیدروژن پراکسید">هیدروژن پراکسید</a> «آب اکسیژنه» بسازند که دارای مولکول‌های H<sub>2</sub>O<sub>2</sub> است. به همین شکل، همه <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ترکیب شیمیایی">ترکیب‌های شیمیایی</a> می‌توانند به عناصر سازنده خود <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="تجزیه شیمیایی">تجزیه</a> شوند. به عنوان مثال می‌توان آب را به کمک <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%82%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D9%81%D8%AA" title="برق‌کافت">برق‌کافت</a> به عناصر هیدروژن و اکسیژن تبدیل کرد. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Zywioly02.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Zywioly02.png/150px-Zywioly02.png" decoding="async" width="150" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Zywioly02.png/225px-Zywioly02.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Zywioly02.png/300px-Zywioly02.png 2x" data-file-width="552" data-file-height="533" /></a><figcaption>نماد عناصر چهارگانه در یونان باستان</figcaption></figure> <p>یک ماده خالص که تنها از اتم‌های یک عنصر تشکیل شده باشد، «ماده ساده» نامیده می‌شود. چنین ماده‌ای را نمی‌توان به ماده دیگری تجزیه کرد. از این دیدگاه، ماده ساده در برابر ماده مرکب قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%DA%98%D9%86" title="اکسیژن">اکسیژن</a> یک عنصر است. اما ماده‌ای را که ما در طبیعت به عنوان گاز <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%DA%98%D9%86" title="اکسیژن">اکسیژن</a> شناخته‌ایم، در حقیقت یک ماده ساده دو اتمی از این عنصر است که «دی اکسیژن» یا «اکسیژن مولکولی» «O<sub>2</sub>» نامیده می‌شود. اوزون شکل دیگری از عنصر اکسیژن است که در طبیعت با فرمول «O<sub>3</sub>» یافت می‌شود. رابطه بین دی اکسیژن و اوزون رابطه‌ای است که به آن <a href="/wiki/%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%B4%DA%A9%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="دگرشکلی">دگرشکلی</a> «آلوتروپی» می‌گویند. به زبان دیگر، دی اکسیژن و اوزون، دگرشکل‌های عنصر اکسیژن هستند. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B3" title="الماس">الماس</a> و <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%AA" title="گرافیت">گرافیت</a> نیز دو آلوتروپ برای عنصر کربن هستند. عناصر دیگر مانند <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%AF" title="گوگرد">گوگرد</a> و <a href="/wiki/%D9%81%D8%B3%D9%81%D8%B1" title="فسفر">فسفر</a> هم دارای آلوتروپ‌های شناخته‌شدهٔ پرکاربردی هستند. </p><p>عناصر شیمیایی را نمی‌توان به کمک واکنش‌های شیمیایی معمولی به یکدیگر تبدیل کرد. تنها واکنشی که می‌توان با استفاده از آن تعداد پروتون‌های <a href="/wiki/%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D8%A7%D8%AA%D9%85" title="هسته اتم">هسته اتم‌های</a> یک عنصر را تغییر داد و یک عنصر را به عنصر دیگری تبدیل کرد، یک <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="واکنش هسته‌ای">واکنش هسته‌ای</a> است که آن را واکنش <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%84_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="تبدیل هسته‌ای">تبدیل هسته‌ای</a> می‌نامند. </p><p>تا کنون ۱۱۸ عنصر، کشف یا ساخته شده‌اند. از این تعداد، ۹۴ عنصر در طبیعت یافت می‌شوند و بقیه به‌طور مصنوعی و به کمک واکنش‌های هسته‌ای در آزمایشگاه ساخته شده‌اند. از میان همه عناصر، ۸۰ عنصر دارای حداقل یک <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%BE_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1" title="ایزوتوپ پایدار">ایزوتوپ پایدار</a> می‌باشند که به جز عنصر شماره ۴۳ «<a href="/wiki/%D8%AA%DA%A9%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%85" title="تکنسیم">تکنسیم</a>» و عنصر شماره ۶۱ «<a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%AA%DB%8C%D9%85" title="پرومتیم">پرومتیم</a>» همگی دارای عدد اتمی برابر یا پایین‌تر از ۸۲ هستند. به زبان دیگر در جدول تناوبی تنها عناصری که از عنصر ۸۳ «<a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D9%85%D9%88%D8%AA" title="بیسموت">بیسموت</a>» سبک‌تر بوده و دارای ایزوتوپ پایدار نمی‌باشند، تکنسیم و پرومتیم هستند. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="ترکیب"><span id=".D8.AA.D8.B1.DA.A9.DB.8C.D8.A8"></span>ترکیب</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=9" title="ویرایش بخش: ترکیب"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ترکیب شیمیایی">ترکیب شیمیایی</a></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Carbon_dioxide_structure.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Carbon_dioxide_structure.png/150px-Carbon_dioxide_structure.png" decoding="async" width="150" height="128" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Carbon_dioxide_structure.png 1.5x" data-file-width="195" data-file-height="167" /></a><figcaption><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86_%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%AF" title="کربن دی‌اکسید">کربن دی‌اکسید</a> «CO<sub>2</sub>» یک نمونه از ترکیبات</figcaption></figure> <p>ترکیب شیمیایی عبارت است از یک <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="مواد شیمیایی">ماده شیمیایی</a> خالص که از دو یا چند <a href="/wiki/%D8%B9%D9%86%D8%B5%D8%B1_(%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C)" class="mw-redirect" title="عنصر (شیمی)">عنصر شیمیایی</a> مختلف تشکیل می‌شود. این عناصر به وسیلهٔ <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="پیوند شیمیایی">پیوند شیمیایی</a> به یکدیگر متصل می‌شوند و می‌توانند به وسیله <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="واکنش شیمیایی">واکنش شیمیایی</a> به مواد ساده تبدیل گردند. هر ترکیب شیمیایی مختلف، یک ساختمان شیمیایی تعریف شده منحصر به فرد دارد؛ به عبارت دیگر، هر ترکیب نسبت اتمی یکسانی دارد که اتم‌های آن با چینش مکانی مشخصی به وسیله <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="پیوند شیمیایی">پیوند شیمیایی</a> آرایش می‌یابند. ترکیبات شیمیایی ممکن است به صورت ترکیب <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84" title="مولکول">مولکولی</a> باشند که در این صورت مولکول‌ها با <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%DA%A9%D9%88%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C" title="پیوند کووالانسی">پیوند کووالانسی</a> در کنار هم قرار می‌گیرند؛ همچنین ممکن است به صورت <a href="/wiki/%D9%86%D9%85%DA%A9" title="نمک">نمک</a> باشند و به وسیله <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C" title="پیوند یونی">پیوند یونی</a> به هم پیوند یابند؛ اگر ترکیب مورد نظر تنها شامل <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%81%D9%84%D8%B2%DB%8C" title="میان‌فلزی">فلزات</a> باشد، پیوند بین ذره‌های آن <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D9%81%D9%84%D8%B2%DB%8C" title="پیوند فلزی">پیوند فلزی</a> و اگر <a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D9%BE%D9%84%DA%A9%D8%B3_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="کمپلکس شیمیایی">کمپلکس شیمیایی</a> باشد، پیوند بین ذرات آن <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%88" title="پیوند داتیو">پیوند داتیو</a> خواهد بود. <a href="/wiki/%D8%B9%D9%86%D8%B5%D8%B1_(%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C)" class="mw-redirect" title="عنصر (شیمی)">عناصر شیمیایی</a> خالص، در گروه ترکیبات شیمیایی قرار نمی‌گیرند، حتی اگر از دو یا چند اتم از یک نوع عنصر «مانند H<sub>۲</sub> و S<sub>۸</sub>» تشکیل شده باشند که پیوندهای دو اتمی یا چند اتمی نامیده می‌شوند. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="مولکول"><span id=".D9.85.D9.88.D9.84.DA.A9.D9.88.D9.84"></span>مولکول</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=10" title="ویرایش بخش: مولکول"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84" title="مولکول">مولکول</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Caffeine_(1)_3D_ball.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Caffeine_%281%29_3D_ball.png/250px-Caffeine_%281%29_3D_ball.png" decoding="async" width="250" height="222" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Caffeine_%281%29_3D_ball.png/375px-Caffeine_%281%29_3D_ball.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Caffeine_%281%29_3D_ball.png/500px-Caffeine_%281%29_3D_ball.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1772" /></a><figcaption>مدل گلوله و میله مولکول <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%81%D8%A6%DB%8C%D9%86" title="کافئین">کافئین</a> «C<sub>8</sub>H<sub>10</sub>N<sub>4</sub>O<sub>2</sub>».</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Benzene-2D-full.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Benzene-2D-full.svg/150px-Benzene-2D-full.svg.png" decoding="async" width="150" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Benzene-2D-full.svg/225px-Benzene-2D-full.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Benzene-2D-full.svg/300px-Benzene-2D-full.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="340" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%84%D8%AA%DB%8C" title="فرمول اسکلتی">فرمول اسکلتی</a> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%B2%D9%86" title="بنزن">بنزن</a> «C<sub>6</sub>H<sub>6</sub>»</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84" title="مولکول">مولکول</a> کوچک‌ترین ذرهٔ یک <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="مواد شیمیایی">مادهٔ شیمیایی</a> خالص است که ویژگی‌های آن ماده را دارد. یک مولکول از دو یا چند <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%85" title="اتم">اتم</a> تشکیل شده که با <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="پیوند شیمیایی">پیوند شیمیایی</a> به هم متصلند. البته مولکول بعضی عناصر «همچون <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%AB%D8%B1" class="mw-redirect" title="گازهای بی‌اثر">گازهای بی‌اثر</a>» تنها از یک اتم تشکیل شده است. اتم‌های یک مولکول می‌تواند از یک نوع یا از چند نوع باشد. نسبت اتم‌ها در یک مولکول خاص همیشه ثابت است. برای مثال در مولکول <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8" title="آب">آب</a> نسبت اتم‌های <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86" title="هیدروژن">هیدروژن</a> به <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%DA%98%D9%86" title="اکسیژن">اکسیژن</a> همیشه ۲ است. تعداد اتم‌های موجود در یک مولکول به وسیلهٔ <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="فرمول شیمیایی">فرمول شیمیایی</a> آن نشان داده می‌شود. فرمول شیمیایی به تنهایی نشان دهندهٔ ویژگی‌های ماده نیست. ممکن است دو ماده فرمول شیمیایی یکسانی داشته باشند، اما ویژگی‌های آن‌ها کاملاً متفاوت باشد. برای مثال <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%84" title="اتانول">اتانول</a> و <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%85%D8%AA%DB%8C%D9%84_%D8%A7%D8%AA%D8%B1" title="دی‌متیل اتر">دی‌متیل اتر</a> فرمول شیمیایی یکسان اما خواص شیمیایی متفاوت دارند. به این مواد <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%88%D9%85%D8%B1" class="mw-redirect" title="ایزومر">ایزومر</a> گفته می‌شود. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="مول_و_مقدار_مواد"><span id=".D9.85.D9.88.D9.84_.D9.88_.D9.85.D9.82.D8.AF.D8.A7.D8.B1_.D9.85.D9.88.D8.A7.D8.AF"></span>مول و مقدار مواد</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=11" title="ویرایش بخش: مول و مقدار مواد"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84" title="مول">مول</a></div> <p><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84" title="مول">مول</a> مقداری از هر ماده است که تعداد ذرات بنیادی آن «مولکول یا اتم» برابر با تعداد اتم‌های موجود در ۱۲ گرم از <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86-%DB%B1%DB%B2" title="کربن-۱۲">کربن-۱۲</a> است. این تعداد، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AF%D8%AF_%D8%A2%D9%88%D9%88%DA%AF%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D9%88" title="عدد آووگادرو">عدد آووگادرو</a> نامیده شده و برابر است با ۱۰<sup>۲۳</sup> × ۶٫۰۲۲۱۴۱۹۹. که در واقع مقداری از جسم که تعداد واحدهای بنیادی آن برابر با عدد آووگادرو باشد، یک مول است که به صورت واحد SI به‌شمار می‌رود.<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="مواد_خالص_و_مخلوط"><span id=".D9.85.D9.88.D8.A7.D8.AF_.D8.AE.D8.A7.D9.84.D8.B5_.D9.88_.D9.85.D8.AE.D9.84.D9.88.D8.B7"></span>مواد خالص و مخلوط</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=12" title="ویرایش بخش: مواد خالص و مخلوط"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35359648">.mw-parser-output .infobox-subbox{padding:0;border:none;margin:-3px;width:auto;min-width:100%;font-size:100%;clear:none;float:none;background-color:transparent}.mw-parser-output .infobox-3cols-child{margin:auto}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-header,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-subheader,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-above,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-title,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-image,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-full-data,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-below{text-align:center}</style><table class="infobox"><tbody><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:C%C3%ADn.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/C%C3%ADn.png/100px-C%C3%ADn.png" decoding="async" width="100" height="73" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/C%C3%ADn.png/150px-C%C3%ADn.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/C%C3%ADn.png/200px-C%C3%ADn.png 2x" data-file-width="1900" data-file-height="1381" /></a></span><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Sulfur-sample.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Sulfur-sample.jpg/100px-Sulfur-sample.jpg" decoding="async" width="100" height="75" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Sulfur-sample.jpg/150px-Sulfur-sample.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Sulfur-sample.jpg/200px-Sulfur-sample.jpg 2x" data-file-width="1925" data-file-height="1444" /></a></span></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Diamants_macl%C3%A9s_2(R%C3%A9publique_d%27Afrique_du_Sud).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Diamants_macl%C3%A9s_2%28R%C3%A9publique_d%27Afrique_du_Sud%29.jpg/100px-Diamants_macl%C3%A9s_2%28R%C3%A9publique_d%27Afrique_du_Sud%29.jpg" decoding="async" width="100" height="66" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Diamants_macl%C3%A9s_2%28R%C3%A9publique_d%27Afrique_du_Sud%29.jpg/150px-Diamants_macl%C3%A9s_2%28R%C3%A9publique_d%27Afrique_du_Sud%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Diamants_macl%C3%A9s_2%28R%C3%A9publique_d%27Afrique_du_Sud%29.jpg/200px-Diamants_macl%C3%A9s_2%28R%C3%A9publique_d%27Afrique_du_Sud%29.jpg 2x" data-file-width="4288" data-file-height="2848" /></a></span><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Sugar_2xmacro.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Sugar_2xmacro.jpg/100px-Sugar_2xmacro.jpg" decoding="async" width="100" height="67" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Sugar_2xmacro.jpg/150px-Sugar_2xmacro.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Sugar_2xmacro.jpg/200px-Sugar_2xmacro.jpg 2x" data-file-width="3456" data-file-height="2304" /></a></span></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Sal_(close).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Sal_%28close%29.jpg/100px-Sal_%28close%29.jpg" decoding="async" width="100" height="75" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Sal_%28close%29.jpg/150px-Sal_%28close%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Sal_%28close%29.jpg/200px-Sal_%28close%29.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="770" /></a></span><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Sodium_bicarbonate.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Sodium_bicarbonate.jpg/100px-Sodium_bicarbonate.jpg" decoding="async" width="100" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Sodium_bicarbonate.jpg/150px-Sodium_bicarbonate.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Sodium_bicarbonate.jpg/200px-Sodium_bicarbonate.jpg 2x" data-file-width="1722" data-file-height="1029" /></a></span></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data">نمونه‌هایی از مواد شیمیایی خالص از چپ به راست: عناصر <a href="/wiki/%D9%82%D9%84%D8%B9" title="قلع">قلع</a> (Sn) و <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%AF" title="گوگرد">گوگرد</a> (S), <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%B3" title="الماس">الماس</a> (به عنوان <a href="/wiki/%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%B4%DA%A9%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="دگرشکلی">دگرشکلی</a> از <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86" title="کربن">کربن</a>), <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%B2" title="ساکارز">ساکارز</a> (شکر خالص), و <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%DB%8C%D9%85_%DA%A9%D9%84%D8%B1%DB%8C%D8%AF" title="سدیم کلرید">سدیم کلرید</a> (نمک) و <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D8%AF%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="بی‌کربنات سدیم">بی‌کربنات سدیم</a> (جوش شیرین), که ترکیبات یونی هستند.</td></tr></tbody></table> <p>مواد خالص ماده‌ای است که تنها از یک جزء ساخته شده‌اند به عبارت دیگر ماده خالص ماده‌ای است که تنها از یک نوع عنصر یا یک نوع ماده مرکب تشکیل شده است.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مجموعه‌ای از مواد خالص مواد مخلوط را تشکیل می‌دهند. <a href="/wiki/%D8%AC%D9%88_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="جو زمین">هوا</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%DB%8C%D8%A7%DA%98" title="آلیاژ">آلیاژها</a> نمونه‌هایی از مخلوط‌ها هستند.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="فاز_«ماده»"><span id=".D9.81.D8.A7.D8.B2_.C2.AB.D9.85.D8.A7.D8.AF.D9.87.C2.BB"></span>فاز «ماده»</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=13" title="ویرایش بخش: فاز «ماده»"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B2_(%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87)" title="فاز (ماده)">فاز</a></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Phase_changes.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Phase_changes.svg/300px-Phase_changes.svg.png" decoding="async" width="300" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Phase_changes.svg/450px-Phase_changes.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Phase_changes.svg/600px-Phase_changes.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a><figcaption>مثالی از تغییرات فاز</figcaption></figure> <p>به قسمتی <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%DA%AF%D9%86" title="همگن">همگن</a> و مشخص از یک <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87_(%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9)" title="ماده (فیزیک)">ماده</a> که در آن خواص فیزیکی و ساختار شیمیایی به صورت پیوسته «نه گسسته» تغییر کند، فاز گفته می‌شود. هر فاز توسط مرزهای حقیقی از فازهای مجاور خودش جدا می‌شود که به ان فصل مشترک می‌گویند که در این مرزها خواص به صورت گسسته تغییر می‌کنند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="پیوند_شیمیایی"><span id=".D9.BE.DB.8C.D9.88.D9.86.D8.AF_.D8.B4.DB.8C.D9.85.DB.8C.D8.A7.DB.8C.DB.8C"></span>پیوند شیمیایی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=14" title="ویرایش بخش: پیوند شیمیایی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="پیوند شیمیایی">پیوند شیمیایی</a></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Ionic_bonding_animation.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Ionic_bonding_animation.gif/300px-Ionic_bonding_animation.gif" decoding="async" width="300" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/75/Ionic_bonding_animation.gif 1.5x" data-file-width="302" data-file-height="151" /></a><figcaption>فرایند پیوند یونی بین <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%DB%8C%D9%85" title="سدیم">سدیم</a> «Na» و <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%B1" title="کلر">کلر</a> «Cl» به شکل <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%DB%8C%D9%85_%DA%A9%D9%84%D8%B1%DB%8C%D8%AF" title="سدیم کلرید">سدیم کلرید</a> یا نمک خوراکی. <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C" title="پیوند یونی">پیوند یونی</a> جاذبه بین یون‌های با بار ناهم‌نام است.</figcaption></figure> <p>پیوند شیمیایی به نیروهایی که <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%85" title="اتم">اتم‌ها</a> یا <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84" title="مولکول">مولکول‌ها</a> را کنار هم نگه می‌دارد گفته می‌شود و بر دو دسته‌اند: پیوندهای میان اتمی: شامل <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%DA%A9%D9%88%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C" title="پیوند کووالانسی">پیوند کووالانسی</a> - <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C" title="پیوند یونی">پیوند الکترووالانسی</a> «<a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C" title="پیوند یونی">پیوند یونی</a>» - <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D9%81%D9%84%D8%B2%DB%8C" title="پیوند فلزی">پیوند فلزی</a> و پیوندهای میان مولکولی: <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B3%DB%8C" title="نیروی واندروالسی">نیروی واندروالسی</a> - <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86%DB%8C" title="پیوند هیدروژنی">پیوند هیدروژنی</a> </p><p>این پیوندها می‌تواند بین دو اتم یکسان یا دو اتم متفاوت باشد که در حالت اول آن را <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84_%D8%AC%D9%88%D8%B1_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="مولکول جور هسته">مولکول جور هسته</a> و در حالت دوم آن را <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84_%D9%86%D8%A7%D8%AC%D9%88%D8%B1_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="مولکول ناجور هسته">مولکول ناجور هسته</a> می‌نامند. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF" title="استحکام پیوند">استحکام پیوند</a> شیمیایی را <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%88%DB%8C" title="الکترونگاتیوی">الکترونگاتیوی</a> «یا الکترونگاتیویته» تعیین می‌کند. تعداد پیوندهای شیمیایی در مولکول‌های مختلف متفاوت است و از یک پیوند در مولکول‌های سادهٔ دو اتمی تا پیوندهای بسیار در <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84" class="mw-redirect" title="ماکرومولکول">ماکرومولکول‌ها</a> را شامل می‌شود.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="انرژی"><span id=".D8.A7.D9.86.D8.B1.DA.98.DB.8C"></span>انرژی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=15" title="ویرایش بخش: انرژی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C" title="انرژی">انرژی</a></div> <p><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C" title="انرژی">انرژی</a> خاصیتی از جسم است که قابل انتقال به اشیای دیگر یا قابل تبدیل به حالت‌ها و شکل‌های مختلف است. انرژی کمیتی بنیادین است که برای توصیف وضعیت یک ذره، شیء یا <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87" title="سامانه">سامانه</a> به آن نسبت داده می‌شود. گونه‌های متفاوتی از انرژی شناخته شده و به دسته‌های متفاوتی طبقه‌بندی می‌شوند از آن جمله می‌توان <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4%DB%8C" title="انرژی جنبشی">انرژی جنبشی</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84" title="انرژی پتانسیل">انرژی پتانسیل</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="انرژی گرمایی">انرژی گرمایی</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%BA%D9%86%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="انرژی الکترومغناطیسی">انرژی الکترومغناطیسی</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="انرژی شیمیایی">انرژی شیمیایی</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="انرژی الکتریکی">انرژی الکتریکی</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="انرژی هسته‌ای">انرژی هسته‌ای</a> را نام برد. بجز <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="انرژی هسته‌ای">انرژی هسته‌ای</a> منبع همه گونه انرژی‌هایی که بشر از آن استفاده می‌کند <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF" title="خورشید">خورشید</a> است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="واکنش_شیمیایی"><span id=".D9.88.D8.A7.DA.A9.D9.86.D8.B4_.D8.B4.DB.8C.D9.85.DB.8C.D8.A7.DB.8C.DB.8C"></span>واکنش شیمیایی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=16" title="ویرایش بخش: واکنش شیمیایی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="واکنش شیمیایی">واکنش شیمیایی</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:ThermiteReaction.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/ThermiteReaction.jpg/200px-ThermiteReaction.jpg" decoding="async" width="200" height="222" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/ThermiteReaction.jpg/300px-ThermiteReaction.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/ThermiteReaction.jpg/400px-ThermiteReaction.jpg 2x" data-file-width="2095" data-file-height="2322" /></a><figcaption>واکنش <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA" title="ترمایت">ترمایت</a> با استفاده از اکسید <a href="/wiki/%D8%A2%D9%87%D9%86" title="آهن">آهن «III»</a>.</figcaption></figure> <p>واکنش شیمیایی فرایندی است که در آن ساختار ذره‌های تشکیل دهندهٔ مواد اولیه دچار تغییر می‌شود؛ یعنی طی آن یک یا چند <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="مواد شیمیایی">ماده شیمیایی</a> به یک یا چند ماده شیمیایی دیگر تبدیل می‌شود. تغییراتی که در واکنشی بر روی مواد واکنش‌دهنده صورت می‌گیرد، به‌طور کلی به دو نوع تغییرات <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="فیزیک">فیزیکی</a> و شیمیایی تقسیم می‌شوند. در تغییرات شیمیایی اتصال <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%85" title="اتم">اتم‌ها</a> به یکدیگر و <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C" title="آرایش الکترونی">آرایش الکترونی</a> آن‌ها در واکنش‌دهنده‌ها تغییر می‌یابد. البته در یک واکنش شیمیایی، اتم‌ها نه به‌وجود می‌آیند و نه از بین می‌روند و تنها <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ترکیب شیمیایی">ترکیب</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="تجزیه شیمیایی">تجزیه</a> یا <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="بازآرایی">بازآرایی</a> می‌شوند. واکنش شیمیایی بیان یک تغییر شیمیایی است که ممکن است با آزاد کردن <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C" title="انرژی">انرژی</a> به صورت <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7" title="گرما">گرما</a>، <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1" title="نور">نور</a> یا <a href="/wiki/%D8%B5%D9%88%D8%AA" class="mw-redirect" title="صوت">صوت</a> همراه باشند و تولید <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D8%B2" title="گاز">گاز</a>، تشکیل <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D9%88%D8%A8" title="رسوب">رسوب</a> یا تغییر رنگ در پی داشته باشند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="یون‌ها_و_نمک‌ها"><span id=".DB.8C.D9.88.D9.86.E2.80.8C.D9.87.D8.A7_.D9.88_.D9.86.D9.85.DA.A9.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>یون‌ها و نمک‌ها</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=17" title="ویرایش بخش: یون‌ها و نمک‌ها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86" title="یون">یون</a></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Sodium-chloride-3D-ionic.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Sodium-chloride-3D-ionic.png/250px-Sodium-chloride-3D-ionic.png" decoding="async" width="250" height="237" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Sodium-chloride-3D-ionic.png/375px-Sodium-chloride-3D-ionic.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Sodium-chloride-3D-ionic.png/500px-Sodium-chloride-3D-ionic.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="948" /></a><figcaption>ساختار <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87_%D8%A8%D9%84%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="شبکه بلوری">شبکه بلوری</a> ترکیب <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%DB%8C%D9%85_%DA%A9%D9%84%D8%B1%DB%8C%D8%AF" title="سدیم کلرید">سدیم کلرید</a> «NaCl» که نمونه‌ای از یک <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C" title="ترکیب یونی">ترکیب یونی</a> است. در این نگاره گوی ارغوانی رنگ نمایانگر<a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%88%D9%86" title="کاتیون">کاتیون‌های</a> <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%DB%8C%D9%85" title="سدیم">سدیم</a> «Na<sup>+</sup>» و گوی سبز نشان‌دهندهٔ <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%DB%8C%D9%88%D9%86" title="آنیون">آنیون‌های</a> <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%B1%DB%8C%D8%AF" title="کلرید">کلرید</a> «Cl<sup>−</sup>»</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86" title="یون">یون</a> به <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%85" title="اتم">اتم</a> یا <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84" title="مولکول">مولکول‌هایی</a> گفته می‌شود که <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="بار الکتریکی">بار الکتریکی</a> اضافه داشته باشند و این بار می‌تواند منفی یا مثبت باشد. نابرابری تعداد کل <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86" title="الکترون">الکترون‌ها</a> با <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%86" title="پروتون">پروتون‌ها</a>، در یک اتم یا مولکول، به آن بار خالص مثبت یا بار خالص منفی الکتریکی می‌دهد. با استفاده از روش‌های <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="فیزیکی">فیزیکی</a> یا <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمیایی">شیمیایی</a>، از طریق <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="یونیزاسیون">یونیزاسیون</a> می‌توان این <a href="/wiki/%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87" title="پدیده">پدیده</a> را ایجاد کرد. از نگاه شیمیایی، اگر یک اتم خنثی، یک یا چند الکترون خود را از دست دهد، دارای بار خالص مثبت می‌شود و به عنوان یک <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%88%D9%86" title="کاتیون">کاتیون</a> شناخته می‌شود و اگر یک اتم خنثی الکترون بیشتری به دست آورد، دارای بار خالص منفی می‌شود و به عنوان یک <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%DB%8C%D9%88%D9%86" title="آنیون">آنیون</a> شناخته شده است. به سبب ناهمگونی بار الکتریکی خود، کاتیون‌ها و آنیون‌ها یکدیگر را به آسانی جذب و تشکیل <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C" title="ترکیب یونی">ترکیبات یونی</a> مانند <a href="/wiki/%D9%86%D9%85%DA%A9_(%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C)" title="نمک (شیمی)">نمک</a> را ممکن می‌سازند. <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7_(%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9)" title="پلاسما (فیزیک)">پلاسما</a> از مواد گازی تشکیل شده است که به‌طور کامل در دمای بالا یونیزه شده است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="واکنش_اسید_و_باز"><span id=".D9.88.D8.A7.DA.A9.D9.86.D8.B4_.D8.A7.D8.B3.DB.8C.D8.AF_.D9.88_.D8.A8.D8.A7.D8.B2"></span>واکنش اسید و باز</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=18" title="ویرایش بخش: واکنش اسید و باز"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%88_%D8%A8%D8%A7%D8%B2" title="واکنش اسید و باز">واکنش اسید و باز</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Hydrogen-bromide-3D-vdW.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Hydrogen-bromide-3D-vdW.svg/200px-Hydrogen-bromide-3D-vdW.svg.png" decoding="async" width="200" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Hydrogen-bromide-3D-vdW.svg/300px-Hydrogen-bromide-3D-vdW.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Hydrogen-bromide-3D-vdW.svg/400px-Hydrogen-bromide-3D-vdW.svg.png 2x" data-file-width="623" data-file-height="586" /></a><figcaption>هنگامی که <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%AF" title="هیدروژن برمید">هیدروژن برمید</a> «HBr» , در آب حل می‌شود اسید قوی <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF" title="هیدروبرومیک اسید">هیدروبرومیک اسید</a> تشکیل می‌شود.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%88_%D8%A8%D8%A7%D8%B2" title="واکنش اسید و باز">واکنش اسید و باز</a> یک واکنش شیمیایی است که میان یک <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF" title="اسید">اسید</a> و یک <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2_(%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C)" title="باز (شیمی)">باز</a> اتفاق می‌افتد. مفاهیم متعددی که تعاریف دیگری از مکانیزم واکنش‌های درگیر و کاربرد آن‌ها در حل مسائل وجود دارد. علی‌رغم تعدد تعاریف مختلف، اهمیت آن‌ها در تجزیه و تحلیل هنگام سر و کار داشتن با واکنش‌های اسید و باز در حالت‌های گازی یا به خصوص مایع یا حتی در حالت‌هایی که به ندرت دیده‌می‌شوند، مشخص می‌شود. اولین مفاهیم دربارهٔ واکنش‌های اسید و باز در حدود سال ۱۷۷۶ توسط <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%87" title="آنتوان لاووازیه">آنتوان لاووازیه</a> تنظیم شد.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> براساس تعریف <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA_%D8%A2%D8%B1%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B3" class="mw-redirect" title="سوانت آرنیوس">سوانت آرنیوس</a> اسید ماده‌ای است که در <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%84%D9%88%D9%84_%D8%A2%D8%A8%DB%8C" title="محلول آبی">محلول آبی</a> <a href="/wiki/%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_(%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C)" class="mw-redirect" title="جداسازی (شیمی)">از هم جدا</a> می‌شود و یون هیدروژن <span dir="ltr">H<sup>+</sup></span> «یک پروتون» آزاد می‌کند.<sup id="cite_ref-Miessler_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-Miessler-22"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <dl><dd>HA <span typeof="mw:File"><span><img alt="در تعادل است با" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Equilibrium.svg/15px-Equilibrium.svg.png" decoding="async" width="15" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Equilibrium.svg/23px-Equilibrium.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Equilibrium.svg/30px-Equilibrium.svg.png 2x" data-file-width="139" data-file-height="119" /></span></span> A<sup>−</sup> + H<sup>+</sup></dd></dl> </div> <p>ثابت تعادل در این‌گونه واکنش‌های جداسازی، <a href="/w/index.php?title=%D8%AB%D8%A7%D8%A8%D8%AA_%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ثابت جداسازی (صفحه وجود ندارد)">ثابت جداسازی</a> نام دارد. پروتون آزاد شده با یک <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84_%D8%A2%D8%A8" class="mw-redirect" title="مولکول آب">مولکول آب</a> وارد واکنش می‌شود تا یک <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D9%85" title="هیدرونیوم">هیدرونیوم</a> «یا اکسینیوم» یون <span dir="ltr">H<sub>۳</sub>O<sup>+</sup></span> بدهد. بعدها آرنیوس پیشنهاد کرد که این جداسازی را با نام <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%A7%D8%B2" class="mw-redirect" title="واکنش اسید-باز">واکنش اسید-باز</a> شناخته شود. </p> <div dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <dl><dd>HA + H<sub>۲</sub>O <span typeof="mw:File"><span><img alt="در تعادل است با" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Equilibrium.svg/15px-Equilibrium.svg.png" decoding="async" width="15" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Equilibrium.svg/23px-Equilibrium.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Equilibrium.svg/30px-Equilibrium.svg.png 2x" data-file-width="139" data-file-height="119" /></span></span> A<sup>−</sup> + H<sub>۳</sub>O<sup>+</sup>.</dd></dl> </div> <p>بر طبق <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%A7%D8%B2_%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%AF-%D9%84%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="نظریه اسید-باز برونستد-لوری">نظریه اسید-باز برونستد-لوری</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF" title="اسید">اسید</a> ماده‌ای است که <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%86" title="پروتون">پروتون</a> «H<sup>+</sup>» از دست می‌دهد و <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2_(%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C)" title="باز (شیمی)">باز</a> ماده‌ای است که پروتون می‌گیرد. به عنوان نمونه در واکنش <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="اسید استیک">اسید استیک</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8" title="آب">آب</a>، استیک اسید پروتون از دست داده و آب پروتون می‌گیرد پس <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF" title="استیک اسید">استیک اسید</a>، اسید و آب به عنوان باز عمل می‌کند.<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%88_%D8%A8%D8%A7%D8%B2_%D9%84%D9%88%DB%8C%DB%8C%D8%B3" title="اسید و باز لوییس">طبق نظریهٔ لوییس</a> مولکولی که بتواند <a href="/wiki/%D8%AC%D9%81%D8%AA_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86_%D8%BA%DB%8C%D8%B1_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="جفت الکترون غیر پیوندی">جفت الکترون غیر پیوندی</a> از <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84" title="مولکول">مولکول</a> دیگری دریافت کند <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF" title="اسید">اسید</a> و مولکول دهنده جفت الکترون <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2_(%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C)" title="باز (شیمی)">باز</a> است. این نظریه نخستین بار توسط دانشمند مشهور آمریکایی <a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D9%84%D8%A8%D8%B1%D8%AA_%D9%84%D9%88%D9%88%DB%8C%D8%B3" class="mw-redirect" title="گیلبرت لوویس">گیلبرت لوویس</a> و در سال ۱۹۲۳ ارائه شد.<sup id="cite_ref-lewis_0_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-lewis_0-25"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اکسایش-کاهش"><span id=".D8.A7.DA.A9.D8.B3.D8.A7.DB.8C.D8.B4-.DA.A9.D8.A7.D9.87.D8.B4"></span>اکسایش-کاهش</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=19" title="ویرایش بخش: اکسایش-کاهش"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B4" title="اکسایش-کاهش">اکسایش-کاهش</a></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r26758752/mw-parser-output/.tmulti">.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{display:flex;flex-direction:column}.mw-parser-output .tmulti .trow{display:flex;flex-direction:row;clear:left;flex-wrap:wrap;width:100%;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{margin:1px;float:left}.mw-parser-output .tmulti .theader{clear:both;font-weight:bold;text-align:center;align-self:center;background-color:transparent;width:100%}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption{text-align:right;background-color:transparent}.mw-parser-output .tmulti .text-align-left{text-align:left}.mw-parser-output .tmulti .text-align-right{text-align:right}.mw-parser-output .tmulti .text-align-center{text-align:center}@media all and (max-width:720px){.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{width:100%!important;box-sizing:border-box;max-width:none!important;align-items:center}.mw-parser-output .tmulti .trow{justify-content:center}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{float:none!important;max-width:100%!important;box-sizing:border-box;text-align:center}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption{text-align:center}}</style><div class="thumb tmulti tleft"><div class="thumbinner multiimageinner" style="width:304px;max-width:304px"><div class="trow"><div class="theader"><div style="width:300px; text-align:center; font-weight:normal; font-size:85%; background:white; border:1px solid #C8CCD1; direction:ltr;"> <p><span style="font-size: 120%;"><b>Reduction</b></span><br /> Oxidant + e<sup>–</sup> ⟶ Product<br /> <i>(Gain of Electrons) (Oxidation Number Decreases)</i><br /> <br /> <span style="font-size: 120%;"><b>Oxidation</b></span><br /> Reductant ⟶ Product + e<sup>–</sup><br /> <i>(Loss of Electrons) (Oxidation Number Increases)</i> </p> </div><div class="thumbcaption" style="font-weight:normal;">دو بخش واکنش اکسایش و کاهش.</div></div></div><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:302px;max-width:302px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:RustyChainEdit1.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/RustyChainEdit1.jpg/300px-RustyChainEdit1.jpg" decoding="async" width="300" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/RustyChainEdit1.jpg/450px-RustyChainEdit1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/RustyChainEdit1.jpg/600px-RustyChainEdit1.jpg 2x" data-file-width="3072" data-file-height="2304" /></a></span></div><div class="thumbcaption"><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%DA%AF_%D8%B2%D8%AF%D9%86" class="mw-redirect" title="زنگ زدن">زنگ زدن</a>، یک واکنش اکسیداسیون آهسته</div></div></div></div></div> <p><a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B4" title="اکسایش-کاهش">اکسایش-کاهش</a> نام کلی <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="واکنش شیمیایی">واکنش‌های شیمیایی</a> است که مایه تغییر <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AF%D8%AF_%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%B4" title="عدد اکسایش">عدد اکسایش</a> اتم‌ها می‌شوند. این فرایند می‌تواند دربرگیرنده واکنش‌های ساده‌ای همچون اکسایش <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86" title="کربن">کربن</a> و تبدیل آن به <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86_%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%AF" title="کربن دی‌اکسید">کربن دی‌اکسید</a> و کاهش کربن و تبدیل آن به <a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="متان">متان</a> یا واکنش‌های پیچیده‌ای چون اکسایش قند در <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AF%D9%86_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="بدن انسان">بدن انسان</a> طی واکنش‌های چند مرحله‌ای باشد. با کمی اغماض علمی می‌توان این فرایند را انتقال یک یا چند <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86" title="الکترون">الکترون</a> از یک اتم، <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84" title="مولکول">مولکول</a> یا <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86" title="یون">یون</a> به یک اتم، مولکول یا یون دیگر دانست. در هر واکنش اکسایش و کاهش اتم یا مولکولی الکترون از دست می‌دهد «اکسایش» و اتم یا مولکولی دیگر الکترون جذب می‌کند «کاهش» می‌یابد. در چنین واکنشی مولکول دهنده اتم اکسیده شده و مولکول گیرنده کاهیده می‌شود. در واقع تعریف ابتدایی اکسایش واکنش یک ماده با اکسیژن و ترکیب شدن با آن بوده است، اما با کشف الکترون اصطلاح اکسایش دقیق‌تر تعریف شد و کلیه واکنش‌هایی که طی آن ماده‌ای الکترون از دست می‌دهد اکسایش نامیده شدند. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%85" title="اتم">اتم</a> <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%DA%98%D9%86" title="اکسیژن">اکسیژن</a> می‌تواند در چنین واکنشی شرکت داشته یا نداشته باشد. در اثر اکسایش عدد اکسایش معمولی یک <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%85" title="اتم">اتم</a> یا اتم‌های یک <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84" title="مولکول">مولکول</a> در پی حذف <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86" title="الکترون">الکترون‌ها</a> افزایش می‌یابد. برای نمونه آهن «II» می‌تواند به آهن «III» اکسید شود. </p><p>-Fe2+ → Fe3+ + e </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تعادل_شیمیایی"><span id=".D8.AA.D8.B9.D8.A7.D8.AF.D9.84_.D8.B4.DB.8C.D9.85.DB.8C.D8.A7.DB.8C.DB.8C"></span>تعادل شیمیایی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=20" title="ویرایش بخش: تعادل شیمیایی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="تعادل شیمیایی">تعادل شیمیایی</a></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Burette.svg" class="mw-file-description" title="بورت، ابزار رایج برای انجام تیتراسیون، تکنیکی مهم در آزمایش تعادل و شیمی تجزیه است."><img alt="بورت، ابزار رایج برای انجام تیتراسیون، تکنیکی مهم در آزمایش تعادل و شیمی تجزیه است." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Burette.svg/20px-Burette.svg.png" decoding="async" width="20" height="136" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Burette.svg/30px-Burette.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Burette.svg/40px-Burette.svg.png 2x" data-file-width="100" data-file-height="680" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B1%D8%AA" title="بورت">بورت</a>، ابزار رایج برای انجام <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86" title="تیتراسیون">تیتراسیون</a>، تکنیکی مهم در آزمایش تعادل و <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87" title="شیمی تجزیه">شیمی تجزیه</a> است.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="تعادل شیمیایی">تعادل شیمیایی</a> به حالتی گفته می‌شود که در آن <a href="/wiki/%D9%81%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AA_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="فعالیت شیمیایی">فعالیت شیمیایی</a> و در نتیجه غلظت واکنشگرها و محصولات در <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="واکنش شیمیایی">واکنش شیمیایی</a> با گذشت زمان تغییر نکند. معمولاً این تعادل در شرایطی حاصل می‌شود که <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B9%D8%AA_%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4" title="سرعت واکنش">سرعت واکنش</a> رفت با برگشت برابر باشد. از دیدگاه <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C%DA%A9" title="ترمودینامیک">ترمودینامیکی</a> تغییرات <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF_%DA%AF%DB%8C%D8%A8%D8%B3" title="انرژی آزاد گیبس">انرژی آزاد گیبس</a> واکنش در تعادل شیمیایی صفر است. کاهش سطح <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C" title="انرژی">انرژی</a> و افزایش <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%BE%DB%8C" class="mw-redirect" title="انتروپی">انتروپی</a> «بی‌نظمی» آن را در دو جهت رفت «مستقیم» و برگشت «معکوس» به‌طور هم‌زمان پیش می‌برند. در تعادل‌های شیمیایی هیچ‌یک از دو عامل کاهش سطح انرژی و افزایش انتروپی بر دیگری برتری ندارد و به این دلیل تا زمانی که تغییری در شرایط مرزی <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85" class="mw-redirect" title="سیستم">سیستم</a> رخ ندهد در تعادل خواهد ماند. تغییر <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D8%A7" title="دما">دما</a> و <a href="/wiki/%D8%AD%D8%AC%D9%85" title="حجم">حجم</a> و <a href="/wiki/%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1" title="فشار">فشار</a> سامانه می‌تواند آن را از تعادل خارج کند و در این حالت واکنش در جهتی که بتواند تأثیر تغییرات اعمال شده را کاهش دهد، سرعت بیشتری نسبت به دیگری پیدا می‌کند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="قانون_شیمیایی"><span id=".D9.82.D8.A7.D9.86.D9.88.D9.86_.D8.B4.DB.8C.D9.85.DB.8C.D8.A7.DB.8C.DB.8C"></span>قانون شیمیایی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=21" title="ویرایش بخش: قانون شیمیایی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="قانون شیمیایی">قانون شیمیایی</a></div> <p><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="قانون شیمیایی">قانون شیمیایی</a> آن دسته از قانون‌های طبیعت اند که با شیمی مرتبطند. پایه ای‌ترین مفهوم در شیمی قانون <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DA%AF%DB%8C_%D8%AC%D8%B1%D9%85" title="پایستگی جرم">پایستگی جرم</a> است که بیان می‌دارد در طی یک <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="واکنش شیمیایی">واکنش شیمیایی</a> معمولی هیچ جرمی از میان نمی‌رود. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DA%AF%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C" title="پایستگی انرژی">پایستگی انرژی</a> منجر به مفهوم مهم <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="تعادل شیمیایی">تعادل</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C%DA%A9" title="ترمودینامیک">ترمودینامیک</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="سینتیک شیمیایی">سینتیک</a> می‌شود. واکنش‌های شیمیایی تحت قوانین خاصی قرار می‌گیرند که مفاهیم اساسی در شیمی هستند. بعضی از آن‌ها عبارتند از: </p> <div class="div-col columns column-width" style="column-width: 30em; -moz-column-width: 30em; -webkit-column-width: 30em; آری"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A2%D9%88%D9%88%DA%AF%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D9%88" title="قانون آووگادرو">قانون آووگادرو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A8%DB%8C%D8%B1-%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%AA" title="قانون بیر-لامبرت">قانون بیر-لامبرت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A8%D9%88%DB%8C%D9%84" title="قانون بویل">قانون بویل</a> (۱۶۶۲, مربوط به فشار و حجم)</li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%84" title="قانون شارل">قانون شارل</a> (۱۷۸۷, مربوط به حجم و دما)</li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B0_%D9%81%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="قانون نفوذ فیک">قانون نفوذ فیک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%84_-_%DA%AF%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%B3%D8%A7%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="قانون شارل - گیلوساک (صفحه وجود ندارد)">قانون شارل - گیلوساک</a> (۱۸۰۹, مربوط به فشار و دما)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%84_%D9%84%D9%88%D8%B4%D8%A7%D8%AA%D9%84%DB%8C%D9%87" title="اصل لوشاتلیه">اصل لوشاتلیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C" title="قانون هنری">قانون هنری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%87%D8%B3" title="قانون هس">قانون هس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DA%AF%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C" title="پایستگی انرژی">پایستگی انرژی</a> منجر به مفاهیم مهم <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="تعادل شیمیایی">تعادل شیمیایی</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C%DA%A9" title="ترمودینامیک">ترمودینامیک</a>، و <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="سینتیک شیمیایی">سینتیک شیمیایی</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DA%AF%DB%8C_%D8%AC%D8%B1%D9%85" title="پایستگی جرم">پایستگی جرم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%86%D8%B3%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B9%DB%8C%D9%86" title="قانون نسبت‌های معین">قانون نسبت‌های معین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%86%D8%B3%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87" title="قانون نسبت‌های چندگانه">قانون نسبت‌های چندگانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%88%D9%84" title="قانون رائول">قانون رائول</a></li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="بخش‌های_اصلی"><span id=".D8.A8.D8.AE.D8.B4.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.A7.D8.B5.D9.84.DB.8C"></span>بخش‌های اصلی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=22" title="ویرایش بخش: بخش‌های اصلی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="رشته‌ها"><span id=".D8.B1.D8.B4.D8.AA.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>رشته‌ها</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=23" title="ویرایش بخش: رشته‌ها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87" title="شیمی تجزیه">شیمی تجزیه</a>، که به تعیین ترکیبات مواد و اجزای تشکیل دهنده آن‌ها می‌پردازد.</li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C" title="شیمی آلی">شیمی آلی</a>، که به مطالعهٔ میلیون‌ها <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ترکیب شیمیایی">ترکیب شیمیایی</a> دارای اتم‌های عنصر <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86" title="کربن">کربن</a>، غیر از ترکیباتی چون <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86" class="mw-redirect" title="دی‌اکسید کربن">دی‌اکسید کربن</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%88%D9%86%D9%88%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%AF" class="mw-redirect" title="کربن مونوکسید">کربن مونوکسید</a>، ترکیبات <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AF" class="mw-redirect" title="سیانید">سیانیدی</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%A7%D8%AA" title="کربنات">کربنات‌ها</a> می‌پردازد.</li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%B9%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="شیمی معدنی">شیمی معدنی</a>، که به اکثریت عناصری که در شیمی آلی روی آن‌ها تأکید نشده، و برخی خواص مولکول‌ها می‌پردازد.</li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="شیمی فیزیک">شیمی فیزیک</a>، که پایه و اساس کلیهٔ شاخه‌های دیگر را تشکیل می‌دهد، و شامل ویژگی‌های فیزیکی مواد و ابزار تئوری بررسی آنهاست.</li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="شیمی کاربردی">شیمی کاربردی</a>، پلی ارتباطی بین شیمی محض و صنایع شیمیایی است که مواردی چون تصفیه آب و پساب، کاربرد پلیمرها در صنایع مختلف و بهینه‌سازی فرایندهای شیمیایی را در بر می‌گیرد.</li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="زیست‌شیمی">زیست‌شیمی</a>، مطالعهٔ فرایندهای شیمیایی در <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="سازواره">سازوارههای</a> زیستی است. زیست‌شیمی با ساختار و عملکرد اجزاء سلولی مثل <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%A6%DB%8C%D9%86" title="پروتئین">پروتئینها</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%88%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="کربوهیدرات">کربوهیدراتها</a>، <a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D8%AF" title="لیپید">لیپیدها</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%86%D9%88%DA%A9%D9%84%D8%A6%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="اسید نوکلئیک">اسیدهای نوکلئیک</a>، و انواع دیگر <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84" title="زیست‌مولکول">زیست‌مولکول‌ها</a> سر و کار دارد.</li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF" title="علم مواد">علم مواد</a>، یک حوزهٔ <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="میان رشته‌ای">میان رشته‌ای</a> است که در آن رابطهٔ بین ساختار و خواص مواد به منظور طراحی مواد جدید برای پاسخگویی به نیازهای روزافزون فناوری مواد مورد بررسی قرار می‌گیرد. امروزه با افزایش تحقیقات در زمینهٔ <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%88" title="نانو">نانو</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="مهندسی مواد">مهندسی مواد</a> به یکی از رشته‌های پیشرو در عرصه دانش تبدیل شده است.</li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D8%B9%D8%B5%D8%A7%D8%A8" title="شیمی اعصاب">شیمی اعصاب</a>، که به مطالعهٔ مواد شیمیایی عصبی و مطالعهٔ پیامرسان‌های عصبی و نقش آن‌ها در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%B9%D8%B5%D8%A8%DB%8C" title="دستگاه عصبی">دستگاه عصبی</a> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AF%D9%86" title="بدن">بدن</a> و تأثیرات آن‌ها بر <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="نورون‌ها">نورون‌ها</a> می‌پردازد.</li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="شیمی هسته‌ای">شیمی هسته‌ای</a>، جزئیات ماهیت پیوندی «نیرویی» که <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%86" title="پروتون">پروتون‌ها</a> و <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86" title="نوترون">نوترون‌ها</a> را به یکدیگر نگه می‌دارد و <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="خواص هسته (صفحه وجود ندارد)">خواص هسته</a> از قبیل <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%AA%DB%8C%D9%88%DB%8C%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="رادیواکتیویته">رادیواکتیویته</a>، تغییرات و تبدیلات مصنوعی، شکست هسته و ذوب هسته‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهد.</li></ul> <p><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%B9%D9%87_%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D8%B3" class="mw-redirect" title="اشعه ایکس">اشعه ایکس</a>، پرتوهای <a href="/wiki/%D8%B0%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A2%D9%84%D9%81%D8%A7" title="ذرات آلفا">آلفا</a> و <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%BE%D8%A7%D8%B4%DB%8C_%D8%A8%D8%AA%D8%A7" title="واپاشی بتا">بتا</a> و <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%85%D8%A7" class="mw-redirect" title="گاما">گاما</a> و ساختارهای اتمی از جمله موارد مورد بررسی شیمی هسته‌ای هستند. </p> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C" title="شیمی نظری">شیمی نظری</a>، که به توصیف پدیده‌های شیمیایی با استفاده از <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B5_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF" title="خواص فیزیکی مواد">خواص فیزیکی مواد</a> می‌پردازد. این حوزه از علم در سال‌های اخیر بیشتر در بخش‌هایی نظیر <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%85" class="mw-redirect" title="شیمی کوانتوم">شیمی کوانتوم</a> گسترش داشته است.</li></ul><p> زمینه‌های دیگر عبارتند از: <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C" title="شیمی کشاورزی">شیمی کشاورزی</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="اخترشیمی">اخترشیمی</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="کیهان‌شیمی">کیهان‌شیمی</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AC%D9%88" title="شیمی جو">شیمی جو</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="مهندسی شیمی">مهندسی شیمی</a>، <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زیست‌شناسی شیمیایی">زیست‌شناسی شیمیایی</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="شیمی‌انفورماتیک">شیمی‌انفورماتیک</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="الکتروشیمی">الکتروشیمی</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="شیمی محیط زیست">شیمی محیط زیست</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%85%D8%AA%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="فمتوشیمی (صفحه وجود ندارد)">فمتوشیمی</a>، <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="زمین‌شیمی">زمین‌شیمی</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D8%A8%D8%B2" title="شیمی سبز">شیمی سبز</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%86%D9%88%D9%87%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="ایمونوهیستوشیمی">ایمونوهیستوشیمی</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="تاریخ شیمی">تاریخ شیمی</a>، <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86%D9%87_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="هیدروژنه کردن">هیدروژنه کردن</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%86%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ایمونوشیمی (صفحه وجود ندارد)">ایمونوشیمی</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="شیمی دریایی (صفحه وجود ندارد)">شیمی دریایی</a>، <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF" title="علم مواد">علم مواد</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی ریاضیاتی">شیمی ریاضیاتی</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مکانوشیمیایی (صفحه وجود ندارد)">مکانوشیمیایی</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="شیمی دارویی">شیمی دارویی</a>، <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C" title="زیست‌شناسی مولکولی">زیست‌شناسی مولکولی</a>، <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9_%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C" title="مکانیک مولکولی">مکانیک مولکولی</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%88" class="mw-redirect" title="فناوری نانو">فناوری نانو</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%87_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="فراورده طبیعی">فراورده طبیعی</a>، <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="می‌شناسی">می‌شناسی</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D9%81%D9%84%D8%B2%DB%8C" title="شیمی آلی فلزی">شیمی آلی فلزی</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="پتروشیمی">پتروشیمی</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="داروشناسی">داروشناسی</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="فوتوشیمی">فوتوشیمی</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="شیمی آلی فیزیکی (صفحه وجود ندارد)">شیمی آلی فیزیکی</a>، <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="فیتوشیمی">فیتوشیمی</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A8%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D8%B1" title="شیمی بسپار">شیمی بسپار</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="پرتوشیمی">پرتوشیمی</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AD%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%AF" title="شیمی حالت جامد">شیمی حالت جامد</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D9%88%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="آواشیمی">آواشیمی</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B0%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی فراذره‌ای">شیمی فراذره‌ای</a>، <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%B3%D8%B7%D8%AD" title="علم سطح">علم سطح</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%B2_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="سنتز شیمیایی">سنتز شیمیایی</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="ترموشیمی">ترموشیمی</a>. </p><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:FEMA_-_37677_-_Aerial_of_a_Louisiana_oil_refinary_repaired_since_Katrina.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/FEMA_-_37677_-_Aerial_of_a_Louisiana_oil_refinary_repaired_since_Katrina.jpg/250px-FEMA_-_37677_-_Aerial_of_a_Louisiana_oil_refinary_repaired_since_Katrina.jpg" decoding="async" width="250" height="174" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/FEMA_-_37677_-_Aerial_of_a_Louisiana_oil_refinary_repaired_since_Katrina.jpg/375px-FEMA_-_37677_-_Aerial_of_a_Louisiana_oil_refinary_repaired_since_Katrina.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/FEMA_-_37677_-_Aerial_of_a_Louisiana_oil_refinary_repaired_since_Katrina.jpg/500px-FEMA_-_37677_-_Aerial_of_a_Louisiana_oil_refinary_repaired_since_Katrina.jpg 2x" data-file-width="3733" data-file-height="2592" /></a><figcaption>یک <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%86%D9%81%D8%AA" title="پالایشگاه نفت">پالایشگاه نفت</a> در <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%A7" class="mw-redirect" title="لویزیانا">لویزیانا</a></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="صنایع_شیمیایی"><span id=".D8.B5.D9.86.D8.A7.DB.8C.D8.B9_.D8.B4.DB.8C.D9.85.DB.8C.D8.A7.DB.8C.DB.8C"></span>صنایع شیمیایی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=24" title="ویرایش بخش: صنایع شیمیایی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="صنایع شیمیایی">صنایع شیمیایی</a></div><p><a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="صنایع شیمیایی">صنایع شیمیایی</a> به بخشی از <a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA" title="صنعت">صنایع</a> گفته می‌شود، که <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="مواد شیمیایی">مواد شیمیایی</a> مورد نیاز دیگر صنایع را، از طریق تبدیل مواد خام به مواد مورد نیاز، تأمین می‌کند. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87" title="پالایشگاه">پالایشگاه‌ها</a> و <a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D9%BE%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="صنایع پتروشیمی">واحدهای پتروشیمی</a> که مواد <a href="/wiki/%D9%86%D9%81%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D9%85" title="نفت خام">خام نفتی</a> را به موادی چون سوخت، <a href="/wiki/%D8%AD%D9%84%D8%A7%D9%84_(%D9%85%D8%AD%D8%B5%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%BA%D8%B0%D8%A7%DB%8C%DB%8C)" title="حلال (محصولات غذایی)">حلال «محصولات غذایی»</a>، <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="رزین">رزین</a> و… تبدیل می‌کنند نمونه‌ای از صنایع شیمیایی به‌شمار می‌روند؛ و جز این دسته می‌باشند. </p><div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="جوامع_حرفه‌ای"><span id=".D8.AC.D9.88.D8.A7.D9.85.D8.B9_.D8.AD.D8.B1.D9.81.D9.87.E2.80.8C.D8.A7.DB.8C"></span>جوامع حرفه‌ای</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=25" title="ویرایش بخش: جوامع حرفه‌ای"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="div-col columns column-width" style="column-width: 25em; -moz-column-width: 25em; -webkit-column-width: 25em; آری"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="انجمن شیمی آمریکا">انجمن شیمی آمریکا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D8%B9%D8%B5%D8%A7%D8%A8_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="انجمن شیمی اعصاب آمریکا">انجمن شیمی اعصاب آمریکا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A4%D8%B3%D8%B3%D9%87_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="مؤسسه شیمی کانادا (صفحه وجود ندارد)">مؤسسه شیمی کانادا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%BE%D8%B1%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="انجمن مواد شیمیایی پرو (صفحه وجود ندارد)">انجمن مواد شیمیایی پرو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%D9%88%D9%BE%D8%A7%DA%A9" title="آیوپاک">آیوپاک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A4%D8%B3%D8%B3%D9%87_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="مؤسسه شیمی سلطنتی استرالیا (صفحه وجود ندارد)">مؤسسه شیمی سلطنتی استرالیا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="انجمن شیمی شیمی سلطنتی هلند (صفحه وجود ندارد)">انجمن شیمی شیمی سلطنتی هلند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="انجمن سلطنتی شیمی">انجمن سلطنتی شیمی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="انجمن صنایع شیمیایی (صفحه وجود ندارد)">انجمن صنایع شیمیایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%AE%D8%B5%D8%B5%D8%A7%D9%86_%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C_%D9%88_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="انجمن جهانی متخصصان نظری و محاسباتی (صفحه وجود ندارد)">انجمن جهانی متخصصان نظری و محاسباتی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%85%D8%B9_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="فهرست جوامع شیمی (صفحه وجود ندارد)">فهرست جوامع شیمی</a></li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جستارهای_وابسته"><span id=".D8.AC.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B3.D8.AA.D9.87"></span>جستارهای وابسته</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=26" title="ویرایش بخش: جستارهای وابسته"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40381259">.mw-parser-output .portalbox{float:left;border:solid #aaa 1px;padding:0}.mw-parser-output .portalbox.tleft{margin:0.5em 1em 0.5em 0}.mw-parser-output .portalbox.tright{margin:0.5em 0 0.5em 1em}.mw-parser-output .portalbox>ul{display:table;box-sizing:border-box;padding:0.1em;max-width:175px;background:#f9f9f9;font-size:85%;line-height:110%;font-style:italic;font-weight:bold}.mw-parser-output .portalbox>ul>li{display:table-row}.mw-parser-output .portalbox>ul>li>span:first-child{display:table-cell;padding:0.2em;vertical-align:middle;text-align:center}.mw-parser-output .portalbox>ul>li>span:last-child{display:table-cell;padding:0.2em 0.3em 0.2em 0.2em;vertical-align:middle}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .portalbox>ul{background:transparent}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .portalbox>ul{background:transparent}}</style><div role="navigation" aria-label="درگاه‌ها" class="noprint portalbox plainlist tleft"> <ul> <li><span><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Sciences_exactes.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Sciences_exactes.svg/28px-Sciences_exactes.svg.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Sciences_exactes.svg/42px-Sciences_exactes.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Sciences_exactes.svg/56px-Sciences_exactes.svg.png 2x" data-file-width="256" data-file-height="256" /></a></span></span><span><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4" title="درگاه:دانش">درگاه دانش</a></span></li> <li><span><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Nuvola_apps_edu_science.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Nuvola_apps_edu_science.svg/28px-Nuvola_apps_edu_science.svg.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Nuvola_apps_edu_science.svg/42px-Nuvola_apps_edu_science.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Nuvola_apps_edu_science.svg/56px-Nuvola_apps_edu_science.svg.png 2x" data-file-width="128" data-file-height="128" /></a></span></span><span><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="درگاه:شیمی">درگاه شیمی</a></span></li></ul></div><div style="-moz-column-count:4; -webkit-column-count:4; column-count:4;">* <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D8%A8" title="شیمی آب">شیمی آب</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D8%A8%D8%AC%D9%88" title="شیمی آبجو">شیمی آبجو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C" title="شیمی آلی">شیمی آلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D8%A2%D8%B1%D8%B3%D9%86%DB%8C%DA%A9" title="شیمی آلی آرسنیک">شیمی آلی آرسنیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D8%A2%D9%87%D9%86" title="شیمی آلی آهن">شیمی آلی آهن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%88%D9%85" title="شیمی آلی اورانیوم">شیمی آلی اورانیوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D8%AA%D9%84%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%85" title="شیمی آلی تلوریم">شیمی آلی تلوریم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی آلی دارویی">شیمی آلی دارویی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%AA%D9%86%DB%8C%D9%85" title="شیمی آلی روتنیم">شیمی آلی روتنیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D8%B7%D9%84%D8%A7" title="شیمی آلی طلا">شیمی آلی طلا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D9%81%D9%84%D8%B2%DB%8C" title="شیمی آلی فلزی">شیمی آلی فلزی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D9%81%D9%84%D9%88%D8%A6%D9%88%D8%B1" title="شیمی آلی فلوئور">شیمی آلی فلوئور</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D9%82%D9%84%D8%B9" title="شیمی آلی قلع">شیمی آلی قلع</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%85" title="شیمی آلی پالادیم">شیمی آلی پالادیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%85" title="شیمی آلی کروم">شیمی آلی کروم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="شیمی آماری">شیمی آماری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AA%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="شیمی آنالیتیک">شیمی آنالیتیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D8%B9%D8%B5%D8%A7%D8%A8" title="شیمی اعصاب">شیمی اعصاب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="شیمی اقیانوس">شیمی اقیانوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DA%A9%D8%AA%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%AF" title="شیمی اکتینید">شیمی اکتینید</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="شیمی بالینی">شیمی بالینی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A8%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D8%B1" title="شیمی بسپار">شیمی بسپار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%B4%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی تابشی">شیمی تابشی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87" title="شیمی تجزیه">شیمی تجزیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی تجزیه دستگاهی">شیمی تجزیه دستگاهی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87_%D9%88_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%AA%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="شیمی تجزیه و زیست تجزیه">شیمی تجزیه و زیست تجزیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی تحلیلی">شیمی تحلیلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%B1" title="شیمی تر">شیمی تر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%81" class="mw-redirect" title="شیمی تروف">شیمی تروف</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="شیمی ترکیبی">شیمی ترکیبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84%DB%8C" title="شیمی تعادلی">شیمی تعادلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AC%D9%88" title="شیمی جو">شیمی جو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AD%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%AF" title="شیمی حالت جامد">شیمی حالت جامد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%DA%A9" title="شیمی خاک">شیمی خاک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%A7%DA%A9" title="شیمی خوراک">شیمی خوراک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="شیمی دارویی">شیمی دارویی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="شیمی‌دان">شیمی‌دان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DA%AF%D8%B0%D8%B1_%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86" title="شیمی در گذر زمان">شیمی در گذر زمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی درمانی">شیمی درمانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="شیمی درمانی سرطان‌ها (صفحه وجود ندارد)">شیمی درمانی سرطان‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی دستگاهی">شیمی دستگاهی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی ریاضیاتی">شیمی ریاضیاتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="شیمی زمین">شیمی زمین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B2%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%87" title="شیمی زوییه">شیمی زوییه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D8%A8%D8%B2" title="شیمی سبز">شیمی سبز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%D8%AF" class="mw-redirect" title="شیمی سرد">شیمی سرد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="شیمی سرطان">شیمی سرطان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D8%B7%D8%AD" title="شیمی سطح">شیمی سطح</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%84%D8%AA" title="شیمی سنترالبلت">شیمی سنترالبلت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C" title="شیمی سوپرامولکولی">شیمی سوپرامولکولی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D8%B4%D9%87" class="mw-redirect" title="شیمی شیشه">شیمی شیشه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D8%BA%D8%B0%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی صنایع غذایی">شیمی صنایع غذایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی عمومی">شیمی عمومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%A2%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی غیرآلی">شیمی غیرآلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%AD%D8%B1%D9%81%D9%87_%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی غیرحرفه ای">شیمی غیرحرفه ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%81%D8%A7%D8%B2_%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%AF" class="mw-redirect" title="شیمی فاز جامد">شیمی فاز جامد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B0%D8%B1%D9%87_%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی فراذره ای">شیمی فراذره ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="شیمی فضایی">شیمی فضایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%81%D9%88%D9%82_%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی فوق مولکولی">شیمی فوق مولکولی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="شیمی فیزیک">شیمی فیزیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی فیزیک دارویی">شیمی فیزیک دارویی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="شیمی قانونی">شیمی قانونی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="شیمی محاسباتی">شیمی محاسباتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D8%B6" title="شیمی محض">شیمی محض</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="شیمی محیط زیست">شیمی محیط زیست</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%B9%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="شیمی معدنی">شیمی معدنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%B9%D8%AF%D9%86%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="شیمی معدنی زیستی">شیمی معدنی زیستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="شیمی مواد">شیمی مواد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%86%D8%AC%D9%88%D9%85" class="mw-redirect" title="شیمی نجوم">شیمی نجوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%AC%DB%8C" title="شیمی نساجی">شیمی نساجی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C" title="شیمی نظری">شیمی نظری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%86%D9%81%D8%AA" class="mw-redirect" title="شیمی نفت">شیمی نفت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی هسته ای">شیمی هسته ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AF" class="mw-redirect" title="شیمی پرورد">شیمی پرورد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی پزشکی">شیمی پزشکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%BE%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%B1" class="mw-redirect" title="شیمی پلیمر">شیمی پلیمر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%BE%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%86" title="شیمی پنهان">شیمی پنهان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%BE%D9%86%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="شیمی پنوماتیک">شیمی پنوماتیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="شیمی کاربردی">شیمی کاربردی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی کانی">شیمی کانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C" title="شیمی کشاورزی">شیمی کشاورزی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D9%84%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%AF" class="mw-redirect" title="شیمی کلوئید">شیمی کلوئید</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%85%DB%8C" title="شیمی کوانتومی">شیمی کوانتومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%85%DB%8C_%D9%86%D8%B3%D8%A8%DB%8C%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی کوانتمی نسبیتی">شیمی کوانتمی نسبیتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی کیهانی">شیمی کیهانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="شیمی گزینی">شیمی گزینی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمیاری">شیمیاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B4%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="شیمیایی شدگان">شیمیایی شدگان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%85_%D9%84%D8%A8" title="شیمیایی کم لب">شیمیایی کم لب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%D8%B1" class="mw-redirect" title="شیمیایی‌بر">شیمیایی‌بر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="شیمیدان">شیمیدان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%84_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="سال جهانی شیمی">سال جهانی شیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="فهرست شیمی‌دان‌ها">فهرست شیمی‌دان‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="فهرست ترکیبات">فهرست ترکیبات</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="فلسفه شیمی">فلسفه شیمی</a></li></ul></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&section=27" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-Shimi3-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Shimi3_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation">«دوم»، <i>شیمی (۳) و آزمایشگاه</i>، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، ص. <bdi>۷۳</bdi>، <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">شابک</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/964-05-1355-5" title="ویژه:منابع کتاب/964-05-1355-5"><bdi>۹۶۴-۰۵-۱۳۵۵-۵</bdi></a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=%D8%AF%D9%88%D9%85&rft.btitle=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C+%28%DB%B3%29+%D9%88+%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87&rft.pages=%3Cbdi%3E%DB%B7%DB%B3%3C%2Fbdi%3E&rft.pub=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86+%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4+%D9%88+%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C+%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4%DB%8C&rft.isbn=964-05-1355-5&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style>‌</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7" title="کیمیا">کیمیا</a></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B4%DA%A9%D8%A7%DA%A9" title="شیمی‌دان شکاک">شیمی‌دان شکاک</a></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFEagleJennifer_Sloan1998" class="citation journal cs1">Eagle, Cassandra T.; Jennifer Sloan (1998). "Marie Anne Paulze Lavoisier: The Mother of Modern Chemistry". <i>The Chemical Educator</i>. <b>3</b> (5): 1–18. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1007%2Fs00897980249a">10.1007/s00897980249a</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF" title="شماره استاندارد بین‌المللی پیایند">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/1430-4171">1430-4171</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Chemical+Educator&rft.atitle=Marie+Anne+Paulze+Lavoisier%3A+The+Mother+of+Modern+Chemistry&rft.volume=3&rft.issue=5&rft.pages=1-18&rft.date=1998&rft_id=info%3Adoi%2F10.1007%2Fs00897980249a&rft.issn=1430-4171&rft.aulast=Eagle&rft.aufirst=Cassandra+T.&rft.au=Jennifer+Sloan&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFChemistry_412_course_notes" class="citation web cs1">Chemistry 412 course notes. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wou.edu/las/physci/ch412/perhist.htm">"A Brief History of the Development of Periodic Table"</a>. Western Oregon University<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">July 20,</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=A+Brief+History+of+the+Development+of+Periodic+Table&rft.pub=Western+Oregon+University&rft.au=Chemistry+412+course+notes&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.wou.edu%2Flas%2Fphysci%2Fch412%2Fperhist.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rsc.org/education/teachers/resources/periodictable/pre16/develop/index.htm">Note</a>: "...it is surely true that had Mendeleev never lived modern chemists would be using a Periodic Table" and <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rsc.org/education/teachers/resources/periodictable/pre16/develop/mendeleev.htm">"Dmitri Mendeleev"</a>. Royal Society of Chemistry<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">July 18,</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Dmitri+Mendeleev&rft.pub=Royal+Society+of+Chemistry&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.rsc.org%2Feducation%2Fteachers%2Fresources%2Fperiodictable%2Fpre16%2Fdevelop%2Fmendeleev.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">hj <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.accessscience.com/abstract.aspx?id=410600&referURL=http%3a%2f%2fwww.accessscience.com%2fcontent.aspx%3fid%3d410600">http://www.accessscience.com/abstract.aspx?id=410600&referURL=http%3a%2f%2fwww.accessscience.com%2fcontent.aspx%3fid%3d410600</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110617073828/http://www.accessscience.com/abstract.aspx?id=410600&referURL=http%3A%2F%2Fwww.accessscience.com%2Fcontent.aspx%3Fid%3D410600">بایگانی‌شده</a> در ۱۷ ژوئن ۲۰۱۱ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> "Matter (physics)". McGraw-Hill's Access Science: Encyclopedia of Science and Technology Online. Retrieved 2009-05-24.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://books.google.co.uk/books?id=ZU1LL4IbDKcC&pg=PA21&hl=en">https://books.google.co.uk/books?id=ZU1LL4IbDKcC&pg=PA21&hl=en</a> R. Penrose (1991). "The mass of the classical vacuum". In S. Saunders, H.R. Brown. The Philosophy of Vacuum. Oxford University Press. p. 21. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-19-824449-5" title="ویژه:منابع کتاب/0-19-824449-5">0-19-824449-5</a>.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">Définitions lexicographiques [archive] et étymologiques [archive] de "atome" du Trésor de la langue française informatisé, sur le site du Centre national de ressources textuelles et lexicales</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">The works of Apuleius, page 247</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">Livingstone, page 218</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Iranica, Smith 2003</span> </li> <li id="cite_note-Britannica-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Britannica_13-0">↑</a></span> <span class="reference-text">مقاله اتم، دانشنامه بریتنیکا</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/en:Atom#cite_ref-0" class="extiw" title="w:en:Atom">ویکی‌پدیای انگلیسی</a></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bipm.org/en/si/base_units/">"Official SI Unit definitions"</a>. Bipm.org<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2011-06-12</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Official+SI+Unit+definitions&rft.pub=Bipm.org&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bipm.org%2Fen%2Fsi%2Fbase_units%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHill,_J.W.Petrucci,_R.H.McCreary,_T.W.Perry,_S.S.2005" class="citation book cs1">Hill, J.W.; Petrucci, R.H.; McCreary, T.W.; Perry, S.S. (2005). <i>General Chemistry</i> (4th ed.). Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Prentice Hall. p. 37.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=General+Chemistry&rft.place=Upper+Saddle+River%2C+New+Jersey&rft.pages=37&rft.edition=4th&rft.pub=Pearson+Prentice+Hall&rft.date=2005&rft.au=Hill%2C+J.W.&rft.au=Petrucci%2C+R.H.&rft.au=McCreary%2C+T.W.&rft.au=Perry%2C+S.S.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFM._M._AvedesianHugh_Baker" class="citation book cs1">M. M. Avedesian; Hugh Baker. <i>Magnesium and Magnesium Alloys</i>. ASM International. p. 59.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Magnesium+and+Magnesium+Alloys&rft.pages=59&rft.pub=ASM+International&rft.au=M.+M.+Avedesian&rft.au=Hugh+Baker&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.americanscientist.org/">American Scientist Online</a></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text">Peter Atkins and Julio de Paula, <i>Physical chemistry</i>, W. H. Freeman; 8th edition, U.S.A, 2006. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-7167-8759-8" title="ویژه:منابع کتاب/0-7167-8759-8">0-7167-8759-8</a></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMiessler,_G.L._,_Tarr,_D._A.1991" class="citation cs2 cs1-prop-foreign-lang-source">Miessler, G.L. , Tarr, D. A. (1991), <i>Inorganic Chemistry</i> (به انگلیسی), p. 166</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Inorganic+Chemistry&rft.pages=166&rft.date=1991&rft.au=Miessler%2C+G.L.+%2C+Tarr%2C+D.+A.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Citation" title="الگو:Citation">citation</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span>‌</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFبررسی_کامل_واکنش_اسید_و_باز2021" class="citation web">بررسی کامل واکنش اسید و باز (<bdi>۲۰۲۱-۰۴-۱۷</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://daneshland.com/product/4135/کتاب-آی-کیو-iq-شیمی-جامع-کنکور-جلد-اول-گاج/">«آی کیو شیمی گاج»</a>. <i>دانش لند</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۳-۰۷-۲۵</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4+%D9%84%D9%86%D8%AF&rft.atitle=%D8%A2%DB%8C+%DA%A9%DB%8C%D9%88+%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C+%DA%AF%D8%A7%D8%AC&rft.date=2021-04-17&rft.au=%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C+%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84+%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4+%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF+%D9%88+%D8%A8%D8%A7%D8%B2&rft_id=https%3A%2F%2Fdaneshland.com%2Fproduct%2F4135%2F%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A2%DB%8C-%DA%A9%DB%8C%D9%88-iq-%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%DA%A9%D9%86%DA%A9%D9%88%D8%B1-%D8%AC%D9%84%D8%AF-%D8%A7%D9%88%D9%84-%DA%AF%D8%A7%D8%AC%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-Miessler-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Miessler_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMiessler1991" class="citation book cs1">Miessler, G. (1991). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/inorganicchemist0000mies"><i>Inorganic Chemistry</i></a> (2nd ed.). Prentice Hall. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-13-465659-8" title="ویژه:منابع کتاب/0-13-465659-8"><bdi>0-13-465659-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Inorganic+Chemistry&rft.edition=2nd&rft.pub=Prentice+Hall&rft.date=1991&rft.isbn=0-13-465659-8&rft.aulast=Miessler&rft.aufirst=G.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Finorganicchemist0000mies&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="Z3988"></span> Chapter 6: Acid-Base and Donor-Acceptor Chemistry</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFمورتیمر1383" class="citation book">مورتیمر، چارلز (<bdi>۱۳۸۳</bdi>). <i>شیمی عمومی ۲</i>. ج. دوم. تهران: نشر علوم دانشگاهی. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">شابک</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9646186335" title="ویژه:منابع کتاب/9646186335"><bdi>۹۶۴۶۱۸۶۳۳۵</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C+%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C+%DB%B2&rft.place=%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86&rft.pub=%D9%86%D8%B4%D8%B1+%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85+%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C&rft.date=1383&rft.aulast=%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AA%DB%8C%D9%85%D8%B1&rft.aufirst=%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%B2&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><i>Concise Encyclopedia of Chemistry</i> (به انگلیسی). New York: <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9_%DA%AF%D8%B1%D8%A7-%D9%87%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="مک گرا-هیل">McGraw-Hill</a>. 2004.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Concise+Encyclopedia+of+Chemistry&rft.place=New+York&rft.pub=McGraw-Hill&rft.date=2004&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-lewis_0-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-lewis_0_25-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Lewis, G.N. , Valence and the Structure of Atoms and Molecules (1923) p. 142.</span> </li> </ol></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39940593">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-left{clear:left;float:left;margin-right:1em}.mw-parser-output .side-box-right{margin-left:1em}}</style><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r38264903">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Wikiversity-logo.svg/40px-Wikiversity-logo.svg.png" decoding="async" width="40" height="32" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Wikiversity-logo.svg/60px-Wikiversity-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Wikiversity-logo.svg/80px-Wikiversity-logo.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="800" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">Wikiversity has learning materials about <i><b><a href="https://fa.wikiversity.org/wiki/chemistry" class="extiw" title="v:chemistry">chemistry</a></b></i> at <div style="margin-left: 10px;"><a href="https://fa.wikiversity.org/wiki/School:Chemistry" class="extiw" title="v:School:Chemistry">The School of Chemistry</a></div></div></div> </div> <div role="navigation" aria-labelledby="sister-projects" class="metadata plainlinks sistersitebox plainlist mbox-small" style="border:1px solid #aaa;padding:0;background:#f9f9f9"><div style="padding:0.75em 0;text-align:center"><b style="display:block">Chemistry</b>در <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%B1_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%A7" title="ویکی‌پدیا:پروژه‌های خواهر ویکی‌مدیا"><span id="sister-projects">پروژه‌های خواهر</span></a> ویکی‌پدیا</div><ul style="border-top:1px solid #aaa;padding:0.75em 0;width:217px;margin:0 auto"><li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/27px-Wiktionary-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="26" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/41px-Wiktionary-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/54px-Wiktionary-logo.svg.png 2x" data-file-width="370" data-file-height="350" /></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/Special:Search/Chemistry" class="extiw" title="wikt:Special:Search/Chemistry">در میان واژه‌ها</a> از ویکی‌واژه</span></li><li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/40px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Chemistry" class="extiw" title="c:Chemistry">در میان تصاویر و رسانه‌ها</a> از ویکی‌انبار</span></li><li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/27px-Wikinews-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/41px-Wikinews-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/54px-Wikinews-logo.svg.png 2x" data-file-width="759" data-file-height="415" /></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://fa.wikinews.org/wiki/Special:Search/Chemistry" class="extiw" title="n:Special:Search/Chemistry">در میان خبرها</a> از ویکی‌خبر</span></li><li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/23px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="23" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/35px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/46px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://fa.wikiquote.org/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="extiw" title="q:شیمی">در میان گفتاوردها</a> از ویکی‌گفتاورد</span></li><li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/26px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="26" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/39px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/51px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://fa.wikisource.org/wiki/Special:Search/Chemistry" class="extiw" title="s:Special:Search/Chemistry">در میان متون</a> از ویکی‌نبشته</span></li><li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/27px-Wikibooks-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/41px-Wikibooks-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/54px-Wikibooks-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://fa.wikibooks.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8:%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="extiw" title="b:ویکی‌کتاب:کتابخانه شیمی">در میان کتاب‌ها</a> از ویکی‌کتاب</span></li><li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Wikiversity_logo_2017.svg/27px-Wikiversity_logo_2017.svg.png" decoding="async" width="27" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Wikiversity_logo_2017.svg/41px-Wikiversity_logo_2017.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Wikiversity_logo_2017.svg/54px-Wikiversity_logo_2017.svg.png 2x" data-file-width="626" data-file-height="512" /></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://fa.wikiversity.org/wiki/Chemistry" class="extiw" title="v:Chemistry">در میان مراجع</a> از ویکی‌دانشگاه</span></li></ul></div> <div dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <ul><li>Chemistry: The Central Science by by Theodore E. Brown, H. Eugene LeMay, Bruce E. Bursten & Catherine Murphy, Publisher: Prentice Hall, 2008</li> <li>Chemistry: Concepts and Problems: A Self-Teaching Guide (Wiley Self-Teaching Guides) by Clifford C. Houk and Richard Post & Patrick Woodward, Publisher: Wiley, 1996</li></ul> </div><div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="شاخه‌های_شیمی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="الگو:علم شیمی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:علم شیمی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:علم شیمی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="شاخه‌های_شیمی" style="font-size:114%;margin:0 4em">شاخه‌های <a class="mw-selflink selflink">شیمی</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="فهرست ترکیب‌های آلی">فهرست ترکیب‌های آلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="فهرست زیست‌مولکول‌ها">فهرست زیست‌مولکول‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B9%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="فهرست ترکیب‌های معدنی">فهرست ترکیب‌های معدنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%AF%D9%88%D9%84_%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="جدول تناوبی">جدول تناوبی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="شیمی‌فیزیک">شیمی‌فیزیک</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="الکتروشیمی">الکتروشیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="ترموشیمی">ترموشیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C%DA%A9_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ترمودینامیک شیمیایی">ترمودینامیک شیمیایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%B3%D8%B7%D8%AD" title="علم سطح">علم سطح</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Interface_and_colloid_science&action=edit&redlink=1" class="new" title="Interface and colloid science (صفحه وجود ندارد)">شیمی کلوئیدی</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Micromeritics&action=edit&redlink=1" class="new" title="Micromeritics (صفحه وجود ندارد)">میکرومریتیک</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="سرماشیمی">سرماشیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%88%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="آواشیمی">آواشیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%DB%8C%D9%81%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="طیف‌بینی">طیف‌بینی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Structural_chemistry&action=edit&redlink=1" class="new" title="Structural chemistry (صفحه وجود ندارد)">شیمی ساختاری</a> / <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="بلورنگاری">بلورنگاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%E2%80%8C%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="فیزیک‌شیمی">فیزیک‌شیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="سینتیک شیمیایی">سینتیک شیمیایی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%85%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="فموتوشیمی">فموتوشیمی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%85%DB%8C" title="شیمی کوانتومی">شیمی کوانتومی</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Spin_chemistry&action=edit&redlink=1" class="new" title="Spin chemistry (صفحه وجود ندارد)">شیمی چرخش</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="فوتوشیمی">فوتوشیمی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C" title="شیمی آلی">شیمی آلی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="زیست‌شیمی">زیست‌شیمی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bioorganic_chemistry&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bioorganic chemistry (صفحه وجود ندارد)">شیمی بیوارگانیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زیست‌شناسی شیمیایی">زیست‌شناسی شیمیایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="شیمی بالینی">شیمی بالینی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D8%B9%D8%B5%D8%A7%D8%A8" title="شیمی اعصاب">شیمی اعصاب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی زیست‌فیزیکی">شیمی زیست‌فیزیکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C" title="زیست‌شناسی مولکولی">زیست‌شناسی مولکولی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="شیمی فضایی">شیمی فضایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Physical_organic_chemistry&action=edit&redlink=1" class="new" title="Physical organic chemistry (صفحه وجود ندارد)">شیمی آلی فیزیکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D8%A2%D9%84%DB%8C" title="واکنش آلی">واکنش آلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2_%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%B2_%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C" title="آنالیز سنتز برگشتی">آنالیز سنتز برگشتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%B2_%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%86" title="سنتز نامتقارن">سنتز نامتقارن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%B2_%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9" title="سنتز جامع">سنتز جامع</a> / <a href="/w/index.php?title=Semisynthesis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Semisynthesis (صفحه وجود ندارد)">نیمه سنتز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="شیمی دارویی">شیمی دارویی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%81%D9%88%D9%84%D8%B1%D9%86" title="شیمی فولرن">شیمی فولرن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A8%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D8%B1" title="شیمی بسپار">شیمی بسپار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="پتروشیمی">پتروشیمی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%B9%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="شیمی معدنی">شیمی معدنی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D9%BE%D9%84%DA%A9%D8%B3_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="کمپلکس شیمیایی">کمپلکس شیمیایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Magnetochemistry&action=edit&redlink=1" class="new" title="Magnetochemistry (صفحه وجود ندارد)">شیمی مغناطیسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D9%81%D9%84%D8%B2%DB%8C" title="شیمی آلی فلزی">شیمی آلی فلزی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%B9%D8%AF%D9%86%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="شیمی معدنی زیستی">شیمی معدنی زیستی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bioorganometallic_chemistry&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bioorganometallic chemistry (صفحه وجود ندارد)">شیمی بیو ارگانومتالیک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Physical_inorganic_chemistry&action=edit&redlink=1" class="new" title="Physical inorganic chemistry (صفحه وجود ندارد)">شیمی معدنی فیزیکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B4%D9%87_%D8%A7%D8%AA%D9%85%DB%8C" title="خوشه اتمی">شیمی خوشه‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="بلورنگاری">بلورنگاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AD%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%AF" title="شیمی حالت جامد">شیمی حالت جامد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B1%DA%98%DB%8C" title="متالورژی">متالورژی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ceramic_chemistry&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ceramic chemistry (صفحه وجود ندارد)">شیمی سرامیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF" title="علم مواد">علم مواد</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87" title="شیمی تجزیه">شیمی تجزیه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="تجزیه دستگاهی">تجزیه دستگاهی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="روش الکتروتجزیه‌ای">روش الکتروتجزیه‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%DB%8C%D9%81%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="طیف‌بینی">طیف‌بینی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B7%DB%8C%D9%81%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%B1%D8%AE" class="mw-redirect" title="طیف‌بینی فروسرخ">طیف‌بینی فروسرخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%DB%8C%D9%81%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%D8%AC%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="طیف‌سنجی رامان">طیف‌سنجی رامان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%DB%8C%D9%81%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%D8%AC%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%A6%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%86%D9%81%D8%B4" class="mw-redirect" title="طیف‌سنجی مرئی-فرابنفش">طیف‌سنجی مرئی-فرابنفش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%DB%8C%D9%81%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%D8%AC%DB%8C_%D8%AA%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%BA%D9%86%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="طیف‌سنجی تشدید مغناطیسی هسته‌ای">طیف‌سنجی تشدید مغناطیسی هسته‌ای</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%DB%8C%D9%81%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%D8%AC%DB%8C_%D8%AC%D8%B1%D9%85%DB%8C" title="طیف‌سنجی جرمی">طیف‌سنجی جرمی</a> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%B4_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یونش الکترونی">یونش الکترونی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%DB%8C%D9%81%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%D8%AC%DB%8C_%D8%AC%D8%B1%D9%85%DB%8C_%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="طیف‌سنجی جرمی پلاسمای جفت‌شده القایی">طیف‌سنجی جرمی پلاسمای جفت‌شده القایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%AC%D8%B0%D8%A8-%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%B4_%D9%84%DB%8C%D8%B2%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%DA%A9%D9%85%DA%A9_%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B3" title="واجذب-یونش لیزری به کمک ماتریس">واجذب-یونش لیزری به کمک ماتریس</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF_%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="فرایند جداسازی">فرایند جداسازی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C" title="کروماتوگرافی">کروماتوگرافی</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C_%DA%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="کروماتوگرافی گازی">کروماتوگرافی گازی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C_%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D8%A8%D8%A7_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7" class="mw-redirect" title="کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا">کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%85%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="فموتوشیمی">فموتوشیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="بلورنگاری">بلورنگاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D8%AE%D8%B5%D9%87%E2%80%8C%DB%8C%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="مشخصه‌یابی">مشخصه‌یابی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">دیگر</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="شیمی هسته‌ای">شیمی هسته‌ای</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D9%88_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="پرتو شیمی">پرتو شیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DA%A9%D8%AA%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%AF" title="شیمی اکتینید">شیمی اکتینید</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="کیهان‌شیمی">کیهان‌شیمی</a> / <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="اخترشیمی">اخترشیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="زمین‌شیمی">زمین‌شیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="شیمی محیط زیست">شیمی محیط زیست</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AC%D9%88" title="شیمی جو">شیمی جو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="شیمی اقیانوس">شیمی اقیانوس</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%DA%A9%E2%80%8C%D8%B1%D8%B3" class="mw-redirect" title="شیمی خاک‌رس">شیمی خاک‌رس</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="کربوشیمی">کربوشیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="پتروشیمی">پتروشیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%A7%DA%A9" title="شیمی خوراک">شیمی خوراک</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Carbohydrate_chemistry&action=edit&redlink=1" class="new" title="Carbohydrate chemistry (صفحه وجود ندارد)">شیمی کربوهیدرات</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C" title="شیمی کشاورزی">شیمی کشاورزی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="آموزش شیمی">آموزش شیمی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%AD%D8%B1%D9%81%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="شیمی غیرحرفه‌ای">شیمی غیرحرفه‌ای</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%BE%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%86" title="شیمی پنهان">شیمی پنهان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="شیمی قانونی">شیمی قانونی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="نکروشیمی">نکروشیمی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="نانوشیمی">نانوشیمی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B0%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی فراذره‌ای">شیمی فراذره‌ای</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%B2_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="سنتز شیمیایی">سنتز شیمیایی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D8%A8%D8%B2" title="شیمی سبز">شیمی سبز</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%DA%A9_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="کلیک شیمی">کلیک شیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="شیمی ترکیبی">شیمی ترکیبی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="شیمی محاسباتی">شیمی محاسباتی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی ریاضیاتی">شیمی ریاضیاتی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C" title="شیمی نظری">شیمی نظری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%B1" title="شیمی تر">شیمی تر</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">همچنین ببینید</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="تاریخ شیمی">تاریخ شیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%87_%D9%86%D9%88%D8%A8%D9%84_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="جایزه نوبل شیمی">جایزه نوبل شیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DA%AF%D8%B0%D8%B1_%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86" title="شیمی در گذر زمان">شیمی در گذر زمان</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%81_%D8%B9%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="کشف عناصر شیمیایی">کشف عناصر شیمیایی</a></li></ul></li> <li>«<a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="دانش بنیادی">دانش بنیادی</a>»</li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="واکنش شیمیایی">واکنش شیمیایی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%A7%D9%81%D8%AA" title="فروکافت">فروکافت</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%86%D8%B5%D8%B1_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="عنصر شیمیایی">عنصر شیمیایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ترکیب شیمیایی">ترکیب شیمیایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%85" title="اتم">اتم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84" title="مولکول">مولکول</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86" title="یون">یون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="پیوند شیمیایی">پیوند شیمیایی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="رده:شیمی">رده</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Commons-logo.svg" class="mw-file-description" title="صفحهٔ ویکی‌انبار"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="12" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> <b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Chemistry" class="extiw" title="commons:Category:Chemistry">انبار</a></b></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Portal-puzzle.svg" class="mw-file-description" title="درگاه"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/16px-Portal-puzzle.svg.png" decoding="async" width="16" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/24px-Portal-puzzle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/32px-Portal-puzzle.svg.png 2x" data-file-width="32" data-file-height="28" /></a></span><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="درگاه:شیمی">درگاه</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:People_icon.svg" class="mw-file-description" title="ویکی‌پروژه"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/16px-People_icon.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/24px-People_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/32px-People_icon.svg.png 2x" data-file-width="100" data-file-height="100" /></a></span> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="ویکی‌پدیا:ویکی‌پروژه شیمی">ویکی‌پروژه</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="علوم_طبیعی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="الگو:زیرنویس-علوم طبیعی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:زیرنویس-علوم طبیعی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:زیرنویس-علوم طبیعی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="علوم_طبیعی" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="علوم طبیعی">علوم طبیعی</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div style="text-align:center"> <p><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="اخترشناسی">اخترشناسی</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="زیست‌شناسی">زیست‌شناسی</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a class="mw-selflink selflink">شیمی</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="علوم زمین">علوم زمین</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="فیزیک">فیزیک</a> </p> </div></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="داده‌های_کتابخانه‌ای_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=ویرایش_در_ویکی‌داده&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q2329#identifiers&#124;class=noprint&#124;ویرایش_در_ویکی‌داده" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="داده‌های_کتابخانه‌ای_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=ویرایش_در_ویکی‌داده&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q2329#identifiers&#124;class=noprint&#124;ویرایش_در_ویکی‌داده" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="راهنما:داده‌های کتابخانه‌ای">داده‌های کتابخانه‌ای</a> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q2329#identifiers" title="ویرایش در ویکی‌داده"><img alt="ویرایش در ویکی‌داده" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">کتابخانه‌های ملی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX524410">اسپانیا</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119704650">فرانسه</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb119704650">(داده‌ها)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4009816-3">آلمان</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://uli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007284921605171">اسرائیل</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/subjects/sh85022986">ایالات متحده آمریکا</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00564393">ژاپن</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph114237&CON_LNG=ENG">جمهوری چک</a></span></li> <li><span class="error">شناسه NLKبرابر با KSH1998010841 معتبر نیست.</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سایر</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://hls-dhs-dss.ch/fr/articles/008259">فرهنگ تاریخی سوئیس</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=شیمی&oldid=40458108">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=شیمی&oldid=40458108</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_Greek&action=edit&redlink=1" class="new" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان Greek (صفحه وجود ندارد)">مقاله‌های دارای واژگان به زبان Greek</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="رده:شیمی">شیمی</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DA%A9_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA" title="رده:پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت">پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی">یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان فرانسوی">مقاله‌های دارای واژگان به زبان فرانسوی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی">مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2_%D8%AC%D8%B9%D8%A8%D9%87_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%B1_%D8%A8%D8%A7_%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D9%81%D8%B1%D8%B6_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF" title="رده:صفحه‌هایی که از جعبه پیوند به پروژه‌های خواهر با جستجوی پیش‌فرض استفاده می‌کنند">صفحه‌هایی که از جعبه پیوند به پروژه‌های خواهر با جستجوی پیش‌فرض استفاده می‌کنند</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_BNE" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNE">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNE</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_BNF" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_GND" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_J9U" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_LCCN" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_NDL" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NDL">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NDL</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_NKC" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B9%DB%8C%D9%88%D8%A8_NLK" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های معیوب NLK">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های معیوب NLK</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_HDS" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های HDS">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های HDS</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۱۳ اکتبر ۲۰۲۴ ساعت ۱۲:۱۳ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-96sb8","wgBackendResponseTime":178,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.895","walltime":"1.192","ppvisitednodes":{"value":3337,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":134407,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":4121,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":9,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":32,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":93110,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 945.063 1 -total"," 32.60% 308.136 1 الگو:پانویس"," 17.49% 165.254 2 الگو:Sidebar_with_collapsible_lists"," 15.82% 149.530 1 الگو:کناری_شیمی"," 11.21% 105.936 1 الگو:به_فرانسوی"," 11.17% 105.564 3 الگو:به_زبان_دیگر"," 10.95% 103.457 3 الگو:Lang"," 9.74% 92.025 1 الگو:Cite_journal"," 8.91% 84.195 2 الگو:یادکرد"," 6.93% 65.473 1 الگو:جعبه_پیوند_به_پروژه‌های_خواهر"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.513","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":17641399,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5dc468848-7tgw6","timestamp":"20241123024448","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0634\u06cc\u0645\u06cc","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2329","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2329","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-03-27T01:37:20Z","dateModified":"2024-10-13T12:13:59Z","headline":"\u0627\u0632 \u0639\u0644\u0648\u0645 \u0637\u0628\u06cc\u0639\u06cc"}</script> </body> </html>