CINXE.COM
茝n q蓹dim zamanlardan 陌slam dininin q蓹buluna q蓹d蓹rki d枚vrd蓹 Az蓹rbaycan d枚vl蓹t莽iliyi - Azerbaijan.az
<!DOCTYPE html> <html lang="az"> <head> <meta name="robots" content="index, follow" /> <meta charset="UTF-8"> <meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=0"> <link rel="icon" href="/media/images/favicon.ico" type="image/x-icon"> <meta http-equiv="refresh" content="1800" /> <meta name="csrf-param" content="_csrf-frontend"> <meta name="csrf-token" content="BsqOLGATEChOxLEs7L-ZrzkjVWnmNdxhl1nFeRnBwjta0NGxoq_415mwfjaaKrPAMkJmVfBX1d7OO5lYW2l7FA=="> <title>茝n q蓹dim zamanlardan 陌slam dininin q蓹buluna q蓹d蓹rki d枚vrd蓹 Az蓹rbaycan d枚vl蓹t莽iliyi - Azerbaijan.az</title> <link href="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/tiny-slider/2.8.5/tiny-slider.css" rel="stylesheet"> <link href="/media/stylesheets/style.css?v=111023v5" rel="stylesheet"> <!-- Global site tag (gtag.js) - Google Analytics --> <script async src="https://www.googletagmanager.com/gtag/js?id=UA-152355269-1"></script> <script> window.dataLayer = window.dataLayer || []; function gtag(){dataLayer.push(arguments);} gtag('js', new Date()); gtag('config', 'UA-152355269-1'); </script> </head> <body class="site-related-information"> <a href="#" class="scrollToTop"> <img src="/media/images/totop.png" /> </a> <div class="main-container"> <header> <div class="preheader"> <ul class="list preheader-nav"> <li><a href="/" title="茝sas s蓹hif蓹"><img src="/media/images/home.png" /></a></li> <li><a href="/about" title="Haqq谋m谋zda"><img src="/media/images/about.png" /></a></li> <li> <ul class="list language-nav"> <li><a href="/az/related-information/275">AZ</a></li> <li><a href="/ru/related-information/275">RU</a></li> <li><a href="/en/related-information/275">EN</a></li> </ul> </li> </ul> <div class="lang-temp" id="header-load"></div> </div> <div class="main-nav"> <a href="/"> <span class="azerbaijan">AZ茝RBAYCAN</span> </a> <div class="items"> <ul class="list"> <li><a href="/map/index.html?lang=0" class="header-icons header-azmap" target="_blank" title="陌nteraktiv x蓹rit蓹"></a></li> <li><a href="/related-information/251" class="header-icons header-heart" title="Bak谋"></a></li> <li><a href="/audios" class="header-icons header-musicnote" title="Musiqi"></a></li> <li><a href="/audio-books" class="header-icons header-audio" title="Audio kitablar"></a></li> <li><a href="/multifilms" class="header-icons header-mults" title="Cizgi filml蓹ri"></a></li> <li><a href="/videos" class="header-icons header-movie" title="B蓹dii filml蓹r"></a></li> <li><a href="/physical" class="header-icons header-world" title="X蓹rit蓹l蓹r"></a></li> <li><a href="/related-information/214" class="header-icons header-airline" title="Turizm"></a></li> <li><a href="/related-information/216" class="header-icons header-guide" title="Mehmanxanalar"></a></li> <li><a href="/information/115" class="header-icons header-phone" title="Kodlar v蓹 indeksl蓹r"></a></li> <li><a href="/information/201" class="header-icons header-list" title="T蓹bi蓹t"></a></li> <li><a href="/related-information/260" class="header-icons header-flame" title="Memarl谋q"></a></li> <li><a href="/related-information/286" class="header-icons header-bag" title="Bayramlar"></a></li> </ul> </div> <div class="navbar"> <div class="toggler"> <img id="chngimg" onclick="navbarFunc()" onmouseover="this.style.cursor='pointer'" src="/media/images/navbar.png" title="B眉t眉n b枚lm蓹l蓹r"> </div> </div> </div> <div id="expand"> <div class="menubar"> <div class="menus"> <div class="menu-item"> <div class="menu-item-first"> <a href="/information/100">AZ茝RBAYCAN</a> </div> <div class="menu-item-others"> <ul> <li><a href="/information/101">Odlar Yurdu - Az蓹rbaycan</a></li> <li><a href="/information/102">茝razi</a></li> <li><a href="/information/103">茝hali</a></li> <li><a href="/information/104">Siyasi sistem</a></li> <li><a href="/information/105">Konstitusiya</a></li> <li><a href="/information/106">D枚vl蓹t r蓹mzl蓹ri</a></li> <li><a href="/information/107">Az蓹rbaycan dili</a></li> <li><a href="/information/108">Az蓹rbaycanda din</a></li> <li><a href="/information/109">Milli valyuta</a></li> <li><a href="/information/110">Paytaxt</a></li> <li><a href="/information/115">Kodlar v蓹 indeksl蓹r</a></li> <li><a href="/information/111">Qan yadda艧谋</a></li> </ul> </div> </div> <div class="menu-item"> <div class="menu-item-first"> <a href="/information/200">T茝B陌茝T</a> </div> <div class="menu-item-others"> <ul> <li><a href="/information/201">脺mumi m蓹lumat</a></li> <li><a href="/information/202">Relyef</a></li> <li><a href="/information/203">Geoloji qurulu艧</a></li> <li><a href="/information/204">陌qlim</a></li> <li><a href="/information/205">Bitki 枚rt眉y眉</a></li> <li><a href="/information/206">Heyvanlar al蓹mi</a></li> <li><a href="/information/207">X蓹z蓹r d蓹nizi</a></li> <li><a href="/information/208">Daxili sular</a></li> <li><a href="/information/209">Ekologiya v蓹 t蓹bi蓹tin m眉hafiz蓹si</a></li> </ul> </div> </div> <div class="menu-item"> <div class="menu-item-first"> <a href="/information/300">TAR陌X</a> </div> <div class="menu-item-others"> <ul> <li><a href="/information/301">脺mumi m蓹lumat</a></li> <li><a href="/information/302">茝n q蓹dim d枚vr</a></li> <li><a href="/information/303">Az蓹rbaycan谋n d枚vl蓹t莽ilik tarixi</a></li> <li><a href="/information/304">Tarixi x蓹rit蓹l蓹r</a></li> <li><a href="/information/305">Tarixi s蓹n蓹dl蓹r</a></li> </ul> </div> </div> <div class="menu-item"> <div class="menu-item-first"> <a href="/information/400">陌QT陌SAD陌YYAT</a> </div> <div class="menu-item-others"> <ul> <li><a href="/information/401">脺mumi m蓹lumat</a></li> <li><a href="/information/402">Strateji yol x蓹rit蓹l蓹ri</a></li> <li><a href="/information/403">Az蓹rbaycan谋n enerji siyas蓹ti</a></li> <li><a href="/information/404">S蓹naye</a></li> <li><a href="/information/405">K蓹nd t蓹s蓹rr眉fat谋</a></li> <li><a href="/information/407">Regional inki艧af</a></li> <li><a href="/information/408">Xarici ticar蓹t</a></li> <li><a href="/information/409">Bank sistemi</a></li> <li><a href="/information/410">陌nvestisiyalar</a></li> <li><a href="/information/411">N蓹qliyyat</a></li> <li><a href="/information/412">Az蓹rbaycan - 2030</a></li> </ul> </div> </div> <div class="menu-item"> <div class="menu-item-first"> <a href="/information/500">M茝D茝N陌YY茝T</a> </div> <div class="menu-item-others"> <ul> <li><a href="/information/510">脺mumi m蓹lumat</a></li> <li><a href="/information/501">茝d蓹biyyat</a></li> <li><a href="/information/511">Kitab evl蓹ri</a></li> <li><a href="/information/502">Musiqi</a></li> <li><a href="/information/503">Teatr</a></li> <li><a href="/information/504">Kino</a></li> <li><a href="/information/505">Cizgi filml蓹ri</a></li> <li><a href="/information/506">T蓹sviri inc蓹s蓹n蓹t</a></li> <li><a href="/information/507">Memarl谋q</a></li> <li><a href="/information/508">Xalq s蓹n蓹tkarl谋臒谋</a></li> <li><a href="/information/512">Muzeyl蓹r</a></li> <li><a href="/information/509">Kulinariya</a></li> </ul> </div> </div> <div class="menu-item"> <div class="menu-item-first"> <a href="/information/600">C茝M陌YY茝T</a> </div> <div class="menu-item-others"> <ul> <li><a href="/information/615">脺mumi m蓹lumat</a></li> <li><a href="/information/601">Az蓹rbaycan谋n 脺mummilli Lideri</a></li> <li><a href="/information/602">陌ctimai t蓹艧kilatlar</a></li> <li><a href="/information/603">Siyasi partiyalar</a></li> <li><a href="/information/604">K陌V</a></li> <li><a href="/information/605">Az蓹rbaycan elmi</a></li> <li><a href="/information/606">T蓹hsil</a></li> <li><a href="/information/607">S蓹hiyy蓹</a></li> <li><a href="/information/608">陌dman</a></li> <li><a href="/information/609">G蓹ncl蓹r</a></li> <li><a href="/information/610">Turizm</a></li> <li><a href="/information/611">Az蓹rbaycan diasporu</a></li> <li><a href="/information/612">Bayramlar</a></li> <li><a href="/information/613">F蓹xri xiyaban</a></li> <li><a href="/information/614">Ordu quruculu臒u</a></li> </ul> </div> </div> <div class="menu-item"> <div class="menu-item-first"> <a href="/information/700">D脰VL茝T HAK陌M陌YY茝T陌</a> </div> <div class="menu-item-others"> <ul> <li><a href="/information/707">脺mumi m蓹lumat</a></li> <li><a href="/information/702">陌cra hakimiyy蓹ti</a></li> <li><a href="/information/701">Qanunvericilik hakimiyy蓹ti</a></li> <li><a href="/information/706">M蓹hk蓹m蓹 hakimiyy蓹ti</a></li> </ul> </div> </div> <div class="menu-item"> <div class="menu-item-first"> <a href="/information/800">BEYN茝LXALQ 茝M茝KDA艦LIQ</a> </div> <div class="menu-item-others"> <ul> <li><a href="/information/806">脺mumi m蓹lumat</a></li> <li><a href="/information/801">Xarici siyas蓹t strategiyas谋</a></li> <li><a href="/information/802">Az蓹rbaycan beyn蓹lxalq t蓹艧kilatlarda</a></li> <li><a href="/information/804">Az蓹rbaycan谋n d眉nya 枚lk蓹l蓹rind蓹ki s蓹firlikl蓹ri</a></li> <li><a href="/information/805">D眉nya 枚lk蓹l蓹rinin Az蓹rbaycandak谋 s蓹firlikl蓹ri</a></li> </ul> </div> </div> <div class="menu-item" style="margin-right: 0px; border: none;"> <div class="menu-item-first"> <a href="/information/900" style="margin-right: 0px;">QARABA臑</a> </div> <div class="menu-item-others"> <ul> <li><a href="/information/901">Qaraba臒 tarixi</a></li> <li><a href="/information/902">Qaraba臒 problemi v蓹 erm蓹ni m蓹s蓹l蓹si</a></li> <li><a href="/information/903">Erm蓹ni t蓹cav眉z眉</a></li> <li><a href="/information/904">Xocal谋 soyq谋r谋m谋</a></li> <li><a href="/information/905">Humanitar f蓹lak蓹t</a></li> <li><a href="/information/906">Erm蓹ni terrorizmi</a></li> <li><a href="/information/907">陌艧臒al谋n a臒谋r sosial-iqtisadi n蓹tic蓹l蓹ri</a></li> <li><a href="/information/908">Tarixi s蓹n蓹dl蓹r</a></li> <li><a href="/information/910">M眉naqi艧蓹nin sona 莽atmas谋</a></li> <li><a href="/information/911">B枚y眉k Qay谋d谋艧</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </header> <section class="submenus" style="border-bottom: 0px;"> <h1 class="page-header"> <a href="/information/300">Tarix</a> </h1> <svg xmlns="http://www.w3.org/2000/svg" xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink" version="1.1" id="Capa_1" x="0px" y="0px" width="14px" height="22px" viewBox="0 0 22.062 22.062" style="enable-background:new 0 0 22.062 22.062; margin: 0 7px -4px 7px;" xml:space="preserve"><g> <path d="M17.294,9.443L8.459,0.608c-0.812-0.811-2.138-0.811-2.945,0L4.775,1.345c-0.81,0.81-0.81,2.136,0,2.944l6.742,6.743 l-6.742,6.741c-0.81,0.811-0.81,2.137,0,2.943l0.737,0.737c0.81,0.811,2.136,0.811,2.945,0l8.835-8.836 c0.435-0.435,0.628-1.018,0.597-1.589C17.922,10.46,17.729,9.877,17.294,9.443z" fill="#931933"/> </g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g> </svg> <h2 class="info-second-title"> <a href="/information/303">Az蓹rbaycan谋n d枚vl蓹t莽ilik tarixi</a> </h2> <svg xmlns="http://www.w3.org/2000/svg" xmlns:xlink="http://www.w3.org/1999/xlink" version="1.1" id="Capa_1" x="0px" y="0px" width="12px" height="12px" viewBox="0 0 22.062 22.062" style="enable-background:new 0 0 22.062 22.062; margin: 0 7px -1px 7px;" xml:space="preserve"><g> <path d="M17.294,9.443L8.459,0.608c-0.812-0.811-2.138-0.811-2.945,0L4.775,1.345c-0.81,0.81-0.81,2.136,0,2.944l6.742,6.743 l-6.742,6.741c-0.81,0.811-0.81,2.137,0,2.943l0.737,0.737c0.81,0.811,2.136,0.811,2.945,0l8.835-8.836 c0.435-0.435,0.628-1.018,0.597-1.589C17.922,10.46,17.729,9.877,17.294,9.443z" fill="#931933"/> </g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g><g></g> </svg> <h3 class='info-third-title'> 茝n q蓹dim zamanlardan 陌slam dininin q蓹buluna q蓹d蓹rki d枚vrd蓹 Az蓹rbaycan d枚vl蓹t莽iliyi </h3> <ul class="list"> <li class=''><a href="/information/301">脺mumi m蓹lumat</a></li> <li class=''><a href="/information/302">茝n q蓹dim d枚vr</a></li> <li class='active'><a href="/information/303">Az蓹rbaycan谋n d枚vl蓹t莽ilik tarixi</a></li> <li class=''><a href="/information/304">Tarixi x蓹rit蓹l蓹r</a></li> <li class=''><a href="/information/305">Tarixi s蓹n蓹dl蓹r</a></li> </ul> <ul class="list sublist"> <li class='active'><a href="/related-information/275">茝n q蓹dim zamanlardan 陌slam dininin q蓹buluna q蓹d蓹rki d枚vrd蓹 Az蓹rbaycan d枚vl蓹t莽iliyi</a></li> <li class=''><a href="/related-information/142">Az蓹rbaycan d枚vl蓹t莽iliyi 陌slam dininin q蓹bulundan sonrak谋 d枚vrd蓹</a></li> <li class=''><a href="/related-information/143">Az蓹rbaycan Xalq C眉mhuriyy蓹ti 艦蓹rqd蓹 ilk parlamentli respublika</a></li> <li class=''><a href="/related-information/144">Azad谋stan m蓹ml蓹k蓹ti C蓹nubi Az蓹rbaycan Milli H枚kum蓹ti</a></li> <li class=''><a href="/related-information/145">艦imali Az蓹rbaycanda kommunist rejimi</a></li> <li class=''><a href="/related-information/146">Heyd蓹r 茝liyevin r蓹hb蓹rliyinin I d枚vr眉</a></li> <li class=''><a href="/related-information/147">Heyd蓹r 茝liyevin Az蓹rbaycana r蓹hb蓹rliyinin II d枚vr眉</a></li> <li class=''><a href="/related-information/152">Heyd蓹r 茝liyev yolunun davam莽谋s谋</a></li> </ul> </section> <section class="section article"> <article> <div id="titlebox" style="margin: 0px; overflow: hidden; display: table; width: 550px; height: 28px; padding-top: 10px; color: rgb(70, 70, 70); font-family: Tahoma; font-size: 12px;"> <div id="titlename" style="margin: 0px; overflow: hidden; color: rgb(43, 43, 43); font-variant-numeric: normal; font-variant-east-asian: normal; line-height: normal; font-stretch: normal; height: 100%; width: 500px; padding-left: 3px; font-weight: bold; display: inline; text-align: justify;"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">茝N Q茝D陌M ZAMANLARDAN 陌SLAM D陌N陌N陌N Q茝BULUNA Q茝D茝RK陌 DÖVRD茝 AZ茝RBAYCAN DÖVL茝TÇ陌L陌Y陌</span></span></div> </div> <p style="text-align:right"><em><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif"><strong>Müst蓹qil dövl蓹timiz üçün taleyüklü m蓹s蓹l蓹l蓹rin h蓹yata keçirilm蓹si tariximizin bir çox qaranl谋q <br /> s蓹hif蓹l蓹rini açmaqla kimliyimizi tam mü蓹yy蓹n etm蓹yi, milli kökl蓹ri il蓹 ba臒l谋 yeni t蓹f蓹kkürlü g蓹nc<br /> n蓹sil yeti艧idirilm蓹sini z蓹ruri edir. Keçid dövrünün ç蓹tinlikl蓹rin蓹, a臒谋r prosesl蓹rin蓹 baxmayaraq, biz öz <br /> tarixi keçmi艧imizin çox d蓹y蓹rli s蓹hif蓹l蓹rini q谋sa bir müdd蓹td蓹 aça bilmi艧 v蓹 xalqa göst蓹rm蓹y蓹 nail<br /> olmu艧uq. Xalq谋m谋z谋n h蓹r bir övlad谋 öz tarixi keçmi艧ini, varisi oldu臒u m蓹d蓹ni irsi daha d蓹rind蓹n<br /> öyr蓹n蓹r蓹k böyük qürur hissi duyma臒a ba艧lay谋r v蓹 sözsüz ki, bununla f蓹xr edir. <br /> <br /> Heyd蓹r 茝liyev</strong></span></span></em></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">XX yüzilin sonunda öz tarixi torpaqlar谋n谋n bir hiss蓹sind蓹 yenid蓹n müst蓹qilliy蓹 qovu艧mu艧 Az蓹rbaycan xalq谋 q蓹dim v蓹 z蓹ngin dövl蓹tçilik tarixin蓹 malikdir.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">艦imaldan </span></span><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif; font-size:14px"> 潭 </span><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Ba艧 Qafqaz da臒lar谋, q蓹rbd蓹n </span></span><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif; font-size:14px"> 潭 </span><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Göyç蓹 gölü hövz蓹si d蓹 daxil olmaqla Alagöz da臒 silsil蓹si v蓹 艦蓹rqi Anadolu, 艧蓹rqd蓹n </span></span><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif; font-size:14px"> 潭 </span><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">X蓹z蓹r d蓹nizi, c蓹nubdan is蓹 Sultaniyy蓹-Z蓹ncan-H蓹m蓹dan hüdudlar谋 ild蓹 蓹hat蓹 olunan tarixi Az蓹rbaycan torpaqlar谋 müasir sivilizasiyan谋n inki艧af谋na ba艧lad谋臒谋 蓹n q蓹dim m蓹d蓹niyy蓹t m蓹rk蓹zl蓹rind蓹n biridir. Haz谋rda Anadolu türkl蓹rind蓹n sonra dünyan谋n ikinci böyük türk xalq谋 olan Az蓹rbaycan xalq谋 bu 蓹razid蓹 — tarixi Az蓹rbaycan torpaqlar谋nda z蓹ngin v蓹 özün蓹m蓹xsus bir m蓹d蓹niyy蓹t, o cüml蓹d蓹n dövl蓹tçilik 蓹n蓹n蓹l蓹ri yaratm谋艧d谋r.</span></span></p> <p style="text-align:right"><em><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif"><strong>Biz nadir irsin varisiyik. H蓹r bir Az蓹rbaycan<br /> v蓹t蓹nda艧谋 bu irs蓹 layiq olma臒a çal谋艧araq böyük bir<br /> tarixi keçmi艧i, z蓹ngin m蓹d蓹niyy蓹ti, yüks蓹k<br /> m蓹n蓹viyyat谋 olan ölk蓹mizin h蓹m dün蓹nin蓹, h蓹m bu<br /> günün蓹, h蓹m d蓹 g蓹l蓹c蓹yin蓹 d蓹rin bir m蓹suliyy蓹t<br /> hissi il蓹 yana艧mal谋d谋r. </strong></span></span></em></p> <p style="text-align:right"><em><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif"><strong><span style="color:rgb(70, 70, 70)">Heyd蓹r 茝liyev</span></strong></span></span></em></p> <div> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Xalq谋m谋z谋n ulu babalar谋n谋n ya艧ad谋臒谋 tarixi Az蓹rbaycan torpaqlar谋 蓹n q蓹dim sivilizasiyan谋n ayaq aç谋b yerim蓹y蓹 ba艧lad谋臒谋 X蓹z蓹r-Aral谋q d蓹nizi </span></span><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif; font-size:14px"> 潭 </span><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">陌ran körf蓹zi regionuna daxil idi.</span></span><img alt="" src="https://azerbaijan.az/uploads/news-files/melumatlar/Tarix/AZ%C6%8FRBAYCAN%20TAR%C4%B0X%C4%B0%20HAQQINDA%20%C3%9CMUM%C4%B0%20M%C6%8FLUMAT%203.jpg" style="color:rgb(70, 70, 70); float:right; font-family:arial,helvetica,sans-serif; font-size:14px; height:331px; margin:10px; text-align:justify; width:500px" /></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Az蓹rbaycan xalq谋n谋n t蓹艧蓹kkülünd蓹 i艧tirak etmi艧 q蓹dim etnoslar bu regionda yaranm谋艧 q蓹dim m蓹d蓹ni mühitin, o cüml蓹d蓹n 艦umer-Babil m蓹d蓹niyy蓹tinin formala艧mas谋nda, h蓹mçinin bütövlükd蓹 Yax谋n v蓹 Orta 艦蓹rqin h蓹rbi-siyasi h蓹yat谋nda, q蓹dim dövl蓹tçilik tarixind蓹 çox mühüm rol oynam谋艧lar. Bunu ölk蓹mizd蓹 v蓹 xaricd蓹 apar谋lan elmi axtar谋艧lar, xüsus蓹n d蓹 arxeoloji qaz谋nt谋lar çox ayd谋n sübut edir.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Az蓹rbaycan 蓹razisi bu diyar谋n dünyan谋n 蓹n q蓹dim insan m蓹sk蓹nl蓹rind蓹n biri oldu臒unu sübut ed蓹n arxeoloji abid蓹l蓹rl蓹 son d蓹r蓹c蓹 z蓹ngindir. Az谋x, Ta臒lar, Damc谋l谋, Da艧salahl谋, Qazma (Naxç谋van) ma臒aralar谋nda, habel蓹 ba艧qa abid蓹l蓹rd蓹 a艧kar olunan arxeoloji tap谋nt谋lar, o cüml蓹d蓹n 300-400 min il bundan 蓹vv蓹l ya艧am谋艧 A艧öl dövrün蓹 aid q蓹dim insan谋n — Az谋x adam谋n谋n (Az谋xantrop) ç蓹n蓹 sümüyü Az蓹rbaycan谋n ibtidai insanlar谋n formala艧d谋qlar谋 蓹raziy蓹 daxil oldu臒unu sübut edir.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Bu nadir tap谋nt谋ya gör蓹 Az蓹rbaycan 蓹razisi "Avropan谋n 蓹n q蓹dim sakinl蓹ri" x蓹rit蓹sin蓹 daxil edilmi艧dir.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Dünyan谋n 蓹n q蓹dim insan m蓹sk蓹nl蓹rind蓹n biri olan Az蓹rbaycan谋n 蓹halisi h蓹l蓹 q蓹dim da艧 dövründ蓹n (paleolit) ba艧layaraq yüks蓹k m蓹d蓹niyy蓹t yaratm谋艧d谋r. Orta da艧 dövrü (mezolit) v蓹 yeni da艧 dövrl蓹rind蓹 (neolit) Az蓹rbaycan 蓹halisi oturaq h蓹yata keçmi艧, 蓹kinçilik, maldarl谋q, müxt蓹lif s蓹n蓹t sah蓹l蓹ri il蓹 m蓹艧臒ul olma臒a ba艧lam谋艧d谋r. Az蓹rbaycan 蓹razisind蓹ki m蓹d蓹ni-iqtisadi t蓹r蓹qqinin t蓹sir dair蓹si getdikc蓹 geni艧l蓹nm蓹kd蓹 idi. E.蓹. IV minilliyin sonu-III minillikd蓹 t蓹艧蓹kkül etmi艧 Kür-Araz m蓹d蓹niyy蓹ti C蓹nubi Qafqaz谋n dig蓹r regionlar谋na, 艦蓹rqi Anadoluya v蓹 艦imali Qafqaza da yay谋lm谋艧d谋.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Arxeoloji qaz谋nt谋lar zaman谋 tap谋lm谋艧 z蓹ngin maddi m蓹d蓹niyy蓹t nümun蓹l蓹ri, xüsusil蓹 tax谋l qal谋qlar谋, 蓹kinçilikl蓹 ba臒l谋 蓹m蓹k al蓹tl蓹ri v蓹 m蓹i艧蓹t avadanl谋臒谋, müxt蓹lif növ s蓹n蓹tkarl谋q m蓹hsullar谋 Az蓹rbaycan xalq谋n谋n dünyan谋n 蓹n q蓹dim oturaq m蓹d蓹niyy蓹t yaratm谋艧 xalqlar谋ndan biri oldu臒unu göst蓹rir.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><img alt="" src="https://azerbaijan.az/uploads/news-files/melumatlar/Tarix/Rock_art_in_Ordubad.jpg" style="color:rgb(70, 70, 70); float:left; font-family:arial,helvetica,sans-serif; font-size:14px; height:324px; margin:10px; text-align:justify; width:500px" /><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif; font-size:14px">Az蓹rbaycan xalq谋, eyni zamanda, dünyan谋n 蓹n q蓹dim dövl蓹tçilik 蓹n蓹n蓹l蓹rin蓹 malik olan xalqlar谋ndand谋r. Az蓹rbaycan xalq谋 t蓹qrib蓹n 5 min illik dövl蓹tçilik tarixin蓹 malikdir. Az蓹rbaycan 蓹razisind蓹 ilk dövl蓹t qurumlar谋 v蓹 ya etnik-siyasi birlikl蓹r h蓹l蓹 eram谋zdan 蓹vv蓹l IV minilliyin sonu-III minilliyin 蓹vv蓹ll蓹rind蓹n ba艧layaraq Urmiya hövz蓹sind蓹 yaranm谋艧d谋. Burada meydana g蓹lmi艧 蓹n q蓹dim Az蓹rbaycan dövl蓹tl蓹ri bütün regionun h蓹rbi-siyasi tarixind蓹 mühüm rol oynay谋rd谋lar. H蓹min dövrd蓹 Az蓹rbaycanda D蓹cl蓹 v蓹 F蓹rat vadil蓹rind蓹 yerl蓹艧蓹n v蓹 dünya tarixind蓹 d蓹rin iz qoymu艧 q蓹dim 艦umer, Akkard v蓹 A艧艧ur (Assuriya) dövl蓹tl蓹ri, habel蓹 Kiçik Asiyadak谋 Het dövl蓹ti aras谋nda s谋x qar艧谋l谋ql谋 蓹laq蓹l蓹r vard谋.</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">F蓹al xarici siyas蓹t yerid蓹n 蓹n q蓹dim Az蓹rbaycan dövl蓹tl蓹ri öz torpaqlar谋n谋 xarici t蓹cavüzl蓹rd蓹n u臒urla qoruyurdular. Q蓹dim Az蓹rbaycan tayfa birliyi olan Qutil蓹r, h蓹tta, özl蓹rinin qüdr蓹tli qon艧ular谋 olan Akkard dövl蓹tini m蓹臒lub etmi艧, öz dövl蓹tl蓹rinin s蓹rh蓹dl蓹rini 陌ran körf蓹zin蓹 q蓹d蓹r geni艧l蓹ndirmi艧, bu 蓹razid蓹 yüz il蓹 q蓹d蓹r bir müdd蓹t 蓹rzind蓹 hökmranl谋q etmi艧dil蓹r. Onlar özl蓹rind蓹n as谋l谋 hala sald谋qlar谋 Akkard v蓹 艦umerin dövl蓹t idar蓹çiliyi qaydalar谋ndan faydaland谋qlar谋 kimi q蓹dim Az蓹rbaycan谋n müt蓹r蓹qqi idar蓹çilik m蓹d蓹niyy蓹tini d蓹 h蓹min ölk蓹l蓹r蓹 yaym谋艧d谋lar.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Urmiya 蓹traf谋ndan ba艧layaraq, zaman-zaman D蓹cl蓹 v蓹 F蓹rat vadil蓹ri d蓹 daxil olmaqla, 陌ran körf蓹zin蓹 q蓹d蓹rki 蓹razil蓹rd蓹 a臒al谋q ed蓹n q蓹dim Az蓹rbaycan dövl蓹t qurumlar谋 Lullubi v蓹 Qutil蓹r t蓹kc蓹 Az蓹rbaycan谋n deyil, ümumiyy蓹tl蓹, q蓹dim 艦蓹rq dövl蓹tçiliyinin tarixind蓹 d蓹 d蓹rin iz qoymu艧lar.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Qon艧uluqdak谋 dig蓹r q蓹dim 艦蓹rq dövl蓹tl蓹rind蓹n f蓹rqli olaraq qutil蓹rd蓹 hökmdarlar谋n seçilm蓹si qaydas谋 vard谋. Hakimiyy蓹t irsi keçmirdi. Quti hökmdarlar谋 m蓹ml蓹k蓹ti öz cani艧inl蓹ri vasit蓹sil蓹 idar蓹 edirdil蓹r. Cani艧inl蓹r idar蓹çilik sah蓹sind蓹 geni艧 müst蓹qilliy蓹 malik idil蓹r. Görünür, bütün bunlar q蓹dim Az蓹rbaycan dövl蓹tl蓹rinin D蓹cl蓹 v蓹 F蓹rat vadil蓹ri d蓹 daxil olmaqla 陌ran körf蓹zin蓹 q蓹d蓹rki geni艧 蓹razil蓹rd蓹 uzun müdd蓹t hökmranl谋q etm蓹l蓹rind蓹 az rol oynamam谋艧d谋.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Zaman keçdikc蓹 Az蓹rbaycan谋n dövl蓹tçilik m蓹d蓹niyy蓹ti daha da yüks蓹lmi艧, ölk蓹 蓹razil蓹rind蓹 daha t蓹kmil v蓹 daha geni艧 蓹razil蓹ri 蓹hat蓹 ed蓹n yeni dövl蓹tl蓹r yaranm谋艧d谋r.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Eram谋zdan 蓹vv蓹l I minillikd蓹-bizim eran谋n I minilliyinin 蓹vv蓹ll蓹rind蓹 Az蓹rbaycan torpaqlar谋nda Manna, 陌skit (Skit, Skif) 艧ahl谋臒谋, Atropatena v蓹 Albaniya kimi qüvv蓹tli dövl蓹tl蓹r mövcud olmu艧dur. Bu dövl蓹tl蓹r Az蓹rbaycanda dövl蓹t idar蓹çiliyi m蓹d蓹niyy蓹tinin daha da yüks蓹ldilm蓹sind蓹, ölk蓹nin iqtisadi-m蓹d蓹ni tarixind蓹, el蓹c蓹 d蓹 vahid xalq谋n t蓹艧蓹kkülü prosesind蓹 mühüm rol oynam谋艧lar.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">茝n蓹n蓹vi Az蓹rbaycan dövl蓹tçiliyinin davam谋 olan v蓹 eram谋zdan 蓹vv蓹l I minilliyin 蓹vv蓹ll蓹rind蓹 meydana g蓹l蓹n Manna dövl蓹ti Az蓹rbaycan谋n dövl蓹tçilik taixind蓹 mühüm m蓹rh蓹l蓹 oldu. Az蓹rbaycan谋n 蓹n q蓹dim dövl蓹tçilik m蓹kan谋 olan Urmiya hövz蓹sind蓹 yaranm谋艧 bu dövl蓹t t蓹kc蓹 q蓹dimliyin蓹 gör蓹 deyil, t蓹kamül d蓹r蓹c蓹sin蓹 gör蓹 d蓹 dünyan谋n dövl蓹tçilik m蓹d蓹niyy蓹ti tarixind蓹 mühüm yer tutur.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Urmiya hövz蓹sind蓹ki bütün dig蓹r x谋rda yerli dövl蓹tl蓹ri d蓹 öz hakimiyy蓹ti alt谋nda birl蓹艧dir蓹n Manna 艧imalda </span></span><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif; font-size:14px"> 潭 </span><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Araz çay谋na (b蓹z蓹n d蓹 ondan 艧imala do臒ru) v蓹 艧imal-艧蓹rqd蓹 </span></span><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif; font-size:14px"> 潭 </span><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">X蓹z蓹r d蓹nizin蓹 q蓹d蓹r olan Az蓹rbaycan torpaqlar谋n谋 蓹hat蓹 edirdi.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Manna bütün regionda ba艧 ver蓹n h蓹rbi-siyasi hadis蓹l蓹rd蓹 yax谋ndan i艧tirak edir, Az蓹rbaycan torpaqlar谋n谋 蓹l蓹 keçirm蓹y蓹 çal谋艧an qüvv蓹tli qon艧ular谋na </span></span><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif; font-size:14px"> 潭 </span><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">A艧艧ur v蓹 Urartu dövl蓹tl蓹rin蓹 qar艧谋 u臒urla mübariz蓹 apar谋rd谋. A艧艧ur v蓹 Urartu t蓹cavüzün蓹 qar艧谋 mübariz蓹d蓹 o zaman Az蓹rbaycanda m蓹skunla艧m谋艧 iskitl蓹r (skifl蓹r) v蓹 kimmerl蓹r d蓹 f蓹al i艧tirak edirdil蓹r.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Manna hökmdarlar谋 irsi v蓹 qeyri-m蓹hdud hakimiyy蓹t蓹 malik idil蓹r. Lakin buna baxmayaraq onlar ölk蓹ni a臒saqqallar 艧uras谋n谋n köm蓹yi il蓹 idar蓹 edirdil蓹r ki, bu da Az蓹rbaycan谋n dövl蓹t idar蓹çiliyi sah蓹sind蓹 q蓹dim m蓹艧v蓹r蓹t m蓹d蓹niyy蓹tin蓹 malik oldu臒unu sübut edir.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Yurdumuzun c蓹nub bölg蓹l蓹rind蓹 üç yüz il蓹 yax谋n bir müdd蓹t 蓹rzind蓹 davam etmi艧 v蓹 qüdr蓹tli qon艧ular谋n arams谋z hücumlar谋na duru艧 g蓹tirmi艧 Manna Az蓹rbaycanda 蓹n q蓹dim zamanlardan ba艧layaraq güclü dövl蓹tçilik 蓹n蓹n蓹l蓹rinin mövcud oldu臒unu sübut ed蓹n çox qiym蓹tli tarixi faktd谋r.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Eram谋zdan 蓹vv蓹l VIII 蓹srin sonu - VII 蓹srin 蓹vv蓹ll蓹rind蓹n ba艧layaraq Az蓹rbaycan谋n h蓹rbi-siyasi tarixind蓹 kimmerl蓹r v蓹 iskitl蓹r, h蓹mçinin iskitl蓹rl蓹 eyni toplumdan olan saklar v蓹 massagetl蓹r mühüm rol oynama臒a ba艧lad谋lar. Avrasiyan谋n q蓹dim sakinl蓹ri olan v蓹 müxt蓹lif tarixi dövrl蓹rd蓹 Ba艧 Qafqaz谋n c蓹nub a艧谋r谋mlar谋ndan v蓹 D蓹rb蓹nd keçidind蓹n c蓹nuba ax谋n ed蓹n bu tayfalar Böyük Qafqaz谋n c蓹nub 蓹t蓹kl蓹rind蓹 — 艦imali Az蓹rbaycan torpaqlar谋nda möhk蓹ml蓹ndikd蓹n sonra buradan c蓹nuba do臒ru — Manna 蓹razisin蓹 v蓹 Anadolunun 艧蓹rqin蓹 d蓹 yay谋lm谋艧d谋lar.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif"><img alt="" src="https://azerbaijan.az/uploads/news-files/melumatlar/Tarix/Kimmer-%C4%B0skit-Sak.jpg" style="float:left; height:500px; margin:10px; width:358px" />Kimmer-陌skit-Sak toplumunun t蓹rkibind蓹 dig蓹r kökl蓹rd蓹n olan tayfalarla yana艧谋 güclü türk toplumlar谋 da vard谋. "Tarixin atas谋" Herodotun (e.蓹.V 蓹sr) öz 艧蓹xsi mü艧ahid蓹l蓹rin蓹 蓹saslanan m蓹lumatlar谋 da bunu sübut edir. Herodotun yazd谋臒谋na gör蓹, iskitl蓹r at südü il蓹 qidalan谋rd谋lar; iskitl蓹rl蓹 qohum olan massagetl蓹r d蓹 onlar kimi geyinir v蓹 onlar谋nk谋na b蓹nz蓹r h蓹yat sürürdül蓹r. Onlar yegan蓹 bir allaha — Gün蓹艧 allah谋na sitayi艧 edir, göyd蓹 sür蓹tl蓹 h蓹r蓹k蓹t ed蓹n Gün蓹艧 allah谋na Yerd蓹 蓹n sür蓹tli canl谋dan — atdan qurban verirdil蓹r.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">陌skitl蓹r Mannadan 艧imaldak谋 Az蓹rbaycan torpaqlar谋nda qüdr蓹tli 陌skit 艧ahl谋臒谋 yaratm谋艧, ölk蓹 蓹razisind蓹 vahid xalq谋n t蓹艧蓹kkül prosesind蓹 i艧tirak etmi艧dil蓹r. 陌skit-Massaget hökmdarlar谋 da Az蓹rbaycan torpaqlar谋n谋 yadelli t蓹cavüzl蓹rind蓹 u臒urla müdafi蓹 etmi艧dil蓹r.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Massaget 艧ahl谋臒谋 o dövrün 蓹n qüdr蓹tli imperiyalar谋ndan biri olan 陌ran-茝h蓹m蓹ni imperiyas谋n谋 a臒谋r m蓹臒lubiyy蓹t蓹 u臒ratm谋艧d谋. Yax谋n v蓹 Orta 艦蓹rqd蓹 geni艧 i艧臒allar h蓹yata keçirmi艧 茝h蓹m蓹ni hökmdar谋 II Kir Az蓹rbaycan谋n c蓹nub torpaqlar谋n谋 z蓹bt etdikd蓹n sonra ölk蓹mizin 艧imal谋n谋 da 蓹l蓹 keçirm蓹y蓹 c蓹hd göst蓹rmi艧 v蓹 bu m蓹qs蓹dl蓹 Massaget hökmdar谋n谋n dul qad谋n谋 Tomiris蓹 izdivac t蓹klif etmi艧di. Lakin II Kirin hiyl蓹sini ba艧a dü艧蓹n, V蓹t蓹n torpa臒谋n谋n 艧蓹r蓹fini v蓹 ölk蓹nin müst蓹qilliyini uca tutan Tomiris 陌ran hökmdar谋n谋n t蓹klifini r蓹dd etmi艧, Gün蓹艧 allah谋na and iç蓹r蓹k döyü艧蓹 at谋lm谋艧, özünd蓹n qat-qat güclü olan yadelli qo艧unlar谋n谋 e.蓹. 530-cu ild蓹 darmada臒谋n etmi艧di. "M蓹臒lub臒edilm蓹z" Kirin özü d蓹 bu döyü艧d蓹 öldürülmü艧dü. Midiya imperiyas谋, Lidiya, Babilistan kimi qüdr蓹tli dövl蓹tl蓹ri aradan qald谋raraq, Parfiya torpaqlar谋 da daxil olmaqla, M蓹rk蓹zi Asiyadan Misir hüdudlar谋na q蓹d蓹r çox geni艧 蓹razil蓹ri 蓹l蓹 keçirmi艧 v蓹 bütün bu i艧臒allara gör蓹 "Böyük Kir" l蓹q蓹bi qazanm谋艧 II Kir üz蓹rind蓹 bu q蓹l蓹b蓹 Az蓹rbaycan dövl蓹tçiliyi tarixinin 蓹n 艧anl谋 s蓹hif蓹l蓹rind蓹n biridir.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">陌skit 艧ahl谋臒谋 dövründ蓹 Az蓹rbaycan m蓹d蓹niyy蓹ti il蓹 Avrasiyan谋n çox geni艧 蓹razil蓹rind蓹 yay谋lm谋艧 iskit m蓹d蓹niyy蓹ti aras谋nda qar艧谋l谋ql谋 蓹laq蓹 üçün d蓹 蓹lveri艧li 艧蓹rait yarand谋.Q蓹dim Az蓹rbaycan m蓹d蓹niyy蓹ti daha da inki艧af etdi v蓹 z蓹nginl蓹艧di. Arxeoloji qaz谋nt谋lar zaman谋 a艧kar olunmu艧 maddi m蓹d蓹niyy蓹t nümun蓹l蓹ri, habel蓹 Az蓹rbaycan 蓹razil蓹rind蓹 陌skit-Sak-Massaget dövründ蓹n qalm谋艧 çoxlu yer adlar谋 buna parlaq sübutdur.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Yax谋n v蓹 Orta 艦蓹rqd蓹 çox mür蓹kk蓹b h蓹rbi-siyasi hadis蓹l蓹rin c蓹r蓹yan etm蓹sin蓹, qon艧u dövl蓹tl蓹rin t蓹bii s蓹rv蓹tl蓹rl蓹 çox z蓹ngin olan v蓹 h蓹rbi-strateji bax谋mdan olduqca böyük 蓹h蓹miyy蓹t k蓹sb ed蓹n Az蓹rbaycan torpaqlar谋n谋 蓹l蓹 keçirm蓹k siyas蓹tin蓹 baxmayaraq dövl蓹tçilik 蓹n蓹n蓹l蓹rimiz davam etm蓹kd蓹 v蓹 z蓹nginl蓹艧m蓹kd蓹 idi. Odur ki, n蓹 茝h蓹m蓹ni-陌ran imperiyas谋n谋n uzunsür蓹n i艧臒al rejimi, n蓹 d蓹 Makedoniyal谋 陌sk蓹nd蓹rin yürü艧l蓹ri Az蓹rbaycan谋n q蓹dim dövl蓹t idar蓹çiliyi m蓹d蓹niyy蓹ti m蓹hv ed蓹 bilm蓹di.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Makedoniyal谋 陌sk蓹nd蓹rin ölümünd蓹n d蓹rhal sonra Az蓹rbaycan dövl蓹tçiliyi yenid蓹n dirç蓹ldi. Ölk蓹mizin c蓹nub torpaqlar谋nda Atropatena, 艧imal谋nda is蓹 Albaniya dövl蓹tl蓹ri meydana g蓹ldi. Az蓹rbaycan谋n bütün tarixi torpaqlar谋 bu iki yerli dövl蓹tin t蓹rkibind蓹 c蓹ml蓹艧di.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Atropatena dövl蓹ti ölk蓹nin c蓹nub vilay蓹tini 蓹hat蓹 edirdi. Burada müst蓹qil Az蓹rbaycan dövl蓹tçiliyinin dirç蓹li艧i 蓹slind蓹 h蓹l蓹 陌sk蓹nd蓹rin yürü艧ünd蓹n xeyli 蓹vv蓹l ba艧 vermi艧di. Süquta u臒ram谋艧 keçmi艧 Midiya imperiyas谋n谋n dig蓹r 蓹razil蓹ri il蓹 birlikd蓹 ayr谋ca satrapl谋臒a çevrilmi艧 Az蓹rbaycan谋n c蓹nub torpaqlar谋n谋 茝h蓹m蓹ni satrap谋 Atropat h蓹l蓹 茝h蓹m蓹nil蓹rin hakimiyy蓹ti dövründ蓹 müst蓹qil sur蓹td蓹 idar蓹 edirdi. Az蓹rbaycan谋n bu hiss蓹si o zaman Midiya-Atropatena, Kiçik Midiya v蓹 Atropat谋n ad谋 il蓹 Atropat Midiyas谋, b蓹z蓹n d蓹 Atropatiya v蓹 ya Atropatena adlan谋rd谋.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Uzaqgör蓹n siyas蓹tçi v蓹 m蓹艧hur s蓹rk蓹rd蓹 olan Atropat III Daran谋n 陌sk蓹nd蓹r蓹 qar艧谋 ç谋xard谋臒谋 茝h蓹m蓹ni qo艧unlar谋n谋n ön d蓹st蓹l蓹rin蓹 — 蓹sas z蓹rb蓹 qüvv蓹sin蓹 ba艧ç谋l谋q edirdi. Bu qüvv蓹l蓹r 蓹sas蓹n Az蓹rbaycan谋n 艧imal v蓹 c蓹nub torpaqlar谋ndan toplanm谋艧 h蓹rbi d蓹st蓹l蓹rd蓹n ibar蓹t idi. III Daraya qalib g蓹ldikd蓹n sonra Atropat谋n s蓹rk蓹rd蓹lik istedad谋na v蓹 h蓹rbi-siyasi nüfuzuna b蓹l蓹d olan 陌sk蓹nd蓹r onunla toqqu艧maq fikrind蓹n da艧谋nd谋 v蓹 Az蓹rbaycan hakimi il蓹 yax谋nla艧ma臒谋 daha üstün tutdu. Bel蓹likl蓹, Makedoniyal谋 陌sk蓹nd蓹rin i艧臒allar谋 Az蓹rbaycandan yan keçdi. Sonralar Atropat Makedoniya hökmdar谋 il蓹 bu yax谋nla艧man谋 daha da d蓹rinl蓹艧dir蓹r蓹k onun 蓹n yax谋n adamlar谋ndan biri il蓹 qohumluq 蓹laq蓹si yaratd谋 v蓹 n蓹hay蓹t, bütün 艦蓹rqd蓹 ilk d蓹f蓹 olaraq, öz yurdunu — Atropatenan谋 yunan-Makedoniya as谋l谋l谋臒谋ndan azad olmu艧 ilk müst蓹qil dövl蓹t蓹 çevirdi.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Müst蓹qil dövl蓹tçilik 蓹n蓹n蓹l蓹rinin dirç蓹li艧i Az蓹rbaycan谋n c蓹nub rayonlar谋nda iqtisadi v蓹 m蓹d蓹ni h蓹yat谋n bütün sah蓹l蓹rind蓹 böyük yüks蓹li艧蓹 s蓹b蓹b oldu. Qüdr蓹tli Atropatena dövl蓹ti bütün regionun beyn蓹lxalq münasib蓹tl蓹rind蓹 mühüm rol oynay谋r, Qafqaz, Volqaboyu, Orta Asiya, Hindistan, Kiçik Asiya, Mesopotamiya, Qara d蓹niz v蓹 Aral谋q d蓹nizi hövz蓹l蓹ri il蓹 geni艧 ticar蓹t 蓹laq蓹l蓹ri saxlay谋rd谋. Daxili ticar蓹td蓹 dövl蓹tin öz pullar谋 mühüm rol oynay谋rd谋.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">艦蓹rq v蓹 yunan dövl蓹t sisteml蓹ri aras谋ndak谋 qar艧谋l谋ql谋 蓹laq蓹 v蓹 t蓹sir Atropatenada idar蓹çilik m蓹d蓹niyy蓹tinin d蓹 yüks蓹li艧in蓹 müsb蓹t t蓹sir göst蓹rirdi. Ölk蓹d蓹 yunan dilind蓹n geni艧 istifad蓹 olunmas谋, ba艧qa sah蓹l蓹rl蓹 yana艧谋, hüquq normlar谋n谋n da t蓹kmill蓹艧m蓹sin蓹 s蓹b蓹b olurdu. Dövl蓹t idar蓹çiliyi qaydalar谋 daha da t蓹kmill蓹艧irdi.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Az蓹rbaycan谋n, h蓹mçinin Q蓹dim 艦蓹rqin v蓹 Yunan谋stan谋n dövl蓹t idar蓹çiliyi 蓹n蓹n蓹l蓹rind蓹n b蓹hr蓹l蓹n蓹n Atropatena hökmdarlar谋 öz hakimiyy蓹tl蓹rini daha da qüvv蓹tl蓹ndir蓹 bildil蓹r. N蓹tic蓹d蓹 Atropatena Parfiya v蓹 Selevki dövl蓹tl蓹rin蓹 qar艧谋 mübariz蓹d蓹 öz müst蓹qilliyini qoruyub saxlaya bildi, ölk蓹nin 蓹razisin蓹 soxulmu艧 Roma qo艧unlar谋n谋 parfiyal谋larla birl蓹艧蓹r蓹k darmada臒谋n etdi. O zaman Atropatena qo艧unlar谋 bütün regionda 蓹n güclü 艧蓹rbi qüvv蓹l蓹rd蓹n biri hesab olunurdu. Roma t蓹cavüzkarlar谋 il蓹 döyü艧蓹 Atropatena 40 min piyada v蓹 10 min süvari ç谋xarm谋艧d谋.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Yax谋n v蓹 Orta 艦蓹rqd蓹 çox mühüm h蓹rbi-siyasi qüvv蓹 olan Atropatena dövl蓹ti il蓹 Roma imperiyas谋 aras谋nda geni艧 蓹laq蓹l蓹r yaranm谋艧d谋. Roma imperiyas谋 özünün 艧蓹rq siyas蓹tind蓹 Atropatenaya xüsusi 蓹h蓹miyy蓹t verirdi. Atropatena elçil蓹ri Romaya gedib imperator Oktavian Avqustla (e.蓹. 27 - eram谋z谋n 14-cü ill蓹ri) diplomatik dan谋艧谋qlar aparm谋艧d谋lar. Roma imperatoru Kiçik Asiyadak谋 qon艧u erm蓹ni çarl谋臒谋n谋n idar蓹 olunmas谋n谋 da Atropatena hökmdarlar谋na tap艧谋rm谋艧d谋. Atropatenan谋n h蓹rbi-siyasi qüdr蓹tind蓹n ehtiyat ed蓹n erm蓹ni çarlar谋 bu dövl蓹tl蓹 münasib蓹tl蓹ri pozma臒a çal谋艧谋rd谋lar. Bu m蓹qs蓹dl蓹 d蓹 h蓹l蓹 em蓹ni çar谋 Tiqran öz q谋z谋n谋 Atropatena hökmdar谋 Mitridata vermi艧di. Sonralar erm蓹ni çarl谋臒谋 Atropatenadan as谋l谋 hala dü艧mü艧 v蓹 Atropatena hökmdarlar谋 t蓹r蓹find蓹n idar蓹 olunmu艧du.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Ölk蓹nin 艧imal谋nda meydana g蓹l蓹n Albaniya dövl蓹tinin s蓹rh蓹dl蓹ri Da臒谋stan谋n c蓹nubu (D蓹rb蓹nd v蓹 蓹traflar谋 il蓹 birlikd蓹) da daxil olmaqla Ba艧 Qafqaz da臒lar谋ndan ba艧layaraq c蓹nubda </span></span><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif; font-size:14px"> 潭 </span><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Araz çay谋na q蓹d蓹r, q蓹rbd蓹 is蓹 Göyç蓹 gölü hövz蓹si, Qab谋rr谋 (陌ori) v蓹 Qan谋x (Alazan) çaylar谋n谋n yuxar谋lar谋ndan ba艧layaraq 艧蓹rq蓹 do臒ru — X蓹z蓹r d蓹nizin蓹d蓹k uzan谋b ged蓹n Az蓹rbaycan torpaqlar谋n谋 蓹hat蓹 edirdi. Bu qüdr蓹tli Az蓹rbaycan dövl蓹tinin paytaxt谋 蓹vv蓹ll蓹r Q蓹b蓹l蓹, sonra is蓹 B蓹rd蓹 (V 蓹srd蓹n sonra) 艧蓹h蓹rl蓹ri idi.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Albaniya dövründ蓹 Az蓹rbaycan谋n 艧imal torpaqlar谋nda maddi v蓹 m蓹n蓹vi m蓹d蓹niyy蓹t daha da inki艧af etmi艧di. Bu dövrd蓹 elmi 蓹d蓹biyyatda alban 蓹lifbas谋 adlanan Az蓹rbaycan 蓹lifbas谋 yarad谋lm谋艧, m蓹kt蓹bl蓹r aç谋lm谋艧d谋. Ölk蓹d蓹 mühüm ticar蓹t v蓹 s蓹n蓹tkarl谋q m蓹rk蓹zi olan 30-dan çox 艧蓹h蓹r vard谋.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">艦imalla C蓹nubun, 艦蓹rql蓹 Q蓹rbin qov艧a臒谋nda yerl蓹艧蓹n v蓹 müxt蓹lif etnoslar谋n, dinl蓹rin, m蓹d蓹niyy蓹tl蓹rin qar艧谋la艧谋b t蓹masa girdiyi Albaniyada özün蓹m蓹xsus v蓹 z蓹ngin m蓹d蓹niyy蓹t formala艧maqda idi.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Ölk蓹d蓹 ya艧ayan v蓹 saylar谋 getdikc蓹 atmaqda olan türk etnoslar谋 dövl蓹tin h蓹yat谋nda mühüm rol oynam谋艧d谋r. Aya, Göy蓹, Gün蓹艧蓹, t蓹k Allaha — Tanr谋ya sitayi艧l蓹 yana艧谋, xristianl谋q da yay谋lmaqda idi. Müst蓹qil Alban kils蓹si dini c蓹h蓹td蓹n birba艧a Romaya tabe idi.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Albaniya dövründ蓹 Az蓹rbaycan谋n dövl蓹t idar蓹çiliyi m蓹d蓹niyy蓹ti daha da yüks蓹lmi艧di. Alban hökmdarlar谋 ölk蓹nin düny蓹vi v蓹 dini ba艧ç谋s谋 idil蓹r. Onlar, eyni zamanda qanunlar verir, ölk蓹nin h蓹rbi qüvv蓹l蓹rin蓹 ba艧ç谋l谋q edirdil蓹r. Dövl蓹tin h蓹rbi qüvv蓹l蓹ri 80 min n蓹f蓹ri (60 min piyada, 22 min süvari) a艧m谋艧d谋.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Albaniya hökmdarlar谋n谋n saray谋nda m蓹艧v蓹r蓹t 艧uras谋 f蓹aliyy蓹t göst蓹rirdi.<img alt="" src="https://azerbaijan.az/uploads/news-files/melumatlar/Tarix/cavanshir.jpg" style="float:left; height:500px; margin:10px; width:370px" /> M蓹艧v蓹r蓹t 艧uras谋na v蓹 ruhani y谋臒谋ncaqlar谋na Albaniya hökmdarlar谋n谋n özl蓹ri r蓹hb蓹rlik edirdil蓹r. Atropatena kimi Albaniya dövl蓹tinin d蓹 öz pullar谋 vard谋. Öz dövrü üçün möhk蓹m v蓹 t蓹kmil dövl蓹t idar蓹çiliyi sistemin蓹 malik olan Albaniya dövl蓹ti ölk蓹nin müst蓹qilliyi üçün t蓹hlük蓹 tör蓹d蓹n Parfiyaya v蓹 Roma imperiyas谋na qar艧谋 u臒urla mübariz蓹 aparm谋艧d谋. Ölk蓹y蓹 müdaxil蓹 ed蓹n Roma imperiyas谋n谋n qo艧unlar谋 Alban c蓹ngav蓹rl蓹ri t蓹r蓹find蓹n d蓹f蓹l蓹rl蓹 a臒谋r m蓹臒lubiyy蓹t蓹 u臒rad谋lm谋艧d谋. Roma imperiyas谋 Albaniyan谋n h蓹rbi-siyasi qüdr蓹ti il蓹 hesabla艧ma臒a m蓹cbur olmu艧, iki ölk蓹 aras谋nda qar艧谋l谋ql谋 蓹laq蓹l蓹r yaranm谋艧d谋. Atropatena kimi Albaniya elçil蓹ri d蓹 Romaya gedib imperator Oktavian Avqustla dan谋艧谋qlar aparm谋艧d谋lar.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Ölk蓹 ba艧qa dövl蓹tl蓹rl蓹 d蓹 geni艧 ticar蓹t 蓹laq蓹l蓹rin蓹 v蓹 siyasi münasib蓹tl蓹r蓹 malik idi.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Albaniya hökmdar谋, görk蓹mli dövl蓹t xadimi Cavan艧ir ölk蓹ni 蓹l蓹 keçirm蓹y蓹 çal谋艧an Bizans, Sasani, Xilaf蓹t v蓹 X蓹z蓹r imperiyalar谋 kimi qüdr蓹tli qon艧ulara qar艧谋 müdrik, uzaqgör蓹n v蓹 çevik xarici siyas蓹t yeritmi艧, özünün s蓹rk蓹rd蓹lik m蓹har蓹ti v蓹 döyü艧 艧üca蓹ti il蓹 V蓹t蓹nin müst蓹qilliyini qoruyub saxlaya bilmi艧di.</span></span></p> <p style="text-align:right"><em><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif"><strong>Cavan艧ir v蓹 Bab蓹k kimi s蓹rk蓹rd蓹l蓹rin<br /> q蓹hr蓹manl谋qlar谋 böyük v蓹t蓹np蓹rv蓹rlik<br /> m蓹kt蓹bin蓹 çevrilmi艧, V蓹t蓹nin bütövlüyü,<br /> xalq谋n birliyinin t蓹c蓹ssümü olmu艧dur. <br /> <br /> Heyd蓹r 茝liyev</strong></span></span></em></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Yax谋n v蓹 Orta 艦蓹rqd蓹 mühüm h蓹rbi-siyasi v蓹 m蓹d蓹ni t蓹sir gücün蓹, region ölk蓹l蓹ri il蓹 s谋x qar艧谋l谋ql谋 münasib蓹tl蓹r蓹 malik olan Albaniya Aral谋q d蓹nizi hövz蓹si ölk蓹l蓹ri il蓹, o cüml蓹d蓹n Roma imperiyas谋 il蓹 d蓹 geni艧 蓹laq蓹l蓹r saxlay谋rd谋. 陌lk m蓹nb蓹l蓹r, o cüml蓹d蓹n arxeoloji qaz谋nt谋lar zaman谋 a艧kar olunmu艧 z蓹ngin maddi m蓹d蓹niyy蓹t nümun蓹l蓹ri Albaniya dövründ蓹 Az蓹rbaycan谋n 艧imal torpaqlar谋n谋n xarici ölk蓹l蓹rl蓹 geni艧 蓹laq蓹l蓹r saxlad谋臒谋n谋 sübut edir. Yax谋n v蓹 Orta 艦蓹rq ölk蓹l蓹rini X蓹z蓹r xaqanl谋臒谋 v蓹 艦蓹rqi Avropa il蓹 birl蓹艧dir蓹n beyn蓹lxalq yollar谋n谋n Albaniyadan keçm蓹si ölk蓹nin xarici ticar蓹t 蓹laq蓹l蓹rin蓹 müsb蓹t t蓹sir göst蓹rirdi.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Eram谋z谋n 蓹vv蓹ll蓹rind蓹 ölk蓹miz öz tarixinin 蓹n a臒谋r s谋naq dövrl蓹rind蓹n biri il蓹 qar艧谋la艧d谋: III 蓹srd蓹 Az蓹rbaycan谋 Sasani-陌ran imperiyas谋, VII 蓹srd蓹 is蓹 茝r蓹b xilaf蓹ti i艧臒al etdi. 陌艧臒alç谋lar ölk蓹y蓹 陌ran谋n v蓹 茝r蓹bistan谋n iç蓹ril蓹rind蓹n çoxlu 陌ran v蓹 蓹r蓹b m蓹n艧蓹li 蓹hali köçürüb g蓹tirdil蓹r.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">G蓹lm蓹 蓹hali mühüm h蓹rbi-strateji 蓹h蓹miyy蓹t蓹 malik olan m蓹nt蓹q蓹l蓹rd蓹 v蓹 蓹n m蓹hsuldar torpaqlarda yerl蓹艧dirildi. Onlara geni艧 imtiyazlar verildi. Yadellil蓹r Az蓹rbaycan谋n yerli 蓹halisini 蓹ridib yox etm蓹k siyas蓹ti yeritm蓹y蓹 ba艧lad谋lar. Lakin, t蓹qrib蓹n 600 il davam etmi艧 陌ran v蓹 蓹r蓹b zülmü Az蓹rbaycan谋n q蓹dim dövl蓹tçilik 蓹n蓹n蓹l蓹rini m蓹hv ed蓹 bilm蓹di. Dözülm蓹z i艧臒al rejimi v蓹 t蓹qibl蓹r 艧蓹raitind蓹 Az蓹rbaycan xalq谋n谋n t蓹艧蓹kkülü prosesi davam etdi.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif"><img alt="" src="https://azerbaijan.az/uploads/news-files/melumatlar/Tarix/1472232350_babek.jpg" style="color:rgb(70, 70, 70); float:right; font-family:tahoma,geneva,sans-serif; font-size:12px; height:280px; margin:10px; width:500px" /></span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">陌艧臒alç谋lar谋n yerli 蓹halini assimilyasiyaya u臒ratmaq siyas蓹tin蓹 baxmayaraq, uzun tarixi dövr 蓹rzind蓹 Az蓹rbaycan谋n bütöv halda h蓹min imperiyan谋n t蓹rkibind蓹 olmas谋 n蓹tic蓹sind蓹, ölk蓹nin bütün bölg蓹l蓹ri aras谋nda daxili 蓹laq蓹l蓹r, ilk növb蓹d蓹 ticar蓹t 蓹laq蓹l蓹ri geni艧l蓹ndi. Az蓹rbaycan谋n 艧imal v蓹 c蓹nub, 艧蓹rq v蓹 q蓹rb bölg蓹l蓹ri aras谋nda etnik-siyasi v蓹 m蓹d蓹ni birliyin yaranmas谋 yolunda mühüm ir蓹lil蓹yi艧 ba艧 verdi. 陌ran v蓹 蓹r蓹b i艧臒alç谋lar谋na qar艧谋 uzun sür蓹n birg蓹 qaynay谋b-qar谋艧mas谋na müsb蓹t t蓹sir göst蓹rdi. Vahid xalq谋n yaranmas谋 prosesi sür蓹tl蓹ndi.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Eram谋z谋n ilk yüzillikl蓹rind蓹 ölk蓹 蓹halisinin 蓹ks蓹riyy蓹tini t蓹艧kil ed蓹n v蓹 h蓹rbi-siyasi c蓹h蓹td蓹n daha müt蓹艧蓹kkil v蓹 daha qüvv蓹tli olan türk etnoslar谋 vahid xalq谋n t蓹艧蓹külü prosesind蓹 mühüm rol oynay谋rd谋lar. Türk etnoslar谋 iç蓹risind蓹 o臒uz türkl蓹ri üstünlük t蓹艧kil edirdil蓹r.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">陌lk o臒uzlar, ba艧qa türk tayfalar谋 kimi, ümumtürk m蓹kan谋n谋n t蓹rkib hiss蓹si olan C蓹nubi Qafqaza, o cüml蓹d蓹n Az蓹rbaycan 蓹razisin蓹 q蓹dim türkl蓹rin "D蓹mir qap谋" adland谋rd谋qlar谋 D蓹rb蓹nd keçidi vasit蓹sil蓹, habel蓹 Böyük Qafqaz谋n ba艧qa da臒 a艧谋r谋mlar谋ndan (Az蓹rbaycan Respublikas谋n谋n Qax rayonundak谋 da臒 a艧谋r谋mlar谋ndan birini yerli 蓹hali indi d蓹 Hun beli adland谋r谋r </span></span><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif; font-size:14px"> 潭 </span><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Y.M.) keç蓹r蓹k yay谋lm谋艧d谋lar. O臒uz müq蓹dd蓹s D蓹d蓹 Qorqudun q蓹brinin D蓹rb蓹ndd蓹 olmas谋 bar蓹d蓹 ilk m蓹nb蓹l蓹rin m蓹lumat谋, D蓹rb蓹ndin qala qap谋lar谋ndan birinin D蓹d蓹 Qorqudun m蓹nsub oldu臒u Bayat elinin (o臒uz tayfas谋 bayatlar谋n) ad谋 il蓹 "Bayat qap谋s谋" adlanmas谋 bunu sübut edir.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Avrasiyan谋n geni艧 蓹razil蓹rind蓹 m蓹skunla艧m谋艧 q蓹dim türkl蓹r, o cüml蓹d蓹n o臒uzlar ümumtürk m蓹kan谋n谋n 艧imal谋 il蓹 c蓹nubunu, y蓹ni Q谋pçaq düzü il蓹 C蓹nubi Qafqaz谋 蓹laq蓹l蓹ndir蓹n bu mühüm keçidi — "D蓹mir qap谋"n谋 daim 蓹ll蓹rind蓹 saxlama臒a çal谋艧谋rd谋lar.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Ba艧qa ilk m蓹nb蓹l蓹rl蓹 yana艧谋, O臒uz türkl蓹rind蓹n olan a臒qoyunlular谋n 蓹n qüdr蓹tli hökmdar谋 Uzun H蓹s蓹nin (1454-1478) hökmü il蓹 茝bu B蓹kr 蓹l-Tehrani 蓹l-陌sfahaninin yazd谋臒谋 "Kitabi-Diyarb蓹kriyy蓹" adlanan o臒uznam蓹d蓹 veril蓹n faktlar da o臒uz türkl蓹rinin, o cüml蓹d蓹n xalq谋m谋z谋n soykökünd蓹 duran a臒qoyunlu v蓹 qaraqoyunlular谋n Az蓹rbaycan谋n, h蓹mçinin bütövlükd蓹 C蓹nubi Qafqaz谋n v蓹 Ön Asiyan谋n 蓹n q蓹dim sakinl蓹rind蓹n biri oldu臒unu sübut edir. Göst蓹ril蓹n mü蓹llif Uzun H蓹s蓹nin böyük babas谋 — A臒qoyunlu dövl蓹tinin banisi Qara Yuluk Osman b蓹yin n蓹sil 艧蓹c蓹r蓹sini bir-bir ara艧d谋raraq, n蓹hay蓹t, O臒uz xaqana çatd谋r谋r. O臒uz xaqan谋n ba艧ç谋l谋q etdiyi böyük türk dövl蓹tinin t蓹rkibin蓹 daxil olan 蓹razil蓹ri sadalay谋r v蓹 bütün o臒uz türkl蓹rinin kökünd蓹 duran bu böyük hökmdar谋n, y蓹ni O臒uz xaqan谋n Göyç蓹 d蓹nizi 蓹traf谋nda v蓹fat etdiyini göst蓹rir. Az蓹rbaycan谋n O臒uz xaqan谋n ba艧ç谋l谋q etdiyi dövl蓹tin t蓹rkibin蓹 daxil olmas谋 v蓹 böyük xaqan谋n özünün d蓹 burada — Göyç蓹 d蓹nizi 蓹traf谋nda v蓹fat etm蓹si fakt谋 bu diyar谋n 蓹n q蓹dim o臒uz-türk m蓹sk蓹nl蓹rind蓹n biri oldu臒unu sübut edir.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">D蓹d蓹 Qorqud "Kitabi-Diyab蓹kriyy蓹"nin mü蓹llifi O臒uzun n蓹v蓹si Xanlar xan谋 Bayand谋r xaqan谋nda "Qaraba臒 q谋艧la臒谋 v蓹 Göyç蓹 d蓹nizi yaylaqlar谋nda ömür sürdüyünü", burada "böyük bir qurultay ça臒谋r谋b, m蓹ml蓹k蓹ti o臒lanlar谋 aras谋nda qabiliyy蓹tl蓹rin蓹 gör蓹 bölü艧dürdükd蓹n sonra Allah谋n d蓹v蓹tini q蓹bul etdiyini" yaz谋r. 茝bu B蓹kr 蓹l-Tehrani 蓹l-陌sfahani t蓹sdiq edirdi ki, a臒qoyunlu Qara Yuluk Osman b蓹yin 20-ci babas谋 Sunqur b蓹y M蓹h蓹mm蓹d pey臒蓹mb蓹rin müasiri idi. O, Alagöz v蓹 Göyç蓹 d蓹nizi yaylaqlar谋 t蓹r蓹fd蓹ki s蓹rh蓹dl蓹rd蓹 "kafirl蓹rl蓹 müharib蓹 etmi艧" v蓹 döyü艧l蓹rd蓹n birind蓹 h蓹lak olmu艧du. Qara Yuluk Osman b蓹yin 14-cü babas谋 艦蓹ktur xan is蓹 茝linc蓹 qalas谋 u臒runda döyü艧l蓹rd蓹 q蓹hr蓹manl谋q göst蓹rmi艧, onu "kafirl蓹rin" 蓹lind蓹n geri alm谋艧d谋. X蓹lif蓹 Harun 蓹r-R蓹艧idin müasiri olan Q谋pçaq xan da 茝linc蓹 qalas谋 u臒runda "kafirl蓹r"l蓹 müharib蓹l蓹r aparm谋艧, onlar谋 m蓹臒lubiyy蓹t蓹 u臒radaraq qalan谋 azad etmi艧di.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">"Kitabi-D蓹d蓹 Qorqud" boylar谋 il蓹 s蓹sl蓹艧蓹n, M蓹h蓹mm蓹d pey臒蓹mb蓹rin dövründ蓹 v蓹 Xilaf蓹t i艧臒allar谋 zaman谋 c蓹r蓹yan etmi艧 hadis蓹l蓹rl蓹 üst-üst蓹 dü艧蓹n bütün bu faktlar tarixi reall谋q olmaqla yana艧谋, eyni zamanda Az蓹rbaycan谋n öz güclü dövl蓹tçilik v蓹 müst蓹qillik 蓹n蓹n蓹l蓹rini qoruyub saxlad谋臒谋n谋 da sübut edir.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Türk tayfalar谋, ba艧qa xalqlar v蓹 etnik qruplardan f蓹rqli olaraq, Az蓹rbaycan谋n bütün 蓹razisin蓹 — h蓹m 艧imal谋na, h蓹m d蓹 c蓹nubuna yay谋lm谋艧d谋lar v蓹 çoxluq t蓹艧kil edirdil蓹r. Buna gör蓹 d蓹, eram谋z谋n ilk yüzillikl蓹rind蓹n ba艧layaraq, türk dili Az蓹rbaycan 蓹razisind蓹 ya艧ayan v蓹 sayca az olan xalqlar, etnik qruplar aras谋nda da ba艧l谋ca ünsiyy蓹t vasit蓹sin蓹 çevrilm蓹kd蓹 idi. Türk dili, h蓹m d蓹 艧imalla c蓹nub aras谋nda birl蓹艧dirici, 蓹laq蓹l蓹ndirici rol oynay谋rd谋. Bu amilin o zaman vahid xalq谋n t蓹艧蓹kkülü prosesind蓹 çox mühüm rolu vard谋. Çünki b蓹hs olunan dövrd蓹 bütün Az蓹rbaycan 蓹razisini 蓹hat蓹 ed蓹n vahid dini görü艧 — t蓹kallahl谋 din yox idi. Q蓹dim türkl蓹rin ba艧 Allah谋 olan Tanr谋ya sitayi艧 — tanr谋ç谋l谋q h蓹l蓹 ba艧qa dini görü艧l蓹ri s谋x谋艧d谋r谋b tamamil蓹 aradan qald谋ra bilm蓹mi艧di. Z蓹rdü艧tlük, at蓹艧p蓹r蓹stlik, Gün蓹艧蓹, Aya, Göy蓹, ulduzlara, torpa臒a, suya v蓹 s. sitayi艧 davam etm蓹kd蓹 idi. Ölk蓹nin 艧imal谋nda — Albaniya 蓹razisinin b蓹zi yerl蓹rind蓹, 蓹sas蓹n da臒l谋q q蓹rb bölg蓹l蓹rind蓹, xristianl谋q yay谋lmaqda idi. Lakin müst蓹qil Alban kils蓹si qon艧u erm蓹ni v蓹 gürcü kils蓹l蓹rinin k蓹skin r蓹qab蓹ti 艧蓹raitind蓹 f蓹aliyy蓹t göst蓹rirdi.</span></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:14px"><span style="font-family:arial,helvetica,sans-serif">Bu mür蓹kk蓹b tarixi 艧蓹raitd蓹 güclü v蓹 apar谋c谋 h蓹rbi-siyasi qüvv蓹y蓹 çevril蓹n çoxsayl谋 türk etnoslar谋 Az蓹rbaycan dövl蓹tçiliyinin 蓹sas da艧谋y谋c谋lar谋 idil蓹r. H蓹l蓹 vahid t蓹kallahl谋 Dinin olmad谋臒谋 bir dövrd蓹 m蓹hz türk etnoslar谋 v蓹 türk dili, 艧imall谋-c蓹nublu, bütün ölk蓹 蓹razisind蓹 birl蓹艧dirici rol oynay谋rd谋. Türk etnoslar谋 Az蓹rbaycan dövl蓹tçiliyinin v蓹 ölk蓹nin müst蓹qillik 蓹n蓹n蓹l蓹rinin qorunub saxlanmas谋nda da apar谋c谋 rol oynay谋rd谋lar.</span></span></p> </div> </article> </section> <footer> <div class="menubar footer-container" id="footer-load"></div> </footer> </div> <script src="/assets/110dab23/jquery.js"></script> <script src="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/tiny-slider/2.8.5/min/tiny-slider.js"></script> <script src="/media/javascripts/script.js?v=280823"></script> </body> </html>