CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="tr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Eski Ahit - Vikipedi</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )trwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Ocak","Şubat","Mart","Nisan","Mayıs","Haziran","Temmuz","Ağustos","Eylül","Ekim","Kasım","Aralık"],"wgRequestId":"3682c647-aaba-4284-aeec-730443b0c853","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Eski_Ahit","wgTitle":"Eski Ahit","wgCurRevisionId":34161339,"wgRevisionId":33405006,"wgArticleId":5588,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Webarşiv şablonu wayback bağlantıları","Yalın URL kaynaklı tüm maddeler","Yalın URL kaynaklı maddeler Ekim 2023","GND tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","LCCN tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","LNB tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","NDL tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","NKC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","TDVİA tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","VIAF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri", "WorldCat-LCCN tanımlayıcısı içeren Vikipedi maddeleri","Eski Ahit","Hristiyanlık"],"wgPageViewLanguage":"tr","wgPageContentLanguage":"tr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Eski_Ahit","wgRelevantArticleId":5588,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":2}}},"wgStableRevisionId":33405006,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"tr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"tr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":50000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage", "wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q19786","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgEditLatestRevision":true};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready", "ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.extra-toolbar-buttons","ext.gadget.HizliBilgi","ext.gadget.OpenStreetMap","ext.gadget.switcher","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tr&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=tr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/93/Papyrus_Nash.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="2100"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/93/Papyrus_Nash.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1400"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="1120"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Eski Ahit - Vikipedi"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//tr.m.wikipedia.org/wiki/Eski_Ahit"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Değiştir" href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Vikipedi (tr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//tr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Eski_Ahit"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.tr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Vikipedi Atom beslemesi" href="/w/index.php?title=%C3%96zel:SonDe%C4%9Fi%C5%9Fiklikler&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Eski_Ahit rootpage-Eski_Ahit skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">İçeriğe atla</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ana menü" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Ana menü</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Ana menü</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">gizle</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Gezinti </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Anasayfa" title="Anasayfayı ziyaret et [z]" accesskey="z"><span>Anasayfa</span></a></li><li id="n-Hakkımızda" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Hakk%C4%B1nda"><span>Hakkımızda</span></a></li><li id="n-İçindekiler" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:G%C3%B6z_at"><span>İçindekiler</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:Rastgele" title="Rastgele bir sayfaya gidin [x]" accesskey="x"><span>Rastgele madde</span></a></li><li id="n-Seçkin-içerik" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Se%C3%A7kin_i%C3%A7erik"><span>Seçkin içerik</span></a></li><li id="n-Yakınımdakiler" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:Yak%C4%B1n%C4%B1mdakiler"><span>Yakınımdakiler</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Katılım" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Katılım" > <div class="vector-menu-heading"> Katılım </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-sandbox" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Deneme_tahtas%C4%B1"><span>Deneme tahtası</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:K%C3%B6y_%C3%A7e%C5%9Fmesi" title="Güncel olaylarla ilgili son bilgiler"><span>Köy çeşmesi</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:SonDe%C4%9Fi%C5%9Fiklikler" title="Vikide yapılmış son değişikliklerin listesi [r]" accesskey="r"><span>Son değişiklikler</span></a></li><li id="n-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Y%C3%BCkle"><span>Dosya yükle</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Topluluk_portali" title="Proje hakkında, neler yapabilirsiniz, ne nerededir"><span>Topluluk portali</span></a></li><li id="n-shop-text" class="mw-list-item"><a href="//shop.wikimedia.org"><span>Wikimedia dükkânı</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Yard%C4%B1m:%C4%B0%C3%A7indekiler" title="Yardım almak için"><span>Yardım</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Anasayfa" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Vikipedi" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-tr.svg" style="width: 6.6875em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Özgür Ansiklopedi" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-tr.svg" width="104" height="13" style="width: 6.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%C3%96zel:Ara" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Vikipedi içinde ara [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Ara</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Vikipedi üzerinde ara" aria-label="Vikipedi üzerinde ara" autocapitalize="sentences" title="Vikipedi içinde ara [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Özel:Ara"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Ara</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Kişisel araçlar"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Görünüm"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Sayfanın yazı tipi boyutunun, genişliğinin ve renginin görünümünü değiştirin" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Görünüm" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Görünüm</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tr.wikipedia.org&uselang=tr" class=""><span>Bağış yapın</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C3%96zel:HesapOlu%C5%9Ftur&returnto=Eski+Ahit" title="Bir hesap oluşturup oturum açmanız tavsiye edilmektedir ancak bu zorunlu değildir" class=""><span>Hesap oluştur</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C3%96zel:Kullan%C4%B1c%C4%B1OturumuA%C3%A7ma&returnto=Eski+Ahit" title="Oturum açmanız tavsiye edilmektedir; ancak bu zorunlu değildir [o]" accesskey="o" class=""><span>Oturum aç</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Daha fazla seçenek" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Kişisel araçlar" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Kişisel araçlar</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Kullanıcı menüsü" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tr.wikipedia.org&uselang=tr"><span>Bağış yapın</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:HesapOlu%C5%9Ftur&returnto=Eski+Ahit" title="Bir hesap oluşturup oturum açmanız tavsiye edilmektedir ancak bu zorunlu değildir"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Hesap oluştur</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:Kullan%C4%B1c%C4%B1OturumuA%C3%A7ma&returnto=Eski+Ahit" title="Oturum açmanız tavsiye edilmektedir; ancak bu zorunlu değildir [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Oturum aç</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Çıkış yapmış editörler için sayfalar <a href="/wiki/Yard%C4%B1m:Giri%C5%9F" aria-label="Değişiklik yapma hakkında daha fazla bilgi edinin"><span>daha fazla bilgi</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:Katk%C4%B1lar%C4%B1m" title="Bu IP adresinden yapılmış değişiklikler listesi [y]" accesskey="y"><span>Katkılar</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:MesajSayfam" title="Bu IP adresindeki düzenlemeler hakkında tartışma [n]" accesskey="n"><span>Mesaj</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="İçindekiler" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">İçindekiler</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">gizle</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Giriş</div> </a> </li> <li id="toc-Kavramlar_ve_anlamları" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kavramlar_ve_anlamları"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Kavramlar ve anlamları</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Kavramlar_ve_anlamları-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Kavramlar ve anlamları alt bölümünü aç/kapa</span> </button> <ul id="toc-Kavramlar_ve_anlamları-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Yahudilikte" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Yahudilikte"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Yahudilikte</span> </div> </a> <ul id="toc-Yahudilikte-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hristiyanlıkta" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hristiyanlıkta"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Hristiyanlıkta</span> </div> </a> <ul id="toc-Hristiyanlıkta-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-İslamiyette" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#İslamiyette"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>İslamiyette</span> </div> </a> <ul id="toc-İslamiyette-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-İbranice_Kutsal_Yazıların_dilleri" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#İbranice_Kutsal_Yazıların_dilleri"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>İbranice Kutsal Yazıların dilleri</span> </div> </a> <ul id="toc-İbranice_Kutsal_Yazıların_dilleri-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-İbranice_Kutsal_Yazılarının_yazılış_zamanı" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#İbranice_Kutsal_Yazılarının_yazılış_zamanı"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>İbranice Kutsal Yazılarının yazılış zamanı</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-İbranice_Kutsal_Yazılarının_yazılış_zamanı-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>İbranice Kutsal Yazılarının yazılış zamanı alt bölümünü aç/kapa</span> </button> <ul id="toc-İbranice_Kutsal_Yazılarının_yazılış_zamanı-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-İbranice_Kutsal_Yazıların_tanıklığı" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#İbranice_Kutsal_Yazıların_tanıklığı"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>İbranice Kutsal Yazıların tanıklığı</span> </div> </a> <ul id="toc-İbranice_Kutsal_Yazıların_tanıklığı-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dinbilimcilerin_görüşü" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dinbilimcilerin_görüşü"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Dinbilimcilerin görüşü</span> </div> </a> <ul id="toc-Dinbilimcilerin_görüşü-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-İbranice_Kutsal_Yazı_sayılan_kitapların_listesi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#İbranice_Kutsal_Yazı_sayılan_kitapların_listesi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>İbranice Kutsal Yazı sayılan kitapların listesi</span> </div> </a> <ul id="toc-İbranice_Kutsal_Yazı_sayılan_kitapların_listesi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kanon_ya_da_kitaplar_listesi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kanon_ya_da_kitaplar_listesi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Kanon ya da kitaplar listesi</span> </div> </a> <ul id="toc-Kanon_ya_da_kitaplar_listesi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-El_Yazmaları" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#El_Yazmaları"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>El Yazmaları</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-El_Yazmaları-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>El Yazmaları alt bölümünü aç/kapa</span> </button> <ul id="toc-El_Yazmaları-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Papirüs_El_Yazmaları" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Papirüs_El_Yazmaları"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Papirüs El Yazmaları</span> </div> </a> <ul id="toc-Papirüs_El_Yazmaları-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vellum_ve_Deri_El_Yazmaları" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Vellum_ve_Deri_El_Yazmaları"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Vellum ve Deri El Yazmaları</span> </div> </a> <ul id="toc-Vellum_ve_Deri_El_Yazmaları-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Eski_tercümeler" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Eski_tercümeler"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Eski tercümeler</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Eski_tercümeler-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Eski tercümeler alt bölümünü aç/kapa</span> </button> <ul id="toc-Eski_tercümeler-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Samiriye_Pentatökü" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Samiriye_Pentatökü"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Samiriye Pentatökü</span> </div> </a> <ul id="toc-Samiriye_Pentatökü-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Aramca_Targumlar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Aramca_Targumlar"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Aramca Targumlar</span> </div> </a> <ul id="toc-Aramca_Targumlar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Yunanca_Septuagint" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Yunanca_Septuagint"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.3</span> <span>Yunanca Septuagint</span> </div> </a> <ul id="toc-Yunanca_Septuagint-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-İçerik" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#İçerik"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>İçerik</span> </div> </a> <ul id="toc-İçerik-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Eski_Ahit'in_Kutsal_Kitap_açısından_anlamı" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Eski_Ahit'in_Kutsal_Kitap_açısından_anlamı"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Eski Ahit'in Kutsal Kitap açısından anlamı</span> </div> </a> <ul id="toc-Eski_Ahit'in_Kutsal_Kitap_açısından_anlamı-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-İlgili_sinema_filmleri" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#İlgili_sinema_filmleri"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>İlgili sinema filmleri</span> </div> </a> <ul id="toc-İlgili_sinema_filmleri-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kaynakça" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kaynakça"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Kaynakça</span> </div> </a> <ul id="toc-Kaynakça-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ayrıca_bakınız" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ayrıca_bakınız"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Ayrıca bakınız</span> </div> </a> <ul id="toc-Ayrıca_bakınız-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dış_bağlantılar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Dış_bağlantılar"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Dış bağlantılar</span> </div> </a> <ul id="toc-Dış_bağlantılar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="İçindekiler" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="İçindekiler tablosunu değiştir" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">İçindekiler tablosunu değiştir</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Eski Ahit</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Başka bir dildeki sayfaya gidin. 149 dilde mevcut" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-149" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">149 dil</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Ou_Testament" title="Ou Testament - Afrikaanca" lang="af" hreflang="af" data-title="Ou Testament" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaanca" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Altes_Testament" title="Altes Testament - İsviçre Almancası" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Altes Testament" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="İsviçre Almancası" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%A5%E1%88%89%E1%8B%AD_%E1%8A%AA%E1%8B%B3%E1%8A%95" title="ብሉይ ኪዳን - Amharca" lang="am" hreflang="am" data-title="ብሉይ ኪዳን" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Amharca" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Antigo_Testamento" title="Antigo Testamento - Aragonca" lang="an" hreflang="an" data-title="Antigo Testamento" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonca" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85" title="العهد القديم - Arapça" lang="ar" hreflang="ar" data-title="العهد القديم" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arapça" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%95%DC%9D%DC%AC%DC%9D%DC%A9%DC%9D_%DC%A5%DC%AC%DC%9D%DC%A9%DC%AC%DC%90" title="ܕܝܬܝܩܝ ܥܬܝܩܬܐ - Aramice" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܕܝܬܝܩܝ ܥܬܝܩܬܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="Aramice" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85" title="العهد القديم - Mısır Arapçası" lang="arz" hreflang="arz" data-title="العهد القديم" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Mısır Arapçası" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Vieyu_Testamentu" title="Vieyu Testamentu - Asturyasça" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Vieyu Testamentu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturyasça" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D1%80%D0%B8%D1%8F%D0%B1_%D0%9A%D1%8A%D0%BE%D1%82%D3%80%D0%B8" title="Басрияб КъотӀи - Avar dili" lang="av" hreflang="av" data-title="Басрияб КъотӀи" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="Avar dili" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/%C6%8Fhdi-%C9%99tiq" title="Əhdi-ətiq - Azerbaycan dili" lang="az" hreflang="az" data-title="Əhdi-ətiq" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbaycan dili" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%B9%D8%AA%DB%8C%D9%82" title="عهد عتیق - South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="عهد عتیق" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D2%AB%D0%BA%D0%B5_%D2%92%D3%99%D2%BB%D0%B5%D0%B4" title="Иҫке Ғәһед - Başkırtça" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Иҫке Ғәһед" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Başkırtça" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Oids_Testament" title="Oids Testament - Bavyera dili" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Oids Testament" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavyera dili" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Sen%C4%81sis_Testam%C4%97nts" title="Senāsis Testamėnts - Samogitçe" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Senāsis Testamėnts" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitçe" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B_%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82" title="Стары Запавет - Belarusça" lang="be" hreflang="be" data-title="Стары Запавет" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarusça" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B_%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82" title="Стары Запавет - Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Стары Запавет" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Wasiat_Kolot" title="Wasiat Kolot - Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Wasiat Kolot" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%B7%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82" title="Стар завет - Bulgarca" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Стар завет" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgarca" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%A8_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%AE" title="পুরাতন নিয়ম - Bengalce" lang="bn" hreflang="bn" data-title="পুরাতন নিয়ম" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengalce" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Testamant_Kozh" title="Testamant Kozh - Bretonca" lang="br" hreflang="br" data-title="Testamant Kozh" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretonca" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Stari_zavjet" title="Stari zavjet - Boşnakça" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Stari zavjet" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Boşnakça" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Antic_Testament" title="Antic Testament - Katalanca" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Antic Testament" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Katalanca" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/G%C3%B4-i%C3%B3k_S%C3%A9ng-g%C4%ADng" title="Gô-iók Séng-gĭng - Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Gô-iók Séng-gĭng" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Daang_Tugon" title="Daang Tugon - Sebuano dili" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Daang Tugon" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="Sebuano dili" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DB%95%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%DA%A9%DB%86%D9%86" title="پەیمانی کۆن - Orta Kürtçe" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="پەیمانی کۆن" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Orta Kürtçe" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Anticu_Testamentu" title="Anticu Testamentu - Korsikaca" lang="co" hreflang="co" data-title="Anticu Testamentu" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="Korsikaca" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Star%C3%BD_z%C3%A1kon" title="Starý zákon - Çekçe" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Starý zákon" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Çekçe" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D0%B2%C4%95_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BB" title="Кивĕ Халал - Çuvaşça" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Кивĕ Халал" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Çuvaşça" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Yr_Hen_Destament" title="Yr Hen Destament - Galce" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Yr Hen Destament" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Galce" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Det_Gamle_Testamente" title="Det Gamle Testamente - Danca" lang="da" hreflang="da" data-title="Det Gamle Testamente" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Danca" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Altes_Testament" title="Altes Testament - Almanca" lang="de" hreflang="de" data-title="Altes Testament" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Almanca" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Ehdo_K%C4%B1han" title="Ehdo Kıhan - Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Ehdo Kıhan" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CE%AC_%CE%94%CE%B9%CE%B1%CE%B8%CE%AE%CE%BA%CE%B7" title="Παλαιά Διαθήκη - Yunanca" lang="el" hreflang="el" data-title="Παλαιά Διαθήκη" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Yunanca" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Old_Testament" title="Old Testament - İngilizce" lang="en" hreflang="en" data-title="Old Testament" data-language-autonym="English" data-language-local-name="İngilizce" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Malnova_Testamento" title="Malnova Testamento - Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Malnova Testamento" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Antiguo_Testamento" title="Antiguo Testamento - İspanyolca" lang="es" hreflang="es" data-title="Antiguo Testamento" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="İspanyolca" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Vana_testament" title="Vana testament - Estonca" lang="et" hreflang="et" data-title="Vana testament" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estonca" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Itun_Zaharra" title="Itun Zaharra - Baskça" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Itun Zaharra" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskça" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%B9%D8%AA%DB%8C%D9%82" title="عهد عتیق - Farsça" lang="fa" hreflang="fa" data-title="عهد عتیق" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Farsça" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Vanha_testamentti" title="Vanha testamentti - Fince" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Vanha testamentti" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fince" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Na_Veiyalayalati_Makawa" title="Na Veiyalayalati Makawa - Fiji dili" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Na Veiyalayalati Makawa" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="Fiji dili" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Gamla_Testamenti" title="Gamla Testamenti - Faroe dili" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Gamla Testamenti" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="Faroe dili" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Ancien_Testament" title="Ancien Testament - Fransızca" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Ancien Testament" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Fransızca" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Vecjo_Testament" title="Vecjo Testament - Friuli dili" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Vecjo Testament" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="Friuli dili" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Alde_Testamint" title="Alde Testamint - Batı Frizcesi" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Alde Testamint" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Batı Frizcesi" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Sean-Tiomna" title="Sean-Tiomna - İrlandaca" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Sean-Tiomna" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="İrlandaca" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Seann_Tiomnadh" title="Seann Tiomnadh - İskoç Gaelcesi" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Seann Tiomnadh" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="İskoç Gaelcesi" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Antigo_Testamento" title="Antigo Testamento - Galiçyaca" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Antigo Testamento" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galiçyaca" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/Adlo_korar" title="Adlo korar - Goa Konkanicesi" lang="gom" hreflang="gom" data-title="Adlo korar" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goa Konkanicesi" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-guc mw-list-item"><a href="https://guc.wikipedia.org/wiki/P%C3%BCtchapalaa_Kama%27air%C3%BC" title="Pütchapalaa Kama'airü - Wayuu dili" lang="guc" hreflang="guc" data-title="Pütchapalaa Kama'airü" data-language-autonym="Wayuunaiki" data-language-local-name="Wayuu dili" class="interlanguage-link-target"><span>Wayuunaiki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Tsohon_Alkawari" title="Tsohon Alkawari - Hausa dili" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Tsohon Alkawari" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="Hausa dili" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Khiu-yok_S%E1%B9%B3n-k%C3%AEn" title="Khiu-yok Sṳn-kîn - Hakka Çincesi" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Khiu-yok Sṳn-kîn" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Çincesi" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%91%D7%A8%D7%99%D7%AA_%D7%94%D7%99%D7%A9%D7%A0%D7%94" title="הברית הישנה - İbranice" lang="he" hreflang="he" data-title="הברית הישנה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="İbranice" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%BE_%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%AE" title="पुराना नियम - Hintçe" lang="hi" hreflang="hi" data-title="पुराना नियम" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hintçe" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Stari_zavjet" title="Stari zavjet - Hırvatça" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Stari zavjet" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Hırvatça" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Stary_zako%C5%84" title="Stary zakoń - Yukarı Sorbça" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Stary zakoń" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="Yukarı Sorbça" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Ansyen_Testaman" title="Ansyen Testaman - Haiti Kreyolu" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Ansyen Testaman" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="Haiti Kreyolu" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/%C3%93sz%C3%B6vets%C3%A9g" title="Ószövetség - Macarca" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Ószövetség" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Macarca" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%B6_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Հին Կտակարան - Ermenice" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Հին Կտակարան" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Ermenice" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Vetere_Testamento" title="Vetere Testamento - İnterlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Vetere Testamento" data-language-autonym="İnterlingua" data-language-local-name="İnterlingua" class="interlanguage-link-target"><span>İnterlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Perjanjian_Lama" title="Perjanjian Lama - Endonezce" lang="id" hreflang="id" data-title="Perjanjian Lama" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Endonezce" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Ancian_Testament" title="Ancian Testament - Interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Ancian Testament" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="Interlingue" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Anciena_Testamento" title="Anciena Testamento - Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Anciena Testamento" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Gamla_testamenti%C3%B0" title="Gamla testamentið - İzlandaca" lang="is" hreflang="is" data-title="Gamla testamentið" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="İzlandaca" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Antico_Testamento" title="Antico Testamento - İtalyanca" lang="it" hreflang="it" data-title="Antico Testamento" data-language-autonym="İtaliano" data-language-local-name="İtalyanca" class="interlanguage-link-target"><span>İtaliano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E6%97%A7%E7%B4%84%E8%81%96%E6%9B%B8" title="旧約聖書 - Japonca" lang="ja" hreflang="ja" data-title="旧約聖書" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japonca" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Prajanjian_Lawas" title="Prajanjian Lawas - Cava dili" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Prajanjian Lawas" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Cava dili" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%90%E1%83%A6%E1%83%97%E1%83%A5%E1%83%9B%E1%83%90" title="ძველი აღთქმა - Gürcüce" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ძველი აღთქმა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Gürcüce" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/A%CC%B1khwukhwop_La%CC%B1p_A%CC%B1nu" title="A̱khwukhwop La̱p A̱nu - Tyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="A̱khwukhwop La̱p A̱nu" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="Tyap" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D3%A9%D0%BD%D0%B5_%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%96%D0%BC" title="Көне келісім - Kazakça" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Көне келісім" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazakça" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B9%E0%B2%B3%E0%B3%86_%E0%B2%92%E0%B2%A1%E0%B2%82%E0%B2%AC%E0%B2%A1%E0%B2%BF%E0%B2%95%E0%B3%86" title="ಹಳೆ ಒಡಂಬಡಿಕೆ - Kannada dili" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಹಳೆ ಒಡಂಬಡಿಕೆ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Kannada dili" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EA%B5%AC%EC%95%BD%EC%84%B1%EA%B2%BD" title="구약성경 - Korece" lang="ko" hreflang="ko" data-title="구약성경" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Korece" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Peymana_Kevin" title="Peymana Kevin - Kürtçe" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Peymana Kevin" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Kürtçe" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Vetus_Testamentum" title="Vetus Testamentum - Latince" lang="la" hreflang="la" data-title="Vetus Testamentum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latince" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Antiko_Testamento" title="Antiko Testamento - Ladino" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Antiko Testamento" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="Ladino" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Aalt_Testament" title="Aalt Testament - Lüksemburgca" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Aalt Testament" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Lüksemburgca" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%83%D1%85_%D0%90%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82" title="Бух Аманат - Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="Бух Аманат" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target"><span>Лакку</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Atesta_Vea" title="Atesta Vea - Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Atesta Vea" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Antigo_Testamento" title="Antigo Testamento - Ligurca" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Antigo Testamento" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurca" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Antigh_Testament" title="Antigh Testament - Lombardça" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Antigh Testament" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombardça" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Boy%C3%B3kani_bwa_Kala" title="Boyókani bwa Kala - Lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Boyókani bwa Kala" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="Lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Senasis_Testamentas" title="Senasis Testamentas - Litvanca" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Senasis Testamentas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litvanca" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Vec%C4%81_Der%C4%ABba" title="Vecā Derība - Letonca" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Vecā Derība" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Letonca" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Testamenta_Taloha" title="Testamenta Taloha - Malgaşça" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Testamenta Taloha" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Malgaşça" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Kawenata_Tawhito" title="Kawenata Tawhito - Maori dili" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Kawenata Tawhito" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="Maori dili" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%B7%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82" title="Стар завет - Makedonca" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Стар завет" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Makedonca" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AA%E0%B4%B4%E0%B4%AF_%E0%B4%A8%E0%B4%BF%E0%B4%AF%E0%B4%AE%E0%B4%82" title="പഴയ നിയമം - Malayalam dili" lang="ml" hreflang="ml" data-title="പഴയ നിയമം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam dili" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%83%D1%83%D1%87%D0%B8%D0%BD_%D0%93%D1%8D%D1%80%D1%8D%D1%8D" title="Хуучин Гэрээ - Moğolca" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Хуучин Гэрээ" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Moğolca" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A5%81%E0%A4%A8%E0%A4%BE_%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B0" title="जुना करार - Marathi dili" lang="mr" hreflang="mr" data-title="जुना करार" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi dili" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Perjanjian_Lama" title="Perjanjian Lama - Malayca" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Perjanjian Lama" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Malayca" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Testment_il-Qadim" title="Testment il-Qadim - Maltaca" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Testment il-Qadim" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="Maltaca" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%93%E1%80%99%E1%80%B9%E1%80%99%E1%80%9F%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%BB%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%B8" title="ဓမ္မဟောင်းကျမ်း - Birman dili" lang="my" hreflang="my" data-title="ဓမ္မဟောင်းကျမ်း" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Birman dili" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Oolde_Testement" title="Oolde Testement - Aşağı Saksonca" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Oolde Testement" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="Aşağı Saksonca" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8B_%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B0" title="पुरानो करार - Nepalce" lang="ne" hreflang="ne" data-title="पुरानो करार" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="Nepalce" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nia mw-list-item"><a href="https://nia.wikipedia.org/wiki/Amabu%27ulali_Sif%C3%B6f%C3%B6na" title="Amabu'ulali Siföföna - Nias" lang="nia" hreflang="nia" data-title="Amabu'ulali Siföföna" data-language-autonym="Li Niha" data-language-local-name="Nias" class="interlanguage-link-target"><span>Li Niha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Oude_Testament" title="Oude Testament - Felemenkçe" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Oude Testament" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Felemenkçe" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Det_gamle_testamentet" title="Det gamle testamentet - Norveççe Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Det gamle testamentet" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Norveççe Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Det_gamle_testamentet" title="Det gamle testamentet - Norveççe Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Det gamle testamentet" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Norveççe Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Vu%C3%BB_Testament" title="Vuû Testament - Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Vuû Testament" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Ancian_Testament" title="Ancian Testament - Oksitan dili" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Ancian Testament" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Oksitan dili" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AA%E0%A9%81%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%A3%E0%A8%BE_%E0%A8%A8%E0%A9%87%E0%A8%AE" title="ਪੁਰਾਣਾ ਨੇਮ - Pencapça" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਪੁਰਾਣਾ ਨੇਮ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Pencapça" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Viu_Testamint" title="Viu Testamint - Picard Dili" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Viu Testamint" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard Dili" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Stary_Testament" title="Stary Testament - Lehçe" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Stary Testament" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Lehçe" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%DB%81%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%81_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85" title="عہد نامہ قدیم - Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="عہد نامہ قدیم" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D9%88%DA%93_%D8%AA%DA%93%D9%88%D9%86" title="زوړ تړون - Peştuca" lang="ps" hreflang="ps" data-title="زوړ تړون" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Peştuca" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Antigo_Testamento" title="Antigo Testamento - Portekizce" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Antigo Testamento" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portekizce" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/%C3%91awpa_Rimanakuy" title="Ñawpa Rimanakuy - Keçuva dili" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Ñawpa Rimanakuy" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="Keçuva dili" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Vegl_Testament" title="Vegl Testament - Romanşça" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Vegl Testament" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="Romanşça" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Vechiul_Testament" title="Vechiul Testament - Rumence" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Vechiul Testament" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Rumence" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%82%D1%85%D0%B8%D0%B9_%D0%97%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82" title="Ветхий Завет - Rusça" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Ветхий Завет" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Rusça" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Isezerano_rya_Kera" title="Isezerano rya Kera - Kinyarwanda" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Isezerano rya Kera" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="Kinyarwanda" class="interlanguage-link-target"><span>Ikinyarwanda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D1%80%D0%B3%D1%8D_%D0%AB%D0%B9%D0%B0%D0%B0%D1%85" title="Эргэ Ыйаах - Yakutça" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Эргэ Ыйаах" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Yakutça" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Anticu_Tistamentu" title="Anticu Tistamentu - Sicilyaca" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Anticu Tistamentu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Sicilyaca" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Auld_Testament" title="Auld Testament - İskoçça" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Auld Testament" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="İskoçça" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Boares_testameanta" title="Boares testameanta - Kuzey Laponcası" lang="se" hreflang="se" data-title="Boares testameanta" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="Kuzey Laponcası" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sg mw-list-item"><a href="https://sg.wikipedia.org/wiki/Fini_Testament" title="Fini Testament - Sango" lang="sg" hreflang="sg" data-title="Fini Testament" data-language-autonym="Sängö" data-language-local-name="Sango" class="interlanguage-link-target"><span>Sängö</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Stari_zavjet" title="Stari zavjet - Sırp-Hırvat Dili" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Stari zavjet" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Sırp-Hırvat Dili" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B4%E0%B7%90%E0%B6%BB%E0%B6%AB%E0%B7%92_%E0%B6%9C%E0%B7%92%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B7%83%E0%B7%94%E0%B6%B8" title="පැරණි ගිවිසුම - Sinhali dili" lang="si" hreflang="si" data-title="පැරණි ගිවිසුම" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="Sinhali dili" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Old_Testament" title="Old Testament - Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Old Testament" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Star%C3%BD_z%C3%A1kon" title="Starý zákon - Slovakça" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Starý zákon" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slovakça" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Stara_zaveza" title="Stara zaveza - Slovence" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Stara zaveza" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Slovence" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/%CA%BBO_le_Feagaiga_Tuai" title="ʻO le Feagaiga Tuai - Samoa dili" lang="sm" hreflang="sm" data-title="ʻO le Feagaiga Tuai" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="Samoa dili" class="interlanguage-link-target"><span>Gagana Samoa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Testamende_Yekare" title="Testamende Yekare - Şona dili" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Testamende Yekare" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="Şona dili" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Axdigii_Hore" title="Axdigii Hore - Somalice" lang="so" hreflang="so" data-title="Axdigii Hore" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="Somalice" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Bes%C3%ABlidhja_e_Vjet%C3%ABr" title="Besëlidhja e Vjetër - Arnavutça" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Besëlidhja e Vjetër" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Arnavutça" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B8_%D0%B7%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82" title="Стари завет - Sırpça" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Стари завет" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Sırpça" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Oold_T%C3%A4stam%C3%A4nt" title="Oold Tästamänt - Saterland Frizcesi" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Oold Tästamänt" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frizcesi" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Gamla_testamentet" title="Gamla testamentet - İsveççe" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Gamla testamentet" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="İsveççe" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Agano_la_Kale" title="Agano la Kale - Svahili dili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Agano la Kale" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Svahili dili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AE%B4%E0%AF%88%E0%AE%AF_%E0%AE%8F%E0%AE%B1%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AE%BE%E0%AE%9F%E0%AF%81" title="பழைய ஏற்பாடு - Tamilce" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பழைய ஏற்பாடு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamilce" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%98%E0%B8%AA%E0%B8%B1%E0%B8%8D%E0%B8%8D%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B8%B4%E0%B8%A1" title="พันธสัญญาเดิม - Tayca" lang="th" hreflang="th" data-title="พันธสัญญาเดิม" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Tayca" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Lumang_Tipan" title="Lumang Tipan - Tagalogca" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Lumang Tipan" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalogca" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Olpela_Testamen" title="Olpela Testamen - Tok Pisin" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Olpela Testamen" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="Tok Pisin" class="interlanguage-link-target"><span>Tok Pisin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ty mw-list-item"><a href="https://ty.wikipedia.org/wiki/Faufaa_Tahito" title="Faufaa Tahito - Tahiti dili" lang="ty" hreflang="ty" data-title="Faufaa Tahito" data-language-autonym="Reo tahiti" data-language-local-name="Tahiti dili" class="interlanguage-link-target"><span>Reo tahiti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%97%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%82" title="Старий Завіт - Ukraynaca" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Старий Завіт" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Ukraynaca" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%DB%81%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%81_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85" title="عہد نامہ قدیم - Urduca" lang="ur" hreflang="ur" data-title="عہد نامہ قدیم" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urduca" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Qadimgi_Ahd" title="Qadimgi Ahd - Özbekçe" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Qadimgi Ahd" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Özbekçe" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Vanh_Zavet" title="Vanh Zavet - Veps dili" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Vanh Zavet" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps dili" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/C%E1%BB%B1u_%C6%AF%E1%BB%9Bc" title="Cựu Ước - Vietnamca" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Cựu Ước" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamca" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/V%C3%AE_Testamint" title="Vî Testamint - Valonca" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Vî Testamint" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="Valonca" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/D%C3%A1an_nga_Ginsabutan" title="Dáan nga Ginsabutan - Varay" lang="war" hreflang="war" data-title="Dáan nga Ginsabutan" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Varay" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%97%A7%E7%BA%A6%E5%9C%A3%E7%BB%8F" title="旧约圣经 - Wu Çincesi" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="旧约圣经" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wu Çincesi" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AF%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A8%E1%83%98_%E1%83%90%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98" title="ჯვეში აპიანი - Megrelce" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ჯვეში აპიანი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Megrelce" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/M%C3%A1j%E1%BA%B9%CC%80m%C3%BA_L%C3%A1%C3%A9l%C3%A1%C3%A9" title="Májẹ̀mú Láéláé - Yorubaca" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Májẹ̀mú Láéláé" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="Yorubaca" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Ouwe_Testamant" title="Ouwe Testamant - Zelandaca" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Ouwe Testamant" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="Zelandaca" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%97%A7%E7%BA%A6%E5%9C%A3%E7%BB%8F" title="旧约圣经 - Çince" lang="zh" hreflang="zh" data-title="旧约圣经" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Çince" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E5%A1%94%E7%B4%8D%E8%B5%AB" title="塔納赫 - Edebi Çince" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="塔納赫" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Edebi Çince" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/K%C5%AB-iok_S%C3%A8ng-keng" title="Kū-iok Sèng-keng - Min Nan Çincesi" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Kū-iok Sèng-keng" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Min Nan Çincesi" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%88%8A%E7%B4%84%E8%81%96%E7%B6%93" title="舊約聖經 - Kantonca" lang="yue" hreflang="yue" data-title="舊約聖經" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonca" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q19786#sitelinks-wikipedia" title="Dillerarası bağlantıları değiştir" class="wbc-editpage">Bağlantıları değiştir</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Ad alanları"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Eski_Ahit" title="İçerik sayfasını göster [c]" accesskey="c"><span>Madde</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Tart%C4%B1%C5%9Fma:Eski_Ahit" rel="discussion" title="İçerik ile ilgili tartışma [t]" accesskey="t"><span>Tartışma</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Dil varyantını değiştir" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Türkçe</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Görünüm"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&stable=1"><span>Oku</span></a></li><li id="ca-current" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&stable=0&redirect=no" title="Bu sayfayı bekleyen değişikliklerle gör [v]" accesskey="v"><span>Bekleyen değişiklikler</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&oldid=33405006&veaction=edit" title="Bu sayfayı değiştir [v]" accesskey="v"><span>Değiştir</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="//tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit" title="Bu sayfanın kaynak kodunu düzenleyin [e]" accesskey="e"><span>Kaynağı değiştir</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=history" title="Bu sayfanın geçmiş sürümleri [h]" accesskey="h"><span>Geçmişi gör</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Sayfa araçları"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Araçlar" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Araçlar</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Araçlar</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">gizle</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Daha fazla seçenek" > <div class="vector-menu-heading"> Eylemler </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&stable=1"><span>Oku</span></a></li><li id="ca-more-current" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&stable=0&redirect=no"><span>Bekleyen değişiklikler</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&oldid=33405006&veaction=edit" title="Bu sayfayı değiştir [v]" accesskey="v"><span>Değiştir</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="//tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit" title="Bu sayfanın kaynak kodunu düzenleyin [e]" accesskey="e"><span>Kaynağı değiştir</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=history"><span>Geçmişi gör</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Genel </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:SayfayaBa%C4%9Flant%C4%B1lar/Eski_Ahit" title="Bu sayfaya bağlantı vermiş tüm viki sayfalarının listesi [j]" accesskey="j"><span>Sayfaya bağlantılar</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:%C4%B0lgiliDe%C4%9Fi%C5%9Fiklikler/Eski_Ahit" rel="nofollow" title="Bu sayfadan bağlantı verilen sayfalardaki son değişiklikler [k]" accesskey="k"><span>İlgili değişiklikler</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:%C3%96zelSayfalar" title="Tüm özel sayfaların listesi [q]" accesskey="q"><span>Özel sayfalar</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&oldid=33405006" title="Bu sayfanın bu revizyonuna kalıcı bağlantı"><span>Kalıcı bağlantı</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=info" title="Bu sayfa hakkında daha fazla bilgi"><span>Sayfa bilgisi</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:KaynakG%C3%B6ster&page=Eski_Ahit&id=33405006&wpFormIdentifier=titleform" title="Bu sayfadan nasıl kaynak göstereceği hakkında bilgi"><span>Bu sayfayı kaynak göster</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ftr.wikipedia.org%2Fwiki%2FEski_Ahit"><span>Kısaltılmış URL'yi al</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:QrCode&url=https%3A%2F%2Ftr.wikipedia.org%2Fwiki%2FEski_Ahit"><span>Karekodu indir</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Yazdır/dışa aktar </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:Kitap&bookcmd=book_creator&referer=Eski+Ahit"><span>Bir kitap oluştur</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&printable=yes" title="Bu sayfanın basılmaya uygun sürümü [p]" accesskey="p"><span>Basılmaya uygun görünüm</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Diğer projelerde </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Old_Testament" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q19786" title="Veri havuzundaki ilgili ögeye bağlantı [g]" accesskey="g"><span>Vikiveri ögesi</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Sayfa araçları"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Görünüm"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Görünüm</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">gizle</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-indicator-fr-review-status" class="mw-indicator"><indicator name="fr-review-status" class="mw-fr-review-status-indicator" id="mw-fr-revision-toggle"><span class="cdx-fr-css-icon-review--status--stable"></span><b>Kontrol Edilmiş</b></indicator></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Vikipedi, özgür ansiklopedi</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><div id="mw-fr-revision-messages"><div id="mw-fr-revision-details" class="mw-fr-revision-details-dialog" style="display:none;"><div tabindex="0"></div><div class="cdx-dialog cdx-dialog--horizontal-actions"><header class="cdx-dialog__header cdx-dialog__header--default"><div class="cdx-dialog__header__title-group"><h2 class="cdx-dialog__header__title">Sayfa sürüm durumu</h2><p class="cdx-dialog__header__subtitle">Bu, bu sayfanın kontrol edilmiş bir sürümüdür</p></div><button class="cdx-button cdx-button--action-default cdx-button--weight-quiet
							cdx-button--size-medium cdx-button--icon-only cdx-dialog__header__close-button" aria-label="Close" onclick="document.getElementById("mw-fr-revision-details").style.display = "none";" type="submit"><span class="cdx-icon cdx-icon--medium
							cdx-fr-css-icon--close"></span></button></header><div class="cdx-dialog__body"><i>29 Haziran 2024</i> tarihinde <a class="external text" href="https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C3%96zel:G%C3%BCnl%C3%BCk&type=review&page=%C3%96zel:Badtitle/Message">kontrol edilmiş</a> <a href="/wiki/Vikipedi:S%C3%BCr%C3%BCm_kontrol%C3%BC" title="Vikipedi:Sürüm kontrolü">kararlı sürüm</a> gösterilmektedir. İnceleme bekleyen <a class="external text" href="https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C3%96zel:Badtitle/Message&oldid=33405006&diff=cur">5 değişiklik</a> bulunmaktadır.<p><table id="mw-fr-revisionratings-box" class="flaggedrevs-color-1" style="margin: auto;" cellpadding="0"><tr><td class="fr-text" style="vertical-align: middle;">Doğruluk</td><td class="fr-value40" style="vertical-align: middle;">Görüldü</td></tr></table></p></div></div><div tabindex="0"></div></div></div></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="tr" dir="ltr"><table class="toccolours" style="float: right; margin: 0 0 1em 1em; font-size: 90%; width: 210px;"> <tbody><tr> <th style="background: #ccf; text-align: center; font-size: 110%;"><a href="/wiki/Tanah" title="Tanah">Tanah</a> - <a class="mw-selflink selflink">Eski Ahit</a> </th></tr> <tr> <td><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Papyrus_Nash.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Papyrus_Nash.jpg/220px-Papyrus_Nash.jpg" decoding="async" width="220" height="385" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/93/Papyrus_Nash.jpg 1.5x" data-file-width="240" data-file-height="420" /></a><figcaption>Papirüs Nash, M.Ö. 2. yüzyıl</figcaption></figure> </td></tr> <tr> <td style="background: #ccf; font-size: 100%; text-align: center;"><b><a href="/wiki/Tevrat" title="Tevrat">Tevrat</a></b> - <b>Pentatök</b> </td></tr> <tr> <td style="font-size: 90%; text-align: center;"><a href="/wiki/Ba%C5%9Flang%C4%B1%C3%A7_Kitab%C4%B1" class="mw-redirect" title="Başlangıç Kitabı">Başlangıç</a> · <a href="/wiki/%C3%87%C4%B1k%C4%B1%C5%9F_Kitab%C4%B1" title="Çıkış Kitabı">Çıkış</a> · <a href="/wiki/Levio%C4%9Fullar%C4%B1_Kitab%C4%B1" class="mw-redirect" title="Levioğulları Kitabı">Levioğulları</a> · <a href="/wiki/Say%C4%B1lar_Kitab%C4%B1" title="Sayılar Kitabı">Sayılar</a> · <a href="/wiki/Kanunun_Tekrar%C4%B1_Kitab%C4%B1" class="mw-redirect" title="Kanunun Tekrarı Kitabı">Kanunun Tekrarı</a> </td></tr> <tr> <td style="background: #ccf; font-size: 100%; text-align: center;"><b>Tarihsel Kitaplar</b> </td></tr> <tr> <td style="font-size: 90%; text-align: center;"><a href="/wiki/Ye%C5%9Fu" class="mw-redirect" title="Yeşu">Yeşu</a> · <a href="/w/index.php?title=Hakimler&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hakimler (sayfa mevcut değil)">Hakimler</a> · <a href="/wiki/Rut" title="Rut">Rut</a> <br /> <p><a href="/wiki/1._Samuel" class="mw-redirect" title="1. Samuel">1. Samuel</a> · <a href="/wiki/2._Samuel" class="mw-redirect" title="2. Samuel">2. Samuel</a> <br /> <a href="/wiki/1._Krallar" class="mw-redirect" title="1. Krallar">1. Krallar</a> · <a href="/wiki/2._Krallar" class="mw-redirect" title="2. Krallar">2. Krallar</a> <br /> <a href="/wiki/1._Tarihler" class="mw-redirect" title="1. Tarihler">1. Tarihler</a> · <a href="/wiki/2._Tarihler" class="mw-redirect" title="2. Tarihler">2. Tarihler</a> <br /> <a href="/wiki/Ezra" title="Ezra">Ezra</a> · <a href="/w/index.php?title=Nehemya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nehemya (sayfa mevcut değil)">Nehemya</a> · <a href="/wiki/Ester" title="Ester">Ester</a> <br /> </p> </td></tr> <tr> <td style="background: #ccf; font-size: 100%; text-align: center;"><b>Şiirsel Kitaplar </b> </td></tr> <tr> <td style="font-size: 90%; text-align: center;"> <p><a href="/wiki/Ey%C3%BCp" class="mw-disambig" title="Eyüp">Eyüp</a> · <a href="/wiki/Mezmurlar" class="mw-redirect" title="Mezmurlar">Mezmurlar</a> <br /> <a href="/wiki/%C3%96zdeyi%C5%9Fler" class="mw-redirect" title="Özdeyişler">Özdeyişler</a> · <a href="/wiki/Vaiz" class="mw-disambig" title="Vaiz">Vaiz</a> · <a href="/wiki/Ezgiler_Ezgisi" title="Ezgiler Ezgisi">Ezgiler Ezgisi</a> <br /> </p> </td></tr> <tr> <td style="background: #ccf; font-size: 100%; text-align: center;"><b>Peygamberler </b> </td></tr> <tr> <td style="font-size: 90%; text-align: center;"> <p><a href="/wiki/%C4%B0%C5%9Faya" title="İşaya">İşaya</a> · <a href="/wiki/Yeremya" title="Yeremya">Yeremya</a> · <a href="/wiki/A%C4%9F%C4%B1tlar" class="mw-redirect" title="Ağıtlar">Ağıtlar</a> <br /> <a href="/wiki/Hezekiel" title="Hezekiel">Hezekiel</a> · <a href="/wiki/Daniel" class="mw-disambig" title="Daniel">Daniel</a> <br /> <a href="/wiki/Ho%C5%9Fea" title="Hoşea">Hoşea</a> · <a href="/wiki/Yoel" class="mw-redirect" title="Yoel">Yoel</a> · <a href="/wiki/Amos" title="Amos">Amos</a> <br /> <a href="/w/index.php?title=Obadya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Obadya (sayfa mevcut değil)">Obadya</a> · <a href="/wiki/Yunus" class="mw-disambig" title="Yunus">Yunus</a> · <a href="/wiki/Mika" title="Mika">Mika</a> <br /> <a href="/wiki/Nahum" title="Nahum">Nahum</a> · <a href="/w/index.php?title=Habakkuk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Habakkuk (sayfa mevcut değil)">Habakkuk</a> · <a href="/w/index.php?title=Tsefanya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tsefanya (sayfa mevcut değil)">Tsefanya</a> <br /> <a href="/w/index.php?title=Haggay&action=edit&redlink=1" class="new" title="Haggay (sayfa mevcut değil)">Haggay</a> · <a href="/wiki/Zekeriya" title="Zekeriya">Zekeriya</a> · <a href="/wiki/Malaki" title="Malaki">Malaki</a> <br /> </p> <hr /> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r25548259">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><div class="plainlinks hlist navbar"><span style="word-spacing:0">Bu kutu: </span><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:%C4%B0branice_Kutsal_Yaz%C4%B1lar_(Eski_Ahit)" title="Şablon:İbranice Kutsal Yazılar (Eski Ahit)"><span title="Bu şablonu görüntüle">görüntüle</span></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/%C5%9Eablon_tart%C4%B1%C5%9Fma:%C4%B0branice_Kutsal_Yaz%C4%B1lar_(Eski_Ahit)" title="Şablon tartışma:İbranice Kutsal Yazılar (Eski Ahit)"><span title="Bu şablonu tartış">tartış</span></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Eablon:%C4%B0branice_Kutsal_Yaz%C4%B1lar_(Eski_Ahit)&action=edit"><span title="Bu şablonu değiştir">değiştir</span></a></li></ul></div> </td></tr> </tbody></table> <p><b>Eski Ahit</b> veya <b>Eski Antlaşma</b> (arkaik tabirle "<i>Ahd-i Atik</i>"), <a href="/wiki/Kit%C3%A2b-%C4%B1_Mukaddes" title="Kitâb-ı Mukaddes">Kutsal Kitap</a>'ın (Kitâb-ı Mukaddes) <a href="/wiki/%C4%B0branice" title="İbranice">İbranice</a> kaleme alınmış olan ilk kısmına Hristiyanların verdiği isimdir. Yahudilerin <b><a href="/wiki/Tanah" title="Tanah">Tanah</a></b> ve Müslümanların <b><a href="/wiki/Tevrat" title="Tevrat">Tevrat</a> ve <a href="/wiki/Zebur" title="Zebur">Zebur</a></b> olarak kabul ettikleri kitapları içinde barındırır. Kutsal Kitap'ın birinci yüzyılda <a href="/wiki/Grek%C3%A7e" title="Grekçe">Grekçe</a> kaleme alınan yazılarına "<a href="/wiki/Yeni_Ahit" title="Yeni Ahit">Yeni Ahit</a>" adı verildi. İnançlı Yahudilerce "Yeni Ahit" kabul edilmez. Toplam 39 bölümden oluşur. Eski Ahit; Tevrat, Tarihsel Kitaplar, Şiirsel Kitaplar, Peygamberlik Kitapları olarak 4 temel bölüme ayrılır. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kavramlar_ve_anlamları"><span id="Kavramlar_ve_anlamlar.C4.B1"></span>Kavramlar ve anlamları</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=1" title="Değiştirilen bölüm: Kavramlar ve anlamları" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=1" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Kavramlar ve anlamları"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Yahudilikte">Yahudilikte</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=2" title="Değiştirilen bölüm: Yahudilikte" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=2" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Yahudilikte"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Üç kısımdan oluşur: 1. Tora (Yasa/Öğreti) 2. Nev'im (Peygamberler) ve 3. Ketuvim (Kitaplar). Tanah kavramı (İbranice: תנ״ך TNK; not: İbranicede K harfi ortada ve sonda kullanıldığı zaman H olur) bu üç kısmın ilk harflerini içeriyor: T (=Tora), N (=Nev'im) ve K (=Ketuvim).<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hristiyanlıkta"><span id="Hristiyanl.C4.B1kta"></span>Hristiyanlıkta</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=3" title="Değiştirilen bölüm: Hristiyanlıkta" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=3" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Hristiyanlıkta"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1. Türkçe: Ahd-i Atik, Eski Ahit, Eski Antlaşma </p><p>2. Latinceden etkilenmiş olan dillerde: Old Testament (İngilizce), Altes Testament (Almanca), l'Ancien Testament (Fransızca), Antico Testamento (İtalyanca) </p><p><b>Testament ve Ahit / Antlaşma</b> </p><p>Bu kavramlar 2. Korintoslular 3:14’te bulunan Yunanca bir ifadenin tercümesidir. </p> <dl><dd>''Fakat onların fikirleri körleşmişti; çünkü Mesih'te ortadan kaldırılmış olan aynı peçe, <b>Eski Anlaşmanın</b> okunmasında bugüne dek kaldırılmamış olarak duruyor.'' (2. Korintoslular 3:14; Kitabı Mukaddes, 2004) <br />''İsrailoğulları'nın zihinleri körelmişti. Bugün bile <b>Eski Antlaşma</b> okunurken zihinleri aynı peçeyle örtülü kalıyor. Çünkü bu peçe ancak Mesih aracılığıyla kalkar.'' (2. Korintoslular 3:14; Kutsal Kitap, 2001)</dd></dl> <dl><dd>''But their minds were blinded: for until this day remaineth the same vail untaken away in the reading of the <b>old testament</b>; which vail is done away in Christ.'' (2. Korintoslular 3:14; King James Version, 1769)</dd></dl> <dl><dd>''Aber ihr Sinn wurde verstockt. Denn bis zum heutigen Tag liegt diese Decke über der Verlesung des <b>alten Testaments</b> und wird nicht aufgedeckt, weil sie nur in Christus beseitigt wird.'' (2. Korintoslular 3:14; Luther tercümesi, 1975)</dd></dl> <p>2. Korintoslular 3:14'teki Yunanca ifade <b>diathḗké'</b>dir. </p><p>Tertullianus M.S. 200 civarında ilk olarak Yunanca <b>diathḗké</b> Latince <i>testamentum</i> ile çevirdi. Bugün Avrupa'daki dillerde kullanılan „Testament“ (=vasiyetname) kavramı Latince <i>testamentum</i> ve Yunanca <i>διαϑήκης</i> (diathḗké) sözcüğünün hatalı bir tercümesidir. </p><p>Latince <b>testamentum</b> sözçüğünün anlamı hakkında <i>Essays in Biblical Greek</i> eserinde şunu okuyabiliriz: ''Umumi Latincenin filolojisi tanınmadığı için eskiden <i>testamentum</i> kelimesinin <i>testament</i> (<i>vasiyetname</i>) ya da <i>son istek</i> anlamına geldiği düşünüldü; halbuki yalnız <i>ahit</i> anlamına gelir.''<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>2. Korintoslular 3:14'teki <i>diathḗké</i> sözcüğü aslında <i>ahit</i> yani <i>antlaşma</i> demektir. </p><p>Temel bir eser olan <i>Theologische Realenzyklopädie</i> 2. Korintoslular 3:14 hakkında; eski <i>diathḗké'</i>de okumanın, gelecek ayette belirtildiği gibi Musa'yı okumakla bir olduğunu yazar. Devamen, eski <i>diathḗké</i> Musa'nın kanununu, olsa olsa <i>Pentatök</i>'ü (<i>Musa'nın beş kitabı</i>) kastettiğini anlatır.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Yunanca <i>diathḗké</i> sözcüğü kesinlikle İbranicede yazılan 39 (Başlangıç'tan Malaki'ye kadar) kitabı kastetmez. Pavlus, 2. Korintoslular 3:14'teki sözleriyle bu 39 kitabın küçük bir kısmına değinir. O, Musa'dan Pentatök içinde kaydedilen Kanun <i>Ahdinden</i> (<i>Kanun Antlaşmasından</i>) söz etti. Kanun Ahdi Sina Dağında Tanrı ile İsrailoğulları arasında yapılan bir antlaşmadır. Tanrı'nın bu ahitte dile getirdiği iradesi havra (Yunanca: <i>synagōgē</i>) ibadetlerinde okundu. Pavlus, Eski Ahdin İsa tarafından yerine getirildiğini ve böylece inananların zihinlerinden simgesel bir peçe kaldırıldığını açıkladı. Bu, <i>diathḗké'</i>nin asıl anlamıyla uyum içindedir. </p><p>Hristiyanlık-Yahudilik karşıtlığında, ahit kelimesinden önce kullanılan <i>eski;</i> niteliği <i>eskimiş</i>, <i>iptal edilmiş</i> ve <i>geçerli olmayan</i> olarak yorumlandı. Bu yorum Yahudiliğin değerden düşürülmesine hizmet etti. Fakat İsa Mesih ve takipçileri Kutsal Kitabın bir kısmının güncelliğini kaybettiğini ya da eski olduğunu ima etmektense, bu kayıtlardan “<i>Kutsal Yazılar</i>” olarak söz ettiler (Matta 21:42; Romalılar 1:2). Onlar o zamanki Yahudilik gibi aynı ya da benzeyen kavramlar kullandılar. </p><p>O nedenle Eski Ahitten yani Eski Antlaşmadan <b>İbranice Kutsal Yazılar</b> ya da <b>İbranice Kutsal Kitap</b> olarak söz etmek daha uygundur; çünkü Kutsal Kitap'ın bu kısmının büyük bir bölümünün orijinal hali İbranice yazılmıştır. Benzer şekilde Yeni Ahit yani Yeni Antlaşma denilen kısımdan da <b>Yunanca Kutsal Yazılar</b> ya da <b>Yunanca Kutsal Kitap</b> olarak söz etmek daha uygundur; çünkü Kutsal Kitap'ın bu kısmını yazmak üzere Yunanca kullanıldı. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="İslamiyette"><span id=".C4.B0slamiyette"></span>İslamiyette</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=4" title="Değiştirilen bölüm: İslamiyette" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=4" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: İslamiyette"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b>Tevrat ve Zebur</b> </p><p>Bir görüşe göre <i>Tevrat</i> adı İbranice <i>torah</i> kelimesinden Arapçaya geçmiştir<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ve Musa'nın beş kitabı için kullanılır. Fakat gelenekte Tevrat denilince İbranice (ve Aramca) yazılmış olan tüm 39 kitabı da kapsayan İbranice Kutsal Yazılar anlaşılır. Bu iki farklı anlayışın sebebi, Kur'an'da Tevrat'ın hangi peygambere verildiğinin açıkça belirtilmemesidir. Ayetlerde ''Musa'ya <i>Kitap</i>'ın verildiği'', ''Tevrat'ın bir hidayet ve nur olarak İsrailoğullarının elinde olduğu ve peygamberlerin onunla hükmettikleri'' belirtilmekte ama Musa'ya verilen kitabın Tevrat olduğuna dair açık bir ifade bulunmamaktadır. </p><p>''Bununla birlikte Kur'an bilginleri 'Musa'ya verilen kitabın Tevrat olduğu'nda fikir birliği etmişlerdir. Onlardan hiçbiri İncil'in İsa, Zebur'un Davud'la birlikte zikredilmesine rağmen Tevrat'ın Musa ile zikredilmemesinin üzerinde durmamışlardır.''<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ayrıca, Kur'an'da <a href="/wiki/Musa" title="Musa">Musa</a>'ya <a href="/wiki/Furkan" class="mw-disambig" title="Furkan">Furkan</a>'ın verildiği yazar.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>İslam inancında <i>Zebur'</i>un Tevrat'tan ayrı bir kitap olduğu kabul edilir. Çünkü Kur'an'da Tevrat, Zebur ve İncil'in isimleri ayrı ayrı zikredilmektedir. Fakat Zebur <a href="/wiki/Kutsal_Kitap" class="mw-redirect" title="Kutsal Kitap">Kutsal Kitap</a> içinde Tevrat'tan ayrı bir kitap değil Tevrat'ın 39 bölümünden biridir. Orada Mezmurlar adıyla geçer (İbranice: <i>Mizmor,</i> çoğulu: <i>Mizmorim</i> [ilahi şarkı], Arapça: Mezmur/mizmar, çoğulu: Mezamir [çalgı, kaval], Yunanca: <i>Psalmoi</i> [arp eşliğinde söylenen şarkı]). Bazı dil bilimcilere göre <i>zebûr</i> kelimesinin kökeni <i>yazmak</i> anlamındaki <i>zebr</i> masdarıdır (<i>Lisânü’l- Arab</i>, <i>Tâcü’l-ʿarûs</i>).<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>''Zeccac'a göre ise Zebur kelimesinin kökü <i>menetmek</i> anlamına gelen <i>zebr</i>dir. İşte Davud'a verilen Zebur da içinde kötülüklerden sakındıran nasihatler ve vaazlar bulunduğu için bu isimle anılmıştır.''<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İbranice_Kutsal_Yazıların_dilleri"><span id=".C4.B0branice_Kutsal_Yaz.C4.B1lar.C4.B1n_dilleri"></span>İbranice Kutsal Yazıların dilleri</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=5" title="Değiştirilen bölüm: İbranice Kutsal Yazıların dilleri" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=5" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: İbranice Kutsal Yazıların dilleri"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Eski Ahit denilen kısım İbranice dilinde yazıldı. Sami dil ailesi içinde yer alır, hatta bu dil ailesinin atasıdır. Bu dilin İbrahim’in döneminde Kenan’da konuşulan dille de bağlantılı olduğu anlaşılıyor. Kenanlılar kendi konuştukları İbrani dilinde farklı lehçeler geliştirdiler. İşaya 19:18’de söz edilen “Kenan dili” budur. İbranice Kutsal Yazılarının dili 'Yahudice' de adlandırılır (İşaya 36:11; 2. Krallar 18:26, 28; 2. Tarihler 32:18; Nehemya 13:24). </p><p>M.Ö. 6. yüzyılda Yahudiler Babil'deki sürgünde bulundukları zaman oradaki resmi dil olan Aramca (ya da Aramice) konuştukları İbraniceyi etkiledi. Aramca da Sami dil ailesine aittir ve İbraniceye yakın olan bir lisandır. </p><p>İbranice Yazıların küçük kısımları Aramca yazıldı: </p> <dl><dd>● Ezra 4:8 – 6:18 ● Ezra 7:12-26 ● Yeremya 10:11 ● Daniel 2:4b – 7:28.</dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İbranice_Kutsal_Yazılarının_yazılış_zamanı"><span id=".C4.B0branice_Kutsal_Yaz.C4.B1lar.C4.B1n.C4.B1n_yaz.C4.B1l.C4.B1.C5.9F_zaman.C4.B1"></span>İbranice Kutsal Yazılarının yazılış zamanı</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=6" title="Değiştirilen bölüm: İbranice Kutsal Yazılarının yazılış zamanı" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=6" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: İbranice Kutsal Yazılarının yazılış zamanı"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="İbranice_Kutsal_Yazıların_tanıklığı"><span id=".C4.B0branice_Kutsal_Yaz.C4.B1lar.C4.B1n_tan.C4.B1kl.C4.B1.C4.9F.C4.B1"></span>İbranice Kutsal Yazıların tanıklığı</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=7" title="Değiştirilen bölüm: İbranice Kutsal Yazıların tanıklığı" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=7" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: İbranice Kutsal Yazıların tanıklığı"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>İlk olarak Musa İsraillilerle birlikte Mısır'dan çıktıktan sonra Sina çölünde bulunduğu zaman <i>Pentatök</i>'ü (ilk beş kitap) kaleme aldı. </p><p>İsrail'in Mısır'dan çıkış tarihini tespit etmek için, Pers kralı Büyük Kyros'un Babil’i fethettiği zamandan başlayarak geriye hesaplanması gerekir. Bu olay, hem İbranice Kutsal Yazılarda hem de dindışı tarihte iyi bilinen bir olaydır ve tarihi tartışılmaz. Tarihçiler, Koreş’in komutasındaki Med ve Pers kuvvetlerinin Babil şehrini ele geçirmesi M.Ö. 539 yılında olduğunu kabul ederler. </p><p>Bu olay Daniel 5:30’da kayıtlıdır. Çeşitli eski tarihçiler (Diodoros, Africanus, Eusebios, Batlamyus ve Babil tabletleri) Kyros’un Babil’i M.Ö. 539’da ele geçirdiği konusunda hemfikirdir. Nabonidus Kroniği şehrin düşüşünün yılını belirtmediği halde ay ve gününü bildirir. Böylece Babil’in düşüşü Jülyen takvimine göre M.Ö. 11 Ekim 539’a veya Gregoryen takvimine göre M.Ö. 5 Ekim 539’a tarihlendirilir. </p><p>Kyros'un saltanatının ilk yılında, yani M.Ö. 537’nin ilkbaharından önce çıkardığı bir fermanla Yahudiler serbest bırakıldılar. Ezra 3:1’de, İsrailoğullarının yedinci ay olan Tişri’de (Eylül-Ekim) Yeruşalim’e (Kudüs) dönmüş olduğu kayıtlıdır. O halde, Yahudilerin Yeruşalim’de tekrar oturmaya başladıkları tarih M.Ö. 537’nin sonbaharıdır. </p><p>Bu tarih önceden bildirilen bir dönemin sonuna işaret eder. M.Ö. 537, Vaat Edilmiş Toprakların ‘viraneye döneceği yetmiş yıllık’ dönemin sonuydu (Yeremya 25:11, 12; 29:10). Bu sözleri çok iyi bilen Daniel, ‘<i>yetmiş yıllık</i>’ dönemin sonu yaklaşırken Tanrı’ya yönelip yardım diledi (Daniel 9:1-3). “Yetmiş yıl” M.Ö. 537 sonbaharında sona erdiğine göre, M.Ö. 607 sonbaharında başlamış olmalıdır. </p><p>Birinci ve İkinci Krallar kitaplarında İsrail ve Yahuda krallarının saltanat süreleri kayıtlıdır. Bu sürelerin toplanması birleşik İsrail krallığın ikiye bölündüğü zamandan beri Yeruşalim'in yıkılışına kadar 390 yıl geçtiğini gösterir. M.Ö. 607’den geri sayarsak, 390 yıllık dönemin M.Ö. 997’de başladığını görürüz. O yıl Yeroboam Süleyman’ın ölümünden sonra, Davut'un krallığıyla bağlarını koparıp "İsrailoğullarını Rabbin yolundan ayırdı ve onları büyük bir günaha sürükledi." (2. Krallar 17:21). </p><p>Süleyman’ın 40 yıl süren saltanatı M.Ö. 997’nin ilkbaharında bitti. Bunun için ilk saltanat yılı M.Ö. 1037’nin ilkbaharında başlamış olmalıdır (1. Krallar 11:42). 1. Krallar 6:1 ayeti Süleyman’ın saltanatının dördüncü yılının ikinci ayında, Tanrı'nın tapınağını Yeruşalim’de inşa etmeye başladığını söyler. Bu, mabedin yapımının başladığı güne kadar Süleyman’ın resmen kral olmasının üzerinden üç tam yıl ve bir ay geçtiği anlamına gelir. Dolayısıyla Süleyman M.Ö. 1034 yılında (Nisan-Mayıs) tapınağı inşa etmeye başlamış olmalıdır. Bununla birlikte aynı ayet (1. Krallar 6:1), mabedin yapımının ‘<i>İsrailoğullarının Mısır diyarından çıkışının dört yüz sekseninci yılında</i>’ başladığını da söylüyor. Bu ayette geçen “<i>dört yüz sekseninci</i>” sayısı yine bir sıra sayısıdır ve bununla 479 tam yıl kastedilir. Böylece M.Ö. 1034 yılından 479 yıl geri hesaplayarak İsrailoğullarının Mısır’dan çıkış yılı olarak M.Ö. 1513’ü buluruz. Musa Mısır'dan çıktıktan sonra çöldeyken Tevrat'ı yazmaya başladı. </p><p>İbranice Kutsal Yazıların yazılış zamanı açısından son kitabı <i>Malaki</i> kitabıdır. Kayda göre o sırada bir vali diyarı yönetiyordu (Malaki 1:8). Bu ayrıntı, <a href="/wiki/Yehuda_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Yehuda Krallığı">Yahuda</a>’nın 70 yıl ıssız kalışının ardından Yeruşalim’in yeniden inşa edildiği döneme işaret eder. Kayıtta sadece orada sunulan hizmetlerden bahsettiği için Yeruşalim'deki tapınağının inşası bitirilmiş idi. Bunun için Malaki kitabında anlatılan dönem, mabet tamamlandığı sırada görevde olan birinci Vali Zerubbabel’den (Haggay 2:21) sonrası olmalıdır. </p><p>İbranice Kutsal Yazılar o dönemde sadece bir validen daha söz eder; bu Nehemya’dır (Nehemya 5:14). Kaydın Nehemya’nın valilik döneminin ilk zamanlarında yazılmadığı anlaşılıyor. Çünkü Malaki Yeruşalim ile surlarının inşasına dair hiçbir şey söylemedi. Malaki, görevini kötüye kullanan kâhinler hakkında birçok ayrıntı verir. Dolayısıyla kitabını Nehemya’nın Yeruşalim’e ikinci kez geldiğinde yazdığı anlaşılır. </p><p>Nehemya Artakserkses’in saltanatının 32. yılında, yani M.Ö. 443’te, kralın emri üzerine Babil’e geri çağrılmış, fakat sonra tekrar Yeruşalim’e dönmüştü (Nehemya 13:6; Malaki 2:1). Malaki ve Nehemya kitaplarında birbirlerine benzeyen bazı pasajların bulunması bu iki kaydın aynı dönemde yazıldığına işaret eder. (Malaki 2:4-8, 11, 12 - Nehemya 13:11, 15, 23-26; Malaki 3:8-10 - Nehemya 13:10-12). </p><p><b>Musa'nın bilgi kaynağı</b> </p><p>Musa bilgisini üç yolla edinmiş olabilir: </p><p>1.) Musa Tanrı'dan haberler aldığını belirtir (Çıkış 17:14). Tanrı'nın peygamberlere ilham ettiğine inanan insanlar, Başlangıç kitabının Tanrı'nın yönlendirmesiyle kaleme alındığını kabul ederler. Musa yaratılış hakkındaki bilgileri yalnız bu şekilde alabildi. </p><p>2.) Öbür ayrıntılar ise sözlü gelenekle bir nesilden sonraki nesle nakledilmiş olabilir. Başlangıç kitabına göre Nuh Tufanından önce yaşamış olan insanlar uzun yaşadıkları için ilk insan Adem'den Musa'ya kadar ancak beş nesil geçmişti: Metuşelah, Sam, İshak, Levi ve Amram. </p><p>3.) Başka bir ihtimale göre Musa tarihsel bilgisini, var olan yazı ve belgelerden aldı. 18. yüzyılda Hollandalı bilgin Campegius Vitringa da (1659-1722) bu görüşü savundu; çünkü Başlangıç'ta 10 defa „... soyunu anlatan kayıt budur: ...“ ya da „... ilgili kayıt şudur: ...“ (Başlangıç 2:4; 5:1; 6:9; 10:1; 11:10, 27; 25:12, 19; 36:1, 9; 37:2) gibi ibareler bulunur. Burada „kayıt“ olarak çevrilen İbranice sözcük (<i>tōle·dhṓth</i>) „tarih“ ya da „kaynak“ olarak da tercüme edilebilir.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Bu sebepten dolayı Vitringa ve daha sonra başkaları da tōle·dhṓth kavramını Musa'dan önceki tarihsel belgeler olarak anladı. Onlar, bu raporların isimleri geçen kişiler tarafından (Adem, Nuh, Nuh'un oğulları, Sam, Terah, İsmail, İshak, Esav ve Yakup) kaleme alındığını ya da bu ataların bu belgelerin sahipleri olduğunu varsaydı. </p><p>Diğer bir görüşe göre bu kayıtlar, daha kapsamlı bir tarih raporunun kısımlarını birbirlerinden ayıran başlıklardır. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dinbilimcilerin_görüşü"><span id="Dinbilimcilerin_g.C3.B6r.C3.BC.C5.9F.C3.BC"></span>Dinbilimcilerin görüşü</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=8" title="Değiştirilen bölüm: Dinbilimcilerin görüşü" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=8" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Dinbilimcilerin görüşü"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Tanah'ın yazılış zamanıyla ilgili birçok teori vardır. </p><p>• Dinbilimcilerin çoğu M.Ö. 1200 ila M.Ö. 100 yılları arasında yazıldığını kabul eder.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>• Tevrat'ın Musa tarafından yazılmadığını iddia eden eleştiriciler (Wellhausen ve taraftarları), M.Ö. 950'de değişik yazarların Tanah'ı kaleme almaya başladıklarını ileri sürerler.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>• Başkaları Tanah'ın Yahudilerin Babil'den dönmelerinden sonra (M.Ö. 5./4. yüzyılda) yazıldığını düşünürler.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İbranice_Kutsal_Yazı_sayılan_kitapların_listesi"><span id=".C4.B0branice_Kutsal_Yaz.C4.B1_say.C4.B1lan_kitaplar.C4.B1n_listesi"></span>İbranice Kutsal Yazı sayılan kitapların listesi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=9" title="Değiştirilen bölüm: İbranice Kutsal Yazı sayılan kitapların listesi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=9" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: İbranice Kutsal Yazı sayılan kitapların listesi"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable"> <caption><big>Kitaplar Listesi</big> </caption> <tbody><tr> <th>Hristiyanlık </th> <th>Yahudilik </th></tr> <tr> <td>1. Başlangıç / Tekvin / Yaratılış (Genesis)<sup>(1)</sup> </td> <td>1. Bereşit<sup>(2)</sup> [„Başlangıçta“] - (Başlangıç) </td></tr> <tr> <td>2. Çıkış / Mısırdan Çıkış (Exodus) </td> <td>2. Şemot [„Adlar“] - (Çıkış) </td></tr> <tr> <td>3. Levioğulları / Levililer (Levitikus) </td> <td>3. Vayikra [„Ve çağırdı“] - (Levioğulları) </td></tr> <tr> <td>4. Sayılar / Çölde Sayım (Numeri) </td> <td>4. Bamidbar [„Çölde“] - (Sayılar) </td></tr> <tr> <td>5. Kanunun Tekrarı / Tesniye (Deuteronomium) </td> <td>5. Devarim [„Sözler“] - (Tekrar) </td></tr> <tr> <td>6. Yeşu </td> <td>6. Yeoşua </td></tr> <tr> <td>7. Hakimler </td> <td>7. Şofetim (Hakimler) </td></tr> <tr> <td>8. Rut </td> <td>18. Rut </td></tr> <tr> <td>9. 1. Samuel </td> <td>8. Şemu'el (1.+2. Samuel [bir kitap]) </td></tr> <tr> <td>10. 2. Samuel </td> <td> </td></tr> <tr> <td>11. 1. Krallar </td> <td>9. Melahim (1.+2. Krallar [bir kitap]) </td></tr> <tr> <td>12. 2. Krallar </td> <td> </td></tr> <tr> <td>13. 1. Tarihler </td> <td>24. Divre Ayamim (1.+2. Tarihler [bir kitap]) </td></tr> <tr> <td>14. 2. Tarihler </td> <td> </td></tr> <tr> <td>15. Ezra </td> <td>23. Ezra (+ Nehemya) [bir kitap]) </td></tr> <tr> <td>16. Nehemya </td> <td> </td></tr> <tr> <td>17. Ester </td> <td>21. Ester </td></tr> <tr> <td>18. Eyüp </td> <td>16. İyov (Eyüp) </td></tr> <tr> <td>19. Mezmurlar </td> <td>14. Teilim (Mezmurlar) </td></tr> <tr> <td>20. Özdeyişler / Süleyman'ın Meselleri </td> <td>15. Mişle (Özdeyişler) </td></tr> <tr> <td>21. Vaiz </td> <td>20. Kohelet (Vaiz) </td></tr> <tr> <td>22. Ezgiler Ezgisi </td> <td>17. Şir Aşirim (Ezgiler Ezgisi) </td></tr> <tr> <td>23. İşaya </td> <td>10. Yeşayau (İşaya) </td></tr> <tr> <td>24. Yeremya </td> <td>11. Yirmeyau (Yeremya) </td></tr> <tr> <td>25. Ağıtlar / Yeremya'nın Mersiyeleri </td> <td>19. Eha (Ağıtlar) </td></tr> <tr> <td>26. Hezekiel </td> <td>12. Yehezkel (Hezekiel) </td></tr> <tr> <td>27. Daniel </td> <td>22. Daniel </td></tr> <tr> <td> </td> <td>13. Tre Asar (Onikiler) [bir kitap]: </td></tr> <tr> <td>28. Hoşea </td> <td>Oşea </td></tr> <tr> <td>29. Yoel </td> <td>Yoel </td></tr> <tr> <td>30. Amos </td> <td>Amos </td></tr> <tr> <td>31. Obadya </td> <td>Ovadya </td></tr> <tr> <td>32. Yunus </td> <td>Yona </td></tr> <tr> <td>33. Mika </td> <td>Miha </td></tr> <tr> <td>34. Nahum </td> <td>Nahum </td></tr> <tr> <td>35. Habakkuk </td> <td>Habakuk </td></tr> <tr> <td>36. Tsefanya </td> <td>Tsefanya </td></tr> <tr> <td>37. Haggay </td> <td>Hagay </td></tr> <tr> <td>38. Zekeriya </td> <td>Zeharya </td></tr> <tr> <td>39. Malaki </td> <td>Malahi </td></tr> </tbody></table> <p><sup>(1)</sup>Parantez içinde olan (No. 1-5) isimler kitapların Latince adlarıdır. </p><p><sup>(2)</sup>Kitapların (No. 1-5) Yahudice isimleri metinlerin ilk sözleridir. </p><p>Yahudilikte 24 kitap sayılır çünkü bazı kitaplar birleştirilmiştir. (örneğin: 12 peygamber = bir kitap). Birkaç Yahudi bilgin Rut ve Hakimler kitapları ile Yeremya ve Ağıtlar kitaplarını da birlikte kabul etmişlerdir. Bu şekilde İbranice alfabenin harflerinin sayısına denk gelen 22 kitabı elde etmiş oluyorlar.<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Bunun için Yahudi tarihçisi Flavios Josephus 22 kitaba değindi. ('Kanon ya da kitaplar listesi'ne bakınız). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kanon_ya_da_kitaplar_listesi">Kanon ya da kitaplar listesi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=10" title="Değiştirilen bölüm: Kanon ya da kitaplar listesi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=10" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Kanon ya da kitaplar listesi"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Great_Isaiah_Scroll.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Great_Isaiah_Scroll.jpg/300px-Great_Isaiah_Scroll.jpg" decoding="async" width="300" height="95" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Great_Isaiah_Scroll.jpg/450px-Great_Isaiah_Scroll.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Great_Isaiah_Scroll.jpg/600px-Great_Isaiah_Scroll.jpg 2x" data-file-width="12540" data-file-height="3960" /></a><figcaption>İşaya tomarı, İbranice Kutsal Kitabın en eski fragmanı, Ölü Deniz'deki mağaralarda bulundu, M.Ö. 150 - 100</figcaption></figure> <p>Kutsal Yazılara ait olan kitapların tümü <a href="/wiki/Hieronymus" title="Hieronymus">Hieronymus</a> (M.S. 347-420) tarafından Latince <i>Bibliotheca Divina</i> yani <i>Tanrısal Kütüphane</i> olarak adlandırılmıştır. Bu kütüphanenin bir kataloğu yani içindeki yayınların resmi bir listesi vardır. </p><p>Bu liste bazı dillerde <i>kanon (uyumlu)</i> olarak adlandırılır. Yunanca <i>kanon</i> sözcüğünün İbranice karşılığı <i>kaneh</i>’tir. Geçmişte bu sözcük, ölçme çubuğu olan bir kamış için kullanılırdı. Dolayısıyla “<i>kanonik</i>” (Kutsal Metinler dizisine ait) kitaplar, doğru inançların, öğretilerin ve davranışların saptanmasında güvenilir bir ölçü olarak kullanılacak değerde olan gerçek kitaplardır. </p><p>M.S. birinci yüzyıl Yahudi tarihçisi Flavios Josephus, <i>Pros Apiona</i> (Apion’a Karşı) adlı eserinde İbranilerce kutsal kabul edilen tüm kitaplara değinir. O şöyle yazar: “Birbiriyle çelişen binlerce kitabı kendi kitabımız olarak kabul etmiyoruz. Resmen kabul ettiğimiz kitaplar yalnızca yirmi iki tanedir ve tüm devirlerin kaydını içerir. Bunlardan beşi Musa’nın kitabıdır; bu kitaplarda Tanrı’nın kanunları ve insanın doğuşundan bu kanunları bildiren kişinin ölümüne dek yaşanan tarihsel olaylar yer alır. . . . . Musa’nın ölümünden Pers kralı Ahaşveroş’un ardılı olan Artakserkses’e kadar yaşamış peygamberler, on üç kitapta kendi devirlerinde geçen olayları kaleme aldılar. Diğer dört kitap Tanrı’ya ilahiler ve insan davranışlarını şekillendiren genel ilkelerle doludur”<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Böylece Josephus, İbranice Kutsal Metinler dizisinin M.S. birinci yüzyıldan çok önce belirlenmiş olduğunu gösterir. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Papyrus_Nash.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Papyrus_Nash.jpg/220px-Papyrus_Nash.jpg" decoding="async" width="220" height="385" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/93/Papyrus_Nash.jpg 1.5x" data-file-width="240" data-file-height="420" /></a><figcaption>Nash papirüsü, M.Ö. 1. yüzyıl</figcaption></figure> <p>Geleneksel Yahudi inanışına göre İbranice Kutsal Metinler dizisinin derlenmesi ve listelenmesi işini Ezra başlatmış ve Nehemya tamamlamıştır. Ezra bir Kutsal Kitap yazarı olmasının yanı sıra kâhin, bilgin ve Kutsal Yazıları kopyalama işinde görevli biri olarak, bu iş için kesinlikle yeterli durumdaydı (Ezra 7:1-11). Dolayısıyla İbranice Kutsal Metinler dizisinin M.Ö. beşinci yüzyılın sonunda tamamlandığı yönündeki genel inanıştan kuşku duymak için bir neden yoktur. </p><p><b>Apokrif yazılar</b> </p><p>Yunanca <i>apokrifos</i> (ἀπόκρυφος [apokryphos]) sözcüğü “<i>özenle gizlenmiş şeyler</i>'' için kullanılır. Bu terim, kişisel olarak okunmaya değer görülmekle birlikte, Tanrı ilhamı olduğuna ilişkin kanıt içermeyen ve asıl kaynağı hakkında kuşku uyandıran kitaplar için kullanılır. Geçmişte bu kitaplar ayrı tutulur ve topluluk önünde okunmazdı. Bu nedenle bu kitaplara “<i>gizlenmiş</i>” anlamı taşıyan bir isim verilmişti. </p><p>M.S. birinci yüzyıl Yahudi tarihçisi Flavios Josephus, Pros Apiona (Apion’a Karşı) adlı eserinde İbranilerce kutsal kabul edilen tüm kitaplara değinir. Onun listesinde apokrif yazılar İbranice Kutsal Yazılar'a dahil edilmediler. (Dipnot 11'e bakınız). </p><p>M.S. 397’deki Kartaca Konsili’nde, Kutsal Metinler dizisindeki Ester ve Daniel kitabına eklemeler yapılması ve apokrif kitaplardan yedisinin İbranice Kutsal Yazılara eklenmesi önerildi. Buna rağmen Katolik Kilisesi bu eklerin Kutsal Metinler dizisine dahil edilmesini ancak 1546’daki Trento Konsili’nde kesin olarak onayladı. </p><p>Apokrif yazılar: </p> <dl><dd>• Ester’e eklemeler,</dd> <dd>• Daniel’e yapılan üç ek,</dd> <dd>• Tobit,</dd> <dd>• Yudit,</dd> <dd>• Bilgelik,</dd> <dd>• Sirak,</dd> <dd>• Baruk,</dd> <dd>• Birinci Makabiler,</dd> <dd>• İkinci Makabiler.</dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="El_Yazmaları"><span id="El_Yazmalar.C4.B1"></span>El Yazmaları</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=11" title="Değiştirilen bölüm: El Yazmaları" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=11" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: El Yazmaları"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Codex_Sinaiticus_Matthew_8,28-9,23.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Codex_Sinaiticus_Matthew_8%2C28-9%2C23.JPG/220px-Codex_Sinaiticus_Matthew_8%2C28-9%2C23.JPG" decoding="async" width="220" height="236" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Codex_Sinaiticus_Matthew_8%2C28-9%2C23.JPG/330px-Codex_Sinaiticus_Matthew_8%2C28-9%2C23.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Codex_Sinaiticus_Matthew_8%2C28-9%2C23.JPG/440px-Codex_Sinaiticus_Matthew_8%2C28-9%2C23.JPG 2x" data-file-width="577" data-file-height="620" /></a><figcaption>Kodeks Sinaiticus</figcaption></figure> <p>İbranice Kutsal Yazıları ilk kaleme alanlar ve çoğaltanlar bunları, o dönemde yaygın olarak kullanılan ve kolayca bozulabilen papirüs ve parşömen gibi malzemeler üzerine yazdılar. Papirüs, aynı adı taşıyan bir su bitkisinden, parşömen ise hayvan derilerinden yapılır. Yazıcılar yaklaşık M.S. 4. yüzyıldan itibaren el yazmalarında papirüs yerine genellikle dana, kuzu ya da keçi derisinden yapılan ve daha dayanıklı bir malzeme olan vellum (bir parşömen türü) kullanmaya başladılar. </p><p>Orijinal metinlerin hiçbiri şimdiye kadar bulunamamıştır. Çünkü papirüs ve deri gibi dayanıksız malzemeler nemli iklimlerde hızla çürür. <i>The Anchor Bible Dictionary</i> şöyle diyor: “Bölgedeki iklim şartları yüzünden, bu döneme [MÖ birinci binyıl] ait papirüs bir belge ancak çöldeki bir mağarada ya da sığınakta muhafaza edilmişse bu kadar uzun süre dayanır.” Buna rağmen Kutsal Kitabın kısımlarının eski dönemlere ait binlerce kopyası bulunmuştur. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Papirüs_El_Yazmaları"><span id="Papir.C3.BCs_El_Yazmalar.C4.B1"></span>Papirüs El Yazmaları</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=12" title="Değiştirilen bölüm: Papirüs El Yazmaları" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=12" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Papirüs El Yazmaları"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>İbranice Kutsal Yazıların bazı kısımları eski Papirüs el yazmalarında bulunur: </p> <table class="wikitable"> <caption>Papirüs El Yazmaları </caption> <tbody><tr> <th> </th> <th>Simge </th> <th>İsim </th> <th>Tarih </th> <th>Dil </th> <th>Bulundukları Yer </th> <th>İçerik </th></tr> <tr> <td>1 </td> <td> </td> <td><a href="/wiki/Papir%C3%BCs_Nash" title="Papirüs Nash">Nash Papirüsü</a> </td> <td>M.Ö. 2./1. yüzyıl </td> <td>İbranice </td> <td>Cambridge (İngiltere) </td> <td>10 Emirden 24 satır ve Kanunun Tekrarı 5 ve 6'dan birkaç ayet </td></tr> <tr> <td>2 </td> <td>957 </td> <td>Rylands Greek 458 </td> <td>M.Ö. 2. yüzyıl </td> <td>Yunanca </td> <td>Manchester (İngiltere) </td> <td>Kanunun Tekrarı 23-28'dan fragmanlar </td></tr> <tr> <td>3 </td> <td> </td> <td><a href="/wiki/Papir%C3%BCs_Fouad_266" title="Papirüs Fouad 266">Fouad 266</a> </td> <td>M.Ö. 1. yüzyıl </td> <td>Yunanca </td> <td>Kahire (Mısır) </td> <td>Başlangıç ve Kanunun Tekrarı’ndan kısımlar </td></tr> <tr> <td>4 </td> <td>4Q LXX Lev<sup>b</sup> </td> <td>Lût Gölü Levioğulları Tomarı </td> <td>M.Ö. 1. yüzyıl </td> <td>Yunanca </td> <td>Kudüs (İsrail) </td> <td>Levioğulları’ndan fragmanlar </td></tr> <tr> <td>5 </td> <td>963 </td> <td>Chester Beatty VI </td> <td>M.S. 2. yüzyıl </td> <td>Yunanca </td> <td>Dublin (İrlanda) ve Ann Arbor, Mich. (ABD) </td> <td>Sayılar ve Kanunun Tekrarı’ndan kısımlar </td></tr> <tr> <td>6 </td> <td>967/968 </td> <td>Chester Beatty IX, X </td> <td>M.S. 3. yüzyıl </td> <td>Yunanca </td> <td>Yunanca Dublin (İrlanda) ve Princeton, N.J. (ABD) </td> <td>Hezekiel, Daniel ve Ester’den kısımlar </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Vellum_ve_Deri_El_Yazmaları"><span id="Vellum_ve_Deri_El_Yazmalar.C4.B1"></span>Vellum ve Deri El Yazmaları</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=13" title="Değiştirilen bölüm: Vellum ve Deri El Yazmaları" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=13" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Vellum ve Deri El Yazmaları"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>İbranice Kutsal Yazıların bazı kısımları eski deri el yazmalarında bulunur: </p> <table class="wikitable"> <caption>Vellum ve Deri El Yazmaları </caption> <tbody><tr> <th> </th> <th>Simge </th> <th>İsim </th> <th>Tarih </th> <th>Dil </th> <th>Bulundukları Yer </th> <th>İçerik </th></tr> <tr> <td>1 </td> <td>Al </td> <td>Halep Kodeksi </td> <td>M.S. 930 </td> <td>İbranice </td> <td>Önceleri Halep’te (Suriye), şimdi İsrail’de </td> <td>İbranice Kutsal Yazıların büyük kısmı (Ben Aşer metni) </td></tr> <tr> <td>2 </td> <td> </td> <td>British Museum Kodeksi Or4445 </td> <td>M.S. 10. yüzyıl </td> <td>İbranice </td> <td>Londra (İngiltere) </td> <td>Pentatök’ün (ilk 5 Kitap) büyük kısmı </td></tr> <tr> <td>3 </td> <td>Ca </td> <td>Kahire Karai Kodeksi </td> <td>M.S. 895 </td> <td>İbranice </td> <td>Kahire (Mısır) </td> <td>İlk dönemdeki ve sonraki peygamberler </td></tr> <tr> <td>4 </td> <td>B 19<sup>A</sup> </td> <td>Leningrad Kodeksi </td> <td>M.S. 1008 </td> <td>İbranice </td> <td>St. Petersburg (Rusya) </td> <td>İbranice Kutsal Yazılar </td></tr> <tr> <td>5 </td> <td>B 3 </td> <td>Petersburg Peygam-berler Kodeksi </td> <td>M.S. 916 </td> <td>İbranice </td> <td>St. Petersburg (Rusya) </td> <td>Sonraki Peygamberler </td></tr> <tr> <td>6 </td> <td>1QIs<sup>a</sup> </td> <td>Lût Gölü Birinci İşaya Tomarı </td> <td>M.Ö. 2. yüzyıl </td> <td>İbranice </td> <td>Kudüs (İsrail) </td> <td>İşaya </td></tr> <tr> <td>7 </td> <td>11QPs<sup>a</sup> </td> <td>Lût Gölü Mezmurlar Tomarı </td> <td>M.S. 1. yüzyıl </td> <td>İbranice </td> <td>Kudüs (İsrail) </td> <td>Mezmurlar’ın son üçte birlik kısmındaki 41 mezmurdan bölümler </td></tr></tbody></table> <p>İbranice Kutsal Yazılar tercüme olarak (<i>Septuagint</i> çevirisi) bazı meşhur olan kodekste bulunur: </p> <table class="wikitable"> <caption>Vellum ve Deri El Yazmaları </caption> <tbody><tr> <th> </th> <th>Simge </th> <th>İsim </th> <th>Tarih </th> <th>Dil </th> <th>Bulundukları Yer </th> <th>İçerik </th></tr> <tr> <td>1 </td> <td>א </td> <td>Kodeks Sinaiticus </td> <td>4. yüzyıl </td> <td>Yunanca </td> <td>Londra (İngilterre) </td> <td>İbranice Kutsal Yazıların bir kısmı, tüm Yunanca Kutsal Yazılar ve bazı Apokrif yazılar </td></tr> <tr> <td>2 </td> <td>A </td> <td>Kodeks Alexandrinus </td> <td>5. yüzyıl </td> <td>Yunanca </td> <td>Londra (İngilterre) </td> <td>İbranice ve Yunanca Kutsal Yazıların tümü (bazı ufak kısımlar kayıp ya da hasarlı) ve bazı Apokrif yazılar </td></tr> <tr> <td>3 </td> <td>B </td> <td>Kodeks Vatikanus 1209 </td> <td>4. yüzyıl </td> <td>Yunanca </td> <td>Vatikan Kütüphanesi </td> <td>başlangıçta tüm Kutsal Kitap (şimdi ise eksik: Başlangıç 1:1 – 46:28; Mezmur 106-137; İbraniler 9:14'ten sonra; 2. Timoteos; Titus; Filimon; Vahiy) </td></tr> <tr> <td>4 </td> <td>C </td> <td>Kodeks Ephraemi Syri reskriptus </td> <td>5. yüzyıl </td> <td>Yunanca </td> <td>Paris (Fransa) </td> <td>İbranice Kutsal Yazılardan kısımlar (64 yaprak) ve Yunanca Kutsal Yazılar (145 yaprak) </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Eski_tercümeler"><span id="Eski_terc.C3.BCmeler"></span>Eski tercümeler</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=14" title="Değiştirilen bölüm: Eski tercümeler" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=14" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Eski tercümeler"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Samiriye_Pentatökü"><span id="Samiriye_Pentat.C3.B6k.C3.BC"></span>Samiriye Pentatökü</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=15" title="Değiştirilen bölüm: Samiriye Pentatökü" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=15" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Samiriye Pentatökü"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Gerizim_Samaritan_Torah_IMG_2118.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Gerizim_Samaritan_Torah_IMG_2118.JPG/220px-Gerizim_Samaritan_Torah_IMG_2118.JPG" decoding="async" width="220" height="330" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Gerizim_Samaritan_Torah_IMG_2118.JPG/330px-Gerizim_Samaritan_Torah_IMG_2118.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Gerizim_Samaritan_Torah_IMG_2118.JPG/440px-Gerizim_Samaritan_Torah_IMG_2118.JPG 2x" data-file-width="3456" data-file-height="5184" /></a><figcaption>Samiriye Pentatökü</figcaption></figure> <p>Samiriye Pentatökü eski tarihli bir tercümedir ve İbranice Kutsal Yazıların (Eski Ahit) ilk beş kitabını içerir. Bu çeviri bir transliterasyondur. Samiriye yazısı eski İbranice yazısından türediğinden dolayı Musa'nın beş kitabının İbranice metni Samiriyelilerin kullandıkları harflere çevrildi. </p><p>M.Ö. 740'ta on kabilelik İsrail krallığı Asur imparatorluğu tarafından yıkıldı (2. Krallar 15:29). Üst tabakalı İsrailliler Asur'a sürgün edildikten sonra başka halklardan insanlar Samiriye yöresine getirildiler (2. Krallar 17:24). Samiriye bölgesinde kalmış olan İsarailoğullarının tapınması oraya yerleştirilen insanların kendi put tanrılarına sundukları tapınmayla birleştirildi. Samiriyeliler yalnız Musa'nın beş kitabını kutsal olarak saydıkları için Samiriye Pentatökü adlandırılan çevirisi yapıldı. </p><p>Bilginler yazılış tarihi konusunda hemfikir değildir. Bazıları M.Ö. ikinci yüzyılı öne sürer, başkaları ise tercümenin M.Ö. dördüncü yüzyılda yapıldığını düşünür. Samiriye Pentatökü ile İbranice metin arasında yaklaşık 6.000 fark bulunur, fakat bunlar ekseriyetle anlamını değiştirmeyen önemsiz ayrıntılardır. Bu tercümenin bugün mevcut olan en eski elyazmaları M.S. 12./13. yüzyıldandır. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Aramca_Targumlar">Aramca Targumlar</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=16" title="Değiştirilen bölüm: Aramca Targumlar" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=16" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Aramca Targumlar"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Aramca kavram Targum “çeviri” ya da “yorumlama” anlamına gelir. Babil'e sürgün edilen Yahudiler Pers İmparatorluğu altında yaşadıkları zaman Aramca aralarında yaygın bir dil oldu. Bu sebepten dolayı Tanah ancak Aramca tercümeleriyle birlikte okunduğunda anlaşılabiliyordu. </p><p>Targum adlandırılan bu tercümelerin M.S. beşinci yüzyıldan sonra yapıldıkları düşünülüyor. Aramca Targumlar orijinal metne bağlı kalan tercümeler değil, anlamı farklı şekilde ifade eden serbest çevirilerdir. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Yunanca_Septuagint">Yunanca Septuagint</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=17" title="Değiştirilen bölüm: Yunanca Septuagint" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=17" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Yunanca Septuagint"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Yunanca Septuagint (“Yetmiş”) çevirisi M.Ö. 280 yıllarında İbraniceden yapılan ilk ve en önemli çeviridir. Yahudi geleneğe göre İbranice Kutsal Yazılar İskenderiye’de (Mısır) 72 Yahudi bilgin tarafından Yunancaya çevrildi. Sonra bu çevirinin 70 kişi tarafından yapıldığı söylenmeye başladı. Böylece bu tercüme Septuagint adını aldı. O zamanki Yunan kültürünün etkisi altında yaşayan Yahudiler böyle bir çeviriye gereksinim duyuyordu. </p><p>Septuagint'in çok sayıda papirüs fragmanı var. En eski fragmanlardan biri M.Ö. birinci yüzyıla ait olan <a href="/wiki/Papir%C3%BCs_Fouad_266" title="Papirüs Fouad 266">Fouad 266</a> Papirüsüdür. Bu papirüs Başlangıç ve Kanunun Tekrarı kitaplarından bölümler içerir. Bu papirüs fragmanı Tanrı'nın isminin Yunanca metin içinde klasik İbrani alfabesine ait karakterlerle yazıldığını gösterir. </p><p>İbranice Kutsal Yazıların tümünü içeren diğer papirüsler M.S. dördüncü ile dokuzuncu yüzyıl arasında hazırlanmıştır. Bunlar birbirinden ayrı büyük harflerle yazıldığından onsiyaller olarak adlandırılır. Diğer el yazmaları minüsküller olarak bilinir; çünkü daha küçük ve el yazısı tarzında yazılmıştır. Minüskül harflerle bitişik yazılmış el yazmaları dokuzuncu yüzyıldan matbaanın icadına dek kullanılıyordu. </p><p>Yunanca Septuagint metninin önemli onsiyal el yazmaları Sina Yazması, 1209 numaralı Vatikan Yazması ve İskenderiye Yazması'dır. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İçerik"><span id=".C4.B0.C3.A7erik"></span>İçerik</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=18" title="Değiştirilen bölüm: İçerik" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=18" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: İçerik"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>(Parantez içindeki sayılar bölümlerin ve ayetlerin numaralarıdır) </p><p>• <b>Başlangıç:</b> Yaratılış (1); Adem ve Havva (2, 3); Kain ve Habil (4); Tufandan önceki nesiller (5); Nuh (6-9): Tufan (7, 8); Halklar listesi (10); Babil kulesi ve tufandan sonraki nesiller (11); İbrahim (12-24): İbrahim oğlunu kurban edecekti (22); İshak (25-27); Yakup (28-36); Yusuf (37-50). </p><p>• <b>Çıkış:</b> İsrail halkının Mısır'daki köleliği (1); Musa (2-40): Musa'nın doğumu (2), Musa peygamber olarak seçiliyor (3, 4), on bela (5-11), Mısır'dan çıkış (12), Kızıl Deniz'den geçiş (13-15), İsrail çölde (16-19), 10 emir (20), Musa çölde başka kanunlar ve tapınak için yönergeler alıyor (21-40). </p><p>• <b>Levioğulları:</b> Tanrı'nın İsraillilere verdiği kanun ve kurallar (1-27): Kurbanlar (1-7), kâhinlik (8-10), temizlik (11-15), kefaret günü (16), kan (17-20), kâhinlik ve bayramlar (21-25), başka kanunlar (26, 27). </p><p>• <b>Sayılar:</b> Sina Dağı'ndaki olaylar (1-10); Çöldeki olaylar (10-21); Moab düzlüklerindeki olaylar (22-36). </p><p>• <b>Kanunun Tekrarı:</b> Musa'nın ilk konuşması (1-4); Musa'nın ikinci konuşması (5-26): Tanrı’ya tapınma konusundaki kanunlar (12-16), hukuki meseleler, yönetim ve savaşla ilgili kanunlar (16-20), halkın özel ve toplumsal yaşamını düzenleyen kanunlar (21-26); Musa'nın üçüncü konuşması (27, 28); Musa'nın dördüncü konuşması (29, 30); Yeşu'nun görevlendirilmesi ve Musa'nın ilahisi (31-32); Musa'nın son hayır duası (32-34). </p><p>• <b>Yeşu:</b> Vadedilmiş topraklara giriş (1-5); <i>Kenan</i>'ın fethi (6-12); <i>Diyar</i>ın paylaştırılması (13-22); Yeşu'nun son tembihleri (23, 24). </p><p>• <b>Hakimler:</b> Hakimler döneminde İsrail'deki ortam (1-2); Hakimlerin işleri (3-16); Ülkedeki iç karışıklığı gösteren bazı olaylar (17-21). </p><p>• <b>Rut:</b> Rut Naomi’den hiç ayrılmamaya karar veriyor (1); Rut Boaz’ın tarlasında başak topluyor (2); Boaz akrabalık görevini yaparak Rut’la evleniyor (3, 4). </p><p>• <b>1. Samuel:</b> Eli’nin hâkimlik dönemi ve küçük Samuel (1-4); Samuel İsrail’de hâkimlik yapıyor (5-7); İsrail’in ilk kralı <i>Saul</i> (Talut) (8-12); Saul’un itaatsizliği (13-15); Davut’un meshedilişi, cesareti (16, 17); Saul Davut’un peşine düşüyor (18-27); Saul’un intiharı (28-31). </p><p>• <b>2. Samuel:</b> Davut’un hükümdarlık döneminin başındaki olaylar (1-4); Davut kral olarak Yeruşalim’de (5, 6); Tanrı’nın Davut’la yaptığı ahit (7); Davut İsrail topraklarını genişletiyor (8-12); Davut Tanrı’ya karşı günah işliyor (11, 12); Davut’un ailesinde yaşanan sıkıntılar (13-18); Davut’un saltanatındaki son olaylar (19-24). </p><p>• <b>1. Krallar:</b> Süleyman kral oluyor (1, 2); Süleyman ülkeyi hikmetle yönetiyor (3, 4); Süleyman’ın mabedi (5-10); Süleyman’ın sadakatsizliği ve ölümü (11); Krallık bölünüyor (12:1 - 14:20); Yahuda: Rehoboam, Abiyam ve Asa (14:21 - 15:24); İsrail: Nadab, Baaşa, Elah, Zimri, Tibni, Omri ve Ahab (15:25 – 16:34); İsrail’de İlya’nın peygamberlik hizmeti (17:1 - 22:40); Yahuda’da Yehoşafat dönemi (22:41-53). </p><p>• <b>2. Krallar:</b> İsrail kralı Ahazya (1); Elişa İlya’nın hizmetini devralıyor (2); İsrail kralı Yehoram (3); Elişa’nın diğer mucizeleri (4:1 – 8:15); Yahuda kralı Yehoram (8:16 - 29); İsrail kralı Yehu (9, 10); Yahuda kralı Yehoaş (11, 12); İsrail kralları Yehoahaz ve Yehoaş (13); Yahuda kralı Amatsya (14:1-22); İsrail kralı II. Yeroboam (14:23-29); Yahuda kralı Azarya (Uzziya) (15:1-7); İsrail kralları Zekeriya, Şallum, Menahem, Pekahya ve Pekah (15:8-31); Yahuda kralları Yotam ve Ahaz (15:32 – 16:20); İsrail’in son kralı Hoşea (17); Yahuda kralı Hizkiya (18-20); Yahuda kralları Manasse, Amon ve Yoşiya (21:1 – 23:30); Yahuda kralları Yehoahaz, Yehoyakim ve Yehoyakin (23:31–24:17); Yahuda’nın son kralı Tsedekiya (24:18 – 25:30) </p><p>• <b>1. Tarihler:</b> Soy kayıtları (1-9); Saul’un imansızlığı ölümüyle sonuçlanıyor (10); Davut’un krallığı pekişiyor (11, 12); Davut ve <i>Tanrı’nın Sandığı</i> (Ahit Sandığı)(13-16); Davut ve Tanrı’nın evi (16, 17); Davut’un fetihleri (18-21); Davut’un mabet hazırlıkları (21, 22); Davut hakiki tapınmayla ilgili hizmetleri düzenliyor (23-29) </p><p>• <b>2. Tarihler:</b> Süleyman’ın görkemli saltanatı (1-9); Rehoboam’ın ve Abiya’nın yönetimleri (10-13); Tanrı’dan korkan kral Asa (14-16); Yehoşafat’ın iyi yönetimi (17-20); Yehoram, Ahazya ve Atalya’nın kötü yönetimleri (21-23); Yehoaş, Amatsya ve Uzziya’nın iyi başlayıp kötü biten yönetimleri (24-26); Yotam Tanrı’ya kulluk ediyor (27); Kötü kral Ahaz (28); Sadık kral Hizkiya (29-32); Manasse ve Amon’un kötü yönetimleri (33); Cesur hükümdar Yoşiya (34, 35); Yehoahaz, Yehoyakim, Yehoyakin, Tsedekiya dönemi ve Yeruşalim’in ıssız kalışı (36) </p><p>• <b>Ezra:</b> Bir grup Yahudi geri dönüyor (1:1-3:6); Mabedin yeniden inşası (3:7-6:22); Ezra Yeruşalim’e dönüyor (7, 8); Kâhinlerin arındırılması (9, 10) </p><p>• <b>Nehemya:</b> Nehemya Yeruşalim’e gidiyor (1, 2); Surların inşası (3-6); Halka Kanunun öğretilmesi (7:1-12:26); Surların adanması (12:27–13:3); Kirletici etkenlerin ortadan kaldırılması (13:4-31) </p><p>• <b>Ester:</b> Vaşti’nin kraliçeliği alınıyor (1); Ester kraliçe oluyor (2); Haman’ın komplosu (3–5); Durum tersine dönüyor (6, 7); Mordekay’ın konumu yükseltiliyor, Yahudiler kurtuluyor (8-10) </p><p>• <b>Eyüp:</b> Eyüp kitabının girişi (1:1-5); Şeytan Tanrı’ya meydan okuyor (1:6–2:13); Tartışmanın birinci turu (3-14); Tartışmanın ikinci turu (15-21); Tartışmanın üçüncü turu (22-25); Eyüp’ün son savunması (26-31); Elihu’nun konuşması (32-37); Tanrı Eyüp’e cevap veriyor (38:1–42:6); Tanrı’nın verdiği hüküm ve bereket (42:7-17) </p><p>• <b>Mezmurlar:</b> Tanrı’ya ibadet ederken çalgı eşliğinde seslendirilen şiirler: Birinci Kitap (1-41); İkinci Kitap (42-72); Üçüncü Kitap (73-89); Dördüncü Kitap (90-106); Beşinci Kitap (107-150) </p><p>• <b>Özdeyişler:</b> Birinci Kısım (1-9): Bu kısım bir babanın oğluyla konuşması şeklinde yazılmış, birbiriyle bağlantılı kısa konuşmalardan oluşan bir şiir şeklindedir. İkinci Kısım (10-24): Bu kısım çok farklı konularda seçme sözlerden oluşur; bunlar yaşamda karşılaşılan karmaşık durumların nasıl hikmetle ele alınacağını gösteren özdeyişlerdir. Üçüncü Kısım (25-29). Bu kısımda çeşitli konularda yararlı öğütler bulunur. Dördüncü Kısım (30, 31): Agur ve kral Lemuel'in özdeyişleri. </p><p>• <b>Vaiz:</b> Hayattaki uğraşların boşluğu (1-3); Tanrı’dan korkan kişilere hikmetli öğütler (4-7); Herkesin sonu bir (8:1–9:12); Hikmet ve insanın yükümlülüğü (9:13–12:14). </p><p>• <b>Ezgiler Ezgisi:</b> Şulamlı kız Süleyman’ın konak yerinde (1:1-14); Genç kız çobanı özlüyor (2:3–3:5); Şulamlı kız Yeruşalim’de (3:6–5:1): Genç kızın rüyası (5:2–6:3); Süleyman’ın son çabaları (6:4–8:4); Şulamlı kız geri dönüyor (8:5-14). </p><p>• <b>İşaya:</b> İşaya’nın “<i>Yahuda ve Yeruşalim hakkında</i>” mesajı (1-6); İstila tehlikesi ve tüm sıkıntıların sona ereceği vaadi (7-12); Babil’in sonu bildiriliyor (13:1–14:27); Toprakları ıssız kalacak uluslar (14:28–23:18); Tanrı’nın hükmü ve sağlayacağı kurtuluş (24-27); Tanrı’nın gazabı ve lütfu (28-35); Hizkiya’nın zamanında Tanrı öfkesini Asur’a yöneltiyor (36-39); Tanrı şahitlerini teselli ediyor (40-44); Babil’den öç alınıyor (45-48); Sion teselli ediliyor (49-59); Tanrı Sion’u güzelleştiriyor (60-64); “Yeni gökler ve yeni bir yer” (65, 66). </p><p>• <b>Yeremya:</b> Yeremya görevlendiriliyor (1); Yeruşalim sadakatsiz bir şehir (2-6); Mabet onları koruyamayacak (7-10); Ahdi bozanlar lanetleniyor (11, 12); Değişmesi olanaksız olan Yeruşalim yok olmaya mahkûm (13-15); Tanrı balıkçılar ve avcılar gönderecek (16, 17); Çömlekçi ve balçık (18, 19); Yeremya zulme rağmen vazgeçmiyor (20); Tanrı’nın yöneticilere öfkesi (21-22); “<i>Doğru bir filiz</i>” çıkacak (23, 24); Tanrı’nın milletlerle davası (25); Yeremya haklı çıkıyor (26-28); Babil’deki sürgünlere teselli (29-31); Tanrı’nın Davut’la yaptığı ahit kesindir (32-34); Tanrı’nın Rekab’a vaadi (35); Yeremya kitabı yeniden yazıyor (36); Yeruşalim’in son günleri (37-39); Mitspa’da ve Mısır’da yaşananlar (40-44); Baruk’un payı (45); Tanrı’nın kılıcı milletlere karşı (46-49); Tanrı’nın kılıcı Babil’e karşı (50, 51); Yeruşalim düşüyor (52). </p><p>• <b>Ağıtlar:</b> Yeruşalim'in yıkılışı hakkındaki ağıtlar: İlk şiir (1); İkinci şiir (2); Üçüncü şiir (3); Dördüncü şiir (4); Beşinci şiir (5). </p><p>• <b>Hezekiel:</b> Hezekiel gözcü olarak görevlendiriliyor (1-3); Hezekiel Yeruşalim kuşatmasını canlandırıyor (4-7); Tanrı’ya isyan eden Yeruşalim hakkındaki görüntü (8-11); Yeruşalim hakkında Babil’de bildirilen diğer peygamberlik sözleri (12-19); Yeruşalim aleyhindeki hükümler (20-23); Yeruşalim son kez kuşatılıyor (24); Milletler hakkında bildirilen peygamberlik sözleri (25-32); Hezekiel’in sürgündeki gözcülük hizmeti; ülke eski durumuna kavuşacak (33-37); Magoglu Gog ülkesine geri dönen İsrail’e saldırıyor (38, 39); Mabetle ilgili görüntü (40-48). </p><p>• <b>Daniel:</b> Devlet hizmetine hazırlık (1); Dev heykel rüyası (2); Üç İbrani alev alev yanan fırında hayatta kalıyor (3); Nabukadnezar'ın rüyası (4); Belşazar’ın şöleni; duvardaki elyazısı (5); Daniel aslanlar çukurunda (6); Canavarlarla ilgili görüntüler (7, 8); Geleceği bildirilen Önder Mesih (9); Kuzey kralıyla güney kralının mücadelesi; Mikael harekete geçiyor (10-12). </p><p>• <b>Hoşea:</b> Zina yapan İsrail betimleniyor (1-3); Tanrı’nın Efraim’e (ve Yahuda’ya) hükümleri (4-14). </p><p>• <b>Yoel:</b> Böcek sürüleri ülkeyi talan ediyor; Tanrı’nın günü yakın (1:1–2:11); Tanrı’ya dönün; O, insanlar üzerine ruhunu dökecek (2:12-32); “Milletler Yehoşafat Ovasında” yargılanacak (3). </p><p>• <b>Amos:</b> Milletler hakkındaki hükümler (1:1–2:3); Yahuda ve İsrail hakkındaki hükümler (2:4-16); İsrail hesap veriyor (3-6); Amos muhalefete rağmen hizmetini sürdürüyor (7); Yoksulları ezenlerin cezalandırılması ve ülkeye geri dönüş (8, 9). </p><p>• <b>Obadya:</b> Edom’a verilen hüküm (1-16. ayetler); Yakup evi eski haline dönüyor (17-21. ayetler). </p><p>• <b>Yunus:</b> Tanrı Yunus’u Nineve’ye gönderiyor fakat o kaçıyor (1:1-16); Yunus’u “büyük bir balık” yutuyor (1:17–2:10); Nineve’de hüküm mesajı duyuruyor (3, 4). </p><p>• <b>Mika:</b> Putperest Samiriye’yi cezalandırılacak (1, 2); İsrail evinin yöneticileri mahkûm edilecekler, fakat bir kurtarıcı gelecek (3-5); Mika halkının ahlaksal açıdan yozlaşmasından yakınıyor (6, 7). </p><p>• <b>Nahum:</b> Nineve hakkındaki hükmü (1); Nineve’nin uğrayacağı yıkım betimleniyor (2, 3). </p><p>• <b>Habakkuk:</b> Peygamber Tanrı’ya yakarıyor (1:1–2:1); Babil kınanıyor (2:2-20); Savaş gününde Tanrı ortaya çıkıyor (3). </p><p>• <b>Tsefanya:</b> Tanrı’nın günü yakın (1); İnsanlar Tanrı’ya yönelmeli; yok edilecek milletler (2); Asi Yeruşalim’den hesap soruluyor; alçakgönüllü bir azınlık lütuf görüyor (3). </p><p>• <b>Haggay:</b> Birinci mesaj Vali Zerubbabel ile Başkâhin Yeşu’ya iletiliyor (1); İkinci mesaj Zerubbabel, Yeşu ve sürgünden dönen halk içindir (2:1-9); Üçüncü mesaj Haggay kâhinlere hitap ediyor (2:10-19); Dördüncü mesaj Haggay bu kez Zerubbabel’e hitap ediyor (2:20-23). </p><p>• <b>Zekeriya:</b> İlk görüntü: Dört atlı (1:1-17); İkinci görüntü: Boynuzlar ve zanaatçılar (1:18-21); Üçüncü görüntü: Yeruşalim’in refahı (2); Dördüncü görüntü: Yeşu kurtarılıyor (3); Beşinci görüntü: Şamdan ve zeytin ağaçları (4); Altıncı görüntü: Uçan tomar (5:1-4); Yedinci görüntü: <i>Efa (dönemin bir ölçü kabı)</i> (5:5-11); Sekizinci görüntü: Dört savaş arabası (6:1-8); Filiz. Yanlış güdülerle tutulan oruç (6:9–7:14); Ülke eski durumuna kavuşuyor (8); Milletler ve sahte çobanlar hakkındaki bildiriler (9-11); Tanrı savaşıyor ve yeryüzünün kralı oluyor (12-14). </p><p>• <b>Malaki:</b> Tanrı’nın kâhinlere emri (1, 2); Rab ve habercisi (3); Tanrı’nın büyük ve korkunç günü (4). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Eski_Ahit'in_Kutsal_Kitap_açısından_anlamı"><span id="Eski_Ahit.27in_Kutsal_Kitap_a.C3.A7.C4.B1s.C4.B1ndan_anlam.C4.B1"></span>Eski Ahit'in Kutsal Kitap açısından anlamı</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=19" title="Değiştirilen bölüm: Eski Ahit'in Kutsal Kitap açısından anlamı" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=19" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Eski Ahit'in Kutsal Kitap açısından anlamı"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Eski Ahit Tanrı ile İsrail halkı arasında yapılan bir antlaşmadır. Peygamber Musa bu ahdin aracısı olarak Tanrı'dan gelen kanunları kaleme aldığı için Kanun Ahdi ya da sadece Kanun da adlandırılır (İbraniler 7:19). Sina dağında yapılan bu ahit 10 emirle birlikte aşağıyukarı 600 başka kanunlar da içeriyordu. </p><p>Musa, ahit kitabına yazılmış olan kanunları İsrail halkının önünde okuduktan sonra onlar emirleri tutmak istediklerini dile getirdiler (Çıkış 24:7). Kurbanlar kesildikten sonra Eski Ahit yürürlüğe konuldu (Çıkış 24:8). </p><p>Hayat ve tapınma için verilen kanunların yanında kurbanlar hakkındaki yönergeler büyük bir rol oynadı. Bu kişisel ve umumi kurbanlar günahları silip temizlemek (İbranice kafarʹ sözcüğünün birinci anlamı “örtmek” ya da “silip temizlemek”ti, fakat “kefaret” olarak da tercüme edilmişti) amacıyla kesildi. </p><p>Elçi Pavlus „boğaların ve keçilerin kanının günahları ortadan kaldırması olanaksız“ olduğunu yazdı. (İbraniler 10:4) Bu kurbanlar sayesinde „günahlar hatırlatılmış oluyordu.“ (İbraniler 10:3) Bu şekilde eski ahit „Mesih’e götüren“ bir „eğitici“ oldu (Galatyalılar 3:24), çünkü İsa'nın fidye niteliğinde (Matta 20:28) olan ölümü „günahlar için kalıcı değerde tek bir kurban“ olarak hizmet eder (İbraniler 10:12) ve insanların günahlarının bağışlanmasına yol açar (Koloseliler 1:14). </p><p>Bunun için Tanrı Eski Ahit yürürlükteyken Yeremya peygamber aracılığıyla “yeni bir ahit” yapacağını bildirmişti (Yeremya 31:31-33). Böylece Eski Ahit Yeni Ahit'e sevkeden bir „eğitici“ (Galatyalılar 3:24) ve bir öngörüydü (İbraniler 10:1). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İlgili_sinema_filmleri"><span id=".C4.B0lgili_sinema_filmleri"></span>İlgili sinema filmleri</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=20" title="Değiştirilen bölüm: İlgili sinema filmleri" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=20" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: İlgili sinema filmleri"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=On_Emir_(film)&action=edit&redlink=1" class="new" title="On Emir (film) (sayfa mevcut değil)">The Ten Commandments (On Emir)</a>, (1923) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=9vaOESB2mWg">Fragman</a>5 Aralık 2015 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20151205224347/https://www.youtube.com/watch?v=9vaOESB2mWg">arşivlendi</a>.</li> <li>'Samson and Delilah', (1923)</li> <li>'Noah's Ark', (1928)</li> <li>'Esther' (1948)</li> <li>'Samson and Delilah', (1949)</li> <li><a href="/w/index.php?title=On_Emir_(film)&action=edit&redlink=1" class="new" title="On Emir (film) (sayfa mevcut değil)">The Ten Commandments (On Emir)</a>, (1956) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=pXyEcMG5bDs">Fragman</a>10 Ekim 2007 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071010113057/http://www.youtube.com/watch?v=pXyEcMG5bDs">arşivlendi</a>.</li> <li>'Solomon and Sheba', (1959) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=zPeWcrLM43U">Fragman</a>30 Haziran 2015 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150630022616/https://www.youtube.com/watch?v=zPeWcrLM43U">arşivlendi</a>.</li> <li>'David and Goliath', (1960)</li> <li>'Esther with The King', (1960)</li> <li>'Sodom and Gomorah', (1962)</li> <li>'The Bible', (1966) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=krLB35Aqk98">Fragman</a>30 Mart 2007 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070330020119/http://youtube.com/watch?v=krLB35Aqk98">arşivlendi</a>.</li> <li>'The Thirteenth Day: The Story of Esther' (1979)</li> <li>'King David', (1985)</li> <li>'Esther' (1986)</li> <li>'Abraham', (1994) <a href="/wiki/Richard_Harris" title="Richard Harris">Richard Harris</a></li> <li>'Joseph', (TV, 1995) <a href="/wiki/Ben_Kingsley" title="Ben Kingsley">Ben Kingsley</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=Mt0oxhj5MVU">Fragman</a>8 Aralık 2015 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20151208171318/https://www.youtube.com/watch?v=Mt0oxhj5MVU">arşivlendi</a>.</li> <li>'Moses', (TV, 1995) Ben Kingsley</li> <li>'Samson and Delilah', (TV, 1996) <a href="/wiki/Dennis_Hopper" title="Dennis Hopper">Dennis Hopper</a></li> <li>'The Prince of Egypt', (Anime, 1998) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=CPwxr6WBaFk">Fragman</a>19 Aralık 2007 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071219183555/http://www.youtube.com/watch?v=CPwxr6WBaFk">arşivlendi</a>.</li> <li>'Noah's Ark', (TV, 1999)</li> <li>'Esther' (TV, 1999)</li> <li>'Joseph: King of Dreams', (Anime, 2000) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=xSgfvEby3lk">Fragman</a>27 Haziran 2015 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150627015017/https://www.youtube.com/watch?v=xSgfvEby3lk">arşivlendi</a>.</li> <li>'One Night With The King', (2006) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=GjLy-oYnXBo">Fragman</a>1 Şubat 2011 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110201235433/http://www.youtube.com/watch?v=GjLy-oYnXBo">arşivlendi</a>.</li> <li>'The Ten Commandments' (Anime, 2007) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=pxsaXDTbZU4">Fragman</a>30 Mart 2011 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110330102710/http://www.youtube.com/watch?v=pxsaXDTbZU4">arşivlendi</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kaynakça"><span id="Kaynak.C3.A7a"></span>Kaynakça</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=21" title="Değiştirilen bölüm: Kaynakça" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=21" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Kaynakça"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r32805677">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-count:2}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-count:3}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><strong><a href="#cite_ref-1">^</a></strong> <span class="reference-text">Makale: Bibel II/III, Theologische Realenzyklopädie Cilt 6, Walter de Gruyter, 1. baskı, Berlin 1980, s. 9 f.</span> </li> <li id="cite_note-2"><strong><a href="#cite_ref-2">^</a></strong> <span class="reference-text">Edwin Hatch <i>Essays in Biblical Greek</i> Oxford 1889, s. 48</span> </li> <li id="cite_note-3"><strong><a href="#cite_ref-3">^</a></strong> <span class="reference-text"><i>Theologische Realenzyklopädie</i>: <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.degruyter.com/">https://www.degruyter.com/</a> 27 Mart 2021 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210327164102/https://www.degruyter.com/">arşivlendi</a>.</span> </li> <li id="cite_note-4"><strong><a href="#cite_ref-4">^</a></strong> <span class="reference-text"><cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190923133742/https://islamansiklopedisi.org.tr/tevrat">"TEVRAT - TDV İslâm Ansiklopedisi"</a>. <i>TDV İslam Ansiklopedisi</i>. 23 Eylül 2019 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/tevrat">kaynağından</a> arşivlendi<span class="reference-accessdate">. Erişim tarihi: <span class="nowrap">23 Mart</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=TDV+%C4%B0slam+Ansiklopedisi&rft.atitle=TEVRAT+-+TDV+%C4%B0sl%C3%A2m+Ansiklopedisi&rft_id=https%3A%2F%2Fislamansiklopedisi.org.tr%2Ftevrat&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AEski+Ahit" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><strong><a href="#cite_ref-5">^</a></strong> <span class="reference-text">Baki Adam, Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat, Pınar Yay. s. 65</span> </li> <li id="cite_note-6"><strong><a href="#cite_ref-6">^</a></strong> <span class="reference-text">Örnekler: Enbiya Suresi, 48. ayet, Al-i İmran Suresi, 4. ayet.</span> </li> <li id="cite_note-7"><strong><a href="#cite_ref-7">^</a></strong> <span class="reference-text"><cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/zebur">"ZEBÛR - TDV İslâm Ansiklopedisi"</a>. <i>TDV İslam Ansiklopedisi</i>. 24 Mart 2021 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210324171830/https://islamansiklopedisi.org.tr/zebur">arşivlendi</a><span class="reference-accessdate">. Erişim tarihi: <span class="nowrap">23 Mart</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=TDV+%C4%B0slam+Ansiklopedisi&rft.atitle=ZEB%C3%9BR+-+TDV+%C4%B0sl%C3%A2m+Ansiklopedisi&rft_id=https%3A%2F%2Fislamansiklopedisi.org.tr%2Fzebur&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AEski+Ahit" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><strong><a href="#cite_ref-8">^</a></strong> <span class="reference-text">F. Razi, Tefsir-i Kebir, Akçağ Yay. 7/251</span> </li> <li id="cite_note-9"><strong><a href="#cite_ref-9">^</a></strong> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.bibelwissenschaft.de/.../torapentateuch/genesis-1mose">https://www.bibelwissenschaft.de/.../torapentateuch/genesis-1mose</a> <sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/Vikipedi:Yal%C4%B1n_URL" title="Vikipedi:Yalın URL"><span title="Bağlantı ölümünü önlemek için tam bir kaynak gereklidir. (Ekim 2023)">yalın URL</span></a></i>]</sup></span> </li> <li id="cite_note-10"><strong><a href="#cite_ref-10">^</a></strong> <span class="reference-text">"Old Testament." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.</span> </li> <li id="cite_note-11"><strong><a href="#cite_ref-11">^</a></strong> <span class="reference-text">Harris, Stephen L., Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield. 1985.</span> </li> <li id="cite_note-12"><strong><a href="#cite_ref-12">^</a></strong> <span class="reference-text">"Sümerler Türkler" (PDF). 5 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2012.</span> </li> <li id="cite_note-13"><strong><a href="#cite_ref-13">^</a></strong> <span class="reference-text"><i>Encyclopaedia Judaica</i>, 1973, Cilt 4, sütun 826, 827.</span> </li> <li id="cite_note-14"><strong><a href="#cite_ref-14">^</a></strong> <span class="reference-text">Flavios Josephus <i>Pros Apiona</i> (Apion’a Karşı) Kitap I, 38-41 [8]).</span> </li> </ol></div></div> <dl><dt>Notlar</dt></dl> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32805677"><div class="reflist reflist-lower-alpha"> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ayrıca_bakınız"><span id="Ayr.C4.B1ca_bak.C4.B1n.C4.B1z"></span>Ayrıca bakınız</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=22" title="Değiştirilen bölüm: Ayrıca bakınız" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=22" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Ayrıca bakınız"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Tanah" title="Tanah">Tanah</a></li> <li><a href="/wiki/Yeni_Ahit" title="Yeni Ahit">Yeni Ahit</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Dış_bağlantılar"><span id="D.C4.B1.C5.9F_ba.C4.9Flant.C4.B1lar"></span>Dış bağlantılar</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&veaction=edit&section=23" title="Değiştirilen bölüm: Dış bağlantılar" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Eski_Ahit&action=edit&section=23" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Dış bağlantılar"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20050121175117/http://www.hristiyan.net/kutsalkitabindegismezligi/ilahi-dko.htm">Hristiyanlık inanışına göre ilahi dinlerin kitaplarının oluşumu</a> – Daniel Wickwire</li></ul> <div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="Otorite_kontrolü_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=Bunu_Vikiveri&#039;de_düzenleyin&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q19786&#124;class=noprint&#124;Bunu_Vikiveri&#039;de_düzenleyin" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Otorite_kontrolü_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=Bunu_Vikiveri&#039;de_düzenleyin&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q19786&#124;class=noprint&#124;Bunu_Vikiveri&#039;de_düzenleyin" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Otorite_kontrol%C3%BC" title="Otorite kontrolü">Otorite kontrolü</a> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q19786" title="Bunu Vikiveri'de düzenleyin"><img alt="Bunu Vikiveri'de düzenleyin" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/T%C3%BCmle%C5%9Fik_Otorite_Dosyas%C4%B1" title="Tümleşik Otorite Dosyası">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4001515-4">4001515-4</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Kongre_K%C3%BCt%C3%BCphanesi_Kontrol_Numaras%C4%B1" title="Kongre Kütüphanesi Kontrol Numarası">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/names/n79054379">n79054379</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Letonya_Mill%C3%AE_K%C3%BCt%C3%BCphanesi" title="Letonya Millî Kütüphanesi">LNB</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000088332&P_CON_LNG=ENG">000088332</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Mill%C3%AE_Diyet_K%C3%BCt%C3%BCphanesi" title="Millî Diyet Kütüphanesi">NDL</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00570432">00570432</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/%C3%87ek_Cumhuriyeti_Mill%C3%AE_K%C3%BCt%C3%BCphanesi" title="Çek Cumhuriyeti Millî Kütüphanesi">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=unn2006374712&CON_LNG=ENG">unn2006374712</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/TDV_%C4%B0sl%C3%A2m_Ansiklopedisi" title="TDV İslâm Ansiklopedisi">TDVİA</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/ahd-i-atik">ahd-i-atik</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Uluslararas%C4%B1_Sanal_Otorite_Dosyas%C4%B1" title="Uluslararası Sanal Otorite Dosyası">VIAF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/185083399">185083399</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"> <a href="/wiki/WorldCat" title="WorldCat">WorldCat</a> (LCCN): <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/identities/lccn-n79-054379">n79-054379</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Eski_Ahit&oldid=33405006">https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Eski_Ahit&oldid=33405006</a>" sayfasından alınmıştır</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%C3%96zel:Kategoriler" title="Özel:Kategoriler">Kategori</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Eski_Ahit" title="Kategori:Eski Ahit">Eski Ahit</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Hristiyanl%C4%B1k" title="Kategori:Hristiyanlık">Hristiyanlık</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Gizli kategoriler: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Webar%C5%9Fiv_%C5%9Fablonu_wayback_ba%C4%9Flant%C4%B1lar%C4%B1" title="Kategori:Webarşiv şablonu wayback bağlantıları">Webarşiv şablonu wayback bağlantıları</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Yal%C4%B1n_URL_kaynakl%C4%B1_t%C3%BCm_maddeler" title="Kategori:Yalın URL kaynaklı tüm maddeler">Yalın URL kaynaklı tüm maddeler</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Yal%C4%B1n_URL_kaynakl%C4%B1_maddeler_Ekim_2023" title="Kategori:Yalın URL kaynaklı maddeler Ekim 2023">Yalın URL kaynaklı maddeler Ekim 2023</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:GND_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:GND tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">GND tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:LCCN_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:LCCN tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">LCCN tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:LNB_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:LNB tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">LNB tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:NDL_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:NDL tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">NDL tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:NKC_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:NKC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">NKC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:TDV%C4%B0A_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:TDVİA tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">TDVİA tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:VIAF_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:VIAF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">VIAF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:WorldCat-LCCN_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_i%C3%A7eren_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:WorldCat-LCCN tanımlayıcısı içeren Vikipedi maddeleri">WorldCat-LCCN tanımlayıcısı içeren Vikipedi maddeleri</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Sayfa en son 19.17, 29 Haziran 2024 tarihinde değiştirildi.</li> <li id="footer-info-copyright">Metin <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.tr">Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş Lisansı</a> altındadır ve ek koşullar uygulanabilir. Bu siteyi kullanarak <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/tr">Kullanım Şartlarını</a> ve <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/tr">Gizlilik Politikasını</a> kabul etmiş olursunuz.<br />Vikipedi® (ve Wikipedia®) kâr amacı gütmeyen kuruluş olan <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a> tescilli markasıdır.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Gizlilik politikası</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Vikipedi:Hakk%C4%B1nda">Vikipedi hakkında</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Vikipedi:Genel_sorumluluk_reddi">Sorumluluk reddi</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Davranış Kuralları</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Geliştiriciler</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/tr.wikipedia.org">İstatistikler</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Çerez politikası</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//tr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Eski_Ahit&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobil görünüm</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-gr6xb","wgBackendResponseTime":598,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.258","walltime":"0.374","ppvisitednodes":{"value":834,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":19156,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":688,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":14,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":8,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":10497,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 288.405 1 -total"," 43.39% 125.136 2 Şablon:Kaynakça"," 31.45% 90.692 1 Şablon:Otorite_kontrolü"," 18.75% 54.062 2 Şablon:Web_kaynağı"," 16.05% 46.287 1 Şablon:İbranice_Kutsal_Yazılar_(Eski_Ahit)"," 15.69% 45.257 1 Şablon:Satır_içi_yalın_URL"," 14.13% 40.765 1 Şablon:Dolçub"," 12.69% 36.610 1 Şablon:Fix"," 10.94% 31.546 1 Şablon:Category_handler"," 5.48% 15.807 10 Şablon:Webarşiv"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.119","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":2514677,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-gr6xb","timestamp":"20241124204534","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Eski Ahit","url":"https:\/\/tr.wikipedia.org\/wiki\/Eski_Ahit","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q19786","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q19786","author":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia projelerine katk\u0131da bulunanlar"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-01-22T06:09:20Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/9\/93\/Papyrus_Nash.jpg","headline":"Kit\u00e2b-\u0131 Mukaddes'in ilk k\u0131sm\u0131"}</script> </body> </html>