CINXE.COM

بلوچستان - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>بلوچستان - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"846e872a-1120-4707-8b63-871cd7fc76bf","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"بلوچستان","wgTitle":"بلوچستان","wgCurRevisionId":40660655,"wgRevisionId":40660655,"wgArticleId":19650,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["صفحه‌های دارای تابع تجزیه‌گر آرایش‌عدد با آرگومان غیرعددی","پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت","نگهداری یادکرد:تاریخ و سال","یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی", "صفحات ویکی‌پدیا با الگوهای محافظت نادرست","صفحه‌هایی که از جعبه اطلاعات منطقه مسکونی بدون مختصات استفاده می‌کنند","همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع","صفحه‌هایی که از سراسرنما با پارامترهای نامعلوم استفاده می‌کنند","صفحه‌هایی که از پانویس با پارامترهای نامعلوم استفاده می‌کنند","الگوهای درگاه با درگاه‌های ناموجود","بلوچستان","جغرافیای جنوب آسیا","جغرافیای غرب آسیا","فرهنگ و هنر بلوچ‌ها","کشورها و سرزمین‌های ایرانی","مناطق تقسیم‌شده","منطقه‌های افغانستان","منطقه‌های ایران","منطقه‌های پاکستان","منطقه‌های تاریخی ایران"],"wgPageViewLanguage":"fa", "wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"بلوچستان","wgRelevantArticleId":19650,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":90000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q181103", "wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js", "ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/00/Major_ethnic_groups_of_Pakistan_in_1980_borders_removed.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1160"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Major_ethnic_groups_of_Pakistan_in_1980_borders_removed.jpg/800px-Major_ethnic_groups_of_Pakistan_in_1980_borders_removed.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="773"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Major_ethnic_groups_of_Pakistan_in_1980_borders_removed.jpg/640px-Major_ethnic_groups_of_Pakistan_in_1980_borders_removed.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="619"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="بلوچستان - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-بلوچستان rootpage-بلوچستان skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&amp;utm_medium=sidebar&amp;utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&amp;uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&amp;returnto=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&amp;returnto=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&amp;utm_medium=sidebar&amp;utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&amp;uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&amp;returnto=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&amp;returnto=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-موقعیت_جغرافیایی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#موقعیت_جغرافیایی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>موقعیت جغرافیایی</span> </div> </a> <ul id="toc-موقعیت_جغرافیایی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تاریخچه_و_قدمت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#تاریخچه_و_قدمت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>تاریخچه و قدمت</span> </div> </a> <ul id="toc-تاریخچه_و_قدمت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-رقابت‌های_استعماری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#رقابت‌های_استعماری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>رقابت‌های استعماری</span> </div> </a> <ul id="toc-رقابت‌های_استعماری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تاریخ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#تاریخ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>تاریخ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-تاریخ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های تاریخ</span> </button> <ul id="toc-تاریخ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-دوره‌های_ماقبل_اسلامی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دوره‌های_ماقبل_اسلامی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۱</span> <span>دوره‌های ماقبل اسلامی</span> </div> </a> <ul id="toc-دوره‌های_ماقبل_اسلامی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دوره‌های_اسلامی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دوره‌های_اسلامی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۲</span> <span>دوره‌های اسلامی</span> </div> </a> <ul id="toc-دوره‌های_اسلامی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تقسیم_بلوچستان_بین_ایران_و_هند_[نیازمند_منبع]" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تقسیم_بلوچستان_بین_ایران_و_هند_[نیازمند_منبع]"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۳</span> <span>تقسیم بلوچستان بین ایران و هند <sup><sup>[<i><span>نیازمند منبع</span></i>]</sup></sup></span> </div> </a> <ul id="toc-تقسیم_بلوچستان_بین_ایران_و_هند_[نیازمند_منبع]-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-هندوستان_و_رقابت_کشورهای_اروپایی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#هندوستان_و_رقابت_کشورهای_اروپایی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۴</span> <span>هندوستان و رقابت کشورهای اروپایی</span> </div> </a> <ul id="toc-هندوستان_و_رقابت_کشورهای_اروپایی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-انگلیس_و_بررسی_سرزمین‌های_همجوار_هندوستان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#انگلیس_و_بررسی_سرزمین‌های_همجوار_هندوستان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۵</span> <span>انگلیس و بررسی سرزمین‌های همجوار هندوستان</span> </div> </a> <ul id="toc-انگلیس_و_بررسی_سرزمین‌های_همجوار_هندوستان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سیاست_ایجاد_کمربند_حایل" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#سیاست_ایجاد_کمربند_حایل"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۶</span> <span>سیاست ایجاد کمربند حایل</span> </div> </a> <ul id="toc-سیاست_ایجاد_کمربند_حایل-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ایران_و_توجه_به_مرزهای_شرقی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ایران_و_توجه_به_مرزهای_شرقی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۷</span> <span>ایران و توجه به مرزهای شرقی</span> </div> </a> <ul id="toc-ایران_و_توجه_به_مرزهای_شرقی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-بلوچستان_در_آغاز_سلطنت_ناصرالدین_شاه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#بلوچستان_در_آغاز_سلطنت_ناصرالدین_شاه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۸</span> <span>بلوچستان در آغاز سلطنت ناصرالدین شاه</span> </div> </a> <ul id="toc-بلوچستان_در_آغاز_سلطنت_ناصرالدین_شاه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-کشیدن_خطوط_تلگراف؛_زمینه‌ساز_تقسیم_بلوچستان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#کشیدن_خطوط_تلگراف؛_زمینه‌ساز_تقسیم_بلوچستان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۹</span> <span>کشیدن خطوط تلگراف؛ زمینه‌ساز تقسیم بلوچستان</span> </div> </a> <ul id="toc-کشیدن_خطوط_تلگراف؛_زمینه‌ساز_تقسیم_بلوچستان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-انگلیس_و_حفظ_خطوط_تلگرافی_توسط_سرداران_بلوچ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#انگلیس_و_حفظ_خطوط_تلگرافی_توسط_سرداران_بلوچ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۱۰</span> <span>انگلیس و حفظ خطوط تلگرافی توسط سرداران بلوچ</span> </div> </a> <ul id="toc-انگلیس_و_حفظ_خطوط_تلگرافی_توسط_سرداران_بلوچ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-توافق_ایران_با_انگلیس_در_تشکیل_کمیسیون_مرزی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#توافق_ایران_با_انگلیس_در_تشکیل_کمیسیون_مرزی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۱۱</span> <span>توافق ایران با انگلیس در تشکیل کمیسیون مرزی</span> </div> </a> <ul id="toc-توافق_ایران_با_انگلیس_در_تشکیل_کمیسیون_مرزی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اختلاف_بر_سر_کوهک" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اختلاف_بر_سر_کوهک"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۱۲</span> <span>اختلاف بر سر کوهک</span> </div> </a> <ul id="toc-اختلاف_بر_سر_کوهک-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-کمیسیون_مرزی_دوم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#کمیسیون_مرزی_دوم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۱۳</span> <span>کمیسیون مرزی دوم</span> </div> </a> <ul id="toc-کمیسیون_مرزی_دوم-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-حاکمیت_و_سیاست" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#حاکمیت_و_سیاست"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>حاکمیت و سیاست</span> </div> </a> <ul id="toc-حاکمیت_و_سیاست-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع_طبیعی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع_طبیعی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>منابع طبیعی</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع_طبیعی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ساختار_اجتماعی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ساختار_اجتماعی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>ساختار اجتماعی</span> </div> </a> <ul id="toc-ساختار_اجتماعی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جمعیت‌شناسی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#جمعیت‌شناسی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸</span> <span>جمعیت‌شناسی</span> </div> </a> <ul id="toc-جمعیت‌شناسی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-آثار_باستانی_و_گردشگری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#آثار_باستانی_و_گردشگری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹</span> <span>آثار باستانی و گردشگری</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-آثار_باستانی_و_گردشگری-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های آثار باستانی و گردشگری</span> </button> <ul id="toc-آثار_باستانی_و_گردشگری-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-بمپور" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#بمپور"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹.۱</span> <span>بمپور</span> </div> </a> <ul id="toc-بمپور-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-روستای_تیس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#روستای_تیس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹.۲</span> <span>روستای تیس</span> </div> </a> <ul id="toc-روستای_تیس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سنگ‌نگاره‌های_بلوچستان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#سنگ‌نگاره‌های_بلوچستان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹.۳</span> <span>سنگ‌نگاره‌های بلوچستان</span> </div> </a> <ul id="toc-سنگ‌نگاره‌های_بلوچستان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-قلعه_دو_هزار_ساله_نیکشهر" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#قلعه_دو_هزار_ساله_نیکشهر"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹.۴</span> <span>قلعه دو هزار ساله نیکشهر</span> </div> </a> <ul id="toc-قلعه_دو_هزار_ساله_نیکشهر-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سایر" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#سایر"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹.۵</span> <span>سایر</span> </div> </a> <ul id="toc-سایر-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-اکوتوریسم_و_حیات_وحش" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#اکوتوریسم_و_حیات_وحش"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰</span> <span>اکوتوریسم و حیات وحش</span> </div> </a> <ul id="toc-اکوتوریسم_و_حیات_وحش-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اقلیم_و_محصولات_کشاورزی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#اقلیم_و_محصولات_کشاورزی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱</span> <span>اقلیم و محصولات کشاورزی</span> </div> </a> <ul id="toc-اقلیم_و_محصولات_کشاورزی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پانویس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#پانویس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۲</span> <span>پانویس</span> </div> </a> <ul id="toc-پانویس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۳</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پیوند_به_بیرون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#پیوند_به_بیرون"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۴</span> <span>پیوند به بیرون</span> </div> </a> <ul id="toc-پیوند_به_بیرون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جستارهای_وابسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#جستارهای_وابسته"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۵</span> <span>جستارهای وابسته</span> </div> </a> <ul id="toc-جستارهای_وابسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">بلوچستان</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۷۴ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-74" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۷۴ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%D8%B4%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بلوشستان–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="بلوشستان" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Beluchist%C3%A1n" title="Beluchistán–آستوری" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Beluchistán" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="آستوری" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/B%C9%99lucistan_(tarixi_%C9%99razi)" title="Bəlucistan (tarixi ərazi)–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="Bəlucistan (tarixi ərazi)" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%83%D0%B4%D0%B6%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Белуджыстан–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Белуджыстан" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%83%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Белуджистан–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Белуджистан" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A7%81%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8_(%E0%A6%85%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9A%E0%A6%B2)" title="বেলুচিস্তান (অঞ্চল)–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="বেলুচিস্তান (অঞ্চল)" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Baloutchistan" title="Baloutchistan–برتون" lang="br" hreflang="br" data-title="Baloutchistan" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="برتون" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Balu%C4%8Distan" title="Balučistan–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Balučistan" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Balutxistan_(regi%C3%B3)" title="Balutxistan (regió)–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Balutxistan (regió)" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%95%D9%84%DB%86%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بەلۆچستان–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="بەلۆچستان" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Belu%C3%A7istan" title="Beluçistan–ترکی کریمه" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Beluçistan" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="ترکی کریمه" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Bal%C3%BA%C4%8Dist%C3%A1n_(historick%C3%A9_%C3%BAzem%C3%AD)" title="Balúčistán (historické území)–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Balúčistán (historické území)" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%83%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Белуджистан–چوواشی" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Белуджистан" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="چوواشی" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Balochistan_(rhanbarth)" title="Balochistan (rhanbarth)–ولزی" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Balochistan (rhanbarth)" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ولزی" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Baluchistan" title="Baluchistan–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Baluchistan" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Belutschistan" title="Belutschistan–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Belutschistan" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Beluc%C4%B1stan" title="Belucıstan–Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Belucıstan" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CF%80%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CF%85%CF%87%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AC%CE%BD" title="Μπαλουχιστάν–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Μπαλουχιστάν" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Balochistan" title="Balochistan–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Balochistan" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Balu%C4%89io" title="Baluĉio–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Baluĉio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Regi%C3%B3n_del_Baluchist%C3%A1n" title="Región del Baluchistán–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Región del Baluchistán" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Belut%C5%A1istan" title="Belutšistan–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Belutšistan" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Balutxistan_eskualdea" title="Balutxistan eskualdea–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Balutxistan eskualdea" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Belut%C5%A1istan" title="Belutšistan–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Belutšistan" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Baloutchistan" title="Baloutchistan–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Baloutchistan" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Baluchist%C3%A1n_(rexi%C3%B3n)" title="Baluchistán (rexión)–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Baluchistán (rexión)" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%91%D7%9C%D7%95%D7%A6%27%D7%99%D7%A1%D7%98%D7%9F" title="בלוצ&#039;יסטן–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="בלוצ&#039;יסטן" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Belud%C5%BEistan" title="Beludžistan–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Beludžistan" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Beludzsiszt%C3%A1n_(r%C3%A9gi%C3%B3)" title="Beludzsisztán (régió)–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Beludzsisztán (régió)" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Balochistan_(wilayah)" title="Balochistan (wilayah)–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Balochistan (wilayah)" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Bal%C3%BAkistan" title="Balúkistan–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="Balúkistan" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Belucistan_(regione_geografica)" title="Belucistan (regione geografica)–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Belucistan (regione geografica)" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%90%E3%83%AB%E3%83%BC%E3%83%81%E3%82%B9%E3%82%BF%E3%83%BC%E3%83%B3" title="バルーチスターン–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="バルーチスターン" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%AF%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98" title="ბელუჯისტანი–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ბელუჯისტანი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AC%E0%B2%B2%E0%B3%82%E0%B2%9A%E0%B2%BF%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A5%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B3%8D" title="ಬಲೂಚಿಸ್ಥಾನ್–کانارا" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಬಲೂಚಿಸ್ಥಾನ್" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="کانارا" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%B0%9C%EB%A3%A8%EC%B9%98%EC%8A%A4%ED%83%84" title="발루치스탄–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="발루치스탄" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Bel%C3%BB%C3%A7istan" title="Belûçistan–کردی" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Belûçistan" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="کردی" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%83%D0%B6%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Белужстан–قرقیزی" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Белужстан" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="قرقیزی" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Belud%C5%BEistanas" title="Beludžistanas–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Beludžistanas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Belud%C5%BEist%C4%81na" title="Beludžistāna–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Beludžistāna" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Balotsist%C3%A0na" title="Balotsistàna–مالاگاسی" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Balotsistàna" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="مالاگاسی" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AC%E0%B4%B2%E0%B5%82%E0%B4%9A%E0%B4%BF%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E0%B4%A5%E0%B4%BE%E0%B5%BB_(%E0%B4%AD%E0%B5%82%E0%B4%AA%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%A6%E0%B5%87%E0%B4%B6%E0%B4%82)" title="ബലൂചിസ്ഥാൻ (ഭൂപ്രദേശം)–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ബലൂചിസ്ഥാൻ (ഭൂപ്രദേശം)" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%B2%E0%A5%81%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="बलुचिस्तान–مراتی" lang="mr" hreflang="mr" data-title="बलुचिस्तान" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="مراتی" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%B2%E0%A5%81%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="बलुचिस्तान–نپالی" lang="ne" hreflang="ne" data-title="बलुचिस्तान" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="نپالی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Beloetsjistan_(landstreek)" title="Beloetsjistan (landstreek)–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Beloetsjistan (landstreek)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Balutsjistan" title="Balutsjistan–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Balutsjistan" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%83%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Белуджистан–آسی" lang="os" hreflang="os" data-title="Белуджистан" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="آسی" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AC%E0%A8%B2%E0%A9%8B%E0%A8%9A%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%A4%E0%A8%BE%E0%A8%A8_(%E0%A8%96%E0%A9%87%E0%A8%A4%E0%A8%B0)" title="ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ (ਖੇਤਰ)–پنجابی" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ (ਖੇਤਰ)" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Balochistan" title="Balochistan–پامپانگایی" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Balochistan" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="پامپانگایی" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Belud%C5%BCystan_(kraina_historyczna)" title="Beludżystan (kraina historyczna)–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Beludżystan (kraina historyczna)" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بلوچستان–پشتو" lang="ps" hreflang="ps" data-title="بلوچستان" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="پشتو" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Baluchist%C3%A3o" title="Baluchistão–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Baluchistão" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Belucistan" title="Belucistan–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Belucistan" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%83%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Белуджистан–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Белуджистан" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Balochistan" title="Balochistan–اسکاتلندی" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Balochistan" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بلوچستان–سندی" lang="sd" hreflang="sd" data-title="بلوچستان" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="سندی" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Belud%C5%BEistan" title="Beludžistan–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Beludžistan" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Balochistan_(region)" title="Balochistan (region)–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Balochistan (region)" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%83%D1%9F%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Белуџистан–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Белуџистан" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Baluchistan" title="Baluchistan–سواحیلی" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Baluchistan" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="سواحیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AE%B2%E0%AF%81%E0%AE%9A%E0%AF%8D%E0%AE%9A%E0%AE%BF%E0%AE%9A%E0%AF%81%E0%AE%A4%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AE%BE%E0%AE%A9%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="பலுச்சிசுத்தானம்–تامیلی" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பலுச்சிசுத்தானம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="تامیلی" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD" title="Балучистон–تاجیکی" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Балучистон" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="تاجیکی" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Balochistan" title="Balochistan–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Balochistan" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Belucistan" title="Belucistan–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Belucistan" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D3%99%D0%BB%D2%AF%D2%97%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Бәлүҗистан–تاتاری" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Бәлүҗистан" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="تاتاری" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%83%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Белуджистан–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Белуджистан" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%D8%AE%D8%B7%DB%81)" title="بلوچستان (خطہ)–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="بلوچستان (خطہ)" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Balujiston_(tarixiy_viloyat)" title="Balujiston (tarixiy viloyat)–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Balujiston (tarixiy viloyat)" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Balochistan" title="Balochistan–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Balochistan" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Balochistan" title="Balochistan–وارایی" lang="war" hreflang="war" data-title="Balochistan" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="وارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E4%BF%BE%E8%B7%AF%E6%94%AF%E6%96%AF%E5%9D%A6" title="俾路支斯坦–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="俾路支斯坦" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%AF%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98" title="ბელუჯისტანი–Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ბელუჯისტანი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%BF%BE%E8%B7%AF%E6%94%AF%E6%96%AF%E5%9D%A6" title="俾路支斯坦–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="俾路支斯坦" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E4%BF%BE%E8%B7%AF%E6%94%AF" title="俾路支–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="俾路支" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q181103#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;oldid=40660655" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&amp;page=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;id=40660655&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25A8%25D9%2584%25D9%2588%25DA%2586%25D8%25B3%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2586"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25A8%25D9%2584%25D9%2588%25DA%2586%25D8%25B3%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2586"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&amp;page=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Balochistan" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q181103" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35841839">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-right:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">برای دیگر کاربردها، <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B2%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C)" class="mw-disambig" title="بلوچستان (ابهام‌زدایی)">بلوچستان (ابهام‌زدایی)</a> را ببینید.</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35359648">.mw-parser-output .infobox-subbox{padding:0;border:none;margin:-3px;width:auto;min-width:100%;font-size:100%;clear:none;float:none;background-color:transparent}.mw-parser-output .infobox-3cols-child{margin:auto}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-header,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-subheader,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-above,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-title,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-image,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-full-data,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-below{text-align:center}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40002355">.mw-parser-output .ib-settlement{width:23em;border-collapse:collapse;line-height:1.2em}.mw-parser-output .ib-settlement td,.mw-parser-output .ib-settlement th{border-top:1px solid #a2a9b1;padding:0.4em 0.6em 0.4em 0.6em}.mw-parser-output .ib-settlement .mergedtoprow .infobox-full-data,.mw-parser-output .ib-settlement .mergedtoprow .infobox-header,.mw-parser-output .ib-settlement .mergedtoprow .infobox-data,.mw-parser-output .ib-settlement .mergedtoprow .infobox-label,.mw-parser-output .ib-settlement .mergedtoprow .infobox-below{border-top:1px solid #a2a9b1;padding:0.4em 0.6em 0.2em 0.6em}.mw-parser-output .ib-settlement .mergedrow .infobox-full-data,.mw-parser-output .ib-settlement .mergedrow .infobox-data,.mw-parser-output .ib-settlement .mergedrow .infobox-label{border:0;padding:0 0.6em 0.2em 0.6em}.mw-parser-output .ib-settlement .mergedbottomrow .infobox-full-data,.mw-parser-output .ib-settlement .mergedbottomrow .infobox-data,.mw-parser-output .ib-settlement .mergedbottomrow .infobox-label{border-top:0;border-bottom:1px solid #a2a9b1;padding:0 0.6em 0.4em 0.6em}.mw-parser-output .ib-settlement .maptable{border:0;padding:0}.mw-parser-output .ib-settlement .infobox-header,.mw-parser-output .ib-settlement .infobox-below{text-align:right}.mw-parser-output .ib-settlement .infobox-above{font-size:125%;line-height:1.3em}.mw-parser-output .ib-settlement .infobox-subheader{background-color:#cddeff;font-weight:bold}.mw-parser-output .ib-settlement-native{font-weight:normal;padding-top:0.2em}.mw-parser-output .ib-settlement-other-name{font-size:78%}.mw-parser-output .ib-settlement-official{font-weight:bold}.mw-parser-output .ib-settlement-caption{padding:0.3em 0 0 0}.mw-parser-output .ib-settlement-caption-link{padding:0.2em 0}.mw-parser-output .ib-settlement-nickname{display:inline}.mw-parser-output .ib-settlement-fn{font-weight:normal;display:inline}.mw-parser-output .ib-settlement-website{direction:ltr;text-align:left}</style><table class="infobox ib-settlement vcard"><tbody><tr><th colspan="2" class="infobox-above"><div class="fn org">بلۏچستان</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-subheader"><div class="category"><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87" title="منطقه">منطقه</a></div></td></tr><tr class="mergedtoprow"><td colspan="2" class="infobox-full-data"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Major_ethnic_groups_of_Pakistan_in_1980_borders_removed.jpg" class="mw-file-description" title="بلوچستان به‌رنگ صورتی"><img alt="بلوچستان به‌رنگ صورتی" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Major_ethnic_groups_of_Pakistan_in_1980_borders_removed.jpg/250px-Major_ethnic_groups_of_Pakistan_in_1980_borders_removed.jpg" decoding="async" width="250" height="242" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Major_ethnic_groups_of_Pakistan_in_1980_borders_removed.jpg/375px-Major_ethnic_groups_of_Pakistan_in_1980_borders_removed.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Major_ethnic_groups_of_Pakistan_in_1980_borders_removed.jpg/500px-Major_ethnic_groups_of_Pakistan_in_1980_borders_removed.jpg 2x" data-file-width="960" data-file-height="928" /></a></span><div class="ib-settlement-caption">بلوچستان به‌رنگ صورتی</div></td></tr><tr class="mergedtoprow"><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84" title="فهرست کشورهای مستقل">فهرست کشورهای مستقل</a></th><td class="infobox-data"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r38264903">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style><div class="plainlist"> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/23px-Flag_of_Pakistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/35px-Flag_of_Pakistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/45px-Flag_of_Pakistan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span>&#160;</span><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/23px-Flag_of_Iran.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/35px-Flag_of_Iran.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/46px-Flag_of_Iran.svg.png 2x" data-file-width="630" data-file-height="360" /></span></span>&#160;</span><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/23px-Flag_of_the_Taliban.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/35px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/46px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span>&#160;</span><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان">افغانستان</a></li></ul> </div><br /></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label">بخش ها</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ایالت بلوچستان">بلوچستان پاکستان</a><br /><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="استان سیستان و بلوچستان">بلوچستان ایران</a><br /><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بلوچستان افغانستان">بلوچستان افغانستان</a></td></tr><tr class="mergedtoprow"><th colspan="2" class="infobox-header">جمعیت<div class="ib-settlement-fn"><span class="nowrap">&#160;</span>(۲۰۱۳)</div></th></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label">&#160;•&#160;کل</th><td class="infobox-data">۱۸–۱۹ میلیون<sup id="cite_ref-Iran_Profile,_Library_of_Congress_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Iran_Profile,_Library_of_Congress-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-CIA_Afghanistan_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-CIA_Afghanistan-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-EthnicGroups_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-EthnicGroups-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۳<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></td></tr><tr class="mergedtoprow"><th colspan="2" class="infobox-header">جمعیت‌شناسی<div class="ib-settlement-fn"></div></th></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label">&#160;•&#160;<a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA" title="قومیت">قومیت</a></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86" title="مردم بلوچ">مردم بلوچ</a></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label">&#160;•&#160;زبان (های) رسمی</th><td class="infobox-data"><br /><small><i><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%DB%8C" title="زبان بلوچی">زبان بلوچی</a> .<a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="زبان فارسی">زبان فارسی</a>، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" title="زبان اردو">زبان اردو</a></i></small></td></tr><tr class="mergedtoprow"><th scope="row" class="infobox-label">شهرهای بزرگ</th><td class="infobox-data"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><div class="hlist"><ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA%D9%87" title="کویته">کویته</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="زاهدان">زاهدان</a></li><li><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%86%DB%8C%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="ولایت نیمروز">نیمروز (افغانستان)</a></li><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%8C_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="کلات، پاکستان">کلات، پاکستان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B4" title="خاش">خاش</a></li><li><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="چابهار">چابهار</a></li><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%AA%D9%87%D9%84" title="اوتهل">اوتهل</a></li><li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1_(%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" title="ایرانشهر (سیستان و بلوچستان)">ایرانشهر</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A8%DB%8C" title="سبی">سبی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="دیره مراد جمالی">دیره مراد جمالی</a></li><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DA%AF%D8%AA%DB%8C" title="ناحیه دیره بگتی">ناحیه دیره بگتی</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%AF%D8%B1" title="گوادر">گوادر</a></li><li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="نوشکی">نوشکی</a></li><li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%B4%D9%87%D8%B1" class="mw-redirect" title="نیکشهر">نیکشهر</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B2" title="سرباز">سرباز</a></li><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B1%DA%A9" title="کنارک">کنارک</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%A7%D9%86" title="سراوان">سراوان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="زابل">زابل</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%86%DB%8C%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="شهرستان نیمروز">نیمروز (ایران)</a></li><li><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%87" title="ولایت فراه">فراه</a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:A_Map_of_Beloochistan_%26_Sinde.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/A_Map_of_Beloochistan_%26_Sinde.jpg/220px-A_Map_of_Beloochistan_%26_Sinde.jpg" decoding="async" width="220" height="152" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/A_Map_of_Beloochistan_%26_Sinde.jpg/330px-A_Map_of_Beloochistan_%26_Sinde.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/A_Map_of_Beloochistan_%26_Sinde.jpg/440px-A_Map_of_Beloochistan_%26_Sinde.jpg 2x" data-file-width="11102" data-file-height="7653" /></a><figcaption>نقشه <a class="mw-selflink selflink">قلمرو بلوچستان</a> تحت کنترل <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA" title="خانات کلات">دولت بلوچِ خانات کلات</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D8%B3%D9%86%D8%AF" title="ایالت سند">سند</a> سال ۱۸۱۰ میلادی از <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86%D8%AC%D8%B1" title="هنری پاتینجر">ستوان پاتینجر</a> از <sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۴<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۵<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Children_of_Iran_-_Baloch_people_-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_03.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Children_of_Iran_-_Baloch_people_-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_03.jpg/220px-Children_of_Iran_-_Baloch_people_-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_03.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Children_of_Iran_-_Baloch_people_-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_03.jpg/330px-Children_of_Iran_-_Baloch_people_-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_03.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Children_of_Iran_-_Baloch_people_-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_03.jpg/440px-Children_of_Iran_-_Baloch_people_-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_03.jpg 2x" data-file-width="4752" data-file-height="3168" /></a><figcaption>کودک بلوچ</figcaption></figure> <p><b>بَلوچـِستان</b> (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%DB%8C" title="زبان بلوچی">بلوچی</a>: بلۏچستان)، منطقه‌ای است در جنوب شرقی <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فلات ایران">فلات ایران</a> که از کنار کویر کرمان در شرق <a href="/wiki/%D8%A8%D9%85" title="بم">بم</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B4%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%AF" title="کوه‌های بشاگرد">کوه‌های بشاگرد</a> تا مرزهای غربی <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D8%B3%D9%86%D8%AF" title="ایالت سند">سند</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8" title="منطقه پنجاب">پنجاب</a> و هند را در بر می‌گیرد. بلوچستان از شمال با <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سیستان">سیستان</a> و <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="خراسان">خراسان</a> همسایه است و از جنوب به <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مکران">سواحل مکران</a>، دریای عرب و <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="دریای عمان">دریای مکران</a> منتهی می‌شود. مرزهای آن را دقیقاً نمی‌توان مشخص کرد<sup id="cite_ref-اسلام_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-اسلام-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> اما مساحت آن حدود ۶۹۰٬۰۰۰ کیلومترمربع تخمین زده می‌شود.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۷<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-ایر_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-ایر-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۸<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> این سرزمین، گرم و خشک و کوهستانی است. <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86" title="مردم بلوچ">بلوچ‌ها</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="مردمان ایرانی‌تبار">قومی ایرانی‌تبار</a> و بیشتر مسلمان <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DB%8C" title="سنی">سنی</a> و پیرو مذهب <a href="/wiki/%D8%AD%D9%86%D9%81%DB%8C" title="حنفی">حنفی</a> هستند.<sup id="cite_ref-اسلام_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-اسلام-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> بلوچستان در منطقه‌ای واقع شده که ایران را به تمدن هند متصل می‌کند و یکی از نقاط استراتژیک جهان است که همواره در تمام ادوار تاریخی منطقه‌ای مهم برای تجارت محسوب می‌شده.<sup id="cite_ref-ایر_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-ایر-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۸<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA" title="خانات کلات">خانات کلات</a> بعد از کشته شدن <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="نادرشاه">نادرشاه افشار</a> در سال ۱۷۴۷ به رهبری میر نصیر خان احمدزهی به مرکزیت <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%8C_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="کلات، پاکستان">کلات</a> از افشاریه اعلام استقلال کرد. بلوچستان در ادامه ادوار افشاریه بعد از مرگ نادرشاه، زندیه و اوایل قاجار تا دوره ناصر الدین شاه تحت سلطهٔ حکومت مرکزی ایران نبود. <sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#91;<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>&#93;</sup></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:1855_Colton_Map_of_Balochistan.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/1855_Colton_Map_of_Balochistan.jpg/220px-1855_Colton_Map_of_Balochistan.jpg" decoding="async" width="220" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/1855_Colton_Map_of_Balochistan.jpg/330px-1855_Colton_Map_of_Balochistan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/1855_Colton_Map_of_Balochistan.jpg/440px-1855_Colton_Map_of_Balochistan.jpg 2x" data-file-width="1068" data-file-height="743" /></a><figcaption>بلوچستان در سال ۱۸۵۵ میلادی (قبل از قرار داد گلد اسمیت و تقسیم شدن میان قاجار و انگلستان)</figcaption></figure> <p>سپس در سال ۱۸۷۱ میلادی کلات که تحت الحمایه بریتانیا بود به دو نیم شرقی و غربی تقسیم شد که نیمه غربی به ایران برگردانده و نیمه شرقی زیر نظر و تحت الحمایه بریتانیا به عنوان منطقه نیمه مستقل باقی ماند.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۹<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۰<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Stielers_Handatlas_1891_59.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Stielers_Handatlas_1891_59.jpg/220px-Stielers_Handatlas_1891_59.jpg" decoding="async" width="220" height="185" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Stielers_Handatlas_1891_59.jpg/330px-Stielers_Handatlas_1891_59.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Stielers_Handatlas_1891_59.jpg/440px-Stielers_Handatlas_1891_59.jpg 2x" data-file-width="5050" data-file-height="4250" /></a><figcaption>کلات بعد از قرار داد گلد اسمیت.</figcaption></figure> <p>بلوچستان کنونی منطقه ای است که میان سه کشور <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان">افغانستان</a> و <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> قرار دارد و از نظر اداری شامل <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ایالت بلوچستان">ایالت بلوچستان</a> پاکستان، بخش‌هایی از استان <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="استان سیستان و بلوچستان">سیستان و بلوچستان</a> ایران و <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" class="mw-redirect" title="بلوچستان (افغانستان)">بلوچستان افغانستان</a> در جنوب افغانستان است در استان <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%86%DB%8C%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="ولایت نیمروز">نیمروز</a>، می‌باشند.<sup id="cite_ref-A_Brief_History_of_Balochistan_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-A_Brief_History_of_Balochistan-11"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۱<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-Human_Rights_in_Balochistan:_A_Case_Study_in_Failure_and_Invisibility_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-Human_Rights_in_Balochistan:_A_Case_Study_in_Failure_and_Invisibility-12"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۲<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="موقعیت_جغرافیایی"><span id=".D9.85.D9.88.D9.82.D8.B9.DB.8C.D8.AA_.D8.AC.D8.BA.D8.B1.D8.A7.D9.81.DB.8C.D8.A7.DB.8C.DB.8C"></span>موقعیت جغرافیایی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=1" title="ویرایش بخش: موقعیت جغرافیایی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مرزهای <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> و <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان">افغانستان</a>، بلوچستان را به سه بخش تقسیم می‌کنند. بلوچستان، از جنوب به <a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="چابهار">چابهار</a> از شرق به <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D8%B3%D9%86%D8%AF" title="ایالت سند">سند</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8_(%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" title="ایالت پنجاب (پاکستان)">پنجاب</a> ، از غرب به استان <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86" title="استان کرمان">کرمان</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%87%D8%B1%D9%85%D8%B2%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="استان هرمزگان">هرمزگان</a> و از شمال به <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%87" title="ولایت فراه">ولایت فراه</a> در <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بلوچستان افغانستان">بلوچستان افغانستان</a> منتهی می‌شود.<sup id="cite_ref-جغرافیای_بلوچستان_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-جغرافیای_بلوچستان-13"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۳<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۴<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تاریخچه_و_قدمت"><span id=".D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE.DA.86.D9.87_.D9.88_.D9.82.D8.AF.D9.85.D8.AA"></span>تاریخچه و قدمت</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=2" title="ویرایش بخش: تاریخچه و قدمت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div><p> از این سرزمین در دوره‌های پیش از اسلام اطلاعات بسیار اندکی موجود است. محتمل است ایرانی زبانان دیر به <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مکران">مکران</a> آمده باشند.<sup id="cite_ref-اسلام2_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-اسلام2-15"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۵<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="فردوسی">فردوسی</a> نقل می‌کند در زمان حکومت اردشیر و خسرو یکم <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B3%D8%B1%D9%88_%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86" title="خسرو انوشیروان">انوشیروان</a> ساسانی، قوم <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86" title="مردم بلوچ">بلوچ</a> و کوچ به همراه قوم گیلان و دیلم سر به شورش علیه حکومت مرکزی برمی‌آورند که توسط انوشیروان سرکوب می‌شوند و در عین حال می‌گوید در زمان‌های متعددی از حکومت سایر شاهان ساسانی بلوچ‌ها جزو ارتش ساسانی بوده‌اند. منطقهٔ بلوچستان امروزی به نام <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%A7" title="مکا">مکا</a>، ایالت چهاردهم ایران در زمان امپراتوری <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C" title="شاهنشاهی هخامنشی">هخامنشی</a> بوده‌است که بعدها به مکران تغییر یافته‌است.<sup id="cite_ref-ایر_8-2" class="reference"><a href="#cite_note-ایر-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۸<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-vista.ir_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-vista.ir-16"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Map_of_the_Achaemenid_Empire_fa.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Map_of_the_Achaemenid_Empire_fa.jpg/400px-Map_of_the_Achaemenid_Empire_fa.jpg" decoding="async" width="400" height="194" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Map_of_the_Achaemenid_Empire_fa.jpg/600px-Map_of_the_Achaemenid_Empire_fa.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/81/Map_of_the_Achaemenid_Empire_fa.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="387" /></a><figcaption>گدروزی در <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C" title="شاهنشاهی هخامنشی">شاهنشاهی هخامنشی</a></figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%DA%AF%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C" title="گدروزی">گدروزی</a> (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان یونانی">یونانی</a>: گدروزیا) نامی است که یونانی‌ها به بلوچستان دادند. بسیاری از مورخان، ساتراپی <a href="/wiki/%DA%AF%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="گدروزیا">گدروزیا</a> را منطبق بر ساتراپی <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%A7" title="مکا">مکا</a> دانسته‌اند و تمایزی بین این دو ساتراپی قائل نمی‌شوند.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۷<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>فردوسی در شاهنامه علاوه بر اینکه قوم بلوچ را در کنار سایر اقوام ایرانی ذکر کرده هست از بلوچستان (مکران) به عنوان بخشی از قلمرو ایران یاد کرده‌است. یکی در زمان پادشاهی کیخسرو و جنگ ایران وتوران و آن هنگام که فرمانده سپاه قوم کوچ و بلوچ به نام اشکش به مکران می‌رود ودیگری در زمان ستاندن کین سیاوش در حمله به توران:<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۸<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۹<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p><i>پس گستهم اشکش تیز گوش /که بازور و دل بود و با مغز و هوش</i> </p><p>' 'سپاهش زگردان کوچ و<b>بلوچ</b> /سگالیده جنگ و برآورده خوج </p><p><i>کسی درجهان پشت ایشان ندید/برهنه یک انگشت ایشان ندید</i> </p><p>' 'درفشی برآورده پیکر پلنگ /همی از درفشش بیارید جنگ </p><p><i>چو آگاه شد اشکش آمد براه/ ابا لشکری ساخته پیش شاه</i> </p><p><i>همه تیز و <b>مکران</b> بیاراستند/ز هر جای رامشگران خواستند</i> </p><p>....... </p><p><i>گزین کرد از آن نامدارت سوار/دلیران جنگی دو وده هزار</i> </p><p><i>هم از پهلو و پارس و کوچ و<b>بلوچ</b> / زگیلان جنگی و دشت سروچ</i> </p><p>....... </p><p><i>از ایران بشد تا به توران و چین/گذر کرد از ان پس به <b>مکران</b> زمین</i> </p><p><i>ز <b>مکران</b> شد آراسته تازره/ میان‌ها ندید هیچ رنج ازگره</i> </p><p>در کتیبه‌های عصر <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاهنشاهی ساسانی">ساسانی</a> از بلوچستان با نام «مکوران، مُکران». نیز یاد شده‌است این اسامی تا قبل از اسلام در بین مردم معمول بود و امروزه هم در بسیاری از مناطق مردم محلی این سرزمین را با همین نام می‌خوانند. بنا به نظر برخی از محققان، اصطلاح بلوچستان از زمان <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="نادرشاه">نادرشاه</a> در منابع فارسی پیداشد. دلیل اصلی جانشینی این اصطلاح نفوذ قبایل <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86" title="مردم بلوچ">بلوچ</a> درمنطقه و کمک‌های فراوانی بود که سران این قبایل به نادر شاه کردند<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۰<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="رقابت‌های_استعماری"><span id=".D8.B1.D9.82.D8.A7.D8.A8.D8.AA.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.A7.D8.B3.D8.AA.D8.B9.D9.85.D8.A7.D8.B1.DB.8C"></span>رقابت‌های استعماری</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=3" title="ویرایش بخش: رقابت‌های استعماری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>نخستین استعمارگر ناخوانده، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84" title="پرتغال">پرتغال</a> بوده که توسط بومیان به عقب رانده شد. بعدها رقابت دولت‌های <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسه</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری بریتانیا">انگلیس</a> بر سر <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AC_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="راج بریتانیا">هندوستان</a>، انگلیس‌ها را برآن داشت تا کنترل <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مکران">مکران</a> (بلوچستان) را که یکی از معابر دسترسی به هندوستان بود، به دست بگیرد. انگلیسی‌ها برای جدا کردن بلوچستان از ایران اقدامات گسترده‌ای برای شناسایی این سرزمین انجام دادند. در کتاب مهاجمان سرحد نوشته <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AC%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%84%D8%AF_%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B1" title="رجینالد دایر">رجینالد دایر</a> آمده‌است که سرداران بلوچ برای جلوگیری از حمله استعماری انگلیس با هم متحد شدند و با فرماندهی سردار جمعه خان شه‌بخش و سردار ملک شاه خان نارویی از ورود بیشتر انگلیس به مناطقشان جلوگیری کردند. از جانب دیگر دولت ایران در تلاش بود تسلط خود را بر این نواحی گسترش دهد. در دوره <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="ناصرالدین‌شاه">ناصرالدین شاه</a>، دولت مرکزی تسلط و گسترش نفوذ خود را در بلوچستان و مرزهای شرقی ایران افزایش داد. این حرکات سبب شد تا انگلیس سرحدی برای جلوگیری از پیشروی ایران تعیین نماید. انگلیس بعد از کشیدن خطوط <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81" title="تلگراف">تلگراف</a>، درخواست تعیین حدود متصرفی دولت ایران را در بلوچستان نمود، اما با مخالفت دولت ایران مواجه شد. ناصرالدین شاه که قدرت مقاومت در برابر سیاست انگلیسی‌ها را نداشت، تن به تشکیل کمیسیون‌های مرزی مشترک داد. نتیجه کار این کمیسیون‌های مرزی، واگذاری بخش‌های وسیعی از بلوچستان و تشکیل بخشی از منطقهٔ حائل برای هندوستان بود. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تاریخ"><span id=".D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE"></span>تاریخ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=4" title="ویرایش بخش: تاریخ"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ بلوچستان">تاریخ بلوچستان</a></div> <div class="thumb tnone" style="margin-left:auto;margin-right:auto;overflow:hidden;width:auto;max-width:508px"><div class="thumbinner"><div class="noresize" style="overflow:auto"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%B1_%D9%86%D9%85%D8%A7_%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B4_%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86.jpg" class="mw-file-description" title="تصویر سراسرنما از جاده ایرانشهر-خاش (دهستان دامن)"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%B1_%D9%86%D9%85%D8%A7_%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B4_%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86.jpg/500px-%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%B1_%D9%86%D9%85%D8%A7_%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B4_%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86.jpg" decoding="async" width="500" height="281" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%B1_%D9%86%D9%85%D8%A7_%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B4_%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86.jpg/750px-%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%B1_%D9%86%D9%85%D8%A7_%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B4_%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%B1_%D9%86%D9%85%D8%A7_%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B4_%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86.jpg/1000px-%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%B1_%D9%86%D9%85%D8%A7_%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B4_%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1152" /></a></span></div><div class="thumbcaption"><div class="magnify"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%B1_%D9%86%D9%85%D8%A7_%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B4_%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86.jpg" title="پرونده:سراسر نما جاده ایرانشهر خاش دامن.jpg"> </a></div>تصویر سراسرنما از جاده <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1_(%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" title="ایرانشهر (سیستان و بلوچستان)">ایرانشهر</a>-<a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B4" title="خاش">خاش</a> (<a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86" title="دهستان دامن">دهستان دامن</a>)</div></div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دوره‌های_ماقبل_اسلامی"><span id=".D8.AF.D9.88.D8.B1.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.85.D8.A7.D9.82.D8.A8.D9.84_.D8.A7.D8.B3.D9.84.D8.A7.D9.85.DB.8C"></span>دوره‌های ماقبل اسلامی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=5" title="ویرایش بخش: دوره‌های ماقبل اسلامی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>نخستین اشاره به این منطقه به اسم «مکا» در کتیبه <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4" title="داریوش">داریوش</a> در بیستون و تخت جمشید صورت گرفته‌است. از این سرزمین در دوره‌های پیش از اسلام اطلاعات بسیار اندکی موجود است. محتمل است ایرانی زبانان دیر به <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مکران">مکران</a> آمده باشند.<sup id="cite_ref-اسلام_6-2" class="reference"><a href="#cite_note-اسلام-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دوره‌های_اسلامی"><span id=".D8.AF.D9.88.D8.B1.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.A7.D8.B3.D9.84.D8.A7.D9.85.DB.8C"></span>دوره‌های اسلامی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=6" title="ویرایش بخش: دوره‌های اسلامی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ذهن نویسندگان اولیهٔ مسلمان با پیش‌بینی ناپذیری جمعیت‌هایی که زیر کنترل حکومت نبوده و خطر برای مسافران درگیر بوده‌است. توصیفات آنان چیز زیادی در خصوص جمعیت‌های این نواحی نمی‌گوید. آنان گله‌دار بوده‌اند و در چادرهایی از موی بز می‌زیسته‌اند. زبان بومی‌شان فارسی نبوده‌است. به نظر می‌رسد در کوه‌های حاصلخیزتر جنوب شرق کرمان متمرکز بوده‌اند و به‌طور متناوب مسیرهای بیابانی به سوی شمال و شمال شرق را مورد تاراج قرار می‌داده‌اند. وضعیت امنیت مسافرت رو به وخامت گذاشته، چرا که <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B6%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D9%84%D9%85%DB%8C" title="عضدالدوله دیلمی">عضدالدوله دیلمی</a> در سال ۳۶۱ هجری کارزار علیه آنان را واجد ارزش دانسته. بلوچ‌ها شکست خوردند، ولی همچنان در دورهٔ غزنویان و سلجوقیان مشکل‌ساز بوده‌اند. وقتی آنان سفیر سلطان محمود را در بیابان شمال کرمان بین <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8%D8%B3" title="طبس">طبس</a> و خبیس غارت کردند، او پسرش مسعود را علیه آنان گسیل کرد. گرچه مهاجرت بلوچ‌ها به سمت شرق علی الظهر پس از این شدت گرفته، هنوز در شرق <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86" title="استان کرمان">استان کرمان</a> بلوچ‌ها هستند. به نظر می‌رسد هنگام فتح به دست اعراب آنان در بخش شمال غربی منطقه (در جنوب شرقی <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86" title="کرمان">کرمان</a>) زندگی می‌کرده‌اند؛ ولی فعالیت‌های آن‌ها تا فاصلهٔ قابل توجهی به سمت شرق امتداد داشته‌است و در پنج قرن بعد تا زمان پراکنش قدرت <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C" title="دودمان صفوی">صفوی</a> در قرن دهم هجری نیز به‌طور متناوب ادامه داشته و حرکت‌های اصلی احتمالاً در قرون ششم و نهم هجری صورت گرفته‌است.<sup id="cite_ref-ایر_8-3" class="reference"><a href="#cite_note-ایر-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۸<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> بلوچ‌ها احتمالاً در حدود دورهٔ اشغال کرمان به دست <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سلجوقیان">سلجوقیان</a> از طریق کرمان وارد مکران (بخش غربی بلوچستان) شدند. کرمان در سال ۲۳ هجری در خلافت عمر به وسیله مسلمانان فتح شد. در کوه‌های کرمان، آنان بلوچ هستند در زمان معاویه، شهرهای مکران اشغال شدند و با <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF" title="مید">میدهای</a> ساحل جنگ آغاز شد و یورش‌ها تا سند هم گسترش یافت.<sup id="cite_ref-اسلام_6-3" class="reference"><a href="#cite_note-اسلام-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تقسیم_بلوچستان_بین_ایران_و_هند_[نیازمند_منبع]"><span id=".D8.AA.D9.82.D8.B3.DB.8C.D9.85_.D8.A8.D9.84.D9.88.DA.86.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86_.D8.A8.DB.8C.D9.86_.D8.A7.DB.8C.D8.B1.D8.A7.D9.86_.D9.88_.D9.87.D9.86.D8.AF_.5B.D9.86.DB.8C.D8.A7.D8.B2.D9.85.D9.86.D8.AF_.D9.85.D9.86.D8.A8.D8.B9.5D"></span>تقسیم بلوچستان بین ایران و هند <sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#91;<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>&#93;</sup></sup></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=7" title="ویرایش بخش: تقسیم بلوچستان بین ایران و هند [نیازمند منبع]"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>تحولاتی که در <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" class="mw-redirect" title="قاره اروپا">قاره اروپا</a> روی داد، موجب کشیده شدن میدان رقابت <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="کشورهای اروپایی">کشورهای اروپایی</a> به دیگر قاره‌ها به ویژه <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="آسیا">آسیا</a> شد. یکی از سرزمین‌هایی که اهمیت زیادی برای دولت‌های اروپایی داشت، <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="هندوستان">هندوستان</a> بود. در جریان رقابت اروپایی‌ها برای تسلط بر هندوستان، سرزمین‌های مجاور آن به عنوان معابر دسترسی بر آن سرزمین، اهمیت ویژه یافتند. یکی از این نواحی بلوچستان بود. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3" class="mw-redirect" title="انگلیس">انگلیسی‌ها</a> که توانسته بودند، دست دیگر رقیبان خود را از هندوستان کوتاه نمایند، تصمیم گرفتند برای امنیت بخشیدن به سرحدات آن، منطقه حایلی در مرزهای شمال غربی تشکیل دهند و از این زمان سیاست انگلیس، در بلوچستان آغاز شد. </p><p>با تأسیس حکومت <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="قاجار">قاجار</a>، پادشاهان این سلسله در تلاش بودند بلوچستان را تحت تسلط خویش قرار بدهند. <sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#91;<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>&#93;</sup></sup> توجه دولت انگلیس به بلوچستان به عنوان کمربند دفاعی جنوب غربی هند و از طرف دیگر نگاه متمرکز شاهان قاجار به بلوچستان موجب تقابل سیاست آنان شد. در این زمان دیپلماسی قوی انگلستان در برابر دیپلماسی ضعیف قاجار قرار گرفت. انگلیسی‌ها برای رسیدن به اهداف خود دست به هر اقدامی زدند و نقشه‌های گوناگونی را به اجرا درآوردند، تا اینکه در نهایت بلوچستان را به عنوان سپر دفاعی هندوستان بین هندوستان و ایران تقسیم کردند. <sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#91;<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>&#93;</sup></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="هندوستان_و_رقابت_کشورهای_اروپایی"><span id=".D9.87.D9.86.D8.AF.D9.88.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86_.D9.88_.D8.B1.D9.82.D8.A7.D8.A8.D8.AA_.DA.A9.D8.B4.D9.88.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.A7.D8.B1.D9.88.D9.BE.D8.A7.DB.8C.DB.8C"></span>هندوستان و رقابت کشورهای اروپایی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=8" title="ویرایش بخش: هندوستان و رقابت کشورهای اروپایی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>سفر واسکودوگاما از کشور <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84" title="پرتغال">پرتغال</a> در سال ۱۴۹۷ به هندوستان راه را برای ایجاد مستعمرات در این سرزمین و سایر نواحی آسیا باز کرد.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۱<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> بعد از تسلط پرتغالی‌ها بر هند در سال ۱۶۶۲ دولت پرتغال جزیره بمبئی را به چارلز دوم پادشاه انگلیس هدیه کرد و او نیز این جزیره را به کمپانی <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="هند شرقی">هند شرقی</a> منتقل کرد.<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۲<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری بریتانیا">امپراتوری بریتانیا</a> از نیمه سدهٔ هفدهم به تدریج با زور و زر و خدعه هندوستان را از چنگ راجه‌های ایالت و <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="گورکانیان هند">امپراتوران گورکانی هند</a> خارج کردند.<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۳<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> بدین ترتیب انگلیسی‌ها، پرتغالی‌ها را از گردونه رقابت خارج کرده خود بر اوضاع مسلط شدند. </p><p>در اواخر ۱۶۰۰ <a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" class="mw-redirect" title="کمپانی هند شرقی">کمپانی هند شرقی</a> به موجب فرمان <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D8%AA_%D8%A7%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="الیزابت اول انگلستان">ملکه الیزابت</a> تأسیس گردید. کمپانی به تدریج توانست نفوذش را در هندوستان گسترش دهد و از دیگر رقبای خود پیشه گیرد.<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۴<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> به دنبال ظهور <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C" title="انقلاب صنعتی">انقلاب صنعتی</a> در اروپا تولید کالا به مراتب بیشتر از احتیاج بازارهای اروپایی بود. علاوه بر این مواد اولیه بسیاری از کارخانه‌ها در اروپا وجود نداشت و کشورهای اروپایی برای رفع این نیازها، توجه بیشتری به سرزمین‌های دیگر نمودند.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۵<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> یکی از این سرزمین‌ها که از قبل نیز مورد توجه کشورهای اروپایی قرار داشت، هندوستان بود. این کشور با توجه به ویژگی‌های خود، مناسب‌ترین سرزمین برای استعمار بود. </p><p>با اعزام <a href="/w/index.php?title=%DA%98%D9%86%D8%B1%D8%A7%D9%84_%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ژنرال گاردن (صفحه وجود ندارد)">ژنرال گاردن</a> از جانب ناپلئون به ایران حکومت بریتانیا در لندن وحشتزده شد و نمایندگانی را به دربار ایران مأموریت داد، از جمله این نمایندگان <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%DA%A9%D9%85" class="mw-redirect" title="سرجان ملکم">سرجان ملکم</a> بود که به خاطر رابطه دوستی بین ایران و فرانسه، از جانب دولت ایران پذیرفته نشد.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="انگلیس_و_بررسی_سرزمین‌های_همجوار_هندوستان"><span id=".D8.A7.D9.86.DA.AF.D9.84.DB.8C.D8.B3_.D9.88_.D8.A8.D8.B1.D8.B1.D8.B3.DB.8C_.D8.B3.D8.B1.D8.B2.D9.85.DB.8C.D9.86.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.87.D9.85.D8.AC.D9.88.D8.A7.D8.B1_.D9.87.D9.86.D8.AF.D9.88.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86"></span>انگلیس و بررسی سرزمین‌های همجوار هندوستان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=9" title="ویرایش بخش: انگلیس و بررسی سرزمین‌های همجوار هندوستان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>خطر حمله ناپلئون از طریق ایران و بلوچستان به هندوستان و پذیرفته نشدن ملکم سفیر انگلیس از جانب دولت ایران موجب شد کمپانی هند شرقی و دولت انگلیس به شناسایی و بررسی سرزمین‌های همجوار هندوستان بپردازند. یکی از این سرزمین‌ها بلوچستان بود که این زمان وارد تاریخ جدید خود شد.<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۷<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> انگلیس می‌بایست هندوستان را حفظ می‌کرد و معابر لشکرکشی کشورهای اروپایی به هندوستان و مرزهای دفاعی شبه قاره را در اختیار خود می‌گرفت از طرفی روسیه نیز از آغاز <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D8%AC%D8%AF%D9%87%D9%85" class="mw-redirect" title="سده هجدهم">سده هجدهم</a> بر دریاهای گرم جنوب و بیش از همه بر استانبول چشم طمع دوخته بود. روسیه می‌بایست معابر لشکرکشی به هندوستان را در اختیار خود می‌داشت تا لندن را لااقل به تسلیم <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%84" title="استانبول">استانبول</a> وادارد.<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۸<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> این عوامل سبب شد انگلیس برای دفاع از هندوستان به شناسایی سرزمین‌های غربی آن بپردازد که بلوچستان یکی از آنان به‌شمار می‌رفت. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="سیاست_ایجاد_کمربند_حایل"><span id=".D8.B3.DB.8C.D8.A7.D8.B3.D8.AA_.D8.A7.DB.8C.D8.AC.D8.A7.D8.AF_.DA.A9.D9.85.D8.B1.D8.A8.D9.86.D8.AF_.D8.AD.D8.A7.DB.8C.D9.84"></span>سیاست ایجاد کمربند حایل</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=10" title="ویرایش بخش: سیاست ایجاد کمربند حایل"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>اهمیت هندوستان برای امپراتوری انگلیس به قدری بود که برخی سیاست‌مداران بر این عقیده بودند که امکان زیستن برای انگلستان بدون هندوستان وجود ندارد. <a href="/wiki/%D9%84%D8%B1%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%D8%B2%D9%86" class="mw-redirect" title="لرد کرزن">لرد کرزن</a> در اینباره می‌نویسد: «زمانی که هند شناخته شده‌است، سرورانش همواره صاحب اختیار نیمی از جهان بوده‌اند».<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۹<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>دولت انگلستان در می‌یابد که برخلاف تصورات قبلی، ایران به عنوان خط دفاعی هندوستان چندان قابل اعتماد نیست و <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a> نیز می‌توانست با عبور از شمال <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="خراسان">خراسان</a> به خان نشین‌های <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C" title="آسیای مرکزی">آسیای مرکزی</a> دست یابد؛ بنابراین، لندن و حکومت کمپانی در هندوستان بر آن شدند تا تلاش خود را در آسیای مرکزی به کار اندازند و دیوار دفاعی هند را از بلوچستان به آسیای مرکزی تغییر دهند.<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۳۰<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> به دنبال آن در دهه ۱۲۵۰ هـ. ق/ ۱۸۳۰ م در انگلستان اجماع فزاینده‌ای پدید آمد مبنی بر اینکه، روسیه به زیان ایران، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="عثمانی">عثمانی</a> و آسیای مرکزی در حال توسعه بخشیدن به قلمرو خود می‌باشد و از همین‌جا طرح «مسئله شرق» یا «بازی بزرگ» ریخته شد. در این طرح، بلوچستان به عنوان سرزمین حایل در برابر پیشروی و توسعه‌طلبی فزاینده روسیه به هندوستان از اهمیت استراتژیکی خاصی برخوردار شد.<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۳۱<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> در این برهه زمانی انگلیس به دنبال سد دفاعی محکم و استواری می‌گشت تا بتواند با خیال راحت‌تری به سلطه خود در هندوستان ادامه دهد. آنان سد دفاعی خود را در مناطق مرکزی بلوچستان یافتند که دولت مرکزی ایران بعد از تصرف <sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#91;<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>&#93;</sup></sup> آن سیاست قاطعی برای تسلط کامل بر آن نداشت و این همان چیزی بود که انگلیسی‌ها خواستار آن بودند چرا که به راحتی می‌توانستند مناطق استراتژیک را از همدیگر جدا کرده به نقشه خود یعنی ایجاد کمربند حایل دست یابند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ایران_و_توجه_به_مرزهای_شرقی"><span id=".D8.A7.DB.8C.D8.B1.D8.A7.D9.86_.D9.88_.D8.AA.D9.88.D8.AC.D9.87_.D8.A8.D9.87_.D9.85.D8.B1.D8.B2.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.B4.D8.B1.D9.82.DB.8C"></span>ایران و توجه به مرزهای شرقی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=11" title="ویرایش بخش: ایران و توجه به مرزهای شرقی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>با پایان یافتن <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="جنگ‌های ایران و روسیه">جنگ‌های ایران و روسیه</a>، دولتمردان ایران تصمیم گرفتند بلوچستان را تحت مالکیت خودشان درآورند اما انگلیسی‌ها تصور می‌کردند که دولت ایران هر قدمی که به سمت هندوستان برمی‌دارند به‌طور قاطع به اشاره دولت روس است.<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۳۲<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> انگلیس از اساس تفکر دولت و دربار ایران، دربارهٔ بلوچستان آگاه شده بود. ایران از آغاز سلطنت <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87_%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="سلسله قاجار">سلسله قاجار</a> مرز طبیعی جنوب شرقی خود را با احتساب بلوچستان جزو متصرفات ایران، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%B3%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="رود سند">رود سند</a> می‌دانست. <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7" title="عباس میرزا">عباس میرزا</a> در خلال گفتگوهای دوستانه و خصوصی با مأموران انگلیس بارها به این مطلب اشاره کرده بود و <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="محمدشاه">محمدشاه</a> نیز بر همین عقیده بود.<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۳۳<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> در نتیجه انگلیسی‌ها درصدد ممانعت از پیشروی ایران به طرف شرق برآمدند که اولین مورد آن مسئله <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="هرات">هرات</a> و به دنبال آن تقسیم بلوچستان بود که با تعیین حدود مرزی این مناطق، هم خط دفاعی هندوستان را کامل کردند و هم به پیشروی ایران به سمت شرق برای همیشه پایان دادند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="بلوچستان_در_آغاز_سلطنت_ناصرالدین_شاه"><span id=".D8.A8.D9.84.D9.88.DA.86.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86_.D8.AF.D8.B1_.D8.A2.D8.BA.D8.A7.D8.B2_.D8.B3.D9.84.D8.B7.D9.86.D8.AA_.D9.86.D8.A7.D8.B5.D8.B1.D8.A7.D9.84.D8.AF.DB.8C.D9.86_.D8.B4.D8.A7.D9.87"></span>بلوچستان در آغاز سلطنت ناصرالدین شاه</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=12" title="ویرایش بخش: بلوچستان در آغاز سلطنت ناصرالدین شاه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>با آغاز سلطنت ناصرالدین شاه و توجه دولت مرکزی به بلوچستان برخی سرداران و حاکمان نواحی مختلف این ناحیه، داوطلبانه اطاعت خود را از دولت اعلام نمودند (سپاهی:۱۲۴). و این بدان دلیل است که امیرکبیر صدراعظم ایران در آن زمان اهمیت ویژه‌ای به بلوچستان می‌داد و آن هم به خاطر آگاه بودن او از سیاست‌های انگلیس در بلوچستان بود. </p><p>در این دوران نیز مبارزاتی در بلوچستان برای جدایی از ایران رخ داد اما با تلاش <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1" title="امیرکبیر">امیرکبیر</a> و دولت مرکزی، شورش جدایی خواهان بلوچ‌ها به شدت سرکوب و وعده زیادی کشته شدند و دوباره به اطاعت از ایران گردن نهادند.<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۳۴<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> انگلیس‌ها از این وضع نگران شدند، زیرا با گسترش مرزهای شرقی ایران، ایران را به هند نزدیک‌تر می‌دیدند. با توجه به چنین اوضاعی، دولت انگلیس در سال ۱۸۵۳/۱۲۷۰ق. به منظور جلوگیری از گسترش نفوذ بیشتر ایران در بلوچستان، مأمورانی از سند به بلوچستان اعزام کرد. جاسوسان انگلیسی مردم بلوچ را تحریک به مبارزه علیه دولت ایران کرده بودند.<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۳۵<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> دولت انگلیس در این سال‌ها سعی می‌کرد با ایجاد جدایی طلبی در میان بلوچ‌ها آن‌ها را به مبارزه علیه دولت مرکزی وادارد اما اقدامات آن‌ها در این زمان نتیجه دلخواه را نداد و انگلیسی‌ها درصدد برآمدند تا به ترفندهای دیگر متوسل شوند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="کشیدن_خطوط_تلگراف؛_زمینه‌ساز_تقسیم_بلوچستان"><span id=".DA.A9.D8.B4.DB.8C.D8.AF.D9.86_.D8.AE.D8.B7.D9.88.D8.B7_.D8.AA.D9.84.DA.AF.D8.B1.D8.A7.D9.81.D8.9B_.D8.B2.D9.85.DB.8C.D9.86.D9.87.E2.80.8C.D8.B3.D8.A7.D8.B2_.D8.AA.D9.82.D8.B3.DB.8C.D9.85_.D8.A8.D9.84.D9.88.DA.86.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86"></span>کشیدن خطوط تلگراف؛ زمینه‌ساز تقسیم بلوچستان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=13" title="ویرایش بخش: کشیدن خطوط تلگراف؛ زمینه‌ساز تقسیم بلوچستان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>پس از <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%87%D8%AF%D9%87_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3" class="mw-redirect" title="معاهده پاریس">معاهده پاریس</a> و استقلال <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان">افغانستان</a>، مشکلات انگلیسی‌ها در هند، برای چند سال، آن‌ها را از دخالت علنی در بلوچستان بازداشت، اما شورش هند در سال ۱۸۵۷م/ ۱۲۷۴ق انگلیسی‌ها را در تقسیم بلوچستان مصمم کرد.<sup id="cite_ref-سپاهی:۱۳۰_36-0" class="reference"><a href="#cite_note-سپاهی:۱۳۰-36"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۳۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> انقلاب هندوستان و خطری که در آن مقطع تاریخی متوجه امپراتوری بریتانیا شد، آثار و نتایج عمیقی در ایران به جای گذاشت. از جمله مهم‌ترین این آثار ارتباط <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81" title="تلگراف">تلگرافی</a> هندوستان با اروپا و با انگلیس و در نتیجه کشیده شدن خطوط تلگراف در ایران بود.<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۳۷<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> برای ایجاد خطوط تلگرافی در بلوچستان، مذاکرات توسط افسران انگلیسی با دولت ایران شروع شد، اما این مذاکرات با مخالفت و مقاومت شدید در ایران مواجه شد.<sup id="cite_ref-سپاهی:۱۳۰_36-1" class="reference"><a href="#cite_note-سپاهی:۱۳۰-36"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۳۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> دولتمردان وقت ایران به هیچ عنوان نمی‌خواستند پای مأموران انگلیسی به نقاط تصرف شده، به خصوص نواحی جنوب به ویژه در میان طوایف بلوچستان باز شود. انگلیسی‌ها سرهنگ اپستویک را برای حل این مسئله به سمت سفارت تهران برگزیدند.<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۳۸<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> سرانجام امتیاز کشیدن خطوط در ۲۴ جمادی‌الثانی ۱۲۷۹ ق / ۱۷ دسامبر ۱۸۶۲ م با دولت ایران به امضا رسید. در آن زمان صدارت ایران با <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%87" class="mw-disambig" title="اعتمادالدوله">اعتمادالدوله</a> بود که با انگلیسی‌ها رابطه صمیمانه‌ای داشت. </p><p>مأموران انگلیسی به هنگام مطالعه، برای کشیدن خطوط تلگرافی پی بردند که کشیده شدن خطوط تلگراف زمینی در بخشی از نواحی ساحلی بلوچستان، برای کنترل و سرانجام جدایی این نواحی مجاور، فرصت مناسبی می‌تواند باشد.<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۳۹<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> بنابراین تحقیق و بررسی از این نواحی بر عهده سر فردریک گلداسمیت گذاشته شد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="انگلیس_و_حفظ_خطوط_تلگرافی_توسط_سرداران_بلوچ"><span id=".D8.A7.D9.86.DA.AF.D9.84.DB.8C.D8.B3_.D9.88_.D8.AD.D9.81.D8.B8_.D8.AE.D8.B7.D9.88.D8.B7_.D8.AA.D9.84.DA.AF.D8.B1.D8.A7.D9.81.DB.8C_.D8.AA.D9.88.D8.B3.D8.B7_.D8.B3.D8.B1.D8.AF.D8.A7.D8.B1.D8.A7.D9.86_.D8.A8.D9.84.D9.88.DA.86"></span>انگلیس و حفظ خطوط تلگرافی توسط سرداران بلوچ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=14" title="ویرایش بخش: انگلیس و حفظ خطوط تلگرافی توسط سرداران بلوچ"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>با عبور سیم تلگراف از بلوچستان، دولت انگلستان گلداسمیت را با چند افسر دیگر به بلوچستان فرستاد، اما آن‌ها با مقاومت و مخالفت بلوچ‌ها مواجه شدند. افسران انگلیسی به فرماندهی گلداسمیت به این نتیجه رسیدند که تنها از طریق کنار آمدن با سران طوایف و قبایل می‌توانند بر حاکمیت خویش در بلوچستان تداوم بخشند. به همین خاطر عمدهٔ سران، خان‌ها و سردارهای بلوچ را با دادن اسلحه و مقرری فریب دادند و به بهانه عبور خط تلگراف در هر محل تلفنخانه‌ای برپا کردند و پرچم انگلیس را بر فراز آن برافراشتند.<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۴۰<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> بدین سان انگلیسی‌ها در سرتاسر بلوچستان نفوذ کردند و از طریق محدود مقرری که به سرداران بلوچ می‌دادند از آن‌ها تعهد گرفتند تا از سیم‌های تلگراف مراقبت نمایند. </p><p>در این میان عده‌ای دیگر از بلوچها که بهره‌ای نبرده بودند، دست به تحریکات زدند، در نتیجه سیم‌های تلگراف را قطع، و برای مأموران انگلیسی مزاحمت ایجاد می‌کردند و بعضی از کارکنان را کشته، برخی را اسیر نمودند. این پیشامدها سبب شد دولت انگلیس از ایران بخواهد مرز بین ایران و هند در بلوچستان تعیین شود. دولت ایران با این تقاضا موافقت ننمود. گلداسمیت بلوچها را تحریک نمود تا دوباره مبارزات خودشان را آغاز کنند. <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D9%87" class="mw-redirect" title="ناصرالدین شاه">ناصرالدین شاه</a> متوجه این خطر شد که چنانچه رضایت انگلیس را فراهم نکند، ممکن است بلوچستان تصرف شده را از ایران مجزا نماید. در سال ۱۲۸۸ق. انگلستان عده‌ای سرباز هندی را به <a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%D8%AC%DA%AF%D9%88%D8%B1" title="پنجگور">پنجگور</a> فرستاد و خیال داشت تمامی بلوچستان را فتح کند. ناصرالدین شاه از این نقشه باخبر شد و با سفیر انگلیس در تهران در این باب مذاکره نمود.<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۴۱<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> سفیر انگلیس اظهار کرد که اگر دولت ایران خواهان دوستی با دولت انگلیس است، باید خطوط مرزی بلوچستان را با مرز هند تعیین نماید. ناصرالدین‌شاه نیز این پیشنهاد را پذیرفت. از طرف ایران وزیر خارجه <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%A4%D8%AA%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%DA%A9" title="سعید مؤتمن‌الملک">میرزا سعیدخان</a> و <a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88" title="غلامرضاخان اینانلو">آصف‌الدوله</a> حاکم کرمان و چند نفر دیگر معلوم شدند. از طرف انگلستان گلداسمیت و دو افسر مهندس تعیین گردیدند، اما نتیجهٔ مطلوبی حاصل نشد. در این جلسه قرار شد دولت انگلیس سالی سه هزار تومان جهت محافظت از تیرها و سیستم تلگرافی که در قسمت بلوچستان واقع می‌شد پرداخت نماید و تعیین مرزها به ملاحظاتی، نامعلوم و مسکوت ماند.<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۴۲<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> در این زمان انگلیسی‌ها با کاشتن تیرهای تلگراف در گوشه‌گوشهٔ بلوچستان و گسترش نفوذ خود در این سرزمین و در نهایت با تفرقه انداختن بین مردم بلوچستان کم‌کم به اهداف خود نزدیکتر شدند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="توافق_ایران_با_انگلیس_در_تشکیل_کمیسیون_مرزی"><span id=".D8.AA.D9.88.D8.A7.D9.81.D9.82_.D8.A7.DB.8C.D8.B1.D8.A7.D9.86_.D8.A8.D8.A7_.D8.A7.D9.86.DA.AF.D9.84.DB.8C.D8.B3_.D8.AF.D8.B1_.D8.AA.D8.B4.DA.A9.DB.8C.D9.84_.DA.A9.D9.85.DB.8C.D8.B3.DB.8C.D9.88.D9.86_.D9.85.D8.B1.D8.B2.DB.8C"></span>توافق ایران با انگلیس در تشکیل کمیسیون مرزی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=15" title="ویرایش بخش: توافق ایران با انگلیس در تشکیل کمیسیون مرزی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در سال ۱۸۶۲م. در دیوار دفاعی هندوستان، تنها منطقه‌ای که ترتیب قطعی برای آن، مطابق نقشه انگلستان داده نشده بود، منطقهٔ بلوچستان انگلیس و ایران بود.<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۴۳<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> در آن هنگام خان کلات قسمت‌های شرقی بلوچستان را تحت اداره یا نفوذ خود داشت. انگلستان درصدد بود بلوچستان را دوباره به صورت کشوری مستقل درآورد. <sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#91;<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>&#93;</sup></sup> </p><p>اولین کمیسیون برای تعیین مرزهای شرقی ایران، بین دولت ایران و خان کلات به حکمیت انگلستان تشکیل گردید، انگلیسی‌ها به ظاهر نقش حکم را بازی می‌کردند اما در واقع مدعی آن‌ها بودند و مطرح نمودن خان کلات بهانه‌ای بود برای استقلال بلوچستان از ایران.<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۴۴<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> بعد از شکست <a href="/wiki/%D8%A2%D9%82%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="آقاخان">آقاخان محلاتی</a> در مأموریتش برای استقلال بلوچستان، دولت انگلیس بر آن شد که این امر را توسط یکی از خان‌های مقتدر محلی و با توسعه بخشیدن قلمرو او انجام دهد. مقتدرترین و مناسب‌ترین فرد برای این منظور <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="خان کلات (صفحه وجود ندارد)">خان کلات</a> بود.<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۴۵<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> که انگلیس آن را تحت‌الحمایه خود کرد و بعد آن را جزء <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="امپراتوری هند">امپراتوری هند</a> درآورد.<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۴۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>ایجاد روابط سیاسی بین دولت انگلیس و خان کلات باعث شد که از اغتشاشات بلوچستان تحت تسلط بریتانیا جلوگیری شود و مقام حکمرانی خان کلات استحکام پیدا کند، اما لازم بود ترتیب‌های تازه اتخاذ شود که سرحدات غربی این مملکت از تجاوزات مصون بماند و از دولت ایران که قریب بیست سال بود به سرحدات کلات تجاوز می‌کرد جلوگیری شود، و در بین یک حد و حدودی معین گردد.<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۴۷<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> زمانی که <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85_%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect mw-disambig" title="ابراهیم خان">ابراهیم خان</a> در اوایل دهه ۱۲۷۰ق. در حکومت بلوچستان مستقر شد دامنه فتوحات وی انگلستان را مضطرب کرد و به فکر چاره جویی انداخت.<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۴۸<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> دولت انگلیس می‌پنداشت که در صورت عدم مداخله، ابراهیم خان تمامی حوزه حکومتی خان کلات را فتح خواهد کرد و مرزهای شرقی ایران به هند نزدیکتر می‌شود. آنان درصدد برآمدند تا با تعیین حدود رسمی بین بلوچستان و کلات از پیشروی ابراهیم خان حاکم بلوچستان به سمت سرزمین‌های غربی هند جلوگیری کنند. </p><p>با شکایات متعدد دولت انگلیس به دربار و دولت ایران، ایران تحت سرپرستی <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%BE%D9%87%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="میرزا حسین خان سپهسالار">میرزا حسین خان سپهسالار</a> در سال ۱۸۷۱م / ۱۲۸۷ق. حاضر به تحدید رسمی <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مرزهای ایران">مرزهای ایران</a> و کلات با حکمیت دولت انگلیس شد. سر فردریک گلداسمیت به عنوان حکم انگلیس تعیین گردید.<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۴۹<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> از طرف دولت ایران میرزا معصوم خان انصاری به عنوان رئیس کمیسیون مرزی انتخاب شد.<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۵۰<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>بر اساس موافقت‌نامه تعیین حدود مرزی کمیسیونرها ی یاد شده آزادی خواهند داشت نقشه‌ای از مناطق بلوچستان ایران و متصرفات خان کلات با مرزهای آن ترسیم کنند و آن را با خود به تهران بیاورند، پس از آن مسئله با آگاهی دولت بریتانیا به گونه‌ای عادلانه تصمیم گرفته می‌شود.<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۵۱<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> نماینده ایران میرزا معصوم خان در راه بازگشت به تهران به دولتمردان ایران می‌نویسد: «... این مأمور انگلیسی]گلداسیمد [جز حمایت و تقویت خان کلات و تحصیل سند که کیج و تمپ و بلیده و مند و کوهک و اسپندار و بلکه بیشتر سرباز و دشت باهو تعلق به خان معزی الیه دارد و خیال دیگری ندارد...».<sup id="cite_ref-سپاهی:۱۶۴_52-0" class="reference"><a href="#cite_note-سپاهی:۱۶۴-52"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۵۲<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> به‌طوری که از نامه میرزا معصوم خان بر می‌آید، انگلیسی‌ها در نقشه خود قصد داشتند، نواحی <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%85%D9%BE&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="تمپ (صفحه وجود ندارد)">تمپ</a>، کیج، <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%AF%D9%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بلیده (صفحه وجود ندارد)">بلیده</a>، مند، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87%DA%A9_(%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%A7%D9%86)" title="کوهک (سراوان)">کوهک</a> و <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اسپندار (صفحه وجود ندارد)">اسپندار</a> و حتی نواحی <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B2_(%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" title="سرباز (سیستان و بلوچستان)">سرباز</a> و <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%87%D9%88%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA" title="باهوکلات">دشت باهو</a> را از بلوچستان تحت مالکیت ایران جدا و به بلوچستان تحت تصرف انگلیس و به خاک کلات بیفزایند. </p><p>تلاش‌های میرزا معصوم خان برای قرار دادن کیج و مند در قلمرو ایران به جایی نرسید.<sup id="cite_ref-سپاهی:۱۶۴_52-1" class="reference"><a href="#cite_note-سپاهی:۱۶۴-52"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۵۲<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> ناحیه دیگر که در این زمان مورد اختلاف بین گلداسمیت و میرزا معصوم خان بود، ناحیه کوهک و اسپندار بود.<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۵۳<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> اما با همه تلاش‌های مأموران ایرانی در افزایش سهم ایران از بلوچستان، دولت ایران در اوت سال ۱۸۷۱م/ <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%A2%D8%AE%D8%B1" class="mw-redirect" title="جمادی الآخر">جمادی الآخر</a> ۱۲۸۸ق. پذیرفت که نقشه‌ها و یافته‌های یکجانبه گلداسمیت، مبنای صدور رأی نهایی قرار گیرد.<sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۵۴<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>بدین ترتیب مناطقی از بلوچستان تحت مالکیت ایران جدا و به خان کلات داده شد و حاکم بلوچستان <a href="/wiki/%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="حکومت ایران">حکومت ایران</a> و شاه ایران از این امر ناراضی بودند. نارضایتی‌های حاکم بلوچستان و اقدام او برای بازپس گیری نواحی از دست رفته، بعد از کمیسیون مرزی اول، سبب شد زمینه‌های تشکیل کمیسیون دوم مرزی نمایان شود. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اختلاف_بر_سر_کوهک"><span id=".D8.A7.D8.AE.D8.AA.D9.84.D8.A7.D9.81_.D8.A8.D8.B1_.D8.B3.D8.B1_.DA.A9.D9.88.D9.87.DA.A9"></span>اختلاف بر سر کوهک</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=16" title="ویرایش بخش: اختلاف بر سر کوهک"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>هر چند دولت ایران نقشه گلداسمیت را برای تعیین حدود مرزی از <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1" title="خلیج گواتر">خلیج گواتر</a> تا <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%84%D9%82" title="جالق">جالق</a> قبول نمود، اما اختلاف بر سر کوهک و بخشی از <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B4%DA%A9%DB%8C%D8%AF&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ماشکید (صفحه وجود ندارد)">دره ماشکید</a> همچنان باقی‌ماند.<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۵۵<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> حاکم بلوچستان عصبانی و ناراحت از اصل تشکیل کمیسیون و تعیین رسمی سرحدات و به محض مراجعت هیئت‌های طرفین از بلوچستان خودسرانه به اشغال و تصرف کوهک پرداخت.<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۵۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> با تصرف کوهک توسط حاکم بلوچستان انگلیسی‌ها درصدد زیر فشار گذاشتن دولت ایران به منظور دست کشیدن از کوهک برآمدند. </p><p>وزیر مختار انگلیس در تهران، طی نامه‌ای به <a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%87_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزارت امور خارجه (ایران)">وزارت خارجه ایران</a>، تقاضا کرده بود که با توجه به پذیرفتن نقشه گلداسمیت توسط دولت ایران، مسئله کوهک حل و فصل شود.<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۵۷<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> با ادامه کنترل کوهک و اسپندک توسط دولت ایران، مأموران انگلیسی به فکر افتادند این مناطق را از دست ایران خارج نمایند.<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۵۸<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="کمیسیون_مرزی_دوم"><span id=".DA.A9.D9.85.DB.8C.D8.B3.DB.8C.D9.88.D9.86_.D9.85.D8.B1.D8.B2.DB.8C_.D8.AF.D9.88.D9.85"></span>کمیسیون مرزی دوم</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=17" title="ویرایش بخش: کمیسیون مرزی دوم"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>به دنبال تعیین حدود و علامت‌گذاری بخش اول از مرزهای مکران (بلوچستان امروزی)، در سال۱۲۹۰ق. تامسن وزیر مختار انگلیس، طی نامه‌ای به ایران خواستار تعیین حدود مرزی ایران و کلات از جالق تا <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%DA%A9_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87_%DA%A9%D9%88%D9%87" title="ملک سیاه کوه">ملک سیاه کوه</a> شد.<sup id="cite_ref-سپاهی:۲۰۴_59-0" class="reference"><a href="#cite_note-سپاهی:۲۰۴-59"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۵۹<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> یکی از مهم‌ترین عواملی که سبب شد انگلیسی‌ها دو سال بعد از کمیسیون مرزی اول، تقاضای تشکیل کمیسیون دیگری بنمایند، بدون شک ترس آن‌ها از تصرف قسمت‌هایی بود که تعیین حدود نشده بود. ترس انگلیسی‌ها از آن بود که با تصرف کوهک توسط حاکم مکران امکان داشت کوهک و نواحی اطراف آن در قلمرو ایران داخل گردد. انگلیسی‌ها بعد از تصرف کوهک توسط ابراهیم خان به تلاش‌های خود برای استرداد این ناحیه به خان کلات ادامه دادند. </p><p>در نامه‌ای که سفیر انگلیس به دولتمردان ایران نوشته بود، به خط مرزی گلداسمیت استناد نموده بود. طبق این نقشه، جالق و <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%DA%A9%D9%84%D9%87_%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="بخش کله گان">کله گان</a> حدود مرزی ایران را تشکیل می‌دادند. در ادامه تقاضا کرده بود که خط مرزی از جالق تا کوه ملک سیاه در زمستان آینده تعیین شود.<sup id="cite_ref-سپاهی:۲۰۴_59-1" class="reference"><a href="#cite_note-سپاهی:۲۰۴-59"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۵۹<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> اما دولت ایران نواحی کوهک و ماشکید را متعلق به خود می‌دانست و با این طرح مرزی جدید انگلیس مخالف بودند. </p><p>بعد از آنکه سفارت انگلیس با اصرار دولت ایران، بر تعلق کوهک و ماشکید مواجه شد.<sup id="cite_ref-سپاهی:۲۰۴_59-2" class="reference"><a href="#cite_note-سپاهی:۲۰۴-59"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۵۹<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> و در این مورد با دولت ایران به نتیجه نرسید، دولت هند بریتانیا نیروهایی در سال ۱۳۱۲ق/ ۱۸۹۴ م در پنجگور در نزدیکی ایران مستقر کرد و در واقع می‌خواست، از راه تهدید نظامی دولت ایران را وادار به قبول درخواست‌های خود بنماید<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۶۰<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> ابتدا به دلیل اهمیت استراتژیکی، شاه حاضر به واگذاری ماشکید نشد، در نتیجه تعیین حدود مرزی منتفی شد. بعد از مخالفت سردارهای بلوچ، شاه دستور تشکیل هیئتی برای تعیین حدود مرزی از جالق تا کوه ملک سیاه را صادر کرد. </p><p>با حل این اختلاف، تحدید و علامت مرزی در ۲۴ مارس ۱۸۹۶ م / ۹ شوال ۱۳۱۳ ق پایان یافت و موافقت نامه‌ای به امضا رسید در نتیجه کار این کمیسیون، حاکمیت ایران بر مناطق چون کوهک، کناربست، اسفندک، و غرب رود ماشکید که از مدت‌ها قبل در مالکیت ایران بودند، تأیید شد، ولی بخش عمده‌ای از ناحیه ماشکید و از آن مهم‌تر ناحیه <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%88%D9%87" title="میرجاوه">میرجاوه</a> و شهر آن و نقاط استراتژیک این منطقه از ایران جدا شد.<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۶۱<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>با جدایی این مناطق از مکران (بلوچستان امروزی) تحت مالکیت ایران علاوه بر اینکه دیوار دفاعی هندوستان کامل شد، مقاصد سیاسی انگلیس و بهره‌برداری درازمدت استعمارگران را نیز برای سالیان دراز تأمین کرد. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="حاکمیت_و_سیاست"><span id=".D8.AD.D8.A7.DA.A9.D9.85.DB.8C.D8.AA_.D9.88_.D8.B3.DB.8C.D8.A7.D8.B3.D8.AA"></span>حاکمیت و سیاست</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=18" title="ویرایش بخش: حاکمیت و سیاست"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>منطقهٔ بلوچستان از نظر اداری بین سه کشور <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان">افغانستان</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> تقسیم شده‌است که بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین بخش آن در پاکستان است. <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ایالت بلوچستان">ایالت بلوچستان</a> بزرگ‌ترین ایالت پاکستان است و حدود ۶٫۹ میلیون نفر از جمعیت پاکستان بلوچ هستند. در ایران حدود دو میلیون بلوچ وجود دارد<sup id="cite_ref-g_62-0" class="reference"><a href="#cite_note-g-62"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۶۲<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> و بیشتر جمعیت شرق <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="استان سیستان و بلوچستان">استان سیستان و بلوچستان</a> از قومیت بلوچ هستند. بخش افغان بلوچستان شامل <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AC%DA%A9" title="ولسوالی چهاربرجک">ولسوالی چهاربرجک</a> از <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%86%DB%8C%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="ولایت نیمروز">ولایت نیمروز</a> و <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86)" class="mw-redirect" title="ریگستان (بیابان)">صحرای ریگستان</a> در جنوب <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%87%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF" title="ولایت هلمند">هلمند</a> و <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="ولایت قندهار">قندهار</a> است.<sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۶۳<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>منطقهٔ بلوچستان چندین شورش و ناآرامی را تجربه کرده‌است که گروه‌هایی از <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="شبه‌نظامی">شبه‌نظامیان</a> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%B7%D9%84%D8%A8%DB%8C" title="تجزیه‌طلبی">جدایی‌طلب</a> خواستار استقلال مناطق بلوچ در این سه کشور برای تشکیل «بلوچستان بزرگ» شده‌اند.<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۶۴<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> در پاکستان، شورش‌های شبه‌نظامیان جدایی‌طلب در ایالت بلوچستان در سال‌های ۱۹۴۸، ۱۹۵۸–۱۹۵۹، ۱۹۶۲–۱۹۶۳ و ۱۹۷۳–۱۹۷۷ رخ داده‌است و موج دیگری از این شورش‌ها از سال ۲۰۰۳ و با شدتی کمتر ادامه دارد.<sup id="cite_ref-global_terror2_65-0" class="reference"><a href="#cite_note-global_terror2-65"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۶۵<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-Hussain-4-25-132_66-0" class="reference"><a href="#cite_note-Hussain-4-25-132-66"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۶۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> از نظر تاریخی، عوامل مناقشه شامل «شکاف‌های قبیله‌ای»، تقسیمات قومی بلوچ-<a href="/wiki/%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="پشتون‌ها">پشتون</a>، «به حاشیه رانده شدن بلوچ‌ها و ارجحیت منافع پنجابی‌ها» و «ظلم اقتصادی» گزارش شده‌است.<sup id="cite_ref-kupecz-106_67-0" class="reference"><a href="#cite_note-kupecz-106-67"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۶۷<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> با این‌حال، طی سال‌ها، شورش‌های ستیزه‌جویان جدایی‌طلب در نتیجهٔ سرکوب نیروهای امنیتی پاکستان، درگیری‌های داخلی میان شبه‌نظامیان جدایی‌طلب و ترور سیاستمداران بلوچ که مایل به شرکت در روند دموکراتیک پاکستان بودند (به‌دست ستیزه‌جویان جدایی‌طلب) کاهش یافت.<sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۶۸<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> ستیزه‌جویان جدایی‌طلب در پاکستان خواستار خودمختاری بیشتر و سهم بیشتر در منابع طبیعی منطقه هستند. جمعیت بلوچ در پاکستان متحمل نقض شدید <a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%A8%D8%B4%D8%B1" title="حقوق بشر">حقوق بشر</a> شده‌است که شامل قتل‌های فراقانونی، ناپدید شدن اجباری و <a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9%D9%86%D8%AC%D9%87" title="شکنجه">شکنجه</a> می‌شود. ظاهراً این اقدامات توسط نیروهای امنیتی دولتی و همکاران آن‌ها انجام می‌شود.<sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۶۹<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> در سال ۲۰۱۹، ایالات متحده <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ارتش آزادی‌بخش بلوچستان">ارتش آزادی‌بخش بلوچستان</a>، یکی از گروه‌های شبه‌نظامی جدایی‌طلب که با دولت پاکستان می‌جنگد را یک گروه <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="تروریسم">تروریستی</a> جهانی اعلام کرد.<sup id="cite_ref-global_terror2_65-1" class="reference"><a href="#cite_note-global_terror2-65"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۶۵<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>در ایران، بر پایهٔ گزارش‌ها، میزان ناآرامی و شورش جدایی‌طلبان بلوچ کمتر از پاکستان بوده‌است.<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۷۰<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> اما شدت آن از سال ۲۰۱۲ رشد کرده و فرقه‌ای‌تر شده‌است،<sup id="cite_ref-g2_71-0" class="reference"><a href="#cite_note-g2-71"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۷۱<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> که اکثریت سنی بلوچ درجات بیشتری از سلفی‌گری و ضدیت با حکومت شیعهٔ جمهوری اسلامی را بروز داده‌اند.<sup id="cite_ref-g2_71-1" class="reference"><a href="#cite_note-g2-71"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۷۱<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> ستیزه‌جویان جدایی‌طلبی که در ایران می‌جنگند خواهان حقوق بیشتر برای بلوچ‌های ساکن <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="استان سیستان و بلوچستان">استان سیستان و بلوچستان</a> ایران هستند.<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۷۲<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع_طبیعی"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9_.D8.B7.D8.A8.DB.8C.D8.B9.DB.8C"></span>منابع طبیعی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=19" title="ویرایش بخش: منابع طبیعی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در بلوچستان معادن مختلف <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B2_%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D9%87%D8%A7" title="فلز گران‌بها">فلزات گران‌بها</a> همچون <a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D8%A7" title="طلا">طلا</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3" title="مس">مس</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%DA%AF%D9%86%D8%B2" title="منگنز">منگنز</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF" title="فولاد">فولاد</a> و… وجود دارد. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="پتروشیمی">پتروشیمی</a> و فولاد به صورت صنعتی در بندر چابهار در حال بهره‌برداری است.<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۷۳<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۷۴<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>یک <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%86%D9%81%D8%AA%DB%8C" title="میدان نفتی">میدان نفتی</a> عظیم با ذخایر هیدروکربنی در بلوچستان پاکستان که نزدیک به مرز ایران است کشف شده‌است و پیش‌بینی می‌شود که این میدان بیش از ذخایر نفتی <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="کویت">کویت</a> نفت داشته باشد.<sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۷۵<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ساختار_اجتماعی"><span id=".D8.B3.D8.A7.D8.AE.D8.AA.D8.A7.D8.B1_.D8.A7.D8.AC.D8.AA.D9.85.D8.A7.D8.B9.DB.8C"></span>ساختار اجتماعی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=20" title="ویرایش بخش: ساختار اجتماعی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ساختار سیاسی – اجتماعی سنتی در بلوچستان متأثر از جغرافیای منطقه میان دو بخش شمالی و جنوبی متفاوت است. بلوچستان ایران (بلوچستان غربی) از شمال به خراسان و افغانستان، از جنوب به دریای عمان، از شرق به پاکستان و از غرب به کرمان در خراسان منتهی می‌گردد. </p><p>بلوچستان از نظر جغرافیای تاریخی شامل دو بخش است: </p> <ol><li>ناحیه شمالی (<a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%AD%D8%AF_(%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" title="سرحد (بلوچستان)">سرحد</a>)</li> <li>ناحیه جنوبی (<a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مکران">مکران</a>).</li></ol> <p><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%AD%D8%AF_(%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" title="سرحد (بلوچستان)">سرحد</a>:در حوزه‌های کوهستانی واقع در شمال این منطقه (دامنه‌های <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87_%D8%AA%D9%81%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="کوه تفتان">تفتان</a> تا مرز کرمان) یک ساختار قبیله‌ای وجود دارد. در این ساختار، نحوه معیشت و اقتصاد، <a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="گله‌داری">گله‌داری</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DA%86%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="کوچ‌نشینی">کوچ‌نشینی</a> است و اتحاد و ارتباطات قومی از مشخصات بارز آن است در چنین جوامعی تنها یک دشمن قوی از بیرون می‌تواند بر آن‌ها غلبه کرده و قدرت این قبایل را از بین برده و آن‌ها را تضعیف سازد.<sup id="cite_ref-vista.ir_16-1" class="reference"><a href="#cite_note-vista.ir-16"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> عشایر این منطقه از <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%DA%86%D8%A7%D8%AF%D8%B1" title="سیاه‌چادر">سیاه‌چادر</a> (گدام) برای سکونت استفاده می‌کنند و عشایر منطقه جنوبی از <a href="/wiki/%DA%A9%D9%BE%D8%B1" title="کپر">کپر</a>. </p><p>در بخش‌های جنوبی بلوچستان، اقتصاد کمتر مبتنی بر شبانی و گله‌داری است و بیشتر به سمت کشاورزی متمایل است. در این نوع جامعه، ساختار قبیله‌ای به قدرتمندی ساختار بلوچستان شمال نیست. در اینجا سلسله مراتب در ساختاربندی بیشتر بر اساس مالکیت زمین‌ها شکل می‌گیرد؛ یعنی آن‌ها که صاحب زمین هستند از احترام و اقتدار بیشتر برخوردارند و آن‌ها که کارگر زمین هستند و زمین‌های کشاورزی را در تملک ندارند قدرتی نداشته و در رده‌های پایین‌تر جای می‌گیرند. در بخش‌های جنوبی بلوچستان یعنی در ساحل <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مکران">مکران</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="ماهیگیری">ماهیگری</a> نیز بخشی از درآمد افراد را تأمین می‌کند<sup id="cite_ref-vista.ir_16-2" class="reference"><a href="#cite_note-vista.ir-16"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>موقعیت جغرافیایی بلوچستان به گونه‌ای است که امکان ملاقات بلوچ‌های ایرانی را با چندین مکان دیگر فراهم می‌سازد. از جمله رابطه با هندی‌ها، دریای عمان و <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="مردم عرب">مردم عرب زبان</a> و ارتباط با <a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%82_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="شرق آفریقا">شرق آفریقا</a>. در نتیجه ممکن است آداب و رسوم خود را بر این مناطق تأثیر بدهد یا از این فرهنگ‌ها تأثیر بپذیرد. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جمعیت‌شناسی"><span id=".D8.AC.D9.85.D8.B9.DB.8C.D8.AA.E2.80.8C.D8.B4.D9.86.D8.A7.D8.B3.DB.8C"></span>جمعیت‌شناسی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=21" title="ویرایش بخش: جمعیت‌شناسی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Baloch_people_in_Iran_._Canon_photography._Photographer_Mostafa_Meraji_30.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Baloch_people_in_Iran_._Canon_photography._Photographer_Mostafa_Meraji_30.jpg/220px-Baloch_people_in_Iran_._Canon_photography._Photographer_Mostafa_Meraji_30.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Baloch_people_in_Iran_._Canon_photography._Photographer_Mostafa_Meraji_30.jpg/330px-Baloch_people_in_Iran_._Canon_photography._Photographer_Mostafa_Meraji_30.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Baloch_people_in_Iran_._Canon_photography._Photographer_Mostafa_Meraji_30.jpg/440px-Baloch_people_in_Iran_._Canon_photography._Photographer_Mostafa_Meraji_30.jpg 2x" data-file-width="5472" data-file-height="3648" /></a><figcaption>یک <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="خانواده">خانواده</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86" title="مردم بلوچ">بلوچ</a> در زیستی ابتدایی در بلوچستان <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a></figcaption></figure> <p>جمعیت بلوچستان را <a href="/wiki/%D8%B7%D9%88%D8%A7%DB%8C%D9%81_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86" title="طوایف بلوچ">طوایف بلوچ</a> تشکیل می دهد. </p><p>اکثریت قریب به اتفاق بلوچ‌ها، تا اواخر سدهٔ نوزدهم، در داخل مرزهای سرزمین ایران می‌زیستند، ولی با تشدید رقابت بین انگلستان و روسیه بر سر افزایش دامنهٔ قدرت و نفوذ خود در منطقهٔ خاورمیانه و ایجاد اختلافات و برخوردهای قومی و تغییر مرزها، محلّ سکونت‌شان بین کشورهای ایران، هند (بعدها پاکستان و افغانستان) تقسیم شد.<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۷۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="آثار_باستانی_و_گردشگری"><span id=".D8.A2.D8.AB.D8.A7.D8.B1_.D8.A8.D8.A7.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86.DB.8C_.D9.88_.DA.AF.D8.B1.D8.AF.D8.B4.DA.AF.D8.B1.DB.8C"></span>آثار باستانی و گردشگری</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=22" title="ویرایش بخش: آثار باستانی و گردشگری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="بمپور"><span id=".D8.A8.D9.85.D9.BE.D9.88.D8.B1"></span>بمپور</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=23" title="ویرایش بخش: بمپور"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>واقع در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1_(%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" title="ایرانشهر (سیستان و بلوچستان)">ایرانشهر</a>(پهره) مکران (بلوچستان)، از لحاظ تاریخی یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران به‌شمار می‌رود و براساس کاوش‌هایی که در اطراف آن انجام شده، تاریخ پیدایش آن به زمان <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاهنشاهی ساسانی">ساسانیان</a> و <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاهنشاهی اشکانی">اشکانیان</a> برمی‌گردد. از قدمت این شهر اطلاع دقیقی در دست نیست اما شهرت این محل به دلیل وجود قلعه <a href="/wiki/%D8%A8%D9%85%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="بمپور">بمپور</a> است که به عهد <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاهنشاهی ساسانی">ساسانیان</a> تعلق دارد. برخی روایات و افسانه‌های محلی، علت نام‌گذاری این منطقه را به بمپور را مربوط به بهمن (پسر اسفندیار) می‌دانند که اول بهمن پور بوده و به مرور زمان به بمپور تبدیل شده‌است. <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="سازمان میراث فرهنگی">سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران</a> در سال ۱۳۸۷ اعلام کرد که محوطه باستانی را در اطراف <a href="/wiki/%D8%A8%D9%85%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="بمپور">بمپور</a> با وسعت ۱۵۰ هکتار کشف کرده و کاوش‌ها نشان می‌دهد که آثار به دست آمده در آن با تمدن‌های <a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D8%B3%D9%88%D8%AE%D8%AA%D9%87" title="شهر سوخته">شهر سوخته</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86_%D8%AC%DB%8C%D8%B1%D9%81%D8%AA" title="تمدن جیرفت">جیرفت</a> همخوانی دارد. همچنین <a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84" title="سفال">سفال‌های</a> به دست آمده در بمپور متعلق به ۲۷۰۰ سال قبل از میلاد هستند<sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۷۷<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="روستای_تیس"><span id=".D8.B1.D9.88.D8.B3.D8.AA.D8.A7.DB.8C_.D8.AA.DB.8C.D8.B3"></span>روستای تیس</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=24" title="ویرایش بخش: روستای تیس"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>این روستای بندری که به دریای آزاد عمان راه دارد، قدمتش به دوران امپراتوری <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C" title="شاهنشاهی هخامنشی">هخامنشیان</a> می‌رسد. در آن زمان کالاها از آسیای شرقی و هند به بندر تیس آورده می‌شد و از این بندر به جاهای مختلف خاور میانه، آسیای میانه و قفقاز فرستاده می‌شدند. در سده‌های اولیه اسلام نیز تیس بندر مهم بوده‌است و <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%B3%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3%DB%8C" title="شمس‌الدین مقدسی">مقدسی</a> مورخ سدهٔ چهارم هجری از رونق بندر <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D8%B3" title="تیس">تیس</a> سخن گفته‌است. در <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87" title="شاهنامه">شاهنامه</a> هم از این محل با نام تیز یاد شده‌است. </p><p><i>چو آگاه شد اشکش آمد براه/ ابا لشکری ساخته پیش شاه</i> </p><p><i>همه تیز و مکران بیاراستند/ز هر جای رامشگران خواستند</i> </p><p>بندر قدیمی تیس سابقه‌ای چندین هزارساله دارد. وجود آثار تاریخی کهن از قبیل قلعه‌ها و قبور، حاکی از وجود تمدنی بسیار کهن در این محل است که بسیاری از این آثار مورد شناسایی قرار گرفته‌اند. یک <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گورستان">گورستان</a> صخره‌ای در تیس کشف شده‌است که نشان می‌دهد گذشتگان صخره‌ها را می‌شکافتند و مردگان را در قلب صخره‌ها دفن می‌کردند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="سنگ‌نگاره‌های_بلوچستان"><span id=".D8.B3.D9.86.DA.AF.E2.80.8C.D9.86.DA.AF.D8.A7.D8.B1.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.A8.D9.84.D9.88.DA.86.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86"></span>سنگ‌نگاره‌های بلوچستان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=25" title="ویرایش بخش: سنگ‌نگاره‌های بلوچستان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در بلوچستان <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="سنگ‌نگاره">سنگ‌نگاره‌هایی</a> کشف شده‌اند که براساس بررسی‌های تاریخی و کارشناسی‌های <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="باستان‌شناسی">باستان‌شناسی</a> مربوط به دره شکار مربوط به ده هزار سال پیش است و همه این‌ها ثبت ملی شده‌اند. بیشترین سهم سنگ‌نگاره‌ها در محدوده مناطق بلوچستان را شهرستان <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%A7%D9%86" title="سراوان">سراوان</a> دارد.<sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">&#91;<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>&#93;</sup></sup> این سنگ‌نگاره‌ها در «کوه مهرگان»، «دره کندیک»، «دره شیر و پلنگان»، «دره درو»، «دره هلی»، «کوه تونان» در سب و سوران و نقاشی‌های صخره‌ای «پیرگوران» و همچنین شامل روستای ناهوک، سنگ‌نگاره‌های «سر دشت ناهوک»، «دره نگاران» و «گشت» وجود دارند. بیشترین و مهم‌ترین این سنگ‌نگاره‌ها که بر روی کوه‌های منطقه سردشت در دره‌ای به‌نام دره نگاران در محدوده روستای ناهوک شهرستان سراوان واقع شده‌است. محدوده‌ای از همین سنگ‌نگاره‌های مشابه در توابع <a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B2" title="شهرستان سرباز">شهرستان سرباز</a> و توابعی از <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B4" title="خاش">خاش</a> و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="زاهدان">زاهدان</a>(<a href="/wiki/%D8%AF%D8%B2%D8%A2%D9%BE" title="دزآپ">دزآپ</a>) هم کشف شده‌است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="قلعه_دو_هزار_ساله_نیکشهر"><span id=".D9.82.D9.84.D8.B9.D9.87_.D8.AF.D9.88_.D9.87.D8.B2.D8.A7.D8.B1_.D8.B3.D8.A7.D9.84.D9.87_.D9.86.DB.8C.DA.A9.D8.B4.D9.87.D8.B1"></span>قلعه دو هزار ساله نیکشهر</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=26" title="ویرایش بخش: قلعه دو هزار ساله نیکشهر"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D9%82%D9%84%D8%B9%D9%87_%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%B4%D9%87%D8%B1" title="قلعه نیکشهر">قلعه نیکشهر</a> با دو هزار سال قدمت در بخش غربی مرکز شهر <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%E2%80%8C%D8%B4%D9%87%D8%B1" title="نیک‌شهر">نیکشهر</a> و در حاشیه رودخانه گنگ در فاصله ۵۰ متری از خیابان خندق و شرق محور ترانزیتی چابهار - نیکشهر - ایرانشهر در میان نخلستان‌ها واقع شده‌است. این بنای خشت و گلی روی تپه‌ای دست‌ساز به ارتفاع ۱۰ متر قرار دارد و زیربنای این قلعه ۳۰۵ متر مربع است که شامل مسجد، حاکم‌نشین، آشپزخانه، حمام و دستشویی است. قلعه نیکشهر یکی از نقاط استراتژیک از لحاظ سیاسی و اقتصادی دوره‌های اخیر بلوچستان بوده. این قلعه مرکز فرماندهی خان‌های «شیرانی و مکران» بوده که نشانگر اهمیت آن در زمان‌های دور بوده‌است. در سال ۱۳۰۷ شمسی این قلعه توسط قوای دولتی تخریب شده و در حال حاضر به جز پی آن اثری نمانده‌است. در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۲۶۱ به عنوان یکی از آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌است<sup id="cite_ref-78" class="reference"><a href="#cite_note-78"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۷۸<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="سایر"><span id=".D8.B3.D8.A7.DB.8C.D8.B1"></span>سایر</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=27" title="ویرایش بخش: سایر"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در منطقه بلوچستان به دلیل مرزی بودن و شرایط جنگی خاص قلعه‌های زیادی ساخته شده که عمده آن‌ها مربوط به دوره‌های تاریخی ایران در قبل از اسلام است. </p><p>«مقبره امام‌زاده سید غلام رسول» در چابهار، «درخت کهنسال مکرزن» در نیک‌شهر و «قبرستان قدیمی گشت» در سراوان، قلعه سینوکان و قبرستان هفتاد ملا از جمله مناطقی هستند که صرفاً جاذب گردشگران محلی منطقه بلوچستان است. </p><p>در بخش جاذبه‌های ورزشی-تفریحی می‌توان به پتانسیل <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="کوهنوردی">کوهنوردی</a> و ورزش‌های کوهستانی کوه تفتان در ۲۵ کیلومتری شهر خاش و <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87_%D8%A8%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86" title="کوه بزمان">کوه بزمان</a> در ایرانشهر اشاره کرد. همچنین به‌دلیل همجواری بلوچستان با دریای عمان در نتیجه شکل‌گیری پدیده‌های طبیعی چون سواحل، خلیج و هورها (سواحل شنی)، سواحل شمالی خلیج چابهار و کنارک علاوه بر کارکرد بوم‌شناختی، چشم‌اندازهای زیبا، قابلیت‌های تفریحی –گردشگری یافته‌اند. همچنین بندر چابهار به عنوان یک بندر دیدنی امکان بالقوهٔ ورزش‌هایی چون <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%DB%8C%D9%82%E2%80%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D9%88%D8%B1%D8%B2%D8%B4)" title="قایق‌رانی (ورزش)">قایق‌سواری</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%DB%8C_%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%A2%D8%A8" title="اسکی روی آب">اسکی روی آب</a> را فراهم می‌کند. </p><p>«پارک تیسکوپان» و «باغ تاریخی تیس» به ترتیب در شمال شرقی چابهار و در دره تیس، نیز «دره سبز رودخانه سرباز» همگی از جلوه‌های زیبا و طبیعی منطقه بلوچستانند که جایگاهی ویژه در گردشگری بلوچستان فراهم می‌کنند. غار لادیز میرجاوه و مناطق سرسبز اطراف کوه آتشفشانی تفتان منطقه‌ای بکر برای گردشگری در طبیعت است. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="اکوتوریسم_و_حیات_وحش"><span id=".D8.A7.DA.A9.D9.88.D8.AA.D9.88.D8.B1.DB.8C.D8.B3.D9.85_.D9.88_.D8.AD.DB.8C.D8.A7.D8.AA_.D9.88.D8.AD.D8.B4"></span>اکوتوریسم و حیات وحش</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=28" title="ویرایش بخش: اکوتوریسم و حیات وحش"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>کشور ایران با داشتن ۹ ذخیره‌گاه زیستی (اکوتوریسم) مقام نهم را در جهان به خود اختصاص داده‌است. بالغ بر ۹/۴ میلیون هکتار (۴۸ منطقه) از این ذخیره‌گاه‌ها مربوط به مناطق حفاظت شده‌است که چند مورد از آن‌ها در بلوچستان ایران واقع شده‌است که زیستگاه گونه‌های همچون تمساح <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%88" title="گاندو">گاندو</a> و <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%B3_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%DB%8C" title="خرس سیاه بلوچی">خرس سیاه بلوچی</a> هستند. <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87_%DA%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%88" title="منطقه حفاظت‌شده گاندو">منطقه حفاظت‌شده گاندو</a> با وسعتی در حدود ۳۸۳۰ هکتار به لحاظ دارا بون اکوسیستم خاص و شرایط زیستی مناسب برای گاندو، تنها زیستگاه عمده این جانور در کشور ایران به حساب می‌آید. همچنین شرایط خاص اکوسیستم رودخانه‌ای این منطقه امکانات زندگی نوعی ماهی به نام «<a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%B1%DA%A9" title="گل‌خورک">گل‌خورک</a>» را فراهم آورده که قادر به زیست در آب‌های کم‌عمق و بستر گلی رودخانه است.<sup id="cite_ref-vista.ir_16-3" class="reference"><a href="#cite_note-vista.ir-16"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%D9%86%DA%AF" title="پلنگ">پلنگ</a> گونه‌ای کمیاب که نسل آن در حال <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B6" title="انقراض">انقراض</a> است. در مناطق اطراف کوه بیرک در اطراف شهرستان سراوان زندگی می‌کند. گونه‌ای از <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8" title="سنجاب">سنجاب</a> به‌نام <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%DB%8C" title="سنجاب بلوچی">سنجاب بلوچی</a> و نیز انواعی از طوطی و قرقاول هم در نواحی جنوبی یافت می‌شود. همچنین سواحل مکران در تابستان، میزبان ماهیانی به‌نام میش‌ماهی است که شهرت آن به‌خاطر ماده‌ای در بدنش جهت بخیه طبیعی است. </p><p>گل فشان‌ها از دیگر عوارض طبیعی دیدنی و تماشایی ناحیه مخصوصاً در چابهار و مناطق اطراف آن است که به همراه جنگل‌های <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D8%A7" title="حرا">حرا</a> در <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%AF%D8%B1_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1" title="بندر گواتر">بندر گواتر</a> به همراه دیدن دلفین‌ها از جاذبه‌های گردشگری بلوچستان محسوب می‌شود. </p><p>روستای درک در ۱۷۰ کیلومتری غرب چابهار و در سواحل <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مکران">مکران</a> قرار دارد. این روستا محل تلاقی کویر، اقیانوس و نخلستان است؛ این روستا به‌عنوان روستای هدف گردشگری بلوچستان در سال ۱۳۹۶ معرفی شد. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="اقلیم_و_محصولات_کشاورزی"><span id=".D8.A7.D9.82.D9.84.DB.8C.D9.85_.D9.88_.D9.85.D8.AD.D8.B5.D9.88.D9.84.D8.A7.D8.AA_.DA.A9.D8.B4.D8.A7.D9.88.D8.B1.D8.B2.DB.8C"></span>اقلیم و محصولات کشاورزی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=29" title="ویرایش بخش: اقلیم و محصولات کشاورزی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Baloch_people_in_Iran_._Canon_photography._Photographer_Mostafa_Meraji_50.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Baloch_people_in_Iran_._Canon_photography._Photographer_Mostafa_Meraji_50.jpg/220px-Baloch_people_in_Iran_._Canon_photography._Photographer_Mostafa_Meraji_50.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Baloch_people_in_Iran_._Canon_photography._Photographer_Mostafa_Meraji_50.jpg/330px-Baloch_people_in_Iran_._Canon_photography._Photographer_Mostafa_Meraji_50.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Baloch_people_in_Iran_._Canon_photography._Photographer_Mostafa_Meraji_50.jpg/440px-Baloch_people_in_Iran_._Canon_photography._Photographer_Mostafa_Meraji_50.jpg 2x" data-file-width="5472" data-file-height="3648" /></a><figcaption>یک <a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="نخلیان">نخلستان</a> در بلوچستان <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> (برخی نخل‌ها بر اثر باد شدید از بین رفته‌است)</figcaption></figure> <p>شرایط جوی از مهم‌ترین متغیرهای تأثیرگذار در تولید محصولات کشاورزی است. در مناطق مختلف بلوچستان از شمال گرفته تا جنوب، زمین‌های زیر کشت محصولات و باغ‌ها به چشم می‌خورند که زیبایی آن‌ها نظر هر بیننده‌ای را جلب می‌کند. میانگین سالانه بارش باران در بلوچستان ۱۱۰ میلی‌متر است. کشت <a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D8%AA" title="غلات">غلات</a>، گیاهان علوفه‌ای، محصولات جالیزی و تولیدات باغی به ویژه میوه‌های گرمسیری شامل <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%A7" title="خرما">خرما،</a> <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B2" title="موز">موز</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="مرکبات">مرکبات</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%A8%D9%87" title="انبه">انبه</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%A8%D8%B2%D9%87_%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%AA%DB%8C" title="خربزه درختی">خربزه درختی</a>، <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%DA%A9%D9%88" title="چیکو">چیکو</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%88%D8%A7" title="گواوا">گواوا</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7" title="پاپایا">پاپایا</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%AA%D9%87" title="پسته">پسته</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%88%D8%B1" title="انگور">انگور</a> و تولیدات گلخانه‌ای بخشی از قابلیت‌های کشاورزی و باغی بلوچستان را تشکیل می‌دهد. بلوچستان با داشتن شرایط آب و هوایی گرم و در نواحی جنوب استان استوایی مستعد پرورش انواع میوه‌های گرمسیری است. مزیت اصلی استوایی بودن هم در عدم وجود زمستان و تابستان در سواحل دریای عمان است. گرچه فصل بهار گرما دارد اما از اواخر خردادماه و با آمدن موسم، گرما تمام می‌شود. حدود ۳۰ نوع خرما در منطقه بلوچستان کشت می‌شود. علاوه بر میوه‌های گرمسیری، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="مرکبات">مرکبات</a> شامل <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AC" title="ترنج">ترنج</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D9%82%D8%A7%D9%84" title="پرتقال">پرتقال</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D9%BE%E2%80%8C%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%AA" title="گریپ‌فروت">گریپ‌فروت</a> و <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B1%D9%86%DA%AF%DB%8C" title="نارنگی">نارنگی</a>، انواع <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%B1" title="انار">انار</a> و میوه‌های <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2" title="جالیز">جالیزی</a> نیز از دیگر محصولات هستند. بلوچستان از امکان صید در آب‌های آزاد سواحل <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مکران">مکران</a> برخوردار است و انواع مختلف آبزیان دریایی و ماهی صید می‌شود.<sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۷۹<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پانویس"><span id=".D9.BE.D8.A7.D9.86.D9.88.DB.8C.D8.B3"></span>پانویس</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=30" title="ویرایش بخش: پانویس"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-Iran_Profile,_Library_of_Congress-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Iran_Profile,_Library_of_Congress_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Iran.pdf">Iran</a>, <i>Library of Congress, Country Profile</i>. Retrieved December 5, 2009.</span> </li> <li id="cite_note-CIA_Afghanistan-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CIA_Afghanistan_2-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html">Afghanistan</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170920072213/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html">بایگانی‌شده</a> در ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۷ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>, <i>CIA World Factbook</i>. Retrieved December 5, 2009.</span> </li> <li id="cite_note-EthnicGroups-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-EthnicGroups_3-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFCentral_Intelligence_Agency2013" class="citation web cs1">Central Intelligence Agency (2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181116044500/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html">"The World Factbook: Ethnic Groups"</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html">the original</a> on 16 November 2018<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">3 November</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.btitle=The+World+Factbook%3A+Ethnic+Groups&amp;rft.date=2013&amp;rft.au=Central+Intelligence+Agency&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Flibrary%2Fpublications%2Fthe-world-factbook%2Ffields%2F2075.html&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><a class="external free" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/File:A_Map_of_Beloochistan_%26_Sinde.jpg">https://commons.wikimedia.org/wiki/File:A_Map_of_Beloochistan_%26_Sinde.jpg</a></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://nbn-resolving.org/urn:nbn:de:bvb:19-epub-12417-0">https://nbn-resolving.org/urn:nbn:de:bvb:19-epub-12417-0</a></span> </li> <li id="cite_note-اسلام-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-اسلام_6-0">۶٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-اسلام_6-1">۶٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-اسلام_6-2">۶٫۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-اسلام_6-3">۶٫۳</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFFryeElfenbein2016" class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%DA%86%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C" title="ریچارد فرای">Frye, R.N.</a>; Elfenbein, J. (2016-12-24). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/balucistan-COM_0097">"Balūčistān"</a>. <i>Brill Reference</i> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2016-12-24</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=Brill+Reference&amp;rft.atitle=Bal%C5%AB%C4%8Dist%C4%81n&amp;rft.date=2016-12-24&amp;rft.aulast=Frye&amp;rft.aufirst=R.N.&amp;rft.au=Elfenbein%2C+J.&amp;rft_id=http%3A%2F%2Freferenceworks.brillonline.com%2Fentries%2Fencyclopaedia-of-islam-2%2Fbalucistan-COM_0097&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_web" title="الگو:Cite web">cite web</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D9%84" title="رده:نگهداری یادکرد:تاریخ و سال">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200603074603/https://unpo.org/members/7922">"UNPO: West Balochistan"</a>. <i>UNPO</i>. 22 August 2017. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://unpo.org/members/7922/">the original</a> on 3 June 2020<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">20 May</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=UNPO&amp;rft.atitle=UNPO%3A+West+Balochistan&amp;rft.date=2017-08-22&amp;rft_id=https%3A%2F%2Funpo.org%2Fmembers%2F7922%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-ایر-8"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ایر_8-0">۸٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ایر_8-1">۸٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ایر_8-2">۸٫۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ایر_8-3">۸٫۳</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iranicaonline.org/articles/baluchistan-i">"BALUCHISTAN i. Geography, History Ethnography – Encyclopaedia Iranica"</a>. <i>Encyclopædia Iranica</i> (به انگلیسی). 1988-12-15<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2016-12-24</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=Encyclop%C3%A6dia+Iranica&amp;rft.atitle=BALUCHISTAN+i.+Geography%2C+History+Ethnography+%E2%80%93+Encyclopaedia+Iranica&amp;rft.date=1988-12-15&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iranicaonline.org%2Farticles%2Fbaluchistan-i&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_web" title="الگو:Cite web">cite web</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D9%84" title="رده:نگهداری یادکرد:تاریخ و سال">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.proquest.com/docview/1023239848?sourcetype=Scholarly%20Journals">«قرار داد گلد اسمیت»</a><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲ فوریه ۲۰۲۴</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.btitle=%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1+%D8%AF%D8%A7%D8%AF+%DA%AF%D9%84%D8%AF+%D8%A7%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.proquest.com%2Fdocview%2F1023239848%3Fsourcetype%3DScholarly%2520Journals&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://southasiajournal.net/accession-of-independent-balochistan-to-pakistan/">«قرار داد گلد اسمیت»</a><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲ فوریه ۲۰۲۴</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.btitle=%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1+%D8%AF%D8%A7%D8%AF+%DA%AF%D9%84%D8%AF+%D8%A7%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fsouthasiajournal.net%2Faccession-of-independent-balochistan-to-pakistan%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-A_Brief_History_of_Balochistan-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-A_Brief_History_of_Balochistan_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFPillalamarri2016" class="citation web cs1">Pillalamarri, Akhilesh (12 February 2016). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://thediplomat.com/2016/02/a-brief-history-of-balochistan/">"A Brief History of Balochistan"</a>. <i>thediplomat.com</i>. THE DIPLOMAT<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">18 June</span> 2016</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=thediplomat.com&amp;rft.atitle=A+Brief+History+of+Balochistan&amp;rft.date=2016-02-12&amp;rft.aulast=Pillalamarri&amp;rft.aufirst=Akhilesh&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fthediplomat.com%2F2016%2F02%2Fa-brief-history-of-balochistan%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Human_Rights_in_Balochistan:_A_Case_Study_in_Failure_and_Invisibility-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Human_Rights_in_Balochistan:_A_Case_Study_in_Failure_and_Invisibility_12-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://m.huffpost.com/us/entry/9541436.html">"Human Rights in Balochistan: A Case Study in Failure and Invisibility"</a>. <i>HuffPost</i>. 25 March 2016<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">18 June</span> 2016</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=HuffPost&amp;rft.atitle=Human+Rights+in+Balochistan%3A+A+Case+Study+in+Failure+and+Invisibility&amp;rft.date=2016-03-25&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fm.huffpost.com%2Fus%2Fentry%2F9541436.html&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-جغرافیای_بلوچستان-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-جغرافیای_بلوچستان_13-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFدولتی_بخشان1388" class="citation book">دولتی بخشان، عبدالعزیز (<bdi>۱۳۸۸</bdi>). <i>نام ونیم ونام فرهنگ نامه‌های بلوچی:بررسی مردم‌شناسی نام و اشخاص در زبان بلوچی</i>. انتشارات پازینه. صص.&#160;<bdi>۷</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=%D9%86%D8%A7%D9%85+%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%85+%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%85+%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF+%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%DB%8C%3A%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C+%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%D9%86%D8%A7%D9%85+%D9%88+%D8%A7%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B5+%D8%AF%D8%B1+%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%DB%8C&amp;rft.pages=%3Cbdi%3E%DB%B7%3C%2Fbdi%3E&amp;rft.pub=%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA+%D9%BE%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%86%D9%87&amp;rft.date=1388&amp;rft.aulast=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C+%D8%A8%D8%AE%D8%B4%D8%A7%D9%86&amp;rft.aufirst=%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D8%B2&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">فیلد، هنری (1343). مردم‌شناسی ایران ترجمة عبدالله فریار، تهران: کتاب خانهٔ ابن سینا.</span> </li> <li id="cite_note-اسلام2-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-اسلام2_15-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFFryeElfenbein2016" class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%DA%86%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C" title="ریچارد فرای">Frye, R.N.</a>; Elfenbein, J. (2016-12-24). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/balucistan-COM_0097">"Balūčistān"</a>. <i>Brill Reference</i> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2016-12-24</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=Brill+Reference&amp;rft.atitle=Bal%C5%AB%C4%8Dist%C4%81n&amp;rft.date=2016-12-24&amp;rft.aulast=Frye&amp;rft.aufirst=R.N.&amp;rft.au=Elfenbein%2C+J.&amp;rft_id=http%3A%2F%2Freferenceworks.brillonline.com%2Fentries%2Fencyclopaedia-of-islam-2%2Fbalucistan-COM_0097&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_web" title="الگو:Cite web">cite web</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D9%84" title="رده:نگهداری یادکرد:تاریخ و سال">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-vista.ir-16"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-vista.ir_16-0">۱۶٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-vista.ir_16-1">۱۶٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-vista.ir_16-2">۱۶٫۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-vista.ir_16-3">۱۶٫۳</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFvista.ir" class="citation web">vista.ir. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://vista.ir/article/270419/نگاهی-به-فرهنگ-بلوچ">«نگاهی به فرهنگ بلوچ / 270419»</a>. <i>vista.ir</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۱۹-۰۳-۰۱</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=vista.ir&amp;rft.atitle=%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C+%D8%A8%D9%87+%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF+%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86+%2F+270419&amp;rft.au=vista.ir&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fvista.ir%2Farticle%2F270419%2F%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFFLEMING1993" class="citation journal cs1">FLEMING, DAVID (1993). "Where was Achaemenid India?". <i>Bulletin of the Asia Institute</i>. <b>7</b>: 70. <a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1" title="جی‌استور">JSTOR</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/24048427">24048427</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Bulletin+of+the+Asia+Institute&amp;rft.atitle=Where+was+Achaemenid+India%3F&amp;rft.volume=7&amp;rft.pages=70&amp;rft.date=1993&amp;rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F24048427%23id-name%3DJSTOR&amp;rft.aulast=FLEMING&amp;rft.aufirst=DAVID&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFفردوسی.1375" class="citation book">فردوسی.، ابولقاسم. (<bdi>۱۳۷۵</bdi>). <i>شاهنامه براساس چاپ مسکوبه کوشش سعید حمیدیان</i>. نشر قطره. صص.&#160;<bdi>۳۵۷</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87+%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3+%DA%86%D8%A7%D9%BE+%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88%D8%A8%D9%87+%DA%A9%D9%88%D8%B4%D8%B4+%D8%B3%D8%B9%DB%8C%D8%AF+%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86&amp;rft.pages=%3Cbdi%3E%DB%B3%DB%B5%DB%B7%3C%2Fbdi%3E&amp;rft.pub=%D9%86%D8%B4%D8%B1+%D9%82%D8%B7%D8%B1%D9%87&amp;rft.date=1375&amp;rft.aulast=%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88%D8%B3%DB%8C.&amp;rft.aufirst=%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%B3%D9%85.&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFرستگاری_فسایی" class="citation book">رستگاری فسایی، منصور. <i>فرهنگ نامه‌های شاهنامه مجلد اول</i>. پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی. صص.&#160;<bdi>۹۸</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF+%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87+%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%AF+%D8%A7%D9%88%D9%84&amp;rft.pages=%3Cbdi%3E%DB%B9%DB%B8%3C%2Fbdi%3E&amp;rft.pub=%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85+%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D9%88%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA+%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C&amp;rft.aulast=%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C+%D9%81%D8%B3%D8%A7%DB%8C%DB%8C&amp;rft.aufirst=%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%B1&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text">سیدسجادی، سیدمنصور. ١٣٧٤. باستا نشناسی و تاریخ بلوچستان. تهران: سازمان میراث فرهنگی.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">سپاهی، ۱۳۸۵: ۵۷</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text">نیکبختی، ۱۳۶۸: ۶۳</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text">بهزادی، ۶۶:۱۳۶۸</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text">ملکه الیزابت سپاهی: ۵۸</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">سپاهی: ۵۸</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text">سپاهی: ۶۰</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text">سپاهی:۶۲</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text">بهزادی:۷۰</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text">سپاهی: ۶۶</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text">بهزادی:۱۷۲</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text">فوران، ۱۳۷۸: ۱۷۲</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text">سپاهی:۶۷</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text">بهزادی:۹۵</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text">(بهزادی:۱۰۶)</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text">(سپاهی. ص۱۲۴)</span> </li> <li id="cite_note-سپاهی:۱۳۰-36"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-سپاهی:۱۳۰_36-0">۳۶٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-سپاهی:۱۳۰_36-1">۳۶٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text">سپاهی:۱۳۰</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text">بهزادی:۱۱۹</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text">بهزادی:۱۲۰–۱۱۹</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text">سپاهی:۱۱۵</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text">نیکبختی:۶۶</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text">همت، ۱۰۱:۱۳۷۰</span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text">همت:۱۰۲</span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text">بهزادی:۱۲۱</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text">سپاهی:۱۴۴</span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text">بهزادی:۱۲۲</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text">غراب، ۱۳۶۴: ۱۴–۱۳</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text">بهزادی:۱۲۵</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text">بهزادی:۱۲۸</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text">بهزادی:۱۳۰</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text">سپاهی:۱۴۹</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text">سپاهی:۱۵۶</span> </li> <li id="cite_note-سپاهی:۱۶۴-52"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-سپاهی:۱۶۴_52-0">۵۲٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-سپاهی:۱۶۴_52-1">۵۲٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text">سپاهی:۱۶۴</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text">سپاهی۱۶۵–۱۶۴</span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text">سپاهی:۱۶۶</span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text">سپاهی: ۱۶۹</span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text">بهزادی:۱۳۶</span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <span class="reference-text">سپاهی:۱۷۱</span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text">سپاهی:۱۷۳</span> </li> <li id="cite_note-سپاهی:۲۰۴-59"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-سپاهی:۲۰۴_59-0">۵۹٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-سپاهی:۲۰۴_59-1">۵۹٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-سپاهی:۲۰۴_59-2">۵۹٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text">سپاهی:۲۰۴</span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a></span> <span class="reference-text">سپاهی:۲۰۶–۲۰۵</span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a></span> <span class="reference-text">سپاهی:۷۱۴</span> </li> <li id="cite_note-g-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-g_62-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGrassi2014" class="citation news cs1">Grassi, Daniele (20 October 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141020195321/http://atimes.com/atimes/Middle_East/MID-02-201014.html">"Iran's Baloch insurgency and the IS"</a>. <i>Asia Times</i>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.atimes.com/atimes/Middle_East/MID-02-201014.html">the original</a> on 20 October 2014<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">26 June</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Asia+Times&amp;rft.atitle=Iran%27s+Baloch+insurgency+and+the+IS&amp;rft.date=2014-10-20&amp;rft.aulast=Grassi&amp;rft.aufirst=Daniele&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.atimes.com%2Fatimes%2FMiddle_East%2FMID-02-201014.html&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://indianexpress.com/article/pakistan/pervez-musharraf-biography-8425000/">"Ex-president Pervez Musharraf: From Pakistan military ruler to fugitive in murder cases"</a>. <i>The Indian Express</i> (به انگلیسی). 2023-02-05<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-05-20</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=The+Indian+Express&amp;rft.atitle=Ex-president+Pervez+Musharraf%3A+From+Pakistan+military+ruler+to+fugitive+in+murder+cases&amp;rft.date=2023-02-05&amp;rft_id=https%3A%2F%2Findianexpress.com%2Farticle%2Fpakistan%2Fpervez-musharraf-biography-8425000%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFShukla2020" class="citation news cs1">Shukla, Srijan (20 February 2020). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://theprint.in/theprint-essential/who-are-baloch-liberation-army-insurgents-who-killed-30-in-pakistan-in-last-one-week/368398/">"Who are Baloch Liberation Army? Insurgents who killed 30 in Pakistan in last one week"</a>. <i>The Print (India)</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=The+Print+%28India%29&amp;rft.atitle=Who+are+Baloch+Liberation+Army%3F+Insurgents+who+killed+30+in+Pakistan+in+last+one+week&amp;rft.date=2020-02-20&amp;rft.aulast=Shukla&amp;rft.aufirst=Srijan&amp;rft_id=https%3A%2F%2Ftheprint.in%2Ftheprint-essential%2Fwho-are-baloch-liberation-army-insurgents-who-killed-30-in-pakistan-in-last-one-week%2F368398%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-global_terror2-65"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-global_terror2_65-0">۶۵٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-global_terror2_65-1">۶۵٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://indianexpress.com/article/pakistan/us-declares-pakistans-separatist-baluchistan-liberation-army-as-terrorist-group-5812092/">"US declares Pakistan's separatist Baluchistan Liberation Army as terrorist group"</a>. <i>The Indian Express</i>. 3 July 2019.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=The+Indian+Express&amp;rft.atitle=US+declares+Pakistan%27s+separatist+Baluchistan+Liberation+Army+as+terrorist+group&amp;rft.date=2019-07-03&amp;rft_id=https%3A%2F%2Findianexpress.com%2Farticle%2Fpakistan%2Fus-declares-pakistans-separatist-baluchistan-liberation-army-as-terrorist-group-5812092%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Hussain-4-25-132-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Hussain-4-25-132_66-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHussain2013" class="citation news cs1">Hussain, Zahid (Apr 25, 2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dawn.com/news/794058/the-battle-for-balochistan">"The battle for Balochistan"</a>. <i>Dawn</i><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">22 June</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Dawn&amp;rft.atitle=The+battle+for+Balochistan&amp;rft.date=2013-04-25&amp;rft.aulast=Hussain&amp;rft.aufirst=Zahid&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.dawn.com%2Fnews%2F794058%2Fthe-battle-for-balochistan&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-kupecz-106-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-kupecz-106_67-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKupecz2012" class="citation journal cs1">Kupecz, Mickey (Spring 2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150701152435/http://www.iar-gwu.org/sites/default/files/articlepdfs/Pakistan&#39;s%20Baloch%20Insurgency.pdf">"PAKISTAN'S BALOCH INSURGENCY: History, Conflict Drivers, and Regional Implications"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>International Affairs Review</i>. <b>20</b> (3): 106. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iar-gwu.org/sites/default/files/articlepdfs/Pakistan%27s%20Baloch%20Insurgency.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 1 July 2015<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">24 June</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=International+Affairs+Review&amp;rft.atitle=PAKISTAN%27S+BALOCH+INSURGENCY%3A+History%2C+Conflict+Drivers%2C+and+Regional+Implications&amp;rft.ssn=spring&amp;rft.volume=20&amp;rft.issue=3&amp;rft.pages=106&amp;rft.date=2012&amp;rft.aulast=Kupecz&amp;rft.aufirst=Mickey&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iar-gwu.org%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Farticlepdfs%2FPakistan%2527s%2520Baloch%2520Insurgency.pdf&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://gandhara.rferl.org/a/pakistan-balochistan-separatist-insurgency-on-the-wane-despite-recent-attack/29889887.html">"Balochistan's Separatist Insurgency On The Wane Despite Recent Attack"</a>. Radio Free Europe/Radio Liberty. 18 April 2019.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Balochistan%27s+Separatist+Insurgency+On+The+Wane+Despite+Recent+Attack&amp;rft.date=2019-04-18&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fgandhara.rferl.org%2Fa%2Fpakistan-balochistan-separatist-insurgency-on-the-wane-despite-recent-attack%2F29889887.html&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dnaindia.com/world/report-the-untold-story-of-human-rights-violations-in-balochistan-unveiling-the-historical-context-3044953">"The untold story of human rights violations in Balochistan: Unveiling the historical context"</a>. <i>DNA India</i> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-06-02</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=DNA+India&amp;rft.atitle=The+untold+story+of+human+rights+violations+in+Balochistan%3A+Unveiling+the+historical+context&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.dnaindia.com%2Fworld%2Freport-the-untold-story-of-human-rights-violations-in-balochistan-unveiling-the-historical-context-3044953&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a></span> <span class="reference-text">Bhargava, G. S. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.asiantribune.com/node/5285">How Serious Is the Baluch Insurgency?</a>"</span> </li> <li id="cite_note-g2-71"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-g2_71-0">۷۱٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-g2_71-1">۷۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGrassi2014" class="citation news cs1">Grassi, Daniele (20 October 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141020195321/http://atimes.com/atimes/Middle_East/MID-02-201014.html">"Iran's Baloch insurgency and the IS"</a>. <i>Asia Times</i>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.atimes.com/atimes/Middle_East/MID-02-201014.html">the original</a> on 20 October 2014<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">26 June</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Asia+Times&amp;rft.atitle=Iran%27s+Baloch+insurgency+and+the+IS&amp;rft.date=2014-10-20&amp;rft.aulast=Grassi&amp;rft.aufirst=Daniele&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.atimes.com%2Fatimes%2FMiddle_East%2FMID-02-201014.html&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.haaretz.com/middle-east-news/iran/suicide-attack-kills-20-members-of-iran-s-revolutionary-guards-1.6935754">"Suicide Attack Kills 27 Members of Iran's Revolutionary Guards"</a>. <i>Haaretz</i>. 13 February 2019.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Haaretz&amp;rft.atitle=Suicide+Attack+Kills+27+Members+of+Iran%27s+Revolutionary+Guards&amp;rft.date=2019-02-13&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.haaretz.com%2Fmiddle-east-news%2Firan%2Fsuicide-attack-kills-20-members-of-iran-s-revolutionary-guards-1.6935754&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190306043532/http://sb.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&amp;SSLID=46&amp;NID=43121">«آغاز عملیات اجرایی پروژه مجتمع پتروشیمی و فولاد مکران چابهار»</a>. <i>ایسنا | سیستان و بلوچستان</i>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://sb.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&amp;SSLID=46&amp;NID=43121">اصلی</a> در ۶ مارس ۲۰۱۹<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۱۹-۰۳-۰۲</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%A7+%7C+%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+%D9%88+%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;rft.atitle=%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2+%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA+%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C+%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87+%D9%85%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%B9+%D9%BE%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C+%D9%88+%D9%81%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF+%D9%85%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86+%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fsb.isna.ir%2FDefault.aspx%3FNSID%3D5%26SSLID%3D46%26NID%3D43121&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFYJC1395" class="citation web">YJC، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران | آخرین اخبار ایران و جهان | (<bdi>۱۵ مهر ۱۳۹۵</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.yjc.ir/fa/news/5809632">«کشف کوه طلا در سیستان و بلوچستان + فیلم»</a>. <i>fa</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۳-۰۶-۰۹</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=fa&amp;rft.atitle=%DA%A9%D8%B4%D9%81+%DA%A9%D9%88%D9%87+%D8%B7%D9%84%D8%A7+%D8%AF%D8%B1+%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+%D9%88+%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+%2B+%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85&amp;rft.date=1395&amp;rft.aulast=YJC&amp;rft.aufirst=%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C+%D8%A8%D8%A7%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%AE%D8%A8%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86+%7C+%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86+%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1+%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86+%D9%88+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86+%7C&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.yjc.ir%2Ffa%2Fnews%2F5809632&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFSNN.IR1397" class="citation web">SNN.IR، خبرگزاری دانشجو | (<bdi>۱۶ مرداد ۱۳۹۷</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://snn.ir/fa/news/702231">«سیستان بلوچستان هم صاحب نفت می‌شود؟ / کشف یک میدان نفتی عظیم در مرز ایران و پاکستان»</a>. <i>fa</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۱۹-۰۳-۰۲</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=fa&amp;rft.atitle=%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+%D9%87%D9%85+%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8+%D9%86%D9%81%D8%AA+%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF%D8%9F+%2F+%DA%A9%D8%B4%D9%81+%DB%8C%DA%A9+%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86+%D9%86%D9%81%D8%AA%DB%8C+%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85+%D8%AF%D8%B1+%D9%85%D8%B1%D8%B2+%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86+%D9%88+%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;rft.date=1397&amp;rft.aulast=SNN.IR&amp;rft.aufirst=%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C+%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%AC%D9%88+%7C&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fsnn.ir%2Ffa%2Fnews%2F702231&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://johs.jseas.ir/download.aspx?id=306">کامیل، احمدی. بررسی صلح‌مدار چالش هویت قومی در ایران، (مطالعه‌ای به شیوه GT در بین پنج گروه قومی ایران)، نشریه علمی مطالعات پژوهشی در علوم انسانی و علوم اجتماعی، شماره ۶۳ ، ص ۶۵ - ۹۳</a>.</span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFYJC1393" class="citation web">YJC، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران | آخرین اخبار ایران و جهان | (<bdi>۲ خرداد ۱۳۹۳</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.yjc.ir/fa/news/4849209">«نگاهی به بمپور باستانی؛ قلب تپنده بلوچستان +عکس»</a>. <i>fa</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۳-۰۶-۰۹</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=fa&amp;rft.atitle=%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C+%D8%A8%D9%87+%D8%A8%D9%85%D9%BE%D9%88%D8%B1+%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%9B+%D9%82%D9%84%D8%A8+%D8%AA%D9%BE%D9%86%D8%AF%D9%87+%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+%2B%D8%B9%DA%A9%D8%B3&amp;rft.date=1393&amp;rft.aulast=YJC&amp;rft.aufirst=%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C+%D8%A8%D8%A7%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%AE%D8%A8%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86+%7C+%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86+%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1+%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86+%D9%88+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86+%7C&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.yjc.ir%2Ffa%2Fnews%2F4849209&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFایران1393" class="citation web">ایران، عصر (<bdi>۱۱ فروردین ۱۳۹۳</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.asriran.com/fa/news/328428/نگاهی-به-قلعه-دو-هزار-ساله-نیکشهر">«نگاهی به قلعه دو هزار ساله نیکشهر»</a>. <i>fa</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۳-۰۶-۰۹</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=fa&amp;rft.atitle=%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C+%D8%A8%D9%87+%D9%82%D9%84%D8%B9%D9%87+%D8%AF%D9%88+%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1+%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87+%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%B4%D9%87%D8%B1&amp;rft.date=1393&amp;rft.aulast=%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86&amp;rft.aufirst=%D8%B9%D8%B5%D8%B1&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.asriran.com%2Ffa%2Fnews%2F328428%2F%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%82%D9%84%D8%B9%D9%87-%D8%AF%D9%88-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%B4%D9%87%D8%B1&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190301074701/http://sb.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&amp;SSLID=46&amp;NID=48183">«سیستان و بلوچستان خاستگاه تولید انواع محصولات کشاورزی»</a>. <i>ایسنا | سیستان و بلوچستان</i>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://sb.isna.ir/Default.aspx?NSID=5&amp;SSLID=46&amp;NID=48183">اصلی</a> در ۱ مارس ۲۰۱۹<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۱۹-۰۳-۰۱</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%A7+%7C+%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+%D9%88+%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;rft.atitle=%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+%D9%88+%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+%D8%AE%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF+%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9+%D9%85%D8%AD%D8%B5%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA+%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fsb.isna.ir%2FDefault.aspx%3FNSID%3D5%26SSLID%3D46%26NID%3D48183&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=31" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>غراب، کمال‌الدین، بلوچستان یادگار مطرود قرون، تهران: کیهان، چ دوم، ۱۳۶۴.</li> <li>نیکبختی، سعید، آهنگ بلوچستان، سفرنامه. بی جا، هامون، ۱۳۷۴.</li> <li>سالار بهزادی، عبد الرضا، بلوچستان در سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۷۷ قمری. تهران: بنیاد موقوفات <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="محمود افشار">محمود افشار</a>، ۱۳۷۲.</li> <li>سپاهی، عبدالودود، بلوچستان در عصر قاجار. قم: گلستان معرفت، ۱۳۸۵.</li> <li>دولتی بخشان، عبدالعزیز، نام و نیم نام فرهنگ نام‌های بلوچی:بررسی مردم‌شناسی نام اشخاص در زبان بلوچی. تهران:پازینه، ۱۳۸۸</li> <li>همت، محمود، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ بلوچستان">تاریخ بلوچستان</a>، بی جا: گلی، ۱۳۷۰.</li> <li>فیلد، هنری، مردم‌شناسی ایران ترجمة عبدالله فریار، تهران: کتاب خانهٔ ابن سینا، ۱۳۴۳</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پیوند_به_بیرون"><span id=".D9.BE.DB.8C.D9.88.D9.86.D8.AF_.D8.A8.D9.87_.D8.A8.DB.8C.D8.B1.D9.88.D9.86"></span>پیوند به بیرون</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=32" title="ویرایش بخش: پیوند به بیرون"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.political-articles.com/Com/Articles/A00087.htm">بلوچستان - نوشته مایکل روبین</a></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40381259">.mw-parser-output .portalbox{float:left;border:solid #aaa 1px;padding:0}.mw-parser-output .portalbox.tleft{margin:0.5em 1em 0.5em 0}.mw-parser-output .portalbox.tright{margin:0.5em 0 0.5em 1em}.mw-parser-output .portalbox>ul{display:table;box-sizing:border-box;padding:0.1em;max-width:175px;background:#f9f9f9;font-size:85%;line-height:110%;font-style:italic;font-weight:bold}.mw-parser-output .portalbox>ul>li{display:table-row}.mw-parser-output .portalbox>ul>li>span:first-child{display:table-cell;padding:0.2em;vertical-align:middle;text-align:center}.mw-parser-output .portalbox>ul>li>span:last-child{display:table-cell;padding:0.2em 0.3em 0.2em 0.2em;vertical-align:middle}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .portalbox>ul{background:transparent}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .portalbox>ul{background:transparent}}</style><div role="navigation" aria-label="درگاه‌ها" class="noprint portalbox plainlist tleft"><ul> <li><span><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:P_Baluchistan.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/P_Baluchistan.svg/31px-P_Baluchistan.svg.png" decoding="async" width="31" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/P_Baluchistan.svg/47px-P_Baluchistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/P_Baluchistan.svg/62px-P_Baluchistan.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="360" /></a></span></span><span><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="درگاه:بلوچستان">درگاه بلوچستان</a></span></li> <li><span><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_Iran.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/32px-Flag_of_Iran.svg.png" decoding="async" width="32" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/48px-Flag_of_Iran.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/64px-Flag_of_Iran.svg.png 2x" data-file-width="630" data-file-height="360" /></a></span></span><span><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="درگاه:ایران">درگاه ایران</a></span></li> <li><span><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_the_Taliban.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/32px-Flag_of_the_Taliban.svg.png" decoding="async" width="32" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/48px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/64px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a></span></span><span><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="درگاه:افغانستان">درگاه افغانستان</a></span></li></ul></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جستارهای_وابسته"><span id=".D8.AC.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B3.D8.AA.D9.87"></span>جستارهای وابسته</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;section=33" title="ویرایش بخش: جستارهای وابسته"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40381259"><div role="navigation" aria-label="درگاه‌ها" class="noprint portalbox plainlist tleft"> <ul> <li><span><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:P_Baluchistan.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/P_Baluchistan.svg/31px-P_Baluchistan.svg.png" decoding="async" width="31" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/P_Baluchistan.svg/47px-P_Baluchistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/P_Baluchistan.svg/62px-P_Baluchistan.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="360" /></a></span></span><span><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="درگاه:بلوچستان">درگاه بلوچستان</a></span></li></ul></div><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39940593">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-left{clear:left;float:left;margin-right:1em}.mw-parser-output .side-box-right{margin-left:1em}}</style><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/59px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">در <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/" class="extiw" title="commons:">ویکی‌انبار</a> پرونده‌هایی دربارهٔ <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Balochistan" class="extiw" title="commons:Category:Balochistan">بلوچستان</a></b></i> موجود است.</div></div> </div> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86" title="مردم بلوچ">مردم بلوچ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="استان سیستان و بلوچستان">استان سیستان و بلوچستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3" class="mw-redirect" title="بلوچستان انگلیس">بلوچستان انگلیس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="بلوچستان پاکستان">بلوچستان پاکستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="عبدالکریم براهویی">ژنرال عبدالکریم براهویی</a></li> <li>[[<a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D9%88%D8%B4%D9%88%DA%A9%DB%8C" title="عبدالستار دوشوکی">عبدالستار دوشوکی</a>]]</li></ul> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="23x15px&amp;#124;border_&amp;#124;alt=ایران&amp;#124;link=ایران_روابط_ایران_و_پاکستان_23x15px&amp;#124;border_&amp;#124;alt=پاکستان&amp;#124;link=پاکستان" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="الگو:روابط ایران و پاکستان"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بحث الگو:روابط ایران و پاکستان (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:روابط ایران و پاکستان"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="23x15px&amp;#124;border_&amp;#124;alt=ایران&amp;#124;link=ایران_روابط_ایران_و_پاکستان_23x15px&amp;#124;border_&amp;#124;alt=پاکستان&amp;#124;link=پاکستان" style="font-size:114%;margin:0 4em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران"><img alt="ایران" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/23px-Flag_of_Iran.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/35px-Flag_of_Iran.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/46px-Flag_of_Iran.svg.png 2x" data-file-width="630" data-file-height="360" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="روابط ایران و پاکستان">روابط ایران و پاکستان</a> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان"><img alt="پاکستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/23px-Flag_of_Pakistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/35px-Flag_of_Pakistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/45px-Flag_of_Pakistan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">روابط دوجانبه</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سفیران ایران در پاکستان (صفحه وجود ندارد)">سفیران ایران در پاکستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سفیران پاکستان در ایران (صفحه وجود ندارد)">سفیران پاکستان در ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%84%D9%88%D9%84%D9%87_%D8%B5%D9%84%D8%AD" title="خط لوله صلح">خط لوله صلح</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">تاریخ</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="هخامنشیان">هخامنشیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="پارتیان هند">پارتیان هند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="ساسانیان هند">ساسانیان هند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="غزنویان">غزنویان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87_%D8%BA%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سلسله غوریان">سلسله غوریان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="تیموریان">تیموریان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="افشاریان">افشاریان</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">حوادث و کشمکشها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%85%D8%A8%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%B1%DB%B3%DB%B8%DB%B5_%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="بمب‌گذاری‌های ۱۳۸۵ زاهدان">بمب‌گذاری‌های ۱۳۸۵ زاهدان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%85%D8%A8%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%B1%DB%B3%DB%B8%DB%B8_%D8%AF%D8%B1_%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="بمب‌گذاری ۱۳۸۸ در زاهدان">بمب‌گذاری ۱۳۸۸ در زاهدان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%85%D8%A8%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86" title="بمب‌گذاری انتحاری در پیشین">بمب‌گذاری انتحاری در پیشین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%85%D8%A8%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%B1%DB%B3%DB%B8%DB%B9_%D8%AF%D8%B1_%DA%86%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="بمب‌گذاری ۱۳۸۹ در چابهار">بمب‌گذاری ۱۳۸۹ در چابهار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ارتش آزادی‌بخش بلوچستان">ارتش آزادی‌بخش بلوچستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="جندالله">جندالله</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">پیوندهای جغرافیایی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">بلوچستان کبیر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="دریای مکران"> دریای مکران (بلوچ)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="ایران بزرگ">ایران بزرگ</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">پیوندهای فرهنگی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86" title="مردم بلوچ">مردم بلوچ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%DB%8C" title="زبان بلوچی">زبان بلوچی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="فرهنگ هندو ایرانی">فرهنگ هندو ایرانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ایرانیان پاکستان">ایرانیان پاکستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="پاکستانی‌های ایران">پاکستانی‌های ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D9%87%D9%86%D8%AF)" title="ایرانی (هند)">ایرانی (هند)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%86%D8%AF" title="پارسیان هند">پارسیان هند</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" class="mw-redirect" title="فارسی و اردو">فارسی و اردو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="شیعیان پاکستان">شیعیان پاکستان</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">موارد وابسته</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%B4%D8%AF%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B4%D8%A8%D9%87_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D9%87%D9%86%D8%AF&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فارسی شدن در شبه قاره هند (صفحه وجود ندارد)">فارسی شدن در شبه قاره هند</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87_%D9%88_%D8%B3%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="وحدت بین شیعه و سنی">وحدت بین شیعه و سنی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><b><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:روابط ایران و پاکستان">رده:روابط ایران و پاکستان</a></b></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="سرزمین‌های_ممالک_محروسه_ایران_(۱۸۰۴–۱۷۹۶)" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B8%DB%B0%DB%B4%E2%80%93%DB%B1%DB%B7%DB%B9%DB%B6)" title="الگو:تقسیمات کشوری ممالک محروسه ایران (۱۸۰۴–۱۷۹۶)"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B8%DB%B0%DB%B4%E2%80%93%DB%B1%DB%B7%DB%B9%DB%B6)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بحث الگو:تقسیمات کشوری ممالک محروسه ایران (۱۸۰۴–۱۷۹۶) (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B8%DB%B0%DB%B4%E2%80%93%DB%B1%DB%B7%DB%B9%DB%B6)" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:تقسیمات کشوری ممالک محروسه ایران (۱۸۰۴–۱۷۹۶)"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="سرزمین‌های_ممالک_محروسه_ایران_(۱۸۰۴–۱۷۹۶)" style="font-size:114%;margin:0 4em">سرزمین‌های <a href="/wiki/%D9%85%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ممالک محروسه ایران">ممالک محروسه ایران</a> (۱۸۰۴–۱۷۹۶)</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وابسته به<br />حکومت مرکزی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">حکمرانی‌ها</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="آذربایجان">آذربایجان</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2" title="خانات تبریز">خان‌نشین تبریز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%87" title="خانات ارومیه">خان‌نشین ارومیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D9%84" title="خانات اردبیل">خان‌نشین اردبیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%B2%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="خانات زنجان">خان‌نشین زنجان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D9%88%DB%8C" title="خانات خوی">خان‌نشین خوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D9%86%D8%AF" title="خانات مرند">خان‌نشین مرند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D9%84%D8%AE%D8%A7%D9%84" title="خانات خلخال">خان‌نشین خلخال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A8" title="خانات سراب">خان‌نشین سراب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%A7%DA%A9%D9%88" title="خانات ماکو">خان‌نشین ماکو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%BA" title="خانات قره‌داغ">خان‌نشین قره‌داغ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%BA%D9%87" title="خانات مراغه">خان‌نشین مراغه</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82_%D8%B9%D8%AC%D9%85" title="عراق عجم">عراق عجم</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B3%D8%B1%D8%AD%D8%AF%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82%DB%8C%D9%86" title="حاکم‌نشین کرمانشاهان و سرحدات عراقین">حاکم‌نشین کرمانشاهان و سرحدات عراقین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="استان لرستان">حاکم‌نشین لرستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%86" title="حکومت اردلان">حاکم‌نشین اردلان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="استان همدان">حاکم‌نشین همدان</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3_(%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86)" class="mw-redirect" title="فارس (سرزمین)">فارس</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%88%D8%B4%D9%87%D8%B1" title="استان بوشهر">حاکم‌نشین بوشهر، بنادر و جزایر خلیج فارس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%87%DA%AF%DB%8C%D9%84%D9%88%DB%8C%D9%87" title="شهرستان کهگیلویه">حاکم‌نشین کهگیلویه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C_(%D9%86%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%87)" title="بختیاری (ناحیه)">حاکم‌نشین بختیاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="استان خوزستان">امیرنشین عربستان</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="خراسان">خراسان</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سیستان">سیستان</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="خراسان">حاکم‌نشین خراسان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سیستان">حاکم‌نشین سیستان</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86" title="استان کرمان">کرمان</a> و <a class="mw-selflink selflink">بلوچستان</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86" title="استان کرمان">حاکم‌نشین کرمان</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">حاکم‌نشین بلوچستان</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%DA%AF%D9%84%D8%B1%D8%A8%DB%8C%DA%AF%DB%8C" title="بیگلربیگی">بیگلر‌بیگی‌ها</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86" title="استان قزوین">بیگلربیگی قزوین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="استان تهران">بیگلربیگی تهران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%AF%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%86" title="استان گیلان">بیگلربیگی گیلان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="استان مازندران">بیگلربیگی مازندران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="استان گلستان">بیگلربیگی استرآباد</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">خارج از اقتدار<br />حکومت مرکزی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="خانات قفقاز"><i>قفقاز</i></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%AF" title="خانات دربند">خان‌نشین دربند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%A2%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="خانات آوار">خان‌نشین آوار</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="خانات مختولی (صفحه وجود ندارد)">خان‌نشین مختولی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%BA%D8%A7%D8%B2%DB%8C%E2%80%8C%D9%82%D9%85%D9%82" title="خانات غازی‌قمق">خان‌نشین غازی‌قمق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="شمخالات ترکی">شمخالات ترکی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%88%D8%B3%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D9%82%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%82&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اوسمی‌نشین قیتاق (صفحه وجود ندارد)">اوسمی‌نشین قیتاق</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9%D8%AA_%D8%AC%D8%A7%D8%B1_%D9%88_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%A9%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="جماعت جار و بالاکن (صفحه وجود ندارد)">جماعت جار و بالاکن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%88" title="سلطان‌نشین الیسو">سلطان‌نشین الیسو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B9%D8%B5%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%B7%D8%A8%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="معصوم‌نشین طبسران (صفحه وجود ندارد)">معصوم‌نشین طبسران</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%86%D8%A7%D9%84%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سلطان‌نشین بورچالی (صفحه وجود ندارد)">سلطان‌نشین بورچالی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D9%82%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AE&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سلطان‌نشین قازاخ (صفحه وجود ندارد)">سلطان‌نشین قازاخ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D9%85%D8%B3%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%84%D9%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سلطان‌نشین شمس‌الدین‌لو (صفحه وجود ندارد)">سلطان‌نشین شمس‌الدین‌لو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%84%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C" title="پادشاهی کارتلی-کاختی">پادشاهی کارتلی-کاختی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D9%82%D8%A8%D9%87" title="خانات قبه">خان‌نشین قبه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D9%88" title="خانات باکو">خان‌نشین باکو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%AE%DB%8C" title="خانات شماخی">خان‌نشین شماخی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="خانات شیروان">خان‌نشین شیروان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="خانات شکی">خان‌نشین شکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%AF" title="خانات جواد">خان‌نشین جواد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%DA%AF%D9%86%D8%AC%D9%87" title="خانات گنجه">خان‌نشین گنجه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%BA" title="خانات قره‌باغ">خان‌نشین قره‌باغ</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%BA" title="ملک‌های قره‌باغ">ملک‌نشین‌های ارمنی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86" title="خانات ایروان">خان‌نشین ایروان</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D9%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سلطان‌نشین شوره‌گل (صفحه وجود ندارد)">سلطان‌نشین شوره‌گل</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%AE%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86" title="خانات نخجوان">خان‌نشین نخجوان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="خانات سالیان (صفحه وجود ندارد)">خان‌نشین سالیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%A7%D9%84%D8%B4" title="خانات تالش">خان‌نشین تالش</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><i>شرق</i></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D9%86%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1" title="خانات نیشابور">خان‌نشین نیشابور</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%B1%D8%A8%D8%AA_%D8%AD%DB%8C%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D9%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="خانات تربت حیدریه (صفحه وجود ندارد)">خان‌نشین تربت حیدریه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%BA%D9%88%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="خانات غور (صفحه وجود ندارد)">خان‌نشین غور</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D9%85%DB%8C%D9%85%D9%86%D9%87" title="خانات میمنه">خان‌نشین میمنه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="امارت هرات">امیرنشین هرات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="شاهزاده‌نشین قندهار">خان‌نشین قندهار</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><i>جنوب</i></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D8%AE%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%B1%D9%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="شیخ‌نشین محمره (صفحه وجود ندارد)">شیخ‌نشین محمره</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86_%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="حاکم‌نشین بحرین و توابع (صفحه وجود ندارد)">حاکم‌نشین بحرین و توابع</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow hlist" colspan="2"><div>پایتخت حکومت (دارالخلافه) در تهران بود. همچنین محل اقامت <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B7%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ولیعهد سلطنت مشروطه ایران"><i>ولیعهد</i></a> و حکمرانی او (دارالسلطنه) در فارس بود که از ۱۷۹۹ به آذربایجان منتقل شد.</div></td></tr></tbody></table></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐f69cdc8f6‐dg26b Cached time: 20241123200347 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [vary‐revision‐sha1, show‐toc] CPU time usage: 0.994 seconds Real time usage: 1.209 seconds Preprocessor visited node count: 10074/1000000 Post‐expand include size: 200865/2097152 bytes Template argument size: 17631/2097152 bytes Highest expansion depth: 29/100 Expensive parser function count: 9/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 145533/5000000 bytes Lua time usage: 0.567/10.000 seconds Lua memory usage: 9789855/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 0/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 1038.689 1 -total 41.94% 435.617 1 الگو:پانویس 19.29% 200.405 1 الگو:Infobox_settlement 15.50% 161.029 1 الگو:Infobox 13.24% 137.530 12 الگو:یادکرد_وب 13.07% 135.730 5 الگو:Navbox 12.43% 129.116 7 الگو:مدرک 11.86% 123.164 5 الگو:Cite_web 11.71% 121.681 2 الگو:ثابت 10.65% 110.649 4 الگو:گرداننده_رده --> <!-- Saved in parser cache with key fawiki:pcache:idhash:19650-0!canonical and timestamp 20241123200347 and revision id 40660655. Rendering was triggered because: edit-page --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=بلوچستان&amp;oldid=40660655">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=بلوچستان&amp;oldid=40660655</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:بلوچستان">بلوچستان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="رده:جغرافیای جنوب آسیا">جغرافیای جنوب آسیا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="رده:جغرافیای غرب آسیا">جغرافیای غرب آسیا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%88_%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="رده:فرهنگ و هنر بلوچ‌ها">فرهنگ و هنر بلوچ‌ها</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رده:کشورها و سرزمین‌های ایرانی">کشورها و سرزمین‌های ایرانی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87" title="رده:مناطق تقسیم‌شده">مناطق تقسیم‌شده</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:منطقه‌های افغانستان">منطقه‌های افغانستان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="رده:منطقه‌های ایران">منطقه‌های ایران</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:منطقه‌های پاکستان">منطقه‌های پاکستان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="رده:منطقه‌های تاریخی ایران">منطقه‌های تاریخی ایران</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%AA%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D8%B9%D8%AF%D8%AF_%D8%A8%D8%A7_%D8%A2%D8%B1%DA%AF%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%B9%D8%AF%D8%AF%DB%8C" title="رده:صفحه‌های دارای تابع تجزیه‌گر آرایش‌عدد با آرگومان غیرعددی">صفحه‌های دارای تابع تجزیه‌گر آرایش‌عدد با آرگومان غیرعددی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DA%A9_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA" title="رده:پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت">پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D9%84" title="رده:نگهداری یادکرد:تاریخ و سال">نگهداری یادکرد:تاریخ و سال</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی">یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D8%A8%D8%A7_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D8%AA_%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="رده:صفحات ویکی‌پدیا با الگوهای محافظت نادرست">صفحات ویکی‌پدیا با الگوهای محافظت نادرست</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2_%D8%AC%D8%B9%D8%A8%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF" title="رده:صفحه‌هایی که از جعبه اطلاعات منطقه مسکونی بدون مختصات استفاده می‌کنند">صفحه‌هایی که از جعبه اطلاعات منطقه مسکونی بدون مختصات استفاده می‌کنند</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="رده:همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع">همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2_%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D9%86%D9%85%D8%A7_%D8%A8%D8%A7_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%AA%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF" title="رده:صفحه‌هایی که از سراسرنما با پارامترهای نامعلوم استفاده می‌کنند">صفحه‌هایی که از سراسرنما با پارامترهای نامعلوم استفاده می‌کنند</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2_%D9%BE%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%AA%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF" title="رده:صفحه‌هایی که از پانویس با پارامترهای نامعلوم استفاده می‌کنند">صفحه‌هایی که از پانویس با پارامترهای نامعلوم استفاده می‌کنند</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A8%D8%A7_%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF" title="رده:الگوهای درگاه با درگاه‌های ناموجود">الگوهای درگاه با درگاه‌های ناموجود</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۲۳ نوامبر ۲۰۲۴ ساعت ۲۰:۰۳ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-7dfb9d98f5-8zzwf","wgBackendResponseTime":148,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.994","walltime":"1.209","ppvisitednodes":{"value":10074,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":200865,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":17631,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":29,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":9,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":145533,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1038.689 1 -total"," 41.94% 435.617 1 الگو:پانویس"," 19.29% 200.405 1 الگو:Infobox_settlement"," 15.50% 161.029 1 الگو:Infobox"," 13.24% 137.530 12 الگو:یادکرد_وب"," 13.07% 135.730 5 الگو:Navbox"," 12.43% 129.116 7 الگو:مدرک"," 11.86% 123.164 5 الگو:Cite_web"," 11.71% 121.681 2 الگو:ثابت"," 10.65% 110.649 4 الگو:گرداننده_رده"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.567","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":9789855,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-dg26b","timestamp":"20241123200347","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0628\u0644\u0648\u0686\u0633\u062a\u0627\u0646","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q181103","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q181103","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-12-26T23:13:42Z","dateModified":"2024-11-23T20:03:08Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/0\/00\/Major_ethnic_groups_of_Pakistan_in_1980_borders_removed.jpg","headline":"\u0645\u0646\u0637\u0642\u0647\u200c\u0627\u06cc \u062f\u0631 \u062c\u0646\u0648\u0628 \u062e\u0627\u0648\u0631\u06cc \u0641\u0644\u0627\u062a \u0627\u06cc\u0631\u0627\u0646"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10