CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Republika Weimarska – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"e6a148a4-837f-40d7-929d-7fae505068d8","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Republika_Weimarska","wgTitle":"Republika Weimarska","wgCurRevisionId":75209223,"wgRevisionId":75209223,"wgArticleId":133328,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Uniwersalny szablon cytowania – brak strony","Artykuły z propozycjami tłumaczeń","Artykuły z brakującymi przypisami od 2014-04","Strony z nieaktualną propozycją przetłumaczenia (inna nazwa artykułu)","Republika Weimarska","Dawne państwa niemieckie"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Republika_Weimarska","wgRelevantArticleId":133328, "wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":75209223,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":70000,"wgCoordinates":{"lat":52.52,"lon":13.375},"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q41304","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness", "fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.tablesorter.styles":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles": "ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","ext.tmh.player","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.tablesorter","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init", "ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cjquery.tablesorter.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Karte_des_Deutschen_Reiches%2C_Weimarer_Republik-Drittes_Reich_1919%E2%80%931937.svg/1200px-Karte_des_Deutschen_Reiches%2C_Weimarer_Republik-Drittes_Reich_1919%E2%80%931937.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1090"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Karte_des_Deutschen_Reiches%2C_Weimarer_Republik-Drittes_Reich_1919%E2%80%931937.svg/800px-Karte_des_Deutschen_Reiches%2C_Weimarer_Republik-Drittes_Reich_1919%E2%80%931937.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="727"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Karte_des_Deutschen_Reiches%2C_Weimarer_Republik-Drittes_Reich_1919%E2%80%931937.svg/640px-Karte_des_Deutschen_Reiches%2C_Weimarer_Republik-Drittes_Reich_1919%E2%80%931937.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="582"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Republika Weimarska – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Republika_Weimarska"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Republika_Weimarska"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Republika_Weimarska rootpage-Republika_Weimarska skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Republika+Weimarska" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Republika+Weimarska" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Republika+Weimarska" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Republika+Weimarska" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Nazwa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Nazwa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Nazwa</span> </div> </a> <ul id="toc-Nazwa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Charakterystyka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Charakterystyka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Charakterystyka</span> </div> </a> <ul id="toc-Charakterystyka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rozwój_republiki" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Rozwój_republiki"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Rozwój republiki</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Rozwój_republiki-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Rozwój republiki</span> </button> <ul id="toc-Rozwój_republiki-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Powstanie_republiki_(1918–1919)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Powstanie_republiki_(1918–1919)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Powstanie republiki (1918–1919)</span> </div> </a> <ul id="toc-Powstanie_republiki_(1918–1919)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Konstytucja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Konstytucja"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.1</span> <span>Konstytucja</span> </div> </a> <ul id="toc-Konstytucja-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Lata_kryzysu_(1920–1923)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Lata_kryzysu_(1920–1923)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Lata kryzysu (1920–1923)</span> </div> </a> <ul id="toc-Lata_kryzysu_(1920–1923)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-1924–1929" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#1924–1929"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>1924–1929</span> </div> </a> <ul id="toc-1924–1929-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-1929–1933" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#1929–1933"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>1929–1933</span> </div> </a> <ul id="toc-1929–1933-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Koniec_Republiki_Weimarskiej_(1933–1934)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Koniec_Republiki_Weimarskiej_(1933–1934)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Koniec Republiki Weimarskiej (1933–1934)</span> </div> </a> <ul id="toc-Koniec_Republiki_Weimarskiej_(1933–1934)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Przywódcy_republiki" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przywódcy_republiki"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Przywódcy republiki</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Przywódcy_republiki-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Przywódcy republiki</span> </button> <ul id="toc-Przywódcy_republiki-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Kanclerze" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kanclerze"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Kanclerze</span> </div> </a> <ul id="toc-Kanclerze-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Prezydenci" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Prezydenci"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Prezydenci</span> </div> </a> <ul id="toc-Prezydenci-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-System_prawny" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#System_prawny"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>System prawny</span> </div> </a> <ul id="toc-System_prawny-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Podział_administracyjny" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Podział_administracyjny"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Podział administracyjny</span> </div> </a> <ul id="toc-Podział_administracyjny-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Republika Weimarska</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 103 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-103" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">103 języki</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Republiek_van_Weimar" title="Republiek van Weimar – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Republiek van Weimar" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Weimarer_Republik" title="Weimarer Republik – szwajcarski niemiecki" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Weimarer Republik" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="szwajcarski niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D9%81%D8%A7%D9%8A%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="جمهورية فايمار – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="جمهورية فايمار" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Republica_de_Weimar" title="Republica de Weimar – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Republica de Weimar" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAblica_de_Weimar" title="República de Weimar – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="República de Weimar" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Veymar_Respublikas%C4%B1" title="Veymar Respublikası – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Veymar Respublikası" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1_%D8%AC%D9%88%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%DB%8C" title="وایمار جومهوریتی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="وایمار جومهوریتی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="ভাইমার প্রজাতন্ত্র – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ভাইমার প্রজাতন্ত্র" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B0%D1%80_%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D2%BB%D1%8B" title="Веймар республикаһы – baszkirski" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Веймар республикаһы" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baszkirski" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Веймарская рэспубліка – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Веймарская рэспубліка" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D0%BC%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Ваймарская рэспубліка – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Ваймарская рэспубліка" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D0%BC%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D1%80%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Ваймарска република – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Ваймарска република" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Vajmarska_Republika" title="Vajmarska Republika – bośniacki" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Vajmarska Republika" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bośniacki" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Republik_Weimar" title="Republik Weimar – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Republik Weimar" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B9_%D0%B1%D2%AF%D0%B3%D1%8D%D0%B4%D1%8D_%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%81" title="Ваймарай бүгэдэ найрамдаха улас – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Ваймарай бүгэдэ найрамдаха улас" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAblica_de_Weimar" title="República de Weimar – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="República de Weimar" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D0%BC%D0%B0%D1%80_%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8" title="Ваймар республики – czuwaski" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Ваймар республики" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="czuwaski" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/V%C3%BDmarsk%C3%A1_republika" title="Výmarská republika – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Výmarská republika" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Gweriniaeth_Weimar" title="Gweriniaeth Weimar – walijski" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Gweriniaeth Weimar" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="walijski" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="polecany artykuł"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Weimarrepublikken" title="Weimarrepublikken – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Weimarrepublikken" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Weimarer_Republik" title="Weimarer Republik – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Weimarer Republik" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Weimarska_republika" title="Weimarska republika – dolnołużycki" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Weimarska republika" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="dolnołużycki" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Weimari_vabariik" title="Weimari vabariik – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Weimari vabariik" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%92%CE%B1%CF%8A%CE%BC%CE%AC%CF%81%CE%B7%CF%82" title="Δημοκρατία της Βαϊμάρης – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Δημοκρατία της Βαϊμάρης" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Weimar_Republic" title="Weimar Republic – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Weimar Republic" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAblica_de_Weimar" title="República de Weimar – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="República de Weimar" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Vajmara_Respubliko" title="Vajmara Respubliko – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Vajmara Respubliko" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Weimarko_Errepublika" title="Weimarko Errepublika – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Weimarko Errepublika" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="جمهوری وایمار – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="جمهوری وایمار" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9publique_de_Weimar" title="République de Weimar – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="République de Weimar" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Weimarrepublyk" title="Weimarrepublyk – zachodniofryzyjski" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Weimarrepublyk" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="zachodniofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Poblacht_Weimar" title="Poblacht Weimar – irlandzki" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Poblacht Weimar" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Pobblaght_Weimar" title="Pobblaght Weimar – manx" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Pobblaght Weimar" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="manx" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Poblachd_Weimar" title="Poblachd Weimar – szkocki gaelicki" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Poblachd Weimar" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="szkocki gaelicki" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAblica_de_Weimar" title="República de Weimar – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="República de Weimar" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%B0%94%EC%9D%B4%EB%A7%88%EB%A5%B4_%EA%B3%B5%ED%99%94%EA%B5%AD" title="바이마르 공화국 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="바이마르 공화국" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B5%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Վայմարյան հանրապետություն – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Վայմարյան հանրապետություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%AE%E0%A4%B0_%E0%A4%97%E0%A4%A3%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="वाइमर गणराज्य – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="वाइमर गणराज्य" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Weimarska_republika" title="Weimarska republika – górnołużycki" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Weimarska republika" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="górnołużycki" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Weimarska_Republika" title="Weimarska Republika – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Weimarska Republika" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Weimar-Republiko" title="Weimar-Republiko – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Weimar-Republiko" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Republik_Weimar" title="Republik Weimar – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Republik Weimar" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Republica_de_Weimar" title="Republica de Weimar – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Republica de Weimar" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Weimar-l%C3%BD%C3%B0veldi%C3%B0" title="Weimar-lýðveldið – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Weimar-lýðveldið" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Repubblica_di_Weimar" title="Repubblica di Weimar – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Repubblica di Weimar" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A8%D7%A4%D7%95%D7%91%D7%9C%D7%99%D7%A7%D7%AA_%D7%95%D7%99%D7%99%D7%9E%D7%90%D7%A8" title="רפובליקת ויימאר – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="רפובליקת ויימאר" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90" title="ვაიმარის რესპუბლიკა – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ვაიმარის რესპუბლიკა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B0%D1%80_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Веймар Республикасы – kazachski" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Веймар Республикасы" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazachski" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Jamhuri_ya_Weimar" title="Jamhuri ya Weimar – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Jamhuri ya Weimar" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Komara_Weimar%C3%AA" title="Komara Weimarê – kurdyjski" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Komara Weimarê" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurdyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B0%D1%80_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Веймар Республикасы – kirgiski" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Веймар Республикасы" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirgiski" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Res_publica_Vimariana" title="Res publica Vimariana – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Res publica Vimariana" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Veim%C4%81ras_Republika" title="Veimāras Republika – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Veimāras Republika" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Weimarer_Republik" title="Weimarer Republik – luksemburski" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Weimarer Republik" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luksemburski" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Veimaro_respublika" title="Veimaro respublika – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Veimaro respublika" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Weimarrippebliek" title="Weimarrippebliek – limburski" lang="li" hreflang="li" data-title="Weimarrippebliek" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limburski" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Weimari_k%C3%B6zt%C3%A1rsas%C3%A1g" title="Weimari köztársaság – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Weimari köztársaság" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%98%D0%BC%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Вајмарска Република – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Вајмарска Република" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Repoblikan%27i_Weimar" title="Repoblikan'i Weimar – malgaski" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Repoblikan'i Weimar" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgaski" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B5%E0%B4%AF%E0%B5%8D%E0%B4%AE%E0%B5%BC_%E0%B4%B1%E0%B4%BF%E0%B4%AA%E0%B5%8D%E0%B4%AA%E0%B4%AC%E0%B5%8D%E0%B4%B2%E0%B4%BF%E0%B4%95%E0%B5%8D" title="വയ്മർ റിപ്പബ്ലിക് – malajalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="വയ്മർ റിപ്പബ്ലിക്" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0_%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%95" title="वायमार प्रजासत्ताक – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="वायमार प्रजासत्ताक" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A8_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90" title="ვაიმარიშ რესპუბლიკა – megrelski" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ვაიმარიშ რესპუბლიკა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="megrelski" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D9%81%D8%A7%D9%8A%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="جمهورية فايمار – egipski arabski" lang="arz" hreflang="arz" data-title="جمهورية فايمار" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="egipski arabski" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Republik_Weimar" title="Republik Weimar – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Republik Weimar" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D0%BC%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD_%D0%91%D2%AF%D0%B3%D0%B4_%D0%9D%D0%B0%D0%B9%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D1%85_%D0%A3%D0%BB%D1%81" title="Ваймарын Бүгд Найрамдах Улс – mongolski" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Ваймарын Бүгд Найрамдах Улс" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongolski" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Weimarrepubliek" title="Weimarrepubliek – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Weimarrepubliek" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%B4%E3%82%A1%E3%82%A4%E3%83%9E%E3%83%AB%E5%85%B1%E5%92%8C%E6%94%BF" title="ヴァイマル共和政 – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ヴァイマル共和政" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Weimar_Republiik" title="Weimar Republiik – północnofryzyjski" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Weimar Republiik" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="północnofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Weimarrepublikken" title="Weimarrepublikken – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Weimarrepublikken" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Weimarrepublikken" title="Weimarrepublikken – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Weimarrepublikken" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Weimar_Respublikasi" title="Weimar Respublikasi – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Weimar Respublikasi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%85%DB%81%D9%88%D8%B1%DB%8C%DB%81_%D9%88%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="جمہوریہ وایمار – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="جمہوریہ وایمار" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Republika_di_Weimar" title="Republika di Weimar – papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Republika di Weimar" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papiamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF_%D9%88%D8%A7%D9%8A%D9%85%D8%A7%D8%B1_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%AA" title="د وايمار جمهوريت – paszto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="د وايمار جمهوريت" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paszto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%92%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9F%92%E1%9E%8B%E1%9E%9C%E1%9F%89%E1%9F%83%E1%9E%98%E1%9F%89%E1%9E%B6" title="សាធារណរដ្ឋវ៉ៃម៉ា – khmerski" lang="km" hreflang="km" data-title="សាធារណរដ្ឋវ៉ៃម៉ា" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="khmerski" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%B9blica_%27d_Weimar" title="Repùblica 'd Weimar – piemoncki" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Repùblica 'd Weimar" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piemoncki" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAblica_de_Weimar" title="República de Weimar – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="República de Weimar" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Republica_de_la_Weimar" title="Republica de la Weimar – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Republica de la Weimar" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Веймарская республика – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Веймарская республика" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%B9blica_de_Weimar" title="Repùblica de Weimar – sardyński" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Repùblica de Weimar" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sardyński" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Weimar_Republic" title="Weimar Republic – scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Weimar Republic" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="scots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Republika_e_Vajmarit" title="Republika e Vajmarit – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Republika e Vajmarit" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Weimar_Republic" title="Weimar Republic – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Weimar Republic" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Weimarsk%C3%A1_republika" title="Weimarská republika – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Weimarská republika" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Weimarska_republika" title="Weimarska republika – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Weimarska republika" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%86%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DA%A4%D8%A7%DB%8C%D9%85%DB%95%D8%B1" title="کۆماری ڤایمەر – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="کۆماری ڤایمەر" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%98%D0%BC%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D1%80%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Вајмарска република – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Вајмарска република" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Weimarska_Republika" title="Weimarska Republika – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Weimarska Republika" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Weimarin_tasavalta" title="Weimarin tasavalta – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Weimarin tasavalta" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Weimarrepubliken" title="Weimarrepubliken – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Weimarrepubliken" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Republikang_Weimar" title="Republikang Weimar – tagalski" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Republikang Weimar" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalski" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B0%D1%80_%D2%97%D3%A9%D0%BC%D2%BB%D2%AF%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B5" title="Веймар җөмһүрияте – tatarski" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Веймар җөмһүрияте" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarski" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%98%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%93%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%90%E0%B9%84%E0%B8%A7%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%8C" title="สาธารณรัฐไวมาร์ – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="สาธารณรัฐไวมาร์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Weimar_Cumhuriyeti" title="Weimar Cumhuriyeti – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Weimar Cumhuriyeti" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Веймарська республіка – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Веймарська республіка" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%85%DB%81%D9%88%D8%B1%DB%8C%DB%81_%D9%88%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="جمہوریہ وایمار – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="جمہوریہ وایمار" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_Weimar" title="Cộng hòa Weimar – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Cộng hòa Weimar" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Republika_han_Weimar" title="Republika han Weimar – waraj" lang="war" hreflang="war" data-title="Republika han Weimar" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waraj" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E9%AD%8F%E7%8E%9B%E5%85%B1%E5%92%8C%E5%9B%BD" title="魏玛共和国 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="魏玛共和国" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%95%D7%95%D7%99%D7%99%D7%9E%D7%90%D7%A8%D7%A2%D7%A8_%D7%A8%D7%A2%D7%A4%D7%95%D7%91%D7%9C%D7%99%D7%A7" title="וויימארער רעפובליק – jidysz" lang="yi" hreflang="yi" data-title="וויימארער רעפובליק" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jidysz" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Weimar_Ol%C3%B3m%C3%ACnira" title="Weimar Olómìnira – joruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Weimar Olómìnira" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="joruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%A8%81%E7%91%AA%E5%85%B1%E5%92%8C%E5%9C%8B" title="威瑪共和國 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="威瑪共和國" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%AD%8F%E7%91%AA%E5%85%B1%E5%92%8C%E5%9C%8B" title="魏瑪共和國 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="魏瑪共和國" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q41304#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Republika_Weimarska" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Republika_Weimarska" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Republika_Weimarska"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Republika_Weimarska"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Republika_Weimarska" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Republika_Weimarska" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&oldid=75209223" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Republika_Weimarska&id=75209223&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FRepublika_Weimarska"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FRepublika_Weimarska"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Republika+Weimarska"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Republika_Weimarska&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Weimarer_Republik" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q41304" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-coordinates" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span id="coordinates" class="coordinates plainlinks">Na mapach: <a class="external text" href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&pagename=Republika_Weimarska&params=52.52_N_13.375_E_type:city"><span class="geo-default"><span class="geo-dms" title="Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 52°31′12″N 13°22′30″E"><span class="latitude">52°31′12″N</span> <span class="longitude">13°22′30″E</span></span></span><span class="geo-multi-punct">/</span><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dms" title="Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 52,520000 13,375000"><span class="latitude">52,520000</span> <span class="longitude">13,375000</span></span></span></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><table class="infobox"> <caption class="naglowek"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65781301">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Rzesza Niemiecka</div><div class="iboxt-2">Deutsches Reich</div> </caption> <tbody><tr style="background:var(--background-color-base, white); color:var(--color-base, black); text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;"> <td colspan="2">1918–1933 </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="ibox2"> <tbody><tr> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><span class="mw-no-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Wappen_Deutsches_Reich_(Weimarer_Republik).svg" class="mw-file-description"><img alt="Herb" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Wappen_Deutsches_Reich_%28Weimarer_Republik%29.svg/100px-Wappen_Deutsches_Reich_%28Weimarer_Republik%29.svg.png" decoding="async" width="100" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Wappen_Deutsches_Reich_%28Weimarer_Republik%29.svg/150px-Wappen_Deutsches_Reich_%28Weimarer_Republik%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Wappen_Deutsches_Reich_%28Weimarer_Republik%29.svg/200px-Wappen_Deutsches_Reich_%28Weimarer_Republik%29.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="613" /></a></span> </td> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><span class="mw-no-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Flag_of_Germany_(3-2).svg" class="mw-file-description"><img alt="Flaga" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Flag_of_Germany_%283-2%29.svg/100px-Flag_of_Germany_%283-2%29.svg.png" decoding="async" width="100" height="67" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Flag_of_Germany_%283-2%29.svg/150px-Flag_of_Germany_%283-2%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Flag_of_Germany_%283-2%29.svg/200px-Flag_of_Germany_%283-2%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </td></tr> <tr> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/Herb_Republiki_Weimarskiej" title="Herb Republiki Weimarskiej">Herb</a> </td> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/Flaga_Republiki_Weimarskiej" class="mw-redirect" title="Flaga Republiki Weimarskiej">Flaga</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr style="border-bottom:1px solid #aaa;"> <td colspan="2" style="text-align:center;"><a href="/wiki/Dewiza" title="Dewiza">Dewiza</a>: <i>„<a href="/w/index.php?title=Einigkeit_und_Recht_und_Freiheit&action=edit&redlink=1" class="new" title="Einigkeit und Recht und Freiheit (strona nie istnieje)">Einigkeit und Recht und Freiheit</a>”<br />(„Jedność i sprawiedliwość i wolność”)</i> </td></tr> <tr style="border-bottom:1px solid #aaa;"> <td colspan="2" style="text-align:center;"><a href="/wiki/Hymn_pa%C5%84stwowy" title="Hymn państwowy">Hymn</a>: <i><a href="/wiki/Hymn_Niemiec" title="Hymn Niemiec">Deutschlandlied</a><br />(Pieśń Niemiec)</i><br /><span typeof="mw:File"><span><audio id="mwe_player_0" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="200" style="width:200px;" data-durationhint="227" data-mwtitle="Deutschlandlied_and_Sei_gesegnet_ohne_Ende_(Polydor_1930).ogg" data-mwprovider="wikimediacommons"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d8/Deutschlandlied_and_Sei_gesegnet_ohne_Ende_%28Polydor_1930%29.ogg" type="audio/ogg; codecs="vorbis"" data-width="0" data-height="0" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/d/d8/Deutschlandlied_and_Sei_gesegnet_ohne_Ende_%28Polydor_1930%29.ogg/Deutschlandlied_and_Sei_gesegnet_ohne_Ende_%28Polydor_1930%29.ogg.mp3" type="audio/mpeg" data-transcodekey="mp3" data-width="0" data-height="0" /></audio></span></span> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny" title="Ustrój polityczny">Ustrój polityczny</a> </th> <td> <p><a href="/wiki/System_semiprezydencki" title="System semiprezydencki">semiprezydencka republika</a> <a href="/wiki/Federalizm" title="Federalizm">związkowa</a> </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Konstytucja" title="Konstytucja">Konstytucja</a> </th> <td> <p><a href="/wiki/Konstytucja_weimarska" title="Konstytucja weimarska">Konstytucja weimarska</a> z 11 sierpnia 1919 </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Stolica" title="Stolica">Stolica</a> </th> <td> <p><a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlin</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Data powstania </th> <td> <p>9 listopada 1918 </p> </td></tr> <tr> <th>Data likwidacji </th> <td> <p>15 marca 1933 </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Prezydent" title="Prezydent">Prezydent</a> </th> <td> <p><a href="/wiki/Paul_von_Hindenburg" title="Paul von Hindenburg">Paul von Hindenburg</a> (ostatni) </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Premier" title="Premier">Premier</a> </th> <td> <p><a href="/wiki/Kanclerze_Niemiec" title="Kanclerze Niemiec">kanclerz</a> <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolf Hitler</a> (ostatni) </p> </td></tr> <tr> <th>Powierzchnia </th> <td> <p>468 787 km² </p> </td></tr> <tr> <th style="padding-bottom:0px;">Populacja <small>(1925)</small><br />• liczba ludności </th> <td style="padding-bottom:0px;"> <p><br />62 411 000 </p> </td></tr> <tr> <th style="padding-top:0px;">• gęstość </th> <td style="padding-top:0px;"> <p>133,1 os./km² </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Waluta" title="Waluta">Waluta</a> </th> <td> <p><a href="/wiki/Marka_niemiecka" title="Marka niemiecka">Marka niemiecka</a> </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Strefa_czasowa" title="Strefa czasowa">Strefa czasowa</a> </th> <td> <p><a href="/wiki/Uniwersalny_czas_koordynowany" title="Uniwersalny czas koordynowany">UTC</a> +1 </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Nar%C3%B3d" title="Naród">Narody</a> i <a href="/wiki/Grupa_etniczna" title="Grupa etniczna">grupy etniczne</a> </th> <td> <p><a href="/wiki/Niemcy_(nar%C3%B3d)" title="Niemcy (naród)">Niemcy</a> 97,5%; <a href="/wiki/Polacy" title="Polacy">Polacy</a> 1,3%; Żydzi 0,9%; <a href="/wiki/Serbo%C5%82u%C5%BCyczanie" title="Serbołużyczanie">Serbołużyczanie</a> 0,1% </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/J%C4%99zyk_urz%C4%99dowy" title="Język urzędowy">Język urzędowy</a> </th> <td> <p><a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niemiecki</a> </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Religia" title="Religia">Religia</a> dominująca </th> <td> <p>64,1% <a href="/wiki/Protestantyzm" title="Protestantyzm">protestantyzm</a><br />32,4% <a href="/wiki/Katolicyzm" title="Katolicyzm">katolicyzm</a>,<br />0,9% <a href="/wiki/Judaizm" title="Judaizm">judaizm</a><br />2,6% inne. </p> </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Karte_des_Deutschen_Reiches,_Weimarer_Republik-Drittes_Reich_1919%E2%80%931937.svg" class="mw-file-description"><img alt="Mapa opisywanego kraju" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Karte_des_Deutschen_Reiches%2C_Weimarer_Republik-Drittes_Reich_1919%E2%80%931937.svg/240px-Karte_des_Deutschen_Reiches%2C_Weimarer_Republik-Drittes_Reich_1919%E2%80%931937.svg.png" decoding="async" width="240" height="218" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Karte_des_Deutschen_Reiches%2C_Weimarer_Republik-Drittes_Reich_1919%E2%80%931937.svg/360px-Karte_des_Deutschen_Reiches%2C_Weimarer_Republik-Drittes_Reich_1919%E2%80%931937.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Karte_des_Deutschen_Reiches%2C_Weimarer_Republik-Drittes_Reich_1919%E2%80%931937.svg/480px-Karte_des_Deutschen_Reiches%2C_Weimarer_Republik-Drittes_Reich_1919%E2%80%931937.svg.png 2x" data-file-width="974" data-file-height="885" /></a></span> </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span style="font-weight:bold;">Położenie na mapie</span><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Weimar_Republic_1930.svg" class="mw-file-description"><img alt="Położenie na mapie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Weimar_Republic_1930.svg/237px-Weimar_Republic_1930.svg.png" decoding="async" width="237" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Weimar_Republic_1930.svg/355px-Weimar_Republic_1930.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Weimar_Republic_1930.svg/474px-Weimar_Republic_1930.svg.png 2x" data-file-width="450" data-file-height="456" /></a></span> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Weimar_Republic" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Weimar_Republic" class="extiw" title="commons:Category:Weimar Republic">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <p><b>Republika Weimarska</b> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> <em lang="de">Weimarer Republik</em>), oficjalnie <b>Rzesza Niemiecka</b> (niem. <i>Deutsches Reich</i>), również <b>Republika Niemiecka</b> (niem. <i>Deutsche Republik)</i> – okres w dziejach państwa niemieckiego obejmujący lata 1918–1933. Było to <a href="/wiki/Federacja" title="Federacja">państwo federalne</a>, demokratyczne, z mieszaną prezydencko-parlamentarną formą rządów, ze stolicą w <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlinie</a>. </p><p>Potoczna i najbardziej rozpowszechniona nazwa w historiografii tego państwa pochodzi od miasta <a href="/wiki/Weimar" title="Weimar">Weimar</a>, w którym obradowało zgromadzenie narodowe, uchwalające konstytucję. Na powstanie republiki bezpośredni wpływ miała klęska <a href="/wiki/Cesarstwo_Niemieckie" title="Cesarstwo Niemieckie">Cesarstwa Niemieckiego</a> w <a href="/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa">I wojnie światowej</a>. Faktycznym końcem republiki był wydany 28 lutego 1933 przez prezydenta Rzeszy <a href="/wiki/Paul_von_Hindenburg" title="Paul von Hindenburg">Paula von Hindenburga</a> po <a href="/wiki/Po%C5%BCar_Reichstagu" title="Pożar Reichstagu">pożarze Reichstagu</a> dekret „O ochronie narodu i państwa” (niem. <i>Verordnung zum Schutz von Volk und Staat</i>), który na tydzień przed przedterminowymi wyborami do Reichstagu zawieszał „czasowo” podstawowe <a href="/wiki/Prawa_obywatelskie" title="Prawa obywatelskie">prawa obywatelskie</a> zawarte w <a href="/wiki/Konstytucja_weimarska" title="Konstytucja weimarska">konstytucji weimarskiej</a>. Od publikacji tego dekretu, sukcesywnie przedłużanego w następnych latach aż po rok 1945, Niemcy stały się „państwem <a href="/wiki/Stan_wyj%C4%85tkowy" title="Stan wyjątkowy">stanu wyjątkowego</a>” – <a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">III Rzeszą</a>. 23 marca 1933, przy absencji aresztowanych posłów komunistycznych i socjaldemokratycznych, Reichstag przyjął większością konstytucyjną „<a href="/wiki/Ustawa_o_pe%C5%82nomocnictwach" title="Ustawa o pełnomocnictwach">Ustawę o pełnomocnictwach</a>” (niem. <i>Ermächtigungsgesetz</i>), oznaczającą w praktyce przekazanie pełni władzy <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolfowi Hitlerowi</a>, gdyż ta <a href="/wiki/Ustawa_konstytucyjna" title="Ustawa konstytucyjna">ustawa konstytucyjna</a> pozwalała <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Adolfa_Hitlera" title="Rząd Adolfa Hitlera">rządowi Hitlera</a> na uchwalanie ustaw bez względu na brzmienie Konstytucji i bez konieczności uzyskiwania każdorazowej zgody Reichstagu. Ograniczenia były czysto formalne (zakaz likwidowania instytucji Reichstagu, Rady Rzeszy, rządu i prezydenta) i wkrótce zlekceważone: Radę Rzeszy rozwiązano 14 lutego 1934, wkrótce po ustawie „O przebudowie Rzeszy” (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> <i>Gesetz über den Neuaufbau des Reichs</i>) z 30 stycznia 1934<sup id="cite_ref-konstytucja_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-konstytucja-1">[1]</a></sup>, która zniosła federacyjny ustrój terytorialny państwa, likwidując odrębność ustrojową krajów związkowych Rzeszy i przekształcając je w zwykłe jednostki administracyjne <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_unitarne" title="Państwo unitarne">państwa unitarnego</a>, a po śmierci Hindenburga 2 sierpnia tego roku, na mocy uchwalonej dzień wcześniej ustawy, połączono urzędy prezydenta i kanclerza w specjalnie utworzony dla Hitlera urząd wodza i kanclerza Rzeszy (niem. <i><a href="/wiki/F%C3%BChrer" title="Führer">Der Führer und Reichskanzler</a></i>). Konstytucja weimarska nie została jednak formalnie uchylona do 1949 r. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nazwa">Nazwa</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Nazwa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Nazwa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W latach 1918–1933 żadna z nazw na określenie nowo powstałej republiki nie uzyskała powszechnej akceptacji, w związku z czym oficjalną nazwą państwa pozostała <b>Rzesza Niemiecka</b> (niem. <i>Deutsches Reich</i>)<sup id="cite_ref-:2_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-:2-2">[2]</a></sup>. Nazwa ta nie była jednak powszechnie używana przez żadną ze stron dyskursu politycznego w tym okresie. Odrzucała ją niemiecka prawica, nie widząc sensu w używaniu tradycyjnej, kojarzącej się z monarchią nazwy <i>Rzesza</i> na określenie demokratycznej republiki. <a href="/wiki/Niemiecka_Partia_Centrum" title="Niemiecka Partia Centrum">Katolicka Partia Centrum</a> najczęściej określała państwo jako <b>Niemiecka Republika Ludowa</b> (niem. <i>Deutscher Volksstaat),</i> zaś socjaldemokraci z <a href="/wiki/Socjaldemokratyczna_Partia_Niemiec" title="Socjaldemokratyczna Partia Niemiec">SPD</a> preferowali nazwę <b>Republika Niemiecka</b> (niem. <i>Deutsche Republik</i>)<sup id="cite_ref-:2_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-:2-2">[2]</a></sup>. W latach 20. to właśnie ta ostatnia nazwa była najpowszechniej używana przez niemieckie społeczeństwo. Dla prawicy słowo <i>republika</i> było jednak symbolem upokorzenia narodowego po upadku monarchii cesarza <a href="/wiki/Wilhelm_II_Hohenzollern" title="Wilhelm II Hohenzollern">Wilhelma</a> oraz, w jej mniemaniu, utworzenia struktury państwowej narzuconej przez obce siły. </p><p>Najbardziej rozpowszechnione w historiografii określenie tego państwa – <b>Republika Weimarska</b> (niem. <i>Weimarer Republik) –</i> zostało ukute przez <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolfa Hitlera</a>. W ustach <a href="/wiki/Narodowy_socjalizm" class="mw-redirect" title="Narodowy socjalizm">nazistów</a> nazwa ta miała wyraźnie negatywne nacechowanie. Pierwsze publiczne użycie tego terminu miało miejsce 24 lutego 1929 roku w Monachium na wiecu partii nazistowskiej. Następnie coraz częściej zaczął się on pojawiać w niemieckiej prasie<sup id="cite_ref-:2_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-:2-2">[2]</a></sup>. Jednak dopiero w latach 30. stał się on dominującym określeniem tego państwa, używanym zarówno w Niemczech, jak i za granicą. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Charakterystyka">Charakterystyka</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Charakterystyka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Charakterystyka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Okres Republiki Weimarskiej (1919–1933) zajmuje większą część niemieckiego okresu międzywojennego. Republika była od czasu <a href="/wiki/Rewolucja_marcowa" title="Rewolucja marcowa">rewolucji marcowej</a> w 1848 r. drugą i bardziej udaną próbą wprowadzenia w Niemczech liberalnej demokracji w stylu zachodnim. Istnienie republiki zakończyło się z chwilą przejęcia władzy przez <a href="/wiki/Narodowosocjalistyczna_Niemiecka_Partia_Robotnik%C3%B3w" title="Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników">NSDAP</a>, które doprowadziło do powstania <a href="/wiki/Dyktatura" title="Dyktatura">dyktatury</a> totalitarnej. Już współcześnie ukute określenie nowego państwa jako „republiki bez republikanów” jest tylko częściowo prawdziwe, niemniej wskazuje na istotny problem strukturalny: brak konstytucyjnego konsensusu, który łączyłby całe polityczne spektrum od prawicy po lewicę. </p><p>Większość partii przejęła swoją orientację ideologiczną od swych poprzedników z czasów Cesarstwa Niemieckiego i reprezentowała interesy swojej klienteli – także w tych przypadkach (wyjąwszy <a href="/wiki/Socjaldemokratyczna_Partia_Niemiec" title="Socjaldemokratyczna Partia Niemiec">SPD</a> (Socjaldemokratyczną Partię Niemiec) i <a href="/wiki/Niemiecka_Partia_Centrum" title="Niemiecka Partia Centrum">Partię Centrum</a>), gdy nie było formalnej ciągłości między poprzednikami a ich spadkobiercami. </p><p>Partykularyzmem określa się negatywne rozdrobnienie sił i interesów grup, takich jak ruchy związkowe czy katolickie. Do 1930 istniało sześć głównych grup opinii publicznej: socjaldemokraci, komuniści, katolicy, lewica liberalna (demokraci), prawica liberalna (<i>Volkspartei</i>) i konserwatyści protestanccy (<i>Deutschnationale</i>)<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3">[3]</a></sup>. </p><p>Parlamentarny system rządów oraz proporcjonalna ordynacja wyborcza wymagały jednak zdolności do przejmowania odpowiedzialności i zawierania kompromisów. Partie tzw. koalicji weimarskiej (<a href="/wiki/Socjaldemokratyczna_Partia_Niemiec" title="Socjaldemokratyczna Partia Niemiec">Socjaldemokratyczna Partia Niemiec</a>, <a href="/wiki/Niemiecka_Partia_Centrum" title="Niemiecka Partia Centrum">Niemiecka Partia Centrum</a> i <a href="/wiki/Niemiecka_Partia_Demokratyczna" title="Niemiecka Partia Demokratyczna">Niemiecka Partia Demokratyczna</a>) utworzyły pierwszy rząd republiki podczas obrad zgromadzenia narodowego uchwalającego konstytucję. Jednak podczas pierwszych wyborów do <a href="/wiki/Reichstag" title="Reichstag">Reichstagu</a> w 1920 utraciły większość głosów i już nigdy jej nie odzyskały. W ciągu 14 lat doszło do 20 zmian gabinetu, 11 gabinetów mniejszościowych było zależnych od prezydenta i rządziło za pomocą dekretów na podstawie artykułu 48, rozdział 1 konstytucji weimarskiej<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4">[4]</a></sup> (tzw. dyktatura prezydencka). W Reichstagu zasiadało przeważnie 17 partii; rzadko mniej niż 11. </p><p>Młoda demokracja od samego początku musiała się zmagać z następującymi problemami: </p> <ul><li>administracja i wymiar sprawiedliwości rekrutowały się z urzędników <a href="/wiki/Cesarstwo_Niemieckie" title="Cesarstwo Niemieckie">Cesarstwa</a>. Zrezygnowano z gruntownej demokratyzacji aparatu, jedynie największy <a href="/wiki/Kraje_zwi%C4%85zkowe_Niemiec" title="Kraje związkowe Niemiec">kraj związkowy</a> – <a href="/wiki/Wolne_Pa%C5%84stwo_Prusy" title="Wolne Państwo Prusy">Prusy</a> – stanowił tutaj pewien wyjątek. Wielu sędziów orzekało, kierując się kryteriami politycznymi. Prawicowi podsądni mogli liczyć na łagodniejsze wyroki niż ci o poglądach lewicowych, na co zwracał już uwagę współczesny statystyk <a href="/wiki/Emil_Julius_Gumbel" title="Emil Julius Gumbel">Emil Julius Gumbel</a>.</li></ul> <ul><li>w <a href="/wiki/Pakt_Ebert-Groener" title="Pakt Ebert-Groener">pakcie Eberta-Groenera</a> dowództwo sił zbrojnych podporządkowało się nowemu rządowi i zagwarantowało mu wsparcie przeciwko radykalnym lewicowym rewolucjonistom. Późniejsza <a href="/wiki/Reichswehra" title="Reichswehra">Reichswehra</a> pod dowództwem generała <a href="/wiki/Hans_von_Seeckt" title="Hans von Seeckt">Hansa von Seeckta</a> uwolniła się jednak od demokratycznej kontroli i egzystowała niezależnie jako „państwo w państwie”.</li></ul> <ul><li><a href="/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa">I wojna światowa</a> pozostawiła po sobie ekonomiczne i społeczne obciążenia, które tylko częściowo zostały złagodzone prowadzoną polityką socjalną. Szczególnie reparacje wojenne ustalone w <a href="/wiki/Traktat_wersalski" title="Traktat wersalski">traktacie wersalskim</a> okazały się być obciążeniem psychologicznym i dostarczały amunicji nacjonalistycznym przeciwnikom republiki.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Rozwój_republiki"><span id="Rozw.C3.B3j_republiki"></span>Rozwój republiki</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Rozwój republiki" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rozwój republiki"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Historię republiki od czasu jej powstania można podzielić na trzy etapy: </p> <ul><li>w latach kryzysu 1919–1923 republika walczyła z bezpośrednimi skutkami wojny, <a href="/wiki/Hiperinflacja_w_Republice_Weimarskiej" title="Hiperinflacja w Republice Weimarskiej">hiperinflacją</a> i próbami obalenia państwa,</li> <li>podczas „pięciu tłustych lat” 1924–1929 republika osiągnęła pewną stabilność polityczną i gospodarczą oraz uznanie Niemiec w polityce zagranicznej,</li> <li>wielki kryzys 1930–1933 oraz wzrost wpływów <a href="/wiki/Narodowy_socjalizm" class="mw-redirect" title="Narodowy socjalizm">narodowego socjalizmu</a> doprowadziły do agonii i upadku republiki.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Powstanie_republiki_(1918–1919)"><span id="Powstanie_republiki_.281918.E2.80.931919.29"></span>Powstanie republiki (1918–1919)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Powstanie republiki (1918–1919)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Powstanie republiki (1918–1919)"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Ausrufung_Republik_Scheidemann.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Ausrufung_Republik_Scheidemann.jpg/220px-Ausrufung_Republik_Scheidemann.jpg" decoding="async" width="220" height="277" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Ausrufung_Republik_Scheidemann.jpg/330px-Ausrufung_Republik_Scheidemann.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Ausrufung_Republik_Scheidemann.jpg/440px-Ausrufung_Republik_Scheidemann.jpg 2x" data-file-width="996" data-file-height="1252" /></a><figcaption>Philip Scheidemann proklamuje republikę z okna gabinetu kanclerskiego</figcaption></figure> <p>Powstanie republiki ma bezpośredni związek z wybuchem <a href="/wiki/Rewolucja_listopadowa" title="Rewolucja listopadowa">rewolucji listopadowej</a> pod koniec <a href="/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa">I wojny światowej</a>. <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Maxa_von_Badena" title="Rząd Maxa von Badena">Ostatni rząd Cesarstwa</a> kierowany przez księcia <a href="/wiki/Max_von_Baden" title="Max von Baden">Maxa von Badena</a> przeprowadził próbę wprowadzenia rozwiązań parlamentarnych do konstytucji <a href="/wiki/Rzesza" title="Rzesza">Rzeszy</a> w celu uzyskania lepszych warunków zawarcia pokoju z państwami <a href="/wiki/Ententa" title="Ententa">ententy</a>. Podjęcie reform mających doprowadzić do demokracji parlamentarnej w Niemczech było warunkiem państw ententy, a w szczególności prezydenta <a href="/wiki/Stany_Zjednoczone" title="Stany Zjednoczone">USA</a> <a href="/wiki/Woodrow_Wilson" title="Woodrow Wilson">Woodrowa Wilsona</a>, rozpoczęcia negocjacji pokojowych. W swej odpowiedzi na niemiecką propozycję rozejmu prezydent stwierdził, że nie rozmawia się o warunkach zawarcia pokoju z militarystami i monarchistycznymi autokratami, a odrzucenie warunku doprowadzi do kapitulacji Niemiec. Decyzja dowództwa <a href="/wiki/Kaiserliche_Marine" title="Kaiserliche Marine">marynarki cesarskiej</a> o próbie doprowadzenia do jeszcze jednej bitwy z <a href="/wiki/Royal_Navy" title="Royal Navy">Royal Navy</a>, podjęta już po wysłaniu prośby o rozejm, spowodowała bunt marynarzy w <a href="/wiki/Kilonia" title="Kilonia">Kilonii</a> i rewolucję listopadową, która przypieczętowała los Cesarstwa. </p><p>9 listopada 1918 Max von Baden ogłosił abdykację cesarza <a href="/wiki/Wilhelm_II_Hohenzollern" title="Wilhelm II Hohenzollern">Wilhelma II</a> i powierzył urząd kanclerza <a href="/wiki/Friedrich_Ebert" title="Friedrich Ebert">Friedrichowi Ebertowi</a><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5">[5]</a></sup>. Tego samego dnia <a href="/wiki/Philipp_Scheidemann" title="Philipp Scheidemann">Philipp Scheidemann</a> proklamował republikę demokratyczną, czym wyprzedził o dwie godziny lewicowych radykałów <a href="/wiki/Karl_Liebknecht" title="Karl Liebknecht">Karla Liebknechta</a>, którzy proklamowali republikę socjalistyczną. Rada Komisarzy Ludowych, tymczasowy rząd złożony z przedstawicieli <a href="/wiki/Socjaldemokratyczna_Partia_Niemiec" title="Socjaldemokratyczna Partia Niemiec">SPD</a> i <a href="/wiki/Niezale%C5%BCna_Socjaldemokratyczna_Partia_Niemiec" title="Niezależna Socjaldemokratyczna Partia Niemiec">USPD</a>, zapewniła sobie poparcie nowego naczelnego dowództwa sił zbrojnych pod dowództwem <a href="/wiki/Wilhelm_Groener" title="Wilhelm Groener">Wilhelma Groenera</a> (pakt Eberta-Groenera) i rozpoczęła działania zmierzające do szybkiego przeprowadzenia wyborów do zgromadzenia narodowego, które miało uchwalić nową konstytucję. Z drugiej zaś strony sceny politycznej powstała Rada Wykonawcza, złożona z bardziej lewicowo nastawionych członków USPD. Obie te Rady spierały się w dążeniach do władzy, z tym, że ta druga pragnęła wprowadzenia republiki socjalistycznej pod rządami rad robotniczych na wzór rosyjski. </p><p>W grudniu 1918 Rada Komisarzy Ludowych podjęła decyzję, bardziej po myśli polityków SPD, o zwołaniu Powszechnego Kongresu Rad Robotniczo-Żołnierskich w Berlinie, który obradował w dniach od 16 do 21 grudnia. Na kongresie tym ustalono, że jedynym legalnym organem wykonawczym pozostaje Rada Komisarzy Ludowych. Odrzucono pomysł przejęcia władzy przez rady robotniczo-żołnierskie forsowany przez USPD. Większością 400 głosów przeciwko 50 delegaci ustalili datę pierwszych demokratycznych wyborów na 19 stycznia następnego roku. To zwycięstwo socjaldemokratów (SPD) wywołało sprzeciw skrajnej lewicy oraz polityków USPD, którzy na znak protestu odmówili wzięcia udziału w wyborach do nowego organu wykonawczego – Rady Centralnej i tym samym spowodowali postępujące odsuwanie ich partii na margines polityczny. </p><p>Jeszcze w tym samym miesiącu doszło do krwawych starć na ulicach miast, głównie Berlina, gdzie odmówiono wypłacania żołdu marynarzom przybyłym do stolicy z Cuxhaven, co spowodowało ich opór i okupację linii telefonicznych oraz budynków rządowych. Jedynie gwałtowna reakcja Rady Centralnej, która nakazała wojsku rozprawienie się z rewolucjonistami doprowadziła do zakończenia starć pomyślnie dla demokracji. Te wydarzenia były jednak tylko przygrywką do tego, co stało się kilka dni później, w styczniu 1919 r. </p><p>4 stycznia Rada Centralna zdymisjonowała Emila Eichhorna – prezydenta berlińskiej policji z lewego ramienia USPD, gdyż ten tworzył z policji centrum władzy nielojalne wobec rządu. Odmówił on jednak przyjęcia dymisji i spowodował bunt Związku Spartakusa oraz powstałej ze zbuntowanych członków USPD <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Niemiec" title="Komunistyczna Partia Niemiec">Komunistycznej Partii Niemiec</a> (KPD). Wieczorem 5 stycznia rozpoczęło się powstanie Spartakusa w przygotowaniach do którego uczestniczył m.in. Eichhorn. Powstańcy zajęli ważniejsze redakcje gazet i 6 stycznia ogłosili, że rząd socjaldemokratów jest nielegalny. W tej sytuacji Rada Centralna mianowała <a href="/wiki/Gustav_Noske" title="Gustav Noske">Gustava Noskego</a> dowódcą wojsk rządowych. Noske od razu sprowadził do Berlina lojalne pułki oraz oddziały <a href="/wiki/Freikorps" title="Freikorps">Freikorpsu</a>. Dał rozkaz odbić ulice Berlina i spacyfikować powstańców. W wyniku styczniowych potyczek zginęło 156 osób, 15 stycznia Freikorpsy zamordowały <a href="/wiki/Karl_Liebknecht" title="Karl Liebknecht">Karla Liebknechta</a> oraz <a href="/wiki/R%C3%B3%C5%BCa_Luksemburg" title="Róża Luksemburg">Różę Luksemburg</a> co doprowadziło do sparaliżowania KPD. </p><p>W marcu 1919 doszło do nowych walk w Berlinie. Wzburzenie ludności, strajk generalny, napięcie polityczne, akcje prawicy i nieudolność rządu – wszystko to doprowadziło stolicę Rzeszy do stanu wrzenia. Już 3 marca wieczorem doszło do wymiany ognia, a 4 marca rano na <a href="/wiki/Alexanderplatz" title="Alexanderplatz">Alexanderplatz</a> tłum starł się z wojskiem, zabijając oficera. Do miasta zaczęły wchodzić pierwsze jednostki. Rada robotnicza Berlina odcięła się od akcji zbrojnych, nawet komuniści rozrzucali ulotki wzywające do spokoju, ale walki rozwijały się spontanicznie. Miasto pokryło się siecią barykad. 15 marca Noske ogłosił: </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74506874">.mw-parser-output div.cytat{display:table;border:1px solid #a2a9b1;padding:0;margin-top:0.5em;margin-bottom:0.8em;background:#f8f9fa}.mw-parser-output div.cytat>blockquote{margin:0;padding:0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo{text-align:right;padding:0 1em 0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo::before{content:"— "}.mw-parser-output div.cytat.środek{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output div.cytat.prawy{float:right;clear:right;margin-left:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.lewy{float:left;clear:left;margin-right:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.prawy:not([style]),.mw-parser-output div.cytat.lewy:not([style]){max-width:25em}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output div.cytat{background-color:#202122;border-color:#2e3136}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output div.cytat{background-color:#202122;border-color:#2e3136}}</style><div class="cytat"> <blockquote> <p>Okrucieństwa i bestialstwa popełniane przez spartakusowców zmusiły mnie do wydania następującego rozkazu: każdego schwytanego z bronią w ręku w walce przeciwko oddziałom rządowym należy natychmiast rozstrzeliwać </p> </blockquote> </div> <p>Rozkazy te dały natychmiastowe następstwa – walki ustały jeszcze tego samego dnia a 13 marca umilkły ostatnie strzały. Mimo to rozkazu Noskego nie cofnięto. Utrzymano go w mocy tak długo, aż stolica została spacyfikowana. Rozstrzeliwano nie tylko pojmanych z bronią. Wystarczyła nieraz denuncjacja, by zginąć przed oddziałem egzekucyjnym. Uparcie tropiono przywódców. W dniu 16 marca Noske uznał, że zaprowadzono porządek i odwołał stan wyjątkowy. Freikorpsy, mające poparcie części ludności, dysponujące większymi siłami oraz lepszą organizacją, doszczętnie rozbiły przeciwnika i dokonały skutecznej tym razem pacyfikacji, zabijając w ciągu dwóch tygodni około 1370 osób. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Konstytucja">Konstytucja</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Konstytucja" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Konstytucja"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:AsambleaNacionalAlemanaEnWeimar--timeshistoryofwa21londuoft.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/AsambleaNacionalAlemanaEnWeimar--timeshistoryofwa21londuoft.jpg/220px-AsambleaNacionalAlemanaEnWeimar--timeshistoryofwa21londuoft.jpg" decoding="async" width="220" height="149" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/AsambleaNacionalAlemanaEnWeimar--timeshistoryofwa21londuoft.jpg/330px-AsambleaNacionalAlemanaEnWeimar--timeshistoryofwa21londuoft.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/AsambleaNacionalAlemanaEnWeimar--timeshistoryofwa21londuoft.jpg/440px-AsambleaNacionalAlemanaEnWeimar--timeshistoryofwa21londuoft.jpg 2x" data-file-width="1075" data-file-height="727" /></a><figcaption>Zgromadzenie Narodowe podczas prac nad konstytucją</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Konstytucja_weimarska" title="Konstytucja weimarska">Konstytucja weimarska</a>.</i></div> <p>Wybory do Zgromadzenia Narodowego odbyły się 19 stycznia 1919. Zgromadzenie zebrało się po raz pierwszy 6 lutego w Weimarze. Wybrano to miasto ze względu na niepokoje w Berlinie, które mogły zagrażać bezpieczeństwu i niezależności deputowanych. Głównym zadaniem zgromadzenia było wypracowanie i uchwalenie konstytucji wprowadzającej w sposób legalny ustrój demokratyczny. </p><p>Istotny wkład do projektu nowej konstytucji wniósł lewicowy liberał i późniejszy minister spraw wewnętrznych <a href="/wiki/Hugo_Preu%C3%9F" title="Hugo Preuß">Hugo Preuß</a>. Jeszcze podczas wojny przedstawił on propozycję modyfikacji obowiązującej wówczas konstytucji Rzeszy i przez to uchodził za przeciwnika państwa autorytarnego i zdeklarowanego demokratę. W uzasadnieniu swojego projektu napisał: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74506874"><div class="cytat"> <blockquote> <p>Lud niemiecki zamienić na zdolny do samookreślenia naród niemiecki, po raz pierwszy w niemieckiej historii zrealizować podstawową zasadę: władza państwowa należy do narodu – oto jest myśl przewodnia niemieckiej konstytucji z Weimaru…” </p> </blockquote> </div> <p>Ta wypowiedź pokazuje, jakie nadzieje pokładano w nowym ustroju państwa i jego konstytucji. </p><p>Projekt wywołał jednak ożywione dyskusje pomiędzy rozmaitymi obozami politycznymi, ponieważ prawie wszystkie elementy polityczne dawnego Cesarstwa traciły znaczenie, przez co nowa konstytucja przedstawiała sobą bardzo głęboką cezurę historyczną. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Bundesarchiv_Bild_102-00015,_Friedrich_Ebert.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Bundesarchiv_Bild_102-00015%2C_Friedrich_Ebert.jpg/170px-Bundesarchiv_Bild_102-00015%2C_Friedrich_Ebert.jpg" decoding="async" width="170" height="250" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Bundesarchiv_Bild_102-00015%2C_Friedrich_Ebert.jpg/255px-Bundesarchiv_Bild_102-00015%2C_Friedrich_Ebert.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Bundesarchiv_Bild_102-00015%2C_Friedrich_Ebert.jpg/340px-Bundesarchiv_Bild_102-00015%2C_Friedrich_Ebert.jpg 2x" data-file-width="543" data-file-height="800" /></a><figcaption>Friedrich Ebert – pierwszy prezydent i jeden z twórców Republiki Weimarskiej</figcaption></figure> <p>11 lutego 1919 odbyły się pierwsze w historii Niemiec <a href="/wiki/Wybory_prezydenckie_w_Niemczech_w_1919_roku" title="Wybory prezydenckie w Niemczech w 1919 roku">wybory prezydenckie</a>, podczas których Zgromadzenie Narodowe wybrało przeważającą większością głosów 277 spośród 379 oddanych <a href="/wiki/Friedrich_Ebert" title="Friedrich Ebert">Friedricha Eberta</a>. Jego konkurent, przewodniczący DNVP <a href="/wiki/Arthur_von_Posadowsky-Wehner" title="Arthur von Posadowsky-Wehner">Arthur von Posadowsky-Wehner</a> pochodzący ze śląskiej szlachty otrzymał jedynie 49 głosów. Po wyborze Ebert wygłosił mowę, która została serdecznie przyjęta wśród zgromadzonych. Powiedział między innymi: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74506874"><div class="cytat"> <blockquote> <p>Zamierzam i będę działać w imieniu całego narodu niemieckiego, a nie tylko w imieniu własnej partii. (…) Wyznaję jednak, że jestem synem klasy robotniczej… dorastałem w świecie idei socjalizmu, i że nigdy nie wyprę się swego pochodzenia ani moich przekonań. Powierzając mi najwyższy urząd w wolnym państwie niemieckim, nie zamierzaliście tworzyć jednopartyjnej władzy. Ale tym wyborem uznaliście nieprawdopodobną przemianę, która dokonała się w naszym państwie, a równocześnie także ogromne znaczenie klasy robotniczej dla przyszłości. </p> </blockquote> </div> <p>31 lipca 1919 konstytucja została przyjęta w swojej ostatecznej formie, a 11 sierpnia podpisana przez prezydenta Friedricha Eberta. Rząd uznał ten dzień za święto narodowe. </p><p>Konstytucja miała wprawdzie charakter demokratyczny, była jednak przez wielu traktowana jako wypracowany przez przeciwne sobie obozy kompromis, co utrudniało identyfikację z konstytucją. Z drugiej strony konstytucja wprowadzała regulacje, które miały zapobiegać próbom jej obalenia. Już od początku rozmów nad konstytucją pojawił się lęk o przeistoczenie demokracji parlamentarnej w tzw. <i>absolutyzm parlamentarny</i> polegający na ciągłym powiększaniu władzy Reichstagu. Dlatego ojcowie konstytucji starali się znaleźć coś, co mogło przeciwstawić się rozrostowi władzy posłów. Tym <i>czymś</i> ustanowili prezydenta. Jednak to rozwiązanie nie było idealne, ponieważ mogło dojść do wyboru prezydenta wrogiego nowemu ustrojowi i działającemu przeciw niemu, jednak w zgodzie z konstytucją. </p><p>Artykuł 25. konstytucji daje prezydentowi przyzwolenie na rozwiązanie Reichstagu, z zastrzeżeniem, że nie może go rozwiązać kilka razy z jednego powodu. Tę regułę łatwo było obejść, formułując powód w inny sposób. Nowe wybory miały wtedy odbywać się najpóźniej 60. dnia od dnia rozwiązania. Ten czas jednak można było przedłużać, przedstawiając coraz to nowe przyczyny. Kolejny pozornie kontrowersyjny artykuł konstytucji to artykuł 48. Na jego mocy prezydent mógł wprowadzić stan wyjątkowy w Rzeszy lub jednym z małych państw, jeśli ono nie spełnia swoich obowiązków. W czasie trwania takiego stanu możliwym jest zawieszenie praw zasadniczych mówiących o wolności obywatelskiej. Jednak chęć wprowadzenia przez prezydenta takiego stanu musiała znaleźć poparcie wśród posłów Reichstagu. Artykuł mówi, że <i>Zarządzenia winny być uchylone na żądanie Reichstagu</i>. Można było to stwierdzenie obejść, rozwiązując parlament na mocy artykułu 25. i zatrzymać stan wyjątkowy do czasu kolejnych wyborów. </p><p>W końcowej fazie republiki, gdy niemożliwym było zawieranie jakichkolwiek kompromisów przez partie, co spowodowane było wieloma różnymi ideologiami w Reichstagu, bez konkretnej dominującej w parlamencie często pojawiały się rządy prezydenckie, które prezydent powoływał na mocy artykułu 53. powiązanego z 54.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6">[6]</a></sup>, a które wotum zaufania uzyskiwały najczęściej dzięki neutralności SPD. Doprowadziło to do licznych konfliktów rząd–parlament i kilka razy spowodowało rozwiązanie parlamentu. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Lata_kryzysu_(1920–1923)"><span id="Lata_kryzysu_.281920.E2.80.931923.29"></span>Lata kryzysu (1920–1923)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Lata kryzysu (1920–1923)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Lata kryzysu (1920–1923)"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Bundesarchiv_Bild_102-00104,_Inflation,_Tapezieren_mit_Geldscheinen.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Bundesarchiv_Bild_102-00104%2C_Inflation%2C_Tapezieren_mit_Geldscheinen.jpg/170px-Bundesarchiv_Bild_102-00104%2C_Inflation%2C_Tapezieren_mit_Geldscheinen.jpg" decoding="async" width="170" height="247" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Bundesarchiv_Bild_102-00104%2C_Inflation%2C_Tapezieren_mit_Geldscheinen.jpg/255px-Bundesarchiv_Bild_102-00104%2C_Inflation%2C_Tapezieren_mit_Geldscheinen.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Bundesarchiv_Bild_102-00104%2C_Inflation%2C_Tapezieren_mit_Geldscheinen.jpg/340px-Bundesarchiv_Bild_102-00104%2C_Inflation%2C_Tapezieren_mit_Geldscheinen.jpg 2x" data-file-width="540" data-file-height="783" /></a><figcaption>Mężczyzna tapetujący ścianę bezwartościowymi banknotami w czasie hiperinflacji</figcaption></figure> <p>Od swego zarania młoda republika była obiektem ataków skrajnej prawicy i lewicy. Lewica zarzucała socjaldemokratom zdradę ideałów ruchu robotniczego z powodu współpracy z dawnymi elitami. Prawica obciążała twórców republiki odpowiedzialnością za klęskę w pierwszej wojnie światowej. </p><p><a href="/wiki/Pucz_Kappa-L%C3%BCttwitza" title="Pucz Kappa-Lüttwitza">Pucz Kappa</a> w marcu 1920 poddał republikę pierwszej próbie. <i>Freikorps</i> dowodzony przez generała <a href="/wiki/Walther_von_L%C3%BCttwitz" title="Walther von Lüttwitz">Walthera von Lüttwitza</a> zajął berlińską dzielnicę rządową i mianował <a href="/wiki/Wolfgang_Kapp" title="Wolfgang Kapp">Wolfganga Kappa</a> kanclerzem Rzeszy. Legalny rząd wycofał się początkowo do <a href="/wiki/Drezno" title="Drezno">Drezna</a>, a potem do <a href="/wiki/Stuttgart" title="Stuttgart">Stuttgartu</a> i stamtąd wezwał do strajku generalnego przeciwko puczystom. Próba przewrotu nie powiodła się. Decydujące okazało się stanowisko biurokracji ministerialnej, która odmówiła wypełniania zarządzeń Kappa. Reichswehra zachowała się wyczekująco. Jak wyraził to <a href="/wiki/Hans_von_Seeckt" title="Hans von Seeckt">Hans von Seeckt</a>: „Reichswehra nie strzela do Reichswehry”. </p><p>Prawie równocześnie z puczem Kappa-Lüttwitza rozpoczął się komunistyczny bunt w <a href="/wiki/Zag%C5%82%C4%99bie_Ruhry" title="Zagłębie Ruhry">Zagłębiu Ruhry</a>, krwawo stłumiony przez wojsko i Freikorps. Także późniejsze bunty w środkowych Niemczech, w Turyngii i Hamburgu utopiono we krwi. </p><p>16 kwietnia 1922 zawarty został między Niemcami a Rosją Radziecką <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_w_Rapallo" title="Układ w Rapallo">układ w Rapallo</a>, który przewidywał współpracę dyplomatyczną, gospodarczą i wojskową oraz rezygnację z wypłat reparacji. Układ ten został negatywnie odebrany przez mocarstwa zachodnie, a zwłaszcza Francję. 24 czerwca 1922 skrajnie prawicowi oficerowie z <a href="/wiki/Organizacja_Consul" title="Organizacja Consul">Organizacji Consul</a> zamordowali odpowiedzialnego za układ ministra spraw zagranicznych <a href="/wiki/Walther_Rathenau" title="Walther Rathenau">Waltera Rathenaua</a>. Był on jednym z najważniejszych polityków biorących udział w budowaniu republiki, a także jednym z nielicznych intelektualistów, wokół którego zachodziły procesy integracji. Terrorystyczny zamach doprowadził do ciężkiego wewnętrznego i zewnętrznego kryzysu politycznego. </p><p>Zwłoka w spłacie reparacji wojennych doprowadziła na początku 1923 r. do <a href="/wiki/Okupacja_Zag%C5%82%C4%99bia_Ruhry" title="Okupacja Zagłębia Ruhry">okupacji Zagłębia Ruhry</a>, co z kolei wpłynęło na powstanie ruchów separatystycznych w Nadrenii i Palatynacie. Ten bierny opór powodował ciągle rosnące koszty, które rząd próbował pokryć zwiększonym drukiem pieniądza. Gospodarcze straty spowodowane okupacją Zagłębia osiągnęły 3,5 do 4 miliardów marek w złocie. Wartość pieniądza papierowego spadała coraz szybciej. 3 września kurs dolara amerykańskiego wynosił niecałe 10 milionów marek, pod koniec miesiąca było to 160 milionów, niewiele później dolar kosztował już miliardy i biliony marek. Inflacja, która pojawiła się już podczas wojny, przerodziła się w <a href="/wiki/Hiperinflacja" title="Hiperinflacja">hiperinflację</a>. Dopiero wprowadzenie „rentenmarek” (1 rentenmarka = 1 bilion marek papierowych, przy kursie 4,20 marki za dolara) przez nowo wybranego kanclerza <a href="/wiki/Gustav_Stresemann" title="Gustav Stresemann">Gustava Stresemanna</a> zatrzymało lawinę. Największymi ofiarami inflacji okazali się drobni ciułacze i emeryci. Posiadacze środków trwałych i przemysłowcy, którzy mogli spłacać kredyty tracącym wartość pieniądzem – zyskiwali. Także rolnicy nie mogli narzekać na inflację – wartość ich zadłużenia malała. </p><p><a href="/wiki/Bawaria" title="Bawaria">Bawaria</a> awansowała do roli zbiorowiska sił prawicowo-konserwatywnych i narodowo-socjalistycznych, które żądały wyprowadzenia kraju z „marksistowskiego chaosu”. Rezygnacja z oporu przeciwko okupacji Zagłębia Ruhry posłużyła rządowi Bawarii jako pretekst do mianowania <a href="/wiki/Gustav_von_Kahr" title="Gustav von Kahr">Gustava Rittera von Kahra</a> generalnym komisarzem państwowym na mocy art. 48 republiki weimarskiej, wyposażonego w pełnomocnictwa dyktatorskie. Von Kahr i dowódca bawarskiego okręgu wojskowego <a href="/wiki/Otto_von_Lossow" title="Otto von Lossow">Otto von Lossow</a> odegrali dwuznaczną rolę w planowanym na wzór włoski przez <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolfa Hitlera</a> 9 listopada 1923 <a href="/wiki/Pucz_monachijski" title="Pucz monachijski">puczu monachijskim</a>. W odpowiedzi na próbę wprowadzenia prawicowej dyktatury, prezydent Ebert ogłosił stan wyjątkowy (art. 48, rozdział 2). Generał <a href="/wiki/Hans_von_Seeckt" title="Hans von Seeckt">Hans von Seeckt</a>, szef dowództwa sił zbrojnych, który sympatyzował z von Kahrem, mógł zapobiec <a href="/wiki/Egzekucja_pa%C5%84stwowa" title="Egzekucja państwowa">egzekucji państwowej</a> (art. 48, rozdział 1). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="1924–1929"><span id="1924.E2.80.931929"></span>1924–1929</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: 1924–1929" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: 1924–1929"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:SchlesischerAdler.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/SchlesischerAdler.jpg/170px-SchlesischerAdler.jpg" decoding="async" width="170" height="224" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/SchlesischerAdler.jpg/255px-SchlesischerAdler.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/55/SchlesischerAdler.jpg 2x" data-file-width="287" data-file-height="378" /></a><figcaption><i>Schlesischer Adler</i> – order zasługi Republiki Weimarskiej za walkę o Śląsk</figcaption></figure> <p>Lata 1924–1929 nazwano Złotymi – <i><a href="/wiki/Goldene_Zwanziger" title="Goldene Zwanziger">Goldene Zwanziger</a></i>. Mimo wszelkich napięć i konfliktów, młoda demokracja zdawała się odnosić coraz więcej sukcesów. Reforma walutowa i rosnące skutkiem wprowadzenia <a href="/wiki/Plan_Dawesa" title="Plan Dawesa">planu Dawesa</a> strumienie amerykańskich kredytów, doprowadziły do względnej stabilizacji gospodarczej i politycznej. Przyczynił się do tego Stresemann pozostający w kolejnych rządach ministrem spraw zagranicznych, który wspólnie ze swoim francuskim kolegą <a href="/wiki/Aristide_Briand" title="Aristide Briand">Aristidem Briandem</a> prowadził ostrożną politykę zbliżenia. Jednocześnie próbował osiągnąć kroczącą rewizję Traktatu Wersalskiego i ponownie uczynić z Niemiec równoprawnego partnera we wspólnocie międzynarodowej. Przyjęcie do <a href="/wiki/Liga_Narod%C3%B3w" title="Liga Narodów">Ligi Narodów</a> i <a href="/wiki/Traktaty_lokarne%C5%84skie" title="Traktaty lokarneńskie">traktaty z Locarno</a> były pierwszymi sukcesami na tej drodze. Układ berliński o przyjaźni i nieagresji zawarty w 1926 r. z Rosją Sowiecką miał w zamierzeniach ministra być odpowiedzią na, z jednej strony, obawy sowieckie, a z drugiej na krytykę wewnątrzniemiecką, co do zbyt mocnego i jednostronnego zaangażowania Niemiec na zachodzie. Następnymi krokami na drodze pojednania z niedawnymi przeciwnikami wojennymi były zawarcie <a href="/wiki/Pakt_Brianda-Kellogga" title="Pakt Brianda-Kellogga">traktatu Brianda-Kellogga</a> (wyrzeczenie się wojny jako instrumentu polityki) i – mimo oporu prawicy, który doprowadził do referendum – akceptacja <a href="/wiki/Plan_Younga" title="Plan Younga">planu Younga</a> – ostateczne rozwiązanie kwestii reparacji i warunek przedterminowego (względem postanowień <a href="/wiki/Traktat_wersalski" title="Traktat wersalski">traktatu wersalskiego</a>) wycofania wojsk okupacyjnych z Nadrenii. </p><p>Również zawarcie umów gospodarczych z Węgrami, Rumunią i Bułgarią w 1927 wzmocniło akceptację republiki na arenie międzynarodowej. </p><p>W polityce wewnętrznej udało się wciągnąć do współrządzenia nastawioną początkowo wrogo do republiki Niemiecką Narodową Partię Ludową (DNVP). <a href="/wiki/Wybory_prezydenckie_w_Niemczech_w_1925_roku" title="Wybory prezydenckie w Niemczech w 1925 roku">Wybór na prezydenta w 1925</a> marszałka <a href="/wiki/Paul_von_Hindenburg" title="Paul von Hindenburg">Paula von Hindenburga</a>, po śmierci <a href="/wiki/Friedrich_Ebert" title="Friedrich Ebert">Eberta</a> (14,7 mln głosów, <a href="/wiki/Wilhelm_Marx" title="Wilhelm Marx">Wilhelm Marx</a> 13,8 mln, <a href="/wiki/Ernst_Th%C3%A4lmann" title="Ernst Thälmann">Ernst Thälmann</a> 1,9 mln), który przed wyborami zadbał o akceptację Wilhelma II, przyczynił się do stabilizacji. Jednak marszałek nie potrafił ukryć swoich skłonności do restauracji dawnych porządków, co przejawiało się np. w wydanym w 1926 rozporządzeniu dotyczącym flagi państwowej, w którym zezwalał niemieckim przedstawicielstwom za granicą na używanie państwowej flagi czarno-czerwono-złotej oraz dawnej czarno-biało-czerwonej flagi cesarstwa. Natomiast w 1926 wystąpił przeciwko projektowi przepisów wykonawczych do art. 48 konstytucji, które miały w pewnym stopniu ograniczyć uprawnienia prezydenta. </p><p>W sumie lata 1924–1929 były okresem względnej jedynie stabilizacji, podczas którego tylko dwa rządy dysponowały większością w parlamencie, a koalicje zawsze były zagrożone utratą większości. Żaden rząd nie przetrwał pełnej kadencji. Przejawem niestabilności było również to, że rząd częściowo opierał się na ustawie o dekretach. Partie nie poczuwały się do odpowiedzialności za wspólne dobro bardziej niż za swoją klientelę czy własny sukces. W tych latach występował deficyt w handlu zagranicznym, wyrównany krótkoterminowymi kredytami zagranicznymi, który doprowadził w późniejszym okresie do kryzysu gospodarczego, gdy nadszedł termin spłaty kredytów. </p><p>Już wtedy jednak wobec częściowego rozbrojenia modne w Niemczech stały się organizacje paramilitarne – <a href="/wiki/Stahlhelm_(organizacja_paramilitarna)" title="Stahlhelm (organizacja paramilitarna)">Stahlhelm</a> liczył w 1925 r. około 400 tys. członków, <a href="/wiki/Zakon_M%C5%82odych_Niemc%C3%B3w" title="Zakon Młodych Niemców">Zakon Młodoniemiecki</a> – ok. 200 tys. Uchodźcy z terenów przejętych przez Polskę (tj. części Śląska, Pomorza i Wielkopolski) tworzyli organizacje odwetowe, organizowano tzw. <a href="/wiki/Dni_niemieckie" title="Dni niemieckie">Dni niemieckie</a> (<i>Deutsche Tage</i>), wzywano do rewanżu. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="1929–1933"><span id="1929.E2.80.931933"></span>1929–1933</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: 1929–1933" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: 1929–1933"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Bundesarchiv_Bild_146-1983-122-01A,_Wahlpropaganda_der_NSDAP.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Bundesarchiv_Bild_146-1983-122-01A%2C_Wahlpropaganda_der_NSDAP.jpg/220px-Bundesarchiv_Bild_146-1983-122-01A%2C_Wahlpropaganda_der_NSDAP.jpg" decoding="async" width="220" height="138" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Bundesarchiv_Bild_146-1983-122-01A%2C_Wahlpropaganda_der_NSDAP.jpg/330px-Bundesarchiv_Bild_146-1983-122-01A%2C_Wahlpropaganda_der_NSDAP.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Bundesarchiv_Bild_146-1983-122-01A%2C_Wahlpropaganda_der_NSDAP.jpg/440px-Bundesarchiv_Bild_146-1983-122-01A%2C_Wahlpropaganda_der_NSDAP.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="501" /></a><figcaption>Członkowie NSDAP na tle plakatu propagandowego zachęcającego do głosowania na Adolfa Hitlera, lato 1932</figcaption></figure> <p>Wszystkie nadzieje na długoterminową stabilizację niemieckiej demokracji okazały się płonne. Śmierć Gustava Stresemanna w październiku 1929 była początkiem końca republiki. </p><p>Antyrepublikańskie siły w <a href="/wiki/Niemiecka_Narodowa_Partia_Ludowa" title="Niemiecka Narodowa Partia Ludowa">DNVP</a> skupione wokół medialnego potentata <a href="/wiki/Alfred_Hugenberg" title="Alfred Hugenberg">Alfreda Hugenberga</a> przeforsowały swoje stanowisko. Hugenberg wspólnie z <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolfem Hitlerem</a> i <a href="/wiki/Franz_Seldte" title="Franz Seldte">Franzem Seldtem</a> z organizacji żołnierzy frontowych <a href="/wiki/Stahlhelm_(organizacja_paramilitarna)" title="Stahlhelm (organizacja paramilitarna)">Stahlhelm</a> zainicjowali przeprowadzenie referendum przeciwko <a href="/wiki/Plan_Younga" title="Plan Younga">planowi Younga</a>. Referendum było wprawdzie nieważne, otworzyło jednak narodowym socjalistom drogę na salony konserwatywnej burżuazji. </p><p>Decydujące znaczenie dla radykalizacji polityki miał światowy kryzys gospodarczy, który dotknął Niemcy w większym stopniu niż inne państwa europejskie. Po <a href="/wiki/Czarny_czwartek_(1929)" title="Czarny czwartek (1929)">krachu na Wall Street</a> wiele krótkoterminowych kredytów zostało wycofanych z Niemiec, a rząd amerykański zaczął realizować protekcjonistyczną politykę celną (<a href="/wiki/Ustawa_Smoota-Hawleya" title="Ustawa Smoota-Hawleya">ustawa Smoota-Hawleya</a>). W efekcie gospodarka niemiecka uległa zupełnemu rozpadowi. Skazana na własne zasoby niemiecka gospodarka pogrążyła się w głębokim kryzysie. Wskaźnik bezrobocia rósł w postępie geometrycznym<sup id="cite_ref-:0_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-7">[7]</a></sup>. O ile w styczniu 1928 bezrobocie wynosiło ok. 1,8 mln, to pod koniec republiki w 1933 bez pracy pozostawało 6 mln osób. Wiele ludzi żyło na krawędzi egzystencji. W 1932 r. jeden na trzech pracowników był zarejestrowany jako bezrobotny, a na mocno uprzemysłowionych obszarach, jak <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk" title="Śląsk">Śląsk</a> czy <a href="/wiki/Zag%C5%82%C4%99bie_Ruhry" title="Zagłębie Ruhry">Zagłębie Ruhry</a>, ów odsetek był jeszcze wyższy. Bezrobocie nigdy wcześniej nie było tak wysokie, nawet w najtrudniejszym okresie cięć stabilizacji<sup id="cite_ref-:0_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-7">[7]</a></sup>. Pomiędzy 1928 a 1932 r. w największym centrum niemieckiego przemysłu, Berlinie, bezrobocie wzrosło ze 133 000 do 600 000 osób, w Hamburgu, mieście handlowym oraz porcie morskim, z 32 000 do 135 000, a w Dortmundzie, mieście przemysłowym położonym na obszarze Ren–Ruhra, z 12 000 do 65 000<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">[8]</a></sup>. Parlament, rząd i prezydent działali przeciwko sobie, co prowadziło do permanentnego kryzysu rządowego. Wybory i kryzysy gabinetowe następowały coraz szybciej po sobie, na czym korzystały radykalne partie, przede wszystkim <a href="/wiki/Narodowosocjalistyczna_Niemiecka_Partia_Robotnik%C3%B3w" title="Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników">NSDAP</a>, zdobywające coraz większe poparcie. </p><p>W marcu 1930 z powodu różnic poglądów na kwestię niewielkiego zwiększenia składek na ubezpieczenie bezrobotnych rozpadła się koalicja kierowana przez socjaldemokratę <a href="/wiki/Hermann_M%C3%BCller" title="Hermann Müller">Hermanna Müllera</a>. Prezydent Hindenburg mianował kanclerzem polityka centrum <a href="/wiki/Heinrich_Br%C3%BCning" title="Heinrich Brüning">Heinricha Brüninga</a>, który powołał rząd mniejszościowy, zależny od zaufania prezydenta. Do takiej decyzji doprowadziły brak zdolnego do działania rządu, jak również niemożliwość osiągnięcia porozumienia przez partie. Sądzono jednak, że nie wyczerpano jeszcze wszystkich możliwości negocjacji. Wymieniono ministrów z <a href="/wiki/Socjaldemokratyczna_Partia_Niemiec" title="Socjaldemokratyczna Partia Niemiec">SPD</a>, co wskazywało na oczekiwany przez prezydenta zwrot na prawo. W skład nowego gabinetu weszli znani politycy z Reichstagu, tacy jak były kanclerz <a href="/wiki/Joseph_Wirth" title="Joseph Wirth">Joseph Wirth</a> z Partii Centrum, <a href="/wiki/Hermann_Dietrich" title="Hermann Dietrich">Hermann Dietrich</a> z Partii Demokratycznej (w lipcu 1930 r. przemianowanej na Partię Państwową), <a href="/w/index.php?title=Martin_Schiele&action=edit&redlink=1" class="new" title="Martin Schiele (strona nie istnieje)">Martin Schiele</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q99432#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q99432">(inne języki)</a></span> z DNVP, <a href="/wiki/Julius_Curtius" title="Julius Curtius">Julius Curtius</a> z Partii Ludowej oraz <a href="/w/index.php?title=Johann_Viktor_Bredt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Johann Viktor Bredt (strona nie istnieje)">Johann Viktor Bredt</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q72932#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q72932">(inne języki)</a></span> z Partii Ekonomicznej<sup id="cite_ref-:1_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-9">[9]</a></sup>. </p><p><a href="/wiki/Heinrich_Br%C3%BCning" title="Heinrich Brüning">Heinrich Brüning</a> planował zmienić konstytucję, zmniejszając uprawnienia Reichstagu oraz łącząc urzędy kanclerza Rzeszy i ministra-prezydenta Prus w swych rękach, tym samym pozbawiając socjaldemokratów ich dominującej pozycji w największym kraju związkowym. Brüning nie cieszył się dostatecznym poparciem Hindenburga, żeby wcielić swe pomysły w życie. Brüning zaczął również ograniczać prawa demokratyczne oraz swobody obywatelskie<sup id="cite_ref-:1_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-:1-9">[9]</a></sup>. </p><p>Dekrety nadzwyczajne <a href="/wiki/Promulgacja" title="Promulgacja">promulgowane</a> 5 czerwca i 6 października 1931 r., na wiele sposobów zmniejszyły świadczenia dla bezrobotnych. Brüning skrócił okres, przez który można było je pobierać i narzucił sprawdzanie zasadności roszczeń w znacznie większej liczbie przypadków<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10">[10]</a></sup>. W obliczu odpływu zagranicznych funduszy z niemieckiej gospodarki wiosną oraz latem 1931 r., spłaty reparacji, a także inne międzynarodowe ruchy kapitału, zostały zawieszone przez <a href="/wiki/Moratorium_Hoovera" title="Moratorium Hoovera">Moratorium Hoovera</a> ogłoszone 20 czerwca 1931 roku<sup id="cite_ref-:1_9-2" class="reference"><a href="#cite_note-:1-9">[9]</a></sup>. </p><p>Brüning pragnął uzdrowienia finansów państwa, w tym celu złożył projekt ustawy o gwarancjach finansowych, przy czym ustawa zawierała także specjalny podatek na rzecz gmin. Wywołało to sprzeciw wśród partii, zwłaszcza SPD i DNVP, które nie mogły zaakceptować odprowadzania podatku, i tym samym wspierania określonej grupy ludzi. Druga część ustawy została odrzucona głosami SPD, KPD, NSDAP i niektórych posłów DNVP. W tej sytuacji rząd wprowadził ustawy z pominięciem Reichstagu w formie zarządzenia wyjątkowego w porozumieniu z prezydentem. Na wypadek odrzucenia przez parlament zarządzenia wyjątkowego, do czego, według konstytucji miał prawo, kanclerz miał w teczce dyspozycję rozwiązania parlamentu przygotowaną przez prezydenta. Jednak parlament nie mógł zgodzić się na przyjęcie zarządzenia wyjątkowego, przez co został rozwiązany. </p><p>Nowe wybory odbyły się 14 września 1930 i dały narodowym socjalistom poważny wzrost – stali się drugą partią w parlamencie, przechodząc z 2,6% (12 miejsc) na 18,3% głosów (107 miejsc). Partia Centrum, główna siła wyborcza stojąca za rządem Brüninga, zwiększyła liczbę swoich głosów z 3,7 mln do 4,1 mln, a co za tym idzie zwiększyła także liczbę miejsc w Reichstagu, z 62 do 68. Główni przeciwnicy Brüninga, socjaldemokraci, zanotowali spadek ze 153 do 143 miejsc, ale nadal byli największym ugrupowaniem w zgromadzeniu ustawodawczym<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11">[11]</a></sup>. Koalicja zaczęła się rozmywać, a Reichstag stawał się coraz bardziej forum agitacji prawicowych i lewicowych przeciwników republiki. </p><p>Zaufanie do demokracji i republiki spadało w niepohamowanym tempie. Republikę obwiniano o doprowadzenie do złej sytuacji gospodarczej. Wołania o „silnego człowieka”, który doprowadzi Rzeszę do dawnej potęgi, były coraz głośniejsze. </p><p>Naprzeciw tym żądaniom wychodzili szczególnie narodowi socjaliści, którzy przy pomocy umiejętnej propagandy i skupieniu uwagi na osobie Hitlera sugerowali, że taki „silny człowiek” istnieje. Potrafili pozyskiwać masy poprzez organizowanie olbrzymich imprez i stosowanie najnowszych technik walki wyborczej, np. konsekwentne odwoływanie się do emocji. Ataki Hitlera kierowały się przeciwko wszystkiemu, co łączyło się z „układem weimarskim”: od systemu partyjnego, składającego się z wielu małych partii i odłamów po demokratyczno-parlamentarną podstawę ustroju. </p><p>Ale nie tylko prawica była coraz silniejsza. <span class="need_ref" style="text-decoration: underline dotted grey;" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2014-04">Przyjaźnie nastawieni do republiki socjaldemokraci, w przeciwieństwie do liberałów, nie tracili głosów</span><sup class="noprint" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2014-04">[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]</sup>. Komunistyczna Partia Niemiec (KPD) zyskiwała za to poparcie i stawała się istotną siłą w parlamencie i na ulicy. Już od dawna walka toczona była nie tylko metodami politycznymi, niektóre wydarzenia nosiły wszelkie znamiona wojny domowej. Poczynając od narodowych socjalistów, partie organizowały swoje siły bojowe, <a href="/wiki/Narodowosocjalistyczna_Niemiecka_Partia_Robotnik%C3%B3w" title="Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników">NSDAP</a>: Oddziały Szturmowe <a href="/wiki/Sturmabteilung" title="Sturmabteilung">SA</a>, Sztafety Ochronne <a href="/wiki/Schutzstaffel" title="Schutzstaffel">SS</a>, <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Niemiec" title="Komunistyczna Partia Niemiec">KPD</a>: <a href="/wiki/Roter_Frontk%C3%A4mpferbund" title="Roter Frontkämpferbund">Czerwony Związek Bojowników Frontowych</a>, ale także socjaldemokraci: <a href="/w/index.php?title=Zwi%C4%85zek_Republika%C5%84skich_%C5%BBo%C5%82nierzy_Frontowych&action=edit&redlink=1" class="new" title="Związek Republikańskich Żołnierzy Frontowych (strona nie istnieje)">Związek Republikańskich Żołnierzy Frontowych</a> (zwany później Żelaznym Frontem). Chaotyczne sceny przemocy dodawały narodowym socjalistom poparcia, mimo że często byli za nie odpowiedzialni, ale Hitler coraz częściej mógł wkraczać w bieg wydarzeń i przywracać porządek. </p><p>Aby ograniczyć wzrost poparcia skrajnych partii prawicowych, SPD w znacznym stopniu tolerowała oszczędnościowo-deflacyjną politykę Brüninga polegającą na redukcji wydatków socjalnych, która jednak w krótkiej perspektywie zaostrzyła jeszcze bardziej kryzys polityczny. 11 listopada 1931 nacjonalistyczna prawica zjednoczyła się pod szyldem <a href="/wiki/Front_harzburski" title="Front harzburski">Frontu harzburskiego</a>. W odpowiedzi na to organizacje wierne republice utworzyły <a href="/wiki/Front_%C5%BBelazny" title="Front Żelazny">Front Żelazny</a>. </p><p>Na rok 1932 wyznaczone były wybory prezydenta. Charakterystyczne dla sytuacji w republice było to, że żaden z kandydatów, Thälmann, Hitler czy Hindenburg, nie był demokratą. Partie środka, łącznie z SPD, popierały Hindenburga, aby zapobiec zwycięstwu Hitlera. Brüning po uchyleniu rozporządzenia o pomocy dla terenów na wschodzie, co było mocno krytykowane przez posiadaczy ziemskich, do których należał również <a href="/wiki/Paul_von_Hindenburg" title="Paul von Hindenburg">Hindenburg</a>, popadł w niełaskę u prezydenta. <a href="/wiki/Wybory_prezydenckie_w_Niemczech_w_1932_roku" title="Wybory prezydenckie w Niemczech w 1932 roku">Wybory prezydenckie w 1932 r.</a> wygrał ponowie Paul von Hindenburg, jednak Hitler w pierwszej i drugiej turze zajął drugie miejsce. </p><p>Latem 1932 wzmogły się krwawe demonstracje i starcia uliczne między partyjnymi bojówkami nazistów i komunistów, których ofiarą padały dziennie dziesiątki ludzi. Sytuacji nie zdołał uspokoić kanclerz Heinrich Brüning, który nie był w stanie wcielić w życie dekretu Rady Ministrów o rozwiązaniu SA, SS i innych paramilitarnych organizacji narodowych socjalistów. Bezradny był również kolejny niemiecki rząd kierowany przez <a href="/wiki/Franz_von_Papen" title="Franz von Papen">Franza von Papena</a>. W tej sytuacji <a href="/wiki/Wybory_parlamentarne_w_Republice_Weimarskiej_w_lipcu_1932_roku" title="Wybory parlamentarne w Republice Weimarskiej w lipcu 1932 roku">w lipcu 1932 doszło do przedterminowych wyborów parlamentarnych</a>. W wyborach tych NSDAP uzyskała rekordowe 37,4% poparcia, co uczyniło ją najsilniejszym stronnictwem w Reichstagu. Nie miała jednak wystarczającej większości, by samodzielnie rządzić. Ponieważ partiom nie udało się sformować koalicji, prezydent Hindenburg rozwiązał parlament i wyznaczył <a href="/wiki/Wybory_parlamentarne_w_Republice_Weimarskiej_w_listopadzie_1932_roku" title="Wybory parlamentarne w Republice Weimarskiej w listopadzie 1932 roku">kolejne wybory na listopad 1932</a>. Listopadowe wybory wygrała ponownie NSDAP, uzyskując jednak mniej głosów niż w lipcu – 33,1%. Większe poparcie zdobyła natomiast DNVP (10,7% zamiast 7,4%) oraz komuniści (16,9% zamiast 14,6%). Spadło poparcie dla partii katolickich i socjaldemokracji. Prezydentowi nie pozostało nic innego, jak udzielić dymisji <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Franza_von_Papena" title="Rząd Franza von Papena">rządowi Franza von Papena</a>. Na jego miejsce powołał w grudniu 1932 generała <a href="/wiki/Kurt_von_Schleicher" title="Kurt von Schleicher">Kurta von Schleichera</a>. Nowy kanclerz nie chciał dopuścić do rządów nazistów ani komunistów. Kiedy zażądał od prezydenta kolejnego rozwiązania Reichstagu oraz zdelegalizowania NSDAP i KPD, Hindenburg 28 stycznia 1933 zdymisjonował go, a dwa dni później powołał nowy rząd z Adolfem Hitlerem na czele. Miał on charakter koalicyjny. W jego składzie znalazło się początkowo tylko trzech nazistów: poza samym kanclerzem byli to <a href="/wiki/Hermann_G%C3%B6ring" title="Hermann Göring">Hermann Göring</a>, który został ministrem bez teki, i <a href="/wiki/Wilhelm_Frick" title="Wilhelm Frick">Wilhelm Frick</a>, który objął tekę ministra spraw wewnętrznych. Reszta resortów została rozdzielona pomiędzy DNVP i kandydatów bezpartyjnych. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Bundesarchiv_Bild_183-S38324,_Tag_von_Potsdam,_Adolf_Hitler,_Paul_v._Hindenburg.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Bundesarchiv_Bild_183-S38324%2C_Tag_von_Potsdam%2C_Adolf_Hitler%2C_Paul_v._Hindenburg.jpg/220px-Bundesarchiv_Bild_183-S38324%2C_Tag_von_Potsdam%2C_Adolf_Hitler%2C_Paul_v._Hindenburg.jpg" decoding="async" width="220" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Bundesarchiv_Bild_183-S38324%2C_Tag_von_Potsdam%2C_Adolf_Hitler%2C_Paul_v._Hindenburg.jpg/330px-Bundesarchiv_Bild_183-S38324%2C_Tag_von_Potsdam%2C_Adolf_Hitler%2C_Paul_v._Hindenburg.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Bundesarchiv_Bild_183-S38324%2C_Tag_von_Potsdam%2C_Adolf_Hitler%2C_Paul_v._Hindenburg.jpg/440px-Bundesarchiv_Bild_183-S38324%2C_Tag_von_Potsdam%2C_Adolf_Hitler%2C_Paul_v._Hindenburg.jpg 2x" data-file-width="1920" data-file-height="1400" /></a><figcaption>Spotkanie prezydenta Paula von Hindenburga i kanclerza Adolfa Hitlera w Poczdamie przed inauguracyjnym posiedzeniem nowo wybranego Reichstagu, 21 marca 1933</figcaption></figure> <p>Hitlerowi udało się przekonać Hindenburga, aby ten ponownie rozwiązał parlament i rozpisał nowe wybory na marzec 1933. W międzyczasie doszło jednak do wydarzeń, które wstrząsnęły niemiecką sceną polityczną: w nocy z 27 na 28 lutego 1933 w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach <a href="/wiki/Po%C5%BCar_Reichstagu" title="Pożar Reichstagu">spłonął budynek Reichstagu</a>. Narodowi socjaliści oskarżyli o jego podpalenie <a href="/wiki/Holandia" title="Holandia">holenderskiego</a> <a href="/wiki/Komunizm" title="Komunizm">komunistę</a> <a href="/wiki/Marinus_van_der_Lubbe" title="Marinus van der Lubbe">Marinusa van der Lubbego</a>, ujętego na miejscu zdarzenia oraz prominentnych działaczy partii <a href="/wiki/Komunizm" title="Komunizm">komunistycznej</a>: <a href="/wiki/Ernst_Torgler" title="Ernst Torgler">Ernsta Torglera</a> (przewodniczącego frakcji <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Niemiec" title="Komunistyczna Partia Niemiec">KPD</a> w <a href="/wiki/Reichstag" title="Reichstag">Reichstagu</a>) oraz członków <a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarod%C3%B3wka_Komunistyczna" title="Międzynarodówka Komunistyczna">Kominternu</a>, <a href="/wiki/Bu%C5%82garia" title="Bułgaria">Bułgarów</a>: <a href="/wiki/Georgi_Dimitrow" title="Georgi Dimitrow">Georgiego Dimitrowa</a> (późniejszego sekretarza generalnego Kominternu (1934–1943) i po <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojnie światowej</a> komunistycznego premiera <a href="/wiki/Ludowa_Republika_Bu%C5%82garii" title="Ludowa Republika Bułgarii">Bułgarii</a>), <a href="/wiki/B%C5%82agoj_Popow" title="Błagoj Popow">Błagoja Popowa</a> i <a href="/w/index.php?title=Wassil_Tanew&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wassil Tanew (strona nie istnieje)">Wassila Tanewa</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q822723#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q822723">(inne języki)</a></span>. Niezależnie jednak od tego, jaka była prawdziwa przyczyna pożaru i kto był jego faktycznym sprawcą, było to wydarzenie ze wszech miar korzystne dla nazistów. Pożar Reichstagu dał bowiem NSDAP pretekst do dalszej radykalizacji poglądów oraz użycia aparatu przymusu przeciwko komunistom i szeroko pojętej lewicy. Prezydent Hindenburg został nakłoniony przez Hitlera do wydania już 28 lutego w trybie art. 48 <a href="/wiki/Konstytucja_weimarska" title="Konstytucja weimarska">konstytucji weimarskiej</a> dekretu „O ochronie narodu i państwa” (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> <i>Verordnung zum Schutz von Volk und Staat</i>), który zawieszał podstawowe prawa i wolności obywatelskie, m.in. tajemnicę korespondencji, wolność zgromadzeń, wolność prasy, nietykalność osobistą obywateli i ich mieszkań. Służby policyjne otrzymały niezwykle szerokie uprawnienia, w tym możliwość stosowania tzw. „aresztu prewencyjnego”, czyli zatrzymywania i więzienia bez konkretnej przyczyny. Jeszcze tej samej nocy skonfiskowana została cała komunistyczna prasa. W <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlinie</a> aresztowano 1500 członków KPD – w tym wszystkich deputowanych komunistycznej frakcji parlamentarnej Reichstagu. Policji nie udało się jednak pojmać przywódców partii, którzy odbywali tajną naradę w nieznanym miejscu. Ponieważ Marinus van der Lubbe w złożonych przez siebie w toku śledztwa wyjaśnieniach stwierdził, że utrzymywał kontakty także z SPD, również socjaldemokraci padli ofiarą nazistowskich represji. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Koniec_Republiki_Weimarskiej_(1933–1934)"><span id="Koniec_Republiki_Weimarskiej_.281933.E2.80.931934.29"></span>Koniec Republiki Weimarskiej (1933–1934)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Koniec Republiki Weimarskiej (1933–1934)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Koniec Republiki Weimarskiej (1933–1934)"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W <a href="/wiki/Wybory_parlamentarne_w_Republice_Weimarskiej_w_marcu_1933_roku" title="Wybory parlamentarne w Republice Weimarskiej w marcu 1933 roku">wyborach do Reichstagu w marcu 1933</a> ponownie zwyciężyli naziści, zdobywając aż 43,9% głosów. Po wyborach nowo wybrani deputowani <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Niemiec" title="Komunistyczna Partia Niemiec">KPD</a> nie zostali dopuszczeni do udziału w pracach Reichstagu, a 15 marca 1933, jeszcze przed pierwszym posiedzeniem, ich mandaty zostały unieważnione<sup id="cite_ref-Wichert32_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-Wichert32-12">[12]</a></sup>. Tego samego dnia w <a href="/wiki/Poczdam" title="Poczdam">Poczdamie</a> miała miejsce proklamacja powstania <a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">III Rzeszy</a> przez <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolfa Hitlera</a>. Rząd hitlerowski specjalnym rozporządzeniem wydanym na podstawie prezydenckiego dekretu o ochronie narodu i państwa wprowadził zakaz używania symboli Republiki Weimarskiej, w tym <a href="/wiki/Flaga_Niemiec" title="Flaga Niemiec">czarno-czerwono-żółtej flagi państwowej</a> i przywrócił <a href="/wiki/Czarno-bia%C5%82o-czerwona_flaga_Niemiec" title="Czarno-biało-czerwona flaga Niemiec">czarno-biało-czerwoną flagę</a> <a href="/wiki/Cesarstwo_Niemieckie" title="Cesarstwo Niemieckie">Cesarstwa Niemieckiego (II Rzeszy)</a> sprzed 1919 roku jako jedną z dwóch flag nowego państwa niemieckiego, które miały być odtąd wywieszane obok siebie – tą drugą stała się <a href="/wiki/Flaga_III_Rzeszy" title="Flaga III Rzeszy">flaga NSDAP</a> ze <a href="/wiki/Swastyka" title="Swastyka">swastyką</a>, co miało symbolizować zespolenie starej tradycji państwowej z ruchem nazistowskim. 21 marca w poczdamskim kościele garnizonowym odbyło się posiedzenie <a href="/wiki/Reichstag" title="Reichstag">Reichstagu</a> bez udziału <a href="/wiki/Socjaldemokracja" title="Socjaldemokracja">socjaldemokratów</a> i <a href="/wiki/Komunizm" title="Komunizm">komunistów</a><sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13">[13]</a></sup>, transmitowane przez radio na całe <a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemcy</a>, na którym prezydent <a href="/wiki/Paul_von_Hindenburg" title="Paul von Hindenburg">Paul von Hindenburg</a> powierzył przywódcy <a href="/wiki/Narodowosocjalistyczna_Niemiecka_Partia_Robotnik%C3%B3w" title="Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników">NSDAP</a> misję utworzenia nowego rządu. Zwycięska NSDAP utworzyła koalicję z <a href="/wiki/Niemiecka_Narodowa_Partia_Ludowa" title="Niemiecka Narodowa Partia Ludowa">DNVP</a> i w ten sposób mogła swobodnie rządzić bezwzględną większością 340 deputowanych (po unieważnieniu mandatów komunistów parlament liczył 566 deputowanych zamiast pierwotnych 647). Hitler nie zamierzał jednak na tym poprzestać. W jego planach było skupienie pełni władzy w swoich rękach poprzez uchwalenie tzw. „<a href="/wiki/Ustawa_o_pe%C5%82nomocnictwach" title="Ustawa o pełnomocnictwach">Ustawy o pełnomocnictwach</a>” (niem. <i>Ermächtigungsgesetz</i>), która zezwalałaby rządowi, a w rzeczywistości kanclerzowi, na uchwalanie ustaw bez udziału Reichstagu. Z pewnymi wyjątkami, ustawy takie mogłyby nawet odbiegać od <a href="/wiki/Konstytucja_weimarska" title="Konstytucja weimarska">konstytucji Republiki Weimarskiej</a><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14">[14]</a></sup>. Aby przegłosować ustawę o pełnomocnictwach, naziści potrzebowali większości 2/3 głosów w Reichstagu, wymaganej do zmiany konstytucji. W celu jej osiągnięcia, poza wyeliminowaniem KPD, musieli uzyskać także poparcie partii centrowych, przede wszystkim <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_katolicki" title="Kościół katolicki">katolickiej</a> <a href="/wiki/Niemiecka_Partia_Centrum" title="Niemiecka Partia Centrum">Partii Centrum</a>. To właśnie od jej głosów <i><a href="/wiki/De_facto" title="De facto">de facto</a></i> zależało przeforsowanie omawianej ustawy<sup id="cite_ref-Wichert32_12-1" class="reference"><a href="#cite_note-Wichert32-12">[12]</a></sup>. </p><p>Głosowanie nad ustawą o pełnomocnictwach wyznaczono na 23 marca 1933. Na salę obrad nie wpuszczono części deputowanych <a href="/wiki/Socjaldemokratyczna_Partia_Niemiec" title="Socjaldemokratyczna Partia Niemiec">SPD</a>. Co więcej, Partia Centrum dysponująca 73 mandatami postanowiła zagłosować za przyjęciem ustawy razem z NSDAP i DNVP. Jej deputowanych zastraszano, a niektórzy obawiali się, iż w przypadku sprzeciwu zostaną zabici. Projekt Hitlera poparły także mniejsze ugrupowania – czy to z przekonania, czy z obawy o swoje bezpieczeństwo. W konsekwencji ustawę o pełnomocnictwach przyjęto przy 444 głosach za i 94 głosach przeciw, oddanych przez obecnych na sali deputowanych SPD<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15">[15]</a></sup>. W ten sposób <a href="/wiki/Dyktatura" title="Dyktatura">dyktatura</a> <a href="/wiki/Narodowy_socjalizm" class="mw-redirect" title="Narodowy socjalizm">nazistowska</a> została prawnie usankcjonowana przez Reichstag. Kilka miesięcy później, 14 lipca 1933, <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Adolfa_Hitlera" title="Rząd Adolfa Hitlera">rząd Hitlera</a> przyjął ustawę zakazującą działalności wszystkich partii politycznych, z wyjątkiem NSDAP<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16">[16]</a></sup>, a w kolejnych <a href="/wiki/Wybory_parlamentarne_w_III_Rzeszy_w_listopadzie_1933_roku" title="Wybory parlamentarne w III Rzeszy w listopadzie 1933 roku">„wyborach”, które miały miejsce w listopadzie 1933</a>, partia nazistowska zdobyła 92% głosów oraz wszystkie miejsca w parlamencie. Chociaż Reichstag formalnie funkcjonował aż do upadku III Rzeszy, był tylko organem fasadowym, pozbawionym realnej władzy<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17">[17]</a></sup>. W ciągu następnych 12 lat swojego istnienia zwoływany był sporadycznie, wyłącznie w celu wysłuchania przemówień Hitlera lub <a href="/wiki/Aklamacja" title="Aklamacja">jednomyślnego przyjęcia</a> proponowanych przez niego projektów ustaw. Druga izba niemieckiego parlamentu, Reichsrat, została zlikwidowana 14 lutego 1934 na mocy ustawy „O zniesieniu Reichsratu” (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> <i>Gesetz über die Aufhebung des Reichsrats</i>)<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18">[18]</a></sup>. Ustawa ta została uchwalona przez rząd Rzeszy, co było jawnym naruszeniem ustawy o pełnomocnictwach, która chociaż pozwalała rządowi na uchwalanie ustaw sprzecznych z konstytucją, to jednak jednocześnie w art. 2 wyraźnie zabraniała mu likwidowania którejkolwiek z izb parlamentu, a także instytucji rządu i prezydenta Rzeszy. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Enabling_Act_in_colour.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Enabling_Act_in_colour.jpg/220px-Enabling_Act_in_colour.jpg" decoding="async" width="220" height="152" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Enabling_Act_in_colour.jpg/330px-Enabling_Act_in_colour.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Enabling_Act_in_colour.jpg/440px-Enabling_Act_in_colour.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="551" /></a><figcaption>Adolf Hitler wygłasza przemówienie uzasadniające ustawę o pełnomocnictwach z mównicy <a href="/wiki/Krolloper" title="Krolloper">Krolloper</a>, która pełniła funkcję <a href="/wiki/Reichstag" title="Reichstag">Reichstagu</a>, 23 marca 1933 r. (prawdziwy <a href="/wiki/Gmach_parlamentu_Rzeszy_w_Berlinie" title="Gmach parlamentu Rzeszy w Berlinie">budynek Reichstagu</a> <a href="/wiki/Po%C5%BCar_Reichstagu" title="Pożar Reichstagu">spłonął w nocy z 27 na 28 lutego 1933 r.</a>)</figcaption></figure> <p>Dyktatura wodza była nie do pogodzenia z tradycyjnie <a href="/wiki/Federacja" title="Federacja">federacyjnym</a> ustrojem terytorialnym Rzeszy. Dlatego też w krótkim czasie po objęciu władzy naziści przystąpili do procesu skrajnej <a href="/wiki/Centralizacja" title="Centralizacja">centralizacji</a> i unifikacji struktur państwowych, nazywanego też glajszachtowaniem (od niem. <i><a href="/wiki/Gleichschaltung" title="Gleichschaltung">Gleichschaltung</a></i>). 31 marca 1933 r. w tymczasowej ustawie o ujednoliceniu krajów z Rzeszą zarządzono rozwiązanie wszystkich parlamentów krajowych – <a href="/wiki/Landtag" class="mw-disambig" title="Landtag">Landtagów</a>. Nowe składy powołano bez wyborów, proporcjonalnie do wyników głosowania w wyborach do Reichstagu, ale z wyłączeniem reprezentantów komunistów, co przeważnie dawało absolutną większość NSDAP<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19">[19]</a></sup>. Tydzień później w drugiej ustawie o ujednoliceniu ustanowiono jako zwierzchnią władzę w krajach związkowych <a href="/wiki/Namiestnik_Rzeszy" title="Namiestnik Rzeszy">namiestników Rzeszy</a> (niem. <i>Reichsstatthalter</i>), którymi zostawali z reguły miejscowi regionalni szefowie NSDAP – <a href="/wiki/Gauleiter" title="Gauleiter">gauleiterzy</a><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20">[20]</a></sup>. Wyjątek stanowił największy kraj związkowy – <a href="/wiki/Wolne_Pa%C5%84stwo_Prusy" title="Wolne Państwo Prusy">Prusy</a>, gdzie obowiązki namiestnika przejął sam kanclerz. Ostateczna likwidacja federalizmu nastąpiła na mocy ustawy „O przebudowie Rzeszy” (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> <i>Gesetz über den Neuaufbau des Reichs</i>), przyjętej przez Reichstag 30 stycznia 1934<sup id="cite_ref-konstytucja_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-konstytucja-1">[1]</a></sup>, która formalnie przekształciła państwo niemieckie z federacyjnego w <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_unitarne" title="Państwo unitarne">unitarne</a><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21">[21]</a></sup>. Dotychczasowe „suwerenne prawa” krajów związkowych, tzn. kompetencje zastrzeżone konstytucyjnie dla ich właściwości, przejęła Rzesza. Dawne kraje związkowe stały się odtąd zwykłymi jednostkami administracyjnymi. Rozwiązano ustanowione w marcu poprzedniego roku namiastki Landtagów, rządy krajowe zostały podporządkowane rządowi Rzeszy, a namiestnicy ministrowi spraw wewnętrznych<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22">[22]</a></sup>. Rząd Rzeszy uzyskał również prawo „wydania nowej ustawy konstytucyjnej”, której ostatecznie nigdy nie wprowadzono. Przez cały okres istnienia III Rzeszy, aż do 1945 r., formalnie obowiązywała konstytucja weimarska. Nie miała ona już jednak żadnego praktycznego znaczenia. </p><p>1 sierpnia 1934, w obliczu zbliżającej się śmierci prezydenta Paula von Hindenburga, rząd Hitlera przyjął ustawę „O głowie państwa w Rzeszy Niemieckiej” (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> <i>Gesetz über das Staatsoberhaupt des Deutschen Reichs</i>), która przewidywała, że po śmierci Hindenburga urząd prezydenta zostanie połączony z urzędem kanclerza, a jego uprawnienia przekazane wskazanemu w ustawie z imienia i nazwiska Adolfowi Hitlerowi jako wodzowi i kanclerzowi Rzeszy (niem. <i><a href="/wiki/F%C3%BChrer" title="Führer">Führer und Reichskanzler</a></i>)<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23">[23]</a></sup>. Działania te stanowiły kolejne naruszenie ustawy o pełnomocnictwach; niemniej jednak w praktyce nikt nie mógł ich zakwestionować, gdyż art. 2 nie przewidywał żadnych środków zaradczych w przypadku jakichkolwiek jego naruszeń, a istnienie jakiejkolwiek opozycji politycznej w tych warunkach było niemożliwe. Następnego dnia Hindenburg zmarł, a Hitler ogłosił, że zgodnie z nowym prawem przejął obowiązki prezydenta. Od tej pory stał się najwyższą instancją władzy, niepodlegającą jakiejkolwiek kontroli. To on teraz stanowił wszelkie normy, był źródłem prawa i w konsekwencji stał ponad prawem. Potwierdzeniem tego stanu rzeczy było zorganizowane 19 sierpnia w atmosferze terroru referendum, w którym 90% głosujących opowiedziało się za przekazaniem Hitlerowi obowiązków prezydenta. Stanowiło to ukoronowanie procesu budowy w Niemczech totalitarnego <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_faszystowskie" title="Państwo faszystowskie">państwa faszystowskiego</a> i zniszczenie ostatnich pozostałości Republiki Weimarskiej. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przywódcy_republiki"><span id="Przyw.C3.B3dcy_republiki"></span>Przywódcy republiki</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Przywódcy republiki" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przywódcy republiki"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kanclerze">Kanclerze</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Kanclerze" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kanclerze"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ol><li><a href="/wiki/Friedrich_Ebert" title="Friedrich Ebert">Friedrich Ebert</a> (<a href="/wiki/Socjaldemokratyczna_Partia_Niemiec" title="Socjaldemokratyczna Partia Niemiec">SPD</a>) 1918–1919</li> <li><a href="/wiki/Philipp_Scheidemann" title="Philipp Scheidemann">Philipp Scheidemann</a> (<a href="/wiki/Socjaldemokratyczna_Partia_Niemiec" title="Socjaldemokratyczna Partia Niemiec">SPD</a>) 1919</li> <li><a href="/wiki/Gustav_Bauer" title="Gustav Bauer">Gustav Bauer</a> (<a href="/wiki/Socjaldemokratyczna_Partia_Niemiec" title="Socjaldemokratyczna Partia Niemiec">SPD</a>) 1919–1920</li> <li><a href="/wiki/Hermann_M%C3%BCller" title="Hermann Müller">Hermann Müller</a> (<a href="/wiki/Socjaldemokratyczna_Partia_Niemiec" title="Socjaldemokratyczna Partia Niemiec">SPD</a>) 1920</li> <li><a href="/wiki/Konstantin_Fehrenbach" title="Konstantin Fehrenbach">Konstantin Fehrenbach</a> (<a href="/wiki/Niemiecka_Partia_Centrum" title="Niemiecka Partia Centrum">Partia Centrum</a>) 1920–1921</li> <li><a href="/wiki/Joseph_Wirth" title="Joseph Wirth">Joseph Wirth</a> (<a href="/wiki/Niemiecka_Partia_Centrum" title="Niemiecka Partia Centrum">Partia Centrum</a>) 1921–1922</li> <li><a href="/wiki/Wilhelm_Cuno" title="Wilhelm Cuno">Wilhelm Cuno</a> 1922–1923</li> <li><a href="/wiki/Gustav_Stresemann" title="Gustav Stresemann">Gustav Stresemann</a> (<a href="/wiki/Niemiecka_Partia_Ludowa" title="Niemiecka Partia Ludowa">DVP</a>) 1923</li> <li><a href="/wiki/Wilhelm_Marx" title="Wilhelm Marx">Wilhelm Marx</a> (<a href="/wiki/Niemiecka_Partia_Centrum" title="Niemiecka Partia Centrum">Partia Centrum</a>) 1923–1925</li> <li><a href="/wiki/Hans_Luther" title="Hans Luther">Hans Luther</a> 1925–1926</li> <li><a href="/wiki/Wilhelm_Marx" title="Wilhelm Marx">Wilhelm Marx</a> (<a href="/wiki/Niemiecka_Partia_Centrum" title="Niemiecka Partia Centrum">Partia Centrum</a>) 1926–1928</li> <li><a href="/wiki/Hermann_M%C3%BCller" title="Hermann Müller">Hermann Müller</a> (<a href="/wiki/Socjaldemokratyczna_Partia_Niemiec" title="Socjaldemokratyczna Partia Niemiec">SPD</a>) 1928–1930</li> <li><a href="/wiki/Heinrich_Br%C3%BCning" title="Heinrich Brüning">Heinrich Brüning</a> (<a href="/wiki/Niemiecka_Partia_Centrum" title="Niemiecka Partia Centrum">Partia Centrum</a>) 1930–1932</li> <li><a href="/wiki/Franz_von_Papen" title="Franz von Papen">Franz von Papen</a> 1932</li> <li><a href="/wiki/Kurt_von_Schleicher" title="Kurt von Schleicher">Kurt von Schleicher</a> 1932–1933</li> <li><a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolf Hitler</a> (<a href="/wiki/Narodowosocjalistyczna_Niemiecka_Partia_Robotnik%C3%B3w" title="Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników">NSDAP</a>) 1933</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Prezydenci">Prezydenci</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Prezydenci" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Prezydenci"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ol><li><a href="/wiki/Friedrich_Ebert" title="Friedrich Ebert">Friedrich Ebert</a> (<a href="/wiki/Socjaldemokratyczna_Partia_Niemiec" title="Socjaldemokratyczna Partia Niemiec">SPD</a>) 1919–1925</li> <li><a href="/wiki/Paul_von_Hindenburg" title="Paul von Hindenburg">Paul von Hindenburg</a> 1925–1933</li></ol> <ul><li><a href="/wiki/Hans_Luther" title="Hans Luther">Hans Luther</a> (<a href="/wiki/Niemiecka_Partia_Ludowa" title="Niemiecka Partia Ludowa">DVP</a>) – tymczasowo po śmierci Eberta w 1925</li> <li><a href="/wiki/Walter_Simons" title="Walter Simons">Walter Simons</a> – tymczasowo po śmierci Eberta w 1925</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="System_prawny">System prawny</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: System prawny" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: System prawny"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>System prawny Niemiec był w owym czasie postępowy, a niemiecka konstytucja była oparta w znacznej części na wzorach liberalnych demokracji, głównie Francji, Wielkiej Brytanii oraz USA i stała się wzorem dla konstytucji fińskiej, litewskiej, łotewskiej, estońskiej i hiszpańskiej. Niemieckie prawodawstwo gwarantowało wolność osobistą, równość wobec prawa, swobodę uczestnictwa w życiu społecznym, prawo zrzeszania się w formie związków i stowarzyszeń, swobodę sumienia i wyznania oraz ochronę własności<sup id="cite_ref-ml_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-ml-24">[24]</a></sup>. Inni za swoistą ciemną plamę na tym uważają urzędowe uznawanie <a href="/wiki/Homoseksualizm" class="mw-redirect" title="Homoseksualizm">homoseksualizmu</a> za chorobę i, w pewnych wypadkach, przestępstwo (w odróżnieniu np. od <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polski</a>, choć trzeba przyznać, iż np. Berlin uznawany był za nie tylko awangardowy i kulturalny ośrodek Europy, ale i tolerancji). Bardziej restrykcyjne prawo i represje w tym względzie występowały w <a href="/wiki/Republika_Federalna_Niemiec_(1949%E2%80%931990)" title="Republika Federalna Niemiec (1949–1990)">RFN</a> do 1969 (w <a href="/wiki/Niemiecka_Republika_Demokratyczna" title="Niemiecka Republika Demokratyczna">NRD</a> do 1968). </p><p>W Republice Weimarskiej zasądzana i wykonywana była <a href="/wiki/Kara_%C5%9Bmierci_w_Niemczech" title="Kara śmierci w Niemczech">kara śmierci</a>. Tylko zdrada i morderstwo były zagrożone najwyższym wymiarem kary, a liczba egzekucji na rok w całym kraju nie przekraczała zazwyczaj od trzech do pięciu. Wyroki wykonywane były przez <a href="/wiki/%C5%9Aci%C4%99cie_(kara)" title="Ścięcie (kara)">ścięcie</a> na <a href="/wiki/Gilotyna" title="Gilotyna">gilotynie</a> (m.in. <a href="/wiki/Bawaria" title="Bawaria">Bawaria</a>, <a href="/wiki/Wirtembergia" title="Wirtembergia">Wirtembergia</a>, <a href="/wiki/Lubeka" title="Lubeka">Lubeka</a>, <a href="/wiki/Hamburg" title="Hamburg">Hamburg</a>, <a href="/wiki/Saksonia" title="Saksonia">Saksonia</a> i część Prus) oraz w niektórych miejscach (Berlinie) <a href="/wiki/Top%C3%B3r" title="Topór">toporem</a>. W pewnym momencie karze śmierci zaczęła się sprzeciwiać <a href="/wiki/Socjaldemokratyczna_Partia_Niemiec" title="Socjaldemokratyczna Partia Niemiec">SPD</a>. Najgłośniejszymi egzekucjami w okresie republiki były dwóch seryjnych morderców, <a href="/wiki/Fritz_Haarmann" title="Fritz Haarmann">Fritza Haarmanna</a> w 1925 w <a href="/wiki/Hanower" title="Hanower">Hanowerze</a> oraz <a href="/wiki/Peter_K%C3%BCrten" title="Peter Kürten">Petera Kürtena</a> w 1931 w <a href="/wiki/Kolonia_(Niemcy)" title="Kolonia (Niemcy)">Kolonii</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Podział_administracyjny"><span id="Podzia.C5.82_administracyjny"></span>Podział administracyjny</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Podział administracyjny" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Podział administracyjny"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W latach 1920–1929 państwo składało się z 18 <a href="/wiki/Kraje_zwi%C4%85zkowe_Niemiec" title="Kraje związkowe Niemiec">krajów związkowych</a>, których korzenie wywodzą się z czasów <a href="/wiki/Cesarstwo_Niemieckie" title="Cesarstwo Niemieckie">Cesarstwa Niemieckiego</a>. Jedynie kraj związkowy <a href="/wiki/Turyngia" title="Turyngia">Turyngia</a> został utworzony w 1920 r. W 1934 r., za rządów <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolfa Hitlera</a>, z krajów związkowych <a href="/w/index.php?title=Mecklenburg-Schwerin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mecklenburg-Schwerin (strona nie istnieje)">Mecklenburg-Schwerin</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q158445#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q158445">(inne języki)</a></span><span class="ExistingWD" style="display:none"><a href="/wiki/Wielkie_Ksi%C4%99stwo_Meklemburgii-Schwerin" title="Wielkie Księstwo Meklemburgii-Schwerin">Wielkie Księstwo Meklemburgii-Schwerin</a></span> i <a href="/w/index.php?title=Mecklenburg-Strelitz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mecklenburg-Strelitz (strona nie istnieje)">Mecklenburg-Strelitz</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q161215#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q161215">(inne języki)</a></span><span class="ExistingWD" style="display:none"><a href="/wiki/Wielkie_Ksi%C4%99stwo_Meklemburgii-Strelitz" title="Wielkie Księstwo Meklemburgii-Strelitz">Wielkie Księstwo Meklemburgii-Strelitz</a></span> utworzono jeden kraj związkowy <a href="/wiki/Meklemburgia" title="Meklemburgia">Meklemburgia</a>. W 1937 r. <a href="/wiki/Lubeka" title="Lubeka">Lubeka</a> stała się częścią Prus. </p> <table> <tbody><tr class="wikitable" style="border:0; background:#fff"> <td><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Deutsches_Reich_1925_b.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Deutsches_Reich_1925_b.png/480px-Deutsches_Reich_1925_b.png" decoding="async" width="480" height="387" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Deutsches_Reich_1925_b.png/720px-Deutsches_Reich_1925_b.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/45/Deutsches_Reich_1925_b.png 2x" data-file-width="945" data-file-height="762" /></a><figcaption>Podział administracyjny Republiki Weimarskiej</figcaption></figure> <table class="wikitable sortable" style="text-align:right"> <caption>Podział administracyjny w 1925 r.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25">[25]</a></sup> </caption> <tbody><tr> <th>Kraj</th> <th data-sort-type="number">Powierzchnia<br />[km²] </th> <th data-sort-type="number">Liczba<br />mieszk. </th> <th data-sort-type="number">Gęstość<br />zaludnienia</th> <th>Stolica </th></tr> <tr> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Anhalt" title="Anhalt">Anhalt</a></td> <td>2 313,58 </td> <td>351 045</td> <td>143</td> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Dessau" title="Dessau">Dessau</a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Badenia" title="Badenia">Badenia</a></td> <td>15 069,87 </td> <td>2 312 500</td> <td>153</td> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Karlsruhe" title="Karlsruhe">Karlsruhe</a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Bawaria" title="Bawaria">Bawaria</a></td> <td>75 996,47 </td> <td>7 379 600</td> <td>97</td> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Monachium" title="Monachium">Monachium</a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:left"><a href="/w/index.php?title=Brunszwik_(kraj_zwi%C4%85zkowy)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Brunszwik (kraj związkowy) (strona nie istnieje)">Brunszwik</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q326029#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q326029">(inne języki)</a></span><span class="ExistingWD" style="display:none"><a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_Brunszwiku" title="Księstwo Brunszwiku">Księstwo Brunszwiku</a></span> </td> <td>3 672,05</td> <td>501 875</td> <td>137</td> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Brunszwik" title="Brunszwik">Brunszwik</a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Brema_(kraj_zwi%C4%85zkowy)" title="Brema (kraj związkowy)">Brema</a></td> <td>257,32 </td> <td>338 846</td> <td>1322</td> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Brema" title="Brema">Brema</a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Hamburg" title="Hamburg">Hamburg</a></td> <td>415,26 </td> <td>1 132 523</td> <td>2775</td> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Hamburg" title="Hamburg">Hamburg</a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Ludowa_Republika_Hesji" title="Ludowa Republika Hesji">Ludowa Republika Hesji</a></td> <td>7 691,93 </td> <td>1 347 279</td> <td>167</td> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Darmstadt" title="Darmstadt">Darmstadt</a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:left"><a href="/w/index.php?title=Lippe_(kraj_zwi%C4%85zkowy)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lippe (kraj związkowy) (strona nie istnieje)">Lippe</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q14551680#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q14551680">(inne języki)</a></span><span class="ExistingWD" style="display:none"><a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_Lippe" title="Księstwo Lippe">Księstwo Lippe</a></span></td> <td>1 215,16 </td> <td>16 648</td> <td>135</td> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Detmold" title="Detmold">Detmold</a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Lubeka" title="Lubeka">Lubeka</a></td> <td>297,71 </td> <td>127 971</td> <td>430</td> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Lubeka" title="Lubeka">Lubeka</a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Wielkie_Ksi%C4%99stwo_Meklemburgii-Schwerin" title="Wielkie Księstwo Meklemburgii-Schwerin">Meklemburgia-Schwerin</a></td> <td>13 126,92 </td> <td>674 045</td> <td>51</td> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Schwerin" title="Schwerin">Schwerin</a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Wielkie_Ksi%C4%99stwo_Meklemburgii-Strelitz" title="Wielkie Księstwo Meklemburgii-Strelitz">Meklemburgia-Strelitz</a></td> <td>2 929,50 </td> <td>110 269</td> <td>38</td> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Neustrelitz" title="Neustrelitz">Neustrelitz</a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Oldenburg_(kraina)" title="Oldenburg (kraina)">Oldenburg</a> </td> <td>6 423,98</td> <td>545 172</td> <td>85</td> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Oldenburg" title="Oldenburg">Oldenburg</a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Wolne_Pa%C5%84stwo_Prusy" title="Wolne Państwo Prusy">Prusy</a></td> <td>292 695,36 </td> <td>38 175 986</td> <td>130</td> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlin</a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Saksonia" title="Saksonia">Saksonia</a></td> <td>14 986,31 </td> <td>4 992 320</td> <td>333</td> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Drezno" title="Drezno">Drezno</a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Schaumburg-Lippe" title="Schaumburg-Lippe">Schaumburg-Lippe</a></td> <td>340,30 </td> <td>48 046</td> <td>141</td> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/B%C3%BCckeburg" title="Bückeburg">Bückeburg</a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Turyngia" title="Turyngia">Turyngia</a></td> <td>11 176,78 </td> <td>1 607 329</td> <td>137</td> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Weimar" title="Weimar">Weimar</a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_Waldecku_i_Pyrmontu" title="Księstwo Waldecku i Pyrmontu">Waldeck</a></td> <td>? </td> <td>?</td> <td>?</td> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Waldeck_(Hesja)" title="Waldeck (Hesja)">Waldeck</a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Wirtembergia" title="Wirtembergia">Wirtembergia</a></td> <td>19 507,63 </td> <td>2 580 235</td> <td>132</td> <td style="text-align:left"><a href="/wiki/Stuttgart" title="Stuttgart">Stuttgart</a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:left"><i><a href="/wiki/Terytorium_Saary" title="Terytorium Saary">Terytorium Saary</a></i></td> <td><i>1 910,49</i> </td> <td><i>768 000</i></td> <td><i>402</i></td> <td style="text-align:left"><i><a href="/wiki/Saarbr%C3%BCcken" title="Saarbrücken">Saarbrücken</a></i> </td></tr> <tr> <th>Rzesza Niemiecka</th> <th>470 026,62 </th> <th>63 156 689</th> <th>134</th> <th><a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlin</a> </th></tr></tbody></table> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Polityka_wype%C5%82niania" title="Polityka wypełniania">polityka wypełniania</a></li> <li><a href="/wiki/Syndrom_weimarski" title="Syndrom weimarski">syndrom weimarski</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-konstytucja-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-konstytucja_1-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-konstytucja_1-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Natalia Maria Tończyk: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://apcz.umk.pl/SIT/article/download/SIT.2014.018/4582/14233">Konstytucja Republiki Weimarskiej z 11 sierpnia 1919 roku jako demokratyczna podstawa prawna totalitarnego państwa</a></i>. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 2014, s. 392.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Konstytucja+Republiki+Weimarskiej+z+11+sierpnia+1919+roku+jako+demokratyczna+podstawa+prawna+totalitarnego+pa%C5%84stwa&rft.aulast=To%C5%84czyk&rft.aufirst=Natalia+Maria&rft.pub=Uniwersytet+Miko%C5%82aja+Kopernika&rft.place=Toru%C5%84&rft.pages=392&rft_id=https%3A%2F%2Fapcz.umk.pl%2FSIT%2Farticle%2Fdownload%2FSIT.2014.018%2F4582%2F14233"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-:2-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:2_2-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:2_2-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:2_2-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Eva-Maria</span><span class="cite-name-initials" title="Eva-Maria" style="display:none">E.M.</span> </span><span class="cite-lastname">Schnurr</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Eva-Maria</span><span class="cite-name-initials" title="Eva-Maria">E.M.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.spiegel.de/geschichte/der-name-des-feindes-a-8ce1b469-0002-0001-0000-000129494116"><i>Der Name des Feindes</i></a>, „Der Spiegel”, 29 września 2014<span class="issn">, <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/2195-1349">2195-1349</a></span><span class="accessdate"> [dostęp 2022-05-26]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=article&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=2014-09-29&rft.issn=2195-1349&rft.jtitle=Der+Spiegel&rft.atitle=Der+Name+des+Feindes&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.spiegel.de%2Fgeschichte%2Fder-name-des-feindes-a-8ce1b469-0002-0001-0000-000129494116" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w czasopiśmie</span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Jerzy Krasuski: <i>Historia Rzeszy Niemieckiej 1871–1945</i>. Poznań: WP, 1985, s. 254. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8321004318" title="Specjalna:Książki/8321004318">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">83-210-0431-8</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Historia+Rzeszy+Niemieckiej+1871%E2%80%931945&rft.aulast=Krasuski&rft.aufirst=Jerzy&rft.pub=WP&rft.place=Pozna%C5%84&rft.pages=254&rft.isbn=8321004318"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 48: O ile jeden z krajów nie spełnia obowiązków, które wkładają nań Konstytucja lub ustawy Rzeszy, Prezydent może, przy pomocy siły zbrojnej Rzeszy, zmusić Kraj ten do wypełniania tych obowiązków. W przypadku poważnego naruszenia lub zagrożenia bezpieczeństwa publicznego i porządku w Rzeszy Niemieckiej, Prezydent Rzeszy może poczynić konieczne zarządzenia w celu przywrócenia publicznego bezpieczeństwa i porządku, a w razie potrzeby uciec się do pomocy siły zbrojnej. W tym celu może on przejściowo zawiesić zupełnie lub częściowo prawa zasadnicze, ustanowione w art. 114, 115, 117, 118, 124 i 153 niniejszej Konstytucji. Wszystkie zarządzenia poczynione na mocy p. 1 i 2 niniejszego artykułu winien Prezydent Rzeszy podać niezwłocznie do wiadomości sejmu Rzeszy. Zarządzenia powyższe winny być uchylone na żądanie sejmu Rzeszy. Rząd krajowy może wydać dla swego terytorium prowizoryczne zarządzenia natury określonej w p. 2 niniejszego artykułu w wypadku, gdyby zwłoka groziła niebezpieczeństwem. Zarządzenia te winny być uchylone na żądanie Prezydenta Rzeszy lub sejmu Rzeszy. Bliższe szczegóły określi ustawa Rzeszy.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Piotr</span><span class="cite-name-initials" title="Piotr" style="display:none">P.</span> </span><span class="cite-lastname">Sobański</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Piotr</span><span class="cite-name-initials" title="Piotr">P.</span></span>, <i>Roszczenia Polski wobec RFN w świetle doktryny niemieckiej</i>, Poznań: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji im. Mieszka I w Poznaniu, 2019, s. 47, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788360038703" title="Specjalna:Książki/9788360038703">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">978-83-60038-70-3</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Pozna%C5%84&rft.aufirst=Piotr&rft.aulast=Soba%C5%84ski&rft.date=2019&rft.isbn=9788360038703&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Roszczenia+Polski+wobec+RFN+w+%C5%9Bwietle+doktryny+niemieckiej&rft.pub=Wydawnictwo+Wy%C5%BCszej+Szko%C5%82y+Pedagogiki+i+Administracji+im.+Mieszka+I+w+Poznaniu" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">Artykuł 53 Prezydent Rzeszy mianuje i odwołuje kanclerza Rzeszy, a na jego wniosek mianuje i odwołuje ministrów Rzeszy. Artykuł 54 Kanclerz Rzeszy i ministrowie Rzeszy mogą sprawować swój urząd, o ile posiadają zaufanie sejmu Rzeszy. Każdy z nich musi ustąpić, jeżeli sejm Rzeszy wyraźną uchwałą cofnie mu swe zaufanie.</span> </li> <li id="cite_note-:0-7"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_7-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_7-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Richard J.</span><span class="cite-name-initials" title="Richard J." style="display:none">R.J.</span> </span><span class="cite-lastname">Evans</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Richard J.</span><span class="cite-name-initials" title="Richard J.">R.J.</span></span>, <i>The Coming of the Third Reich</i>, s. 232–247, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780143034698" title="Specjalna:Książki/9780143034698">ISBN <span class="isbn isbn-do-sprawdzenia">978-0143034698</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Richard+J.&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=The+Coming+of+the+Third+Reich&rft.isbn=978-0143034698&rft.aulast=Evans" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book doi nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Peter D.</span><span class="cite-name-initials" title="Peter D." style="display:none">P.D.</span> </span><span class="cite-lastname">Stachura</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Peter D.</span><span class="cite-name-initials" title="Peter D.">P.D.</span></span> (red.), <i>Unemployment and the Great Depression in Weimar Germany</i>, s. 29–48, <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1007%2F978-1-349-18355-5">10.1007/978-1-349-18355-5</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Unemployment+and+the+Great+Depression+in+Weimar+Germany&rft_id=info%3Adoi%2F10.1007%2F978-1-349-18355-5" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-:1-9"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:1_9-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_9-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_9-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Richard J.</span><span class="cite-name-initials" title="Richard J." style="display:none">R.J.</span> </span><span class="cite-lastname">Evans</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Richard J.</span><span class="cite-name-initials" title="Richard J.">R.J.</span></span>, <i>The Coming of the Third Reich</i>, s. 247–265, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780143034698" title="Specjalna:Książki/9780143034698">ISBN <span class="isbn isbn-do-sprawdzenia">978-0143034698</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Richard+J.&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=The+Coming+of+the+Third+Reich&rft.isbn=978-0143034698&rft.aulast=Evans" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Ludwig</span><span class="cite-name-initials" title="Ludwig" style="display:none">L.</span> </span><span class="cite-lastname">Preller</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Ludwig</span><span class="cite-name-initials" title="Ludwig">L.</span></span>, <i>Sozialpolitik in der Weimarer Republik</i>, s. 165, 440–448<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Ludwig&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Sozialpolitik+in+der+Weimarer+Republik&rft.aulast=Preller" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">R</span><span class="cite-name-initials" title="R" style="display:none">R.</span> </span><span class="cite-lastname">Matthias</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">R</span><span class="cite-name-initials" title="R">R.</span></span>, <i>Das Ende der Parteien 1933</i>, <span class="cite-name-full">E</span><span class="cite-name-initials" title="E" style="display:none">E.</span> <span class="cite-lastname">Morsey</span>, s. 549–554<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=R&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Das+Ende+der+Parteien+1933&rft.aulast=Matthias" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Wichert32-12"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Wichert32_12-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Wichert32_12-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Wojciech Wichert. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wuwr.pl/sfzh/article/view/1396/10247"><em>Ustawa o pełnomocnictwach (Ermächtigungsgesetz) z 23 marca 1933 roku jako katalizator budowy państwa wodzowskiego w Niemczech</em></a>. „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem”. tom 41 (nr 4), s. 32, 2019.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Ustawa+o+pe%C5%82nomocnictwach+%28Erm%C3%A4chtigungsgesetz%29+z+23+marca+1933+roku+jako+katalizator+budowy+pa%C5%84stwa+wodzowskiego+w+Niemczech&rft.jtitle=Studia+nad+Autorytaryzmem+i+Totalitaryzmem&rft.date=2019&rft.volume=tom+41&rft.issue=nr+4&rft.au=Wojciech+Wichert&rft.pages=32&rft_id=https%3A%2F%2Fwuwr.pl%2Fsfzh%2Farticle%2Fview%2F1396%2F10247"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">Zebranie to nie mogło odbyć się w Berlinie, ponieważ gmach parlamentu spłonął miesiąc wcześniej.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.verfassungen.de/de33-45/ermaechtigungsgesetz33.htm">Gesetz zur Behebung der Not von Volk und Reich („Ermächtigungsgesetz”) vom 24. März 1933</a>. verfassungen.de. [dostęp 2022-07-28]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Wojciech Wichert. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wuwr.pl/sfzh/article/view/1396/10247"><em>Ustawa o pełnomocnictwach (Ermächtigungsgesetz) z 23 marca 1933 roku jako katalizator budowy państwa wodzowskiego w Niemczech</em></a>. „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem”. tom 41 (nr 4), s. 38, 2019.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Ustawa+o+pe%C5%82nomocnictwach+%28Erm%C3%A4chtigungsgesetz%29+z+23+marca+1933+roku+jako+katalizator+budowy+pa%C5%84stwa+wodzowskiego+w+Niemczech&rft.jtitle=Studia+nad+Autorytaryzmem+i+Totalitaryzmem&rft.date=2019&rft.volume=tom+41&rft.issue=nr+4&rft.au=Wojciech+Wichert&rft.pages=38&rft_id=https%3A%2F%2Fwuwr.pl%2Fsfzh%2Farticle%2Fview%2F1396%2F10247"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.verfassungen.de/de33-45/parteien33.htm">Gesetz gegen die Neubildung von Parteien. vom 14. Juli 1933.</a>. verfassungen.de. [dostęp 2022-07-13]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Wojciech Wichert. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wuwr.pl/sfzh/article/view/1396/10247"><em>Ustawa o pełnomocnictwach (Ermächtigungsgesetz) z 23 marca 1933 roku jako katalizator budowy państwa wodzowskiego w Niemczech</em></a>. „Studia nad Autorytaryzmem i Totalitaryzmem”. tom 41 (nr 4), s. 39, 2019.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Ustawa+o+pe%C5%82nomocnictwach+%28Erm%C3%A4chtigungsgesetz%29+z+23+marca+1933+roku+jako+katalizator+budowy+pa%C5%84stwa+wodzowskiego+w+Niemczech&rft.jtitle=Studia+nad+Autorytaryzmem+i+Totalitaryzmem&rft.date=2019&rft.volume=tom+41&rft.issue=nr+4&rft.au=Wojciech+Wichert&rft.pages=39&rft_id=https%3A%2F%2Fwuwr.pl%2Fsfzh%2Farticle%2Fview%2F1396%2F10247"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.documentarchiv.de/ns/ende-rrat.html">Gesetz über die Aufhebung des Reichsrats</a>. documentarchiv.de. [dostęp 2022-07-25]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.documentarchiv.de/ns/lndrgleich01.html">Vorläufiges Gesetz zur Gleichschaltung der Länder mit dem Reich</a>. documentarchiv.de. [dostęp 2024-01-22]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.documentarchiv.de/ns/lndrgleich02.html">Zweites Gesetz zur Gleichschaltung der Länder mit dem Reich</a>. documentarchiv.de. [dostęp 2024-01-22]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.documentarchiv.de/ns/neu-reich.html">Gesetz über den Neuaufbau des Reichs</a>. documentarchiv.de. [dostęp 2022-07-25]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal"><em>Trzecia Rzesza (1933-1945)</em>. „Pomocnik historyczny POLITYKI”. 5/2013. s. 20–21.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Trzecia+Rzesza+%281933-1945%29&rft.jtitle=Pomocnik+historyczny+POLITYKI&rft.volume=5%2F2013&rft.pages=20%E2%80%9321"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.documentarchiv.de/ns/stobrhpt.html">Gesetz über das Staatsoberhaupt des Deutschen Reichs</a>. documentarchiv.de. [dostęp 2022-07-25]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-ml-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ml_24-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Mikołaj Labijak: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://apcz.umk.pl/czasopisma/index.php/SIT/article/viewFile/SIT.2014.008/4571">Rozwiązania prawnoustrojowe Republiki Weimarskiej w perspektywie historycznej i porównawczej</a>. [w:] <i>Studia Iuridica Toruniensia</i> [on-line]. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza. [dostęp 2018-01-30]. <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">Otto Beckmann: <i>Beckmanns Welt-Lexikon und Welt-Atlas. A–Z.</i> Verlagsanstalt Beckmann, Leipzig 1931.</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Dunaj Katarzyna, <i>Weimarski model prezydentury</i>, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2010.</li> <li>Kotłowski Tadeusz, <i>Historia Republiki Weimarskiej 1918–1933</i>, Wydawnictwo Poznańskie, wyd. II zmienione i poprawione, Poznań 2004.</li> <li>Łuczak Czesław, <i>Dzieje gospodarcze Niemiec 1871–1990</i>, t. 1.</li> <li>Müller Horst, <i>Weimar. Niespełniona demokracja.</i>, Oficyna Historii XIX i XX Wieku, Warszawa.</li> <li>Paluszyński Tomasz, <i>Historia Niemiec i państw niemieckich. Zarys dziejów politycznych</i>, Oficyna Wydawnicza Wyższej Szkoły Języków Obcych w Poznaniu, wyd. II popr. i uzupełn., Poznań 2006, s. 386.</li> <li>Weitz Eric D., <i>Niemcy weimarskie: nadzieje i tragedia, </i>Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011.</li> <li>Winkler Heinrich August, <i>Długa droga na Zachód. Dzieje Niemiec 1806–1933</i>, t. 1, Wrocław 2007.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Republika_Weimarska&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lwl.org/westfaelische-geschichte/portal/Internet/ku.php?tab=que&ID=843">Die Verfassung des Deutschen Reichs („Weimarer Reichsverfassung”) vom 11.08.1919 in Volltext</a></li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Historia_Niemiec" title="Szablon:Historia Niemiec"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/wiki/Dyskusja_szablonu:Historia_Niemiec" title="Dyskusja szablonu:Historia Niemiec"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Historia_Niemiec&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Historia_Niemiec" title="Historia Niemiec">Historia Niemiec</a></div><div class="mw-collapsible-content flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Historia Niemiec</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a1_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Germanie" title="Germanie">Germanie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Pragermanie" title="Pragermanie">Pragermanie</a></li> <li><a href="/wiki/Plemiona_germa%C5%84skie" title="Plemiona germańskie">Plemiona germańskie</a></li> <li><a href="/wiki/Religia_German%C3%B3w" title="Religia Germanów">Religia Germanów</a></li> <li><a href="/wiki/Germania" title="Germania">Germania</a></li> <li><a href="/wiki/Furor_teutonicus" title="Furor teutonicus">Furor teutonicus</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Arausio" title="Bitwa pod Arausio">Bitwa pod Arausio</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_w_Lesie_Teutoburskim" title="Bitwa w Lesie Teutoburskim">Bitwa w Lesie Teutoburskim</a></li> <li><a href="/wiki/Wielka_w%C4%99dr%C3%B3wka_lud%C3%B3w" title="Wielka wędrówka ludów">Wielka wędrówka ludów</a></li> <li><a href="/wiki/Germania_Slavica" title="Germania Slavica">Germania Slavica</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_frankijskie" title="Państwo frankijskie">Państwo frankijskie</a><br /><a href="/wiki/Imperium_Karoli%C5%84skie" title="Imperium Karolińskie">Imperium Karolińskie</a><br /><a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_wschodniofrankijskie" title="Państwo wschodniofrankijskie">Państwo wschodniofrankijskie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Podboje_arabskie" title="Podboje arabskie">Podboje arabskie</a></li> <li><a href="/wiki/Renesans_karoli%C5%84ski" title="Renesans karoliński">Renesans karoliński</a></li> <li><a href="/wiki/Traktat_w_Verdun" title="Traktat w Verdun">Traktat w Verdun</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_nad_rzek%C4%85_Lech_(955)" title="Bitwa nad rzeką Lech (955)">Bitwa nad rzeką Lech</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99te_Cesarstwo_Rzymskie" title="Święte Cesarstwo Rzymskie">Święte Cesarstwo Rzymskie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Niemieckie" title="Królestwo Niemieckie">Królestwo Niemieckie</a></li> <li><a href="/wiki/Uniwersalizm_cesarski" title="Uniwersalizm cesarski">Uniwersalizm cesarski</a></li> <li><a href="/wiki/Sp%C3%B3r_o_inwestytur%C4%99" title="Spór o inwestyturę">Spór o inwestyturę</a></li> <li><a href="/wiki/Inkwizycja_w_Niemczech" title="Inkwizycja w Niemczech">Inkwizycja w Niemczech</a></li> <li><a href="/wiki/Krucjata" title="Krucjata">Wyprawy krzyżowe</a></li> <li><a href="/wiki/Krucjata_po%C5%82abska" title="Krucjata połabska">Krucjata połabska</a></li> <li><a href="/wiki/Krucjaty_p%C3%B3%C5%82nocne" title="Krucjaty północne">Krucjaty północne</a></li> <li><a href="/wiki/Zakon_krzy%C5%BCacki" title="Zakon krzyżacki">Zakon krzyżacki</a></li> <li><a href="/wiki/Krucjata_dzieci%C4%99ca" title="Krucjata dziecięca">Krucjata dziecięca</a></li> <li><a href="/wiki/Ostsiedlung" title="Ostsiedlung">Ostsiedlung</a></li> <li><a href="/wiki/Germanizacja" title="Germanizacja">Germanizacja</a></li> <li><a href="/wiki/Akt_Konfederacji_Szwajcarskiej" title="Akt Konfederacji Szwajcarskiej">Akt Konfederacji Szwajcarskiej</a></li> <li><a href="/wiki/Hanza" title="Hanza">Hanza</a></li> <li><a href="/wiki/Wielkie_bezkr%C3%B3lewie" title="Wielkie bezkrólewie">Wielkie bezkrólewie</a></li> <li><a href="/wiki/Wielki_g%C5%82%C3%B3d_1315%E2%80%931317" title="Wielki głód 1315–1317">Wielki głód 1315–1317</a></li> <li><a href="/wiki/Czarna_%C5%9Bmier%C4%87" title="Czarna śmierć">Czarna śmierć</a></li> <li><a href="/wiki/Z%C5%82ota_Bulla_Karola_IV" title="Złota Bulla Karola IV">Złota Bulla</a></li> <li><a href="/wiki/Wojny_husyckie" title="Wojny husyckie">Wojny husyckie</a></li> <li><a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Szwabski" title="Związek Szwabski">Związek Szwabski</a></li> <li><a href="/wiki/Reforma_Rzeszy" title="Reforma Rzeszy">Reforma Rzeszy</a></li> <li><a href="/wiki/Reformacja" title="Reformacja">Reformacja</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_ch%C5%82opska_w_Niemczech" title="Wojna chłopska w Niemczech">Wojna chłopska</a></li> <li><a href="/wiki/Klein-Venedig" title="Klein-Venedig">Klein-Venedig</a></li> <li><a href="/wiki/Pok%C3%B3j_augsburski" title="Pokój augsburski">Pokój augsburski</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_trzydziestoletnia" title="Wojna trzydziestoletnia">Wojna trzydziestoletnia</a></li> <li><a href="/wiki/Pok%C3%B3j_westfalski" title="Pokój westfalski">Pokój westfalski</a></li> <li><a href="/wiki/V_wojna_austriacko-turecka" title="V wojna austriacko-turecka">Wojna Ligi Świętej z Turcją</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_Francji_z_Lig%C4%85_Augsbursk%C4%85" title="Wojna Francji z Ligą Augsburską">Wojna palatynacka</a></li> <li><a href="/wiki/Rozbiory_Polski" title="Rozbiory Polski">Rozbiory Polski</a></li> <li><a href="/wiki/Mediatyzacja" title="Mediatyzacja">Mediatyzacja</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_o_sukcesj%C4%99_austriack%C4%85" title="Wojna o sukcesję austriacką">Wojna o sukcesję austriacką</a></li> <li><a href="/wiki/Wojny_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Wojny śląskie">Wojny śląskie</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_siedmioletnia" title="Wojna siedmioletnia">Wojna siedmioletnia</a></li> <li><a href="/wiki/Cud_domu_brandenburskiego" title="Cud domu brandenburskiego">Cud domu brandenburskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Deklaracja_z_Pillnitz" title="Deklaracja z Pillnitz">Deklaracja z Pillnitz</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Wojny_napoleo%C5%84skie" title="Wojny napoleońskie">Wojny napoleońskie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Republika_Cisre%C5%84ska" title="Republika Cisreńska">Republika Cisreńska</a></li> <li><a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Re%C5%84ski" title="Związek Reński">Związek Reński</a></li> <li><a href="/wiki/III_koalicja_antyfrancuska" title="III koalicja antyfrancuska">III koalicja antyfrancuska</a></li> <li><a href="/wiki/IV_koalicja_antyfrancuska" title="IV koalicja antyfrancuska">IV koalicja antyfrancuska</a></li> <li><a href="/wiki/VI_koalicja_antyfrancuska" title="VI koalicja antyfrancuska">VI koalicja antyfrancuska</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Lipskiem" title="Bitwa pod Lipskiem">Bitwa pod Lipskiem</a></li> <li><a href="/wiki/Kongres_wiede%C5%84ski" title="Kongres wiedeński">Kongres wiedeński</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99te_Przymierze" title="Święte Przymierze">Święte Przymierze</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Niemiecki" title="Związek Niemiecki">Związek Niemiecki</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Niemiecki_Zwi%C4%85zek_Celny" title="Niemiecki Związek Celny">Niemiecki Związek Celny</a></li> <li><a href="/wiki/Wiosna_Lud%C3%B3w" title="Wiosna Ludów">Wiosna Ludów</a></li> <li><a href="/wiki/Rewolucja_marcowa" title="Rewolucja marcowa">Rewolucja marcowa</a></li> <li><a href="/wiki/I_wojna_o_Szlezwik" title="I wojna o Szlezwik">I wojna o Szlezwik</a></li> <li><a href="/wiki/Frankfurckie_Zgromadzenie_Narodowe" title="Frankfurckie Zgromadzenie Narodowe">Frankfurckie Zgromadzenie Narodowe</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_du%C5%84ska_(1864)" title="Wojna duńska (1864)">II wojna o Szlezwik</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_prusko-austriacka" title="Wojna prusko-austriacka">Wojna prusko-austriacka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_6"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_P%C3%B3%C5%82nocnoniemiecki" title="Związek Północnoniemiecki">Związek Północnoniemiecki</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Wojna_francusko-pruska" title="Wojna francusko-pruska">Wojna francusko-pruska</a></li> <li><a href="/wiki/Zjednoczenie_Niemiec_(1866%E2%80%931871)" title="Zjednoczenie Niemiec (1866–1871)">Zjednoczenie Niemiec (XIX wiek)</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_7"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Cesarstwo_Niemieckie" title="Cesarstwo Niemieckie">Cesarstwo Niemieckie</a></th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a1_7_1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Ostflucht" title="Ostflucht">Ostflucht</a></li> <li><a href="/wiki/Kulturkampf" title="Kulturkampf">Kulturkampf</a></li> <li><a href="/wiki/Sojusz_Trzech_Cesarzy" title="Sojusz Trzech Cesarzy">Sojusz Trzech Cesarzy</a></li> <li><a href="/wiki/Dwuprzymierze" title="Dwuprzymierze">Dwuprzymierze</a></li> <li><a href="/wiki/Konferencja_berli%C5%84ska_(1884%E2%80%931885)" title="Konferencja berlińska (1884–1885)">Konferencja berlińska</a></li> <li><a href="/wiki/Tr%C3%B3jprzymierze" title="Trójprzymierze">Trójprzymierze</a></li> <li><a href="/wiki/Pangermanizm" title="Pangermanizm">Pangermanizm</a></li> <li><a href="/wiki/Hakata" title="Hakata">Hakata</a></li> <li><a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Wszechniemiecki" title="Związek Wszechniemiecki">Związek Wszechniemiecki</a></li> <li><a href="/wiki/Weltpolitik" title="Weltpolitik">Weltpolitik</a></li> <li><a href="/wiki/Kolonie_niemieckie" title="Kolonie niemieckie">Ekspansja kolonialna</a></li> <li><a href="/wiki/Konflikty_maroka%C5%84skie" title="Konflikty marokańskie">Konflikty marokańskie</a></li> <li><a href="/wiki/Mitteleuropa" title="Mitteleuropa">Mitteleuropa</a></li> <li><a href="/wiki/Pa%C5%84stwa_centralne" title="Państwa centralne">Państwa centralne</a></li> <li><a href="/wiki/Plan_Schlieffena" title="Plan Schlieffena">Plan Schlieffena</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_7_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa">I wojna światowa</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)" title="Front zachodni (I wojna światowa)">Front zachodni</a> <ul><li><a href="/wiki/I_bitwa_nad_Marn%C4%85" title="I bitwa nad Marną">I bitwa nad Marną</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Verdun" title="Bitwa pod Verdun">Bitwa pod Verdun</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_nad_Somm%C4%85" title="Bitwa nad Sommą">Bitwa nad Sommą</a></li> <li><a href="/wiki/Kaiserschlacht" title="Kaiserschlacht">Kaiserschlacht</a></li> <li><a href="/wiki/II_bitwa_nad_Marn%C4%85" title="II bitwa nad Marną">II bitwa nad Marną</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Front_wschodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)" title="Front wschodni (I wojna światowa)">Front wschodni</a> <ul><li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Tannenbergiem" title="Bitwa pod Tannenbergiem">Bitwa pod Tannenbergiem</a></li> <li><a href="/wiki/Ofensywa_Kiere%C5%84skiego" title="Ofensywa Kiereńskiego">Ofensywa Kiereńskiego</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Kampania_serbska_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)" title="Kampania serbska (I wojna światowa)">Kampania serbska</a></li> <li><a href="/wiki/Traktat_brzeski" title="Traktat brzeski">Traktat brzeski</a></li> <li><a href="/wiki/Rewolucja_listopadowa" title="Rewolucja listopadowa">Rewolucja listopadowa</a></li> <li><a href="/wiki/Rozejm_w_Compi%C3%A8gne_(1918)" title="Rozejm w Compiègne (1918)">Rozejm w Compiègne</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a1_8"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a class="mw-selflink selflink">Republika Weimarska</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Legenda_o_ciosie_w_plecy" title="Legenda o ciosie w plecy">Legenda o ciosie w plecy</a></li> <li><a href="/wiki/Pakt_Ebert-Groener" title="Pakt Ebert-Groener">Pakt Ebert-Groener</a></li> <li><a href="/wiki/Okupacja_Nadrenii" title="Okupacja Nadrenii">Okupacja Nadrenii</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_wielkopolskie" title="Powstanie wielkopolskie">Powstanie wielkopolskie</a></li> <li><a href="/wiki/Traktat_wersalski" title="Traktat wersalski">Traktat wersalski</a></li> <li><a href="/wiki/Plebiscyt_na_Warmii,_Mazurach_i_Powi%C5%9Blu" title="Plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu">Plebiscyt w Prusach Wschodnich i Zachodnich</a> oraz <a href="/wiki/Plebiscyt_na_G%C3%B3rnym_%C5%9Al%C4%85sku" title="Plebiscyt na Górnym Śląsku">na Górnym Śląsku</a></li> <li><a href="/wiki/Wolne_Miasto_Gda%C5%84sk" title="Wolne Miasto Gdańsk">Wolne Miasto Gdańsk</a></li> <li><a href="/wiki/Terytorium_Saary" title="Terytorium Saary">Terytorium Saary</a></li> <li><a href="/wiki/Okr%C4%99g_K%C5%82ajpedy" title="Okręg Kłajpedy">Memelland</a></li> <li><a href="/wiki/Polityka_wype%C5%82niania" title="Polityka wypełniania">Polityka wypełniania</a></li> <li><a href="/wiki/Uk%C5%82ad_w_Rapallo" title="Układ w Rapallo">Układ w Rapallo</a></li> <li><a href="/wiki/Okupacja_Zag%C5%82%C4%99bia_Ruhry" title="Okupacja Zagłębia Ruhry">Okupacja Zagłębia Ruhry</a></li> <li><a href="/wiki/Nazizm" title="Nazizm">Narodowy socjalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Rasa_pan%C3%B3w" title="Rasa panów">Rasa panów</a></li> <li><a href="/wiki/Narodowosocjalistyczna_Niemiecka_Partia_Robotnik%C3%B3w" title="Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników">Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników</a></li> <li><a href="/wiki/Sturmabteilung" title="Sturmabteilung">Sturmabteilung</a></li> <li><a href="/wiki/Pucz_monachijski" title="Pucz monachijski">Pucz monachijski</a></li> <li><a href="/wiki/Lebensraum" title="Lebensraum">Lebensraum</a></li> <li><a href="/wiki/Goldene_Zwanziger" title="Goldene Zwanziger">Złote lata</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_celna_mi%C4%99dzy_Polsk%C4%85_a_Niemcami" title="Wojna celna między Polską a Niemcami">Wojna celna z Polską</a></li> <li><a href="/wiki/Liga_Narod%C3%B3w" title="Liga Narodów">Liga Narodów</a></li> <li><a href="/wiki/Wielki_kryzys" title="Wielki kryzys">Wielki kryzys</a></li> <li><a href="/wiki/Hiperinflacja_w_Republice_Weimarskiej" title="Hiperinflacja w Republice Weimarskiej">Hiperinflacja</a></li> <li><a href="/wiki/Schutzstaffel" title="Schutzstaffel">Schutzstaffel</a></li> <li><a href="/wiki/Wybory_parlamentarne_w_Republice_Weimarskiej_w_marcu_1933_roku" title="Wybory parlamentarne w Republice Weimarskiej w marcu 1933 roku">Wybory parlamentarne w Republice Weimarskiej w marcu 1933 roku</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_9"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">III Rzesza</a></th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a1_9_1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Po%C5%BCar_Reichstagu" title="Pożar Reichstagu">Pożar Reichstagu</a></li> <li><a href="/wiki/Ruch_oporu_w_III_Rzeszy" title="Ruch oporu w III Rzeszy">Ruch oporu</a></li> <li><a href="/wiki/Obozy_niemieckie_(1933%E2%80%931945)" title="Obozy niemieckie (1933–1945)">Obozy niemieckie (1933–1945)</a></li> <li><a href="/wiki/Gestapo" title="Gestapo">Gestapo</a></li> <li><a href="/wiki/Noc_d%C5%82ugich_no%C5%BCy" title="Noc długich noży">Noc długich noży</a></li> <li><a href="/wiki/Ustawy_norymberskie" title="Ustawy norymberskie">Ustawy norymberskie</a></li> <li><a href="/wiki/Remilitaryzacja_Nadrenii" title="Remilitaryzacja Nadrenii">Remilitaryzacja Nadrenii</a></li> <li><a href="/wiki/Letnie_Igrzyska_Olimpijskie_1936" title="Letnie Igrzyska Olimpijskie 1936">Letnie Igrzyska Olimpijskie 1936</a></li> <li><a href="/wiki/Pakt_antykominternowski" title="Pakt antykominternowski">Pakt antykominternowski</a></li> <li><a href="/wiki/Sicherheitspolizei" title="Sicherheitspolizei">Sicherheitspolizei</a></li> <li><a href="/wiki/Anschluss" title="Anschluss">Anschluss</a></li> <li><a href="/wiki/Noc_kryszta%C5%82owa" title="Noc kryształowa">Noc kryształowa</a></li> <li><a href="/wiki/Uk%C5%82ad_monachijski" title="Układ monachijski">Układ monachijski</a></li> <li><a href="/wiki/Rozbi%C3%B3r_Czechos%C5%82owacji" title="Rozbiór Czechosłowacji">Rozbiór Czechosłowacji</a> <ul><li><a href="/wiki/Protektorat_Czech_i_Moraw" title="Protektorat Czech i Moraw">Protektorat Czech i Moraw</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Niemieckie_ultimatum_wobec_Litwy" title="Niemieckie ultimatum wobec Litwy">Ultimatum wobec Litwy</a></li> <li><a href="/wiki/Pakt_stalowy" title="Pakt stalowy">Pakt stalowy</a></li> <li><a href="/wiki/Pa%C5%84stwa_Osi" title="Państwa Osi">Państwa Osi</a></li> <li><a href="/wiki/Pakt_Ribbentrop-Mo%C5%82otow" title="Pakt Ribbentrop-Mołotow">Pakt Ribbentrop-Mołotow</a></li> <li><a href="/wiki/Prowokacja_gliwicka" title="Prowokacja gliwicka">Prowokacja gliwicka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_9_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojna światowa</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Kampania_wrze%C5%9Bniowa" title="Kampania wrześniowa">Agresja Niemiec na Polskę</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_o_Atlantyk" title="Bitwa o Atlantyk">Bitwa o Atlantyk</a></li> <li><a href="/wiki/Traktat_o_granicach_i_przyja%C5%BAni_III_Rzesza_%E2%80%93_ZSRR_(1939)" title="Traktat o granicach i przyjaźni III Rzesza – ZSRR (1939)">Traktat o granicach i przyjaźni III Rzesza – ZSRR (1939)</a></li> <li><a href="/wiki/Okupacja_niemiecka_ziem_polskich_(1939%E2%80%931945)" title="Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)">Okupacja niemiecka ziem polskich 1939–1945</a> <ul><li><a href="/wiki/Generalne_Gubernatorstwo" title="Generalne Gubernatorstwo">Generalne Gubernatorstwo</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Generalny_Plan_Wschodni" title="Generalny Plan Wschodni">Generalny Plan Wschodni</a></li> <li><a href="/wiki/Zag%C5%82ada_%C5%BByd%C3%B3w" title="Zagłada Żydów">Holocaust</a></li> <li><a href="/wiki/Roboty_przymusowe_w_III_Rzeszy" title="Roboty przymusowe w III Rzeszy">Roboty przymusowe w III Rzeszy</a></li> <li><a href="/wiki/Porajmos" title="Porajmos">Porajmos</a></li> <li><a href="/wiki/Front_zachodni_(II_wojna_%C5%9Bwiatowa)" title="Front zachodni (II wojna światowa)">Front zachodni</a> <ul><li><a href="/wiki/Dziwna_wojna" title="Dziwna wojna">Dziwna wojna</a></li> <li><a href="/wiki/Kampania_norweska" title="Kampania norweska">Kampania norweska</a></li> <li><a href="/wiki/Kampania_francuska_1940" title="Kampania francuska 1940">Kampania francuska 1940</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_o_Angli%C4%99" title="Bitwa o Anglię">Bitwa o Anglię</a></li> <li><a href="/wiki/L%C4%85dowanie_w_Normandii" title="Lądowanie w Normandii">Lądowanie w Normandii</a></li> <li><a href="/wiki/Prze%C5%82amanie_linii_Zygfryda" title="Przełamanie linii Zygfryda">Przełamanie linii Zygfryda</a></li> <li><a href="/wiki/Ofensywa_w_Ardenach" title="Ofensywa w Ardenach">Ofensywa w Ardenach</a></li> <li><a href="/wiki/Forsowanie_Renu" title="Forsowanie Renu">Forsowanie Renu</a></li> <li><a href="/wiki/Inwazja_aliant%C3%B3w_zachodnich_na_Niemcy" title="Inwazja aliantów zachodnich na Niemcy">Inwazja aliantów zachodnich na Niemcy</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Kampania_%C5%9Br%C3%B3dziemnomorska" title="Kampania śródziemnomorska">Kampania śródziemnomorska</a> <ul><li><a href="/wiki/Kampania_ba%C5%82ka%C5%84ska" title="Kampania bałkańska">Kampania bałkańska</a></li> <li><a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa_w_Afryce" title="II wojna światowa w Afryce">II wojna światowa w Afryce</a></li> <li><a href="/wiki/Kampania_w%C5%82oska_w_czasie_II_wojny_%C5%9Bwiatowej" title="Kampania włoska w czasie II wojny światowej">Kampania włoska</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Front_wschodni_(II_wojna_%C5%9Bwiatowa)" title="Front wschodni (II wojna światowa)">Front wschodni</a> <ul><li><a href="/wiki/Atak_Niemiec_na_ZSRR" title="Atak Niemiec na ZSRR">Atak Niemiec na ZSRR</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Moskw%C4%85" title="Bitwa pod Moskwą">Bitwa pod Moskwą</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_kontynuacyjna" title="Wojna kontynuacyjna">Wojna kontynuacyjna</a></li> <li><a href="/wiki/Blokada_Leningradu" title="Blokada Leningradu">Blokada Leningradu</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_stalingradzka" title="Bitwa stalingradzka">Bitwa stalingradzka</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_na_%C5%82uku_kurskim" title="Bitwa na łuku kurskim">Bitwa na łuku kurskim</a></li> <li><a href="/wiki/Operacja_berli%C5%84ska" title="Operacja berlińska">Operacja berlińska</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Kapitulacja_III_Rzeszy" title="Kapitulacja III Rzeszy">Kapitulacja III Rzeszy</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a1_10"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Okupacja_aliancka_Niemiec" title="Okupacja aliancka Niemiec">Okupacja aliancka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Zniszczenia_wojenne_miast_niemieckich" title="Zniszczenia wojenne miast niemieckich">Zniszczenia miast</a></li> <li><a href="/wiki/Granica_na_Odrze_i_Nysie_%C5%81u%C5%BCyckiej" title="Granica na Odrze i Nysie Łużyckiej">Granica na Odrze i Nysie Łużyckiej</a></li> <li><a href="/wiki/Wysiedlenia_Niemc%C3%B3w_po_II_wojnie_%C5%9Bwiatowej" title="Wysiedlenia Niemców po II wojnie światowej">Wysiedlenia Niemców</a></li> <li><a href="/wiki/Dekrety_Bene%C5%A1a" title="Dekrety Beneša">Dekrety Beneša</a></li> <li><a href="/wiki/Sojusznicza_Rada_Kontroli_Niemiec" title="Sojusznicza Rada Kontroli Niemiec">Sojusznicza Rada Kontroli Niemiec</a></li> <li><a href="/wiki/Sowiecka_Administracja_Wojskowa_w_Niemczech" title="Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech">Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech</a></li> <li><a href="/wiki/Procesy_norymberskie" title="Procesy norymberskie">Procesy norymberskie</a></li> <li><a href="/wiki/Denazyfikacja" title="Denazyfikacja">Denazyfikacja</a></li> <li><a href="/wiki/Bizonia" title="Bizonia">Bizonia</a></li> <li><a href="/wiki/Trizonia" title="Trizonia">Trizonia</a></li> <li><a href="/wiki/Protektorat_Saary" title="Protektorat Saary">Protektorat Saary</a></li> <li><a href="/wiki/Francuska_strefa_okupacyjna_w_Niemczech" title="Francuska strefa okupacyjna w Niemczech">Francuska strefa okupacyjna w Niemczech</a></li> <li><a href="/wiki/Brytyjska_strefa_okupacyjna_w_Niemczech" title="Brytyjska strefa okupacyjna w Niemczech">Brytyjska strefa okupacyjna w Niemczech</a></li> <li><a href="/wiki/Ameryka%C5%84ska_strefa_okupacyjna_w_Niemczech" title="Amerykańska strefa okupacyjna w Niemczech">Amerykańska strefa okupacyjna w Niemczech</a></li> <li><a href="/wiki/Radziecka_strefa_okupacyjna_w_Niemczech" title="Radziecka strefa okupacyjna w Niemczech">Radziecka strefa okupacyjna w Niemczech</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_11"><th class="navbox-group opis" scope="row">Podział Niemiec</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a1_11_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Republika_Federalna_Niemiec_(1949%E2%80%931990)" title="Republika Federalna Niemiec (1949–1990)">RFN</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Plan_Marshalla" title="Plan Marshalla">Plan Marshalla</a></li> <li><a href="/wiki/Spo%C5%82eczna_gospodarka_rynkowa" title="Społeczna gospodarka rynkowa">Społeczna gospodarka rynkowa</a></li> <li><a href="/wiki/Wirtschaftswunder" title="Wirtschaftswunder">Wirtschaftswunder</a></li> <li><a href="/wiki/Gastarbeiter" title="Gastarbeiter">Gastarbeiterzy</a></li> <li><a href="/wiki/Uk%C5%82ady_paryskie_(1954)" title="Układy paryskie (1954)">Układy paryskie</a></li> <li><a href="/wiki/Europejska_Wsp%C3%B3lnota_W%C4%99gla_i_Stali" title="Europejska Wspólnota Węgla i Stali">EWWiS</a></li> <li><a href="/wiki/NATO" title="NATO">NATO</a></li> <li><a href="/wiki/Traktaty_rzymskie" title="Traktaty rzymskie">Traktaty rzymskie</a></li> <li><a href="/wiki/Wsp%C3%B3lnota_Europejska" title="Wspólnota Europejska">Wspólnota Europejska</a></li> <li><a href="/wiki/Uk%C5%82ad_NRD%E2%80%93RFN" title="Układ NRD–RFN">Układ NRD–RFN</a></li> <li><a href="/wiki/Letnie_Igrzyska_Olimpijskie_1972" title="Letnie Igrzyska Olimpijskie 1972">Letnie Igrzyska Olimpijskie 1972</a> <ul><li><a href="/wiki/Masakra_w_Monachium" title="Masakra w Monachium">Masakra w Monachium</a></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a1_11_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Niemiecka_Republika_Demokratyczna" title="Niemiecka Republika Demokratyczna">NRD</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Republikflucht" title="Republikflucht">Republikflucht</a></li> <li><a href="/wiki/Uk%C5%82ad_zgorzelecki" title="Układ zgorzelecki">Układ graniczny z PRL</a></li> <li><a href="/wiki/Rada_Wzajemnej_Pomocy_Gospodarczej" title="Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej">RWPG</a></li> <li><a href="/wiki/Aktion_Ungeziefer" title="Aktion Ungeziefer">Aktion Ungeziefer</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_czerwcowe" title="Powstanie czerwcowe">Powstanie czerwcowe</a></li> <li><a href="/wiki/Uk%C5%82ad_Warszawski" title="Układ Warszawski">Układ Warszawski</a></li> <li><a href="/wiki/Referendum_konstytucyjne_w_NRD_w_1968_roku" title="Referendum konstytucyjne w NRD w 1968 roku">Referendum konstytucyjne</a></li> <li><a href="/wiki/Uk%C5%82ad_NRD%E2%80%93RFN" title="Układ NRD–RFN">Układ NRD–RFN</a></li> <li><a href="/wiki/Rewolucja_trabant%C3%B3w" title="Rewolucja trabantów">Rewolucja trabantów</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_11_3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Berlin_Zachodni" title="Berlin Zachodni">Berlin Zachodni</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Sektory_Berlina" title="Sektory Berlina">Sektory Berlina</a></li> <li><a href="/wiki/Blokada_Berlina" title="Blokada Berlina">Blokada Berlina</a></li> <li><a href="/wiki/Operacja_Vittles" title="Operacja Vittles">Operacja „Vittles”</a></li> <li><a href="/wiki/Mur_Berli%C5%84ski" title="Mur Berliński">Mur Berliński</a></li> <li><a href="/wiki/Kryzys_berli%C5%84ski_1961" title="Kryzys berliński 1961">Kryzys berliński</a></li> <li><a href="/wiki/Protesty_studenckie_w_Niemczech_(1967%E2%80%931968)" title="Protesty studenckie w Niemczech (1967–1968)">Protesty studenckie</a></li> <li><a href="/wiki/Porozumienie_czterech_mocarstw_w_sprawie_Berlina" title="Porozumienie czterech mocarstw w sprawie Berlina">Porozumienie czterech mocarstw w sprawie Berlina</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a1_12"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ponowne_zjednoczenie_Niemiec" title="Ponowne zjednoczenie Niemiec">Ponowne zjednoczenie Niemiec</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Konferencja_dwa_plus_cztery" title="Konferencja dwa plus cztery">Konferencja dwa plus cztery</a></li> <li><a href="/wiki/Unia_walutowa,_gospodarcza_i_spo%C5%82eczna" title="Unia walutowa, gospodarcza i społeczna">Unia walutowa, gospodarcza i społeczna</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_13"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Republika Federalna Niemiec</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Polsko-niemiecki_traktat_graniczny" title="Polsko-niemiecki traktat graniczny">Polsko-niemiecki traktat graniczny</a></li> <li><a href="/wiki/Unia_Europejska" title="Unia Europejska">Unia Europejska</a></li> <li><a href="/wiki/Euro" title="Euro">Euro</a></li> <li><a href="/wiki/Kryzys_migracyjny_w_Europie" title="Kryzys migracyjny w Europie">Kryzys migracyjny</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Kluczowe postacie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Arminius" title="Arminius">Arminius</a></li> <li><a href="/wiki/Karol_Wielki" title="Karol Wielki">Karol Wielki</a></li> <li><a href="/wiki/Ludwik_II_Niemiecki" title="Ludwik II Niemiecki">Ludwik II Niemiecki</a></li> <li><a href="/wiki/Otton_I_Wielki" title="Otton I Wielki">Otton I Wielki</a></li> <li><a href="/wiki/Fryderyk_I_Barbarossa" title="Fryderyk I Barbarossa">Fryderyk I Barbarossa</a></li> <li><a href="/wiki/Marcin_Luter" title="Marcin Luter">Martin Luter</a></li> <li><a href="/wiki/Fryderyk_Wilhelm_I_(Wielki_Elektor)" title="Fryderyk Wilhelm I (Wielki Elektor)">Fryderyk Wilhelm I</a></li> <li><a href="/wiki/Fryderyk_II_Wielki" title="Fryderyk II Wielki">Fryderyk II Wielki</a></li> <li><a href="/wiki/Franciszek_II_Habsburg" title="Franciszek II Habsburg">Franciszek II Habsburg</a></li> <li><a href="/wiki/Wilhelm_I_Hohenzollern" title="Wilhelm I Hohenzollern">Wilhelm I Hohenzollern</a></li> <li><a href="/wiki/Otto_von_Bismarck" title="Otto von Bismarck">Otto von Bismarck</a></li> <li><a href="/wiki/Wilhelm_II_Hohenzollern" title="Wilhelm II Hohenzollern">Wilhelm II Hohenzollern</a></li> <li><a href="/wiki/Paul_von_Hindenburg" title="Paul von Hindenburg">Paul von Hindenburg</a></li> <li><a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolf Hitler</a></li> <li><a href="/wiki/Konrad_Adenauer" title="Konrad Adenauer">Konrad Adenauer</a></li> <li><a href="/wiki/Walter_Ulbricht" title="Walter Ulbricht">Walter Ulbricht</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Najważniejsze<br />państwa niemieckie</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a3_1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Marchia_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Marchia Północna">Marchia Północna</a>/<a href="/wiki/Marchia_Brandenburska" title="Marchia Brandenburska">Marchia Brandenburska</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3_2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Państwo Saksońskie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_Saksonii" title="Księstwo Saksonii">Księstwo Saksonii</a></li> <li><a href="/wiki/Marchia_Wschodnia" title="Marchia Wschodnia">Marchia Wschodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Marchia_Mi%C5%9Bnie%C5%84ska" title="Marchia Miśnieńska">Marchia Miśnieńska</a></li> <li><a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_Saksonii-Wittenbergi" title="Księstwo Saksonii-Wittenbergi">Księstwo Saksonii-Wittenbergi</a></li> <li><a href="/wiki/Elektorat_Saksonii" title="Elektorat Saksonii">Elektorat Saksonii</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Saksonii" title="Królestwo Saksonii">Królestwo Saksonii</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3_3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Państwo Bawarskie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Ksi%C4%99stwo_Bawarii&action=edit&redlink=1" class="new" title="Księstwo Bawarii (strona nie istnieje)">Księstwo Bawarii</a></li> <li><a href="/wiki/Elektorat_Bawarii" title="Elektorat Bawarii">Elektorat Bawarii</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Bawarii" title="Królestwo Bawarii">Królestwo Bawarii</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3_4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Prusy_(pa%C5%84stwo)" title="Prusy (państwo)">Państwo Pruskie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_zakonu_krzy%C5%BCackiego" title="Państwo zakonu krzyżackiego">Państwo zakonu krzyżackiego</a></li> <li><a href="/wiki/Prusy_Ksi%C4%85%C5%BC%C4%99ce" title="Prusy Książęce">Prusy Książęce</a></li> <li><a href="/wiki/Brandenburgia-Prusy" title="Brandenburgia-Prusy">Brandenburgia-Prusy</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Prus" title="Królestwo Prus">Królestwo Prus</a></li> <li><a href="/wiki/Wolne_Pa%C5%84stwo_Prusy" title="Wolne Państwo Prusy">Wolne Państwo Prusy</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3_5"><th class="navbox-group opis" scope="row">Państwo Austriackie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Marchia_Austriacka" title="Marchia Austriacka">Marchia Austriacka</a></li> <li><a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_Austriackie" title="Księstwo Austriackie">Księstwo Austriackie</a></li> <li><a href="/wiki/Arcyksi%C4%99stwo_Austriackie" title="Arcyksięstwo Austriackie">Arcyksięstwo Austriackie</a></li> <li><a href="/wiki/Monarchia_Habsburg%C3%B3w" title="Monarchia Habsburgów">Monarchia Habsburgów</a></li> <li><a href="/wiki/Cesarstwo_Austrii" title="Cesarstwo Austrii">Cesarstwo Austrii</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwa_i_Kraje_w_Radzie_Pa%C5%84stwa_Reprezentowane" title="Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane">Kraje austriackie</a></li> <li><a href="/wiki/Republika_Niemieckiej_Austrii" title="Republika Niemieckiej Austrii">Republika Niemieckiej Austrii</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">Pozostałe</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Kalendarium_historii_Niemiec" title="Kalendarium historii Niemiec">Kalendarium historii Niemiec</a></li> <li><a href="/wiki/Niemcy_(nar%C3%B3d)" title="Niemcy (naród)">Naród niemiecki</a></li> <li><a href="/wiki/W%C5%82adcy_Niemiec" title="Władcy Niemiec">Władcy Niemiec</a> <ul><li><a href="/wiki/Konradyni" title="Konradyni">Konradyni</a></li> <li><a href="/wiki/Ludolfingowie" title="Ludolfingowie">Ludolfingowie</a></li> <li><a href="/wiki/Dynastia_salicka" title="Dynastia salicka">Dynastia salicka</a></li> <li><a href="/wiki/Hohenstaufowie" title="Hohenstaufowie">Hohenstaufowie</a></li> <li><a href="/wiki/Welfowie" title="Welfowie">Welfowie</a></li> <li><a href="/wiki/Habsburgowie" title="Habsburgowie">Habsburgowie</a></li> <li><a href="/wiki/Nassau_(dynastia)" title="Nassau (dynastia)">Nassau (dynastia)</a></li> <li><a href="/wiki/Luksemburgowie" title="Luksemburgowie">Luksemburgowie</a></li> <li><a href="/wiki/Wittelsbachowie" title="Wittelsbachowie">Wittelsbachowie</a></li> <li><a href="/wiki/Dom_Habsbursko-Lotary%C5%84ski" title="Dom Habsbursko-Lotaryński">Dom Habsbursko-Lotaryński</a></li> <li><a href="/wiki/Hohenzollernowie" title="Hohenzollernowie">Hohenzollernowie</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Lista_prezydent%C3%B3w_Niemiec" title="Lista prezydentów Niemiec">Prezydenci Niemiec</a></li> <li><a href="/wiki/Kanclerze_Niemiec" title="Kanclerze Niemiec">Kanclerze Niemiec</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Niemiec" title="Ustrój polityczny Niemiec">Ustrój polityczny Niemiec</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">Język niemiecki</a></li> <li><a href="/wiki/Deutschst%C3%A4mmige" class="mw-redirect" title="Deutschstämmige">Deutschstämmige</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_%C5%BByd%C3%B3w_w_Niemczech" title="Historia Żydów w Niemczech">Historia Żydów w Niemczech</a></li> <li><a href="/wiki/By%C5%82e_wschodnie_tereny_Rzeszy_Niemieckiej" title="Byłe wschodnie tereny Rzeszy Niemieckiej">Byłe ziemie wschodnie Niemiec</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Herb_Niemiec" title="Herb Niemiec"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Coat_of_arms_of_Germany.svg/50px-Coat_of_arms_of_Germany.svg.png" decoding="async" width="50" height="64" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Coat_of_arms_of_Germany.svg/75px-Coat_of_arms_of_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Coat_of_arms_of_Germany.svg/100px-Coat_of_arms_of_Germany.svg.png 2x" data-file-width="396" data-file-height="510" /></a></span> </p> </div></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-g"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description">państwo historyczne</span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh85054639">sh85054639</a></span></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4065109-5">4065109-5</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ge795179">ge795179</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007528991905171">987007528991905171</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">PWN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3994572.html">3994572</a></span></li> <li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/Weimar-Republic">topic/Weimar-Republic</a></span></li> <li><a href="/wiki/Nacion%C4%81l%C4%81_enciklop%C4%93dija" title="Nacionālā enciklopēdija">Nacionālā enciklopēdija</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://enciklopedija.lv/skirklis/2748">2748</a></span></li> <li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=Weimarrepublikken">Weimarrepublikken</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1296" class="extiw" title="d:Property:P1296">Catalana</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0071959.xml">0071959</a></span></li> <li><a href="/wiki/Den_Store_Danske_Encyklop%C3%A6di" title="Den Store Danske Encyklopædi">DSDE</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://lex.dk/&id=Weimarrepublikken">Weimarrepublikken</a></span></li> <li><a href="/wiki/Hrvatska_enciklopedija" title="Hrvatska enciklopedija">Hrvatska enciklopedija</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=65940">65940</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Republika_Weimarska&oldid=75209223">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Republika_Weimarska&oldid=75209223</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Republika_Weimarska" title="Kategoria:Republika Weimarska">Republika Weimarska</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Dawne_pa%C5%84stwa_niemieckie" title="Kategoria:Dawne państwa niemieckie">Dawne państwa niemieckie</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Uniwersalny_szablon_cytowania_%E2%80%93_brak_strony" title="Kategoria:Uniwersalny szablon cytowania – brak strony">Uniwersalny szablon cytowania – brak strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_propozycjami_t%C5%82umacze%C5%84" title="Kategoria:Artykuły z propozycjami tłumaczeń">Artykuły z propozycjami tłumaczeń</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_brakuj%C4%85cymi_przypisami_od_2014-04" title="Kategoria:Artykuły z brakującymi przypisami od 2014-04">Artykuły z brakującymi przypisami od 2014-04</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Strony_z_nieaktualn%C4%85_propozycj%C4%85_przet%C5%82umaczenia_(inna_nazwa_artyku%C5%82u)" title="Kategoria:Strony z nieaktualną propozycją przetłumaczenia (inna nazwa artykułu)">Strony z nieaktualną propozycją przetłumaczenia (inna nazwa artykułu)</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 11 lis 2024, 14:21.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Republika_Weimarska&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-694cf4987f-tsqzr","wgBackendResponseTime":157,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.677","walltime":"0.890","ppvisitednodes":{"value":9815,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":144925,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":22206,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":12,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":39233,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":8,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 715.603 1 -total"," 25.58% 183.053 1 Szablon:Przypisy"," 22.43% 160.534 1 Szablon:Państwo_infobox"," 20.20% 144.555 6 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 17.91% 128.156 1 Szablon:Historia_Niemiec"," 16.56% 118.510 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 8.36% 59.810 8 Szablon:Cytuj_stronę"," 7.97% 57.039 7 Szablon:Cytuj"," 7.86% 56.243 7 Szablon:Link-interwiki"," 6.90% 49.375 1 Szablon:Infobox_dwie_grafiki"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.342","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7866669,"limit":52428800},"limitreport-logs":"\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n [\"P582\"] = table#2 {\n [\"before\"] = true,\n [\"missing\"] = true,\n },\n}\nsnaktype = table#1 {\n [\"value\"] = true,\n}\n#prop A = 1\n#prop B = 1\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n [\"P582\"] = table#2 {\n [\"before\"] = true,\n [\"missing\"] = true,\n },\n}\nsnaktype = table#1 {\n [\"value\"] = true,\n}\n#prop A = 1\n#prop B = 1\n{{#invoke:Moduł:Mapa|Infobox}}\ninfobox może wyszukać współrzędne w wikidanych\nargumenty = table#1 {\n [\"category\"] = \"Państwo infobox\",\n [\"precision\"] = \"min\",\n}\nbrak punktów na mapę i współrzędnych, nadszedł czas na Wikidane\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nWRAP: lead = \"span\"\nWRAP: tail = \"span\"\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"Der Spiegel\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5dc468848-vxw5d","timestamp":"20241124191144","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Republika Weimarska","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Republika_Weimarska","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q41304","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q41304","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-03-04T20:52:42Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/4\/41\/Karte_des_Deutschen_Reiches%2C_Weimarer_Republik-Drittes_Reich_1919%E2%80%931937.svg","headline":"Pa\u0144stwo niemieckie w okresie mi\u0119dzywojennym"}</script> </body> </html>