CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-not-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Brontekst bekijken van Albert Einstein - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-not-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":true,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat": "dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"1d09a82d-9eea-452d-84e8-cb68684a3d4a","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Albert_Einstein","wgTitle":"Albert Einstein","wgCurRevisionId":68948692,"wgRevisionId":0,"wgArticleId":53,"wgIsArticle":false,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"edit","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":[],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Albert_Einstein","wgRelevantArticleId":53,"wgIsProbablyEditable":false,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":false,"wgRestrictionEdit":["autoconfirmed"],"wgRestrictionMove":["autoconfirmed"],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl", "pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.tablesorter.styles" :"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.charinsert.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.edit.collapsibleFooter","site","mediawiki.page.ready","jquery.tablesorter","jquery.makeCollapsible","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.charinsert","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints", "ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.charinsert.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cjquery.tablesorter.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.18"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="noindex,nofollow,max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/af/Einstein1921_by_F_Schmutzer_2.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1497"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Einstein1921_by_F_Schmutzer_2.jpg/800px-Einstein1921_by_F_Schmutzer_2.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="998"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Einstein1921_by_F_Schmutzer_2.jpg/640px-Einstein1921_by_F_Schmutzer_2.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="799"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Brontekst bekijken van Albert Einstein - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Albert_Einstein"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Albert_Einstein"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject page-Albert_Einstein rootpage-Albert_Einstein skin-vector-2022 action-edit"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Hoofdmenu" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/2_maart"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas"><span>Speciale pagina's</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Albert+Einstein&returntoquery=action%3Dedit" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Albert+Einstein&returntoquery=action%3Dedit" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Albert+Einstein&returntoquery=action%3Dedit" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Albert+Einstein&returntoquery=action%3Dedit" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Brontekst bekijken van Albert Einstein</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Dit artikel bestaat alleen in deze taal. Het artikel in andere talen toevoegen." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Talen toevoegen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Albert_Einstein" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Albert_Einstein" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Albert_Einstein"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-viewsource" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Albert_Einstein&action=edit" title="Deze pagina is beveiligd.
U kunt wel de broncode bekijken. [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bekijken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Albert_Einstein&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Albert_Einstein"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-viewsource" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Albert_Einstein&action=edit"><span>Brontekst bekijken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Albert_Einstein&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Albert_Einstein" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Albert_Einstein" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Albert_Einstein&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DAlbert_Einstein%26action%3Dedit"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DAlbert_Einstein%26action%3Dedit"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q937" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle">← <a href="/wiki/Albert_Einstein" title="Albert Einstein">Albert Einstein</a></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><p>U hebt geen toestemming om deze pagina te bewerken, want: </p> <ul class="permissions-errors"><li class="mw-permissionerror-protectedpagetext"><div style="text-align:center;"><strong style="font-size:130%">Op deze pagina zijn bewerkingsbeperkingen van toepassing</strong><br /><i>Indien u Wikipedia alleen wilt lezen, is dit van geen enkel belang. U heeft toegang tot al de aanwezige informatie.</i></div><br clear="all" /> <ul><li>Dit is een <b>semibeveiligde</b> pagina. U kunt deze pagina nu niet bewerken, omdat u <a href="/wiki/Help:Aanmelden" class="mw-redirect" title="Help:Aanmelden">niet aangemeld</a> bent of uw account te nieuw is.</li></ul> <ul><li>Als u reeds een account heeft, <a href="/wiki/Speciaal:Aanmelden" title="Speciaal:Aanmelden">meld u dan aan</a> of, als u geen account heeft, <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Speciaal:Userlogin&type=signup">maak dan een account aan</a></span> en wacht 4 dagen.</li></ul> <ul><li>Raadpleeg het <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Speciaal:Log&type=protect&page=Albert_Einstein">logboek beveiligde pagina's</a></span> voor de reden voor de beveiliging. Ook op de <a href="/wiki/Overleg:Albert_Einstein" title="Overleg:Albert Einstein">overlegpagina</a> van deze pagina zou u de reden mogelijk kunnen vinden. Een verzoek tot opheffing van de beveiliging kunt u op <a href="/wiki/Wikipedia:Verzoekpagina_voor_moderatoren/Beveiligen" title="Wikipedia:Verzoekpagina voor moderatoren/Beveiligen">Wikipedia:Verzoekpagina voor moderatoren/Beveiligen</a> plaatsen.</li></ul> <ul><li>Op de <a href="/wiki/Overleg:Albert_Einstein" title="Overleg:Albert Einstein">overlegpagina</a> kunt u met anderen overleggen over de pagina. Als u iets in de tekst veranderd wilt zien, kunt u dat daar toelichten en een <a href="/wiki/Wikipedia:Verzoekpagina_voor_moderatoren/Beveiligen" title="Wikipedia:Verzoekpagina voor moderatoren/Beveiligen">verzoek tot wijziging indienen</a>.</li><li class="mw-permissionerror-blockedtext"><div style="border-top:3.5px solid #c71e1e; line-height: 1.4; text-align: left; font-size: 1.1em;"></div></li></ul> <div style="height:.5em"></div>  <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Bestand:Cross_red_circle.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cross_red_circle.svg/46px-Cross_red_circle.svg.png" decoding="async" width="46" height="46" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cross_red_circle.svg/69px-Cross_red_circle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cross_red_circle.svg/92px-Cross_red_circle.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a><figcaption></figcaption></figure> <big><b>U heeft geen bewerkingsrechten</b></big><br />De opgegeven reden van uw blokkering luidt: <b>Open proxy - <a href="/wiki/Wikipedia:Blockreason9" title="Wikipedia:Blockreason9">Nadere informatie</a>.</b> <div style="height:.5em"></div> <p><i>Indien u enkel Wikipedia wenst te lezen is dit van geen enkel belang. U heeft toegang tot alle aanwezige informatie.</i> </p><p>U klikte op een link om een pagina op Wikipedia te bewerken, hetzij om de tekst daarvan aan te passen, hetzij om een nieuw artikel aan te maken. U kunt dit (op dit moment) niet doen omdat u geblokkeerd bent. Als u Wikipedia enkel wenst te lezen mist u niets. </p> <ul><li><b>Niet aangemelde gebruiker:</b> indien u geen gebruik maakt van een <a href="/wiki/Help:Aanmelden" class="mw-redirect" title="Help:Aanmelden">gebruikersaccount</a> en u krijgt deze melding, dan is uw externe <a href="/wiki/IP-adres" title="IP-adres">IP-adres</a> geblokkeerd. Een IP-adres is een nummer waarmee uw computer op het internet kan worden geïdentificeerd. Dat van u is <b>8.222.208.146</b>. Als er problemen zijn met anonieme gebruikers, zoals in het geval van vandalisme, wordt daarvan soms het IP-adres geblokkeerd. <b>Dit is niet noodzakelijkerwijs persoonlijk bedoeld.</b> Veel mensen delen hun IP-adres met andere gebruikers. Dit is bijna zeker het geval indien u via een school of bedrijf met het internet bent verbonden. Ongewenste bewerkingen van iemand anders kunnen helaas de reden zijn dat u nu geen bewerkingsrechten heeft. Ook kan het zijn dat uw IP-adres is geblokkeerd omdat u via een mobiele internetverbinding bewerkingen in Wikipedia wilt uitvoeren. Mobiele netwerken wijzen dynamische IP-adressen toe die om beveiligingsredenen standaard zijn geblokkeerd voor anonieme bewerkingen. <ul><li>Oplossing: sommige blokkeringen worden opgelegd voor een korte periode. Kijk in <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Speciaal:Ipblocklist&ip=8.222.208.146">het logboek</a></span> tot wanneer de blokkering loopt. U kunt daar ook zien welk type blokkering is opgelegd. Ziet u de vermelding <i>alleen anoniemen</i> staan, dan zult u wel bewerkingsrechten hebben indien u <a href="/wiki/Speciaal:Aanmelden" title="Speciaal:Aanmelden">inlogt</a> als een geregistreerde gebruiker. Ziet u ook de vermelding <i>aanmaken account geblokkeerd</i>, dan kunt u via uw huidige internetverbinding geen account aanmaken. Is deze laatste vermelding er echter niet, dan kunt u gewoon een <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Speciaal:Userlogin&type=signup">gebruikersaccount aanmaken</a></span>. Informatie over andere oplossingen vindt u op de pagina <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://nl.wikimedia.org/wiki/Help:Oplossingen_voor_geblokkeerde_gebruikers">Oplossingen voor geblokkeerde gebruikers</a></span>.</li></ul></li></ul> <ul><li><b>Geregistreerde gebruiker:</b> uw gebruikersaccount kan geblokkeerd zijn. Als u niet weet waarom u geblokkeerd bent, kijk dan op uw overlegpagina. Mogelijk vindt u daar een toelichting. Ook kunt u tijdens een blokkade uw overlegpagina blijven bewerken en kunt u daar vragen stellen over de reden van de blokkade; tenzij u deze mogelijkheid expliciet is ontnomen.</li></ul> <p><i>Voor verdere vragen kunt u <a href="/wiki/Speciaal:Contactpagina" title="Speciaal:Contactpagina">contact opnemen</a> met het e-mailteam van de Nederlandstalige Wikipedia. Als u een geregistreerde gebruiker bent, vermeld dan ook een link naar uw gebruikerspagina.</i> </p> </li><li class="mw-permissionerror-blockedtext"><div style="border-top:3.5px solid #c71e1e; line-height: 1.4; text-align: left; font-size: 1.1em;"> <div style="height:.5em"></div>  <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Bestand:Cross_red_circle.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cross_red_circle.svg/46px-Cross_red_circle.svg.png" decoding="async" width="46" height="46" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cross_red_circle.svg/69px-Cross_red_circle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Cross_red_circle.svg/92px-Cross_red_circle.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a><figcaption></figcaption></figure> <big><b>U heeft geen bewerkingsrechten</b></big><br />De opgegeven reden van uw blokkering luidt: <b>Open proxy - <a href="/wiki/Wikipedia:Blockreason9" title="Wikipedia:Blockreason9">Nadere informatie</a>.</b> <div style="height:.5em"></div> <p><i>Indien u enkel Wikipedia wenst te lezen is dit van geen enkel belang. U heeft toegang tot alle aanwezige informatie.</i> </p><p>U klikte op een link om een pagina op Wikipedia te bewerken, hetzij om de tekst daarvan aan te passen, hetzij om een nieuw artikel aan te maken. U kunt dit (op dit moment) niet doen omdat u geblokkeerd bent. Als u Wikipedia enkel wenst te lezen mist u niets. </p> <ul><li><b>Niet aangemelde gebruiker:</b> indien u geen gebruik maakt van een <a href="/wiki/Help:Aanmelden" class="mw-redirect" title="Help:Aanmelden">gebruikersaccount</a> en u krijgt deze melding, dan is uw externe <a href="/wiki/IP-adres" title="IP-adres">IP-adres</a> geblokkeerd. Een IP-adres is een nummer waarmee uw computer op het internet kan worden geïdentificeerd. Dat van u is <b>8.222.208.146</b>. Als er problemen zijn met anonieme gebruikers, zoals in het geval van vandalisme, wordt daarvan soms het IP-adres geblokkeerd. <b>Dit is niet noodzakelijkerwijs persoonlijk bedoeld.</b> Veel mensen delen hun IP-adres met andere gebruikers. Dit is bijna zeker het geval indien u via een school of bedrijf met het internet bent verbonden. Ongewenste bewerkingen van iemand anders kunnen helaas de reden zijn dat u nu geen bewerkingsrechten heeft. Ook kan het zijn dat uw IP-adres is geblokkeerd omdat u via een mobiele internetverbinding bewerkingen in Wikipedia wilt uitvoeren. Mobiele netwerken wijzen dynamische IP-adressen toe die om beveiligingsredenen standaard zijn geblokkeerd voor anonieme bewerkingen. <ul><li>Oplossing: sommige blokkeringen worden opgelegd voor een korte periode. Kijk in <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Speciaal:Ipblocklist&ip=8.222.208.146">het logboek</a></span> tot wanneer de blokkering loopt. U kunt daar ook zien welk type blokkering is opgelegd. Ziet u de vermelding <i>alleen anoniemen</i> staan, dan zult u wel bewerkingsrechten hebben indien u <a href="/wiki/Speciaal:Aanmelden" title="Speciaal:Aanmelden">inlogt</a> als een geregistreerde gebruiker. Ziet u ook de vermelding <i>aanmaken account geblokkeerd</i>, dan kunt u via uw huidige internetverbinding geen account aanmaken. Is deze laatste vermelding er echter niet, dan kunt u gewoon een <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Speciaal:Userlogin&type=signup">gebruikersaccount aanmaken</a></span>. Informatie over andere oplossingen vindt u op de pagina <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://nl.wikimedia.org/wiki/Help:Oplossingen_voor_geblokkeerde_gebruikers">Oplossingen voor geblokkeerde gebruikers</a></span>.</li></ul></li></ul> <ul><li><b>Geregistreerde gebruiker:</b> uw gebruikersaccount kan geblokkeerd zijn. Als u niet weet waarom u geblokkeerd bent, kijk dan op uw overlegpagina. Mogelijk vindt u daar een toelichting. Ook kunt u tijdens een blokkade uw overlegpagina blijven bewerken en kunt u daar vragen stellen over de reden van de blokkade; tenzij u deze mogelijkheid expliciet is ontnomen.</li></ul> <p><i>Voor verdere vragen kunt u <a href="/wiki/Speciaal:Contactpagina" title="Speciaal:Contactpagina">contact opnemen</a> met het e-mailteam van de Nederlandstalige Wikipedia. Als u een geregistreerde gebruiker bent, vermeld dan ook een link naar uw gebruikerspagina.</i> </p> </div></li><li class="mw-permissionerror-globalblocking-blockedtext-range"><b>Uw IP-adres bevindt zich in een bereik dat <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Global_blocks" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Global blocks">op alle wiki’s van de Wikimedia Foundation geblokkeerd is</a>.</b> <p>Deze blokkade is ingesteld door <a href="/wiki/Gebruiker:Jon_Kolbert" title="Gebruiker:Jon Kolbert">‪Jon Kolbert‬</a>. De opgegeven reden is <i><a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/NOP" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/NOP">Open proxy/Webhost</a>: See the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/WM:OP/H" class="extiw" title="m:WM:OP/H">help page</a> if you are affected </i>. </p> <ul><li>Aanvang blokkade: 27 aug 2023 16:12</li> <li>Einde blokkade: 27 aug 2028 16:12</li></ul> <p>Uw huidige IP-adres is 8.222.208.146. Het geblokkeerde bereik is 8.222.128.0/17. </p><p>Vermeld alle bovenstaande gegevens als u ergens op deze blokkade reageert. Als u denkt dat u per abuis bent geblokkeerd, kunt u aanvullende informatie en instructies vinden in het algemene beleid <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/No_open_proxies" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/No open proxies">Geen open proxy’s</a>. </p> Anders kunt u om de blokkering bespreken <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Global" class="extiw" title="m:Steward requests/Global">een verzoek om beoordeling op Meta-Wiki plaatsen</a>.</li></ul><hr /> <p>U kunt de brontekst van deze pagina bekijken en kopiëren. </p><textarea readonly="" accesskey="," id="wpTextbox1" cols="80" rows="25" style="" class="mw-editfont-monospace" lang="nl" dir="ltr" name="wpTextbox1">{{Zie dp}} {{Infobox Nobelprijswinnaar | naam = Albert Einstein | periode = [[14 maart]] [[1879]] - [[18 april]] [[1955]] | afbeelding = Einstein1921 by F Schmutzer 2.jpg | onderschrift = Albert Einstein voor het bord tijdens een voordracht te Wenen in 1921. | land = {{DE-1871}} | geboorteplaats = [[Ulm (Baden-Württemberg)|Ulm]] | plaatsvanoverlijden = [[Princeton (New Jersey)|Princeton]], [[New Jersey]], [[Verenigde Staten]] | typeprijs = [[Nobelprijs voor de Natuurkunde|Natuurkunde]] | jaar = 1921 | reden = "Voor zijn verdiensten voor de theoretische natuurkunde, en met name voor zijn ontdekking van de wet van het [[foto-elektrisch effect]]" | voor = [[Charles-Édouard Guillaume]] | op = [[Niels Bohr]] | portaal = Natuurkunde }} [[Afbeelding:Albert Einstein signature.svg|thumb|class=skin-invert-image|Handtekening]] [[Bestand:03_ALBERT_EINSTEIN.ogg|thumb|Begin van een toespraak van Albert Einstein. ''"Ladies'' (kucht) ''and gentlemen, our age is proud of the progress it has made in men's intellectual development. The search and striving for truth and knowledge is one of the highest of men's qualities..."'' United Jewish Appeal, 11 april 1943. Opname Radio Universidad Nacional de La Plata, Argentinië.]] '''Albert Einstein''' ([[Ulm (Baden-Württemberg)|Ulm]], [[14 maart]] [[1879]] – [[Princeton (New Jersey)|Princeton]] ([[New Jersey]]), [[18 april]] [[1955]]) was een [[Duitsland|Duits]]-[[Zwitsers]]-[[Verenigde Staten|Amerikaanse]] [[theoretische natuurkunde|theoretisch natuurkundige]] van [[joden|Joodse]] afkomst. Hij wordt algemeen gezien als een van de belangrijkste natuurkundigen uit de geschiedenis, naast [[Isaac Newton]] en [[James Clerk Maxwell]]. Zelf noemde hij altijd Newton als een veel belangrijker natuurkundige dan zichzelf omdat Newton, anders dan Einstein, behalve theoretische ook grote [[experiment]]ele ontdekkingen deed. == Inleiding == Einstein werd vooral bekend vanwege de twee [[relativiteitstheorie]]ën: de [[speciale relativiteitstheorie]] van 1905 en de [[algemene relativiteitstheorie]] van 1915 en volgende jaren, die de speciale relativiteitstheorie uitbreidt door ook plaats in te ruimen voor de [[zwaartekracht]]. Hij publiceerde meer dan 300 wetenschappelijke en meer dan 150 niet-wetenschappelijke werken.<ref>Paul Arthur Schilpp, Albert Einstein: Philosopher-Scientist, Volume II, Harper and Brothers Publishers (Harper Torchbook edition), New York, 1951, p 730–746. .</ref> In zijn latere jaren schreef Einstein uitvoerig over filosofische en politieke onderwerpen.<ref>Een greep uit zijn niet-wetenschappelijke werken: ''About Zionism: Speeches and Lectures by Professor Albert Einstein'' (1930), “Why War?” (1933, met [[Sigmund Freud]]), ''The World As I See It'' (1934), ''Out of My Later Years'' (1950), en een populariserend boek over wetenschap ''The Evolution of Physics'' (1938, met [[Leopold Infeld]]).</ref> Hij wordt vaak samen met [[Max Planck]] beschouwd als de vader van de [[moderne natuurkunde]]. Hij droeg aanzienlijk bij aan andere deelgebieden van de natuurkunde: voor zijn verklaring van het [[foto-elektrisch effect]] ontving hij in 1921 de [[Nobelprijs voor Natuurkunde|Nobelprijs voor de Natuurkunde]] en ook zijn beschrijving van de [[Brownse beweging (natuurkunde)|brownse beweging]] en de eerste [[fluctuatie-dissipatiestelling]] was een belangrijke doorbraak. Deze twee verklaringen en de speciale relativiteitstheorie publiceerde hij bovendien allemaal in [[Annus mirabilis van Einstein|zijn wonderjaar 1905]]. Verder werk omvat onder meer onderwerpen in de [[kwantummechanica]], de theorie van de [[vaste stof]], de [[nulpuntsenergie]], de [[Statistische thermodynamica|statistische mechanica]], de [[kosmologie]], de theorie van straling ([[foton]]en, [[dualiteit van golven en deeltjes]], kritische [[opalescentie]] en [[gestimuleerde emissie]], de theorie achter de [[Laser (licht)|laser]]) en de [[Veld (natuurkunde)|veldentheorie]]. Een eenheid in de [[fotochemie]] draagt zijn naam, de [[Einstein (eenheid)|einstein]]. Het chemische element [[einsteinium]] is ook naar hem genoemd, net als de [[Einsteinring]] in de [[astronomie]] en de [[Spectraallijn|Einsteincoëfficiënten]] in de [[optica]]. Albert Einstein werd in een [[liberaal jodendom|liberaal-joodse]] familie in het [[Duitse Keizerrijk]] geboren, woonde later in Italië, Zwitserland en het toenmalige [[Oostenrijk-Hongarije]] voor hij naar Duitsland terugkeerde. Toen [[Adolf Hitler]] in 1933 in Duitsland aan de macht kwam, besloot Einstein zich in de [[Verenigde Staten]] te vestigen.<ref name="Pais, p 187-188">Pais, ''Einstein lived here'' p 187-188, 191-198</ref> Hij nam in 1940 de Amerikaanse nationaliteit aan, deed afstand van zijn Duitse nationaliteit, maar behield wel de Zwitserse nationaliteit. Hij overleed op 18 april 1955 in [[Princeton (New Jersey)|Princeton]] aan een [[aneurysma]]. == Biografie == === Jeugd === [[Afbeelding:Albert Einstein at the age of three (1882).jpg|thumb|Einstein als kind, 1882]] [[Afbeelding:Albert_Einstein's_exam_of_maturity_grades_(color2).jpg|thumb|Einsteins cijferlijst voor zijn eindexamen op de middelbare school, 1896]] Albert Einstein werd op [[14 maart]] [[1879]] te [[Ulm (Baden-Württemberg)|Ulm]] geboren, dat destijds binnen het [[Duitse Keizerrijk]] lag in het [[Koninkrijk Württemberg]]. Hij was de zoon van Hermann Einstein ([[Bad Buchau|Buchau]], 1847 - [[Milaan (stad)|Milaan]], 1902) en Pauline Koch ([[Bad Cannstatt|Cannstatt]], 1858 - [[Berlijn (hoofdbetekenis)|Berlijn]], 1920). Hermann Einstein was onder meer beddenverkoper en later met zijn jongere broer Jakob (1850-1912) fabrikant van elektrotechnische apparatuur voor elektriciteitscentrales en straatverlichting (''Elektrotechnische Fabrik J. Einstein & Cie.'') te [[München]]. Hermann en Pauline Einstein-Koch kregen nog een kind, Alberts jongere zus Maja Einstein (München, 1881 - [[Princeton (New Jersey)|Princeton]], 1951). Einsteins ouders waren [[Liberaal jodendom|liberale joden]] en daarmee religieus tolerant. Einstein kreeg elementair onderricht in de joodse godsdienst en leerde [[viool (hoofdbetekenis)|viool]] spelen. Hij hield van [[muziek]]. Muziek hielp en inspireerde hem bij zijn werk als wis- en natuurkundige. In zijn latere leven speelde hij vaak viool ter ontspanning, terwijl hij wetenschappelijke problemen overdacht. Dit deed hij vaak alleen of ook met anderen.<ref>Hoffmann en Dukas: ''Albert Einstein'', p. 30</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20200504215628/http://www.wavelengthleiden.nl/de-viool-van-einstein.html De viool van Einstein], 6 oktober 2018. gearchiveerd</ref><ref>[https://timemanagement.nl/muziek-op-het-werk/ Einstein’s breingeheim: muziek op het werk], 19 maart 2015. [https://web.archive.org/web/20210422224257/https://timemanagement.nl/muziek-op-het-werk/ Gearchiveerd] op 22 april 2021.</ref> Rond 1884 kreeg Einstein zijn eerste [[kompas]] en was geïntrigeerd door het wonder van de onzichtbare [[Magnetisme|magnetische]] kracht.<ref>Pais: ''Subtle is the Lord'', p. 37 citeert A. Einstein: ''Autobiographisches'' in ''Albert Einstein: Philosopher-Scientist'' (P. Schilpp, ed.) Tudor, New York, 1949.</ref> Hij was op de [[lagere school]] de beste van zijn klas en zeer geïnteresseerd in exacte wetenschap. Hij bouwde als hobby modellen en mechanische apparaten en leerde vanaf 1891 ook [[wiskunde]]. Het gezin verhuisde in 1895 van München naar [[Pavia (stad)|Pavia]] in Italië, maar Einstein bleef eerst in München achter om zijn middelbare school af te maken. Na enkele maanden hield hij de eenzaamheid en de strenge school niet meer uit, waarop hij toch bij zijn familie in Pavia ging wonen. Om de middelbare school af te ronden stuurden zijn ouders hem weer naar [[Aarau (stad)|Aarau]] in [[Zwitserland]] en hij haalde daar zijn [[eindexamen]]. De cijfers werden gegeven op een schaal van 1 tot 6, waarbij 6 het hoogste cijfer, en 4 een voldoende is. Einstein had vijf maal een 6: voor geschiedenis, natuurkunde en drie wiskundevakken. Hij werd daarmee, hoewel hij er eigenlijk te jong voor was, met speciale toestemming voor de [[Eidgenössische Technische Hochschule Zürich]] toegelaten, de ETH Zürich of de technische universiteit van [[Zürich (stad)|Zürich]]. Einstein bedacht in die tijd dat een waarnemer die met de [[lichtsnelheid]] met een lichtgolf meereist, een [[staande golf]] ziet. Hij liep daarmee vooruit op zijn [[speciale relativiteitstheorie]].<ref>''Pais:Subtle is the Lord'', p. 131</ref><ref>Hoffmann en Dukas: ''Albert Einstein'', p. 39</ref> Hij gaf in 1896 zijn Duitse staatsburgerschap op om de dienstplicht te ontlopen, waardoor hij [[Staatloosheid|stateloos]] werd. Aan de ETH trok Einstein met zijn medestudenten [[Marcel Grossmann]], [[Mileva Marić]] en Michele Besso op. Hij mocht in het [[laboratorium]] zijn voorstel voor een proef over de beweging van de aarde in de [[Ether (medium)|ether]] niet uitvoeren maar kreeg een waarschuwing dat hij te weinig experimenteerde. Hij vond de colleges van professor Heinrich Weber ouderwets, omdat de [[wetten van Maxwell|theorie van Maxwell]] niet werd behandeld. Door zelf te studeren maakte hij kennis met de werken van [[Gustav Robert Kirchhoff|Kirchhoff]], [[Heinrich Hertz|Hertz]], [[Hermann von Helmholtz|Helmholtz]], [[Hendrik Lorentz|Lorentz]] en [[Ludwig Boltzmann|Boltzmann]]. Hij leerde de [[wetten van Maxwell]] door een boek van [[August Föppl]] kennen, maar las ook over onder meer [[biologie]], over [[Charles Darwin|Darwin]] en [[filosofie]]. Hij waardeerde de colleges [[wiskunde]] van [[Hermann Minkowski]] wel, maar was vaak afwezig.<ref>''Pais: Subtle is the Lord'', p. 44-45</ref><ref>Hoffmann en Dukas: ''Albert Einstein'', p. 41</ref> Hij behaalde in 1900 aan de Eidgenössische Technische Hochschule zijn [[lesbevoegdheid]] als ''Fachlehrer'' natuurkunde. Zijn cijfers, weer op een schaal van maximaal 6, waren een 5 voor [[Theoretische natuurkunde|theoretische]] en [[experimentele natuurkunde]] en [[astronomie]], een 5,5 voor [[functietheorie]] en een 4,5 voor een opstel over [[Warmteoverdracht|warmtegeleiding]]. Hij kreeg in februari 1901 het Zwitsers staatsburgerschap. === Gezin en vroege loopbaan === [[Afbeelding:Einstein-with-habicht-and-solovine.jpg|thumb|Einstein met zijn vrienden Habicht (links) en Solovine (midden), 1903]] [[Afbeelding:Albert Einstein ETH-Bib Portr 05937.jpg|thumb|Einstein op het Patentbureau in Bern, 1905]] Aan de [[Eidgenössische Technische Hochschule Zürich|ETH in Zürich]] ontmoette Einstein [[Mileva Marić]], een [[Servië|Servische]] jaargenote die ook bevriend was met [[Nikola Tesla]], en werd verliefd op haar. Einstein en Marić kregen in januari 1902 een dochter, Lieserl, die waarschijnlijk ter [[adoptie]] werd afgestaan. Einstein trouwde met Mileva Marić op 6 januari 1903. Het huwelijk was zowel een persoonlijke als een intellectuele samenwerking: bij haar vond Einstein een klankbord voor zijn nieuwe ideeën. Einstein kon na zijn afstuderen geen werk in de wetenschap vinden. De ETH bood hem geen plaats als assistent aan. Hij solliciteerde tevergeefs bij onder andere [[Heike Kamerlingh Onnes]] in [[Leiden (hoofdbetekenis)|Leiden]] en [[Wilhelm Ostwald]] in [[Leipzig]]. Vanaf mei 1901 werkte hij twee maanden als invalleraar natuurkunde aan een middelbare school in [[Winterthur (stad)|Winterthur]] en daarna kreeg hij een jaarcontract als leraar natuurkunde aan een particuliere school in [[Schaffhausen (stad)|Schaffhausen]], waar hij veel tijd overhield voor onderzoek. Hij solliciteerde in december 1901 bij het Zwitserse Patentbureau te [[Bern (stad)|Bern]] en werd aanbevolen door de vader van zijn studievriend [[Marcel Grossmann]]. Einstein nam voor de nieuwe baan vrij kwam al als leraar ontslag, vestigde zich in februari 1902 in Bern en vormde daar met zijn vrienden Maurice Solovine, aan wie hij bijles gaf, en Konrad Habicht de ''Akademia Olympia'' om samen boeken te bespreken, te eten en plezier te maken.<ref>Pais. Subtle is the Lord. blz 45-47</ref> Hij werd per 16 juni 1902 technisch expert derde klas bij het patentbureau en beoordeelde daar ingediende [[Octrooi|patentaanvragen]]. Zijn eerste zoon [[Hans Albert Einstein]] werd op 14 mei 1904 geboren en in hetzelfde jaar kreeg Einstein een vaste aanstelling bij het patentbureau. Hij verrichtte in deze periode veel onderzoek, dat er toe leidde dat 1905 zijn [[Einsteins wonderjaar|wonderjaar]] werd. In 1906 werd Einstein bevorderd tot technisch expert tweede klasse. Einsteins tweede zoon, Eduard Einstein, werd op 28 juli 1910 geboren. Het gezin Einstein verhuisde in 1914 naar [[Berlijn (hoofdbetekenis)|Berlijn]], maar Mileva kon er niet wennen. Hun relatie verslechterde en Mileva verhuisde met de kinderen terug naar Zwitserland. Einstein scheidde van Mileva op 14 februari 1919 en huwde een half jaar later op 2 juni 1919 met [[Elsa Einstein|Elsa Löwenthal]], geboren Einstein. Ze was een achternicht van Albert en Löwenthal was de achternaam van haar eerste man Max. Einstein, die de [[Nobelprijs voor Natuurkunde|Nobelprijs voor de Natuurkunde]] van 1921 ontving, gaf het aan de prijs verbonden geldbedrag aan Mileva, zoals bij hun scheiding was afgesproken.<ref>Pais. Einstein lived here. blz 19</ref> Later vond Mileva dat Einstein onvoldoende bijdroeg aan de kosten van de behandeling van hun zoon Eduard. Ze gaf privé piano- en wiskundeles om bij te verdienen. Het lot van het eerste kind van Albert en Mileva, Lieserl, is onbekend: sommigen denken dat zij jong is gestorven, anderen geloven dat ze voor adoptie werd afgestaan. Eduard Einstein, koosnaam Tete, groeide voorspoedig op en bleek zeer intelligent. Hij toonde interesse in [[psychologie]] en ging na zijn middelbare school in die richting studeren, maar ontwikkelde tijdens zijn studie [[schizofrenie]] en was al snel tot niets meer in staat. Albert Einstein had weinig contact met hem. Zijn moeder Mileva zorgde tot haar eigen overlijden op 4 augustus 1948 voor Eduard.<ref>Pais. Einstein lived here. blz 21</ref> Eduard stierf in 1965 in de psychiatrische inrichting [[Burghölzli]] in Zürich. Hans Albert werd hoogleraar [[Hydraulica|hydraulische werktuigbouwkunde]] aan de [[Universiteit van Californië - Berkeley]] en had eerst ook weinig contact met zijn vader. Dit verbeterde na de [[Tweede Wereldoorlog|oorlog]]. Hans-Albert zat aan het sterfbed van zijn vader Albert. === Hoogleraar === [[Afbeelding:1911 Solvay conference.jpg|thumb|Einstein (tweede van rechts) op de [[Internationaal Instituut voor Fysica en Chemie|Solvay-conferentie]] van 1911 in Brussel, onder voorzitterschap van [[Hendrik Lorentz]]]] [[Afbeelding:Albert Einstein photo 1920.jpg|thumb|Einstein als professor aan de universiteit van Berlijn (1920)]] [[Afbeelding:Einstein2.jpg|thumb|Einstein in 1920 op bezoek in Leiden bij zijn vriend en collega [[Paul Ehrenfest]], op Einsteins schoot zit de zoon van Ehrenfest: Paul Ehrenfest jr.]] [[Afbeelding:EinsteinZeemanEhrenfest.jpg|thumb|Einstein bezoekt in de jaren 20 met Paul Ehrenfest (rechts) het laboratorium van [[Pieter Zeeman]] (links) aan de [[Universiteit van Amsterdam]]]] Einstein werd in 1908 in Bern benoemd tot [[privaatdocent]], onbezoldigd docent aan een universiteit en drie jaar later werd hij eerst assistent-hoogleraar aan de Universiteit van Zürich en kort daarna volledig [[hoogleraar]] aan de (Duitse) Universiteit van [[Praag]]. Hij keerde in 1912 terug naar Zürich om daar volledig hoogleraar aan de ETH te worden. Hij werkte op dat moment nauw met de wiskundige [[Marcel Grossmann]] samen en begon in 1912 [[tijd]] als de [[vierde dimensie]] aan te duiden, zoals zijn vroegere hoogleraar [[Hermann Minkowski]] al eerder deed. Hij werd in 1914 lid van de [[Pruisische Academie van Wetenschappen]] in Berlijn, kreeg het jaar daarop zijn Duitse nationaliteit terug en was tot 1933, toen hij Duitsland wegens de machtsovername door de [[Nationaalsocialisme|nazi's]] verliet, directeur van het [[Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft|Keizer Wilhelm-Instituut]] voor Natuurkunde in Berlijn. In deze periode kreeg hij ook de [[Nobelprijs]] voor zijn verklaring van het [[foto-elektrisch effect]]. Pogingen van onder meer [[Hendrik Lorentz]], die bij Einstein in hoog aanzien stond, om hem als gewoon hoogleraar aan een Nederlandse universiteit te verbinden, mislukten, maar hij werd ten slotte met dank aan het [[Leids Universiteits Fonds]] wel van 1920 tot officieel 1946 [[bijzonder hoogleraar]] aan de [[Universiteit Leiden|Rijksuniversiteit Leiden]]. Hij gaf enkele malen per jaar een gastcollege in Leiden. Hij ontving in 1921 de [[Matteucci-medaille]] en in 1925 de [[Copley Medal]].<ref>{{Citeer journal | title = Investigations into the origin of Einstein’s Sink | journal = Studium | year = 2019 | volume = 11 | pages = 260–268 | doi=10.18352/studium.10183}}</ref> Einstein maakte in 1922 met zijn tweede vrouw Elsa zijn eerste wereldreis. Zij gingen per schip naar [[Japan]], maar deden ook [[Singapore]], [[Hongkong]] en [[Shanghai]] aan. Hij gaf daarnaast onder andere ook gastlessen aan de [[Universiteit van Oxford]], waar [[Einsteins krijtbord]] nog bewaard is gebleven. === Vertrek naar de VS === [[Afbeelding:Bundesarchiv Bild 102-10804, Berlin, Abreise Einsteins nach Amerika.jpg|thumb|Einstein vertrekt in december 1930 met zijn gezin van het station in [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] op weg naar de VS waar hij een lezingencyclus gaat geven]] Einsteins [[pacifisme]], socialistische sympathieën en [[Jodendom|joodse]] afkomst waren een doorn in het oog van de Duitse [[Nationalisme|nationalisten]] en [[Antisemitisme|antisemieten]]. Nadat hij wereldberoemd was geworden groeide deze antisemitische haat tegen hem en er ontstond zelfs een georganiseerde campagne onder Duitse natuurkundigen om zijn theorieën in diskrediet te brengen. Toen [[Adolf Hitler]] op 30 januari 1933 in Duitsland aan de macht kwam bereikte de haatcampagne tegen Einstein een nieuw hoogtepunt. Einstein werd door het [[Nazi|nazi-regime]] beschuldigd een 'joodse natuurkunde', in de zin van [[theoretische natuurkunde]], voor te staan in tegenstelling tot de Duitse of Arische natuurkunde, de ''Deutsche'' of ''Arische Physik'', waaronder [[experimentele natuurkunde]] werd verstaan. Het regime werd daarbij door nazi-gezinde natuurkundigen ondersteund, waaronder zelfs Nobelprijswinnaars zoals [[Johannes Stark]] en [[Philipp Eduard Anton Lenard|Philipp Lenard]], die zich tegen Einsteins theorieën verzetten. Daartoe werd ook een zwarte lijst aangelegd van Duitse natuurkundigen die Einsteins theorieën bleven onderwijzen zoals [[Werner Heisenberg]]. Einstein was toen in de [[Verenigde Staten]], waar hij een lezingencyclus aan [[California Institute of Technology|Caltech]] verzorgde. Hij besloot niet meer naar zijn geboorteland terug te keren, maar bracht nog wel een bezoek aan België en Engeland, waar hij de tijd doorbracht aan de [[Universiteit van Oxford]], voordat hij zich voorgoed in Amerika vestigde. Hij gaf zijn Duitse staatsburgerschap op, kreeg een permanente verblijfsvergunning voor de VS en aanvaardde een betrekking aan het pas opgerichte [[Institute for Advanced Study]] aan de [[Princeton-universiteit]] in [[New Jersey]].<ref name="Pais, p 187-188" /> Hij werd Amerikaans staatsburger in 1940, hoewel hij steeds het Zwitserse staatsburgerschap behield. [[Afbeelding:112mercer.JPG|miniatuur|Einsteins huis in Princeton]] Einstein schreef op 2 augustus 1939 een brief aan de Amerikaanse president [[Franklin Delano Roosevelt|Roosevelt]], waarin hij waarschuwde dat Duitsland bezig was een [[Kernwapen|atoombom]] te ontwikkelen.<ref>FDR Library Marist Edu Roosevelt letters 2 maart 1939, [http://www.fdrlibrary.marist.edu/_resources/images/sign/fdr_24.pdf brief aan president Roosevelt]. [https://web.archive.org/web/20201028134739/http://www.fdrlibrary.marist.edu/_resources/images/sign/fdr_24.pdf Gearchiveerd] op 28 oktober 2020.</ref> Roosevelt nam in oktober 1941 de beslissing om ernaar te streven de atoombom eerder te maken dan de Duitsers. Zo begon het [[Manhattanproject (operatie)|Manhattanproject]], waar Einstein zelf overigens niet aan meewerkte. Er bestaan over deze brief verschillende lezingen. Er is wel verondersteld dat niet Einstein maar [[Leó Szilárd|Szilárd]] deze brief had geschreven. Szilárd zou vanwege het effect op de president Einstein om ondertekening gevraagd hebben. Maar volgens biograaf [[Bram Pais]] heeft Einstein de brief wel zelf opgesteld, na een bezoek van Szilárd en [[Eugene Wigner|Wigner]]. Einstein stuurde op 7 maart 1940 op aandringen van Szilárd een tweede brief van dezelfde strekking aan Roosevelt.<ref>Pais, ''Subtle is the Lord'', p. 490. Pais, ''Einstein lived here'', p. 218</ref><ref>FDR Library Marist Edu Roosevelt letters 7 maart 1940, [http://www.fdrlibrary.marist.edu/_resources/images/atomic/atomic_05.pdf Alexander Sachs Papers; Selected Documents, 1940-1942]. [https://web.archive.org/web/20201021094307/http://www.fdrlibrary.marist.edu/_resources/images/atomic/atomic_05.pdf Gearchiveerd] op 21 oktober 2020.</ref> Hij besprak de ontwikkeling van de atoombom in 1949 met een Amerikaanse VN delegatie en uitte zijn vermoeden dat de Russen in de race om nucleaire wapens de VS misschien voor waren, maar in ieder geval even ver waren gevorderd, en daarmee de vrees was dat de Russen waarschijnlijk een bom hadden ontwikkeld die heel Manhattan kon vernietigen.<ref>Foreign Relations of the United States 1949 volume I, [https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1949v01/d83 Memorandum of Conversation, by the Deputy United States Representative at the United Nations (Gross) to the Secretary of State (1950, Volume I, National Security Affairs; Foreign Economic Policy)]. [https://web.archive.org/web/20201128073323/https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1949v01/d83 Gearchiveerd] op 28 november 2020.</ref> === Laatste jaren === [[Afbeelding:Albert Einstein 1947.jpg|miniatuur|Einstein in 1947]] Einstein steunde het idee een Joodse universiteit te stichten in het toenmalige Britse [[mandaatgebied Palestina]]. Hij was actief betrokken bij de oprichting van de [[Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem]] en zamelde in samenwerking met [[Chaim Weizmann]] geld in voor de universiteit. Chaim Weizmann was een [[biochemicus]] en [[Zionisme|zionistisch]] leider en eerste president van [[Israël (hoofdbetekenis)|Israël]]. Einstein was ook bij de oprichting van de [[Technion|Technion-universiteit]] in [[Haifa]] betrokken. Hij liet zijn persoonlijke eigendommen, inclusief zijn geschriften, na aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem. Einstein waarschuwde na de [[Tweede Wereldoorlog]] voor de catastrofale gevolgen, die een [[kernwapenwedloop]] kon hebben. Hij was [[Socialisme|socialistisch]] gezind en schreef hierover in mei 1949 in de eerste editie van ''Monthly Review'' een essay ''Why Socialism?'' Dat essay is maar weinig bekend geworden. De regering van [[Israël]] bood in 1952, toen Weizmann was overleden, aan president van het land te worden. Einstein zei vereerd te zijn door het aanbod, maar dat hij ongeschikt voor de positie was en sloeg het af.<ref>Jewish Virtual Library. [https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Politics/einsteinlet.html Offering the Presidency of Israel to Albert Einstein], 17 november 1952. [https://web.archive.org/web/20170111182809/https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Politics/einsteinlet.html Gearchiveerd] op 11 januari 2017.</ref> Hij is de enige burger van de [[Verenigde Staten]] die het ooit is aangeboden staatshoofd van een ander land te worden. === Overlijden === Einstein stierf in zijn slaap in een ziekenhuis in [[Princeton (New Jersey)|Princeton]] op 18 april 1955. Hij was opgenomen vanwege een gebarsten [[aneurysma]], een gebarsten verwijding van de aorta. Zijn artsen wilden hem opereren maar Einstein weigerde dit, omdat hij zijn leven niet onnodig wilde rekken maar waardig wilde sterven. Naar eigen wens werd zijn lichaam dezelfde dag in [[Trenton (New Jersey)|Trenton]] gecremeerd. Vervolgens werd de as op een geheime plaats uitgestrooid. Einstein moest namelijk niets hebben van de verering van het grote publiek en wilde hiermee een 'bedevaartsoord' voorkomen. Zijn familie had van tevoren wel toestemming gegeven voor een [[autopsie]] en Einsteins hersenen werden door de patholoog [[Thomas Stoltz Harvey]] onderzocht. Harvey ontdekte niets bijzonders aan de hersenen en bewaarde ze vervolgens in een bokaal gevuld met [[formaldehyde]] in zijn laboratorium. Een team aan de [[McMaster-universiteit]] vond in 1999 dat het deel van de hersenen dat wordt gebruikt voor wiskundig denken, ruimtelijke herkenning en bewegingsinzicht 15% breder was dan normaal. == Wetenschappelijk werk == === 1905: Einsteins wonderjaar === [[Afbeelding:AlbertEinsteinStatue-InIsraelAcademyOfSciencesAndHumanities-ByRobertBerks.JPG|thumb|Standbeeld van Albert Einstein in de tuin van de [[Israëlische Academie van Wetenschappen]]]] [[Afbeelding:Johnny Werbrouck Einstein De Haan 17-09-2024 14-56-08.jpg|thumb|[[Standbeeld Albert Einstein]] te [[De Haan]] waar hij verbleef]] Einstein [[Wetenschappelijke promotie|promoveerde]] in [[1905]] op het proefschrift ''Eine neue Bestimmung der Moleküldimensionen''.<ref>A Einstein. [https://www.research-collection.ethz.ch/bitstream/20.500.11850/139872/1/eth-30378-01.pdf Eine neue Bestimmung der Moleküldimensionen], 1905. {{pdf}} <br> [[proefschrift]] aan de [[Eidgenössische Technische Hochschule Zürich|universiteit van Zürich]], in [[Annalen der Physik]] 1905, 19, 289-306</ref> Hij schreef in dat jaar ook vier artikelen die de basis van de [[moderne natuurkunde]] zouden vormen, zonder veel wetenschappelijke literatuur te raadplegen of zijn theorieën te bespreken met veel wetenschappelijke collega's. Einstein discussieerde over zijn wetenschappelijke resultaten hoofdzakelijk met zijn vrouw [[Mileva Marić]] die eveneens natuurkundige was, en met studievrienden als Michele Besso. Zijn artikelen stuurde hij sinds [[1901]] naar het tijdschrift ''[[Annalen der Physik]]'', waar hij ook boekrecensies voor schreef. Zijn eerste artikel over het gedrag van vloeistoffen in [[capillair]]en<ref>A Einstein. [https://myweb.rz.uni-augsburg.de/~eckern/adp/history/einstein-papers/1901_4_513-523.pdf Folgerungen aus den Capillaritätserscheinungen], 1901. {{pdf}} in Annalen der Physik 1901, 4, blz 513-523</ref> verscheen in hetzelfde nummer als de [[kwantumtheorie]] over de [[zwarte straler]] van [[Max Planck]].<ref>[[Max Planck]]. [https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1002/andp.19013090310 Ueber das Gesetz der Energieverteilung im Normalspectrum], 1901. <br> in Annalen der Physik 1901, 4 [309], blz 553-563</ref> Tussen [[1902]] en [[1904]] publiceerde Einstein een reeks artikelen over de [[statistische thermodynamica]], maar in [[1910]] schreef hij dat als hij het werk van [[Josiah Willard Gibbs]] destijds had gekend, hij het bij enkele opmerkingen zou hebben gelaten.<ref>[[Bram Pais|A Pais]] in zijn Subtle is the Lord, blz 55 verwijst naar A. Einstein <br> [https://myweb.rz.uni-augsburg.de/~eckern/adp/history/einstein-papers/1911_34_175-176.pdf Bemerkungen zu den P. Hertzschen Arbeiten: 'Über die mechanischen Grundlagen der Thermodynamik'], 1911. {{pdf}} <br> in Annalen der Physik 1911, 34, blz 175-176. De opmerking staat op pagina 176.</ref> Het jaar 1905 wordt het [[annus mirabilis van Einstein]] genoemd, omdat in het algemeen 1905 als het vruchtbaarste jaar in zijn wetenschappelijke leven wordt beschouwd. De meeste natuurkundigen zijn het erover eens dat drie artikelen die hij dat jaar schreef, over de [[Brownse beweging (natuurkunde)|brownse beweging]], het [[Foto-elektrisch effect|foto-elektrische effect]] en de [[speciale relativiteitstheorie]], elk een Nobelprijs waard zouden zijn. Hij won de prijs in [[1921]] voor het foto-elektrisch effect. Ironisch, omdat hij later door zijn [[relativiteitstheorie]] veel bekender is geworden en omdat het foto-elektrisch effect gebaseerd is op principes uit de [[kwantummechanica]].<ref>Pais: Subtle is the Lord, blz 502-511</ref><ref>Pais: Einstein lived here, blz 63-77</ref> Einstein bleef altijd een onbevredigd gevoel houden over de statistische interpretatie van de latere kwantumtheorie, die volgens hem het [[Determinisme (filosofie)|deterministische]] wereldbeeld ondermijnde.<ref>Pais: Subtle is the Lord, onder meer blz 440-459 voor een inhoudelijke bespreking. Pais merkt terecht op: ''Geen enkele biografie van hem [Einstein] laat zijn opmerking, dat ''God niet dobbelt'' weg.''</ref> 100 jaar later werd 2005 het [[Wereldjaar van de Natuurkunde]], met als deelthema het Einsteinjaar, georganiseerd. ==== Foto-elektrisch effect ==== Zijn eerste artikel in 1905, getiteld ''Über einen die Erzeugung und Verwandlung des Lichtes betreffenden heuristischen Gesichtspunkt'', 'Over de productie en omzetting van [[licht]] vanuit [[heuristiek|heuristisch]] gezichtspunt', voerde het begrip energiekwantum in, tegenwoordig het [[foton]] genoemd. Einstein toonde aan hoe dit begrip gebruikt kon worden om verschijnselen als het [[Foto-elektrisch effect|foto-elektrische effect]] te verklaren. Het idee van energiekwanta kwam voort uit de stralingswet voor een [[zwarte straler]] van [[Max Planck]]. Einstein veronderstelde dat lichtenergie alleen in discrete, afgepaste hoeveelheden kan worden geabsorbeerd of uitgezonden en toonde aan dat met die veronderstelling het foto-elektrische effect kan worden verklaard. Hij gaf de formule <math>hf = \Theta + E_k</math> voor de hoeveelheid energie van licht met een [[frequentie]] <math>f</math>. Het idee van lichtkwanta kon niet met de golftheorie van het licht worden verenigd, die uit de [[wetten van Maxwell]] voor [[Elektromagnetisme|elektromagnetisch]] gedrag volgt en meer algemeen met de veronderstelling dat [[energie]] in fysische systemen oneindig deelbaar is. Hoewel [[experiment]]en hadden aangetoond dat de vergelijkingen van Einstein voor het foto-elektrisch effect correct waren, werd zijn uitleg niet algemeen aanvaard. Hij ontving voor zijn werk aan het foto-elektrische effect pas de Nobelprijs voor het jaar 1921. De theorie van lichtkwanta vormde een sterke aanwijzing voor de [[dualiteit van golven en deeltjes]]. Dit begrip, dat door de grondleggers van de kwantummechanica als fundamenteel werd aangenomen, betekent dat fysische systemen eigenschappen van zowel golven als deeltjes kunnen vertonen. Een volledig beeld van het foto-elektrische effect kreeg men pas later na de verdere ontwikkeling van de kwantummechanica. ==== Brownse beweging ==== Het tweede artikel in 1905 was getiteld ''Über die von der molekularkinetischen Theorie der Wärme geforderte Bewegung von in ruhenden Flüssigkeiten suspendierten Teilchen'' (''Over de beweging van deeltjes in suspensie in vloeistoffen in rust, zoals de moleculair-kinetische theorie der warmte vereist''), en ging over zijn onderzoek naar de [[Brownse beweging (natuurkunde)|brownse beweging]]. Door gebruik te maken van de toen nog controversiële [[kinetische gastheorie]] van vloeistoffen stelde hij dat het verschijnsel, dat tientallen jaren na de eerste waarneming nog niet was verklaard, een empirisch bewijs vormde voor het bestaan van [[Atoom|atomen]]. Het artikel maakte ook de nauw samenhangende [[statistische thermodynamica]] geloofwaardig, die toen ook nog controversieel was. Vóór het verschijnen van dit artikel werd wel al erkend, dat het bestaan van het [[molecuul]] op zich een goed idee was, maar natuur- en scheikundigen waren het er nog niet over eens of moleculen en atomen ook echt bestonden. Dankzij Einsteins statistische beschrijving van het gedrag van moleculen was er nu een manier om met een gewone [[microscoop]] moleculen te tellen. [[Wilhelm Ostwald]] was eerst een vooraanstaand tegenstander van atomen, maar vertelde [[Arnold Sommerfeld]] dat hij later toch had moeten toegeven dat Einstein met het bestaan van atomen een volledige verklaring van de brownse beweging had gegeven.<ref>Pais: Subtle is the Lord, blz 103</ref> ==== Speciale relativiteitstheorie ==== {{Zie hoofdartikel|Speciale relativiteitstheorie}} Einsteins derde artikel van 1905 was getiteld ''Zur Elektrodynamik bewegter Körper'' (''Over de elektrodynamica van lichamen in beweging''), en werd gepubliceerd op 30 juni 1905. Terwijl hij dit artikel uitwerkte schreef Albert Einstein aan zijn eerste vrouw Mileva Marić over "ons werk over relatieve beweging" en dit leidde tot de vraag naar de rol van Mileva. Het artikel introduceerde de [[speciale relativiteitstheorie]], een theorie over tijd, afstand, massa en energie die consistent was met het [[elektromagnetisme]], maar die de [[zwaartekracht]] buiten beschouwing liet. Speciale relativiteit bood een oplossing voor het probleem dat in [[1886]] gerezen was ten gevolge van het [[Michelson-Morley-experiment]], waarmee aangetoond werd dat lichtgolven zich niet door een medium, in dit geval de ''[[ether (medium)|ether]]'', bewegen zoals andere golfverschijnselen in bijvoorbeeld water of lucht. De snelheid van het licht bleek constant en niet [[relatief]] ten opzichte van de beweging van de waarnemer. Dit is volgens de [[Isaac Newton|newtoniaanse]] [[klassieke mechanica]] niet mogelijk, waarin bijvoorbeeld snelheden wel optellen. [[George FitzGerald]] had in [[1894]] verondersteld dat het resultaat van Michelson en Morley verklaard kon worden als bewegende lichamen samengedrukt werden in de richting van hun beweging. Enkele belangrijke vergelijkingen in Einsteins artikel, de [[Lorentztransformatie]]s voor de vervorming van ruimte en tijd, waren al in [[1903]] ingevoerd door de Nederlandse natuurkundige [[Hendrik Lorentz]], onafhankelijk van FitzGerald. Einstein verklaarde echter de onderliggende oorzaken van deze geometrische eigenaardigheid. [[Henri Poincaré]] had al eerder de lichtsnelheid als de maximale snelheid aangemerkt. Einsteins uitleg volgde uit de aanname van twee axioma's: * [[Galileo Galilei|Galilei]]'s oude idee dat de [[natuurwetten]] dezelfde zouden moeten zijn voor alle waarnemers die met een constante snelheid ten opzichte van elkaar bewegen, * de regel dat de [[lichtsnelheid]] dezelfde is voor iedere waarnemer. De speciale relativiteit heeft diverse verrassende gevolgen, omdat de absoluutheid van tijd en plaats (dus ook afstand) niet meer geldt. De theorie wordt de "speciale relativiteitstheorie" genoemd om haar te onderscheiden van de latere "algemene relativiteitstheorie", waarin ook versnelde waarnemers onderling gelijkwaardig zijn. De theorie lijkt aanvankelijk in strijd met het gezonde verstand en zit vol [[paradox (logica)|paradoxen]], maar Einstein slaagde erin deze allemaal op te lossen. De theorie is sindsdien door vele experimenten bevestigd. ==== Equivalentie van massa en energie ==== {{Zie hoofdartikel|Massa-energierelatie}} Het vierde artikel uit 1905 gaat over het verband tussen de traagheid van een voorwerp en zijn energie-inhoud en is een gevolg van de speciale relativiteitstheorie. Massa en energie blijken in elkaar uit te drukken volgens de bekende formule ''E''&nbsp;=&nbsp;''mc''<sup>2</sup>.<ref>Hawking, S. W.: ''[[The Universe in a Nutshell]]'', Bantam Books, 2001, {{ISBN|0-55-380202-X}}</ref><ref>Schwartz, J. en McGuinness, M., ''Einstein for Beginners'', Pantheon Books, 1979, {{ISBN|0-39-450588-3}}</ref> Kleine beetjes massa (m) kunnen worden omgezet in enorme hoeveelheden energie (E) dankzij de vermenigvuldiging in de formule met het kwadraat van de [[lichtsnelheid]] c. Deze massa-energie-equivalentie werd later de verklaring voor energieopwekking bij [[kernsplijting]] en [[kernfusie]], waarbij enige massa verloren gaat maar veel energie vrijkomt. === Algemene relativiteitstheorie === {{Zie hoofdartikel|Algemene relativiteitstheorie}} [[Afbeelding:1919 eclipse positive.jpg|thumb|Foto van de totale zonsverduistering uit het rapport van Eddington. De gebruikte sterren staan tussen streepjes]] Einstein gaf in november 1915 een reeks lezingen voor de [[Pruisische Academie van Wetenschappen]], waarin hij zijn [[algemene relativiteitstheorie]] beschreef, een uitbreiding van zijn speciale relativiteitstheorie. De laatste lezing had als hoogtepunt de introductie van een vergelijking die de [[Gravitatiewet van Newton|wet van de zwaartekracht]] van [[Isaac Newton|Newton]] verving. Hierin wordt gesteld dat alle waarnemers gelijkwaardig zijn, niet alleen waarnemers met een eenparige maar ook met een versnelde beweging. In de algemene relativiteitstheorie is de zwaartekracht niet langer een kracht, zoals in de wet van Newton, maar een gevolg van de [[Krommingstensor van Riemann|kromming]] van de [[ruimtetijd]]. Deze theorie vormde de grondslag voor kwantitatief onderzoek in de [[kosmologie]]. Er kon voortaan aan de hand van Einsteins model aan veel verschijnselen in het [[heelal]] worden gerekend. De algemene relativiteitstheorie was revolutionair en heeft tot nu toe elke experimentele toets doorstaan. Veel onderzoekers waren in het begin nog sceptisch omdat de theorie uit een wiskundige redenering en een rationele analyse ontstond en niet uit waarneming en experimenten. De theorie berustte op [[niet-euclidische meetkunde]] en de [[differentiaalmeetkunde]] van [[Bernhard Riemann]] waarbij Einsteins vriend de wiskundige [[Marcel Grossmann]] hem had geholpen. Voorspellingen die met behulp van de theorie waren gedaan konden op 26 mei 1919 door metingen tijdens een [[zonsverduistering]] worden bevestigd. Die metingen werden onder leiding van de Britse sterrenkundige [[Arthur Eddington]] uitgevoerd. [[Licht]] werd hierbij, zoals door Einstein was voorspeld, door een [[zwaartekrachtlens]] afgebogen, in dit geval licht van een ster dat door de zwaartekracht van de [[zon]] een fractie was afgebogen. [[The Times]]. bracht op 7 november deze bevestiging van Einsteins theorie op de voorpagina, waarmee Einstein meteen beroemd werd.<ref>[[The Times]]. Revolution in Science&nbsp;– New Theory of the Universe&nbsp;– Newtonian Ideas Overthrown, 7 november 1919. <br> Revolutie in de wetenschap - nieuwe theorie van het heelal - Ideeën van Newton verworpen Het is het hoofd van het artikel.</ref> Veel onderzoekers waren om verschillende redenen nog niet overtuigd: sommigen aanvaardden Eddingtons interpretatie van de experimenten niet, anderen wilden vasthouden aan een absolute [[Ether (medium)|ether]]. Er werd ook bezwaar tegen de aandacht gemaakt, die Einstein ongewild ten deel viel na Eddingtons rapport<ref>F. W. Dyson, A. S. Eddington, and C. Davidson, "A Determination of the Deflection of Light by the Sun's Gravitational Field, from Observations Made at the Total Eclipse of May 29, 1919" Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series A, Containing Papers of a Mathematical or Physical Character (1920): 291-333. Foto eclips op bladzijde 332</ref> in 1919 en dit duurde nog tot in de jaren 30. Met Arthur Eddington verwierp Einstein, overigens ten onrechte bleek later, het idee van onder meer [[Robert Oppenheimer]] en [[Subramanyan Chandrasekhar]] dat een [[hemellichaam]] tot een [[zwart gat]] ineen kan storten. === Gestimuleerde emissie en kosmologische constante === In 1917 publiceerde Einstein "Over de kwantummechanica van straling" ("Zur Quantenmechanik der Strahlung", Physikalische Zeitschrift 18, 121-128). Hij voerde het begrip "[[gestimuleerde emissie]]" in, dat ten grondslag ligt aan de lichtversterking in de [[laser (licht)|laser]]. In hetzelfde jaar publiceerde hij ook een artikel waarin hij de [[kosmologische constante]] invoerde, zodat hij de algemene relativiteitstheorie kon gebruiken om het heelal als een statisch geheel te modelleren. Dit noemde hij later zijn "ergste misser", omdat zijn theorie zonder deze constante al de uitzetting van het heelal voorspelde die [[Georges Lemaître]] en [[Edwin Hubble]] later aantoonden. === Nobelprijs === [[Afbeelding:Albert Einstein (Nobel).png|miniatuur|Officieel portret bij de uitreiking van de Nobelprijs in 1921]] In de vroege jaren 20 was Einstein de leidende figuur op de beroemde wekelijkse natuurkundecolloquia aan de Universiteit van Berlijn. Op 30 maart 1921 bezocht Einstein [[New York (stad)|New York]] om een lezing over zijn nieuwe theorie te geven. In dat jaar kreeg hij ook de Nobelprijs. Hoewel hij het bekendst is geworden door zijn werk aan de relativiteitstheorie, kreeg hij de Nobelprijs voor zijn eerdere werk aan het [[foto-elektrisch effect]]. De reden daarvoor was dat zijn relativiteitstheorie op dat moment nog niet algemeen geaccepteerd was. === Kopenhaagse interpretatie === {{Zie hoofdartikel|Kopenhaagse interpretatie}} [[Afbeelding:Niels Bohr Albert Einstein2 by Ehrenfest.jpg|miniatuur|[[Niels Bohr]] (rechts) en Einstein in discussie op straat tijdens de [[Solvayconferentie]] van 1930. Foto door [[Paul Ehrenfest]].]] Einsteins verhouding tot de [[kwantumfysica]] was ambivalent. Zijn eigen idee over lichtkwanta, die we nu [[foton]]en noemen, was wel een mijlpaal in de overgang van de klassieke naar de moderne natuurkunde. En in 1909 presenteerde Einstein zijn eerste artikel op een natuurkundige bijeenkomst, waarin golven en deeltjes expliciet als [[Dualiteit van golven en deeltjes|equivalent]] werden gezien. Maar verder moest Einstein niet veel hebben van de latere kwantummechanica. Midden jaren 20, toen de originele kwantumtheorie vervangen werd door de nieuwe [[kwantummechanica]], verzette Einstein zich nog altijd tegen, onder andere, de [[Kopenhaagse interpretatie]] van de nieuwe vergelijkingen. Deze interpretatie gaat uit van waarschijnlijkheidsrekening, waarbij het mechanisme niet verklaard wordt. Einstein ging ermee akkoord dat deze theorie, althans voorlopig de best beschikbare was, maar hij zocht toch nog steeds naar een fundamentele [[determinisme (filosofie)|deterministische]] verklaring. Dit streven had eerder geleid tot zijn geslaagde verklaring van het gedrag van atomen, fotonen en zwaartekracht. In een brief aan [[Max Born]] uit 1926 maakte Einstein een opmerking die nu beroemd is: {{Citaat|Kwantummechanica is zeker indrukwekkend. Maar iets in mij zegt me dat het nog niet het ware is. De theorie zegt heel veel, maar ze brengt ons niet echt dichter bij het geheim van [[God (monotheïsme)|'De Oude']]. Ik ben ervan overtuigd dat Hij niet met dobbelstenen werpt.}} Hierop reageerde [[Niels Bohr]], die met Einstein stevig in discussie was over de kwantumtheorie, met de eveneens beroemde opmerking: {{Citaat|Hou op God te zeggen wat Hij moet doen!}} Het was geen verwerping van de toepassing van waarschijnlijkheidsrekening in de kwantummechanica. Einstein gebruikte zelf statistische analyse in zijn werk over de [[Brownse beweging (natuurkunde)|brownse beweging]] en het [[foto-elektrisch effect]]. Hij had voor 1905 de statistische theorie van [[Josiah Willard Gibbs|J.W. Gibbs]] herontdekt waarmee hij voordien onbekend was. Einstein was er alleen van overtuigd dat de fysische realiteit zich in de kern deterministisch gedraagt. Experimenteel bewijs ''tegen'' deze overtuiging werd slechts veel later gevonden met de ontdekking van de [[stelling van Bell]] en de [[John Bell (natuurkundige)|ongelijkheid van Bell]]. De discussie gaat echter nu nog door: ook heden zijn er gerenommeerde natuurkundigen die een in de kern deterministisch heelal postuleren zoals de Nederlandse nobelprijswinnaar [[Gerard 't Hooft]]. === Bose-Einsteinstatistiek === {{Zie hoofdartikel|Bose-Einsteinstatistiek}} In 1924 ontving Einstein een kort artikel van de jonge [[India]]se natuurkundige [[Satyendra Nath Bose]], waarin deze licht als een [[Gas (aggregatietoestand)|gas]] van [[foton]]en beschreef en Einstein om hulp bij de publicatie vroeg. Einstein realiseerde zich dat dezelfde statistiek op atomen kon worden toegepast en publiceerde een artikel dat Boses model en de consequenties ervan beschreef. [[Bose-Einsteinstatistiek]] beschrijft elk stelsel van deze niet-onderscheidbare deeltjes, nu bekend als [[Boson (deeltje)|bosonen]]. Het verschijnsel van het [[bose-einsteincondensaat]] werd in de jaren 20 door Bose en Einstein voorspeld, gebaseerd op Boses werk aan de [[statistische mechanica]] van fotonen, geformaliseerd en gegeneraliseerd door Einstein. In 1995 werd voor het eerst zo'n condensaat gemaakt. Einsteins originele aantekeningen van deze theorie werden in 2005 in de [[Universiteitsbibliotheek Leiden|Universiteitsbibliotheek te Leiden]] ontdekt in de nalatenschap van [[Paul Ehrenfest|Ehrenfest]]. === Einstein–Podolsky–Rosen-paradox === {{Zie hoofdartikel|EPR-paradox}} In 1935 bekeek Einstein met [[Boris Podolski]] en [[Nathan Rosen]] hoe volgens de kwantummechanica de meting zou uitvallen aan een deeltje dat eigenschappen heeft die gekoppeld (''entangled'', verstrengeld) zijn aan die van een ander deeltje dat ver weg kan zijn. Ze leidden af dat de meting van plaats of [[impulsmoment]] van het ene deeltje het andere deeltje niet zouden moeten beïnvloeden. Dit resultaat is in strijd met de Kopenhaagse interpretatie van de kwantummechnica en heet de EPR-paradox. Deze hypothese was experimenteel te toetsen en werd weerlegd door proeven van de Franse natuurkundige [[Alain Aspect]]. De meting aan het ene deeltje bleek het andere deeltje wel degelijk te beïnvloeden. === Op zoek naar een unificatietheorie === {{Zie hoofdartikel|Theorie van alles}} Einstein bracht de laatste 14 jaren van zijn leven door met het zoeken naar een [[Theorie van alles|unificatietheorie]], ook wel genoemd de ''Algemene Veldtheorie'', die [[zwaartekracht]] en [[elektromagnetisme]] moest verenigen. Daarbij bleef hij zich nog altijd verzetten tegen de Kopenhaagse interpretatie van de kwantummechanica met als belangrijke vertegenwoordiger [[Niels Bohr]]. Aangezien de kwantummechanica steeds de experimentele toetsing glansrijk doorstond, onderschreven ten slotte de meeste natuurkundigen deze theorie. Einstein kwam hierdoor steeds meer alleen te staan in zijn speurtocht en vele 'jongeren' onder de fysici beschouwden hem als een reliek uit het verleden die de aansluiting met de 'moderne' natuurkunde was misgelopen, ook al was hij een van de grondleggers. Einstein publiceerde verscheidene keren een unificatietheorie, maar telkens bleek, na narekenen door collega-natuurkundigen, dat deze toch niet alle krachten onder één noemer kon brengen. Achteraf gezien is dit niet verwonderlijk, omdat in zijn tijd hiervoor nog niet voldoende inzicht in de [[sterke kernkracht]] en [[zwakke kernkracht]] aanwezig was. Dit werd pas in 1970 bereikt, waarna het elektromagnetisme en de kernkrachten geünificeerd konden worden. Voor de zwaartekracht is dit nog steeds niet gelukt. Veelbelovend schijnt de [[M-theorie]] (een afgeleide van de [[snaartheorie]]ën) te zijn, maar deze is hiervoor nog niet voldoende uitgewerkt. Op 30 maart 1953 publiceerde Einstein voor de laatste keer officieel een herziene unificatietheorie die overigens weer niet alle natuurkrachten bleek te unificeren. Na zijn overlijden bleken uit zijn nagelaten laatste aantekeningen dat hij nog steeds hieraan werkte. === Einstein de uitvinder === [[Afbeelding:Einstein Refrigerator.png|miniatuur|De koelkast van Einstein en [[Leó Szilárd]]]] Minder bekend is dat Einstein ook een paar [[Octrooi|patenten]] op zijn naam heeft voor uitvindingen. Hij had deze interesse in mechanische en elektrische apparaten meegekregen van zijn vader Hermann en zijn oom, de ingenieur [[Jakob Einstein]], en hield zich soms bezig met 'knutselen' zoals hij het noemde. Einstein en voormalig student [[Leó Szilárd]] vonden in 1926 samen een nieuw type stille [[koelkast]], hun [[Einstein-koelkast]], voor huishoudelijk gebruik uit. Ze gebruikten een koelprocedé bij constante druk, met alleen toevoer van warmte, zonder bewegende delen. De koelcyclus gebruikt [[ammoniak]], [[butaan]] en [[water]]. Einstein werkte verder mee aan onderzoek naar een spannings[[Versterker (elektronica)|versterker]] met de gebroeders Habicht, een [[hoortoestel]] voor een Nederlandse firma met Rudolf Goldschmidt, een foto-elektrische sensor voor fotografie met [[Gustav Bucky]], een [[gyrokompas]] en de [[Permeabiliteit (materiaal)|permeabiliteit]] van [[membraan|membranen]] met Hans Mühsam.<ref>Pais, Subtle is the Lord, p. 483.</ref> === Samenwerking === Einstein schreef zijn belangrijkste werken alleen, afgezien van het artikel uit 1913 met [[Marcel Grossmann]] over de algemene relativiteitstheorie. Maar verder heeft hij samengewerkt met tientallen, meest natuurkundigen, soms langdurig met bijvoorbeeld met [[Leopold Infeld]] en [[Nathan Rosen]] en soms eenmalig, zoals met [[Satyendra Nath Bose]], [[Leó Szilárd]] en [[Boris Podolski]] die hierboven al vermeld zijn en met bijvoorbeeld [[Otto Stern]], [[Adriaan Fokker]], [[Wander de Haas]], [[Erwin Schrödinger]], [[Wolfgang Pauli]], [[Willem de Sitter (wetenschapper)|Willem de Sitter]] en [[Walter Ritz]] en soms voor een paar artikelen achter elkaar, zoals met Jakob Johann Laub en Ludwig Hopf. ==== Einstein-de Haas-experiment ==== Einstein en [[Wander de Haas]] toonden in 1915 aan dat [[magnetisme|magnetisatie]] komt door de beweging van elektronen: dit heet tegenwoordig hun [[spin (kwantummechanica)|spin]]. Ze keerden de magnetisatie van een ijzeren staaf om die aan een [[torsieslinger]] hing en vonden dat de staaf hierdoor ging draaien, omdat het [[draaimoment]] van de elektronen met de magnetisatie verandert. ==== Gasmodel van Schrödinger ==== Einstein suggereerde aan [[Erwin Schrödinger]] dat hij de statistiek van een [[Bose-Einsteinstatistiek|Bose–Einstein-gas]] zou kunnen reproduceren met een gesloten vat. Met elke mogelijke beweging van een deeltje in het vat kan een onafhankelijke [[harmonische oscillator]] worden verbonden. Door deze oscillatoren te kwantiseren, krijgt ieder energieniveau een eigen bezettingsgetal, gelijk aan het aantal deeltjes dat dat energieniveau heeft. Deze formulering is een vorm van [[tweede kwantisatie]], lang voor het begin van de moderne kwantummechanica. [[Erwin Schrödinger]] paste deze suggestie toe in zijn afleiding van de [[thermodynamica|thermodynamische]] eigenschappen van een semiklassiek [[ideaal gas]]. Schrödinger drong er bij Einstein op aan om co-auteur te worden van een gezamenlijk artikel over deze kwestie, maar uiteindelijk bedankte Einstein voor deze eer.<ref>{{Citeer boek |last=Moore |first=Walter |year=1989 |title=Schrödinger: Life and Thought |location=Cambridge |publisher=Cambridge University Press |isbn=0-521-43767-9}}</ref> == Icoon en legende == In ''Pais: Einstein lived here'' wordt een verklaring geboden voor de populaire [[Rolmodel|icoon]] die de media van Einstein maakten. Voor Einstein werden in de wetenschap alleen [[Wilhelm Röntgen]], ontdekker van de [[röntgenstraling]] en [[Marie Curie|Madame Curie]], die [[radium]] vond door de media alom vereerd. De wereldwijde [[hype]] rond Einstein begon met het bericht in [[The New York Times]] van 10 november 1919 dat de zon het licht van een ster bleek af te buigen, zoals de [[algemene relativiteitstheorie]] van Einstein voorspelde.<ref>Een eerdere publicatie over de bevestiging van de algemene relativiteitstheorie was ''Revolution in science. New theory of the universe. Newtonian ideas overthrown'', The Times (London), 7 november 1919, p.12. Andere krantenberichten: ''Eclipse showed gravity variation'', New York Times, 9 november 1919, p. 6, ''A new physics, based on Einstein. Sir Oliver Lodge says it will prevail'', New York Times, 25 november 1919, p. 17, ''Dr. Einsteins theory'', The Times (London), 28 november 1919, p.13</ref> De expeditie van [[Arthur Eddington]] naar de zon[[Eclips (sterrenkunde)|eclips]] van 29 mei 1919 had dit waargenomen. De NYT kopte {{citaat|Lights all askew in the heavens. Men of science more or less agog over results of eclips observations. Einsteins theory triumphs. Stars are not where they seem [...]" (vertaling: Alle hemellichten staan scheef. Onderzoekers min of meer in de war over de uitkomsten van de eclipswaarnemingen. Einsteins theorie wint. Sterren zijn niet waar ze lijken te staan [...])}} Pais noemt enkele verklaringen voor de hype: # Na de [[Eerste Wereldoorlog]] bleef de wereld in verwarring achter. Einstein bracht nieuwe orde in het heelal. Charles Poor, hoogleraar in [[hemelmechanica]] aan de [[Columbia University]] van [[New York (stad)|New York]] kwam al op 16 november 1919 met deze verklaring. # Het taalgebruik ("gekromde ruimte", "sterren zijn niet waar ze lijken te zijn", "gewicht van licht") was raadselachtig. In de media werd er steeds de nadruk opgelegd, dat de lezer niet moest proberen de relativiteitstheorie te begrijpen. Einstein verklaarde in een interview ([[Nieuwe Rotterdamsche Courant]], 4 juli 1921<ref>[https://www.nrc.nl/nieuws/2005/09/02/de-heer-schatert-het-uit-10620238-a965 Rob van den Berg, NRC 2005]. [https://web.archive.org/web/20200922144006/https://www.nrc.nl/nieuws/2005/09/02/de-heer-schatert-het-uit-10620238-a965 Gearchiveerd] op 22 september 2020.</ref><ref>Pais, A.: ''Einstein lived here'', p. 149 en [https://archive.today/20140421152216/http://nrcboeken.vorige.nrc.nl/recensie/albert-einstein-%C3%BCber-die-spezielle-und-die-allgemeine-relativit%C3%A4tstheorie-gemeinverst%C3%A4ndlic Citaat uit NRC 4 juli 1921] (gearchiveerd)</ref>): {{citaat|`Of ik het gek vind, die algemene opwinding over mijn theorieën, waar niemand een woord van begrijpt? Ik vind het grappig en interessant om te zien. Ik weet zeker dat het het mysterie van het onbegrijpelijke is, dat mensen aantrekt. Het maakt een diepe indruk op ze [...] en men wordt enthousiast en raakt opgewonden.}} Terwijl het belang van Einsteins nieuwe [[natuurkunde|natuurkundige]] bijdragen afnam vanaf eind jaren dertig van de twintigste eeuw, groeide de belangstelling van de media voor hem juist. Reclames maken nog steeds dankbaar gebruik van zijn naam en gezicht. Einstein herkende zich niet in het beeld dat de media van hem schiepen. Hij antwoordde na een heildronk op de wereldberoemde professor Einstein door [[George Bernard Shaw|Bernard Shaw]] tijdens een diner: {{citaat|Ik dank u...voor de onvergetelijke woorden aan het adres van mijn mythologische naamgenoot die mij het leven zo moeilijk maakt.<ref>Redevoering in het Savoy Hotel te Londen, najaar 1930. ''Jüdische Gemeinschaft'' in ''Albert Einstein: Mein Weltbild'', ed. Carl Seelig, Ullstein Materialen, Frankfurt/M, 1980, p. 93</ref>}} Een kritisch onderzoek naar echte en vermeende uitspraken van Einstein gebeurde onder meer door A. Robinson in 2018.<ref>{{en}}{{Citeer web |url=https://doi.org/10.1038/d41586-018-05004-4 |titel= Did Einstein really say that?|auteur= [[W. Andrew Robinson|Andrew Robinson]]|uitgever=[[Nature]] |datum=30 april 2018 |bezochtdatum= }}</ref> == Politieke opvattingen == [[Afbeelding:Albert Einstein citizenship NYWTS.jpg|miniatuur|Einstein werd staatsburger van de [[Verenigde Staten (hoofdbetekenis)|Verenigde Staten]] in 1940]] === Pacifisme en supranationalisme === Tot in de jaren dertig van de 20e eeuw riep Einstein op tot [[dienstweigering]] om oorlogen onmogelijk te maken. Tijdens de [[Eerste Wereldoorlog]] distantieerde hij zich van het pamflet van Duitse nationalistische geleerden ''"Aufruf an die Kulturwelt"'' van 11 oktober 1914 (beter bekend als ''"Es ist nicht wahr"'') waarin beweerd werd dat Duitse militairen geen excessen gepleegd zouden hebben in België (ten onrechte want snel na de Duitse inval in België kwamen er al berichten naar buiten over [[Rape of Belgium|wreedheden tegen de Belgische burgers]]). Uit verzet tegen dit pamflet schreef hij mee aan en ondertekende hij de oproep tot verzoening, getiteld ''"Manifest aan de Europeanen"''. In november 1914 was hij een van de oprichters van de [[Bund Neues Vaterland]],{{Bron?|Alleen bekend dat hij lid was...|2019|12|28}} die streefde naar een onmiddellijke vrede met de geallieerden zonder annexaties van Franse, Belgische en Russische grensgebieden, waar de Duitse politieke en militaire elites wel voorstander van waren (zie het zogenaamde [[Septemberprogramm|''"Septemberprogramm"'' van september 1914]]), en de stichting van een [[Supranationalisme|supranationale]] organisatie om toekomstige oorlogen te voorkomen. Einstein kwam dan ook op een lijst te staan van [[pacifisme|pacifisten]] die door de Berlijnse politie in de gaten werden gehouden.<ref>Pais, ''Einstein was here'', p 168</ref> Einstein was in zijn hart een pacifist, maar was wel zo realistisch dat hij besefte dat agressieve regimes zich door vreedzaam verzet niet laten intomen, en dat soms toch militair ingrijpen nodig is. Na de opkomst van de nazi's in de jaren dertig beval hij dan ook militaire voorbereiding van beschaafde landen aan, om aan de steeds duidelijker wordende expansionistische dreiging van [[Adolf Hitler|Hitler]] en zijn regime het hoofd te kunnen bieden. Op 18 augustus 1933 werd in la Patrie Humaine een brief van Einstein afgedrukt waarin hij waarschuwde dat Duitsland zich openlijk met alle soorten middelen op de oorlog voorbereidde. Met name riep hij België en Frankrijk op zich daar militair op voor te bereiden. In Nederland werd in pacifistische kringen woedend gereageerd, en Einstein werd als naïef en verrader van het pacifisme neergezet.<ref>Bevrijding Maandblad gewijd aan de vernieuwing van het Socialisme jaargang 1933 Nr. 9,10,11</ref> Op 2 augustus 1939 schreef hij een brief aan president [[Franklin Delano Roosevelt|Roosevelt]] over het gevaar van een Duitse kernbom.<ref>Roosevelt collectie 2 augustus 1939, [http://www.fdrlibrary.marist.edu/_resources/images/sign/fdr_24.pdf brief van Einstein aan Roosevelt over mogelijkheden om een nucleair wapen te maken]. [https://web.archive.org/web/20201028134739/http://www.fdrlibrary.marist.edu/_resources/images/sign/fdr_24.pdf Gearchiveerd] op 28 oktober 2020.</ref> Hoewel het [[Manhattanproject (operatie)|Manhattan Project]] pas in oktober 1941 begon, mag worden aangenomen dat de betrokkenheid van Einstein en zijn kennis van de Duitse nucleaire ambities als de impuls voor het ontwikkelen van de Amerikaanse kernbom kan worden beschouwd. Einstein had zelf geen directe bemoeienis met het Manhattan Project en de [[Atoombommen op Hiroshima en Nagasaki|kernbommen op Hiroshima en Nagasaki]] kwamen ook voor hem als een verrassing. [[Afbeelding:Einstein oppenheimer.jpg|miniatuur|Einstein in Princeton met [[Robert Oppenheimer]] (rechts), wetenschappelijk directeur van het [[Manhattanproject (operatie)|Manhattanproject]].]] Einstein was voorstander van een wereldorganisatie om met een eigen leger oorlogen te voorkomen. Hij was voor de Tweede Wereldoorlog lid van een wetenschappelijke commissie ([[Commission internationale de coopération intellectuelle]], CICI) van de [[Volkenbond]], die hij vanwege haar machteloosheid afkeurde. Na de [[Tweede Wereldoorlog]] werd Einstein een tegenstander van de [[wapenwedloop]] en voorstander van een wereldregering met zeggenschap over alle kernwapens. Toen de verhouding tussen de eerdere bondgenoten de VS en de [[USSR]] verkilde, schreef Einstein “Ik weet niet hoe de Derde Wereldoorlog zal worden uitgevochten, maar ik weet nu al wat voor wapens ze in de Vierde zullen gebruiken: stenen!”.<ref>{{Citeer web|first = Alice |last = Calaprice |title=The new quotable Einstein |publisher=[[Princeton University Press]]|year=2005|isbn=0-691-12075-7|page=173|url=http://press.princeton.edu/titles/7921.html|archiefurl=https://web.archive.org/web/20070101131646/http://press.princeton.edu/titles/7921.html|archiefdatum=2007-01-01|dodeurl=ja}} Van dit citaat bestaan verschillende versies.</ref> In het artikel “Why Socialism?” (Waarom Socialisme?) uit 1949 in de ''Monthly Review''.<ref>{{Citeer web|url=https://monthlyreview.org/2009/05/01/why-socialism/|title=Why Socialism?|accessdate=30 June 2007|archiefurl=https://web.archive.org/web/20110405185847/http://monthlyreview.org:80/2009/05/01/why-socialism|archiefdatum=2011-04-05|dodeurl=nee}}</ref> schreef Einstein dat de chaotische kapitalistische samenleving een bron van kwaad was die overwonnen moest worden: ''een roofzuchtige fase in de ontwikkeling van de mens''. Met [[Albert Schweitzer]] en [[Bertrand Russell]] riep Einstein op kernproeven te staken en af te zien van kernwapens. Vlak voor zijn dood ondertekende hij nog het [[Russell-Einsteinmanifest]], dat leidde tot de [[Pugwash Conferences on Science and World Affairs]] over ontwapening en vreedzame internationale conflictoplossing.<ref>{{Citeer web | last = Butcher | first = Sandra Ionno | title = The Origins of the Russell–Einstein Manifesto | work = | publisher = Council of the Pugwash Conferences on Science and World Affairs | month = May | year = 2005 | url = http://www.pugwash.org/publication/phs/history9.pdf | format = PDF | accessdate = 2 May 2007 | archiefurl = https://web.archive.org/web/20050524181038/http://www.pugwash.org/publication/phs/history9.pdf | archiefdatum = 2005-05-24 | dodeurl = ja }}</ref> === Burgerrechten === Tijdens de [[Mccarthyisme|heksenjacht op communisten in de VS (1950-1955)]] riep Einstein op tot matiging en verzet tegen deze hetze tegen vooral linkse intellectuelen. Einstein was lid van verscheidene organisaties voor burgerrechten, onder meer de afdeling Princeton van de [[National Association for the Advancement of Colored People|NAACP]]. Toen de bejaarde [[W. E. B. Du Bois]] beschuldigd werd van spionage voor de Russen, stond Einstein voor hem in zodat men de aantijging liet vallen. Einstein was twintig jaar lang bevriend met de activist [[Paul Robeson]], onder wie hij als vicevoorzitter van de ''[[American Crusade Against Lynching]]'' optrad.<ref>{{Citeer web| url = http://www.news.harvard.edu/gazette/2007/04.12/01-einstein.html| title = Albert Einstein, Civil Rights activist| date = 12 April 2007| accessdate = 11 June 2007| publisher = Harvard University Gazette| author = Ken Gewertz| deadurl = ja | archiveurl = https://web.archive.org/web/20070529080415/http://www.news.harvard.edu/gazette/2007/04.12/01-einstein.html| archivedate = 29 mei 2007}}</ref> === Zionisme en Israël === [[Afbeelding:Albert Einstein WZO photo 1921.jpg|miniatuur|Einstein met leiders van de [[World Zionist Organization]], New York, 1921]] [[Bestand:Johnny Werbrouck Einstein De Haan 17-09-2024 14-56-08.jpg|miniatuur|[[Standbeeld Albert Einstein]] te [[De Haan]] waar hij verbleef]] Einstein steunde het idee van een Joods tehuis in [[Palestina (regio)|Palestina]]<ref>Albert Einstein and Zionism [https://www.zionism-israel.com/Albert_Einstein/Albert_Einstein_zionism.htm Brieven van Einstein over zionisme]. [https://web.archive.org/web/20210712012015/https://zionism-israel.com/Albert_Einstein/Albert_Einstein_zionism.htm Gearchiveerd] op 12 juli 2021.</ref> Hij verafschuwde de aanpak van [[Menachem Begin]] en zijn [[Cheroet]]-partij (Eng.: Herut; later opgegaan in [[Likoed]]), die hij in een door hem mede ondertekende open brief in [[The New York Times]] (december 1948) [[Fascisme|fascistisch]] noemde.<ref>{{en}} [http://users.physics.harvard.edu/~wilson/HUMANRIGHTS/Einstein_Letter_Warning_Of_Zionist_Facism_In_Israel.html Brief Joodse prominenten o.w. Einstein en Arendt in de NYT, dec 2. 1948]. [https://web.archive.org/web/20161016150041/http://users.physics.harvard.edu:80/~wilson/HUMANRIGHTS/Einstein_Letter_Warning_Of_Zionist_Facism_In_Israel.html Gearchiveerd] op 16 oktober 2016.</ref><ref>{{en}} Haaretz 2004, [https://www.haaretz.com/jewish/.premium-1948-n-y-times-letter-by-einstein-slams-begin-1.5340057 Brief Joodse prominenten o.w. Einstein en Arendt in de NYT, dec 2. 1948]. [https://web.archive.org/web/20211119170132/https://www.haaretz.com/jewish/.premium-1948-n-y-times-letter-by-einstein-slams-begin-1.5340057 Gearchiveerd] op 19 november 2021.</ref> Einstein werd nooit lid van een [[zionisme|zionistische]] organisatie. Wel was hij lid van de raad van bestuur van de [[Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem]], tot hij aftrad uit protest tegen het beleid. Na de dood van de eerste president van [[Israël (hoofdbetekenis)|Israël]] [[Chaim Weizmann]] [[1952]] werd Einstein gevraagd hem op te volgen, waar hij beleefd voor bedankte.<ref>Brief van Abba Eban aan Einstein 17 november 1952, [https://www.jewishvirtuallibrary.org/offering-the-presidency-of-israel-to-albert-einstein waarin hem presidentschap wordt aangeboden.]. [https://web.archive.org/web/20210506002356/https://www.jewishvirtuallibrary.org/offering-the-presidency-of-israel-to-albert-einstein Gearchiveerd] op 6 mei 2021.</ref> == Godsdienstige opvattingen == De kwestie van [[determinisme (filosofie)|determinisme]] in de wetenschap leidde tot vragen over Einsteins opvatting over theologisch determinisme en of hij geloofde in (een) [[God (algemeen)|God]]. In [[1929]] zei Einstein tegen [[rabbijn|rabbi]] Herbert S. Goldstein: {{Citaat|Ik geloof in [[Baruch Spinoza|Spinoza's]] God, die zich openbaart in de harmonieuze ordening van de wereld, niet in een God die zich bezighoudt met het lot en de activiteiten van de mensen.<ref>{{Citeer boek |last = Brian |first = Dennis |year = 1996 |title = Einstein: A Life |url = https://archive.org/details/einstein00deni |publisher = New York: John Wiley & Sons |isbn = 0471114596 |page = [https://archive.org/details/einstein00deni/page/127 127]|archiefurl=https://web.archive.org/web/20210818225847/https://archive.org/details/einstein00deni|archiefdatum=2021-08-18|dodeurl=nee}}</ref>}} In een brief uit 1954 aan de filosoof [[Erik Gutkind]] merkte Einstein op: {{Citaat|Het woord God is voor mij een uiting en voortvloeisel van menselijke zwakheid. De Bijbel is een verzameling van eerbiedwaardige maar toch primitieve legenden die nogal kinderachtig zijn.<ref>Einsteins brief aan Erik Gutkind, 3 januari 1954 [https://www.lettersofnote.com/2009/10/word-god-is-product-of-human-weakness.html "Letters of Note: The word God is a product of human weakness"] Kopie origineel en transcript. [https://web.archive.org/web/20200227183716/http://www.lettersofnote.com:80/2009/10/word-god-is-product-of-human-weakness.html Gearchiveerd] op 27 februari 2020.</ref>}} Einstein noemde zichzelf dikwijls een [[Agnosticisme|agnost]].<ref>[https://web.archive.org/web/20051130025046/http://www.einsteinandreligion.com/ Some of Einstein's Writings on Science and Religion] (gearchiveerd) Website van prof. A.V. Lesikar met deels vertaalde fragmenten uit Einsteins werk. St. Cloud State University, St. Cloud, Minnesota, V.S.</ref><ref>''Einstein and Religion: Physics and Theology'', Max Jammer, Princeton University Press, 1999, {{ISBN|0-691-10297-X}}</ref> In een interview met ''Time Magazine'' legde hij uit dat de mens het wezen van God niet kan kennen: {{Citaat|Ik ben geen atheïst en ik kan me, geloof ik, geen [[pantheïsme|pantheïst]] noemen. We zijn als een klein kind dat een enorme bibliotheek binnenstapt met boeken in vele verschillende talen. Het kind beseft dat iemand die boeken moet hebben geschreven, maar weet niet hoe. Het vermoedt vagelijk een geheimzinnige orde in de rangschikking van de boeken maar weet niet welke. Dit lijkt me de houding van zelfs de intelligentste mens ten opzichte van God.}} == Publicaties == De onderstaande, overigens onvolledige, lijsten bevatten verwijzingen naar vooral [[Portable Document Format|PDF]]-bestanden. Deze zijn, tenzij anders vermeld, gesteld in het Duits. Hieronder een ingeklapte tabel met wetenschappelijke publicaties. {| class='wikitable sortable mw-collapsible mw-collapsed' style='width:100%' !publicatie !datum !Gepubliceerd in !volume !pagina !uitgave !Pubmed |- | Folgerungen aus den Capillaritätserscheinungen | 1901 | [[Annalen der Physik]] | 309 | 513-523 | 3 | |- | Über einen die Erzeugung und Verwandlung des Lichtes betreffenden heuristischen Gesichtspunkt | 1905 | [[Annalen der Physik]] | 322 | 132-148 | 6 | |- | Ist die Trägheit eines Körpers von seinem Energieinhalt abhängig? | 1905 | [[Annalen der Physik]] | 323 | 639-641 | 13 | |- | Über die von der molekularkinetischen Theorie der Wärme geforderte Bewegung von in ruhenden Flüssigkeiten suspendierten Teilchen | 1905-05 | [[Annalen der Physik]] | 322 | 549-560 | 8 | |- | Over de elektrodynamica van bewegende lichamen | 1905-09 | [[Annalen der Physik]] | 322 | 891–921 | 17 | |- | Das Prinzip von der Erhaltung der Schwerpunktsbewegung und die Trägheit der Energie | 1906 | [[Annalen der Physik]] | 325 | 627-633 | 8 | |- | Über eine Methode zur Bestimmung des Verhältnisses der transversalen und longitudinalen Masse des Elektrons | 1906 | [[Annalen der Physik]] | 326 | 583-586 | 13 | |- | Eine neue Bestimmung der Moleküldimensionen | 1906 | [[Annalen der Physik]] | 324 | 289-306 | 2 | |- | Über die vom Relativitätsprinzip geforderte Trägheit der Energie | 1907 | [[Annalen der Physik]] | 328 | 371-384 | 7 | |- | Die Plancksche Theorie der Strahlung und die Theorie der spezifischen Wärme | 1907 | [[Annalen der Physik]] | 327 | 180-190 | 1 | |- | Über die Möglichkeit einer neuen Prüfung des Relativitätsprinzips | 1907 | [[Annalen der Physik]] | 328 | 197-198 | 6 | |- | Berichtigung zu meiner Arbeit: „Die Plancksche Theorie der Strahlung etc.” | 1907 | [[Annalen der Physik]] | 327 | 800-800 | 4 | |- | Über die elektromagnetischen Grundgleichungen für bewegte Körper | 1908 | [[Annalen der Physik]] | 331 | 532-540 | 8 | |- | Über die im elektromagnetischen Felde auf ruhende Körper ausgeübten ponderomotorischen Kräfte | 1908 | [[Annalen der Physik]] | 331 | 541-550 | 8 | |- | Berichtigung zur Abhandlung: „Über die elektromagnetischen Grundgleichungen für bewegte Körper” | 1908 | [[Annalen der Physik]] | 332 | 232-232 | 11 | |- | Bemerkungen zu unserer Arbeit: „Über die elektromagnetischen Grundgleichungen für bewegte Körper” | 1909 | [[Annalen der Physik]] | 333 | 445-447 | 2 | |- | Theorie der Opaleszenz von homogenen Flüssigkeiten und Flüssigkeitsgemischen in der Nähe des kritischen Zustandes | 1910 | [[Annalen der Physik]] | 338 | 1275-1298 | 16 | |- | Über den Einfluß der Schwerkraft auf die Ausbreitung des Lichtes | 1911 | [[Annalen der Physik]] | 340 | 898-908 | 10 | |- | Eine Beziehung zwischen dem elastischen Verhalten und der spezifischen Wärme bei festen Körpern mit einatomigem Molekül | 1911 | [[Annalen der Physik]] | 339 | 170-174 | 1 | |- | Bemerkung zu meiner Arbeit: „Eine Beziehung zwischen dem elastischen Verhalten …” | 1911 | [[Annalen der Physik]] | 339 | 590-590 | 3 | |- | Elementare Betrachtungen über die thermische Molekularbewegung in festen Körpern | 1911 | [[Annalen der Physik]] | 340 | 679-694 | 9 | |- | Bemerkung zu dem Gesetz von Eötvös | 1911 | [[Annalen der Physik]] | 339 | 165-169 | 1 | |- | Relativität und Gravitation. Erwiderung auf eine Bemerkung von M. Abraham | 1912 | [[Annalen der Physik]] | 343 | 1059-1064 | 10 | |- | Lichtgeschwindigkeit und Statik des Gravitationsfeldes | 1912 | [[Annalen der Physik]] | 343 | 355-369 | 7 | |- | Zur Theorie des statischen Gravitationsfeldes | 1912 | [[Annalen der Physik]] | 343 | 443-458 | 7 | |- | Einige Argumente für die Annahme einer molekularen Agitation beim absoluten Nullpunkt | 1913 | [[Annalen der Physik]] | 345 | 551-560 | 3 | |- | Die Nordströmsche Gravitationstheorie vom Standpunkt des absoluten Differentialkalküls | 1914 | [[Annalen der Physik]] | 349 | 321-328 | 10 | |- | Experimenteller Nachweis der Ampèreschen Molekularströme | 1915-05 | [[Naturwissenschaften]] | 3 | 237-238 | 19 | |- | Die Grundlage der allgemeinen Relativitätstheorie | 1916 | [[Annalen der Physik]] | 354 | 769-822 | 7 | |- | Über Friedrich Kottlers Abhandlung “Über Einsteins Äquivalenzhypothese und die Gravitation” | 1916 | [[Annalen der Physik]] | 356 | 639-642 | 22 | |- | Dialog über Einwände gegen die Relativitätstheorie | 1918-11 | [[Naturwissenschaften]] | 6 | 697-702 | 48 | |- | TIME, SPACE, AND GRAVITATION | 1920-01-01 | [[Science]] | 51 | 8-10 | 1305 | 17820331 |- | Die Ursache der Mäanderbildung der Flußläufe und des sogenannten Baerschen Gesetzes | 1926-03 | [[Naturwissenschaften]] | 14 | 223-224 | 11 | |- | ADDRESSES AT THE DINNER IN HIS HONOR | 1931-04-01 | [[Science]] | 73 | 375-379 | 1893 | 17794527 |- | On the Relation between the Expansion and the Mean Density of the Universe | 1932-03-01 | [[Proceedings of the National Academy of Sciences]] | 18 | 213-214 | 3 | 16587663 |- | Elementary derivation of the equivalence of mass and energy | 1935-04-01 | [[Bulletin of the American Mathematical Society]] | 41 | 223-231 | 4 | |- | Can Quantum-Mechanical Description of Physical Reality Be Considered Complete? | 1935-05-15 | [[Physical Review]] | 47 | 777-780 | 10 | |- | The Particle Problem in the General Theory of Relativity | 1935-07-01 | [[Physical Review]] | 48 | 73-77 | 1 | |- | Physics and reality | 1936-03 | [[Journal of the Franklin Institute]] | 221 | 349-382 | 3 | |- | Physik und realität | 1936-03 | [[Journal of the Franklin Institute]] | 221 | 313-347 | 3 | |- | Two-Body Problem in General Relativity Theory | 1936-03-01 | [[Physical Review]] | 49 | 404-405 | 5 | |- | THE FREEDOM OF LEARNING. | 1936-04-01 | [[Science]] | 83 | 372-373 | 2155 | 17837892 |- | Memorial to Dr. David Eder | 1936-10-01 | [[BMJ|British Medical Journal]] | 2 | 846-846 | 3955 | |- | LENS-LIKE ACTION OF A STAR BY THE DEVIATION OF LIGHT IN THE GRAVITATIONAL FIELD | 1936-12-04 | [[Science]] | 84 | 506-7 | 2188 | 17769014 |- | On gravitational waves | 1937-01 | [[Journal of the Franklin Institute]] | 223 | 43-54 | 1 | |- | The Gravitational Equations and the Problem of Motion | 1938-01 | [[Annals of Mathematics]] | 39 | 65 | 1 | |- | On a Generalization of Kaluza's Theory of Electricity | 1938-07 | [[Annals of Mathematics]] | 39 | 683 | 3 | |- | On a Stationary System With Spherical Symmetry Consisting of Many Gravitating Masses | 1939-10 | [[Annals of Mathematics]] | 40 | 922 | 4 | |- | Personal God Concept Causes Science-Religion Conflict | 1940-09-21 | Science news letter | 38 | 181 | 12 | |- | The Influence of the Expansion of Space on the Gravitation Fields Surrounding the Individual Stars | 1945-04-01 | [[Reviews of Modern Physics]] | 17 | 120-124 | 2-3 | |- | QUANTEN-MECHANIK UND WIRKLICHKEIT | 1948-11 | Dialectica | 2 | 320-324 | 3-4 | |- | On the motion of particles in general relativity theory | 1949-06-01 | [[Canadian Journal of Mathematics]] | 1 | 209-241 | 3 | |- | On the Generalized Theory of Gravitation | 1950-04 | [[Scientific American]] | 182 | 13-17 | 4 | |- | Social Responsibility in Science | 1950-12-22 | [[Science]] | 112 | 760-1 | 2921 | 17810573 |- | The Advent of the Quantum Theory | 1951-01-01 | [[Science]] | 113 | 82-84 | 2926 | 17808939 |- | Physics & reality | 2003-10 | Daedalus | 132 | 22-25 | 4 | |- | Über einen die Erzeugung und Verwandlung des Lichtes betreffenden heuristischen Gesichtspunkt [AdP 17, 132 (1905)] | 2005-02-23 | [[Annalen der Physik]] | 14 | 164-181 | S1 | |- | Zur Elektrodynamik bewegter Körper [AdP 17, 891 (1905)] | 2005-02-23 | [[Annalen der Physik]] | 14 | 194-224 | S1 | |- | Ist die Trägheit eines Körpers von seinem Energieinhalt abhängig? [AdP 18, 639 (1905)] | 2005-02-23 | [[Annalen der Physik]] | 14 | 225-228 | S1 | |- | Über den Einfluß der Schwerkraft auf die Ausbreitung des Lichtes [AdP 35, 898 (1911)] | 2005-02-23 | [[Annalen der Physik]] | 14 | 425-435 | S1 | |- | Die Grundlage der allgemeinen Relativitätstheorie [AdP 49, 769 (1916)] | 2005-02-23 | [[Annalen der Physik]] | 14 | 517-571 | S1 | |- | Quantentheorie des einatomigen idealen Gases. Zweite Abhandlung | 2006-09-14 | | | 245-257 | | |- | Die formale Grundlage der allgemeinen Relativitätstheorie | 2006-09-14 | | | 8-64 | | |- | Zur allgemeinen Relativitätstheorie. | 2006-09-14 | | | 65-77 | | |- | Erklärung der Perihelbewegung des Merkur aus der allgemeinen Relativitätstheorie | 2006-09-14 | | | 78-87 | | |- | Die Feldgleichungen der Gravitation | 2006-09-14 | | | 88-92 | | |} === Verzameld werk === * ''The Collected Papers of Albert Einstein''. Ed. by John J. Stachel, Martin J. Klein, Robert Schulmann, Ann M. Hentschel. Princeton, NJ: Princeton Univ. Press, 1987–.. (chronologische uitgave, waarvan tot dusver negen delen zijn verschenen) === 1895 === * {{en}} ''[https://web.archive.org/web/20080909204640/http://www.worldscibooks.com/phy_etextbook/4454/4454_chap1.pdf The Investigation of the State of Aether in Magnetic Fields]'', 1895, Engelse vertaling van jeugdwerk, destijds ongepubliceerd. === 1901-1904 === * ''[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1901_4_513-523.pdf Folgerungen aus den Capillaritätserscheinungen]'', ''[[Annalen der Physik]]'', 1901, 4, 513-523. * ''[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1902_8_798-814.pdf Ueber die thermodynamische Theorie der Potentialdifferenz zwischen Metallen und vollständig dissociirten Lösungen ihrer Salze und über eine elektrische Methode zur Erforschung der Molecularkräfte]'', ''Annalen der Physik'', 1902, 8, 798-814. * ''[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1902_9_417-433.pdf Kinetische Theorie des Wärmegleichgewichtes und des zweiten Hauptsatzes der Thermodynamik]'', ''Annalen der Physik'' 1902, 417-433. * ''[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1903_11_170-187.pdf Eine Theorie der Grundlagen der Thermodynamik]'', ''Annalen der Physik'', 1903, 11, 170-87. * ''[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1904_14_354-362.pdf Zur allgemeinen molekularen Theorie der Wärme]'', ''Annalen der Physik'', 1904, 14, 354-362. === Wonderjaar 1905 === * ''[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1905_17_132-148.pdf Über einen die Erzeugung und Verwandlung des Lichtes betreffenden heuristischen Gesichtspunkt]'' ''[[Annalen der Physik]]'', 1905, 17, 132-148. * [http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1905_17_549-560.pdf ''Über die von der molekularkinetischen Theorie der Wärme geforderte Bewegung von in ruhenden Flüssigkeiten suspendierten Teilchen'']" ''Annalen der Physik'', 1905, 17, 549-560. * ''[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1905_17_891-921.pdf Zur Elektrodynamik bewegter Körper]'', ''Annalen der Physik'', [[30 juni]] 1905, 17, 891-921 {{en}} ''[http://www.fourmilab.ch/etexts/einstein/specrel/www/ On the Electrodynamics of Moving Bodies]'', Engelse vertaling. * ''[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1905_18_639-641.pdf Ist die Trägheit eines Körpers von seinem Energieinhalt abhängig?]'', ''Annalen der Physik'', [[27 september]] [[1905]], 18, 639-641. {{en}} ''[http://www.fourmilab.ch/etexts/einstein/E_mc2/www/ Does the Inertia of a Body Depend Upon Its Energy Content?]'', Engelse vertaling. === 1906-1910 === * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1906_19_289-306.pdf Eine neue Bestimmung der Moleküldimensionen]", ''[[Annalen der Physik]]'', 1906, 19, 289-306. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1906_19_371-381.pdf Zur Theorie der Brownschen Bewegung]", ''Annalen der Physik'', 1906, 19, 371-381. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1906_20_199-206.pdf Zur Theorie der Lichterzeugung und Lichtabsorption]", ''Annalen der Physik'', 1906, 20, 199-206. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1906_20_627-633.pdf Das Prinzip von der Erhaltung der Schwerpunktsbewegung und die Trägheit der Energie]", ''Annalen der Physik'', 1906, 20, 627-633. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1906_21_583-586.pdf Über eine Methode zur Bestimmung des Verhältnisses der transversalen und longitudinalen Masse des Elektrons]", ''Annalen der Physik'', 1906, 21, 583-586. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1907_22_180-190.pdf Die Plancksche Theorie der Strahlung und die Theorie der spezifischen Wärme]", ''Annalen der Physik'', 1907, 22, 180-190. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1907_22_569-572.pdf Über die Gültigkeitsgrenze des Satzes vom thermodynamischen Gleichgewicht und über die Möglichkeit einer neuen Bestimmung der Elementarquanta]", ''Annalen der Physik'', 1907, 22, 569-572. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1907_22_800.pdf Berichtigung zu meiner Arbeit: Die Plancksche Theorie der Strahlung etc.]", ''Annalen der Physik'', 1907, 22, 800. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1907_23_197-198.pdf Über die Möglichkeit einer neuen Prüfung des Relativitätsprinzips]", ''Annalen der Physik'', 1907, 23, 197-198. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1907_23_206-208.pdf Bemerkungen zu der Notiz von Hrn. Paul Ehrenfest: Die Translation deformierbarer Elektronen und der Flächensatz]", ''Annalen der Physik'', 1907, 23, 206-208. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1907_23_371-384.pdf Über die vom Relativitätsprinzip geforderte Trägheit der Energie]", ''Annalen der Physik'' 1907, 23, 371-384. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1908_26_532-540.pdf Über die elektromagnetischen Grundgleichungen für bewegte Körper]", ''Annalen der Physik'' 1908, 26, 532-540 samen met J. Laub. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1908_26_541-550.pdf Über die im elektromagnetischen Felde auf ruhende Körper ausgeübten ponderomotorischen Kräfte]" ''Annalen der Physik'', 1908, 26, 541-550 samen met J. Laub. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1908_27_232.pdf Berichtigung zur Abhandlung: Über die elektromagnetischen Grundgleichungen für bewegte Körper]", ''Annalen der Physik'', 1908, 27, 232 samen met J. Laub. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1909_28_445-447.pdf Bemerkungen zu unserer Arbeit: Über die elektromagnetischen Grundgleichungen für bewegte Körper]", ''Annalen der Physik'', 1909, 28, 445-447 samen met J. Laub. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1909_28_885-888.pdf Bemerkung zu der Arbeit von D. Mirimanoff: 'Über die Grundgleichungen ...']", ''Annalen der Physik'', 1909, 28, 885-888. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1910_33_1096-1104.pdf Über einen Satz der Wahrscheinlichkeitsrechnung und seine Anwendung in der Strahlungstheorie]" ''Annalen der Physik'' 1910, 33, 1096-1104 samen met L. Hopf. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1910_33_1105-1115.pdf Statistische Untersuchung der Bewegung eines Resonators in einem Strahlungsfeld]" ''Annalen der Physik'', 1910, 33, 1105-1115 samen met L. Hopf. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1910_33_1275-1298.pdf Theorie der Opaleszenz von homogenen Flüssigkeiten und Flüssigkeitsgemischen in der Nähe des kritischen Zustandes]" ''Annalen der Physik'', 1910, 33, 1275-1298. === 1911-1915 === * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1911_34_165-169.pdf Bemerkungen zu dem Gesetz von Eötvös]", ''[[Annalen der Physik]]'', 1911, 34, 165-169. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1911_34_170-174.pdf Eine Beziehung zwischen dem elastischen Verhalten und der spezifischen Wärme bei festen Körpern mit einatomigem Molekül]", ''Annalen der Physik'', 1911, 34, 170-174. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1911_34_175-176.pdf Bemerkungen zu den P. Hertzschen Arbeiten: 'Über die mechanischen Grundlagen der Thermodynamik']", ''Annalen der Physik'', 1911, 34, 175-176. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1911_34_590.pdf Bemerkung zu meiner Arbeit: 'Eine Beziehung zwischen dem elastischen Verhalten ...']", ''Annalen der Physik'', 1911, 34, 590. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1911_34_591-592.pdf Berichtigung zu meiner Arbeit: 'Eine neue Bestimmung der Moleküldimensionen']", ''Annalen der Physik'', 1911, 34, 591-592. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1911_35_679-694.pdf Elementare Betrachtungen über die thermische Molekularbewegung in festen Körpern]", ''Annalen der Physik'', 1911, 35, 679-694. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1911_35_898-908.pdf Über den Einfluß der Schwerkraft auf die Ausbreitung des Lichtes]", ''Annalen der Physik'', 1911, 35, 898-906. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1912_37_832-838.pdf Thermodynamische Begründung des photochemischen Äquivalentgesetzes]", ''Annalen der Physik'', 1912, 37, 832-838. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1912_38_355-369.pdf Lichtgeschwindigkeit und Statik des Gravitationsfeldes]", ''Annalen der Physik'', 1912, 38, 355-369. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1912_38_443-458.pdf Zur Theorie des statischen Gravitationsfeldes]", ''Annalen der Physik'' 1912, 38, 443-458 * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1912_38_881-884.pdf Nachtrag zu meiner Arbeit: 'Thermodynamische Begründung des photochemischen Äquivalentgesetzes']", ''Annalen der Physik'', 1912, 38, 881-884. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1912_38_888.pdf Antwort auf eine Bemerkung von J. Stark: 'Über eine Anwendung des Planckschen Elementargesetzes ...']", ''Annalen der Physik'', 1912, 38, 888. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1912_38_1059-1064.pdf Relativität und Gravitation. Erwiderung auf eine Bemerkung von M. Abraham]", ''Annalen der Physik'', 1912, 38, 1059-1064. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1912_39_704.pdf Bemerkung zu Abrahams vorangehender Auseinandersetzung 'Nochmals Relativität und Gravitation']", ''Annalen der Physik'', 1912, 39, 704. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1913_40_551-560.pdf Einige Argumente für die Annahme einer molekularen Agitation beim absoluten Nullpunkt]", ''Annalen der Physik'', 1913, 40, 551-560 met [[Otto Stern]]. * "Entwurf einer verallgemeinerten Relativitaetstheorie und einer Theorie der Gravitation", Zeitschrift fuer Mathematik und Physik 62, 1913, 225-261, met [[Marcel Grossmann]]. Ook als boek verschenen bij uitgeverij Teubner, 1913. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1914_44_321-328.pdf Die Nordströmsche Gravitationstheorie vom Standpunkt des absoluten Differentialkalküls]", ''Annalen der Physik'', 1914, 44, 321-328 met [[Adriaan Fokker]]. * {{en}} "[https://web.archive.org/web/20080309120507/http://alberteinstein.info/gallery/pdf/CP6Doc3_English_pp16-18.pdf Inaugural Lecture to the Prussian Academy of Sciences]", 1914, Engelse vertaling. * "[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1915_47_879-885.pdf Antwort auf eine Abhandlung M. v. Laues 'Ein Satz der Wahrscheinlichkeitsrechnung und seine Anwendung auf die Strahlungstheorie']", ''Annalen der Physik'', 1915, 47, 879-885. * "Zur allgemeinen Relativitaetstheorie", Preussische Akademie der Wissenschaften, Sitzungsberichte (1915), 778-786. * "Zur allgemeinen Relativitaetstheorie (Nachtrag)", Preussische Akademie der Wissenschaften, Sitzungsberichte (1915), 799-801. * "Erklaerung der Perihelbewegung des Merkur aus der allgemeinen Relativitaetstheorie", Preussische Akademie der Wissenschaften, Sitzungsberichte (1915), 831-839. * "Die Feldgleichung der Gravitation", Preussische Akademie der Wissenschaften, Sitzungsberichte (1915), 844-847. === 1916-1920 === * ''[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1916_49_769-822.pdf Die Grundlage der allgemeinen Relativitätstheorie]'', ''[[Annalen der Physik]]'', vierte Folge Band 49, p.&nbsp;769-822, 1916. [https://web.archive.org/web/20060829045130/http://www.alberteinstein.info/gallery/gtext3.html Idem met Engelse vertaling en foto manuscript.] * ''[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1916_51_639-642.pdf Über Friedrich Kottlers Abhandlung 'Über Einsteins Äquivalenzhypothese und die Gravitation']'', ''Annalen der Physik'' 1916, 51, 639-642. * ''[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1918_55_241-244.pdf Prinzipielles zur allgemeinen Relativitätstheorie]'', ''Annalen der Physik'', 1918, 55, 241-244. * ''[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/einstein-papers/1922_69_436-438.pdf Bemerkung zu der Franz Seletyschen Arbeit 'Beiträge zum kosmologischen System']'', ''Annalen der Physik'', 1922, 69, 436-438. * {{en}} ''[https://web.archive.org/web/20080331152908/http://hem.bredband.net/b153434/Works/Einstein.htm The Foundation of the General Theory of Relativity]'', ''Annalen der Physik'', 1916, Engelse vertaling. * {{en}} ''[http://www.mountainman.com.au/aether_0.html Aether and the theory of relativity]'', 1920; vertaald in ''Sidelights on relativity'', Dover, NY, 1983, pp.&nbsp;1–24; ''ed''. "May 5th, 1920", intreerede aan de [[Rijksuniversiteit Leiden]] uitgesproken op 27 oktober 1920. Algemene relativiteitstheorie wordt gezien als een ethertheorie zonder deeltjes. === 1920-1954 === * {{en}} ''[[wikisource:Relativity: The Special and General Theory|Relativity: The Special and General Theory]]'', 1920, herziene editie, {{ISBN|0-517-88441-0}}. ** [https://web.archive.org/web/20190814193918/http://www.gutenberg.org/ebooks/5001 Project Gutenberg E-text] ** [https://www.marxists.org/reference/archive/einstein/works/1910s/relative/index.htm Einstein Reference Archive] * {{en}} ''[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1921/einstein-lecture.pdf  Fundamental ideas and problems of the theory of relativity]'', ''Lecture Nordic Assembly of Naturalists at Gotenburg'', [[11 juli]] [[1923]]. * {{en}} ''The Principle of Relativity.'', New York: Dover Publications, 1923, door Albert Einstein, [[Hendrik Lorentz]], [[Hermann Weyl]] en H. Minkowski. * {{en}} ''Mein Weltbild'', Amsterdam: Querido-Verlag, 1934, {{ISBN|0-8065-0711-X}}. * {{en}} ''Can quantum-mechanical description of physical reality be considered complete?'', ''Physical Review (ser. 2)'', '''47''', 777–780, {{DOI|10.1103/PhysRev.47.777}}. Met [[Boris Podolsky|B. Podolsky]] en [[Nathan Rosen|N. Rosen]]. * {{en}} ''The Evolution of Physics'', 1938, door Albert Einstein en [[Leopold Infeld]], {{ISBN|0-671-20156-5}}. * {{en}} ''[https://www.monthlyreview.org/598einst.htm Why Socialism?]'', ''Monthly Review'', mei 1949. ** [https://web.archive.org/web/20080410220712/http://www.amnh.org/exhibitions/einstein/global/popups/socialism.php Origineel manuscript] * {{en}} ''[https://web.archive.org/web/20080419131418/http://www.alberteinstein.info/db/ViewImage.do?DocumentID=34170&Page=1 On the Generalized Theory of Gravitation]'', april 1950. * {{en}} ''The Meaning of Relativity'', ''Princeton Univ. Press'', 1956. * {{en}} ''Ideas & Opinions'', samenvattingen van publicaties tussen 1919 en 1954 (waaronder materiaal uit ''The World As I See It'' (1934), ''Out of My Later Years'' (1950) en ''Mein Weltbild'' (Zürich, 1953), {{ISBN|0-517-00393-7}}. == Naar Einstein genoemd == * [[Albert Einstein Memorial]] * [[Albert Einsteinmedaille]] * [[Albert Einstein (trein)]] * [[Einstein (inslagkrater)]] * [[Einstein (planetoïde)]] * [[Einsteinium]] * [[Einstein-koelkast]] * [[Einstein Observatory]] * [[Einsteintelescoop]] * [[Einsteinkruis]] == Varia == In het dagelijks leven is Einsteins naam synoniem geworden voor iemand met een hoge [[intelligentie]], die dan bijvoorbeeld 'een Einstein' wordt genoemd.</ref> {{Appendix||2= == Voetnoten == {{References||2}} == Secundaire literatuur == * [[Bram Pais|Pais, A.]]: ''Subtle is the Lord... The science and life of Albert Einstein'', Oxford University Press, Oxford, 1982, {{ISBN|0-19-853907-X}} * Pais, A.: ''Einstein lived here'', Clarendon Press, Oxford University Press, Oxford, 1994, {{ISBN|0-19-853994-0}} * Hoffmann, Banesh en Dukas, Helen: ''Albert Einstein'', Nederlandse vertaling van ''Albert Einstein: creator & rebel'', Den Haag, 1985 * ''The New Quotable Einstein'', ed. Alice Calaprice met voorwoord van Freeman Dyson, Princeton University Press, 2005 {{ISBN|0-691-02696-3}} == Externe links == * [https://web.archive.org/web/20080121130253/http://www.einsteingenootschap.nl/inhoudvertaling.htm Nederlandse vertaling van Einsteins artikelen] (gearchiveerd) * [http://www.kennislink.nl/publicaties/de-man-die-de-tijd-veranderde Artikel "De man die de tijd veranderde"] - over Einstein, de (algemene en speciale) relativiteitstheorie, de verenigde veldentheorie * {{en}} [http://www.albert-einstein.org/ Website] van de Albert Einstein-archieven * {{en}} [http://www.alberteinstein.info/ Einstein Archives Online] * {{en}} [http://www.einstein.caltech.edu/ Einstein Papers Project] * {{de}}{{en}}[http://www.physik.uni-augsburg.de/annalen/history/Einstein-in-AdP.htm Einsteins artikelen in het tijdschrift ''Annalen der Physik''] * {{en}} [https://www.westegg.com/einstein/ Albert Einstein online, verzameling links over Einstein] * {{en}}[https://www.pbs.org/wgbh/nova/elegant/ ''Elegant Universe, The: Einstein's Dream''] - film over [[stringtheorie]] en unificatie. 3 uur online video - zie onder Resources 'Watch the Program') === Historische opnamen op YouTube === * [https://www.youtube.com/watch?v=8GZdZUouzBY Deelnemers aan de Solvay Conferentie 1927 in discussie. Albert Einstein komt in beeld als collega's (onder meer Marie Curie, Bragg, Lorentz, Hendrik Kramers, Peter Debije enzovoorts) een gebouw aan de Grote Markt in Brussel verlaten.] * [https://www.youtube.com/watch?v=-CUHfVn1TwI Einsteins aankomst in de Verenigde Staten.] * [https://www.youtube.com/watch?v=L36vOx-_FeU Einstein spreekt over de waterstofbom.] * [https://www.youtube.com/watch?v=l-1Z2wi2uSA Einstein spreekt over het Joodse volk.] * [https://www.youtube.com/watch?v=lO07Krs-pOs Einstein en zijn tweede echtgenote Elsa komen aan wal vanaf een schip in San Pedro Harbor, Californië op weg naar het California Institute of Technology (Caltech). Hearst Metronome nieuws] * [https://www.youtube.com/watch?v=Itf8hK4xENw Einstein legt E=mc² uit. Geluidsopname] * [https://www.youtube.com/watch?v=xfNjP1p8ogo Einstein lacht en praat over Universiteit van Jerusalem] * [https://www.youtube.com/watch?v=yF-XzF0eB68 Foto's] }} {{Bibliografische informatie}} {{Zusterproject | commons = | commonscat = Albert Einstein | wikiatlas = | wikispecies = | wiktionary = | wikibooks = | wikisource = en:Author:Albert Einstein | wikiquote = Albert Einstein | wikinews = | wikivoyage = }} {{Navigatie winnaars van de Nobelprijs voor de Natuurkunde}} {{Navigatie Orde Pour le Mérite (civiele klasse)}} {{DEFAULTSORT:Einstein, Albert}} [[Categorie:Albert Einstein| ]] [[Categorie:Relativiteit]] [[Categorie:Theoretisch natuurkundige]] [[Categorie:Amerikaans agnost]] [[Categorie:Duits agnost]] [[Categorie:Zwitsers agnost]] [[Categorie:Amerikaans hoogleraar]] [[Categorie:Duits hoogleraar]] [[Categorie:Zwitsers hoogleraar]] [[Categorie:Amerikaans natuurkundige]] [[Categorie:Duits natuurkundige]] [[Categorie:Zwitsers natuurkundige]] [[Categorie:Amerikaans pacifist]] [[Categorie:Duits pacifist]] [[Categorie:Zwitsers pacifist]] [[Categorie:Amerikaans socialist]] [[Categorie:Duits socialist]] [[Categorie:Zwitsers socialist]] [[Categorie:Winnaar van de Nobelprijs voor Natuurkunde]] [[Categorie:Lid van de Deutsche Akademie der Wissenschaften Leopoldina]] [[Categorie:Duits Holocaustoverlevende]] [[Categorie:20e-eeuws natuurkundige]] </textarea><div class="templatesUsed"><div class="mw-templatesUsedExplanation"><p>Op deze pagina gebruikte sjablonen: </p></div><ul> <li><a href="/wiki/Sjabloon:Appendix" title="Sjabloon:Appendix">Sjabloon:Appendix</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Appendix&action=edit" title="Sjabloon:Appendix">bekijk bron</a>) (uitgebreid beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Aut" title="Sjabloon:Aut">Sjabloon:Aut</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Aut&action=edit" title="Sjabloon:Aut">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Bevat" title="Sjabloon:Bevat">Sjabloon:Bevat</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Bevat&action=edit" title="Sjabloon:Bevat">bekijk bron</a>) (uitgebreid beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Bewerklinks" title="Sjabloon:Bewerklinks">Sjabloon:Bewerklinks</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Bewerklinks&action=edit" title="Sjabloon:Bewerklinks">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Bibliografische_informatie" title="Sjabloon:Bibliografische informatie">Sjabloon:Bibliografische informatie</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Bibliografische_informatie&action=edit" title="Sjabloon:Bibliografische informatie">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Bron%3F" title="Sjabloon:Bron?">Sjabloon:Bron?</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Bron%3F&action=edit" title="Sjabloon:Bron?">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Citaat" title="Sjabloon:Citaat">Sjabloon:Citaat</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Citaat&action=edit" title="Sjabloon:Citaat">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Citeer_boek" title="Sjabloon:Citeer boek">Sjabloon:Citeer boek</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Citeer_boek&action=edit" title="Sjabloon:Citeer boek">bekijk bron</a>) (uitgebreid beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Citeer_journal" title="Sjabloon:Citeer journal">Sjabloon:Citeer journal</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Citeer_journal&action=edit" title="Sjabloon:Citeer journal">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Citeer_web" title="Sjabloon:Citeer web">Sjabloon:Citeer web</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Citeer_web&action=edit" title="Sjabloon:Citeer web">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Citeerslotjes" title="Sjabloon:Citeerslotjes">Sjabloon:Citeerslotjes</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Citeerslotjes&action=edit" title="Sjabloon:Citeerslotjes">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:DE-1871" title="Sjabloon:DE-1871">Sjabloon:DE-1871</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:DE-1871&action=edit" title="Sjabloon:DE-1871">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:DE-1871-VLAG" title="Sjabloon:DE-1871-VLAG">Sjabloon:DE-1871-VLAG</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:DE-1871-VLAG&action=edit" title="Sjabloon:DE-1871-VLAG">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:DOI" title="Sjabloon:DOI">Sjabloon:DOI</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:DOI&action=edit" title="Sjabloon:DOI">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:De" class="mw-redirect" title="Sjabloon:De">Sjabloon:De</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:De&action=edit" class="mw-redirect" title="Sjabloon:De">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:En" class="mw-redirect" title="Sjabloon:En">Sjabloon:En</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:En&action=edit" class="mw-redirect" title="Sjabloon:En">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:ISBN" title="Sjabloon:ISBN">Sjabloon:ISBN</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:ISBN&action=edit" title="Sjabloon:ISBN">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:ISO-VLAG" title="Sjabloon:ISO-VLAG">Sjabloon:ISO-VLAG</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:ISO-VLAG&action=edit" title="Sjabloon:ISO-VLAG">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Infobox/afbeeldingbreedte" title="Sjabloon:Infobox/afbeeldingbreedte">Sjabloon:Infobox/afbeeldingbreedte</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Infobox/afbeeldingbreedte&action=edit" title="Sjabloon:Infobox/afbeeldingbreedte">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Infobox/breedte" title="Sjabloon:Infobox/breedte">Sjabloon:Infobox/breedte</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Infobox/breedte&action=edit" title="Sjabloon:Infobox/breedte">bekijk bron</a>) (beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Infobox_Nobelprijswinnaar" title="Sjabloon:Infobox Nobelprijswinnaar">Sjabloon:Infobox Nobelprijswinnaar</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Infobox_Nobelprijswinnaar&action=edit" title="Sjabloon:Infobox Nobelprijswinnaar">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Infobox_generiek" title="Sjabloon:Infobox generiek">Sjabloon:Infobox generiek</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Infobox_generiek&action=edit" title="Sjabloon:Infobox generiek">bekijk bron</a>) (beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:InterProject" title="Sjabloon:InterProject">Sjabloon:InterProject</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:InterProject&action=edit" title="Sjabloon:InterProject">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Multiparameters" title="Sjabloon:Multiparameters">Sjabloon:Multiparameters</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Multiparameters&action=edit" title="Sjabloon:Multiparameters">bekijk bron</a>) (beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie" title="Sjabloon:Navigatie">Sjabloon:Navigatie</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie&action=edit" title="Sjabloon:Navigatie">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie/Tabel" title="Sjabloon:Navigatie/Tabel">Sjabloon:Navigatie/Tabel</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie/Tabel&action=edit" title="Sjabloon:Navigatie/Tabel">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie/Tabel/styles.css" title="Sjabloon:Navigatie/Tabel/styles.css">Sjabloon:Navigatie/Tabel/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie/Tabel/styles.css&action=edit" title="Sjabloon:Navigatie/Tabel/styles.css">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie/styles.css" title="Sjabloon:Navigatie/styles.css">Sjabloon:Navigatie/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie/styles.css&action=edit" title="Sjabloon:Navigatie/styles.css">bekijk bron</a>) (uitgebreid beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_Orde_Pour_le_M%C3%A9rite_(civiele_klasse)" title="Sjabloon:Navigatie Orde Pour le Mérite (civiele klasse)">Sjabloon:Navigatie Orde Pour le Mérite (civiele klasse)</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_Orde_Pour_le_M%C3%A9rite_(civiele_klasse)&action=edit" title="Sjabloon:Navigatie Orde Pour le Mérite (civiele klasse)">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_uitklapbaar" title="Sjabloon:Navigatie uitklapbaar">Sjabloon:Navigatie uitklapbaar</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_uitklapbaar&action=edit" title="Sjabloon:Navigatie uitklapbaar">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_winnaars_van_de_Nobelprijs_voor_Natuurkunde" title="Sjabloon:Navigatie winnaars van de Nobelprijs voor Natuurkunde">Sjabloon:Navigatie winnaars van de Nobelprijs voor Natuurkunde</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_winnaars_van_de_Nobelprijs_voor_Natuurkunde&action=edit" title="Sjabloon:Navigatie winnaars van de Nobelprijs voor Natuurkunde">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_winnaars_van_de_Nobelprijs_voor_de_Natuurkunde" class="mw-redirect" title="Sjabloon:Navigatie winnaars van de Nobelprijs voor de Natuurkunde">Sjabloon:Navigatie winnaars van de Nobelprijs voor de Natuurkunde</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_winnaars_van_de_Nobelprijs_voor_de_Natuurkunde&action=edit" class="mw-redirect" title="Sjabloon:Navigatie winnaars van de Nobelprijs voor de Natuurkunde">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Nowrap" title="Sjabloon:Nowrap">Sjabloon:Nowrap</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Nowrap&action=edit" title="Sjabloon:Nowrap">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Pdf" title="Sjabloon:Pdf">Sjabloon:Pdf</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Pdf&action=edit" title="Sjabloon:Pdf">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:References" title="Sjabloon:References">Sjabloon:References</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:References&action=edit" title="Sjabloon:References">bekijk bron</a>) (uitgebreid beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Sfnref" title="Sjabloon:Sfnref">Sjabloon:Sfnref</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Sfnref&action=edit" title="Sjabloon:Sfnref">bekijk bron</a>) (uitgebreid beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Taal-de" title="Sjabloon:Taal-de">Sjabloon:Taal-de</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Taal-de&action=edit" title="Sjabloon:Taal-de">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Taal-en" title="Sjabloon:Taal-en">Sjabloon:Taal-en</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Taal-en&action=edit" title="Sjabloon:Taal-en">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Taalaanduiding" title="Sjabloon:Taalaanduiding">Sjabloon:Taalaanduiding</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Taalaanduiding&action=edit" title="Sjabloon:Taalaanduiding">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Taalaanduiding/styles.css" title="Sjabloon:Taalaanduiding/styles.css">Sjabloon:Taalaanduiding/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Taalaanduiding/styles.css&action=edit" title="Sjabloon:Taalaanduiding/styles.css">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Wikidata_afbeelding" title="Sjabloon:Wikidata afbeelding">Sjabloon:Wikidata afbeelding</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Wikidata_afbeelding&action=edit" title="Sjabloon:Wikidata afbeelding">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Zie_dp" title="Sjabloon:Zie dp">Sjabloon:Zie dp</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Zie_dp&action=edit" title="Sjabloon:Zie dp">bekijk bron</a>) (semi-beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Zie_hoofdartikel" title="Sjabloon:Zie hoofdartikel">Sjabloon:Zie hoofdartikel</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Zie_hoofdartikel&action=edit" title="Sjabloon:Zie hoofdartikel">bekijk bron</a>) (beveiligd)</li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Zusterproject" title="Sjabloon:Zusterproject">Sjabloon:Zusterproject</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Zusterproject&action=edit" title="Sjabloon:Zusterproject">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Sjabloon:Zusterproject/styles.css" title="Sjabloon:Zusterproject/styles.css">Sjabloon:Zusterproject/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Sjabloon:Zusterproject/styles.css&action=edit" title="Sjabloon:Zusterproject/styles.css">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Authority_control" title="Module:Authority control">Module:Authority control</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Authority_control&action=edit" title="Module:Authority control">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:DecodeEncode" title="Module:DecodeEncode">Module:DecodeEncode</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:DecodeEncode&action=edit" title="Module:DecodeEncode">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:ResolveEntityId" title="Module:ResolveEntityId">Module:ResolveEntityId</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:ResolveEntityId&action=edit" title="Module:ResolveEntityId">bewerken</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:String" title="Module:String">Module:String</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:String&action=edit" title="Module:String">bekijk bron</a>) (uitgebreid beveiligd)</li></ul></div><p id="mw-returnto">Terug naar <a href="/wiki/Albert_Einstein" title="Albert Einstein">Albert Einstein</a>.</p> <noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Albert_Einstein">https://nl.wikipedia.org/wiki/Albert_Einstein</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks catlinks-allhidden" data-mw="interface"></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Albert_Einstein&action=edit&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" >Brontekst bekijken van Albert Einstein</div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>Talen toevoegen</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Onderwerp toevoegen</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-76d4c66f66-t4ftn","wgBackendResponseTime":200,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.013","walltime":"0.018","ppvisitednodes":{"value":56,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":1346,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":0,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":3,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1.770 1 -total"," 89.90% 1.591 4 Sjabloon:Halfbr"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-76d4c66f66-t4ftn","timestamp":"20250302090210","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> </body> </html>