CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>تزار - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"2b2c86f5-6809-4b6b-85be-1b01346c4482","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"تزار","wgTitle":"تزار","wgCurRevisionId":40533661,"wgRevisionId":40533661,"wgArticleId":11429,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی","CS1: مقدار volume طولانی","یادکردهای دارای منبع به زبان روسی","یادکردهای دارای منبع به زبان بلغاری","یادکردهای دارای منبع به زبان فرانسوی", "مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی","مقاله‌های دارای واژگان به زبان روسی","مقاله‌های دارای واژگان به زبان بلغاری","مقاله‌های دارای واژگان به زبان صربی","مقاله‌های دارای واژگان به زبان لاتین","مقاله‌های نیازمند گسترش","همه مقاله‌های نیازمند گسترش","مقاله‌های دارای واژگان به زبان کرواتی","پیوند رده انبار در ویکی‌داده است","مقاله‌های دارای منابع به زبان انگلیسی (en)","امپراتورها","امپراتوری بلغارستان","امپراتوری روسیه","تاریخ بلغارستان","تزارهای روسیه","رهبران اهل روسیه","سران کشور","عنوان‌های پادشاهی","عنوان‌های رهبری ملی و قومی", "عنوان‌های نجیب‌زادگان اهل بلغارستان","عنوان‌های نجیب‌زادگان"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"تزار","wgRelevantArticleId":11429,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage", "wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q44356","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site", "mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="تزار - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-تزار rootpage-تزار skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-وجه_تسمیه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#وجه_تسمیه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>وجه تسمیه</span> </div> </a> <ul id="toc-وجه_تسمیه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-در_بلغارستان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#در_بلغارستان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>در بلغارستان</span> </div> </a> <ul id="toc-در_بلغارستان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-در_صربستان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#در_صربستان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>در صربستان</span> </div> </a> <ul id="toc-در_صربستان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-در_روسیه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#در_روسیه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>در روسیه</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-در_روسیه-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های در روسیه</span> </button> <ul id="toc-در_روسیه-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-انتساب_به_امپراتوری_روم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#انتساب_به_امپراتوری_روم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۱</span> <span>انتساب به امپراتوری روم</span> </div> </a> <ul id="toc-انتساب_به_امپراتوری_روم-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-نام‌ها_و_اصطلاحات" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#نام‌ها_و_اصطلاحات"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>نام‌ها و اصطلاحات</span> </div> </a> <ul id="toc-نام‌ها_و_اصطلاحات-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جستارهای_وابسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#جستارهای_وابسته"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>جستارهای وابسته</span> </div> </a> <ul id="toc-جستارهای_وابسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پیوند_به_بیرون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#پیوند_به_بیرون"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸</span> <span>پیوند به بیرون</span> </div> </a> <ul id="toc-پیوند_به_بیرون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">تزار</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۹۲ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-92" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۹۲ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Tsaar" title="Tsaar–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="Tsaar" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Zar" title="Zar–آلمانی سوئیسی" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Zar" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="آلمانی سوئیسی" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D8%B1" title="تسار–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="تسار" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D8%B1" title="تسار–عربی مصری" lang="arz" hreflang="arz" data-title="تسار" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="عربی مصری" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Zar" title="Zar–آستوری" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Zar" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="آستوری" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/%C3%87ar" title="Çar–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="Çar" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="تزار–South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="تزار" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%80" title="Цар–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Цар" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%80" title="Цар–بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Цар" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%80" title="Цар–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Цар" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="জার–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="জার" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Car" title="Car–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Car" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Tsar" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Car" title="Car–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Car" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%82%D1%88%D0%B0" title="Патша–چوواشی" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Патша" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="چوواشی" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Zar" title="Zar–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Zar" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Zar" title="Zar–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Zar" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%83%CE%AC%CF%81%CE%BF%CF%82" title="Τσάρος–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Τσάρος" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Tsar" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Caro" title="Caro–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Caro" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Zar" title="Zar–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Zar" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Tsaar" title="Tsaar–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Tsaar" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Tsar" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Tsaari" title="Tsaari–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Tsaari" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Tsar" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Tsaar" title="Tsaar–فریسی غربی" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Tsaar" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="فریسی غربی" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–گیلی اسکاتلندی" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Tsar" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="گیلی اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Tsar" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A6%D7%90%D7%A8" title="צאר–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="צאר" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B0" title="त्सार–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="त्सार" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Car" title="Car–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Car" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1r" title="Cár–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Cár" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%91%D5%A1%D6%80" title="Ցար–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ցար" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–اینترلینگوا" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Tsar" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="اینترلینگوا" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Tsar" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Caro" title="Caro–ایدو" lang="io" hreflang="io" data-title="Caro" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ایدو" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Zar" title="Zar–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Zar" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%84%E3%82%A1%E3%83%BC%E3%83%AA" title="ツァーリ–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ツァーリ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–جاوه‌ای" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Tsar" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="جاوه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AA%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98" title="ცარი–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ცარი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%82%D1%88%D0%B0" title="Патша–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Патша" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%B0%A8%EB%A5%B4" title="차르–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="차르" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/%C3%87ar" title="Çar–کردی" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Çar" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="کردی" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%88%D0%B0" title="Падыша–قرقیزی" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Падыша" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="قرقیزی" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Tzar" title="Tzar–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Tzar" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Tsar" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Zar" title="Zar–Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Zar" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Caras" title="Caras–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Caras" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Cars" title="Cars–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Cars" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%8C" title="Царсь–مکشایی" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Царсь" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="مکشایی" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%80" title="Цар–مقدونی" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Цар" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="مقدونی" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B8%E0%B4%BE%E0%B5%BC" title="സാർ–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="സാർ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%8C" title="Царь–مغولی" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Царь" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="مغولی" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9D%E0%A4%BE%E0%A4%B0" title="झार–مراتی" lang="mr" hreflang="mr" data-title="झार" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="مراتی" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Tsar" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="تزار–مازندرانی" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="تزار" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="مازندرانی" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%B0" title="जार–نپالی" lang="ne" hreflang="ne" data-title="जार" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="نپالی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Tsaar" title="Tsaar–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Tsaar" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–نروژی نی‌نُشک" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Tsar" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="نروژی نی‌نُشک" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Tsar" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Tzar" title="Tzar–اکسیتان" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Tzar" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="اکسیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Car" title="Car–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Car" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="زار روس–پنجابی" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="زار روس" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnt mw-list-item"><a href="https://pnt.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%83%CE%AC%CF%81%CE%BF%CF%82" title="Τσάρος–Pontic" lang="pnt" hreflang="pnt" data-title="Τσάρος" data-language-autonym="Ποντιακά" data-language-local-name="Pontic" class="interlanguage-link-target"><span>Ποντιακά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Czar" title="Czar–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Czar" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/%C8%9Aar" title="Țar–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Țar" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%8C" title="Царь–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Царь" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%8C" title="Царь–Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Царь" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Zar" title="Zar–سیسیلی" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Zar" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="سیسیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–اسکاتلندی" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Tsar" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Car" title="Car–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Car" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Tsar" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1r" title="Cár–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Cár" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Car" title="Car–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Car" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Cari" title="Cari–آلبانیایی" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Cari" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="آلبانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%80" title="Цар–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Цар" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Tsar" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–سواحیلی" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Tsar" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="سواحیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%8B%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%8C" title="ซาร์–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="ซาร์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Tsar" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87ar" title="Çar–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Çar" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%82%D1%88%D0%B0" title="Патша–تاتاری" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Патша" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="تاتاری" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%80" title="Цар–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Цар" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="زار–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="زار" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Sar" title="Sar–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Sar" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Sa_ho%C3%A0ng" title="Sa hoàng–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Sa hoàng" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Tsar" title="Tsar–وارایی" lang="war" hreflang="war" data-title="Tsar" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="وارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%B2%99%E7%9A%87" title="沙皇–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="沙皇" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AA%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98" title="ცარი–Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ცარი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%B2%99%E7%9A%87" title="沙皇–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="沙皇" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Sa-h%C3%B4ng" title="Sa-hông–مین نان" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Sa-hông" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مین نان" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%B2%99%E7%9A%87" title="沙皇–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="沙皇" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q44356#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&oldid=40533661" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&id=40533661&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25AA%25D8%25B2%25D8%25A7%25D8%25B1"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25AA%25D8%25B2%25D8%25A7%25D8%25B1"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tsars" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q44356" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><p><b>تِزار</b> (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="زبان انگلیسی">انگلیسی</a>: <span lang="en"><bdi>Tsar</bdi></span>، به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="زبان روسی">روسی</a>: <span lang="ru" title="متن به زبان روسی"><bdi>царь</bdi></span>، به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="زبان بلغاری">بلغاری</a>: <span lang="bg" title="متن به زبان بلغاری"><bdi>цар</bdi></span>، به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="زبان صربی">صربی</a>: <i lang="sr" title="متن به زبان صربی"><bdi>Car</bdi></i>) یک عنوان <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="زبان‌های اسلاوی">اسلاوی</a> به معنای <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1" title="امپراتور">امپراتور</a> (در مفهوم قرون وسطایی آن) است که در طول تاریخ توسط پادشاهان اسلاو ازجمله فرمانروایان روسیه، استفاده می‌شد. این واژه برابر عنوان <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B2%D8%A7%D8%B1_(%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86)" title="سزار (عنوان)">سزار</a> (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="زبان لاتین">لاتین</a>: <span lang="la"><bdi>caesar</bdi></span>) یا همان <a href="/wiki/%D9%82%DB%8C%D8%B5%D8%B1" title="قیصر">قیصر</a>، در <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="زبان لاتین">زبان لاتین</a> است؛ با این وجود معمولاً از دیرباز برابر «<a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="پادشاه">پادشاه</a>» در نظر گرفته می‌شود. این عنوان برای زنان به شکل <b>تزارینا</b> به کار می‌رود.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>تزار و انواع آن، از عنوان‌های رسمی در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اولین امپراتوری بلغارستان">اولین امپراتوری بلغارستان</a> (۶۸۱–۱۰۱۸)، <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دومین امپراتوری بلغارستان">دومین امپراتوری بلغارستان</a> (۱۱۸۵–۱۳۹۷)، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی بلغارستان">پادشاهی بلغارستان</a> (۱۹۰۸–۱۹۸۶)، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B5%D8%B1%D8%A8" title="امپراتوری صرب">امپراتوری صرب</a> (۱۳۴۶–۱۳۷۱) و مشهور‌تر از همه، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="روسیه تزاری">روسیه تزاری</a> (۱۵۴۷–۱۷۲۱) بودند. نخستین فرمانروایی که عنوان تزار را برای خود برگزید <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%86_%DB%8C%DA%A9%D9%85" title="سیمئون یکم">سیمئون یکم</a>، پادشاه بلغارستان بود. <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%86_%D8%B2%D8%A7%DA%A9%D8%B3-%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%AF_%D9%88_%DA%AF%D9%88%D8%AA%D8%A7" title="سیمئون زاکس-کبورگ و گوتا">سیمئون دوم</a> آخرین تزار بلغارستان، آخرین فردی بود که این عنوان را داشت. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="وجه_تسمیه"><span id=".D9.88.D8.AC.D9.87_.D8.AA.D8.B3.D9.85.DB.8C.D9.87"></span>وجه تسمیه</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: وجه تسمیه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r36211177">.mw-parser-output .ambox{border:1px solid #a2a9b1;border-right:10px solid #36c;background-color:#fbfbfb;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .ambox+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+link+.ambox{margin-top:-1px}html body.mediawiki .mw-parser-output .ambox.mbox-small-left{margin:4px 0 4px 1em;overflow:hidden;width:238px;border-collapse:collapse;font-size:88%;line-height:1.25em}.mw-parser-output .ambox-speedy{border-right:10px solid #b32424;background-color:#fee7e6}.mw-parser-output .ambox-delete{border-right:10px solid #b32424}.mw-parser-output .ambox-content{border-right:10px solid #f28500}.mw-parser-output .ambox-style{border-right:10px solid #fc3}.mw-parser-output .ambox-move{border-right:10px solid #9932cc}.mw-parser-output .ambox-protection{border-right:10px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .ambox .mbox-text{border:none;padding:0.25em 0.5em;width:100%}.mw-parser-output .ambox .mbox-image{border:none;padding:2px 0.5em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-imageright{border:none;padding:2px 0 2px 0.5em;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-empty-cell{border:none;padding:0;width:1px}.mw-parser-output .ambox .mbox-image-div{width:52px}html.client-js body.skin-minerva .mw-parser-output .mbox-text-span{margin-right:23px!important}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .ambox{margin:0 10%}}</style><table class="box-گسترش_بخش plainlinks metadata ambox mbox-small-right ambox-content" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Wiki_letter_w_cropped.svg" class="mw-file-description"><img alt="[نشان]" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/30px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/40px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 2x" data-file-width="44" data-file-height="31" /></a></span></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span"><b>این بخش نیازمند گسترش است</b>. <small>می‌توانید با <a class="external text" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=edit&section=">افزودن به آن</a> کمک کنید.</small></div></td></tr></tbody></table> <p>عنوان «تزار» در زبان‌های <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="زبان‌های اسلاوی">اسلاوی</a> از عنوان لاتین <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D9%85" class="mw-redirect" title="امپراتوران روم">امپراتوران روم</a>، «<a href="/wiki/%D8%B3%D8%B2%D8%A7%D8%B1_(%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86)" title="سزار (عنوان)">سزار</a>» گرفته شده است. معادل یونانی کلمه لاتین امپراتور، عنوان <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AA%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="اتوکراتور (صفحه وجود ندارد)">اتوکراتور</a> بود. عنوان <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%88%D8%B3_(%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86)" title="باسیلیوس (عنوان)">باسیلیوس</a> نیز مورد هم تراز دیگری بود، اما بسته به اینکه در زمینه سیاسی معاصر باشد یا در زمینه <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="تاریخ">تاریخی</a> یا <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="کتاب مقدس">کتاب مقدس</a>، به‌طور متفاوتی مورد استفاده قرار گرفته است.<sup id="cite_ref-:1_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> عنوان تزار در ابتدا توسط خان‌های <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%DB%8C_%D8%B2%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="اردوی زرین">اردوی زرین</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D9%86%D8%B3" class="mw-redirect" title="امپراتوران بیزانس">امپراتوران بیزانس</a> و برای تمایز میان امپراتوران مسیحی جدید با امپراتورهای <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="پاگانیسم">روم بت‌پرست</a> در گذشته استفاده می‌شد.<sup id="cite_ref-:2_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-:2-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>با این حال، از گذشته صحت ریشه لاتینی این واژه مورد پرسش قرار گرفته است. برخی از پژوهشگران و نویسندگان، با شروع از <a href="/w/index.php?title=%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84%D9%88%D9%88%DB%8C%DA%86_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نیکولای میخائیلوویچ کارامزین (صفحه وجود ندارد)">نیکولای میخائیلوویچ کارامزین</a>، فرضیه‌هایی را در مورد خاستگاه آشوری-بابلی یا <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="هندوایرانی">هندوایرانی</a> این واژه مطرح کرده‌اند.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کارامزین در کتابش <i>تاریخ دولت روسیه</i>، خاستگاه واژه <i>تزار</i> را به «شرق باستان» نسبت داد و نوشت:<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <blockquote><p>«... <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88_%D8%AF%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="ایزیاسلاو دوم (صفحه وجود ندارد)">ایزیاسلاو دوم</a> و <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%86%D8%B3%DA%A9%DB%8C" title="دیمیتری دونسکی">دیمیتری دونسکی</a> هر دو تزار نامیده می‌شدند. این نام چنانچه بسیاری بی‌اساس در نظر گرفته‌اند، مخفف سزار لاتین نیست؛ بلکه یک نام شرقی باستان است که از ترجمه اسلاوی کتاب مقدس برای ما روس‌ها شناخته شد که زمانی به امپراتوران بیزانس و در دوران مدرن، به خان‌های مغول داده می‌شد. سر در زبان فارسی به معنای تاج و تخت یا قدرت است؛ همچنین تشابه آن در انتهای نام‌های خاص پادشاهان آشوری و بابلی قابل توجه است؛ مانند <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="فلاسر (صفحه وجود ندارد)">فلاسر</a>، <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%B1" title="نبوناسر">نبوناسر</a> و غیره.»</p></blockquote> <p>الکسی استپانوویچ خومیاکوف، مورخ روسی نیز در اثرش <i>یادداشت‌هایی در مورد تاریخ جهان</i>، با استناد به واژه «xšaϑra» در پارسی باستان به معنای «پادشاهی» از دیدگاه مشابهی دفاع کرد.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نیکولای الکساندرویچ موروزوف منشأ آن را از زبان سامی فرض کرد.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> الکساندر ولادیمیرویچ بایکوف واژه <i>تزار</i> را برآمده از کلمه مغولی «ссар» می‌داند.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>ولادیمیر ایوانوویچ شچرباکوف، نویسنده روسی، معتقد بود که عنوان <i>تزار</i> خود واژه‌ای مستقل بوده که از یک نام و سپس از یک نام مستعار خانوادگی گرفته شده است که در ابتدا هیچ ربطی به دودمان سلطنتی، تاج و تخت و یا حتی اشراف نداشته است.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پیتر میخائیلوویچ زولین و ویکتور میخائیلوویچ کندیبا، نویسنده و پژوهشگران روسی، واژه «цҍсарь» را شکل قرن سیزدهمی واژه <i>تزار</i> می‌نامند و به کلمات قبلی با ریشه «сар» به عنوان منبع احتمالی منشا اشاره می‌کنند؛ مانند: «Сарматия، Сар-педон، Сар، сарра-кены، сар-геты و غیره.»<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="در_بلغارستان"><span id=".D8.AF.D8.B1_.D8.A8.D9.84.D8.BA.D8.A7.D8.B1.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86"></span>در بلغارستان</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: در بلغارستان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35841839">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-right:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">همچنین ببینید: <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ بلغارستان">تاریخ بلغارستان</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:The_inscription_of_Mostich.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/The_inscription_of_Mostich.JPG/176px-The_inscription_of_Mostich.JPG" decoding="async" width="176" height="300" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/The_inscription_of_Mostich.JPG/263px-The_inscription_of_Mostich.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/The_inscription_of_Mostich.JPG/351px-The_inscription_of_Mostich.JPG 2x" data-file-width="569" data-file-height="971" /></a><figcaption>در <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%86%DA%AF_%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D9%87_%D9%85%D9%88%D8%AA%D8%B3%DB%8C%DA%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="سنگ نوشته موتسیچ (صفحه وجود ندارد)">سنگ نوشته موتسیچ</a> که یک مقام عالی‌رتبه بلغار در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اولین امپراتوری بلغارستان">اولین امپراتوری بلغارستان</a>، در زمان <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%86_%DB%8C%DA%A9%D9%85" title="سیمئون یکم">سیمئون یکم</a> بود، عنوان تزار سیمئون (ц︢ри) نیز دیده می‌شود.</figcaption></figure> <p>در سال ۷۰۵ میلادی، امپراتور <a href="/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%88%D9%85" class="mw-redirect" title="ژوستینیان دوم">ژوستینیان دوم</a> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%84_(%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B1%D9%88%D8%A7)" title="ترول (فرمانروا)">ترول</a> را «سزار» نامید که او را تبدیل به نخستین خارجی که این عنوان را دریافت کرد نمود؛ اما فرزندان او همچنان از عنوان بلغاری «کاناسیویگی» یا کان (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="زبان بلغاری">بلغاری</a>: <span lang="en" dir="rtl" class="spanen"><i>Кан</i></span>) استفاده می‌کردند. گاهی از <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3_%DB%8C%DA%A9%D9%85_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بوریس یکم بلغارستان">بوریس یکم بلغارستان</a> به عنوان تزار یاد می‌شود؛ زیرا در زمان او بلغارستان به <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت">مسیحیت</a> گروید. با این حال، عنوان «تزار» (و معادل یونانی بیزانسی آن <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%88%D8%B3_(%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86)" title="باسیلیوس (عنوان)">باسیلیوس</a>) در واقعیت برای اولین‌بار توسط پسرش <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%86_%DB%8C%DA%A9%D9%85" title="سیمئون یکم">سیمئون یکم</a>، پس از تاج‌گذاری موقت امپراتوری که توسط پاتریارک قسطنطنیه در سال ۹۱۳ انجام شد، اقتباس و استفاده شد. پس از تلاش <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D9%86%D8%B3" title="امپراتوری بیزانس">امپراتوری بیزانس</a> برای لغو این امتیاز بزرگ دیپلماتیک و یک دهه جنگ فشرده، عنوان سلطنتی فرمانروایان بلغاری توسط دولت بیزانس در سال ۹۲۴ و دوباره در پایان رسمی صلح در سال ۹۲۷، به رسمیت شناخته شد. از آنجایی که در نظریه سیاسی بیزانس تنها دو امپراتور شرقی و غربی (مانند اواخر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="امپراتوری روم">امپراتوری روم</a>) جای داشتند، حاکم بلغارستان باسیلیوس به عنوان «پسر روحانی» باسیلیوس بیزانسی تاج‌گذاری کرد.<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>این فرضیه وجود دارد که عنوان سیمئون همچنین توسط مأموریت پاپ در بلغارستان در سال ۹۲۵ یا اندکی پس از آن، به عنوان امتیازی در ازای حل و فصل مناقشه بلغارستان و کرواسی یا تلاش احتمالی برای بازگرداندن بلغارستان به اتحاد با روم، به رسمیت شناخته شده است. بنابراین، در مکاتبات دیپلماتیک بعدی که در سال‌های ۱۱۹۹–۱۲۰۴ میلادی بین حاکم بلغارستان <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="کالویان">کالویان</a> و <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%BE_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%B3%D9%86%D8%AA_%D8%B3%D9%88%D9%85" title="پاپ اینوسنت سوم">پاپ اینوسنت سوم</a> انجام شد، کالویان که خود را «امپراتور بلغارها و بلاچی‌ها» (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="زبان لاتین">لاتین</a>: <span lang="la"><bdi>Imperator Bulgarorum et Blachorum</bdi></span>) معرفی می‌کرد، ادعا کرد که سلطنت سیمئون یکم، پسرش پیتر یکم و ساموئل به نوعی از سوی پاپ اعطا شده است. با این وجود، پاپ در پاسخ‌های خود فقط از عنوان «پادشاهان» (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="زبان لاتین">لاتین</a>: <span lang="la"><bdi>reges</bdi></span>) برای حاکمان بلغار استفاده می‌کند و در نهایت فقط همین عنوان کوچک‌تر را به کالویان اعطا می‌کند که با این وجود، کالویان از پاپ به خاطر اعطای آن به وی تشکر می‌کند.<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:2017-07-04-MMPF-WP-IMG_7576.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/2017-07-04-MMPF-WP-IMG_7576.jpg/220px-2017-07-04-MMPF-WP-IMG_7576.jpg" decoding="async" width="220" height="205" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/2017-07-04-MMPF-WP-IMG_7576.jpg/330px-2017-07-04-MMPF-WP-IMG_7576.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/2017-07-04-MMPF-WP-IMG_7576.jpg/440px-2017-07-04-MMPF-WP-IMG_7576.jpg 2x" data-file-width="1766" data-file-height="1649" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%86_%D8%B2%D8%A7%DA%A9%D8%B3-%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%AF_%D9%88_%DA%AF%D9%88%D8%AA%D8%A7" title="سیمئون زاکس-کبورگ و گوتا">سیمئون دوم</a> واپسین شخصی بود که عنوان «تزار» را یدک می‌کشید.</figcaption></figure> <p>پس از آزادی بلغارستان از عثمانی در سال ۱۸۷۸، پادشاهان جدید آن ابتدا صاحب عنوان «شاهزاده خودمختار» (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="زبان بلغاری">بلغاری</a>: <span lang="en" dir="rtl" class="spanen"><i>knyaz</i></span>) بودند. با اعلام استقلال کامل، <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%AF_%DB%8C%DA%A9%D9%85_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فردیناند یکم بلغارستان">فردیناند یکم بلغارستان</a> عنوان سنتی «تزار» را در سال ۱۹۰۸ برگزید و تا زمان لغو نظام سلطنت در سال ۱۹۴۶ توسط <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%86_%D8%B2%D8%A7%DA%A9%D8%B3-%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%AF_%D9%88_%DA%AF%D9%88%D8%AA%D8%A7" title="سیمئون زاکس-کبورگ و گوتا">سیمئون زاکس-کبورگ و گوتا</a> یا سیمئون دوم از آن استفاده می‌شد. با این حال، این القاب دیگر به‌طور کلی معادل «امپراتور» تلقی نمی‌شدند. در <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="زبان بلغاری">زبان بلغاری</a> و عامیانه یونانی، معنای این عنوان تغییر کرده بود.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="در_صربستان"><span id=".D8.AF.D8.B1_.D8.B5.D8.B1.D8.A8.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86"></span>در صربستان</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: در صربستان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Serbian_Emperor_Stefan_Du%C5%A1an,_cropped.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Serbian_Emperor_Stefan_Du%C5%A1an%2C_cropped.jpg/193px-Serbian_Emperor_Stefan_Du%C5%A1an%2C_cropped.jpg" decoding="async" width="193" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Serbian_Emperor_Stefan_Du%C5%A1an%2C_cropped.jpg/290px-Serbian_Emperor_Stefan_Du%C5%A1an%2C_cropped.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Serbian_Emperor_Stefan_Du%C5%A1an%2C_cropped.jpg/387px-Serbian_Emperor_Stefan_Du%C5%A1an%2C_cropped.jpg 2x" data-file-width="698" data-file-height="866" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%88%D8%B4%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="استفان دوشان (صفحه وجود ندارد)">استفان دوشان</a> تزار <a href="/wiki/%D8%B5%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="صربستان">صربستان</a></figcaption></figure> <p>عنوان «تزار» (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="زبان صربی">صربی</a>: <span lang="en" dir="rtl" class="spanen"><i>Car</i></span>) به‌طور رسمی توسط دو امپراتور صرب استفاده شد که عنوان سلطنتی پیشین‌شان «پادشاه» (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="زبان کرواتی">کرواتی</a>: <span lang="hr" title="متن به زبان کرواتی"><bdi>kralj</bdi></span>) بود. در سال ۱۳۴۵، <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%88%D8%B4%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="استفان دوشان (صفحه وجود ندارد)">استفان دوشان</a> شروع به نام‌گذاری خود به عنوان «امپراتور صرب‌ها و یونانی‌ها»، که در ترجمه‌های <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان یونانی">یونانی</a> «باسیلیوس و اتوکراتور صرب‌ها و رومی‌ها» خوانده می‌شود کرد و در <a href="/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%D9%BE%D8%A7%DA%A9" title="عید پاک">عید پاک</a> در ۱۶ آوریل ۱۳۴۶، در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%BE%DB%8C%D9%87" title="اسکوپیه">اسکوپیه</a> توسط ایلخانی صرب که به تازگی در کنار ایلخانی بلغاری و اسقف اعظم اوهرید برجستگی یافته بود <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="تاج‌گذاری">تاج‌گذاری</a> کرد. در همین مناسبت، همسرش هلنا را نیز به عنوان «<a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B3" class="mw-redirect" title="امپراتریس">امپراتریس</a>» تاج‌گذاری کرد و پسرش را به عنوان پادشاه در قدرت گرفت. هنگامی که دوشان در سال ۱۳۵۵ درگذشت، پسرش <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="استفان اوروش پنجم (صفحه وجود ندارد)">استفان اوروش پنجم</a> امپراتور بعدی شد. عموی امپراتور جدید سیمئون اوروش با جانشینی او مخالفت کرد و با همان عنوان‌ها یک حکومت موازی ایجاد کرد. پس از مرگ سیمئون اوروش در حدود سال ۱۳۷۰، پسرش <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="جوان اوروش (صفحه وجود ندارد)">جوان اوروش</a>، که در حدود سه سال بعد به صومعه‌ای بازنشسته شد، در دعاوی خود جانشین پدرش شد.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="در_روسیه"><span id=".D8.AF.D8.B1_.D8.B1.D9.88.D8.B3.DB.8C.D9.87"></span>در روسیه</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: در روسیه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">همچنین ببینید: <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="تاریخ روسیه">تاریخ روسیه</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Royal_Coat_of_arms_of_Russia_(17th_century).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Royal_Coat_of_arms_of_Russia_%2817th_century%29.svg/196px-Royal_Coat_of_arms_of_Russia_%2817th_century%29.svg.png" decoding="async" width="196" height="245" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Royal_Coat_of_arms_of_Russia_%2817th_century%29.svg/294px-Royal_Coat_of_arms_of_Russia_%2817th_century%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Royal_Coat_of_arms_of_Russia_%2817th_century%29.svg/392px-Royal_Coat_of_arms_of_Russia_%2817th_century%29.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="500" /></a><figcaption>نشان رسمی <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="روسیه تزاری">روسیه تزاری</a> که <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="فرمانروایان روسیه">فرمانروایان روسیه</a> در آن از سال ۱۵۴۷ تا ۱۷۲۱ میلادی با عنوان «تزار» حکومت می‌کردند.</figcaption></figure> <p>عنوان «تزار» یک بار توسط مقامات کلیسای <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3_%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%DB%8C%D9%81" title="روس کی‌یف">روس کی‌یف</a> در نام‌گذاری <a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88_%D8%AE%D8%B1%D8%AF%D9%85%D9%86%D8%AF" title="یاروسلاو خردمند">یاروسلاو خردمند</a>، شاهزاده بزرگ کیف (۱۰۵۴–۱۰۱۹) استفاده شد. این ممکن است مربوط به جنگ یاروسلاو علیه بیزانس و تلاش‌های او برای فاصله گرفتن از <a href="/wiki/%D9%82%D8%B3%D8%B7%D9%86%D8%B7%D9%86%DB%8C%D9%87" title="قسطنطنیه">قسطنطنیه</a> بوده باشد. با این حال، شاهزادگان دیگر در دوره روس کی‌یف هرگز خود را به عنوان تزار معرفی نکردند.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نخستین فرمانروای روسی که آشکارا از خان <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%DB%8C_%D8%B2%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="اردوی زرین">اردوی زرین</a> جدا شد، <a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C%DA%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="میخائیل یاروسلاویچ (صفحه وجود ندارد)">میخائیل یاروسلاویچ</a> (۱۲۸۵–۱۳۱۸)، لقب «باسیلیوس روس» و همچنین «تزار» را برای خود برگزید.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>پس از اعلام استقلال روسیه از اردوی زرین در سال ۱۴۷۶ میلادی، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%88%D9%85" title="ایوان سوم">ایوان سوم</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="شاهزاده بزرگ مسکو (صفحه وجود ندارد)">شاهزاده بزرگ مسکو</a> (۱۴۶۲–۱۵۰۵)، عنوان «<a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B1%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرمانروای تمام روس (صفحه وجود ندارد)">فرمانروای تمام روس</a>» را برگزید و بعدها نیز شروع به استفاده منظم از عنوان «تزار» در دیپلماسی و روابط خود با دولت‌هاب غرب کرد.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> از حدود سال ۱۴۸۰، او در مکاتبات لاتین خود با عنوان «امپراتور» و در مکاتباتش با نایب السلطنه سوئد، پادشاه <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9" title="دانمارک">دانمارک</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9" title="شوالیه‌های تتونیک">شوالیه‌های تتونیک</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%B2%D8%A7" title="اتحادیه هانزا">اتحادیه هانزا</a> به عنوان «قیصر» معرفی می‌شود. <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D9%85" title="واسیلی سوم">واسیلی سوم</a> پسر ایوان، به استفاده از این القاب ادامه داد. <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%DB%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B2%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AF_%D9%81%D9%88%D9%86_%D9%87%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="زیگیزموند فون هربرشتاین (صفحه وجود ندارد)">زیگیزموند فون هربرشتاین</a> (۱۴۸۶–۱۵۶۶) تشخیص داد که به‌کار بردن عنوان‌های قیصر و امپراتور کوششی برای تبدیل اصطلاح روسی «تزار» به شکل آلمانی و لاتین بودند. افزایش عنوان‌های فرمانروایان روس به دلیل به جاه‌طلبی‌های رو به رشد روسیه برای تبدیل شدن به «<a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="جانشینی امپراتوری روم">روم سوم</a>» از نوع ارتدکس، پس از <a href="/wiki/%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7_%D9%82%D8%B3%D8%B7%D9%86%D8%B7%D9%86%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="سقوط قسطنطنیه">سقوط قسطنطنیه</a> در سال ۱۴۵۳ بود. تزار مسکو توسط <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%86_%DB%8C%DA%A9%D9%85%D8%8C_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="ماکسیمیلیان یکم، امپراتور مقدس روم">ماکسیمیلیان یکم، امپراتور مقدس روم</a> در سال ۱۵۱۴ به عنوان «امپراتور» به رسمیت شناخته شد.<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="انتساب_به_امپراتوری_روم"><span id=".D8.A7.D9.86.D8.AA.D8.B3.D8.A7.D8.A8_.D8.A8.D9.87_.D8.A7.D9.85.D9.BE.D8.B1.D8.A7.D8.AA.D9.88.D8.B1.DB.8C_.D8.B1.D9.88.D9.85"></span>انتساب به امپراتوری روم</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=edit&section=5" title="ویرایش بخش: انتساب به امپراتوری روم"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>دومین همسر ایوان سوم، <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%A7_%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C%D9%86%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="سوفیا پالایولوژینا (صفحه وجود ندارد)">سوفیا پالایولوژینا</a> (<a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%B1%D0%B0%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B0,_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%84%D0%B0_%D0%92%D0%B0%D1%81%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B0" class="extiw" title="ru:Собакина, Марфа Васильевна">ru</a>)، خواهرزاده آخرین امپراتور بیزانس، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%86_%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%87%D9%85" title="کنستانتین یازدهم">کنستانتین یازدهم</a> (حکومت: ۱۴۴۹–۱۴۵۳) بود. ایوان سوم وی را به عنوان راهی برای آوردن مشروعیت بیزانس به دربار روسیه انتخاب کرده بود. تأثیر سوفیا بر ایوان باعث تغییرات قابل توجهی در دولت روسیه تا ۴۰۰ سال آینده شد. ایوان به پیشنهاد او نماد <a href="/wiki/%D8%B9%D9%82%D8%A7%D8%A8_%D8%AF%D9%88_%D8%B3%D8%B1" title="عقاب دو سر">عقاب دو سر</a> دولت بیزانس را در نشان دولت روسیه گنجاند و برخی از سنت‌های بیزانسی را نیز در مراسمات روسی افزود. در این زمان بود که او شروع به امضای اسناد خود با لقب «تزار» کرد. ایوان سوم خود را وارث تاج و تخت امپراتوری روم بیزانس می‌دانست. او مدعی بود که دولتش «روم سوم» و <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88" title="مسکو">مسکو</a>، جانشین <a href="/wiki/%D8%B1%D9%85" title="رم">رم</a> و قسطنطنیه به عنوان پایتخت <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت">مسیحیت</a> در جهان است. در آن زمان افسانه‌هایی وجود داشت که از این ادعا پشتیبانی می‌کردند. اولین تزارهای روسیه برخی شجره‌نامه‌های دروغین یا اساطیری را در تلاش برای انتساب خود به امپراتوری روم ایجاد کردند. در رساله‌ای به نام <i>داستان شاهزادگان ولادیمیر</i>، «پروس» به عنوان برادر <a href="/wiki/%D8%A2%DA%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B3" title="آگوستوس">آگوستوس</a> در داستان گنجانده شده است. گفته می‌شود که پروس از نوادگان مستقیم <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%DA%A9" title="روریک">روریک</a>، رئیس افسانه‌ای وایکینگ‌های روس کی‌یف بوده است. ایوان چهارم اغلب از آگوستوس به عنوان جد خود به دنبال راهی برای توجیه حکومتش یاد می‌کرد. کتاب <i>دولت بزرگ</i> نیز مجموعه‌ای از زندگینامه شاهزادگان و تزارهای روسیه بود که باز هم آگوستوس و روریک را برای نشان دادن ارتباط میان آن دو فرمانروای بزرگ و پادشاهان روسیه به هم منتسب می‌کرد.<sup id="cite_ref-:1_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-:1-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-:2_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-:2-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Ivans_ivory_throne.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Ivans_ivory_throne.jpg/200px-Ivans_ivory_throne.jpg" decoding="async" width="200" height="266" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Ivans_ivory_throne.jpg/300px-Ivans_ivory_throne.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Ivans_ivory_throne.jpg/400px-Ivans_ivory_throne.jpg 2x" data-file-width="1000" data-file-height="1332" /></a><figcaption>تخت سلطنتی منسوب به ایوان مخوف (<a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD_%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B0_%D0%93%D1%80%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE" class="extiw" title="ru:Костяной трон Ивана Грозного">ru</a>) که از جنس <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D8%AC" title="عاج">عاج</a> و فلز ساخته شده است.</figcaption></figure> <p>ایوان سوم تلاش داشت با به کار بردن القاب تزار و امپراتور، برتری جایگاه خود را نسبت به فرمانروایان پیشین روسیه نشان دهد؛ اما عنوان سلطنتی وی همچنان «شاهزاده بزرگ مسکو» بود. در آن زمان، عنوان تزار معرف یک حاکم با <a href="/wiki/%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA_%D9%85%D8%B7%D9%84%D9%82" title="قدرت مطلق">قدرت مطلق</a> نبود؛ بلکه به معنای حاکمی بود که به شکل مستقل بر سرزمین‌هایی که مدعی آنها بود حکومت می‌کرد. نخستین فرمانروای روسیه که رسماً با عنوان تزار <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="تاج‌گذاری">تاج‌گذاری</a> کرد، نوه ایوان سوم، ایوان چهارم مشهور به <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AE%D9%88%D9%81" title="ایوان مخوف">ایوان مخوف</a> در سال ۱۵۴۷ میلادی بود. او بود که عنوان تزار را قداست بخشید و اعلام کرد که آن توسط خدا داده شده است و هرگونه مخالفتی در مقابل آن <a href="/wiki/%DA%A9%D9%81%D8%B1" class="mw-redirect" title="کفر">کفر</a> محسوب می‌شود. تاریخ <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="روسیه تزاری">روسیه تزاری</a> از آن لحظه آغاز گشت. <i>ماکاریوس متروپولیتن</i>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%82%D9%81_%D8%A7%D8%B9%D8%B8%D9%85" title="اسقف اعظم">اسقف اعظم</a> مسکو (۱۴۸۲–۱۵۶۳)، نخستین مراسم تاج‌گذاری تزاری را برای ایوان چهارم ۱۷ ساله طراحی کرد. ماکاریوس حقانیت ایوان بر تاج و تخت را تأیید کرد؛ سپس صلیب را دور گردن او قرار داد، دستانش را روی سرش گذاشت و با خواندن دعای خیر تقدیس او را کامل کرد. برای بخش پایانی مراسم، ماکاریوس این حکم را خواند: «متعهد است تزار، در قبال کلیسا و رعایایش؛ مرگ آینده تزار و حکومت در بهشت در کنار خدا و اولیای خدا به عنوان پاداش تقوای او نسبت به خداوند شناخته می‌شود.» <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B3%D8%AD_%D8%B3%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="مسح سر (صفحه وجود ندارد)">مسح سر</a> در دهه ۱۵۵۰ به مراسم تاج‌گذاری اضافه شد که به بخشی از سنت تاج‌گذاری سلطنت روسیه از آن نقطه به بعد تبدیل گشت. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DA%A9" title="پاتریارک">پاتریارک</a> قسطنطنیه عنوان تزار را در سندی رسمی در سال ۱۵۶۱ تأیید کرد؛ او ایوان چهارم را با امپراتور بیزانس مقایسه کرد و اظهار کرد که «او بر تمام مسیحیان ارتدکس از شرق تا غرب عالم حاکم است.» از آنجایی که سرزمین‌های بیشتری در زمان ایوان مخوف تصرف شد، او شروع به نامیدن روسیه به جای «روسیا»، «روس» کرد که فقط به قلمروهای شاهزاده مسکو در گذشته اشاره داشتند.<sup id="cite_ref-:2_6-2" class="reference"><a href="#cite_note-:2-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%AF%DA%A9%D8%B3_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="کلیسای ارتدکس روسی">کلیسای ارتدکس روسی</a> نقش قابل توجهی در زندگی هر روس ایفا می‌کرد و تزارها نیز از این قاعده مستثنی نبودند. قدرت تزارها به تقوا و اخلاق شخصی‌شان وابسته بود. آنها به عنوان مدافعان کلیسای ارتدکس دیده می‌شدند؛ مهم‌تر از آن، کلیسا یکی از بازو‌های اساسی <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="استبداد تزاری">دولت استبدادی</a> بود که بزرگان آن از تزار اطاعت می‌کردند. در مقابل، بیشتر تزارها به سلسله مراتب کلیسا احترام می‌گذاشتند و از آن محافظت می‌کردند. در سال ۱۵۸۹ و تحت حکومت <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%88%D8%AF%D9%88%D8%B1_%DB%8C%DA%A9%D9%85" title="فیودور یکم">فیودور یکم</a> (۱۵۸۴–۱۵۹۸)، یک پدرسالار برای کلیسا انتخاب شد «تا تزار کلیسا باشد.» با قرار دادن یک پدرسالار در رأس کلیسای ارتدکس، آن کلیسا از نفوذ خارجی رها شد. در آن زمان، دولت روسیه تنها دولت ارتدکس جهان بود که از دخالت حاکمیت خارجی در امان بود؛ بنابراین طبیعی بود که کلیسای روسیه نیز بخواهد راه دولت را دنبال کند. در طول سلطنت <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B3%DB%8C_%DB%8C%DA%A9%D9%85" title="الکسی یکم">الکسی یکم</a> (۱۶۴۵–۱۶۷۶) در دهه‌های ۱۶۵۰ و ۱۶۶۰، تزار پس از تصرف سرزمین‌های بیشتر از جمله <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%DB%8C%D9%81" title="کی‌یف">کی‌یف</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%85%D9%88%D9%84%D9%86%D8%B3%DA%A9" title="اسمولنسک">اسمولنسک</a> و روسیه سفید (<a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="بلاروس">بلاروس</a> امروزی)، از عنوان «<a href="/wiki/%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="تزار تمام روسیه">تزار تمام روسیه</a>» استفاده کرد تا گستردگی مقامش بر همه قلمرو‌های روسیه را نشان دهد. تزار الکسی دو سنت جدید گرفتن <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="عشای ربانی">عشای ربانی</a> و قرائت <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87" title="اعتقادنامه">اعتقادنامه</a> را در مراسم تاج‌گذاری روسیه معرفی کرد. این دو ضمیمه باعث شد که آن مراسم تشابهات بیشتری با تاج‌گذاری حاکمان بیزانسی و اروپایی داشته باشد. تزار الکسی تلاش کرد تا کلیسای ارتدکس روسیه را به یک کلیسای ارتدکس جهانی تبدیل کند. در دوران او اصلاحات بسیار گسترده‌ای انجام شد و <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DA%A9_%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%86" title="پاتریارک نیکون">پاتریارک نیکون</a> در نظام کلیسا دست به اصلاحات زد. همکاری دولت و کلیسا تا آنجا پیش رفت که در مراسمات کلیسا، الکسی را مقدس خطاب می‌کردند و جلوه‌ای نیمه خدایی به او بخشیدند که برخلاف باور‌های سابق کلیسا بود. در نهایت، تزار‌ها به عنوان حاکمانی مستقل در نظر گرفته شدند که می‌توانستند به چیزهای معجزه‌آسایی دست یابند؛ تقریباً همانند یک <a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D8%A7" title="خدا">خدا</a> بر روی زمین.<sup id="cite_ref-:2_6-3" class="reference"><a href="#cite_note-:2-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>برخی از سفیران خارجی مانند هربرشتاین (در ۱۵۱۶ و ۱۵۲۵)، <i>دانیل پرینتز بوخائو</i> (در ۱۵۷۶ و ۱۵۷۸) و <i>جوست ژول</i> (در ۱۷۰۹)، نشان دادند که واژه «تزار» نباید برابر با «<a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1" title="امپراتور">امپراتور</a>» ترجمه شود؛ زیرا <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="مردم روس">روس‌ها</a> این کلمه را به <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF" title="داوود">داوود</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86" title="سلیمان">سلیمان</a> و سایر پادشاهان <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="کتاب مقدس">کتاب مقدس</a>، که تنها پادشاه بودند، به کار می‌برند. از سوی دیگر، <i>ژاک مارگرت</i>، محافظ <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%BA%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="دیمیتری دروغین اول">دیمیتری دروغین اول</a> (۱۶۰۵–۱۶۰۶)، استدلال می‌کند که لقب «تزار» برای مسکووی‌ها از «قیصر» یا «پادشاه» محترم‌تر است، دقیقاً به این دلیل که این خدا (و نه یک مقام زمینی) بود که مقرر کرد آن را بر داوود، سلیمان و دیگر <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="پادشاهان اسرائیل (صفحه وجود ندارد)">پادشاهان اسرائیل</a> اطلاق کنند. <i>ساموئل کالینز</i>، پزشک دربار تزار الکسی در سال‌های ۱۶۵۹ تا ۱۶۶۶، عنوان او را «امپراتور بزرگ» می‌نویسد: «و در مورد واژه تزار، این واژه بسیار نزدیک به سزار است، که به خوبی ممکن است به معنای امپراتور باشد. روس‌ها این عنوان را بالاتر از پادشاه می‌دانند و با این حال دیوید تزار و پادشاهان ما را کیلروس می‌نامند که احتمالاً برآمده از کارولوس کوئینتوس است...»<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r26758752/mw-parser-output/.tmulti">.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{display:flex;flex-direction:column}.mw-parser-output .tmulti .trow{display:flex;flex-direction:row;clear:left;flex-wrap:wrap;width:100%;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{margin:1px;float:left}.mw-parser-output .tmulti .theader{clear:both;font-weight:bold;text-align:center;align-self:center;background-color:transparent;width:100%}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption{text-align:right;background-color:transparent}.mw-parser-output .tmulti .text-align-left{text-align:left}.mw-parser-output .tmulti .text-align-right{text-align:right}.mw-parser-output .tmulti .text-align-center{text-align:center}@media all and (max-width:720px){.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{width:100%!important;box-sizing:border-box;max-width:none!important;align-items:center}.mw-parser-output .tmulti .trow{justify-content:center}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{float:none!important;max-width:100%!important;box-sizing:border-box;text-align:center}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption{text-align:center}}</style><div class="thumb tmulti tleft" style="background-color:white"><div class="thumbinner multiimageinner" style="width:379px;max-width:379px;background-color:white"><div class="trow"><div class="tsingle" style="background-color:white;width:209px;max-width:209px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Ivan_the_Terrible_(cropped).JPG" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Ivan_the_Terrible_%28cropped%29.JPG/207px-Ivan_the_Terrible_%28cropped%29.JPG" decoding="async" width="207" height="217" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Ivan_the_Terrible_%28cropped%29.JPG/311px-Ivan_the_Terrible_%28cropped%29.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Ivan_the_Terrible_%28cropped%29.JPG/414px-Ivan_the_Terrible_%28cropped%29.JPG 2x" data-file-width="957" data-file-height="1003" /></a></span></div></div><div class="tsingle" style="background-color:white;width:166px;max-width:166px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Nicholas_II_as_Chief_of_the_Guard_Hussar_Regiment_by_A.Makovskiy_(c.1908,_priv.coll.).jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Nicholas_II_as_Chief_of_the_Guard_Hussar_Regiment_by_A.Makovskiy_%28c.1908%2C_priv.coll.%29.jpg/164px-Nicholas_II_as_Chief_of_the_Guard_Hussar_Regiment_by_A.Makovskiy_%28c.1908%2C_priv.coll.%29.jpg" decoding="async" width="164" height="217" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Nicholas_II_as_Chief_of_the_Guard_Hussar_Regiment_by_A.Makovskiy_%28c.1908%2C_priv.coll.%29.jpg/246px-Nicholas_II_as_Chief_of_the_Guard_Hussar_Regiment_by_A.Makovskiy_%28c.1908%2C_priv.coll.%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Nicholas_II_as_Chief_of_the_Guard_Hussar_Regiment_by_A.Makovskiy_%28c.1908%2C_priv.coll.%29.jpg/328px-Nicholas_II_as_Chief_of_the_Guard_Hussar_Regiment_by_A.Makovskiy_%28c.1908%2C_priv.coll.%29.jpg 2x" data-file-width="2413" data-file-height="3200" /></a></span></div></div></div><div class="trow" style="display:flow-root"><div class="thumbcaption" style="text-align:center;background-color:white">نگاره‌ای از <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85" class="mw-redirect" title="ایوان چهارم">ایوان چهارم</a> اولین تزار روسیه (سمت راست) و <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85" class="mw-redirect" title="نیکولای دوم">نیکولای دوم</a> آخرین فرمانروای روسیه دارای این عنوان (سمت چپ)</div></div></div></div> <p>عنوان «تزار» در رواج باقی ماند و همچنین رسماً به عنوان بخشی از عناوین مختلف به معنای حکومت بر ایالت‌های مختلف تصرف شده توسط دولت روسیه (مانند خانات‌های <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="تاتار">تاتار</a> سابق و <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%AF%DA%A9%D8%B3_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="پادشاهی ارتدکس گرجستان (صفحه وجود ندارد)">پادشاهی ارتدکس گرجستان</a>) بود. تا اینکه وجهه این عنوان با جلوس <a href="/wiki/%D9%BE%D8%AA%D8%B1_%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1" title="پتر کبیر">پتر کبیر</a>، پسر الکسی از میان رفت. پتر متأثر از فرهنگ <a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%BA%D8%B1%D8%A8" title="جهان غرب">جهان غرب</a> پس از پیروزی در <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="جنگ بزرگ شمالی">جنگ بزرگ شمالی</a> و بنیان‌گذاری <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه">امپراتوری روسیه</a>، به دولت روسیه تزاری پایان داد و آن را با شکل امپراتوری جایگزین کرد. او همچنین عنوان «<a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="امپراتور تمام روسیه">امپراتور تمام روسیه</a>» را با «تزار تمام روسیه» جایگزین کرد و از آن پس تا پایان امپراتوری روسیه، فرمانروان آن با عنوان «امپراتور روسیه» شناخته می‌شدند.<sup id="cite_ref-:1_4-2" class="reference"><a href="#cite_note-:1-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پتر مسیر استقلال شخص تزار و تضعیف نهاد کلیسا را جلوتر برد؛ زیرا از خطر مقابله کلیسا با اصلاحات گسترده‌اش آگاه بود. او یک کالج مذهبی را برای پذیرش نوآوری‌های غربی از سوی کلیسا تأسیس کرد، برای روحانیون یک درجه مقام کلیسایی تعریف کرد تا از حد و جایگاه خود فراتر نروند و شورای مقدس روسیه را به «بازوی تزار» و ابزاری برای حکومت استبدادی مبدل کرد. از آن پس شخص تزار بالاترین نماینده و مدافع کلیسای ارتدکس بود تا در جایگاه منصوب شده خداوند بر مسیحیان حکومت کند.<sup id="cite_ref-:2_6-4" class="reference"><a href="#cite_note-:2-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%86_%D9%87%D8%AC%D8%AF%D9%87%D9%85" class="mw-redirect" title="قرن هجدهم">قرن هجدهم</a>، عنوان تزار به‌طور فزاینده‌ای پست‌تر از امپراتور و یا نشان‌دهنده جنبه شرقی این مقام طلقی می‌شد.<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با الحاق کریمه در سال ۱۷۸۳، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86_%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1" class="mw-redirect" title="کاترین کبیر">کاترین کبیر</a> به جای لقب قدیمی «تزارینا کریمه» عنوان یونانی شده «تزاریتسا کرسونوس تائوریک» را برگزید. در سال ۱۸۱۵، زمانی که روسیه بخش بزرگی از <a href="/wiki/%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="لهستان">لهستان</a> را ضمیمه خاک خود کرد، این عنوان به وضوح در روسیه، معادل لهستانی «پادشاه» (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان لهستانی">لهستانی</a>: <span lang="de" dir="rtl" class="spanen spanen"><span style="font-family:tahoma;">król</span></span>) تفسیر شد و امپراتور روسیه عنوان «تزار لهستان» را به خود گرفت.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در میان <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="مردم بومی سیبری">مردم بومی سیبری</a> و مسلمانان <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D9%88%D9%84%DA%AF%D8%A7" title="منطقه ولگا">منطقه ولگا</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C" title="آسیای مرکزی">آسیای مرکزی</a> و <a href="/wiki/%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="قفقاز">قفقاز</a>، امپراتوری روسیه اغلب با تصویر «تزار سفید» (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="زبان روسی">روسی</a>: <span lang="ru"><bdi>Белый царь</bdi></span>) توصیف می‌شود.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> واپسین فرمانروای روسیه که لقب «تزار» را داشت، <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="نیکلای دوم">نیکلای دوم</a> بود که در سال ۱۹۱۷ و در جریان <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="انقلاب روسیه">انقلاب روسیه</a> از تاج و تخت خلع شد و سپس خود و خانواده‌اش در ژوئیه سال ۱۹۱۸ توسط <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%B4%D9%88%DB%8C%DA%A9" title="بلشویک">بلشویک‌ها</a> به‌طرز فجیعی اعدام شدند. در سال ۱۸۹۴، زمانی که نیکلای دوم بر تخت سلطنت روسیه نشست، عنوان کامل حاکمان روسیه چنین بود:<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <blockquote><p>«به لطف خداوند متعال، امپراتور و اتوکراتور بزرگ تمام روسیه، تزار مسکو، کی‌یف، ولادیمیر، نووگورود، کازان، آستاراخان، لهستان، سیبری، تائوریک کرسونیز و گرجستان؛ ارباب پسکوف، دوک بزرگ اسمولنسک، لیتوانی، ولهینا، پولدینیا و فنلاند، شاهزاده استونی، لیونیا، کورلند، سمیگالیا، ساموگیتیا، بیالیستوک، کارلیا، تیور، اورگا، پرم، ویاتکا، بلغارستان و سایر مناطق؛ ارباب و دوک بزرگ نیژنی نووگورود، چرنیگوف؛ فرمانروای ریازان، پولوتسک، روستوف، یاروسلاول، بلوزرو، اودوریا، اودوریا، کوندیا، ویتبسک، مستیسلاو و تمام مناطق شمالی؛ حاکم ایوریا، کارتالینیا و سرزمین‌های کاباردینی و ارمنستان؛ حاکم موروثی و ارباب چرکس‌ها و شاهزادگان کوهستانی و دیگران؛ لرد ترکستان، وارث نروژ، دوک شلسویگ-هولشتاین، استورمارن، دیتمارشن، اولدنبورگ.»</p></blockquote> <p>در مجموع ۱۱ فرمانروای تاریخ روسیه با عنوان رسمی تزار به تخت سلطنت این کشور نشستند که اسامی و تاریخ حکومت آنان به شرح زیر است:<sup id="cite_ref-:2_6-5" class="reference"><a href="#cite_note-:2-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ol><li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85" class="mw-redirect" title="ایوان چهارم">ایوان چهارم</a> (۱۵۴۷–۱۵۸۴)</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%88%D8%AF%D9%88%D8%B1_%DB%8C%DA%A9%D9%85" title="فیودور یکم">فیودور یکم</a> (۱۵۸۴–۱۵۹۸)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3_%DA%AF%D9%88%D8%AF%D9%88%D9%86%D9%88%D9%81" title="بوریس گودونوف">بوریس گودونوف</a> (۱۵۹۸–۱۶۰۵)</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A6%D9%88%D8%AF%D9%88%D8%B1_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="فئودور دوم">فئودور دوم</a> (۱۶۰۵–۱۶۰۵)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%BA%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="دیمیتری دروغین اول">دیمیتری دروغین اول</a> (۱۶۰۵–۱۶۰۶)</li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%84%DB%8C_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="واسیلی چهارم روسیه">واسیلی چهارم</a> (۱۶۰۶–۱۶۱۰)</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%DB%8C%DA%A9%D9%85_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="میخائیل یکم روسیه">میخائیل یکم</a> (۱۶۱۳–۱۶۴۵)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B3%DB%8C_%DB%8C%DA%A9%D9%85" title="الکسی یکم">الکسی یکم</a> (۱۶۴۵–۱۶۷۶)</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%88%D8%AF%D9%88%D8%B1_%D8%B3%D9%88%D9%85" title="فیودور سوم">فیودور سوم</a> (۱۶۷۶–۱۶۸۲)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D9%85" title="ایوان پنجم">ایوان پنجم</a> (۱۶۸۲–۱۶۹۶)</li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%AA%D8%B1_%DB%8C%DA%A9%D9%85" class="mw-redirect" title="پتر یکم">پتر یکم</a> (۱۶۸۲–۱۷۲۱: عنوان فرمانروایان روسیه با «امپراتور» جایگزین شد.)</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="نام‌ها_و_اصطلاحات"><span id=".D9.86.D8.A7.D9.85.E2.80.8C.D9.87.D8.A7_.D9.88_.D8.A7.D8.B5.D8.B7.D9.84.D8.A7.D8.AD.D8.A7.D8.AA"></span>نام‌ها و اصطلاحات</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=edit&section=6" title="ویرایش بخش: نام‌ها و اصطلاحات"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">همچنین ببینید: <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1_(%D8%A7%D8%B5%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%AD_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="تزار (اصطلاح سیاسی)">تزار (اصطلاح سیاسی)</a></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r36211177"><table class="box-گسترش_بخش plainlinks metadata ambox mbox-small-right ambox-content" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Wiki_letter_w_cropped.svg" class="mw-file-description"><img alt="[نشان]" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/30px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/40px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png 2x" data-file-width="44" data-file-height="31" /></a></span></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span"><b>این بخش نیازمند گسترش است</b>. <small>می‌توانید با <a class="external text" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=edit&section=">افزودن به آن</a> کمک کنید.</small></div></td></tr></tbody></table> <p>در ادبیات معاصر جهان، تزار می‌تواند برای اشاره به یک شخص مستبد یا یک حاکم خودکامه به کار برود. همچنین در <a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" class="mw-redirect" title="آمریکا">آمریکا</a> و <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a>، واژه «تزار» یک اصطلاح محاوره‌ای برای برخی از کارمندان دولتی سطح بالا است؛ مانند «تزار مواد مخدر» برای مدیر دفتر سیاست ملی کنترل مواد مخدر، «تزار تروریسم» برای مشاور رئیس جمهور در سیاست تروریسم، «تزار امنیت سایبری» برای بالاترین مقام <a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%DB%8C%D9%87%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" class="mw-redirect" title="وزارت امنیت میهن ایالات متحده آمریکا">وزارت امنیت میهن ایالات متحده آمریکا</a> در زمینه <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="امنیت رایانه">امنیت رایانه</a> و سیاست <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="امنیت اطلاعات">امنیت اطلاعات</a>، و «تزار جنگ» برای نظارت بر جنگ‌ها در عراق و افغانستان. به‌طور خاص، یک تزار در دولت ایالات متحده آمریکا معمولاً به یک مشاور در سطح کابینه در داخل <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%87_%D9%85%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="قوه مجریه">قوه مجریه</a> اشاره دارد.<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جستارهای_وابسته"><span id=".D8.AC.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B3.D8.AA.D9.87"></span>جستارهای وابسته</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=edit&section=7" title="ویرایش بخش: جستارهای وابسته"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40381259">.mw-parser-output .portalbox{float:left;border:solid #aaa 1px;padding:0}.mw-parser-output .portalbox.tleft{margin:0.5em 1em 0.5em 0}.mw-parser-output .portalbox.tright{margin:0.5em 0 0.5em 1em}.mw-parser-output .portalbox>ul{display:table;box-sizing:border-box;padding:0.1em;max-width:175px;background:#f9f9f9;font-size:85%;line-height:110%;font-style:italic;font-weight:bold}.mw-parser-output .portalbox>ul>li{display:table-row}.mw-parser-output .portalbox>ul>li>span:first-child{display:table-cell;padding:0.2em;vertical-align:middle;text-align:center}.mw-parser-output .portalbox>ul>li>span:last-child{display:table-cell;padding:0.2em 0.3em 0.2em 0.2em;vertical-align:middle}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .portalbox>ul{background:transparent}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .portalbox>ul{background:transparent}}</style><div role="navigation" aria-label="درگاه‌ها" class="noprint portalbox plainlist tleft"> <ul> <li><span><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:P_history.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/P_history.svg/31px-P_history.svg.png" decoding="async" width="31" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/P_history.svg/47px-P_history.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/P_history.svg/62px-P_history.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="360" /></a></span></span><span><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="درگاه:تاریخ">درگاه تاریخ</a></span></li> <li><span><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_Russia.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/32px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="32" height="21" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/48px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/64px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span><span><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="درگاه:روسیه">درگاه روسیه</a></span></li></ul></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="جانشینی امپراتوری روم">جانشینی امپراتوری روم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="فهرست فرمانروایان روسیه">فهرست فرمانروایان روسیه</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=edit&section=8" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist mw-content-ltr" dir="ltr"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFMargeret1983" class="citation book cs1">Margeret, J. (1983). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=atYFs7aWsLkC&pg=PA111"><i>The Russian Empire and Grand Duchy of Muscovy</i></a>. University of Pittsburgh. p. 111. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9780822977018" title="ویژه:منابع کتاب/9780822977018"><bdi>9780822977018</bdi></a>. <q><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88%D9%88%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کتاب مقدس اسلاوونی (صفحه وجود ندارد)">کتاب مقدس اسلاوونی</a> اصطلاحات «تزار» و «<a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="پادشاه">پادشاه</a>» را یکسان می‌دانست... نویسندگان روسی اغلب شاهزاده یا تزار را با پادشاهان عهد عتیق مقایسه می‌کنند. چندین نویسنده استدلال کردند که ترجمه «تزار» به «<a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1" title="امپراتور">امپراتور</a>» اشتباه بوده است. این امر به دلیل دیدگاه گسترده‌ای در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اروپا">اروپا</a> که تزار می‌خواست میراث امپراتوری منقرض شده <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D9%86%D8%B3" class="mw-redirect" title="بیزانس">بیزانس</a> را ادعا کند، مهم بود.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Russian+Empire+and+Grand+Duchy+of+Muscovy&rft.pages=111&rft.pub=University+of+Pittsburgh&rft.date=1983&rft.isbn=9780822977018&rft.aulast=Margeret&rft.aufirst=J.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DatYFs7aWsLkC%26pg%3DPA111&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFde_Madariaga2006" class="citation book cs1">de Madariaga, Isabel (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=xe965KmqqcYC&pg=PT78"><i>Ivan the Terrible</i></a>. <a href="/wiki/Yale_University_Press" class="mw-redirect" title="Yale University Press">Yale University Press</a>. p. 78. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9780300143768" title="ویژه:منابع کتاب/9780300143768"><bdi>9780300143768</bdi></a>. <q>بنابراین معنای اصلی «تزار» یک فرمانروای مستقل و بدون ارباب بود که می‌توانست مطابق <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%84" title="انجیل">انجیل</a> پادشاه یک <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%AA" title="ملت">ملت</a> یا <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%85" class="mw-redirect" title="قوم">قوم</a> خاص باشد یا «<a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1" title="امپراتور">امپراتور</a>» که بر چندین آنتییون حکومت می‌کند، مانند <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%A8%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D9%86%D8%B3" class="mw-redirect" title="امپراتور بیزانس">امپراتور بیزانس</a></q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ivan+the+Terrible&rft.pages=78&rft.pub=Yale+University+Press&rft.date=2006&rft.isbn=9780300143768&rft.aulast=de+Madariaga&rft.aufirst=Isabel&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Dxe965KmqqcYC%26pg%3DPT78&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMadariaga2014" class="citation book cs1">Madariaga, Isabel De (2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=omjXAwAAQBAJ&&pg=PA40"><i>Politics and Culture in Eighteenth-Century Russi</i></a>. Routledge. pp. 40–42. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-317-88190-2" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-317-88190-2"><bdi>978-1-317-88190-2</bdi></a>. <q>قدرت‌های دیگر فراموش کردند که «تزار» زمانی به‌عنوان «امپراتور» یا حتی به‌عنوان «قیصر» شناخته می‌شد... این امر بیشتر مشکلاتی را که <a href="/wiki/%D9%BE%D8%AA%D8%B1_%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1" title="پتر کبیر">پتر کبیر</a> هنگام انتخاب عنوان «امپراتور» با آن مواجه شد، توضیح می‌دهد؛ زیرا ریشه کلمه «تزار» نادیده گرفته شده بود و عنوان آن بی‌ارزش شده بود.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Politics+and+Culture+in+Eighteenth-Century+Russi&rft.pages=40-42&rft.pub=Routledge&rft.date=2014&rft.isbn=978-1-317-88190-2&rft.aulast=Madariaga&rft.aufirst=Isabel+De&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DomjXAwAAQBAJ%26%26pg%3DPA40&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-:1-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:1_4-0">۴٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_4-1">۴٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_4-2">۴٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/tsar">"Tsar"</a>. <i><a href="/wiki/Encyclopaedia_Britannica" class="mw-redirect" title="Encyclopaedia Britannica">Encyclopaedia Britannica</a></i> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-05-11</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Encyclopaedia+Britannica&rft.atitle=Tsar&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Ftopic%2Ftsar&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.etymonline.com/index.php?term=tsar">"Online Etymology Dictionary"</a>. <i>etymonline.com</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=etymonline.com&rft.atitle=Online+Etymology+Dictionary&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.etymonline.com%2Findex.php%3Fterm%3Dtsar&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-:2-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:2_6-0">۶٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:2_6-1">۶٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:2_6-2">۶٫۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:2_6-3">۶٫۳</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:2_6-4">۶٫۴</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:2_6-5">۶٫۵</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLiana_Miate2023" class="citation encyclopaedia cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Liana Miate (29 November 2023). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldhistory.org/Tsar/">"Tsar"</a>. <i><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86" title="دانشنامه تاریخ جهان">world history Encyclopedia</a></i> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2024-03-11</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Tsar&rft.btitle=world+history+Encyclopedia&rft.date=2023-11-29&rft.au=Liana+Miate&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.worldhistory.org%2FTsar%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFСеменовкер1999" class="citation book cs1">Семеновкер, Борис Арьевич (1999). <i>Библиографическая культура Древней Месопотамии: Книга. Исследования и материалы — Сб. 76</i>. p. 102.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%91%D0%B8%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0+%D0%94%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B5%D0%B9+%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%B8%3A+%D0%9A%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B0.+%D0%98%D1%81%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D0%B8+%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8B+%E2%80%94+%D0%A1%D0%B1.+76&rft.pages=102&rft.date=1999&rft.aulast=%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B5%D1%80&rft.aufirst=%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81+%D0%90%D1%80%D1%8C%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFКарамзин" class="citation book cs1 cs1-prop-long-vol">Карамзин, Николай Михайлович. <i>История государства Российского</i>. Vol. 6, Гл. VII.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F+%D0%B3%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0+%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE&rft.aulast=%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B7%D0%B8%D0%BD&rft.aufirst=%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9+%D0%9C%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFХомяков2008" class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Хомяков, А. С. (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.google.com/books/edition/Сочинения_в_двух_тома/Zs9gAAAAMAAJ?hl=ru&gbpv=1&bsq=ссар&printsec=frontcover"><i>Сочинения в двух томах: Т. 1 (Работы по историософии)</i></a> (به روسی). Московский: Московский философский фонд. pp. 201, 266 & 267.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%A1%D0%BE%D1%87%D0%B8%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D0%B2+%D0%B4%D0%B2%D1%83%D1%85+%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%85%3A+%D0%A2.+1+%28%D0%A0%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%82%D1%8B+%D0%BF%D0%BE+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%BE%D1%81%D0%BE%D1%84%D0%B8%D0%B8%29&rft.place=%D0%9C%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9&rft.pages=201%2C+266+%26+267&rft.pub=%D0%9C%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9+%D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D1%81%D0%BE%D1%84%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9+%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%B4&rft.date=2008&rft.aulast=%D0%A5%D0%BE%D0%BC%D1%8F%D0%BA%D0%BE%D0%B2&rft.aufirst=%D0%90.+%D0%A1.&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2Fbooks%2Fedition%2F%D0%A1%D0%BE%D1%87%D0%B8%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%B2_%D0%B4%D0%B2%D1%83%D1%85_%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%B0%2FZs9gAAAAMAAJ%3Fhl%3Dru%26gbpv%3D1%26bsq%3D%D1%81%D1%81%D0%B0%D1%80%26printsec%3Dfrontcover&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFМорозов1998" class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Морозов, Н. А. (1998). <i>Христос. Великая Ромея — первый светоч средневековой культуры</i> (به روسی). Крафт+ЛЕАН. pp. 357, 462.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%81.+%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%A0%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D1%8F+%E2%80%94+%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8B%D0%B9+%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BE%D1%87+%D1%81%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B9+%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D1%8B&rft.pages=357%2C+462&rft.pub=%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%84%D1%82%2B%D0%9B%D0%95%D0%90%D0%9D&rft.date=1998&rft.aulast=%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B7%D0%BE%D0%B2&rft.aufirst=%D0%9D.+%D0%90.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFКузнецов1998" class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Кузнецов, Е. В. (1998). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.google.com/books/edition/LUKICH/0kMjAQAAIAAJ?hl=ru&gbpv=ссар&printsec=frontcover"><i>Сказания и догадки о христианском имени Ермака</i></a> (به روسی). ЛУКИЧ. p. 104.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%A1%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D0%B8+%D0%B4%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D0%B8+%D0%BE+%D1%85%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC+%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8+%D0%95%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D0%B0&rft.pages=104&rft.pub=%D0%9B%D0%A3%D0%9A%D0%98%D0%A7&rft.date=1998&rft.aulast=%D0%9A%D1%83%D0%B7%D0%BD%D0%B5%D1%86%D0%BE%D0%B2&rft.aufirst=%D0%95.+%D0%92.&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2Fbooks%2Fedition%2FLUKICH%2F0kMjAQAAIAAJ%3Fhl%3Dru%26gbpv%3D%D1%81%D1%81%D0%B0%D1%80%26printsec%3Dfrontcover&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFЩербаков1995" class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Щербаков, В. И. (1995). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.google.com/books/edition/Века_трояновы/IGY1AAAAMAAJ?hl=ru&gbpv=1&bsq=царь+сар"><i>Века трояновы</i></a> (به روسی). Просвещение. pp. 40 & 41.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%92%D0%B5%D0%BA%D0%B0+%D1%82%D1%80%D0%BE%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8B&rft.pages=40+%26+41&rft.pub=%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%89%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5&rft.date=1995&rft.aulast=%D0%A9%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%B2&rft.aufirst=%D0%92.+%D0%98.&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2Fbooks%2Fedition%2F%D0%92%D0%B5%D0%BA%D0%B0_%D1%82%D1%80%D0%BE%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8B%2FIGY1AAAAMAAJ%3Fhl%3Dru%26gbpv%3D1%26bsq%3D%D1%86%D0%B0%D1%80%D1%8C%2B%D1%81%D0%B0%D1%80&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFЗолинКандыба1997" class="citation book cs1">Золин, П. М.; Кандыба, В. М. (1997). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.google.com/books/edition/История_и_идеология_р/PxoXAQAAIAAJ?hl=ru&gbpv=цьсарь"><i>История и идеология русского народа</i></a>. СПб: Лань. p. 143.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F+%D0%B8+%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%8F+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0&rft.place=%D0%A1%D0%9F%D0%B1&rft.pages=143&rft.pub=%D0%9B%D0%B0%D0%BD%D1%8C&rft.date=1997&rft.aulast=%D0%97%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BD&rft.aufirst=%D0%9F.+%D0%9C.&rft.au=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D0%B1%D0%B0%2C+%D0%92.+%D0%9C.&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2Fbooks%2Fedition%2F%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%B8_%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%8F_%D1%80%2FPxoXAQAAIAAJ%3Fhl%3Dru%26gbpv%3D%D1%86%D1%8C%D1%81%D0%B0%D1%80%D1%8C&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFПириватрић1997" class="citation book cs1">Пириватрић, Срђан (1997). <i>Самуилова држава</i>. Београд.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D1%83%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0+%D0%B4%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0&rft.place=%D0%91%D0%B5%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4&rft.date=1997&rft.aulast=%D0%9F%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%9B&rft.aufirst=%D0%A1%D1%80%D1%92%D0%B0%D0%BD&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFDujcev1942" class="citation book cs1">Dujcev, Sofia (1942). <i>III epistolae ad Bulgariae historiam spectantes</i>. Recensuit et explicavit Iv.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=III+epistolae+ad+Bulgariae+historiam+spectantes&rft.pub=Recensuit+et+explicavit+Iv&rft.date=1942&rft.aulast=Dujcev&rft.aufirst=Sofia&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFГеров1895–1904" class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Геров, Найден (1895–1904). <i>Речник на блъгарский язик</i> (به بلغاری).</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%A0%D0%B5%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA+%D0%BD%D0%B0+%D0%B1%D0%BB%D1%8A%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9+%D1%8F%D0%B7%D0%B8%D0%BA&rft.date=1895%2F1904&rft.aulast=%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BE%D0%B2&rft.aufirst=%D0%9D%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B5%D0%BD&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMaksimovic2011" class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Maksimovic, Ljubomir (2011). "Chapitre XVII. – La Serbie : pouvoir et administration sociale". In Laiou, Angeliki (ed.). <i>Le monde byzantin, Tome III: L'empire grec et ses voisins (XIIIe-XVe siècle)</i> (به فرانسوی). Presses Universitaires de France. pp. 323–342. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-2-13-052008-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-2-13-052008-5"><bdi>978-2-13-052008-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Chapitre+XVII.+%E2%80%93+La+Serbie+%3A+pouvoir+et+administration+sociale&rft.btitle=Le+monde+byzantin%2C+Tome+III%3A+L%27empire+grec+et+ses+voisins+%28XIIIe-XVe+si%C3%A8cle%29&rft.pages=323-342&rft.pub=Presses+Universitaires+de+France&rft.date=2011&rft.isbn=978-2-13-052008-5&rft.aulast=Maksimovic&rft.aufirst=Ljubomir&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFVodoff1978" class="citation book cs1">Vodoff, Wladimir (1978). <i>Oxford Slavonic Series</i>. Vol. XI. Oxford, England: Oxford University Press.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Oxford+Slavonic+Series&rft.place=Oxford%2C+England&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=1978&rft.aulast=Vodoff&rft.aufirst=Wladimir&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFde_Madariaga1997" class="citation book cs1">de Madariaga, Isabel (1997). "Tsar into Emperor: the title of Peter the Great". In Oresko, Robert; Gibbs, G. C.; Scott, H. M. (eds.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=kfXtdrD6kVIC"><i>Royal and Republican Sovereignty in Early Modern Europe: Essays in Memory of Ragnhild Hatton</i></a>. Cambridge: Cambridge University Press. p. 355. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9780521419109" title="ویژه:منابع کتاب/9780521419109"><bdi>9780521419109</bdi></a><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2 October</span> 2023</span>. <q>[...] میکائیل توور پس از دریافت «یارلک» (فرمان) خان مغول در سال ۱۳۰۴، به عنوان «شاهزاده بزرگ ولادیمیر و مسکو» سفیری را نزد امپراتور <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%88%D8%B3_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="آندرونیکوس دوم">آندرونیکوس دوم</a> فرستاد که در آن خود را «باسیلیوس روس» توصیف کرد.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Tsar+into+Emperor%3A+the+title+of+Peter+the+Great&rft.btitle=Royal+and+Republican+Sovereignty+in+Early+Modern+Europe%3A+Essays+in+Memory+of+Ragnhild+Hatton&rft.place=Cambridge&rft.pages=355&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1997&rft.isbn=9780521419109&rft.aulast=de+Madariaga&rft.aufirst=Isabel&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DkfXtdrD6kVIC&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSoloviev1966" class="citation book cs1">Soloviev, A.V. (1966). <i>Reges et Regnum Russiae au moyen âge</i>. Vol. XXXVI. Bruxelles.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Reges+et+Regnum+Russiae+au+moyen+%C3%A2ge&rft.place=Bruxelles&rft.date=1966&rft.aulast=Soloviev&rft.aufirst=A.V.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBushkovitch2021" class="citation book cs1">Bushkovitch, Paul (2021). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=pAEbEAAAQBAJ"><i>Succession to the Throne in Early Modern Russia: The Transfer of Power 1450–1725</i></a> (1st ed.). New York: Cambridge University Press. p. 73. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9781108479349" title="ویژه:منابع کتاب/9781108479349"><bdi>9781108479349</bdi></a><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2 October</span> 2023</span>. <q>ایوان سوم گهگاه، نه به طور منظم، از عنوان «تزار» در نامه‌هایی به دیگر فرمانروایان استفاده می‌کرد.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Succession+to+the+Throne+in+Early+Modern+Russia%3A+The+Transfer+of+Power+1450%E2%80%931725&rft.place=New+York&rft.pages=73&rft.edition=1st&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2021&rft.isbn=9781108479349&rft.aulast=Bushkovitch&rft.aufirst=Paul&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DpAEbEAAAQBAJ&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFOstrowski2002" class="citation book cs1">Ostrowski, D. (2002). <i>Muscovy and the Mongols: Cross-Cultural Influences on the Steppe Frontier, 1304–1589</i>. Cambridge, England: Cambridge University Press. p. 178.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Muscovy+and+the+Mongols%3A+Cross-Cultural+Influences+on+the+Steppe+Frontier%2C+1304%E2%80%931589&rft.place=Cambridge%2C+England&rft.pages=178&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2002&rft.aulast=Ostrowski&rft.aufirst=D.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCollins1671" class="citation book cs1">Collins, Samuel (1671). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://name.umdl.umich.edu/A34008.0001.001"><i>The Present State of Russia, in a Letter to a Friend at London. Written by an Eminent Person residing at Great Tzars Court at Mosco for the space of nine years</i></a>. London. pp. 54–55.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Present+State+of+Russia%2C+in+a+Letter+to+a+Friend+at+London.+Written+by+an+Eminent+Person+residing+at+Great+Tzars+Court+at+Mosco+for+the+space+of+nine+years&rft.place=London&rft.pages=54-55&rft.date=1671&rft.aulast=Collins&rft.aufirst=Samuel&rft_id=http%3A%2F%2Fname.umdl.umich.edu%2FA34008.0001.001&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFUspensky2000" class="citation book cs1">Uspensky, Boris (2000). <i>Царь и император: помазание на трон и семантика монарших титулов</i>. Moscow: Языки русской культуры. pp. 48–52. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/5-7859-0145-5" title="ویژه:منابع کتاب/5-7859-0145-5"><bdi>5-7859-0145-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%8C+%D0%B8+%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80%3A+%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BD%D0%B0+%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD+%D0%B8+%D1%81%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0+%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%80%D1%88%D0%B8%D1%85+%D1%82%D0%B8%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%BE%D0%B2&rft.place=Moscow&rft.pages=48-52&rft.pub=%D0%AF%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B8+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D1%8B&rft.date=2000&rft.isbn=5-7859-0145-5&rft.aulast=Uspensky&rft.aufirst=Boris&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200908103414/http://cultinfo.ru/fulltext/1/001/007/111/111470.htm">"The Brockhaus and Efron Encyclopedia entry on Tsar"</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cultinfo.ru/fulltext/1/001/007/111/111470.htm">the original</a> on 2020-09-08<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2006-07-27</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Brockhaus+and+Efron+Encyclopedia+entry+on+Tsar&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cultinfo.ru%2Ffulltext%2F1%2F001%2F007%2F111%2F111470.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHofmeister2017" class="citation book cs1">Hofmeister, Ulrich (2017). "From the <i>White Tsar</i> to the <i>Russian Tsar</i>. Monarchy and Russian Nationalism in Tsarist Turkestan". In Banerjee, Milinda; Backerra, Charlotte; Sarti, Cathleen (eds.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=g1DCDgAAQBAJ"><i>Transnational Histories of the 'Royal Nation'<span></span></i></a>. Palgrave Studies in Modern Monarchy. Cham, Switzerland: Springer. p. 137. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9783319505237" title="ویژه:منابع کتاب/9783319505237"><bdi>9783319505237</bdi></a><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2 October</span> 2023</span>. <q>[...] عنوان «تزار سفید» (Belyi Tsar) در <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%86_%D9%86%D9%88%D8%B2%D8%AF%D9%87%D9%85" class="mw-redirect" title="قرن نوزدهم">قرن نوزدهم</a> به‌طور گسترده در ارتباطات روسی با مردم آسیایی یا مسلمان استفاده می‌شد و جذابیت خود را از جذابیت «آسیایی» آن می‌گرفت ... در اواخر سلطنت روسیه، عبارت تزار سفید به عنوان یک لقب خاص «شرقی» برای شخص امپراتور روسیه تلقی می‌شد که ریشه در <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%DB%8C" title="فرهنگ مغولی">سنت‌های مغولی</a> داشت.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=From+the+White+Tsar+to+the+Russian+Tsar.+Monarchy+and+Russian+Nationalism+in+Tsarist+Turkestan&rft.btitle=Transnational+Histories+of+the+%27Royal+Nation%27&rft.place=Cham%2C+Switzerland&rft.series=Palgrave+Studies+in+Modern+Monarchy&rft.pages=137&rft.pub=Springer&rft.date=2017&rft.isbn=9783319505237&rft.aulast=Hofmeister&rft.aufirst=Ulrich&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Dg1DCDgAAQBAJ&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHarcave1964" class="citation book cs1">Harcave, Sidney (1964). <i>First Blood The Russian Revolution of 1905</i>. London: Macmillan. p. 12.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=First+Blood+The+Russian+Revolution+of+1905&rft.place=London&rft.pages=12&rft.pub=Macmillan&rft.date=1964&rft.aulast=Harcave&rft.aufirst=Sidney&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFJames_K._Glassman2000" class="citation news cs1">James K. Glassman (December 18, 2000). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.reason.com/news/show/36081.html">"Close, But No Big Czar"</a>. <i>Reason magazine</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Reason+magazine&rft.atitle=Close%2C+But+No+Big+Czar&rft.date=2000-12-18&rft.au=James+K.+Glassman&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.reason.com%2Fnews%2Fshow%2F36081.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="Z3988"></span></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پیوند_به_بیرون"><span id=".D9.BE.DB.8C.D9.88.D9.86.D8.AF_.D8.A8.D9.87_.D8.A8.DB.8C.D8.B1.D9.88.D9.86"></span>پیوند به بیرون</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&action=edit&section=9" title="ویرایش بخش: پیوند به بیرون"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39940593">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-left{clear:left;float:left;margin-right:1em}.mw-parser-output .side-box-right{margin-left:1em}}</style><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r38264903">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Wiktionary-logo-en.svg/37px-Wiktionary-logo-en.svg.png" decoding="async" width="37" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Wiktionary-logo-en.svg/55px-Wiktionary-logo-en.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Wiktionary-logo-en.svg/73px-Wiktionary-logo-en.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="1089" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">معنای <i><b><a href="https://en.wiktionary.org/wiki/fa:Special:Search/%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="extiw" title="wiktionary:fa:Special:Search/تزار">تزار</a></b></i> را در ویکی‌واژه، واژه‌نامهٔ آزاد، ببینید.</div></div> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39940593"><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/59px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">در <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="ویکی‌انبار">ویکی‌انبار</a> پرونده‌هایی دربارهٔ <span style="font-weight: bold; font-style: italic;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tsars" class="extiw" title="commons:Category:Tsars">تزار</a></span> موجود است.</div></div> </div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/tsar">مدخل تزار</a>–<a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%DA%A9%D8%B4%D9%86%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D8%B2" class="mw-redirect" title="دیکشنری انگلیسی کالینز">دیکشنری انگلیسی کالینز</a> <span class="languageicon">(به انگلیسی)</span></li></ul>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=تزار&oldid=40533661">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=تزار&oldid=40533661</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7" title="رده:امپراتورها">امپراتورها</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:امپراتوری بلغارستان">امپراتوری بلغارستان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="رده:امپراتوری روسیه">امپراتوری روسیه</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:تاریخ بلغارستان">تاریخ بلغارستان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="رده:تزارهای روسیه">تزارهای روسیه</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%87%D9%84_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="رده:رهبران اهل روسیه">رهبران اهل روسیه</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="رده:سران کشور">سران کشور</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="رده:عنوان‌های پادشاهی">عنوان‌های پادشاهی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D9%88_%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C" title="رده:عنوان‌های رهبری ملی و قومی">عنوان‌های رهبری ملی و قومی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%AC%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%87%D9%84_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:عنوان‌های نجیب‌زادگان اهل بلغارستان">عنوان‌های نجیب‌زادگان اهل بلغارستان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%AC%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:عنوان‌های نجیب‌زادگان">عنوان‌های نجیب‌زادگان</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی">یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:CS1:_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%A7%D8%B1_volume_%D8%B7%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رده:CS1: مقدار volume طولانی">CS1: مقدار volume طولانی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان روسی">یادکردهای دارای منبع به زبان روسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان بلغاری">یادکردهای دارای منبع به زبان بلغاری</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان فرانسوی">یادکردهای دارای منبع به زبان فرانسوی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی">مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان روسی">مقاله‌های دارای واژگان به زبان روسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان بلغاری">مقاله‌های دارای واژگان به زبان بلغاری</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان صربی">مقاله‌های دارای واژگان به زبان صربی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان لاتین">مقاله‌های دارای واژگان به زبان لاتین</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B4" title="رده:مقاله‌های نیازمند گسترش">مقاله‌های نیازمند گسترش</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B4" title="رده:همه مقاله‌های نیازمند گسترش">همه مقاله‌های نیازمند گسترش</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان کرواتی">مقاله‌های دارای واژگان به زبان کرواتی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%B1%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="رده:پیوند رده انبار در ویکی‌داده است">پیوند رده انبار در ویکی‌داده است</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C_(en)" title="رده:مقاله‌های دارای منابع به زبان انگلیسی (en)">مقاله‌های دارای منابع به زبان انگلیسی (en)</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۲۹ اکتبر ۲۰۲۴ ساعت ۲۱:۳۶ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-57488d5c7d-8wfcm","wgBackendResponseTime":246,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.705","walltime":"0.970","ppvisitednodes":{"value":2288,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":76194,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":896,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":7,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":100707,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 888.409 1 -total"," 47.84% 424.986 1 الگو:پانویس"," 36.22% 321.767 23 الگو:Cite_book"," 15.83% 140.645 1 الگو:Lang-en"," 12.62% 112.131 2 الگو:پروژه_خواهر"," 12.11% 107.547 2 الگو:Side_box"," 8.62% 76.549 1 الگو:رده_انبار"," 5.69% 50.552 2 الگو:گسترش_بخش"," 5.08% 45.134 1 الگو:ویکی‌واژه"," 5.07% 45.032 1 الگو:Ambox"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.524","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":24346722,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-67876799fc-j2r57","timestamp":"20241127145612","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u062a\u0632\u0627\u0631","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q44356","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q44356","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-08-16T21:53:52Z","dateModified":"2024-10-29T21:36:48Z"}</script> </body> </html>