CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="tt" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Беренче бөтендөнья сугышы — Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )ttwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","гыйнвар","февраль","март","апрель","май","июнь","июль","август","сентябрь","октябрь","ноябрь","декабрь"],"wgRequestId":"90c1a5f4-84df-47ee-b651-c1583b3ab950","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Беренче_бөтендөнья_сугышы","wgTitle":"Беренче бөтендөнья сугышы","wgCurRevisionId":4402560,"wgRevisionId":4402560,"wgArticleId":18392,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Тылсымлы ISBN сылтамаларын кулланучы битләр","Әлифба буенча бәрелешләр","Сайланган мәкаләләр","Беренче бөтендөнья сугышы"],"wgPageViewLanguage":"tt","wgPageContentLanguage":"tt","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName": "Беренче_бөтендөнья_сугышы","wgRelevantArticleId":18392,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"tt","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"tt"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":70000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q361","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform", "platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.0"};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.tmh.player","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.urlShortener.toolbar", "ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tt&modules=ext.cite.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=tt&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tt&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/20/WWImontage.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1244"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/20/WWImontage.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="829"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/WWImontage.jpg/640px-WWImontage.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="663"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Беренче бөтендөнья сугышы — Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//tt.m.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Үзгәртү" href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (tt)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//tt.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.tt"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Atom-каналы Wikipedia исемле сайт белән" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A1%D0%BE%D2%A3%D0%B3%D1%8B_%D2%AF%D0%B7%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%80&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Беренче_бөтендөнья_сугышы rootpage-Беренче_бөтендөнья_сугышы skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Эчтәлеккә күчү</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Төп меню" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Төп меню</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Төп меню</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">яшерү</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Навигация </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82" title="Баш биткә күчү [z]" accesskey="z"><span>Баш бит</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%AD%D1%87%D1%82%D3%99%D0%BB%D0%B5%D0%BA"><span>Эчтәлек</span></a></li><li id="n-index" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8B%D0%BA_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%BB%D3%99%D1%80"><span>Исемлек</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9E%D1%87%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D1%8B_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99" title="Очраклы битне карау [x]" accesskey="x"><span>Очраклы бит</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D3%99%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5_%D0%B2%D0%B0%D0%BA%D1%8B%D0%B9%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Хәзерге вакыйгалар турында мәгълүматны табу"><span>Агымдагы вакыйгалар</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Катнашу </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%96%D3%99%D0%BC%D0%B3%D1%8B%D1%8F%D1%82%D1%8C_%D2%AF%D0%B7%D3%99%D0%B3%D0%B5" title="Проект турында, биредә нәрсә белән шөгыльләнергә мөмкин һәм кайда кирәкле әйберләрне табу."><span>Җәмгыять үзәге</span></a></li><li id="n-forum" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F_%D0%B1%D3%99%D1%85%D3%99%D1%81%D0%B5:%D2%96%D3%99%D0%BC%D0%B3%D1%8B%D1%8F%D1%82%D1%8C_%D2%AF%D0%B7%D3%99%D0%B3%D0%B5"><span>Бәхәслек</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A1%D0%BE%D2%A3%D0%B3%D1%8B_%D2%AF%D0%B7%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Соңгы үзгәрешләр исемлеге [r]" accesskey="r"><span>Соңгы үзгәрешләр</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%AF%D2%A3%D0%B0_%D0%B1%D0%B8%D1%82"><span>Яңа битләр</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%AF%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC" title="Белешмә алу өчен урын"><span>Ярдәм</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-tt.svg" style="width: 7.5em; height: 1.1875em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-tt.svg" width="116" height="13" style="width: 7.25em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%AD%D0%B7%D0%BB%D3%99%D2%AF" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Wikipedia эчендә эзләү [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Эзләү</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Wikipedia эчендә эзләү" aria-label="Wikipedia эчендә эзләү" autocapitalize="sentences" title="Wikipedia эчендә эзләү [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Махсус:Эзләү"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Эзләү</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Шәхси кораллар"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Внешний вид"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Измените внешний вид страницы, размер, ширину и цвет шрифта." > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Внешний вид" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Внешний вид</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tt.wikipedia.org&uselang=tt" class=""><span>Иганә итү</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%BA%D3%99%D0%BB%D2%AF&returnto=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5+%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F+%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B" title="Сезгә аккаунт ясарга һәм системага керергә киңәш итәбез, әмма бу мәҗбүри түгел." class=""><span>Хисап язмасын төзү</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%87%D1%8B_%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BC%D0%B5&returnto=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5+%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F+%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B" title="Сезгә системага керергә тәкъдим ителә, әмма бу мәҗбүри түгел [o]" accesskey="o" class=""><span>Керү</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Больше возможностей" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Шәхси кораллар" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Шәхси кораллар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Кулланучы менюсы" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tt.wikipedia.org&uselang=tt"><span>Иганә итү</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%BA%D3%99%D0%BB%D2%AF&returnto=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5+%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F+%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B" title="Сезгә аккаунт ясарга һәм системага керергә киңәш итәбез, әмма бу мәҗбүри түгел."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Хисап язмасын төзү</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%87%D1%8B_%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BC%D0%B5&returnto=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5+%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F+%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B" title="Сезгә системага керергә тәкъдим ителә, әмма бу мәҗбүри түгел [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Керү</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Страницы для неавторизованных редакторов <a href="/wiki/%D0%AF%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC:%D0%9A%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%88" aria-label="Подробнее о редактировании"><span>күбрәк белү</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9C%D0%BE%D0%B9_%D0%B2%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B4" title="Әлеге IP-адрестан кертелгән төзәтмәләр [y]" accesskey="y"><span>Кертемнәр</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D3%99%D1%85%D3%99%D1%81%D0%B5%D0%BC" title="Бу IP-адрестагы төзәтмәләр буенча фикер алышу [n]" accesskey="n"><span>Фикер алышу</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Eяшерү\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"tt\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cdiv class=\"plainlinks\" style=\"border: 1px solid #ddd; margin: 0 0 3px;\"\u003E\n\u003Cdiv style=\"color: grey; max-width:1280px; margin: 5px auto; font-family: Tahoma, \u0026#39;DejaVu Sans Condensed\u0026#39;, sans-serif; text-align: center; font-size: 10pt; position: relative;\"\u003E\u003Csmall\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BC%D3%99%D0%B4%D3%99%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B5\" title=\"Төркем:Татар мәдәнияте\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Sabantuy-emblem.jpg/12px-Sabantuy-emblem.jpg\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Sabantuy-emblem.jpg/18px-Sabantuy-emblem.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Sabantuy-emblem.jpg/24px-Sabantuy-emblem.jpg 2x\" data-file-width=\"1003\" data-file-height=\"1037\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BC%D3%99%D0%B4%D3%99%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B5\" title=\"Төркем:Татар мәдәнияте\"\u003EТатар дөньясын\u003C/a\u003E баетабыз: \u003Csmall\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://wikisource.org/wiki/Category:Tatar\" title=\"oldwikisource:Category:Tatar\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/12px-Wikisource-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"13\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/18px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/24px-Wikisource-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"410\" data-file-height=\"430\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://wikisource.org/wiki/Category:Tatar\" class=\"extiw\" title=\"oldwikisource:Category:Tatar\"\u003EӘсәрләр\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://tt.wikibooks.org/wiki/\" title=\"Әсбаплар\"\u003E\u003Cimg alt=\"Әсбаплар\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/12px-Wikibooks-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/18px-Wikibooks-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/24px-Wikibooks-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"300\" data-file-height=\"300\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://tt.wikibooks.org/wiki/\" class=\"extiw\" title=\"b:\"\u003EӘсбаплар\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Community_portal/tt\" title=\"БелемБазасы\"\u003E\u003Cimg alt=\"БелемБазасы\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/12px-Wikidata-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"7\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/18px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/24px-Wikidata-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"1050\" data-file-height=\"590\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Community_portal/tt\" class=\"extiw\" title=\"d:Wikidata:Community portal/tt\"\u003EБелемБазасы\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tatar_people\" title=\"c:Category:Tatar people\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"16\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"1024\" data-file-height=\"1376\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tatar_people\" class=\"extiw\" title=\"c:Category:Tatar people\"\u003EМедиа\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wq/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" title=\"Викиөзек\"\u003E\u003Cimg alt=\"Викиөзек\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Wikiquote-logo.png/12px-Wikiquote-logo.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"14\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Wikiquote-logo.png/18px-Wikiquote-logo.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Wikiquote-logo.png/24px-Wikiquote-logo.png 2x\" data-file-width=\"95\" data-file-height=\"109\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wq/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" class=\"extiw\" title=\"incubator:Wq/tt/Баш бит\"\u003EӨзекләр\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://tt.wiktionary.org/wiki/\" title=\"wikt:\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/12px-Wiktionary-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"11\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/18px-Wiktionary-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/24px-Wiktionary-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"370\" data-file-height=\"350\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://tt.wiktionary.org/wiki/\" class=\"extiw\" title=\"wikt:\"\u003EСүзлек\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wy/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" title=\"Викисәфәр\"\u003E\u003Cimg alt=\"Викисәфәр\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/12px-Wikivoyage-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/18px-Wikivoyage-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/24px-Wikivoyage-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"193\" data-file-height=\"193\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wy/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" class=\"extiw\" title=\"incubator:Wy/tt/Баш бит\"\u003EЮлКүрсәткече\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://w.wiki/69UP\" title=\"Викихарита\" rel=\"nofollow\"\u003E\u003Cimg alt=\"Викихарита\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Openstreetmap_logo.svg/12px-Openstreetmap_logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Openstreetmap_logo.svg/18px-Openstreetmap_logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Openstreetmap_logo.svg/24px-Openstreetmap_logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"256\" data-file-height=\"256\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca rel=\"nofollow\" class=\"external text\" href=\"https://w.wiki/69UP\"\u003EКарта\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"http://www.wiki-atlas.org/\" rel=\"nofollow\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Internet-web-browser.svg/12px-Internet-web-browser.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Internet-web-browser.svg/18px-Internet-web-browser.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Internet-web-browser.svg/24px-Internet-web-browser.svg.png 2x\" data-file-width=\"48\" data-file-height=\"48\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca rel=\"nofollow\" class=\"external text\" href=\"http://www.wiki-atlas.org/\"\u003EАтлас\u003C/a\u003E\u003C/small\u003E\u003Cbr /\u003E\u003Csmall\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Competition_Encyclopedia_Core_var2.png\" class=\"mw-file-description\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Competition_Encyclopedia_Core_var2.png/12px-Competition_Encyclopedia_Core_var2.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Competition_Encyclopedia_Core_var2.png/18px-Competition_Encyclopedia_Core_var2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Competition_Encyclopedia_Core_var2.png/24px-Competition_Encyclopedia_Core_var2.png 2x\" data-file-width=\"600\" data-file-height=\"600\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"/wiki/%D0%AF%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC:%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BB%D0%B0%D1%83%D1%87%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0_%D1%8F%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC\" title=\"Ярдәм:Башлаучыларга ярдәм\"\u003EВикиҮзләштерү\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Проектлар\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/WikiProject_Council_with_transparent_background.svg/12px-WikiProject_Council_with_transparent_background.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"11\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/WikiProject_Council_with_transparent_background.svg/18px-WikiProject_Council_with_transparent_background.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/WikiProject_Council_with_transparent_background.svg/24px-WikiProject_Council_with_transparent_background.svg.png 2x\" data-file-width=\"512\" data-file-height=\"459\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cb\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Проектлар\"\u003EПроектлар\u003C/a\u003E\u003C/b\u003E: \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/2024_%D0%B5%D0%BB#Вафатлар\" title=\"2024 ел\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Kerze.png/5px-Kerze.png\" decoding=\"async\" width=\"5\" height=\"19\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Kerze.png/8px-Kerze.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Kerze.png/10px-Kerze.png 2x\" data-file-width=\"218\" data-file-height=\"822\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cu\u003E\u003Ci\u003E\u003Ca href=\"/wiki/2024_%D0%B5%D0%BB#Вафатлар\" title=\"2024 ел\"\u003EХәтерТактасы\u003C/a\u003E\u003C/i\u003E\u003C/u\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%BA%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D1%8B_%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D0%95%D0%BB_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%8B\" title=\"Википедия:Акыллы Татарстан/Ел проекты\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/2021TatarstanYearLogo-1.jpg/12px-2021TatarstanYearLogo-1.jpg\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/2021TatarstanYearLogo-1.jpg/18px-2021TatarstanYearLogo-1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/2021TatarstanYearLogo-1.jpg/24px-2021TatarstanYearLogo-1.jpg 2x\" data-file-width=\"1626\" data-file-height=\"1626\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%BA%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D1%8B_%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D0%95%D0%BB_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%8B\" title=\"Википедия:Акыллы Татарстан/Ел проекты\"\u003EЕлПроекты\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80/%D0%90%D0%B3%D1%8B%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Марафоннар/Агымдагылар\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Olympic_pictogram_Athletics.png/12px-Olympic_pictogram_Athletics.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Olympic_pictogram_Athletics.png/18px-Olympic_pictogram_Athletics.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Olympic_pictogram_Athletics.png/24px-Olympic_pictogram_Athletics.png 2x\" data-file-width=\"300\" data-file-height=\"300\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cb\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80/%D0%90%D0%B3%D1%8B%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Марафоннар/Агымдагылар\"\u003EАгымдагыМарафоннар\u003C/a\u003E\u003C/b\u003E: \u003Ci\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%A2%D3%A9%D0%B1%D3%99%D0%BA_%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA_%D0%B0%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%B3%D1%8B\" title=\"Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/World_Map_%28political%29.svg/20px-World_Map_%28political%29.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"20\" height=\"10\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/World_Map_%28political%29.svg/30px-World_Map_%28political%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/World_Map_%28political%29.svg/40px-World_Map_%28political%29.svg.png 2x\" data-file-width=\"1920\" data-file-height=\"975\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cu\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%A2%D3%A9%D0%B1%D3%99%D0%BA_%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA_%D0%B0%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%B3%D1%8B\" title=\"Проект:Төбәк тематик атналыгы\"\u003EТөбәкАтналыгы\u003C/a\u003E\u003C/u\u003E\u003C/i\u003E \u003Ci\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F_%D0%B0%D0%B5_2024\" title=\"Википедия:Проект:Азия ае 2024\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg/20px-Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"20\" height=\"22\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg/30px-Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg/40px-Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"512\" data-file-height=\"555\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cu\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F_%D0%B0%D0%B5_2024\" title=\"Проект:Азия ае 2024\"\u003EАзия ае 2024\u003C/a\u003E\u003C/u\u003E\u003C/i\u003E\u003C/small\u003E\n\u003C/small\u003E\u003C/div\u003E\u003Csmall\u003E\n\u003Cdiv style=\"clear: both;\"\u003E\u003C/div\u003E\n\u003C/small\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Эчтәлек" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Эчтәлек</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">яшерү</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Башы</div> </a> </li> <li id="toc-Башлану" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Башлану"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Башлану</span> </div> </a> <ul id="toc-Башлану-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Сугышның_максатлары" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Сугышның_максатлары"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Сугышның максатлары</span> </div> </a> <ul id="toc-Сугышның_максатлары-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Сугыш_һәм_халык" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Сугыш_һәм_халык"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Сугыш һәм халык</span> </div> </a> <ul id="toc-Сугыш_һәм_халык-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Кораллы_көчләрнең_сугышка_кадәрге_халәте[1]" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Кораллы_көчләрнең_сугышка_кадәрге_халәте[1]"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Кораллы көчләрнең сугышка кадәрге халәте<sup><span>[</span>1<span>]</span></sup></span> </div> </a> <ul id="toc-Кораллы_көчләрнең_сугышка_кадәрге_халәте[1]-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Шлиффен_планы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Шлиффен_планы"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Шлиффен планы</span> </div> </a> <ul id="toc-Шлиффен_планы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Бельгиягә_бәреп_керү" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Бельгиягә_бәреп_керү"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Бельгиягә бәреп керү</span> </div> </a> <ul id="toc-Бельгиягә_бәреп_керү-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Рус_армияләренең_һөҗүме" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Рус_армияләренең_һөҗүме"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Рус армияләренең һөҗүме</span> </div> </a> <ul id="toc-Рус_армияләренең_һөҗүме-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Марнадагы_сугыш" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Марнадагы_сугыш"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Марнадагы сугыш</span> </div> </a> <ul id="toc-Марнадагы_сугыш-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-1914_елгы_диңгез_сугышы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#1914_елгы_диңгез_сугышы"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>1914 елгы диңгез сугышы</span> </div> </a> <ul id="toc-1914_елгы_диңгез_сугышы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Италиянең_сугышка_кушылып_китүе" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Италиянең_сугышка_кушылып_китүе"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Италиянең сугышка кушылып китүе</span> </div> </a> <ul id="toc-Италиянең_сугышка_кушылып_китүе-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Көнчыгыш_фронт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Көнчыгыш_фронт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Көнчыгыш фронт</span> </div> </a> <ul id="toc-Көнчыгыш_фронт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Химик_сугышы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Химик_сугышы"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Химик сугышы</span> </div> </a> <ul id="toc-Химик_сугышы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Болгариянең_сугышка_керүе" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Болгариянең_сугышка_керүе"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Болгариянең сугышка керүе</span> </div> </a> <ul id="toc-Болгариянең_сугышка_керүе-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-1915_елгы_диңгез_сугышы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#1915_елгы_диңгез_сугышы"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>1915 елгы диңгез сугышы</span> </div> </a> <ul id="toc-1915_елгы_диңгез_сугышы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Сугыш_һәм_икътисад" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Сугыш_һәм_икътисад"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">15</span> <span>Сугыш һәм икътисад</span> </div> </a> <ul id="toc-Сугыш_һәм_икътисад-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Верден_иттарткычы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Верден_иттарткычы"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">16</span> <span>Верден иттарткычы</span> </div> </a> <ul id="toc-Верден_иттарткычы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Брусиловның_фронтны_өзүе" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Брусиловның_фронтны_өзүе"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">17</span> <span>Брусиловның фронтны өзүе</span> </div> </a> <ul id="toc-Брусиловның_фронтны_өзүе-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Соммадагы_сугыш" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Соммадагы_сугыш"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">18</span> <span>Соммадагы сугыш</span> </div> </a> <ul id="toc-Соммадагы_сугыш-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ютландия_диңгез_сугышы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ютландия_диңгез_сугышы"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">19</span> <span>Ютландия диңгез сугышы</span> </div> </a> <ul id="toc-Ютландия_диңгез_сугышы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Румыниянең_сугышка_керүе" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Румыниянең_сугышка_керүе"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">20</span> <span>Румыниянең сугышка керүе</span> </div> </a> <ul id="toc-Румыниянең_сугышка_керүе-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-«Солдат_сугыштан_туйды»" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#«Солдат_сугыштан_туйды»"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">21</span> <span>«Солдат сугыштан туйды»</span> </div> </a> <ul id="toc-«Солдат_сугыштан_туйды»-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-«Без_хәтта_йомычканы_да_батырачакбыз»" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#«Без_хәтта_йомычканы_да_батырачакбыз»"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">22</span> <span>«Без хәтта йомычканы да батырачакбыз»</span> </div> </a> <ul id="toc-«Без_хәтта_йомычканы_да_батырачакбыз»-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Америка_Кушма_Штатларының_сугышка_керүе" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Америка_Кушма_Штатларының_сугышка_керүе"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">23</span> <span>Америка Кушма Штатларының сугышка керүе</span> </div> </a> <ul id="toc-Америка_Кушма_Штатларының_сугышка_керүе-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-1917_елгы_сугыш_хәрәкәтләре" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#1917_елгы_сугыш_хәрәкәтләре"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">24</span> <span>1917 елгы сугыш хәрәкәтләре</span> </div> </a> <ul id="toc-1917_елгы_сугыш_хәрәкәтләре-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Капоретто_янындагы_фаҗига" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Капоретто_янындагы_фаҗига"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">25</span> <span>Капоретто янындагы фаҗига</span> </div> </a> <ul id="toc-Капоретто_янындагы_фаҗига-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Россиянең_сугыштан_чыгуы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Россиянең_сугыштан_чыгуы"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">26</span> <span>Россиянең сугыштан чыгуы</span> </div> </a> <ul id="toc-Россиянең_сугыштан_чыгуы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Дүртлек_союзының_җиңелүе" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Дүртлек_союзының_җиңелүе"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">27</span> <span>Дүртлек союзының җиңелүе</span> </div> </a> <ul id="toc-Дүртлек_союзының_җиңелүе-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Германиянең_капитуляциясе" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Германиянең_капитуляциясе"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">28</span> <span>Германиянең капитуляциясе</span> </div> </a> <ul id="toc-Германиянең_капитуляциясе-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Сугыш_турында_хәтер" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Сугыш_турында_хәтер"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">29</span> <span>Сугыш турында хәтер</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Сугыш_турында_хәтер-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Отобразить/Скрыть подраздел Сугыш турында хәтер</span> </button> <ul id="toc-Сугыш_турында_хәтер-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Россиядә" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Россиядә"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">29.1</span> <span>Россиядә</span> </div> </a> <ul id="toc-Россиядә-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Шулай_ук_карагыз" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Шулай_ук_карагыз"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">30</span> <span>Шулай ук карагыз</span> </div> </a> <ul id="toc-Шулай_ук_карагыз-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Видеоязмалар" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Видеоязмалар"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">31</span> <span>Видеоязмалар</span> </div> </a> <ul id="toc-Видеоязмалар-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Чыганаклар" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Чыганаклар"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">32</span> <span>Чыганаклар</span> </div> </a> <ul id="toc-Чыганаклар-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Сылтамалар" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Сылтамалар"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">33</span> <span>Сылтамалар</span> </div> </a> <ul id="toc-Сылтамалар-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Искәрмәләр" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Искәрмәләр"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">34</span> <span>Искәрмәләр</span> </div> </a> <ul id="toc-Искәрмәләр-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Эчтәлек" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Отобразить/Скрыть содержание" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Отобразить/Скрыть содержание</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Беренче бөтендөнья сугышы</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Перейти к статье на другом языке. Доступно на 222 языках" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-222" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">222 тел</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BA%D1%82%D3%99%D0%B8_%D0%B0%D0%B4%D1%83%D0%BD%D0%B5%D0%B8%D0%B7%D0%B5%D0%B3%D1%8C%D1%82%D3%99%D0%B8_%D0%B0%D0%B8%D0%B1%D0%B0%D1%88%D1%8C%D1%80%D0%B0" title="Актәи адунеизегьтәи аибашьра — абхазский" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Актәи адунеизегьтәи аибашьра" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="абхазский" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Eerste_W%C3%AAreldoorlog" title="Eerste Wêreldoorlog — африкаанс" lang="af" hreflang="af" data-title="Eerste Wêreldoorlog" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="африкаанс" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Erster_Weltkrieg" title="Erster Weltkrieg — швейцарский немецкий" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Erster Weltkrieg" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="швейцарский немецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%98%E1%8C%80%E1%88%98%E1%88%AA%E1%8B%AB%E1%8B%8D_%E1%8B%A8%E1%8B%93%E1%88%88%E1%88%9D_%E1%8C%A6%E1%88%AD%E1%8A%90%E1%89%B5" title="የመጀመሪያው የዓለም ጦርነት — амхар" lang="am" hreflang="am" data-title="የመጀመሪያው የዓለም ጦርነት" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="амхар" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Primera_Guerra_Mundial" title="Primera Guerra Mundial — арагонский" lang="an" hreflang="an" data-title="Primera Guerra Mundial" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="арагонский" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Fyrst_Woruldg%C5%AB%C3%BE" title="Fyrst Woruldgūþ — староанглийский" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Fyrst Woruldgūþ" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="староанглийский" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="сайланган мәкаләләр"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D9%84%D9%89" title="الحرب العالمية الأولى — гарәп" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الحرب العالمية الأولى" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="гарәп" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%A9_%D9%84%D9%88%D9%84%D8%A9" title="لحرب لعالمية لولة — Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="لحرب لعالمية لولة" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%87" title="الحرب العالميه الاولانيه — Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="الحرب العالميه الاولانيه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A7%B0%E0%A6%A5%E0%A6%AE_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধ — ассам" lang="as" hreflang="as" data-title="প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="ассам" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="сайланган мәкаләләр"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Primer_Guerra_Mundial" title="Primer Guerra Mundial — астурийский" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Primer Guerra Mundial" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="астурийский" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D3%80%D0%BE%D1%86%D0%B5%D0%B1%D0%B5%D1%81%D0%B5%D0%B1_%D0%B4%D1%83%D0%BD%D1%8F%D0%BB%D0%B0%D0%BB%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%B0%D0%B1_%D1%80%D0%B0%D0%B3%D1%8A" title="ТӀоцебесеб дунялалъулаб рагъ — аварский" lang="av" hreflang="av" data-title="ТӀоцебесеб дунялалъулаб рагъ" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="аварский" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A4%BE_%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5_%E0%A4%9C%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="पहिला बिस्व जुद्ध — авадхи" lang="awa" hreflang="awa" data-title="पहिला बिस्व जुद्ध" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="авадхи" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Birinci_D%C3%BCnya_m%C3%BCharib%C9%99si" title="Birinci Dünya müharibəsi — әзәрбайҗан" lang="az" hreflang="az" data-title="Birinci Dünya müharibəsi" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="әзәрбайҗан" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86%D8%AC%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%A7_%D8%B3%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%B4%DB%8C" title="بیرینجی دونیا ساواشی — South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="بیرینجی دونیا ساواشی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="сайланган мәкаләләр"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%B5_%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%8A%D1%8F_%D2%BB%D1%83%D2%93%D1%8B%D1%88%D1%8B" title="Беренсе донъя һуғышы — башкорт" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Беренсе донъя һуғышы" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="башкорт" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Yuda_Jagat_I" title="Yuda Jagat I — бали" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Yuda Jagat I" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="бали" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Easchta_W%C3%B6dkriag" title="Easchta Wödkriag — Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Easchta Wödkriag" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/P%C4%97rma_svieta_vaina" title="Pėrma svieta vaina — Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Pėrma svieta vaina" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bbc mw-list-item"><a href="https://bbc.wikipedia.org/wiki/Porang_Portibi_I" title="Porang Portibi I — Batak Toba" lang="bbc" hreflang="bbc" data-title="Porang Portibi I" data-language-autonym="Batak Toba" data-language-local-name="Batak Toba" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Toba</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Enot_na_Gerang_Pankinaban" title="Enot na Gerang Pankinaban — Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Enot na Gerang Pankinaban" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Першая сусветная вайна — белорус" lang="be" hreflang="be" data-title="Першая сусветная вайна" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="белорус" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Першая сусьветная вайна — белорусский (тарашкевица)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Першая сусьветная вайна" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="белорусский (тарашкевица)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%8A%D1%80%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Първа световна война — болгар" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Първа световна война" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="болгар" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A4%BE_%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5_%E0%A4%9C%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="पहिला बिस्व जुद्ध — Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="पहिला बिस्व जुद्ध" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%95%E1%80%91%E1%80%99%E1%80%80%E1%80%99%E1%80%B9%E1%80%98%E1%80%AC%E1%82%8F%E1%80%85%E1%80%B2%E1%80%B7%EA%A9%BB" title="ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻ — Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="ပထမကမ္ဘာႏစဲ့ꩻ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target"><span>ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bm mw-list-item"><a href="https://bm.wikipedia.org/wiki/Alimank%C9%9Bl%C9%9B_f%C9%94l%C9%94" title="Alimankɛlɛ fɔlɔ — бамбара" lang="bm" hreflang="bm" data-title="Alimankɛlɛ fɔlɔ" data-language-autonym="Bamanankan" data-language-local-name="бамбара" class="interlanguage-link-target"><span>Bamanankan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A5%E0%A6%AE_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="প্রথম বিশ্বযুদ্ধ — бенгали" lang="bn" hreflang="bn" data-title="প্রথম বিশ্বযুদ্ধ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="бенгали" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A0%E0%BD%9B%E0%BD%98%E0%BC%8B%E0%BD%82%E0%BE%B3%E0%BD%B2%E0%BD%84%E0%BC%8B%E0%BD%A0%E0%BD%81%E0%BE%B2%E0%BD%B4%E0%BD%82%E0%BC%8B%E0%BD%86%E0%BD%BA%E0%BD%93%E0%BC%8B%E0%BD%91%E0%BD%84%E0%BC%8B%E0%BD%94%E0%BD%BC%E0%BC%8D" title="འཛམ་གླིང་འཁྲུག་ཆེན་དང་པོ། — тибет" lang="bo" hreflang="bo" data-title="འཛམ་གླིང་འཁྲུག་ཆེན་དང་པོ།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="тибет" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Brezel-bed_kenta%C3%B1" title="Brezel-bed kentañ — бретон" lang="br" hreflang="br" data-title="Brezel-bed kentañ" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="бретон" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Prvi_svjetski_rat" title="Prvi svjetski rat — босния" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Prvi svjetski rat" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="босния" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Porang_Dunia_pa_1" title="Porang Dunia pa 1 — Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Porang Dunia pa 1" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%8D%D0%BB%D1%85%D1%8D%D0%B9%D0%BD_%D0%BD%D1%8D%D0%B3%D1%8D%D0%B4%D2%AF%D0%B3%D1%8D%D1%8D%D1%80_%D0%B4%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Дэлхэйн нэгэдүгээр дайн — бурятский" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Дэлхэйн нэгэдүгээр дайн" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="бурятский" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Primera_Guerra_Mundial" title="Primera Guerra Mundial — каталан" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Primera Guerra Mundial" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="каталан" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/D%C3%A2%CC%A4-%C3%A9k-ch%C3%A9%CC%A4%E1%B9%B3_Si%C3%A9-g%C3%A1i_D%C3%A2i-ci%C3%A9ng" title="Dâ̤-ék-ché̤ṳ Sié-gái Dâi-ciéng — Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Dâ̤-ék-ché̤ṳ Sié-gái Dâi-ciéng" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%83%D1%8C%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D0%BD_%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%82%D3%80%D0%BE%D0%BC" title="Дуьненан хьалхара тӀом — чеченский" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Дуьненан хьалхара тӀом" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="чеченский" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%DB%95%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D8%AC%DB%8C%DA%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%DB%8C_%DB%8C%DB%95%DA%A9%DB%95%D9%85" title="جەنگی جیھانیی یەکەم — үзәк көрд" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="جەنگی جیھانیی یەکەم" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="үзәк көрд" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Prima_guerra_mundiale" title="Prima guerra mundiale — корсика" lang="co" hreflang="co" data-title="Prima guerra mundiale" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="корсика" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Birinci_Cian_cenki" title="Birinci Cian cenki — крымско-татарский" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Birinci Cian cenki" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="крымско-татарский" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="яхшы мәкаләләр"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Prvn%C3%AD_sv%C4%9Btov%C3%A1_v%C3%A1lka" title="První světová válka — чех" lang="cs" hreflang="cs" data-title="První světová válka" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="чех" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cu mw-list-item"><a href="https://cu.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8C%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D0%B2%D1%A3%D1%82%D1%8C%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B8%D0%BD%D0%B0" title="Прьва свѣтьна воина — церковнославянский" lang="cu" hreflang="cu" data-title="Прьва свѣтьна воина" data-language-autonym="Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ" data-language-local-name="церковнославянский" class="interlanguage-link-target"><span>Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%C4%95%D1%80%D1%80%D0%B5%D0%BC%C4%95%D1%88_%D0%A2%C4%95%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B2%C4%83%D1%80%C3%A7%D0%B8" title="Пĕрремĕш Тĕнче вăрçи — чувашский" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Пĕрремĕш Тĕнче вăрçи" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="чувашский" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Y_Rhyfel_Byd_Cyntaf" title="Y Rhyfel Byd Cyntaf — уэльс" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Y Rhyfel Byd Cyntaf" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="уэльс" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="добротная статья"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/1._verdenskrig" title="1. verdenskrig — дания" lang="da" hreflang="da" data-title="1. verdenskrig" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="дания" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="яхшы мәкаләләр"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Erster_Weltkrieg" title="Erster Weltkrieg — алман" lang="de" hreflang="de" data-title="Erster Weltkrieg" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="алман" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Herb%C3%AA_D%C4%B1nyay%C3%AA_Yew%C4%B1ne" title="Herbê Dınyayê Yewıne — Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Herbê Dınyayê Yewıne" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Pr%C4%9Bdna_sw%C4%9Btowa_w%C3%B3jna" title="Prědna swětowa wójna — түбән сорб" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Prědna swětowa wójna" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="түбән сорб" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A5%E0%A4%AE_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="प्रथम विश्वयुद्ध — Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="प्रथम विश्वयुद्ध" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target"><span>डोटेली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%84_%CE%A0%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%A0%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82" title="Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος — грек" lang="el" hreflang="el" data-title="Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="грек" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%A9mma_gu%C3%A8ra_mundi%C3%A8l" title="Prémma guèra mundièl — Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Prémma guèra mundièl" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/World_War_I" title="World War I — инглиз" lang="en" hreflang="en" data-title="World War I" data-language-autonym="English" data-language-local-name="инглиз" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="яхшы мәкаләләр"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Unua_Mondmilito" title="Unua Mondmilito — эсперанто" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Unua Mondmilito" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="эсперанто" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Primera_Guerra_Mundial" title="Primera Guerra Mundial — испан" lang="es" hreflang="es" data-title="Primera Guerra Mundial" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="испан" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Esimene_maailmas%C3%B5da" title="Esimene maailmasõda — эстон" lang="et" hreflang="et" data-title="Esimene maailmasõda" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="эстон" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="сайланган мәкаләләр"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Lehen_Mundu_Gerra" title="Lehen Mundu Gerra — баск" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Lehen Mundu Gerra" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="баск" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/I_Guerra_Mundial" title="I Guerra Mundial — Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="I Guerra Mundial" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="جنگ جهانی اول — фарсы" lang="fa" hreflang="fa" data-title="جنگ جهانی اول" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="фарсы" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Ensimm%C3%A4inen_maailmansota" title="Ensimmäinen maailmansota — фин" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Ensimmäinen maailmansota" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="фин" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Edim%C3%A4ne_ilmas%C3%B5da" title="Edimäne ilmasõda — выруский" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Edimäne ilmasõda" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="выруский" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Fyrri_veraldarbardagi" title="Fyrri veraldarbardagi — фарер" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Fyrri veraldarbardagi" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="фарер" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Premi%C3%A8re_Guerre_mondiale" title="Première Guerre mondiale — француз" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Première Guerre mondiale" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="француз" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Premi%C3%A9ra_Gu%C3%A8rra_mondi%C3%A2la" title="Premiéra Guèrra mondiâla — Arpitan" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Premiéra Guèrra mondiâla" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="Arpitan" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Iarst_W%C3%A4%C3%A4ltkrich" title="Iarst Wäältkrich — северный фризский" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Iarst Wäältkrich" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="северный фризский" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Prime_vuere_mondi%C3%A2l" title="Prime vuere mondiâl — фриульский" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Prime vuere mondiâl" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="фриульский" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="яхшы мәкаләләр"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Earste_Wr%C3%A2ldkriich" title="Earste Wrâldkriich — западнофризский" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Earste Wrâldkriich" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="западнофризский" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Ch%C3%A9ad_Chogadh_Domhanda" title="An Chéad Chogadh Domhanda — ирланд" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Chéad Chogadh Domhanda" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ирланд" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gag mw-list-item"><a href="https://gag.wikipedia.org/wiki/Birinci_D%C3%BCnn%C3%A4%C3%A4_Cengi" title="Birinci Dünnää Cengi — гагаузский" lang="gag" hreflang="gag" data-title="Birinci Dünnää Cengi" data-language-autonym="Gagauz" data-language-local-name="гагаузский" class="interlanguage-link-target"><span>Gagauz</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E7%AC%AC%E4%B8%80%E6%AC%A1%E4%B8%96%E7%95%8C%E5%A4%A7%E6%88%B0" title="第一次世界大戰 — гань" lang="gan" hreflang="gan" data-title="第一次世界大戰" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="гань" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%A9my%C3%A9_Lag%C3%A8r_mondyal" title="Prémyé Lagèr mondyal — Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Prémyé Lagèr mondyal" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/An_Cogadh_M%C3%B2r" title="An Cogadh Mòr — шотланд гэль" lang="gd" hreflang="gd" data-title="An Cogadh Mòr" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="шотланд гэль" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Primeira_guerra_mundial" title="Primeira guerra mundial — галисия" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Primeira guerra mundial" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="галисия" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/%C3%91orair%C3%B5_Guasu_Pete%C4%A9ha" title="Ñorairõ Guasu Peteĩha — гуарани" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Ñorairõ Guasu Peteĩha" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="гуарани" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="яхшы мәкаләләр"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%A5%E0%AA%AE_%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B5_%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%A7" title="પ્રથમ વિશ્વ યુદ્ધ — гуҗарати" lang="gu" hreflang="gu" data-title="પ્રથમ વિશ્વ યુદ્ધ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="гуҗарати" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Yn_Chied_Chaggey_Dowanagh" title="Yn Chied Chaggey Dowanagh — мэнский" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Yn Chied Chaggey Dowanagh" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="мэнский" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Ya%C6%99in_Duniya_na_I" title="Yaƙin Duniya na I — хауса" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Yaƙin Duniya na I" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="хауса" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Thi-yit-chh%E1%B9%B3_S%E1%B9%B3-kie_Thai-chan" title="Thi-yit-chhṳ Sṳ-kie Thai-chan — хакка" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Thi-yit-chhṳ Sṳ-kie Thai-chan" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="хакка" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%9C%D7%97%D7%9E%D7%AA_%D7%94%D7%A2%D7%95%D7%9C%D7%9D_%D7%94%D7%A8%D7%90%D7%A9%D7%95%D7%A0%D7%94" title="מלחמת העולם הראשונה — яһүд" lang="he" hreflang="he" data-title="מלחמת העולם הראשונה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="яһүд" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A5%E0%A4%AE_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B5_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="प्रथम विश्व युद्ध — һинд" lang="hi" hreflang="hi" data-title="प्रथम विश्व युद्ध" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="һинд" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/World_War_I" title="World War I — Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="World War I" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="сайланган мәкаләләр"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Prvi_svjetski_rat" title="Prvi svjetski rat — хорват" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Prvi svjetski rat" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="хорват" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Pr%C4%9Bnja_sw%C4%9Btowa_w%C3%B3jna" title="Prěnja swětowa wójna — югары сорб" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Prěnja swětowa wójna" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="югары сорб" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Premy%C3%A8_G%C3%A8_mondyal" title="Premyè Gè mondyal — гаити креол" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Premyè Gè mondyal" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="гаити креол" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="сайланган мәкаләләр"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Els%C5%91_vil%C3%A1gh%C3%A1bor%C3%BA" title="Első világháború — венгр" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Első világháború" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="венгр" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Առաջին համաշխարհային պատերազմ — әрмән" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Առաջին համաշխարհային պատերազմ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="әрмән" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Համաշխարհային Առաջին Պատերազմ — западноармянский" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Համաշխարհային Առաջին Պատերազմ" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="западноармянский" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Prime_Guerra_Mundial" title="Prime Guerra Mundial — интерлингва" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Prime Guerra Mundial" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="интерлингва" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Perang_Dunya_Keterubah" title="Perang Dunya Keterubah — ибанский" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Perang Dunya Keterubah" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="ибанский" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Perang_Dunia_I" title="Perang Dunia I — индонезия" lang="id" hreflang="id" data-title="Perang Dunia I" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="индонезия" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Unesim_Guerre_Mundal" title="Unesim Guerre Mundal — интерлингве" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Unesim Guerre Mundal" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="интерлингве" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Umuna_a_Sangalubongan_a_Gubat" title="Umuna a Sangalubongan a Gubat — илоко" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Umuna a Sangalubongan a Gubat" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="илоко" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%B4%D1%83%D0%BD%D0%B5%D0%BD_%D1%82%D3%80%D0%BE%D0%BC" title="Хьалхара дунен тӀом — ингушский" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Хьалхара дунен тӀом" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="ингушский" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Unesma_mondomilito" title="Unesma mondomilito — идо" lang="io" hreflang="io" data-title="Unesma mondomilito" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="идо" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Fyrri_heimsstyrj%C3%B6ldin" title="Fyrri heimsstyrjöldin — исланд" lang="is" hreflang="is" data-title="Fyrri heimsstyrjöldin" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="исланд" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="сайланган мәкаләләр"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Prima_guerra_mondiale" title="Prima guerra mondiale — итальян" lang="it" hreflang="it" data-title="Prima guerra mondiale" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="итальян" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E7%AC%AC%E4%B8%80%E6%AC%A1%E4%B8%96%E7%95%8C%E5%A4%A7%E6%88%A6" title="第一次世界大戦 — япон" lang="ja" hreflang="ja" data-title="第一次世界大戦" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="япон" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Wol_Waar_I" title="Wol Waar I — Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Wol Waar I" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Perang_Donya_I" title="Perang Donya I — яванский" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Perang Donya I" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="яванский" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9D_%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98" title="პირველი მსოფლიო ომი — грузин" lang="ka" hreflang="ka" data-title="პირველი მსოფლიო ომი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="грузин" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Birinshi_j%C3%A1h%C3%A1n_ur%C4%B1s%C4%B1" title="Birinshi jáhán urısı — каракалпакский" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Birinshi jáhán urısı" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="каракалпакский" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/%E1%B9%AC%E1%B9%ADra%E1%B8%8D_Ama%E1%B8%8Dlan_Amezwaru" title="Ṭṭraḍ Amaḍlan Amezwaru — кабильский" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Ṭṭraḍ Amaḍlan Amezwaru" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="кабильский" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://kbd.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BF%D1%8D%D1%80%D0%B5%D0%B9_%D0%B4%D1%83%D0%BD%D0%B5%D0%B9%D0%BF%D1%81%D0%BE_%D0%B7%D0%B0%D1%83%D1%8D" title="Япэрей дунейпсо зауэ — кабардинский" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Япэрей дунейпсо зауэ" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="кабардинский" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгэбзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Kede%C5%8Ba_y%C9%94%C9%94_kajala%C9%A3_you" title="Kedeŋa yɔɔ kajalaɣ you — Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Kedeŋa yɔɔ kajalaɣ you" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Zwang_Swanta_I" title="Zwang Swanta I — тьяп" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Zwang Swanta I" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="тьяп" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%96%D1%80%D1%96%D0%BD%D1%88%D1%96_%D0%B4%D2%AF%D0%BD%D0%B8%D0%B5%D0%B6%D2%AF%D0%B7%D1%96%D0%BB%D1%96%D0%BA_%D1%81%D0%BE%D2%93%D1%8B%D1%81" title="Бірінші дүниежүзілік соғыс — казакъ" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Бірінші дүниежүзілік соғыс" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="казакъ" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%98%E1%9E%9B%E1%9F%84%E1%9E%80%E1%9E%9B%E1%9E%BE%E1%9E%80%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A1" title="សង្គ្រាមលោកលើកទី១ — кхмер" lang="km" hreflang="km" data-title="សង្គ្រាមលោកលើកទី១" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="кхмер" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%92%E0%B2%82%E0%B2%A6%E0%B2%A8%E0%B3%86%E0%B2%AF_%E0%B2%AE%E0%B2%B9%E0%B2%BE%E0%B2%AF%E0%B3%81%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%A7" title="ಒಂದನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧ — каннада" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಒಂದನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="каннада" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%A0%9C1%EC%B0%A8_%EC%84%B8%EA%B3%84_%EB%8C%80%EC%A0%84" title="제1차 세계 대전 — корея" lang="ko" hreflang="ko" data-title="제1차 세계 대전" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="корея" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="сайланган мәкаләләр"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BD%D1%87%D0%B8_%D0%B4%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%BA%D1%8A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%83%D0%B0%D1%82" title="Биринчи дуния къазауат — карачаево-балкарский" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Биринчи дуния къазауат" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="карачаево-балкарский" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%DB%84%DA%88%D9%86%DB%8C%D9%8F%D9%9B%DA%A9_%D8%B9%D9%94%D8%B8%DB%8C%D9%96%D9%85_%D8%AC%D9%8E%D9%86%D9%9B%DA%AF" title="گۄڈنیُٛک عٔظیٖم جَنٛگ — кашмири" lang="ks" hreflang="ks" data-title="گۄڈنیُٛک عٔظیٖم جَنٛگ" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="кашмири" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eer%C3%AA_C%C3%AEhan%C3%AE_y%C3%AA_Yekem" title="Şerê Cîhanî yê Yekem — көрд" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Şerê Cîhanî yê Yekem" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="көрд" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%B4%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%B4%D0%B7%D0%B0_%D0%BC%D0%B8%D1%80%D3%A7%D0%B2%D3%A7%D0%B9_%D1%82%D1%8B%D1%88" title="Медводдза мирӧвӧй тыш — коми" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Медводдза мирӧвӧй тыш" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="коми" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Kynsa_Bresel_an_Bys" title="Kynsa Bresel an Bys — корнский" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Kynsa Bresel an Bys" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="корнский" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BD%D1%87%D0%B8_%D0%B4%D2%AF%D0%B9%D0%BD%D3%A9%D0%BB%D2%AF%D0%BA_%D1%81%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%88" title="Биринчи дүйнөлүк согуш — кыргыз" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Биринчи дүйнөлүк согуш" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="кыргыз" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Primum_bellum_mundanum" title="Primum bellum mundanum — латин" lang="la" hreflang="la" data-title="Primum bellum mundanum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="латин" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Primera_Gerra_Mondiala" title="Primera Gerra Mondiala — ладино" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Primera Gerra Mondiala" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ладино" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/%C3%89ischte_Weltkrich" title="Éischte Weltkrich — люксембург" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Éischte Weltkrich" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="люксембург" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%83%D1%8C%D0%BD%D1%8C%D1%8F%D0%B4%D0%B8%D0%BD_%D1%81%D0%B0%D0%B4%D0%BB%D0%B0%D0%B3%D1%8C%D0%B0%D0%B9_%D0%B4%D1%8F%D0%B2%D0%B5" title="Дуьньядин садлагьай дяве — лезгинский" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Дуьньядин садлагьай дяве" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="лезгинский" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Gera_Mundal_Un" title="Gera Mundal Un — Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Gera Mundal Un" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/%C3%96rsjte_Waeltkreeg" title="Örsjte Waeltkreeg — лимбургский" lang="li" hreflang="li" data-title="Örsjte Waeltkreeg" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="лимбургский" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Primma_Go%C3%A6ra_Mondi%C3%A2" title="Primma Goæra Mondiâ — Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Primma Goæra Mondiâ" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%B6ma_Gran_Vera" title="Pröma Gran Vera — Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Pröma Gran Vera" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Prima_guera_mondial" title="Prima guera mondial — Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Prima guera mondial" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%AA%E0%BA%BB%E0%BA%87%E0%BA%84%E0%BA%B2%E0%BA%A1%E0%BB%82%E0%BA%A5%E0%BA%81%E0%BA%84%E0%BA%B1%E0%BB%89%E0%BA%87%E0%BA%97%E0%BA%B5_I" title="ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ I — лаос" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີ I" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="лаос" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Pirmasis_pasaulinis_karas" title="Pirmasis pasaulinis karas — литва" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Pirmasis pasaulinis karas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="литва" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Pirmais_pasaules_kar%C5%A1" title="Pirmais pasaules karš — латыш" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Pirmais pasaules karš" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="латыш" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A5%E0%A4%AE_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B5_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="प्रथम विश्व युद्ध — майтхили" lang="mai" hreflang="mai" data-title="प्रथम विश्व युद्ध" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="майтхили" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%86%D0%B5_%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8C_%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BF%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D1%81%D1%8C" title="Васенце масторлангонь торпингесь — мокшанский" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Васенце масторлангонь торпингесь" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="мокшанский" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Ady_Lehibe_Voalohany" title="Ady Lehibe Voalohany — малагаси" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Ady Lehibe Voalohany" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="малагаси" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Pakanga_Tuatahi_o_te_Ao" title="Pakanga Tuatahi o te Ao — маори" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Pakanga Tuatahi o te Ao" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="маори" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Parang_Dunia_I" title="Parang Dunia I — минангкабау" lang="min" hreflang="min" data-title="Parang Dunia I" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="минангкабау" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="сайланган мәкаләләр"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D1%98%D0%BD%D0%B0" title="Прва светска војна — македон" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Прва светска војна" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="македон" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%92%E0%B4%A8%E0%B5%8D%E0%B4%A8%E0%B4%BE%E0%B4%82_%E0%B4%B2%E0%B5%8B%E0%B4%95%E0%B4%AE%E0%B4%B9%E0%B4%BE%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82" title="ഒന്നാം ലോകമഹായുദ്ധം — малаялам" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ഒന്നാം ലോകമഹായുദ്ധം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="малаялам" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%8D%D0%BB%D1%85%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%BD%D1%8D%D0%B3%D0%B4%D2%AF%D0%B3%D1%8D%D1%8D%D1%80_%D0%B4%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Дэлхийн нэгдүгээр дайн — монгол" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Дэлхийн нэгдүгээр дайн" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="монгол" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%87_%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="पहिले महायुद्ध — маратхи" lang="mr" hreflang="mr" data-title="पहिले महायुद्ध" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="маратхи" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Perang_Dunia_Pertama" title="Perang Dunia Pertama — малай" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Perang Dunia Pertama" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="малай" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/L-Ewwel_Gwerra_Dinjija" title="L-Ewwel Gwerra Dinjija — мальта" lang="mt" hreflang="mt" data-title="L-Ewwel Gwerra Dinjija" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="мальта" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Purmeira_Guerra_Mundial" title="Purmeira Guerra Mundial — мирандский" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Purmeira Guerra Mundial" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="мирандский" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%95%E1%80%91%E1%80%99_%E1%80%80%E1%80%99%E1%80%B9%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%85%E1%80%85%E1%80%BA" title="ပထမ ကမ္ဘာစစ် — бирма" lang="my" hreflang="my" data-title="ပထမ ကမ္ဘာစစ်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="бирма" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/Vasence_modamastoro%C5%84_torpinge" title="Vasence modamastoroń torpinge — эрзянский" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Vasence modamastoroń torpinge" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="эрзянский" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%87%D9%88%D9%86%DB%8C_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="جهونی جنگ اول — мазандеранский" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="جهونی جنگ اول" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="мазандеранский" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Primma_uerra_munniale" title="Primma uerra munniale — неаполитанский" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Primma uerra munniale" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="неаполитанский" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Eerste_Weltkrieg" title="Eerste Weltkrieg — нижненемецкий" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Eerste Weltkrieg" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="нижненемецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Eerste_Wealdkrieg" title="Eerste Wealdkrieg — нижнесаксонский" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Eerste Wealdkrieg" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="нижнесаксонский" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%8B_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="पहिलो विश्वयुद्ध — непали" lang="ne" hreflang="ne" data-title="पहिलो विश्वयुद्ध" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="непали" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A4%83%E0%A4%B9%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%83_%E0%A5%A7" title="तःहताः १ — неварский" lang="new" hreflang="new" data-title="तःहताः १" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="неварский" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Eerste_Wereldoorlog" title="Eerste Wereldoorlog — голланд" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Eerste Wereldoorlog" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="голланд" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Den_fyrste_verdskrigen" title="Den fyrste verdskrigen — нюнорск" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Den fyrste verdskrigen" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="нюнорск" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="сайланган мәкаләләр"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/F%C3%B8rste_verdenskrig" title="Første verdenskrig — норвежский букмол" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Første verdenskrig" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="норвежский букмол" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nqo mw-list-item"><a href="https://nqo.wikipedia.org/wiki/%DF%96%DF%8A%DF%AF%DF%93%DF%8A%DF%AB_%DF%9E%DF%9F%DF%8D_%DF%9D%DF%9F%DF%90%DF%A1%DF%8A" title="ߖߊ߯ߓߊ߫ ߞߟߍ ߝߟߐߡߊ — нко" lang="nqo" hreflang="nqo" data-title="ߖߊ߯ߓߊ߫ ߞߟߍ ߝߟߐߡߊ" data-language-autonym="ߒߞߏ" data-language-local-name="нко" class="interlanguage-link-target"><span>ߒߞߏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Preunmi%C3%A9_Dg%C3%A8rre_Mondiale" title="Preunmié Dgèrre Mondiale — Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Preunmié Dgèrre Mondiale" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ny mw-list-item"><a href="https://ny.wikipedia.org/wiki/Nkhondo_Yadziko_Lonse" title="Nkhondo Yadziko Lonse — ньянҗа" lang="ny" hreflang="ny" data-title="Nkhondo Yadziko Lonse" data-language-autonym="Chi-Chewa" data-language-local-name="ньянҗа" class="interlanguage-link-target"><span>Chi-Chewa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Primi%C3%A8ra_Gu%C3%A8rra_Mondiala" title="Primièra Guèrra Mondiala — окситан" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Primièra Guèrra Mondiala" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="окситан" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Warrana_Adunya_1" title="Warrana Adunya 1 — оромо" lang="om" hreflang="om" data-title="Warrana Adunya 1" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="оромо" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%AA%E0%AD%8D%E0%AC%B0%E0%AC%A5%E0%AC%AE_%E0%AC%AC%E0%AC%BF%E0%AC%B6%E0%AD%8D%E0%AD%B1%E0%AC%AF%E0%AD%81%E0%AC%A6%E0%AD%8D%E0%AC%A7" title="ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ — ория" lang="or" hreflang="or" data-title="ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="ория" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%8B%D1%86%D1%86%D0%B0%D0%B3_%D0%B4%D1%83%D0%BD%D0%B5%D0%BE%D0%BD_%D1%85%C3%A6%D1%81%D1%82" title="Фыццаг дунеон хæст — осетинский" lang="os" hreflang="os" data-title="Фыццаг дунеон хæст" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="осетинский" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AA%E0%A8%B9%E0%A8%BF%E0%A8%B2%E0%A9%80_%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%B0_%E0%A8%9C%E0%A9%B0%E0%A8%97" title="ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ — пәнҗаби" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="пәнҗаби" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Prome_Guera_Mundial" title="Prome Guera Mundial — папьяменто" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Prome Guera Mundial" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="папьяменто" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Prumi%C3%A8re_Dj%C3%A9rre_mondiale" title="Prumière Djérre mondiale — Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Prumière Djérre mondiale" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa — поляк" lang="pl" hreflang="pl" data-title="I wojna światowa" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="поляк" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Prima_gu%C3%A8ra_mondial" title="Prima guèra mondial — Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Prima guèra mondial" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%DB%8C_%D9%88%DA%88%DB%8C_%D9%84%DA%91%D8%A7%D8%A6%DB%8C" title="پہلی وڈی لڑائی — Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="پہلی وڈی لڑائی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%88%D9%85%DA%93%D9%86%DB%8D_%D9%86%DA%93%DB%90%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%87_%D8%AC%DA%AF%DA%93%D9%87" title="لومړنۍ نړېواله جگړه — пушту" lang="ps" hreflang="ps" data-title="لومړنۍ نړېواله جگړه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="пушту" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="сайланган мәкаләләр"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Primeira_Guerra_Mundial" title="Primeira Guerra Mundial — португал" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Primeira Guerra Mundial" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="португал" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Huk_%C3%B1iqin_pachantin_maqanakuy" title="Huk ñiqin pachantin maqanakuy — кечуа" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Huk ñiqin pachantin maqanakuy" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="кечуа" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Emprima_Guerra_mundiala" title="Emprima Guerra mundiala — ретороман" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Emprima Guerra mundiala" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="ретороман" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Primul_R%C4%83zboi_Mondial" title="Primul Război Mondial — румын" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Primul Război Mondial" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="румын" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Protlu_Polimu_Mondialu" title="Protlu Polimu Mondialu — арумынский" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Protlu Polimu Mondialu" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="арумынский" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-tara mw-list-item"><a href="https://roa-tara.wikipedia.org/wiki/Prime_uerre_mundiale" title="Prime uerre mundiale — Tarantino" lang="nap-x-tara" hreflang="nap-x-tara" data-title="Prime uerre mundiale" data-language-autonym="Tarandíne" data-language-local-name="Tarantino" class="interlanguage-link-target"><span>Tarandíne</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Первая мировая война — рус" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Первая мировая война" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="рус" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0_%D1%81%D0%B2%D1%96%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Перша світова война — русинский" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Перша світова война" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="русинский" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B0%D0%BD_%D0%B4%D0%BE%D0%B9%D0%B4%D1%83_%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BA%D1%8B_%D1%81%D1%8D%D1%80%D0%B8%D0%B8%D1%82%D1%8D" title="Аан дойду бастакы сэриитэ — саха" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Аан дойду бастакы сэриитэ" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="саха" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%AF%E1%B1%A9%E1%B1%AD%E1%B1%9E%E1%B1%A9_%E1%B1%A1%E1%B1%AE%E1%B1%9C%E1%B1%AE%E1%B1%9B_%E1%B1%9E%E1%B1%9F%E1%B1%B9%E1%B1%B0%E1%B1%B7%E1%B1%9F%E1%B1%B9%E1%B1%AD" title="ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱞᱟᱹᱰᱷᱟᱹᱭ — сантали" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱯᱩᱭᱞᱩ ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱞᱟᱹᱰᱷᱟᱹᱭ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="сантали" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Prima_gherra_mundiale" title="Prima gherra mundiale — сардинский" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Prima gherra mundiale" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="сардинский" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Prima_guerra_munniali" title="Prima guerra munniali — сицилийский" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Prima guerra munniali" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="сицилийский" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Warld_War_I" title="Warld War I — шотландский" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Warld War I" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="шотландский" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DA%BE%D8%B1%D9%8A%D9%86_%D9%85%DA%BE%D8%A7%DA%80%D8%A7%D8%B1%D9%8A_%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="پھرين مھاڀاري جنگ — синдһи" lang="sd" hreflang="sd" data-title="پھرين مھاڀاري جنگ" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="синдһи" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Prvi_svjetski_rat" title="Prvi svjetski rat — сербскохорватский" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Prvi svjetski rat" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="сербскохорватский" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B4%E0%B7%85%E0%B6%B8%E0%B7%94%E0%B7%80%E0%B6%B1_%E0%B6%BD%E0%B7%9D%E0%B6%9A_%E0%B6%BA%E0%B7%94%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E0%B6%B0%E0%B6%BA" title="පළමුවන ලෝක යුද්ධය — сингал" lang="si" hreflang="si" data-title="පළමුවන ලෝක යුද්ධය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="сингал" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/World_War_I" title="World War I — Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="World War I" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Prv%C3%A1_svetov%C3%A1_vojna" title="Prvá svetová vojna — словак" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Prvá svetová vojna" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="словак" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Prva_svetovna_vojna" title="Prva svetovna vojna — словен" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Prva svetovna vojna" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="словен" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Hondo_yePasirose_yeChiposhi" title="Hondo yePasirose yeChiposhi — шона" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Hondo yePasirose yeChiposhi" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="шона" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Dagaalkii_Dunida_Kowaad" title="Dagaalkii Dunida Kowaad — сомали" lang="so" hreflang="so" data-title="Dagaalkii Dunida Kowaad" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="сомали" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Lufta_e_Par%C3%AB_Bot%C3%ABrore" title="Lufta e Parë Botërore — албан" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Lufta e Parë Botërore" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="албан" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="сайланган мәкаләләр"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B2%D0%B8_%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%80%D0%B0%D1%82" title="Први светски рат — серб" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Први светски рат" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="серб" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ss mw-list-item"><a href="https://ss.wikipedia.org/wiki/Imphi_Yelive_Yekucala" title="Imphi Yelive Yekucala — свази" lang="ss" hreflang="ss" data-title="Imphi Yelive Yekucala" data-language-autonym="SiSwati" data-language-local-name="свази" class="interlanguage-link-target"><span>SiSwati</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Eersten_Waareldkriech" title="Eersten Waareldkriech — Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Eersten Waareldkriech" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Perang_Dunya_I" title="Perang Dunya I — сунданский" lang="su" hreflang="su" data-title="Perang Dunya I" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="сунданский" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/F%C3%B6rsta_v%C3%A4rldskriget" title="Första världskriget — швед" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Första världskriget" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="швед" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Vita_Kuu_ya_Kwanza_ya_Dunia" title="Vita Kuu ya Kwanza ya Dunia — суахили" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Vita Kuu ya Kwanza ya Dunia" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="суахили" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Piyrsz%C5%8F_wojna_%C5%9Bwiatow%C5%8F" title="Piyrszŏ wojna światowŏ — силезский" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Piyrszŏ wojna światowŏ" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="силезский" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/sakacacayay_nu_kitakit_satabakiay_masasungayaw" title="sakacacayay nu kitakit satabakiay masasungayaw — Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="sakacacayay nu kitakit satabakiay masasungayaw" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AE%E0%AF%81%E0%AE%A4%E0%AE%B2%E0%AE%BE%E0%AE%AE%E0%AF%8D_%E0%AE%89%E0%AE%B2%E0%AE%95%E0%AE%AA%E0%AF%8D_%E0%AE%AA%E0%AF%8B%E0%AE%B0%E0%AF%8D" title="முதலாம் உலகப் போர் — тамил" lang="ta" hreflang="ta" data-title="முதலாம் உலகப் போர்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="тамил" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%8A%E0%B0%A6%E0%B0%9F%E0%B0%BF_%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%AA%E0%B0%82%E0%B0%9A_%E0%B0%AF%E0%B1%81%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%A7%E0%B0%82" title="మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం — телугу" lang="te" hreflang="te" data-title="మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="телугу" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D2%B6%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B8_%D2%B7%D0%B0%D2%B3%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D1%8F%D0%BA%D1%83%D0%BC" title="Ҷанги ҷаҳонии якум — таҗик" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Ҷанги ҷаҳонии якум" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="таҗик" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%81%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B9%89%E0%B8%87%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B8%B6%E0%B9%88%E0%B8%87" title="สงครามโลกครั้งที่หนึ่ง — тай" lang="th" hreflang="th" data-title="สงครามโลกครั้งที่หนึ่ง" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="тай" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Birinji_jahan_ur%C5%9Fy" title="Birinji jahan urşy — төрекмән" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Birinji jahan urşy" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="төрекмән" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Unang_Digmaang_Pandaigdig" title="Unang Digmaang Pandaigdig — тагалог" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Unang Digmaang Pandaigdig" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="тагалог" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Imin%C9%99_Dynjo_%C4%8Dang" title="Iminə Dynjo čang — талышский" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Iminə Dynjo čang" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="талышский" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/I._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1" title="I. Dünya Savaşı — төрек" lang="tr" hreflang="tr" data-title="I. Dünya Savaşı" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="төрек" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%89%D8%B1%D9%89%D9%86%DA%86%D9%89_%D8%AF%DB%87%D9%86%D9%8A%D8%A7_%D8%A6%DB%87%D8%B1%DB%87%D8%B4%D9%89" title="بىرىنچى دۇنيا ئۇرۇشى — уйгыр" lang="ug" hreflang="ug" data-title="بىرىنچى دۇنيا ئۇرۇشى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="уйгыр" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0_%D1%81%D0%B2%D1%96%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%B2%D1%96%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Перша світова війна — украин" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Перша світова війна" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="украин" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85" title="پہلی جنگ عظیم — урду" lang="ur" hreflang="ur" data-title="پہلی جنگ عظیم" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="урду" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Birinchi_Jahon_urushi" title="Birinchi Jahon urushi — үзбәк" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Birinchi Jahon urushi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="үзбәк" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Prima_guera_mondia%C5%82e" title="Prima guera mondiałe — Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Prima guera mondiałe" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Ezm%C3%A4ine_mail%27man_voin" title="Ezmäine mail'man voin — вепсский" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Ezmäine mail'man voin" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="вепсский" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_th%E1%BA%BF_gi%E1%BB%9Bi_th%E1%BB%A9_nh%E1%BA%A5t" title="Chiến tranh thế giới thứ nhất — вьетнам" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Chiến tranh thế giới thứ nhất" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="вьетнам" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/%C3%8Aestn_Weireldoorloge" title="Êestn Weireldoorloge — West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Êestn Weireldoorloge" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Volakrig_balid" title="Volakrig balid — волапюк" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Volakrig balid" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="волапюк" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Prumire_guere_daegnrece" title="Prumire guere daegnrece — валлонский" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Prumire guere daegnrece" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="валлонский" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Syahan_nga_Gera_han_Kalibotan" title="Syahan nga Gera han Kalibotan — варай" lang="war" hreflang="war" data-title="Syahan nga Gera han Kalibotan" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="варай" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Xareb_%C3%80dduna_bu_Nj%C3%ABkk" title="Xareb Àdduna bu Njëkk — волоф" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Xareb Àdduna bu Njëkk" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="волоф" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%AC%AC%E4%B8%80%E6%AC%A1%E4%B8%96%E7%95%8C%E5%A4%A7%E6%88%98" title="第一次世界大战 — у" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="第一次世界大战" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="у" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A8_%E1%83%9A%E1%83%B7%E1%83%9B%E1%83%90" title="მაართა მოსოფელიშ ლჷმა — мегрельский" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="მაართა მოსოფელიშ ლჷმა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="мегрельский" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A2%D7%A8%D7%A9%D7%98%D7%A2_%D7%95%D7%95%D7%A2%D7%9C%D7%98-%D7%9E%D7%9C%D7%97%D7%9E%D7%94" title="ערשטע וועלט-מלחמה — идиш" lang="yi" hreflang="yi" data-title="ערשטע וועלט-מלחמה" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="идиш" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Ogun_%C3%80gb%C3%A1y%C3%A9_K%C3%AC%C3%ADn%C3%AD" title="Ogun Àgbáyé Kìíní — йоруба" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ogun Àgbáyé Kìíní" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="йоруба" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Eerste_Weareldo%C3%B4rlog" title="Eerste Weareldoôrlog — Zeelandic" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Eerste Weareldoôrlog" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="Zeelandic" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B4%B0%E2%B5%8E%E2%B4%B3%E2%B4%B0%E2%B5%94%E2%B5%93_%E2%B4%B0%E2%B5%8E%E2%B4%B0%E2%B4%B9%E2%B5%8D%E2%B4%B0%E2%B5%8F_%E2%B4%B0%E2%B5%8E%E2%B5%A3%E2%B5%A1%E2%B4%B0%E2%B5%94%E2%B5%93" title="ⴰⵎⴳⴰⵔⵓ ⴰⵎⴰⴹⵍⴰⵏ ⴰⵎⵣⵡⴰⵔⵓ — тамазигхтский" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⴰⵎⴳⴰⵔⵓ ⴰⵎⴰⴹⵍⴰⵏ ⴰⵎⵣⵡⴰⵔⵓ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="тамазигхтский" class="interlanguage-link-target"><span>ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%AC%AC%E4%B8%80%E6%AC%A1%E4%B8%96%E7%95%8C%E5%A4%A7%E6%88%98" title="第一次世界大战 — кытай" lang="zh" hreflang="zh" data-title="第一次世界大战" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="кытай" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E7%AC%AC%E4%B8%80%E6%AC%A1%E4%B8%96%E7%95%8C%E5%A4%A7%E6%88%B0" title="第一次世界大戰 — Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="第一次世界大戰" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/T%C4%93-it-chh%C3%B9_S%C3%A8-k%C3%A0i_T%C4%81i-chi%C3%A0n" title="Tē-it-chhù Sè-kài Tāi-chiàn — миньнань" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Tē-it-chhù Sè-kài Tāi-chiàn" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="миньнань" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%AC%AC%E4%B8%80%E6%AC%A1%E4%B8%96%E7%95%8C%E5%A4%A7%E6%88%B0" title="第一次世界大戰 — кантонский" lang="yue" hreflang="yue" data-title="第一次世界大戰" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="кантонский" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q361#sitelinks-wikipedia" title="Башка телләргә сылтамалар өстәү" class="wbc-editpage">Сылтамалар өстәү</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Исемара"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B" title="Мәкаләнең эчтәлеге [c]" accesskey="c"><span>Мәкалә</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D3%99%D1%85%D3%99%D1%81:%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B" rel="discussion" title="Төп бит турында фикер алышу [t]" accesskey="t"><span>Бәхәс</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Телне алмаштыру" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">татарча / tatarça</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Караулар"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B"><span>Уку</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit" title="Бу битне үзгәртү [v]" accesskey="v"><span>Үзгәртү</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit" title="Бу битнең чыгыш кодын үзгәртү [e]" accesskey="e"><span>Вики-текстны үзгәртү</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=history" title="Битнең төзәтмәләре исемлеге [h]" accesskey="h"><span>Тарихын карау</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Инструменты для страниц"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Кораллар" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Кораллар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Кораллар</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">яшерү</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Өстәмә гамәлләр" > <div class="vector-menu-heading"> Гамәлләр </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B"><span>Уку</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit" title="Бу битне үзгәртү [v]" accesskey="v"><span>Үзгәртү</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit" title="Бу битнең чыгыш кодын үзгәртү [e]" accesskey="e"><span>Вики-текстны үзгәртү</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=history"><span>Тарихын карау</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Гомуми </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%BA%D3%99_%D1%8E%D0%BD%D3%99%D0%BB%D1%82%D2%AF%D1%87%D0%B5_%D1%81%D1%8B%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B" title="Бирегә сылтаган барлык битләрнең исемлеге [j]" accesskey="j"><span>Бу биткә сылтамалар</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D3%99%D0%B9%D0%BB%D3%99%D0%BD%D0%B3%D3%99%D0%BD_%D1%81%D0%BE%D2%A3%D0%B3%D1%8B_%D2%AF%D0%B7%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%80/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B" rel="nofollow" title="Бу биттән сылтамалар бирелгән битләрдә соңгы үзгәрешләр [k]" accesskey="k"><span>Бәйләнешле үзгәрешләр</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Барлык махсус битләр исемлеге [q]" accesskey="q"><span>Махсус битләр</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&oldid=4402560" title="Битнең бу редакциясенә даими сылтама"><span>Даими сылтама</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=info" title="Әлеге бит турында тулырак мәгълүмат"><span>Бит турында мәгълүмат</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A6%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0&page=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&id=4402560&wpFormIdentifier=titleform" title="Бу биткә (чыганак буларак) ничек җибәрергә турында мәгълүмат"><span>Бу биткә (чыганакка) җибәрү</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ftt.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2591%25D0%25B5%25D1%2580%25D0%25B5%25D0%25BD%25D1%2587%25D0%25B5_%25D0%25B1%25D3%25A9%25D1%2582%25D0%25B5%25D0%25BD%25D0%25B4%25D3%25A9%25D0%25BD%25D1%258C%25D1%258F_%25D1%2581%25D1%2583%25D0%25B3%25D1%258B%25D1%2588%25D1%258B"><span>Кыска URL алу</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:QrCode&url=https%3A%2F%2Ftt.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2591%25D0%25B5%25D1%2580%25D0%25B5%25D0%25BD%25D1%2587%25D0%25B5_%25D0%25B1%25D3%25A9%25D1%2582%25D0%25B5%25D0%25BD%25D0%25B4%25D3%25A9%25D0%25BD%25D1%258C%25D1%258F_%25D1%2581%25D1%2583%25D0%25B3%25D1%258B%25D1%2588%25D1%258B"><span>Скачать QR-код</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Бастыру/чыгару </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BF&bookcmd=book_creator&referer=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5+%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F+%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B"><span>Китап булдыру</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:DownloadAsPdf&page=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=show-download-screen"><span>PDF форматында күчереп алу</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&printable=yes" title="Бу битнең басма юрамасы [p]" accesskey="p"><span>Бастыру юрамасы</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Башка проектларда </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/World_War_I" hreflang="en"><span>Викиҗыентык</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q361" title="Үзара бәйләнгән мәгълүматләр репозиториясе элементларына сылтама [g]" accesskey="g"><span>Викимәгълүмат элементы</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Инструменты для страниц"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Внешний вид"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Внешний вид</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">яшерү</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Беренче бөтендөнья сугышы latin yazuında])</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="tt" dir="ltr"><table class="infobox" cellspacing="1" style="width: 270px; text-align: left; font-size: 85%; line-height: 1.5em;"><tbody><tr><td colspan="2" class="" style="text-align:center; font-size: 120%; font-weight: bold; background: lightsteelblue; font-size: 100%;">Беренче дөнья сугышы</td></tr><tr><td colspan="2" class="" style="text-align:center;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:WWImontage.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/WWImontage.jpg/300px-WWImontage.jpg" decoding="async" width="300" height="311" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/WWImontage.jpg/450px-WWImontage.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/WWImontage.jpg/600px-WWImontage.jpg 2x" data-file-width="799" data-file-height="828" /></a></span> </td></tr><tr><th style="">Дата</th><td class="" style=""> <p><a href="/wiki/28_%D0%B8%D1%8E%D0%BB%D1%8C" title="28 июль">28 июль</a> <a href="/wiki/1914" class="mw-redirect" title="1914">1914</a> — <a href="/wiki/11_%D0%BD%D0%BE%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C" title="11 ноябрь">11 ноябрь</a> <a href="/wiki/1918" class="mw-redirect" title="1918">1918</a> </p> </td></tr><tr><th style="">Урын</th><td class="" style=""> <p><a href="/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа">Европа</a>, <a href="/wiki/%D0%90%D1%84%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Африка">Африка</a> һәм <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BA%D1%8B%D0%BD_%D0%9A%D3%A9%D0%BD%D1%87%D1%8B%D0%B3%D1%8B%D1%88" title="Якын Көнчыгыш">Якын Көнчыгыш</a> (шулай ук кыска вакыт дәвамында <a href="/wiki/%D0%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9" title="Кытай">Кытайда</a> һәм <a href="/wiki/%D0%A2%D1%8B%D0%BD_%D0%BE%D0%BA%D0%B5%D0%B0%D0%BD" title="Тын океан">Тын океанда</a>) </p> </td></tr><tr><th style="">Сәбәп</th><td class="" style=""> <p><a href="/wiki/%D0%98%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Империализм">икътисади империализм</a>, территориаль һәм икътисади дәгъвалар, сәүдә киртәләре, <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B7%D0%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Милитаризм (бит юк)">милитаризм</a> һәм <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Автократия (бит юк)">автократия</a>, җирле низаглар, <a href="/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа">Европа</a> илләренең бер-берсе каршындагы союздаш вәгъдәләре. </p> </td></tr><tr><th style="">Нәтиҗә</th><td class="" style=""> <p>Антантаның җиңүе. <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" title="Россия империясе">Россиядә</a> <a href="/wiki/%D0%A4%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%8E%D1%86%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" class="mw-redirect" title="Февраль революциясе">Февраль</a> һәм <a href="/wiki/%D0%91%D3%A9%D0%B5%D0%BA_%D0%9E%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C_%D0%B8%D0%BD%D0%BA%D1%8B%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%B1%D1%8B" title="Бөек Октябрь инкыйлабы">Октябрь революцияләре</a>, Германиядә <a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C_%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%8E%D1%86%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" title="Ноябрь революциясе">Ноябрь революциясе</a>. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" class="mw-redirect" title="Герман империясе">Герман</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" title="Россия империясе">Россия</a>, <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%BB%D1%8B_%D0%B4%D3%99%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%82%D0%B5" class="mw-redirect" title="Госманлы дәүләте">Госманлы</a> империяләренең һәм <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D0%B8%D1%8F" class="mw-redirect" title="Австро-Венгрия">Австро-Венгриянең</a> таркалуы. Американ капиталының <a href="/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа">Европага</a> үтеп керә башлавы. </p> </td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center; background: lightsteelblue; font-size: 100%;">Көндәшләр</th></tr><tr><td colspan="2" class="" style="text-align:center;"> <table style="background: transparent; color: inherit; width: 100%; text-align: left;"> <tbody><tr> <td width="50%" style="border-right: 1px dotted var(--border-color-base, #a2a9b1);"><b><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> һәм аның иттифагындагылар:</b><br /> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Russia_(1914-1917).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Flag_of_Russia_%281914-1917%29.svg/20px-Flag_of_Russia_%281914-1917%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Flag_of_Russia_%281914-1917%29.svg/30px-Flag_of_Russia_%281914-1917%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Flag_of_Russia_%281914-1917%29.svg/40px-Flag_of_Russia_%281914-1917%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" title="Россия империясе">Россия империясе</a> </p> <ul><li><a href="/wiki/%D0%A0%D0%A1%D0%A4%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="РСФСР">РСФСР</a> (<a href="/wiki/1918_%D0%B5%D0%BB" title="1918 ел">1918 елның</a> <a href="/wiki/3_%D0%BC%D0%B0%D1%80%D1%82" title="3 март">3 мартына</a> кадәр)</li></ul> <p><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_France.svg" class="mw-file-description" title="Франция байрагы"><img alt="Франция байрагы" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/20px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/30px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/40px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/w/index.php?title=%D3%A8%D1%87%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D1%84%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7_%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Өченче француз республикасы (бит юк)">Өченче француз республикасы</a><br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%91%D3%A9%D0%B5%D0%BA_%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Бөек Британия байрагы"><img alt="Бөек Британия байрагы" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Flag_of_the_United_Kingdom_%281-2%29.svg/15px-Flag_of_the_United_Kingdom_%281-2%29.svg.png" decoding="async" width="15" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Flag_of_the_United_Kingdom_%281-2%29.svg/23px-Flag_of_the_United_Kingdom_%281-2%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Flag_of_the_United_Kingdom_%281-2%29.svg/30px-Flag_of_the_United_Kingdom_%281-2%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" title="Британия империясе">Британия империясе</a><br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%8F_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D0%B5" title="Сербия корольлегенең байрагы"><img alt="Сербия корольлегенең байрагы" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg/20px-Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg/30px-Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg/40px-Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="1350" data-file-height="900" /></a></span> <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%8F_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сербия корольлеге (бит юк)">Сербия корольлеге</a><br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Бельгия байрагы"><img alt="Бельгия байрагы" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Belgium.svg/20px-Flag_of_Belgium.svg.png" decoding="async" width="20" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Belgium.svg/30px-Flag_of_Belgium.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Belgium.svg/40px-Flag_of_Belgium.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="780" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Бельгия">Бельгия</a><br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Montenegro.svg" class="mw-file-description" title="Монтенегро байрагы"><img alt="Монтенегро байрагы" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Flag_of_Montenegro.svg/20px-Flag_of_Montenegro.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Flag_of_Montenegro.svg/30px-Flag_of_Montenegro.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Flag_of_Montenegro.svg/40px-Flag_of_Montenegro.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%A7%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Черногория">Черногория</a><br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Italy_(1861-1946)_crowned.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg/20px-Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg/30px-Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg/40px-Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span> <a href="/w/index.php?title=%D0%98%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%8F_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Италия корольлеге (бит юк)">Италия корольлеге</a> (<a href="/wiki/1915_%D0%B5%D0%BB" title="1915 ел">1915 елдан</a>)<br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Romania.svg" class="mw-file-description" title="Румыния байрагы"><img alt="Румыния байрагы" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/20px-Flag_of_Romania.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/30px-Flag_of_Romania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/40px-Flag_of_Romania.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D1%83%D0%BC%D1%8B%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Румыния корольлеге (бит юк)">Румыния корольлеге</a> (<a href="/wiki/1916_%D0%B5%D0%BB" title="1916 ел">1916 елдан</a>)<br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%90%D0%9A%D0%A8" title="АКШ байрагы"><img alt="АКШ байрагы" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/20px-Flag_of_the_United_States.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/30px-Flag_of_the_United_States.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/40px-Flag_of_the_United_States.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="650" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%90%D0%9A%D0%A8" class="mw-redirect" title="АКШ">АКШ</a> (<a href="/wiki/1917_%D0%B5%D0%BB" title="1917 ел">1917 елдан</a>)<br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B5%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Греция байрагы"><img alt="Греция байрагы" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Greece.svg/20px-Flag_of_Greece.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Greece.svg/30px-Flag_of_Greece.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Greece.svg/40px-Flag_of_Greece.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B5%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Греция">Греция</a> (<a href="/wiki/1917_%D0%B5%D0%BB" title="1917 ел">1917 елдан</a>) <br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Japan.svg" class="mw-file-description" title="Япония байрагы"><img alt="Япония байрагы" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Flag_of_Japan.svg/20px-Flag_of_Japan.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Flag_of_Japan.svg/30px-Flag_of_Japan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Flag_of_Japan.svg/40px-Flag_of_Japan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Япония империясе (бит юк)">Япония империясе</a><br /> </p> </td> <td rowspan="2" width="50%"><b><a href="/w/index.php?title=%D2%AE%D0%B7%D3%99%D0%BA_%D0%B4%D3%99%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%82%D0%BB%D3%99%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Үзәк дәүләтләр (бит юк)">Үзәк дәүләтләр</a>:</b><br /> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Hybrid_flag_of_the_Habsburg_Monarchy_and_the_Kingdom_of_Hungary.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Hybrid_flag_of_the_Habsburg_Monarchy_and_the_Kingdom_of_Hungary.svg/20px-Hybrid_flag_of_the_Habsburg_Monarchy_and_the_Kingdom_of_Hungary.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Hybrid_flag_of_the_Habsburg_Monarchy_and_the_Kingdom_of_Hungary.svg/30px-Hybrid_flag_of_the_Habsburg_Monarchy_and_the_Kingdom_of_Hungary.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Hybrid_flag_of_the_Habsburg_Monarchy_and_the_Kingdom_of_Hungary.svg/40px-Hybrid_flag_of_the_Habsburg_Monarchy_and_the_Kingdom_of_Hungary.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE-%D0%9C%D0%B0%D2%97%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Австро-Маҗарстан">Австро-Маҗарстан</a><br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" title="Алман империясе байрагы"><img alt="Алман империясе байрагы" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/20px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/30px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/40px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" title="Алман империясе">Алман империясе</a><br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Turkey.svg" class="mw-file-description" title="Төркия байрагы"><img alt="Төркия байрагы" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/20px-Flag_of_Turkey.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/30px-Flag_of_Turkey.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/40px-Flag_of_Turkey.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%BB%D1%8B_%D0%B4%D3%99%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%82%D0%B5" class="mw-redirect" title="Госманлы дәүләте">Госманлы дәүләте</a><br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Болгария байрагы"><img alt="Болгария байрагы" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/20px-Flag_of_Bulgaria.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/30px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/40px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/w/index.php?title=%D3%A8%D1%87%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%80_%D0%BF%D0%B0%D1%82%D1%88%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%B3%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Өченче Болгар патшалыгы (бит юк)">Өченче Болгар патшалыгы</a> (<a href="/wiki/1915_%D0%B5%D0%BB" title="1915 ел">1915 елдан</a>)<br /> </p> </td></tr></tbody></table> </td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center; background: lightsteelblue; font-size: 100%;">Сәргаскәрләр</th></tr><tr><td colspan="2" class="" style="text-align:center;"> <table style="background: transparent; color: inherit; width: 100%; text-align: left;"> <tbody><tr> <td width="50%" style="border-right: 1px dotted var(--border-color-base, #a2a9b1);"><i>билгесез</i> </td> <td rowspan="2" width="50%"><i>билгесез</i> </td></tr></tbody></table> </td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center; background: lightsteelblue; font-size: 100%;">Яклар көчләре</th></tr><tr><td colspan="2" class="" style="text-align:center;"> <table style="background: transparent; color: inherit; width: 100%; text-align: left;"> <tbody><tr> <td width="50%" style="border-right: 1px dotted var(--border-color-base, #a2a9b1);"><i>билгесез</i> </td> <td rowspan="2" width="50%"><i>билгесез</i> </td></tr></tbody></table> </td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center; background: lightsteelblue; font-size: 100%;">Югалтулар</th></tr><tr><td colspan="2" class="" style="text-align:center;"> <table style="background: transparent; color: inherit; width: 100%; text-align: left;"> <tbody><tr> <td width="50%" style="border-right: 1px dotted var(--border-color-base, #a2a9b1);"><b>Үлгән гаскәриләр саны:</b> 5 953 372<br /> <p><b>Яраланган гаскәриләр саны:</b> 9 723 991<br /> <b>Юкка чыккан гаскәриләр:</b> 4 000 676 </p> </td> <td rowspan="2" width="50%"><b>Үлгән гаскәриләр саны:</b> 4 043 397<br /> <p><b>Яраланган гаскәриләр саны</b>: 8 465 286<br /> <b>Юкка чыккан гаскәриләр:</b> 3 470 138 </p> </td></tr></tbody></table> </td></tr><tr><td colspan="2" class="" style="text-align:center; text-align: left;"><div class="reflist columns references-column-width" style="-moz-column-width:height; -webkit-column-width:height; column-width:height; list-style-type: decimal;"> </div></td></tr> </tbody></table> <p><b>Беренче бөтендөнья сугышы</b> (<a href="/wiki/28_%D0%B8%D1%8E%D0%BB%D1%8C" title="28 июль">28 июль</a> <a href="/wiki/1914" class="mw-redirect" title="1914">1914</a> — <a href="/wiki/11_%D0%BD%D0%BE%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C" title="11 ноябрь">11 ноябрь</a> <a href="/wiki/1918" class="mw-redirect" title="1918">1918</a>) — кешелек тарихында иң эре кораллы низагларның берсе. Европада ике сугыш арасы чорында <i>Бөек сугыш</i> буларак, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" title="Россия империясе">Россия империясендә</a> <i>Герман сугышы</i>, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="СССР">СССР</a> чорында <i>Империалистик сугыш</i> кебек рәсми булмаган исемнәре белән билгеле булды. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Башлану"><span id=".D0.91.D0.B0.D1.88.D0.BB.D0.B0.D0.BD.D1.83"></span>Башлану</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=1" title="«Башлану» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=1" title="Редактировать код раздела «Башлану»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/1914_%D0%B5%D0%BB" title="1914 ел">1914 елның</a> <a href="/wiki/28_%D0%B8%D1%8E%D0%BD%D1%8C" title="28 июнь">28 июнендә</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" class="mw-redirect" title="Австро-Венгрия империясе">Австро-Венгрия</a> тәхетенең варисы <a href="/wiki/%D0%AD%D1%80%D1%86%D0%B3%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%BE%D0%B3_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86-%D0%A4%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B4" title="Эрцгерцог Франц-Фердинанд">эрцгерцог Франц-Фердинанд</a> хәрби маневрларда катнашу өчен <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%BE" title="Сараево">Сараевога</a> — <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%8F" class="mw-redirect" title="Босния">Босниянең</a> үзәгенә килә. Шул ук вакытта эрцгерцогның визиты аның даирәсе күрсәтергә теләгәнчә үк риясыз булмый. Хәрби маневрлар үзләре үк бик җитди провокация була, чөнки алар <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%8F" title="Сербия">Сербия</a> чигендә нәкъ менә <a href="/wiki/28_%D0%B8%D1%8E%D0%BD%D1%8C" title="28 июнь">28 июньдә</a> — халык тарафыннан ел саен билгеләп үтелә торган милли траур көнендә уздырыла. Шушы көнне <a href="/wiki/1389_%D0%B5%D0%BB" title="1389 ел">1389 елда</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%B5%D0%BA_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%8B" class="mw-redirect" title="Төрек халкы">төрекләр</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B1_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%8B" class="mw-redirect" title="Серб халкы">серб</a> армиясен тар-мар итеп, ил бик озак елларга <a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%B5%D0%BA_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%8B" class="mw-redirect" title="Төрек халкы">төрек</a> изүе астында калган була. <a href="/wiki/%D0%AD%D1%80%D1%86%D0%B3%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%BE%D0%B3_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86-%D0%A4%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B4" title="Эрцгерцог Франц-Фердинанд">Франц-Фердинандның</a> үз-үзен провокацияле тотуы милли даирәләрдә ачу тудыра. Якынча иртәнге сәгать унбердә Миляцка елгасы ярында «Млада Босна» <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B1_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%8B" class="mw-redirect" title="Серб халкы">серб</a> милли оешмасы террористы Гаврила Принципның атуыннан <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" class="mw-redirect" title="Австро-Венгрия империясе">Австро-Венгрия</a> тәхете варисы һәм аның хатыны һәлак булалар. Гаврила Принципның атуы бик начар нәтиҗәләргә китерә. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> императоры <a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BB%D2%BB%D0%B5%D0%BB%D0%BC_II_%D2%BA%D0%BE%D2%BB%D0%B5%D0%BD%D1%86%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%BD" class="mw-redirect" title="Вилһелм II Һоһенцоллерн">Вилһелм II</a> килеп туган хәлне: «Хәзер яки беркайчан да түгел», — дип кистереп бәяли һәм <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" class="mw-redirect" title="Австро-Венгрия империясе">Австро-Венгрия</a> хөкүмәтенең <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%BE" title="Сараево">Сараеводагы</a> үтерешне сугыш игълан итүгә сылтау буларак файдалануын тәлап итә. </p><p><a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" class="mw-redirect" title="Австро-Венгрия империясе">Австро-Венгрия</a> <a href="/wiki/23_%D0%B8%D1%8E%D0%BB%D1%8C" title="23 июль">23 июльдә</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%8F" title="Сербия">Сербиягә</a> ультиматум куя. Аны кабул итү <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%8F" title="Сербия">Сербия</a> өчен бәйсезлеген югалту дигән сүз була. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%8F" title="Сербия">Сербиянең</a> барлык таләпләрен дә үтәргә риза булуына карамастан, <a href="/wiki/28_%D0%B8%D1%8E%D0%BB%D1%8C" title="28 июль">28 июльдә</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" class="mw-redirect" title="Австро-Венгрия империясе">Австро-Венгрия</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%8F" title="Сербия">Сербиягә</a> сугыш игълан итә. </p><p><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%8F" title="Сербия">Сербияне</a> үлем алдында калдыру <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россия</a> хөкүмәте өчен илнең империалистик мәнфәгатьләренә зыян китерү генә түгел, бәлки <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%8F%D0%BD_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Славян халкы (бит юк)">славян</a> һәм <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B5" class="mw-redirect" title="Православие">православие</a> берлегенең күптәнге традицияләре белән хисаплашмау да булыр иде. <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россиядә</a> гомуми мобилизация игълан ителә. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> хөкүмәте <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россиягә</a> аны туктау турындагы ультиматум куя. <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россия</a> моңа җавап бирми. Германия <a href="/wiki/1_%D0%B0%D0%B2%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82" title="1 август">1 августта</a> <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россиягә</a>, ә <a href="/wiki/3_%D0%B0%D0%B2%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82" title="3 август">3 августта</a> Франциягә сугыш игълан итә. </p><p>Сугыш гомумаурупа характеры ала, ә тиздән <a href="/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа">Европадан</a> читкә дә чыга. <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Япония">Япония</a>, сугыштан файдаланып, <a href="/wiki/%D0%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9" title="Кытай">Кытайны</a> буйсындырырга, <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%8B%D0%BD_%D0%BE%D0%BA%D0%B5%D0%B0%D0%BD%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тын океаны (бит юк)">Тын океандагы</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80" title="Алманнар">алман</a> колонияләрен басып алырга һәм Ерак Көнчыгышта үз өстенлеген урнаштырырга уйлый. <a href="/wiki/1914_%D0%B5%D0%BB" title="1914 ел">1914 елның</a> августында <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Япония">Япония</a> <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиягә</a> сугыш игълан итә. </p><p><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> һәм аның союзниклары ягында сугышка <a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B8%D1%8F" title="Төркия">Төркия</a> дә килеп катнаша. Тора-бара киңәя барып, сугыш яңадан-яңа халыклары үз эченә тартып кертә һәм дөнья сугышына әйләнә. Анда 1,5 млрд кешедән артык халкы булган 38 дәүләт катнаша. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Сугышның_максатлары"><span id=".D0.A1.D1.83.D0.B3.D1.8B.D1.88.D0.BD.D1.8B.D2.A3_.D0.BC.D0.B0.D0.BA.D1.81.D0.B0.D1.82.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.8B"></span>Сугышның максатлары</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=2" title="«Сугышның максатлары» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=2" title="Редактировать код раздела «Сугышның максатлары»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Brockhaus_and_Efron_Encyclopedic_Dictionary_b32_900-0.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Brockhaus_and_Efron_Encyclopedic_Dictionary_b32_900-0.jpg/200px-Brockhaus_and_Efron_Encyclopedic_Dictionary_b32_900-0.jpg" decoding="async" width="200" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Brockhaus_and_Efron_Encyclopedic_Dictionary_b32_900-0.jpg/300px-Brockhaus_and_Efron_Encyclopedic_Dictionary_b32_900-0.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Brockhaus_and_Efron_Encyclopedic_Dictionary_b32_900-0.jpg/400px-Brockhaus_and_Efron_Encyclopedic_Dictionary_b32_900-0.jpg 2x" data-file-width="3393" data-file-height="2552" /></a><figcaption></figcaption></figure> <p>Үзенең килеп чыгу сәбәпләре, характеры һәм максатлары буенча беренче бөтендөнья сугышы барлык катнашучылар өчен империалистик, басып алу характерында була. Бу <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%8F" title="Сербия">Сербия</a>, <a href="/wiki/%D0%A7%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Черногория">Черногория</a> һәм <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Бельгия">Бельгиягә</a>, шулай ук халкы азатлык өчен көрәшүче башка кайбер илләрнең басып алынган территорияләренә кагылмый. </p><p><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> <a href="/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа">Европаның</a> һәм Якын Көнчыгышның (союздаш <a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B8%D1%8F" title="Төркия">Төркияне</a> дә кертеп) күпчелек өлешен басып алуга, <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Англия">Англия</a>, <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Франция">Франция</a> һәм <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Бельгия">Бельгиядән</a> колонияләрен, ә Россиядән <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BD%D0%B0" title="Украина">Украинаны</a> һәм <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%8B%D0%B9%D0%BA" class="mw-redirect" title="Балтыйк">Балтыйк</a> буен тартып алуга омтыла өчен сугышалар. Россиянең чит ил эшләре министры Сазоновның: «Союзникларның төп максаты — <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиянең</a> көчен, шулай ук аның „хәрби һәм сәяси өстенлеккә“ омтылуын юкка чыгару»,— дип әйтүе шуңа күрә бер дә гаҗәп түгел. </p><p><a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" class="mw-redirect" title="Австро-Венгрия империясе">Австро-Венгрия</a> бәйсез славян дәүләтләрен — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%8F" title="Сербия">Сербия</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Болгария">Болгария</a> һәм <a href="/wiki/%D0%A7%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Черногория">Черногорияне</a> буйсындыруга исәп тота, шулай ук <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BD_%D1%8F%D1%80%D1%8B%D0%BC%D1%83%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%8B" title="Балкан ярымутравы">Балкан ярымутравында</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%B4%D0%B8%D2%A3%D0%B3%D0%B5%D0%B7" title="Кара диңгез">Кара</a>, <a href="/wiki/%D3%98%D0%B4%D1%80%D3%99%D0%BD_%D0%B4%D0%B8%D2%A3%D0%B3%D0%B5%D0%B7%D0%B5" class="mw-redirect" title="Әдрән диңгезе">Әдрән</a> һәм <a href="/wiki/%D0%AD%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%B4%D0%B8%D2%A3%D0%B3%D0%B5%D0%B7%D0%B5" title="Эгей диңгезе">Эгей</a> диңгезләрендә үз өстенлеген урнаштыруга омтыла. </p><p><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Англия">Англия</a> колониаль империя буларак сакланып калу һәм үзенең төп конкуренты <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германияне</a> көчсезләндерү өчен сугыша. Моннан тыш, <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Англия">Англия</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B8%D1%8F" title="Төркия">Төркиядән</a> <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Месопотамия">Месопотамияне</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B0" class="mw-redirect" title="Палестина">Палестинаны</a> тартып алу һәм <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%81%D1%8B%D1%80" title="Мисыр">Мисырда</a> ныклап урнашу турында планнар кора. </p><p><a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Франция">Франция</a> исә <a href="/wiki/1871_%D0%B5%D0%BB" title="1871 ел">1871 елда</a> <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> тартып алган <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BB%D1%8C%D0%B7%D0%B0%D1%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Эльзас (бит юк)">Эльзас</a> һәм <a href="/w/index.php?title=%D0%9B%D0%BE%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Лотарингия (бит юк)">Лотарингияне</a> кайтару, шулай ук <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиянең</a> ташкүмергә бай <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%B0%D1%80_%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B5%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Саар бассейны (бит юк)">Саар бассейнын</a> һәм <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B5%D0%B9%D0%BD_%D0%B5%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%81%D1%8B" class="mw-redirect" title="Рейн елгасы">Рейн елгасының</a> сул ярында урнашкан башка өлкәләрен басып алырга хыяллана. </p><p>Россия <a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B8%D1%8F" title="Төркия">Төркиядә</a> һәм <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BD" class="mw-redirect" title="Балкан">Балканда</a> <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> һәм <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Австрия">Австрия</a> йогынтысыннан котылырга, шулай ук үзенең стратегик мәнфәгатьләренә җавап бирүче, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%B4%D0%B8%D2%A3%D0%B3%D0%B5%D0%B7" title="Кара диңгез">Кара диңгез</a> ярын саклау һәм сәүдә үсешенә мөмкинлек тудыручы бугазларның үзе өчен җайлы режимын булдырырга тели. Патша хөкүмәте планнарына шулай ук <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Галиция">Галицияне</a> — <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" class="mw-redirect" title="Австро-Венгрия империясе">Австро-Венгриянең</a> бер өлешен басып алу да керә. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Сугыш_һәм_халык"><span id=".D0.A1.D1.83.D0.B3.D1.8B.D1.88_.D2.BB.D3.99.D0.BC_.D1.85.D0.B0.D0.BB.D1.8B.D0.BA"></span>Сугыш һәм халык</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=3" title="«Сугыш һәм халык» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=3" title="Редактировать код раздела «Сугыш һәм халык»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:English_army_of_1_world_war.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/tt/thumb/9/95/English_army_of_1_world_war.JPG/400px-English_army_of_1_world_war.JPG" decoding="async" width="400" height="390" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/tt/thumb/9/95/English_army_of_1_world_war.JPG/600px-English_army_of_1_world_war.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/tt/thumb/9/95/English_army_of_1_world_war.JPG/800px-English_army_of_1_world_war.JPG 2x" data-file-width="1337" data-file-height="1302" /></a><figcaption>Англия солдатлары сугышка китә</figcaption></figure> <p>Хәл ителми калган милли-азатлык мәсьәләләре сугышның аларны чишү өчен кирәк чара итеп кабул ителүенә китерә. Миллионлаган <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F%D0%BB%D0%B5%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Россиялеләр">россиялеләр</a> үз җирләрен алман агрессорларыннан якларга, туган илләренең бәйсезлеген һәм намусын сакларга, аның милли байлыкларын талатмаска һәм рухи байлыкларын мыскыл иттермәскә чын йөрәктән теләк белдерәләр. Сарай мәйданындагы Кышкы сарай алдында ун меңнәрчә кешедән торган халык төркеме патшаның сугыш турындагы манифест укуын тезләнеп тыңлый. Бөтен ил буйлап <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> агрессиясенә каршы юнәлдерелгән массакүләм манифестацияләр булып уза, ә <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3" class="mw-redirect" title="Петербург">Петербургда</a> халык <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> илчелеген җимерә. </p><p>Медицина уку йортларында иреклеләр рәтенә килүче студентларны фронтка язу бара. <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россиядә</a> мобилизация уңышлы уза. Чакыру пунктларына дәшелгән солдат һәм офицерларның 95% ты килә. Армия сугышны тагын да зуррак бердәмлек белән каршы ала. «Ватанга куркыныч янау» һәм аның сәгате сугу — армия өчен шул да җитә. </p><p>Башка илләрдә дә якынча шундыйрак халәт хөкем сөрә. Туган илләрен саклау өчен хәрәкәт алманнарны да, австриялеләрне дә, венгрларны да үз эченә бөтереп ала. Алман солдатлары, <a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B8%D0%B3%D1%84%D1%80%D0%B8%D0%B4_%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Зигфрид линиясе (бит юк)">Зигфрид линиясен</a> саклап, үлем белән исәпләшмичә сугышалар. Бу аларның корыч дисциплиналы булуларыннан гына килми, ә бәлки үз илләрен <a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D1%81_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Францус халкы (бит юк)">француз</a> гаскәрләреннән саклау омтылышы чагылышы да була. Үз чиратларында <a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Француз халкы (бит юк)">французлар</a> да, сугыш кырларында кан коеп, туган илләре Франция азатлыгы өчен көрәшәләр. </p><p>Шулай да сугышка мөнәсәбәт бер генә төрле булмый. <a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Француз халкы (бит юк)">Француз</a> социалисты <a href="/w/index.php?title=%D0%96%D0%B0%D0%BD_%D0%96%D0%BE%D1%80%D0%B5%D1%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Жан Жорес (бит юк)">Жан Жорес</a>, актив рәвештә, сугышны кабул итмәвен белдерә. Зыялыларның шактый күп өлеше мәгънәсез сугышка каршы чыга. Алар арасында <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россиядән</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80_%D0%93%D0%BE%D1%80%D1%8C%D0%BA%D0%B8%D0%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Александр Горький (бит юк)">Александр Горький</a>, <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Франция">Франциядән</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%80%D0%B8_%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B1%D1%8E%D1%81" title="Анри Барбюс">Анри Барбюс</a>, <a href="/wiki/%D0%A7%D0%B5%D1%85%D0%B8%D1%8F" title="Чехия">Чехиядән</a> <a href="/wiki/%D0%AF%D1%80%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2_%D0%93%D0%B0%D1%88%D0%B5%D0%BA" class="mw-redirect" title="Ярослав Гашек">Ярослав Гашек</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B8%D1%8F" title="Сербия">Сербиядән</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2_%D0%9D%D1%83%D1%88%D0%B8%D1%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бранислав Нушич (бит юк)">Бранислав Нушич</a> һ. б. була. <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россиядә</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D1%80" class="mw-redirect" title="Большевиклар">большевиклар</a> «Үз хөкүмәтебез җиңелсен!» һәм «Сугышка — сугыш!» дигән шигарьләр күтәреп чыгалар. Бу шигарьләр илдәге яшәп килүче режим белән көрәшүгә һәм сугышны туктатуга юнәлдерелгән була. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Кораллы_көчләрнең_сугышка_кадәрге_халәте[1]"><span id=".D0.9A.D0.BE.D1.80.D0.B0.D0.BB.D0.BB.D1.8B_.D0.BA.D3.A9.D1.87.D0.BB.D3.99.D1.80.D0.BD.D0.B5.D2.A3_.D1.81.D1.83.D0.B3.D1.8B.D1.88.D0.BA.D0.B0_.D0.BA.D0.B0.D0.B4.D3.99.D1.80.D0.B3.D0.B5_.D1.85.D0.B0.D0.BB.D3.99.D1.82.D0.B5.5B1.5D"></span>Кораллы көчләрнең сугышка кадәрге халәте<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=4" title="«Кораллы көчләрнең сугышка кадәрге халәте[1]» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=4" title="Редактировать код раздела «Кораллы көчләрнең сугышка кадәрге халәте[1]»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="standard" style="text-align:center"> <tbody><tr> <th colspan="6"><a href="/w/index.php?title=%D3%A8%D1%87%D0%BB%D0%B5%D0%BA_%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Өчлек берлеге (бит юк)">Өчлек берлегенең</a> Кораллы көчләре </th></tr> <tr> <th>Дәүләт</th> <th>Гаскәрнең саны (млн кеше)</th> <th>Җиңел корал</th> <th>Авыр кыр артиллериясе кораллары</th> <th>Очкычлар </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" class="mw-redirect" title="Алмания">Алмания</a></td> <td>3,822</td> <td>4840</td> <td>1688</td> <td>232 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D0%B8%D1%8F" class="mw-redirect" title="Австро-Венгрия">Австро-Венгрия</a></td> <td>2,3</td> <td>3104</td> <td>168</td> <td>65 </td></tr> <tr> <td><b>Барлыгы</b></td> <td><b>6,122</b></td> <td><b>7944</b></td> <td><b>1856</b></td> <td><b>297</b> </td></tr> <tr> <th colspan="6"><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> Кораллы көчләре </th></tr> <tr> <th>Дәүләт</th> <th>Гаскәрнең саны (млн кеше)</th> <th>Җиңел корал</th> <th>Авыр кыр артиллериясе кораллары</th> <th>Очкычлар </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россия</a></td> <td>5,338</td> <td>6848</td> <td>240</td> <td>263 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D0%91%D3%A9%D0%B5%D0%BA%D0%B1%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Бөекбритания">Бөекбритания</a></td> <td>1</td> <td>1226</td> <td>126</td> <td>90 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Франция">Франция</a></td> <td>3,781</td> <td>3360</td> <td>84</td> <td>156 </td></tr> <tr> <td><b>Барлыгы</b></td> <td><b>10,119</b></td> <td><b>11 434</b></td> <td><b>450</b></td> <td><b>509</b> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Шлиффен_планы"><span id=".D0.A8.D0.BB.D0.B8.D1.84.D1.84.D0.B5.D0.BD_.D0.BF.D0.BB.D0.B0.D0.BD.D1.8B"></span>Шлиффен планы</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=5" title="«Шлиффен планы» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=5" title="Редактировать код раздела «Шлиффен планы»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиянең</a> сугыш планы «<a href="/w/index.php?title=%D0%A8%D0%BB%D0%B8%D1%84%D1%84%D0%B5%D0%BD_%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Шлиффен планы (бит юк)">Шлиффен планы</a>» исеме астында билгеле. Бу план аны эшләүче генераль штаб башлыгы исеме белән шулай аталган. «Шлиффен планы» сугышның ике фронтта: <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Франция">Франциягә</a> һәм <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россиягә</a> каршы алып барылуы котылгысызлыгыннан чыгып эшләнә. Шуның белән бергә, фронтларның берсеннән тизрәк котылу һәм озакка сузылган сугышны булдырмау — планның төп идеясе әнә шул максатлардан гыйбарәт була. Шулай булмаганда, Германиянең сугышта җиңү өмете аз була, чөнки ул кеше ресурслары, чимал һәм азык-төлек белән тәэмин ителүе буенча дошманнарыннан шактый калыша. </p><p><a href="/w/index.php?title=%C2%AB%D0%AF%D1%88%D0%B5%D0%BD_%D1%82%D0%B8%D0%B7%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%99%D0%B3%D0%B5_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%C2%BB_%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="«Яшен тизлегендәге сугыш» планы (бит юк)">«Яшен тизлегендәге сугыш» планы</a> шулай туа. Шлиффен башта нейтраль <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Бельгия">Бельгия</a> территориясе аша Франциягә басып керергә тәкъдим итә, чөнки Франция—Бельгия чиге Франция тарафыннан ныгытылмаган була. Францияне тар-мар иткәннән соң, Россиягә ташлану күздә тотыла. Шуның белән бергә, Германиянең генераль штабы уйлавынча, <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BA_%D1%80%D1%83%D1%81_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ак рус армиясе (бит юк)">рус армиясе</a> үз мобилизациясен акрын оештыруы сәбәпле, Россия, сугыш игълан ителгәч, бары 6 атнадан соң гына актив сугыш хәрәкәтләре башлый алачак, ә ул чагында Франциянең язмышы инде хәл ителгән булачак. Әмма «Шлиффен планы» Россиянең хәрби потенциалын һәм көчен бәяләп бетерә алмый. </p><p><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> хәрби идарәсе Шлиффенның стратегик максаты буенча эш итә. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Бельгиягә_бәреп_керү"><span id=".D0.91.D0.B5.D0.BB.D1.8C.D0.B3.D0.B8.D1.8F.D0.B3.D3.99_.D0.B1.D3.99.D1.80.D0.B5.D0.BF_.D0.BA.D0.B5.D1.80.D2.AF"></span>Бельгиягә бәреп керү</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=6" title="«Бельгиягә бәреп керү» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=6" title="Редактировать код раздела «Бельгиягә бәреп керү»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Бельгия">Бельгиялеләрнең</a> каршылыгын сындыра-сындыра, <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиянең</a> алдынгы хәрби төркеме тиз-тиз <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Франция">Франция</a>—<a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Бельгия">Бельгия</a> чигенә таба хәрәкәт итә. Бөтен <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Бельгия">Бельгияне</a> яулап алып, алманнар <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Франция">Франция</a> белән <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Бельгия">Бельгия</a> чиген үтәләр. <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Франция">Франциянең</a> башкаласы куркыныч астында кала. </p><p>Беренче җиңү алманнарның башын әйләндерә. Алар сугышның Көнбатышта үзләре файдасына бетәчәгенә инде тәмам ышанып җитәләр. Кайзер <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B8%D0%BB%D2%BB%D0%B5%D0%BB%D0%BC_II&action=edit&redlink=1" class="new" title="Вилһелм II (бит юк)">Вилһелм II</a>: «Яфраклар коелганда, без инде кире әйләнеп кайтачакбыз»,— дип белдерә. Әмма Көнбатыш фронттагы вакыйгалар барышына Шлиффен күз алдында тотмаган нәрсәләр йогынты ясый. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Рус_армияләренең_һөҗүме"><span id=".D0.A0.D1.83.D1.81_.D0.B0.D1.80.D0.BC.D0.B8.D1.8F.D0.BB.D3.99.D1.80.D0.B5.D0.BD.D0.B5.D2.A3_.D2.BB.D3.A9.D2.97.D2.AF.D0.BC.D0.B5"></span>Рус армияләренең һөҗүме</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=7" title="«Рус армияләренең һөҗүме» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=7" title="Редактировать код раздела «Рус армияләренең һөҗүме»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Australian_infantry_small_box_respirators_Ypres_1917.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Australian_infantry_small_box_respirators_Ypres_1917.jpg/250px-Australian_infantry_small_box_respirators_Ypres_1917.jpg" decoding="async" width="250" height="335" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Australian_infantry_small_box_respirators_Ypres_1917.jpg/375px-Australian_infantry_small_box_respirators_Ypres_1917.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Australian_infantry_small_box_respirators_Ypres_1917.jpg/500px-Australian_infantry_small_box_respirators_Ypres_1917.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1607" /></a><figcaption>Австрия гаскәрләре</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B6" title="Париж">Париждан</a> һәм <a href="/wiki/%D0%9B%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D0%BD" title="Лондон">Лондоннан</a> <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3" class="mw-redirect" title="Петербург">Петербургка</a> көн саен телеграммалар китә. Аларда <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Англия">Англия</a> һәм <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Франция">Франция</a> хәрби идарәләре рус армиясенең кичекмәстән сугышка керүен таләп итәләр. Союзниклар басымы астында, француз армиясен тар-мар ителүдән коткару өчен, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россия</a> үзенең гаскәрләрен <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиягә</a> каршы җибәрергә мәҗбүр була. Тупланып һәм җитәрлек әзерләнеп тә бетмичә, ике рус армиясе август урталарында <a href="/wiki/%D0%9A%D3%A9%D0%BD%D1%87%D1%8B%D0%B3%D1%8B%D1%88_%D0%9F%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Көнчыгыш Пруссия">Көнчыгыш Пруссиягә</a> <a href="/wiki/%D0%9A%D3%A9%D0%BD%D1%87%D1%8B%D0%B3%D1%8B%D1%88_%D0%9F%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F_%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5_(1914)" title="Көнчыгыш Пруссия операциясе (1914)">һөҗүм башлыйлар</a>. </p><p>Операция генерал Самсонов җитәкчелегендә <a href="/wiki/2-%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D1%8F_(%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5)" title="2-нче армия (Россия империясе)">2-нче армия</a> һөҗүме белән башлана. Германия өчен <a href="/wiki/%D0%9A%D3%A9%D0%BD%D1%87%D1%8B%D0%B3%D1%8B%D1%88_%D0%9F%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Көнчыгыш Пруссия">Көнчыгыш Пруссияне</a> югалту куркынычы туа. Әмма тылдагы таркаулык, сугыш кораллары җитешмәү һәм <a href="/wiki/1-%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D1%8F" class="mw-disambig" title="1-нче армия">1-нче армия</a> сәргаскәре Ренненкампфның бернинди эш кылмавы нәтиҗәсендә, рус гаскәрләре җиңүләрен ныгыта алмыйлар. Август ахырында алманнар Мазур күлләреннән көнбатыштарак генерал Самсонов җитәкчелегендәге 2 нче армияне тар-мар итәләр. </p><p>Рус гаскәрләре зур югалтуларга дучар булалар. Әмма алар <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> төзегән сугыш планын җимерүгә ирешәләр: алманнарга дошманнарын берәм-берәм җиңү мөмкин булмый, һәм алар Көнбатыш фронттагы көчләрен бераз киметергә мәҗбүр булалар. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Марнадагы_сугыш"><span id=".D0.9C.D0.B0.D1.80.D0.BD.D0.B0.D0.B4.D0.B0.D0.B3.D1.8B_.D1.81.D1.83.D0.B3.D1.8B.D1.88"></span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%B5%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Марна елгасы (бит юк)">Марнадагы</a> сугыш</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=8" title="«Марнадагы сугыш» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=8" title="Редактировать код раздела «Марнадагы сугыш»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:1_world_war.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/tt/5/5d/1_world_war.jpg" decoding="async" width="227" height="300" class="mw-file-element" data-file-width="227" data-file-height="300" /></a><figcaption>Марнадагы сугыш</figcaption></figure> <p>Бу хәл <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Франция">Франциядәге</a> сугыш операциясе барышына да йогынты ясый. Алманнарның <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B6" title="Париж">Парижны</a> төньяктан әйләнеп узарга хәлләре җитми, алар үз хәрәкәтләрен көньякка таба үзгәртергә мәҗбүр булалар һәм <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%B5%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Марна елгасы (бит юк)">Марна елгасына</a> чыгалар. Хәзер вакыйгалар <a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Француз халкы (бит юк)">французлар</a> файдасына үзгәрә. Үзенең ныгытылган районы белән <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B6" title="Париж">Париж</a> <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> армиясенең уң флангына яный. <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B6" title="Париж">Парижның</a> бөтен транспорты, аерым алганда таксилары да мобилизацияләнә. Транспорт ярдәмендә, француз армиясе частьлары бик тиз арада кирәкле урынга күчерелә. Соңрак: «<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%B5%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Марна елгасы (бит юк)">Марнада</a> җиңү яулаучылар — <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B6" title="Париж">Париж</a> шоферлары алар», — дип әйтү гадәткә керә. </p><p><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C" title="Сентябрь">Сентябрьнең</a> 5еннән алып 9ына кадәр <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Варден (бит юк)">Варден</a> белән <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B6" title="Париж">Париж</a> арасындагы тигезлекләрдә 6 <a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D0%B7_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Инглиз халкы (бит юк)">инглиз</a>-<a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Француз халкы (бит юк)">француз</a> һәм 5 <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%86_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%8B" class="mw-redirect" title="Немец халкы">алман</a> армияләре арасында бик зур сугыш хәрәкәтләре башланып китә. Бу сугышта 1,5 млн кеше катнаша. Якынча 6 мең җиңел һәм 600дән артык авыр орудиенең канонада тавышларыннан <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%B5%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Марна елгасы (бит юк)">Марна</a>, Эна һәм Маас елгаларының яр буйлары яңгырап тора. </p><p>Беренче көнне үк <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> гаскәрләренә фронтның кайбер өлешләрендә саклануга күчәргә туры килә. Һәр көн саен хәл читенләшә бара, ә <a href="/wiki/9_%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C" title="9 сентябрь">9 сентябрь</a> иртәсендә генерал Мольтке Марна елгасы аръягына күмәк чигенү турында әмер бирергә мәҗбүр була, ә шул ук көннең кичендә <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиянең</a> 5 армиясе дә ашыгыч рәвештә Эна һәм Вель елгалары аръягына чигенә башлый. </p><p><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%B5%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Марна елгасы (бит юк)">Марна елгасындагы</a> сугышның нәтиҗәсе озакка сузылган позиция саклау сугышына китерә. Ә бу хәл <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> өчен бик фаҗигале була. «Сугыш, гомумән алганда, <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%B5%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Марна елгасы (бит юк)">Марнадагы</a> сугыш йомгаклары нәтиҗәсендә оттырылды»,— дип белдерә генерал Фалькенгайн. </p><p><a href="/wiki/1914_%D0%B5%D0%BB" title="1914 ел">1914 елның</a> сентябрендә <a href="/wiki/%D0%A8%D0%B2%D0%B5%D0%B9%D1%86%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Швейцария">Швейцария</a> чикләреннән алып Эна елгасына кадәр булган территориядә дошман яклар икесе дә ирешелгән чикләрендә ныгып урнашалар, <a href="/w/index.php?title=%D0%9E%D0%BA%D0%BE%D0%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Окоп (бит юк)">окоплар</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Блиндаж (бит юк)">блиндажлар</a>, тимерчыбык ныгытмалар системасын булдыралар. Кешеләр траншеялар казый, аларны ныгыта, һөҗүм итүчеләргә бирешмәс дәрәҗәгә китерә. Көнбатыш фронтның буеннан-буена позиция саклау сугышына күчәләр. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="1914_елгы_диңгез_сугышы"><span id="1914_.D0.B5.D0.BB.D0.B3.D1.8B_.D0.B4.D0.B8.D2.A3.D0.B3.D0.B5.D0.B7_.D1.81.D1.83.D0.B3.D1.8B.D1.88.D1.8B"></span>1914 елгы диңгез сугышы</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=9" title="«1914 елгы диңгез сугышы» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=9" title="Редактировать код раздела «1914 елгы диңгез сугышы»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Коры җирдә көчләр якынча тигез булса да, диңгездә өстенлек <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> ягында саклана. </p><p><a href="/wiki/1914_%D0%B5%D0%BB" title="1914 ел">1914 елда</a> <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиянең</a> хәрби-диңгез флоты берничә кат уңышсызлыкка дучар була. Төньяк диңгездә <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Англия">Англия</a> флоты өстенлек итә, <a href="/wiki/%D0%A3%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B4%D0%B8%D2%A3%D0%B3%D0%B5%D0%B7" title="Урта диңгез">Урта диңгез</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Англия">Англия</a> һәм <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Франция">Франция</a> тарафыннан контрольдә тотыла, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россия</a> <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%B4%D0%B8%D2%A3%D0%B3%D0%B5%D0%B7" title="Кара диңгез">Кара диңгезгә</a> хуҗа була. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> һәм аның союзниклары өчен бөтен диңгезләрдә дә юл ябыла. </p><p>Сугышның беренче айларында ук инде яңа төр корал — су асты көймәләренең зур әһәмияткә ия булуы ачыклана. </p><p><a href="/wiki/1915_%D0%B5%D0%BB" title="1915 ел">1915 елның</a> февраленә кадәр <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> су асты көймәләре дошман якның линкорын, 5 крейсерын, авианосецын, канонеркасын һәм бер су асты көймәсен батыруга ирешәләр. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Италиянең_сугышка_кушылып_китүе"><span id=".D0.98.D1.82.D0.B0.D0.BB.D0.B8.D1.8F.D0.BD.D0.B5.D2.A3_.D1.81.D1.83.D0.B3.D1.8B.D1.88.D0.BA.D0.B0_.D0.BA.D1.83.D1.88.D1.8B.D0.BB.D1.8B.D0.BF_.D0.BA.D0.B8.D1.82.D2.AF.D0.B5"></span>Италиянең сугышка кушылып китүе</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=10" title="«Италиянең сугышка кушылып китүе» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=10" title="Редактировать код раздела «Италиянең сугышка кушылып китүе»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Озакка сузылган позиция саклау сугышы каршы якларны актив рәвештә яңа союзниклар эзләүгә этәрә. Сугышның башында ук нейтралитет игълан иткән илләр арасында <a href="/wiki/%D0%98%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Италия">Италия</a> дә була. Сугышка кадәр ул <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Австрия">Австрия</a>-<a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> коалициясенә керә. <a href="/wiki/%D0%98%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Италия">Италия</a> хөкүмәте, сугышка кергән өчен, ике як белән дә үзенә түләүләре хакында сатулаша башлый. Сөйләшүләр күп айларга сузыла. </p><p><a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" class="mw-redirect" title="Австро-Венгрия империясе">Австро-Венгрия</a> һәм <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> армияләре <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="Марна сугыш (бит юк)">Марнада</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0" title="Польша">Польшада</a> һәм <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Галиция">Галициядә</a> җиңелгәннән соң һәм «яшен тизлегендәге сугыш» планы барып чыкмаганы билгеле булганнан соң, <a href="/wiki/%D0%98%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Италия">Италия</a> хөкүмәте <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> ягына басарга карар кыла. Ул сугыштан соң <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> державалары аңа Балкандагы кайбер территорияләрне бирерләр дип өмет итә. <a href="/wiki/1915_%D0%B5%D0%BB" title="1915 ел">1915 елның</a> маенда <a href="/wiki/%D0%98%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Италия">Италия</a> Австро-Венгриягә сугыш игълан итә һәм сугыш хәрәкәтләрен башлап җибәрә. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Көнчыгыш_фронт"><span id=".D0.9A.D3.A9.D0.BD.D1.87.D1.8B.D0.B3.D1.8B.D1.88_.D1.84.D1.80.D0.BE.D0.BD.D1.82"></span>Көнчыгыш фронт</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=11" title="«Көнчыгыш фронт» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=11" title="Редактировать код раздела «Көнчыгыш фронт»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> хәрби идарәсе, озакка сузылган позиция саклау сугышыннан котылу өчен, операцияләрнең үзәген Көнчыгыш фронтка күчерергә карар кыла. <a href="/wiki/1915_%D0%B5%D0%BB" title="1915 ел">1915 елның</a> <a href="/w/index.php?title=2_%D0%BC%D0%B0%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="2 мае (бит юк)">2 маенда</a> алманнар Горлица һәм <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%BD%D1%83%D0%B2" title="Тарнув">Тарново</a> арасындагы рус фронтын өзәләр. Июль аенда алар <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0" title="Польша">Польша</a> һәм <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Литва">Литвада</a> зур һөҗүм башлыйлар. <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82" title="Август">Августта</a> <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Варшава">Варшава</a> бирелә. Рус гаскәрләре алманнарның һөҗүмен туктаталар. Монда, Көнбатыштагы кебек үк, позиция саклау сугышы башлана. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Химик_сугышы"><span id=".D0.A5.D0.B8.D0.BC.D0.B8.D0.BA_.D1.81.D1.83.D0.B3.D1.8B.D1.88.D1.8B"></span><a href="/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Химия">Химик</a> сугышы</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=12" title="«Химик сугышы» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=12" title="Редактировать код раздела «Химик сугышы»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/1915_%D0%B5%D0%BB" title="1915 ел">1915 елда</a> Көнбатыш фронт <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> өчен мөһим булмый. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> гаскәрләренең актив операцияләре <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Бельгия">Бельгиядә</a> Ипр шәһәре янындагы һөҗүм хәрәкәтләре белән чикләнә. </p><p>Бирегә бик зур саклык белән алманнар күп санлы баллоннар китерәләр һәм аларны 6 км озынлыктагы фронт буйлап урнаштыралар. <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%BE%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Баллон (бит юк)">Баллоннарда</a> тончыктыргыч газ — <a href="/wiki/%D0%A5%D0%BB%D0%BE%D1%80" title="Хлор">хлор</a> була. <a href="/wiki/22_%D0%B0%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="22 апрель">22 апрельдә</a>, инглиз-француз позицияләре ягына искән уңай җилне көтеп алып, махсус куелган алман офицерлары газ баллоннарының краннарын ачалар, ә үзләре саклагыч маскалар — респираторлар кияләр. Һөҗүм районындагы бөтен алман солдатлары шундый ук респираторлар белән тәэмин ителә. Кыр буйлап баллоннардан акрын гына яшькелт-сары томан агыла башлый, ул зәңгәрсу-ак болытка әйләнә. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B7" class="mw-redirect" title="Газ">Газ</a> атакасы нәтиҗәсендә 15 мең кеше сафтан чыгарыла, аларның 5 меңе һәлак була. </p><p><a href="/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Химия">Химик</a> матдәләр сугышучы якларның һәрберсе тарафыннан кулланыла башлый. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Болгариянең_сугышка_керүе"><span id=".D0.91.D0.BE.D0.BB.D0.B3.D0.B0.D1.80.D0.B8.D1.8F.D0.BD.D0.B5.D2.A3_.D1.81.D1.83.D0.B3.D1.8B.D1.88.D0.BA.D0.B0_.D0.BA.D0.B5.D1.80.D2.AF.D0.B5"></span><a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Болгария">Болгариянең</a> сугышка керүе</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=13" title="«Болгариянең сугышка керүе» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=13" title="Редактировать код раздела «Болгариянең сугышка керүе»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Сугышның башында ук <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Болгария">Болгария</a> хөкүмәте «нейтралитет» игълан итә һәм <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> блогын яклау хакында килешә. <a href="/wiki/1915_%D0%B5%D0%BB" title="1915 ел">1915 елда</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Австрия">Австрия</a>-<a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> гаскәрләре Көнчыгыш фронтта уңышка ирешкәч, <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Болгария">Болгария</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антантага</a> каршы сугышка керергә карар кыла. Моның өчен аңа күрше дәүләтләрнең кайбер территорияләрен вәгъдә итәләр. <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D2%AF%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B5%D0%BA_%D1%81%D0%BE%D1%8E%D0%B7%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дүртлек союзы (бит юк)">Дүртлек союзы</a> барлыкка килә. Аңа Германия, <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" class="mw-redirect" title="Австро-Венгрия империясе">Австро-Венгрия</a>, <a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B8%D1%8F" title="Төркия">Төркия</a> һәм <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Болгария">Болгария</a> керә. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="1915_елгы_диңгез_сугышы"><span id="1915_.D0.B5.D0.BB.D0.B3.D1.8B_.D0.B4.D0.B8.D2.A3.D0.B3.D0.B5.D0.B7_.D1.81.D1.83.D0.B3.D1.8B.D1.88.D1.8B"></span>1915 елгы диңгез сугышы</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=14" title="«1915 елгы диңгез сугышы» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=14" title="Редактировать код раздела «1915 елгы диңгез сугышы»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Алман су асты флотының <a href="/wiki/1915_%D0%B5%D0%BB" title="1915 ел">1915 елгы</a> хәрәкәтләре, башлыча, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%8B%D0%B9%D0%BA_%D0%B4%D0%B8%D2%A3%D0%B3%D0%B5%D0%B7%D0%B5" title="Балтыйк диңгезе">Балтыйк диңгезендәге</a> зур булмаган операцияләр белән чикләнә. Әмма шул ук вакытта <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> су асты сугышын киңәйтә. <a href="/wiki/1915_%D0%B5%D0%BB" title="1915 ел">1915 елның</a> февралендә <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B8%D0%BB%D2%BB%D0%B5%D0%BB%D0%BC_II&action=edit&redlink=1" class="new" title="Вилһелм II (бит юк)">Вилһелм II</a> түбәндәгечә язылган указга кул куя: «<a href="/wiki/%D0%91%D3%A9%D0%B5%D0%BA%D0%B1%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Бөекбритания">Бөекбритания</a> һәм <a href="/wiki/%D0%98%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D1%8F" title="Ирландия">Ирландия</a> тирәсендәге сулар (бөтен <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Англия">Англия</a> каналын кертеп) сугыш зонасында дип игълан ителә. <a href="/wiki/18_%D1%84%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C" title="18 февраль">18 февральдән</a> сугыш зонасына кергән теләсә нинди сәүдә корабы юк ителәчәк». Шәфкатьсез пиратлык сугышы башлана. Алман су асты көймәләре бернинди кисәтүсез хәтта нейтраль илләрнең дә сәүдә корабларын батыра башлыйлар. <a href="/wiki/1915_%D0%B5%D0%BB" title="1915 ел">1915 елның</a> 7 маенда алман су асты көймәсе <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Англия">Англиянең</a> <a href="/w/index.php?title=%C2%AB%D0%9B%D1%83%D0%B7%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%C2%BB_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%85%D0%BE%D0%B4%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="«Лузитания» пароходы (бит юк)">«Лузитания» пароходын</a> батыра. Андагы 2 мең пассажирның җиде йөз алтмыш дүртесе генә коткарыла. 1195 кеше (алар арасында — 286 хатын-кыз, 94 бала) һәлак була. </p><p>Бернинди чикләүләрсез алып барылган су асты сугышы <a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D1%88%D0%BC%D0%B0_%D0%A8%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B" title="Америка Кушма Штатлары">Америка Кушма Штатларының</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> белән сәүдә итүенә комачаулык иткәнгә, АКШ хөкүмәте, "Лузитания"нең батырылуын сылтау итеп, су асты сугышын туктатуны таләп итә. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> хәрби идарәсе юл куярга мәҗбүр була. Пассажир корабларын кисәтүсез батырмаска дигән әмер бирелә. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Сугыш_һәм_икътисад"><span id=".D0.A1.D1.83.D0.B3.D1.8B.D1.88_.D2.BB.D3.99.D0.BC_.D0.B8.D0.BA.D1.8A.D1.82.D0.B8.D1.81.D0.B0.D0.B4"></span>Сугыш һәм икътисад</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=15" title="«Сугыш һәм икътисад» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=15" title="Редактировать код раздела «Сугыш һәм икътисад»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Миллионлаган кешеләрнең армиягә һәм сугыш хаҗәтләрен үтәүгә алынуы эшче кулларның җитешмәвенә һәм чимал, азык-төлек, киң кулланылыш товарларының кинәт кимүенә китерә. </p><p>Сугышучы дәүләтләрнең берсе дә фронт һәм тыл хаҗәтләрен тулысынча канәгатьләндерә алмый. Сугышта катнашучы илләрнең хөкүмәтләре бөтен халык хуҗалыгын сугыш мәнфәгатьләренә буйсындыралар. Шушы максатлардан чыгып, промышленностьның һәм бөтен хуҗалык тормышының дәүләт тарафыннан көйләнүе кертелә. Чимал запаслары дәүләтнең ныклы күзәтчелеге астына алына. Хәрби предприятиеләрне эшчеләр белән тәэмин итү өчен, сугышучы дәүләтләр гомуми хезмәт йөкләмәсе кертәләр. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Верден_иттарткычы"><span id=".D0.92.D0.B5.D1.80.D0.B4.D0.B5.D0.BD_.D0.B8.D1.82.D1.82.D0.B0.D1.80.D1.82.D0.BA.D1.8B.D1.87.D1.8B"></span>Верден иттарткычы</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=16" title="«Верден иттарткычы» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=16" title="Редактировать код раздела «Верден иттарткычы»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg/210px-British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg" decoding="async" width="210" height="148" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg/315px-British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg/420px-British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg 2x" data-file-width="5451" data-file-height="3834" /></a><figcaption>Британ гаскәрләре</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:EasternFront1917.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/EasternFront1917.jpg/250px-EasternFront1917.jpg" decoding="async" width="250" height="382" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/EasternFront1917.jpg/375px-EasternFront1917.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/EasternFront1917.jpg/500px-EasternFront1917.jpg 2x" data-file-width="620" data-file-height="948" /></a><figcaption>Көнчыгыш фронт</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/1916_%D0%B5%D0%BB" title="1916 ел">1916 ел</a> башында да әле сугышның һаман дәвам итүе <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германияне</a> котылгысыз һәлакәт алдына куя. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиянең</a> генераль штабы моны бик яхшы аңлый. Ил эчендә ризасызлык җәелә. </p><p>Әмма <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антантага</a> каршы хәлиткеч һөҗүмне кайда ясарга? Үткән ел моның Көнчыгышта мөмкин түгеллеген күрсәтте. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> янәдән Көнбатышка таба борылырга мәҗбүр була. </p><p>Бөтен фронт буйлап гомуми операция уздыру өчен аның инде көче җитми. Шушыннан соң алман сәргаскәрлеге французларның иң йомшак сакланган урыннарына һөҗүм ясарга дигән карарга килә. </p><p><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%BD_(%D1%88%D3%99%D2%BB%D3%99%D1%80)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Верден (шәһәр) (бит юк)">Верден</a> — <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Французлар">француз</a> саклану чылбырының иң мөһим өлеше — шундый урын була. <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BB%D0%B0%D1%80" class="mw-redirect" title="Немецлар">Алман</a> генштабы фикеренчә, монда француз дивизияләрен «тегермәндә тартырга» мөмкин булачак. </p><p><a href="/wiki/1916_%D0%B5%D0%BB" title="1916 ел">1916 елның</a> <a href="/w/index.php?title=21_%D1%84%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="21 феврале (бит юк)">21 февралендә</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%BD_(%D1%88%D3%99%D2%BB%D3%99%D1%80)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Верден (шәһәр) (бит юк)">Верден</a> янында бик көчле «һөҗүм йодрыгы» туплап, <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BB%D0%B0%D1%80" class="mw-redirect" title="Немецлар">алман</a> армиясе һөҗүмгә күчә. Алманнарның авыр артиллериясе, <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Французлар">француз</a> позицияләренә моңарчы күрелмәгән корыч, чуен һәм шартлагыч матдәләр яудырып, фронтның бөтен участокларын утка тота. Берничә сәгать эчендә сугыш барган урын бөтенләй үзгәрә. Авыллар җир белән тигезләнә. Күптән түгел генә урманнар шаулап утырган җирдә ауган кәүсәләрдән, сынган агачлардан өелгән әллә нинди мәхшәр күренеш барлыкка килә. Авыр снарядлар төшүдән ясалган чокырлар бу җирне буш Ай өслегенә охшатып калдыралар. </p><p><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> гаскәрләре, француз дивизияләренең көчле каршылыгын сындыра-сындыра, акрынлык белән, әмма тайпылышсыз <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%BD_(%D1%88%C9%99%D2%BB%C9%99%D1%80)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Верден (шəһəр) (бит юк)">Верденга</a> таба хәрәкәт итәләр. Кайбер <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BB%D0%B0%D1%80" class="mw-redirect" title="Немецлар">алман</a> солдатлары кулларында дистә метрга кадәр ут чәчә алучы баллоннар тотканнар. Бу <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%82%D1%87%D3%99%D1%87%D0%BA%D0%B5%D1%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Утчәчкеч (бит юк)">утчәчкеч</a> (огнемет) сугыш кырында яңа корал була. <a href="/wiki/1916_%D0%B5%D0%BB" title="1916 ел">1916 елның</a> <a href="/w/index.php?title=25_%D1%84%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="25 феврале (бит юк)">25 февралендә</a> алман гаскәрләре крепостьта һәм бөтен тирәлектә өстенлек итүче <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%83%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%BD_%D1%84%D0%BE%D1%80%D1%82%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дуомон форты (бит юк)">Дуомон фортын</a> алалар. <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Французлар">Француз</a> саклануының өзелү куркынычы туа. </p><p><a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Франция">Франция</a> өчен авыр бу көннәрдә <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Французлар">француз</a> сәргаскәрлеге фронтта һәлакәт булдырмау өчен ашыгыч чаралар күрә. Илнең бөтен почмакларыннан Верденга хәрби көчләр агыла. Яңа гаскәрләр һәм сугыш коралларын ташу өчен актив рәвештә автомобильләр кулланыла. Хәрәкәт иртән дә, кичен дә туктап тормый. Берничә секунд саен юл буйлап машина уза. Дошман снарядларыннан ваткаланган шоссе мондый киеренке хәрәкәтне авырлык белән күтәрә. Март ахырында җепшек көннәр башлана һәм юл бөтенләй үтеп чыга алмаслык хәлгә килә, әмма аны һәрчак төзәтеп, ныгытып торалар. Бу юл крепостьны саклаучылар өчен котылу юлы була. Алар аны «изге юл» дип, ә солдатлар «җәннәт юлы» дип атыйлар. Чөнки ул көрәш шавы тынып тормаган урынга илтә. </p><p><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%BD_(%D1%88%D3%99%D2%BB%D3%99%D1%80)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Верден (шәһәр) (бит юк)">Верден</a> <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Французлар">француз</a> солдатларының ныклыгы символына әйләнә. </p><p><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%BD_(%D1%88%D3%99%D2%BB%D3%99%D1%80)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Верден (шәһәр) (бит юк)">Верден</a> янында аяусыз сугышлар барган көннәрдә <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Французлар">француз</a> сәргаскәрлеге <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россиягә</a> ярдәм сорап мөрәҗәгать итә. </p><p><a href="/wiki/1916_%D0%B5%D0%BB" title="1916 ел">1916 елның</a> мартында <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Руслар">рус</a> армиясе <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%87%D1%8C_%D0%BA%D2%AF%D0%BB%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Нарочь күле (бит юк)">Нарочь күле</a> янында <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> гаскәрләренә каршы һөҗүм башлый. Бу операция <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80" title="Алманнар">алман</a> армиясе сәргаскәрлеген <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%BD_(%D1%88%D3%99%D2%BB%D3%99%D1%80%D0%B5)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Верден (шәһәре) (бит юк)">Верден</a> янында һөҗүмне вакытлыча туктатып торырга мәҗбүр итә. <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Франция">Франция</a> күптән көтелгән хәл алуга ирешә. </p><p><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%BD_(%D1%88%D3%99%D2%BB%D3%99%D1%80%D0%B5)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Верден (шәһәре) (бит юк)">Верден</a> янындагы сугыш озакка сузылган авыр көрәшкә әйләнә. Бөтен <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82" title="Март">март</a> һәм <a href="/wiki/%D0%90%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Апрель">апрель</a> буена туктаусыз сугыш бара. Өзлексез <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D1%82%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Артиллерия (бит юк)">артиллерия</a> дуэле дәвам итә, <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%83%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Пулемет (бит юк)">пулеметлар</a> шатырдый, мылтык тавышлары яңгырый, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%83%D0%BB_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кул гранаталары (бит юк)">кул гранаталары</a> шартлый, <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B8%D0%BD%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Мина (бит юк)">миналар</a> гөрселди. <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%BD_(%D1%88%D3%99%D2%BB%D3%99%D1%80)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Верден (шәһәр) (бит юк)">Верден</a> районы тәмугка әйләнә. Ул үлем һәм дәһшәт символы итеп кабул ителә. </p><p>Ике як та бик зур югалтуларга дучар була, һәм сугышка яңадан-яңа частьлар кертелә. <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Французлар">Француз</a> сәргаскәрлеге, башка фронтлардан дивизия арты дивизияне алып, Верден янына җибәрә. Дивизия исә анда бик тиз хәлсезләнә һәм тылга җибәрелә, ә аның урынына яңасы китерелә. Алман генералы Людендорф болай дип яза: «<a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%BD_(%D1%88%D3%99%D2%BB%D3%99%D1%80)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Верден (шәһәр) (бит юк)">Верден</a> безнең күп каныбызны суырды. Безнең һөҗүм итүче частьларыбызның хәле көннән-көн начарая бара иде. Эчкәрәк, чокыр-чакырланып беткән кырга ераграк кергән саен, безнең солдатлар сугышлардан гына түгел, ә яңадан басып алынган участокларда калудан һәм бөтенләе белән бушап калган киң полосалар аша алып барылган тәэмин ителеш кыенлыгыннан да азапландылар, шулай итеп аларның көчләре һаман кими барды». Верден <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиянең</a> көчен суыручы кан саркып торган ярага әверелә. </p><p><a href="/w/index.php?title=%D0%9E%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C_%D0%B0%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Октябрь ае (бит юк)">Октябрь аенда</a> 400 <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Французлар">француз</a> батареясы <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BB%D0%B0%D1%80" class="mw-redirect" title="Немецлар">немецларның</a> урнашкан җирләренә давыллы ут ачалар. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> армиясе позицияләре җир белән тигезләнә. <a href="/wiki/%D0%94%D0%B5%D0%BA%D0%B0%D0%B1%D1%80%D1%8C" title="Декабрь">Декабрьдә</a> <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Французлар">французлар</a> <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BB%D0%B0%D1%80" class="mw-redirect" title="Немецлар">немецларның</a> <a href="/wiki/%D0%A4%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C" title="Февраль">февральдәге</a> һөҗүмнәренә кадәрге торышларына кире кайтаралар. </p><p>«Верден иттарткычы» юк ителә. Германия — 600 мең, ә Франция 360 мең кешесен югалта. </p><p>Ун айга сузылган бу гигант көрәш канкойгыч, мәгънәсез сугыш символына әверелә. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Брусиловның_фронтны_өзүе"><span id=".D0.91.D1.80.D1.83.D1.81.D0.B8.D0.BB.D0.BE.D0.B2.D0.BD.D1.8B.D2.A3_.D1.84.D1.80.D0.BE.D0.BD.D1.82.D0.BD.D1.8B_.D3.A9.D0.B7.D2.AF.D0.B5"></span>Брусиловның фронтны өзүе</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=17" title="«Брусиловның фронтны өзүе» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=17" title="Редактировать код раздела «Брусиловның фронтны өзүе»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Май аенда <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" class="mw-redirect" title="Австро-Венгрия империясе">Австро-Венгрия</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Трентино (бит юк)">Трентино</a> янында һөҗүмгә күчә һәм <a href="/wiki/%D0%98%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Италия">Италия</a> армиясен бик зур җиңелүгә дучар итә. <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> яңадан <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россиягә</a> ярдәм сорап мөрәҗәгать итәргә мәҗбүр була. </p><p><a href="/wiki/1916_%D0%B5%D0%BB" title="1916 ел">1916 елның</a> <a href="/wiki/4_%D0%B8%D1%8E%D0%BD%D1%8C" title="4 июнь">4 июнендә</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%B9_%D0%91%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2" title="Алексей Брусилов">генерал Брусилов</a> җитәкчелегендәге <a href="/wiki/%D0%9A%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F%D0%BA-%D0%9A%D3%A9%D0%BD%D0%B1%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%88_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_(%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B)" title="Көньяк-Көнбатыш фронт (Беренче бөтендөнья сугышы)">Көньяк-Көнбатыш фронт</a> гаскәрләре Австро-Венгрия армиясенә каршы зур һөҗүмгә күчәләр. Бу һөҗүм тарихка Брусиловның фронтны өзүе дигән атама белән кереп кала һәм 1914—1918 еллардагы бөтендөнья сугышының күренекле вакыйгаларыннан берсе булып тора. </p><p>Австро-Венгрия гаскәрләре, орудиеләрен, сугыш коралларын, кыйммәтле хәрби мөлкәтләрен ташлап, тәртипсез рәвештә чигенәләр. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиянең</a> ярдәменнән башка <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%B0%D0%B1%D1%81%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Габсбург империясе (бит юк)">Габсбург империясенең</a> җимереләчәге көн кебек ачык була. Үзенең булдыксыз союзнигын коткару өчен, алман сәргаскәрлеге Көнбатыш фронттан 11 дивизиясен ала. <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%BD_(%D1%88%D3%99%D2%BB%D3%99%D1%80)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Верден (шәһәр) (бит юк)">Верден</a> янындагы һөҗүм туктатыла. Искиткеч авыр көннәрдә Верденны саклаучыларга Көнчыгыштан ярдәм килә. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Соммадагы_сугыш"><span id=".D0.A1.D0.BE.D0.BC.D0.BC.D0.B0.D0.B4.D0.B0.D0.B3.D1.8B_.D1.81.D1.83.D0.B3.D1.8B.D1.88"></span>Соммадагы сугыш</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=18" title="«Соммадагы сугыш» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=18" title="Редактировать код раздела «Соммадагы сугыш»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg/200px-British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg" decoding="async" width="200" height="141" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg/300px-British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg/400px-British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg 2x" data-file-width="5451" data-file-height="3834" /></a><figcaption>Соммадагы сугыш</figcaption></figure> <p>Брусиловның фронтны өзүе <a href="/wiki/1916_%D0%B5%D0%BB" title="1916 ел">1916 елның</a> <a href="/wiki/1_%D0%B8%D1%8E%D0%BB%D1%8C" title="1 июль">1 июлендә</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BE%D0%BC%D0%BC%D0%B0_%D0%B5%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сомма елгасы (бит юк)">Сомма елгасында</a> инглиз-француз армиясенең контрһөҗүме өчен шартлар тудыра. Баштарак инглиз-француз гаскәрләре, көтелмәгәнлек элементы һәм артиллериянең көчле ярдәме нәтиҗәсендә, уңышка ирешәләр. Әмма бу уңышлы һөҗүм алга таба дәвам иттерелми, моннан файдаланып, <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> сәргаскәрлеге резерв китерергә өлгерә һәм союз-никларның алга баруын тоткарлауга ирешә. Операция тәмам көчсезләнгәнгә кадәр алып барылачак озакка сузылган сугыш характерын ала. <a href="/wiki/15_%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C" title="15 сентябрь">15 сентябрьдә</a> окопларда утыручы немец солдатларының пулемет уты яудыручы моңарчы күрелмәгән тимер машиналарны күреп котлары оча. Болар әле камил булмаган, артык зур һәм авыр, акрын кыймылдаучы беренче танклар була. <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BD%D0%BA" title="Танк">Танклар</a> бик мөһим берничә пунктны, моңа кадәр 35 көн буена инглизләр ала алмаган урыннарны яулыйлар. Әмма шулай да, сугыш сыйфатлары бик түбән булган бу танклар бөтен операциянең нәтиҗәсенә йогынты ясый алмыйлар. </p><p>Ноябрь ахырына сугыш тәмам тына. Ике якның гомуми югалтулары 1 млн 300 мең кешегә җитә. Һөҗүм итүчеләр 200 км² территорияне басып алалар. </p><p><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> гаскәрләренең бик көчле ныгытылган саклану сызыгын өзеп булмаса да, <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BE%D0%BC%D0%BC%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сомма (бит юк)">Соммадагы</a> сугыш хәрби хәрәкәтләр үстерелешенә йогынты ясамый калмый. Ул немецларны Верден янындагы һөҗүмнәрдән баш тартырга мәҗбүр итә һәм, Брусиловның фронтны өзүе белән бергә, кампаниянең бөтен барышында <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> державалары файдасына борылыш тудыра. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ютландия_диңгез_сугышы"><span id=".D0.AE.D1.82.D0.BB.D0.B0.D0.BD.D0.B4.D0.B8.D1.8F_.D0.B4.D0.B8.D2.A3.D0.B3.D0.B5.D0.B7_.D1.81.D1.83.D0.B3.D1.8B.D1.88.D1.8B"></span>Ютландия диңгез сугышы</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=19" title="«Ютландия диңгез сугышы» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=19" title="Редактировать код раздела «Ютландия диңгез сугышы»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1916 елда <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F%D0%BA_%D0%B4%D0%B8%D2%A3%D0%B3%D0%B5%D0%B7%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Төньяк диңгезе (бит юк)">Төньяк диңгездә</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Англия">Англия</a> һәм <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> флотлары арасында сугыш барышында бердәнбер бик зур диңгез сугышы була. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> диңгез сәргаскәрлеге <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Англия">Англия</a> флотын өлешләп юкка чыгару уе белән операция әзерли. <a href="/wiki/1916_%D0%B5%D0%BB" title="1916 ел">1916 елның</a> <a href="/wiki/31_%D0%BC%D0%B0%D0%B9" title="31 май">31 май</a> — <a href="/wiki/1_%D0%B8%D1%8E%D0%BD%D1%8C" title="1 июнь">1 июнендә</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%AE%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ютландия (бит юк)">Ютландия</a> яры янында ике флотның да крейсер эскадралары бәрелешә. Инглизләрнең көче зуррак булу сәбәпле, <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> флоты җитәкчесе <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BB_%D0%A8%D0%B5%D0%B5%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Адмирал Шеер (бит юк)">адмирал Шеер</a> бик ашыгыч рәвештә үз базаларына чигенергә мәҗбүр була. </p><p>Сугышта инглизләр — 14, ә немецлар 11 кораб югалта, шуңа карамастан сугыш барыбер Англия файдасына тәмамлана. Ютландия сугышыннан соң немецлар диңгез блокадасын өзү турында хыяллана да алмыйлар. Сугыш ахырына кадәр Германиянең төп көчләре ачык диңгездә башка күренмиләр. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Румыниянең_сугышка_керүе"><span id=".D0.A0.D1.83.D0.BC.D1.8B.D0.BD.D0.B8.D1.8F.D0.BD.D0.B5.D2.A3_.D1.81.D1.83.D0.B3.D1.8B.D1.88.D0.BA.D0.B0_.D0.BA.D0.B5.D1.80.D2.AF.D0.B5"></span>Румыниянең сугышка керүе</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=20" title="«Румыниянең сугышка керүе» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=20" title="Редактировать код раздела «Румыниянең сугышка керүе»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Көньяк-Көнбатыш фронтта русларның җиңүләре йогынтысында <a href="/wiki/1916_%D0%B5%D0%BB" title="1916 ел">1916 елның</a> 28 августында <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D0%BC%D1%8B%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Румыния">Румыния</a> дә <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> ягыннан сугышка керә. <a href="/wiki/%D0%91%D2%AF%D0%BA%D1%80%D3%99%D1%88" class="mw-redirect" title="Бүкрәш">Бүкрәштә</a> төзелгән яшерен килешү буенча <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> илләре <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D0%BC%D1%8B%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Румыния">Румыниягә</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Трансильвания">Трансильванияне</a>, Буковинаның бер өлешен һәм Банатны бирергә вәгъдә итәләр. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="«Солдат_сугыштан_туйды»"><span id=".C2.AB.D0.A1.D0.BE.D0.BB.D0.B4.D0.B0.D1.82_.D1.81.D1.83.D0.B3.D1.8B.D1.88.D1.82.D0.B0.D0.BD_.D1.82.D1.83.D0.B9.D0.B4.D1.8B.C2.BB"></span>«Солдат сугыштан туйды»</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=21" title="««Солдат сугыштан туйды»» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=21" title="Редактировать код раздела ««Солдат сугыштан туйды»»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/1916_%D0%B5%D0%BB" title="1916 ел">1916 ел</a> ахыры беренче бөтендөнья сугышы барышында борылыш моменты була. Сугышучы илләрнең барысында да чимал һәм азык-төлек ресурслары бик нык ярлылана. Рус армиясенең хәлен сурәтләп, <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB_%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="Генерал Краснов (бит юк)">генерал Краснов</a> түбәндәгечә яза: «Солдат сугыштан туйды, окоп тормышыннан да тәмам гарык булды, аны үз йорты сагындыра иде… Солдат бары бер сүзне генә ишетергә теләде һәм бары шул сүзне генә көтте, бу сүз „тынычлык“ иде». <a href="/wiki/1916_%D0%B5%D0%BB" title="1916 ел">1916 елда</a> рус армиясендә һөҗүмгә барудан баш тарту, бик үзәкләренә үткән офицерларны үтерү, дошман як солдатлары белән дуслашу, ә кайбер очракларда солдатларның восстание күтәрүләре кебек күренешләр шактый еш кабатланып тора. Башка илләрдә дә эшчеләр хәрәкәтләре һәм сугышка каршы хәрәкәтләр җәелеп китә. Франциядәге хәлләр торышын сурәтләп, президент Пуанкаре: «<a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B6" title="Париж">Париж</a> халкы арасында һәр җирдә шомлы рух халәте сизелә. Забастовкалар башланды. Без һәр көн саен шундый борчулар белән яшибез», — дип яза. </p><p>Сугышның ахыры күренмәү, туган йортларын, гаиләләрен сагыну солдатларны корал ташлауга, армиядән качуга, кичәге дошман белән дуслашуга этәрә. </p><p>Ул чакта немец генераль штабының башлыгы вазифасын Гинденбург башкара, ә аның ярдәмчесе урынында Люден-дорф дигән кеше утыра. Алар нинди генә юллар белән булса да җиңү яуларга омтылучы хәрби партияне җитәклиләр. Гинденбург: «Сугыш миңа су белән дәвалану шикелле үк килешә», — дип әйтә торган була. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="«Без_хәтта_йомычканы_да_батырачакбыз»"><span id=".C2.AB.D0.91.D0.B5.D0.B7_.D1.85.D3.99.D1.82.D1.82.D0.B0_.D0.B9.D0.BE.D0.BC.D1.8B.D1.87.D0.BA.D0.B0.D0.BD.D1.8B_.D0.B4.D0.B0_.D0.B1.D0.B0.D1.82.D1.8B.D1.80.D0.B0.D1.87.D0.B0.D0.BA.D0.B1.D1.8B.D0.B7.C2.BB"></span>«Без хәтта йомычканы да батырачакбыз»</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=22" title="««Без хәтта йомычканы да батырачакбыз»» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=22" title="Редактировать код раздела ««Без хәтта йомычканы да батырачакбыз»»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/1916_%D0%B5%D0%BB" title="1916 ел">1916 ел</a> ахырында <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> хөкүмәте тынычлык турында сөйләшүләр тәкъдиме белән чыгарга уйлый. Әмма <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D2%AF%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B5%D0%BA_%D1%81%D0%BE%D1%8E%D0%B7%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дүртлек союзы (бит юк)">Дүртлек союзының</a> тәкъдимен кире кага. </p><p>Тынычлык турындагы килешүләр һәм <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антантаның</a> урталай бүленүенә өметләрнең акланмавы <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиядә</a> милитаристлар йогынтысын көчәйтә. Алар чикләнмәгән су асты сугышын яңартып җибәрәләр. Чикләнмәгән су асты сугышы тарафдарлары: «Без <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Англия">Англия</a> ягына йөзеп барган йомычканы да батырачакбыз», — дип белдерәләр. Союзникларның тоннаж югалтуы бик нык арта, <a href="/wiki/1917_%D0%B5%D0%BB" title="1917 ел">1917 елның</a> язында бу югалтулар иң югары ноктасына җитә. Әмма немец су асты көймәләре үзләре дә бик зур югалтулар кичерәләр. <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> илләрендә суднолар төзү эше киң колач ала. Әмма аяусыз су асты сугышы белән генә сугышта җиңү мөмкин булмый. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Америка_Кушма_Штатларының_сугышка_керүе"><span id=".D0.90.D0.BC.D0.B5.D1.80.D0.B8.D0.BA.D0.B0_.D0.9A.D1.83.D1.88.D0.BC.D0.B0_.D0.A8.D1.82.D0.B0.D1.82.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.8B.D0.BD.D1.8B.D2.A3_.D1.81.D1.83.D0.B3.D1.8B.D1.88.D0.BA.D0.B0_.D0.BA.D0.B5.D1.80.D2.AF.D0.B5"></span>Америка Кушма Штатларының сугышка керүе</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=23" title="«Америка Кушма Штатларының сугышка керүе» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=23" title="Редактировать код раздела «Америка Кушма Штатларының сугышка керүе»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Trencheswwi2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Trencheswwi2.jpg/300px-Trencheswwi2.jpg" decoding="async" width="300" height="223" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Trencheswwi2.jpg/450px-Trencheswwi2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Trencheswwi2.jpg/600px-Trencheswwi2.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="595" /></a><figcaption>Көнбатыш фронтында окоплары</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиянең</a> чикләнмәгән су асты сугышы игълан итүен <a href="/wiki/%D0%90%D0%9A%D0%A8" class="mw-redirect" title="АКШ">АКШ</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> ягыннан сугышка керү өчен сылтау буларак файдалана. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> хөкүмәте <a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D1%88%D0%BC%D0%B0_%D0%A8%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B" title="Америка Кушма Штатлары">Америка Кушма Штатларына</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Англия">Англиягә</a> атнага бары бер тапкыр һәм бары бер корабль генә җибәрергә рөхсәт бирә, анысы да катгый рәвештә куелган рәсми тәртипләрне (билгеле бер маршрут, корабның тиешле төскә буялуы) үтәгәндә генә мөмкин була. </p><p>Бу хәл <a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect mw-disambig" title="Америка">Америкада</a> ризасызлык китереп чыгара һәм ил хөкүмәтенә сугыш файдасына иҗтимагый фикер әзерләүне җиңеләйтә. <a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect mw-disambig" title="Америка">Америкада</a>: «Безнең илебез әмер алды… Безгә атнага бер мәртәбә зебр кебек итеп буялган бер корабка лицензия бирәләр… Әйтерсең лә <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> армияләре безнең <a href="/wiki/%D0%90%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BA_%D0%BE%D0%BA%D0%B5%D0%B0%D0%BD%D1%8B" class="mw-redirect" title="Атлантик океаны">Атлантик океаннан</a> алып <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%8B%D0%BD_%D0%BE%D0%BA%D0%B5%D0%B0%D0%BD%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тын океаны (бит юк)">Тын океанга</a> кадәр бөтен җиребезне басып алганнар», — дигән сүзләр ишетелә. <a href="/wiki/1917_%D0%B5%D0%BB" title="1917 ел">1917 елның</a> <a href="/wiki/3_%D1%84%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C" title="3 февраль">3 февралендә</a> <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиянең</a> чикләнмәгән су асты сугышы игълан итүенә каршы <a href="/wiki/%D0%90%D0%9A%D0%A8" class="mw-redirect" title="АКШ">АКШ</a> аның белән барлык дипломатик бәйләнешләрен дә өзә. </p><p><a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D1%88%D0%BC%D0%B0_%D0%A8%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B" title="Америка Кушма Штатлары">Америка Кушма Штатларының</a> хаким даирәләре <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россиянең</a> сугыштан чыгуы һәм шуның нәтиҗәсендә <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антантаның</a> көчсезләнүеннән куркалар (бу вакытта <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россиядә</a> <a href="/wiki/%D0%A4%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%8E%D1%86%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" class="mw-redirect" title="Февраль революциясе">Февраль революциясе</a> узган һәм самодержавие бәреп төшерелгән була). <a href="/wiki/1917_%D0%B5%D0%BB" title="1917 ел">1917 елның</a> <a href="/wiki/6_%D0%B0%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="6 апрель">6 апрелендә</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D0%B3%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%81%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Америка Конгрессы (бит юк)">Америка Конгрессы</a>, күпчелек тавыш белән, <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиягә</a> сугыш игълан итәргә дигән карар чыгара. Сугыш икән, димәк, <a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D1%88%D0%BC%D0%B0_%D0%A8%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B" title="Америка Кушма Штатлары">Америка Кушма Штатларыннан</a> да искиткеч зур икътисади, хәрби һәм сәяси көч таләп ителәчәк дигән сүз. Президент Вильсон <a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect mw-disambig" title="Америка">Америка</a> «соңгы солдатына һәм соңгы <a href="/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Доллар">долларына</a>» чаклы сугышачак дип белдерә. Бер елдан соң Көнбатыш фронтта инде 2 млн <a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect mw-disambig" title="Америка">Америка</a> солдаты һәм офицеры катнаша. </p><p><a href="/wiki/%D0%90%D0%9A%D0%A8" class="mw-redirect" title="АКШ">АКШтан</a> соң <a href="/wiki/%D0%9A%D1%83%D0%B1%D0%B0" title="Куба">Куба</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D0%B0" title="Панама">Панама</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Бразилия">Бразилия</a>, <a href="/wiki/%D0%93%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0" title="Гватемала">Гватемала</a>, <a href="/wiki/%D2%BA%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%83%D1%80%D0%B0%D1%81" title="Һондурас">Һондурас</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B3%D1%83%D0%B0" title="Никарагуа">Никарагуа</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%83" title="Перу">Перу</a>, <a href="/wiki/%D0%A3%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D0%B9" title="Уругвай">Уругвай</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0-%D0%A0%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Коста-Рика">Коста-Рика</a> һәм <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B8%D1%82%D0%B8" class="mw-disambig" title="Гаити">Гаити</a> да <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиягә</a> сугыш игълан итәләр. <a href="/wiki/1917_%D0%B5%D0%BB" title="1917 ел">1917 елның</a> <a href="/wiki/14_%D0%B0%D0%B2%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82" title="14 август">14 августында</a> союзниклар ягыннан <a href="/wiki/%D0%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9" title="Кытай">Кытай</a> да сугышка керә. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиянең</a> җиңүгә өмете калмый. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="1917_елгы_сугыш_хәрәкәтләре"><span id="1917_.D0.B5.D0.BB.D0.B3.D1.8B_.D1.81.D1.83.D0.B3.D1.8B.D1.88_.D1.85.D3.99.D1.80.D3.99.D0.BA.D3.99.D1.82.D0.BB.D3.99.D1.80.D0.B5"></span>1917 елгы сугыш хәрәкәтләре</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=24" title="«1917 елгы сугыш хәрәкәтләре» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=24" title="Редактировать код раздела «1917 елгы сугыш хәрәкәтләре»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/1916_%D0%B5%D0%BB" title="1916 ел">1916 ел</a> ахырында союзниклар <a href="/wiki/1917_%D0%B5%D0%BB" title="1917 ел">1917 елның</a> язында бөтен фронтларда да <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> һәм аның союзниклары илләрен <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> гаскәрләреннән азат итү өчен бердәм һөҗүм башларга вәгъдә бирешәләр. </p><p>Әмма <a href="/wiki/%D0%A4%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%8E%D1%86%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" class="mw-redirect" title="Февраль революциясе">Февраль революциясе</a> рус армиясенең һөҗүм итү мөмкинлеген өзә. Көнбатыш фронтта <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> гаскәрләре 16 апрельдә Аррас шәһәре янында һөҗүмгә күчмәкче булып карыйлар. Әмма Англия-Франция гаскәрләре немец артиллериясе тарафыннан тар-мар ителә. Бу һөҗүм <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> гаскәрләренең 280 мең солдатының гомерен кисә һәм француз армиясендә тирән ризасызлык китереп чыгара, фронтта һәм тылда хөкүмәткә каршы массакүләм чыгышларга этәргеч ясый. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Капоретто_янындагы_фаҗига"><span id=".D0.9A.D0.B0.D0.BF.D0.BE.D1.80.D0.B5.D1.82.D1.82.D0.BE_.D1.8F.D0.BD.D1.8B.D0.BD.D0.B4.D0.B0.D0.B3.D1.8B_.D1.84.D0.B0.D2.97.D0.B8.D0.B3.D0.B0"></span>Капоретто янындагы фаҗига</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=25" title="«Капоретто янындагы фаҗига» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=25" title="Редактировать код раздела «Капоретто янындагы фаҗига»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Italiani_prigionieri_-_Italienische-Armee_Gefangene.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Italiani_prigionieri_-_Italienische-Armee_Gefangene.jpg/250px-Italiani_prigionieri_-_Italienische-Armee_Gefangene.jpg" decoding="async" width="250" height="256" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Italiani_prigionieri_-_Italienische-Armee_Gefangene.jpg/375px-Italiani_prigionieri_-_Italienische-Armee_Gefangene.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Italiani_prigionieri_-_Italienische-Armee_Gefangene.jpg/500px-Italiani_prigionieri_-_Italienische-Armee_Gefangene.jpg 2x" data-file-width="620" data-file-height="635" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B5" title="Удине">Удинеда</a> чигенә торган итальян армиясе</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/1917_%D0%B5%D0%BB" title="1917 ел">1917 елның</a> көзендә союзникларны тагын бер күңелсез «сюрприз» көтеп тора. Бөтен сугыш буена бер генә җитди җиңүгә дә ирешә алмаган. <a href="/wiki/%D0%98%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Италия">Италия</a> армиясе октябрь аенда коточкыч җиңелүгә дучар була. Бу хәл <a href="/wiki/%D0%98%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Италия">Италия</a> армиясе тарихына аеруча хурлыклы вакыйга булып кереп кала. <a href="/wiki/1917_%D0%B5%D0%BB" title="1917 ел">1917 елның</a> <a href="/wiki/24_%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C" title="24 октябрь">24 октябрендә</a> Австро-Германия гаскәрләре <a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%B7%D0%BE%D0%BD%D1%86%D0%BE_%D0%B5%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Изонцо елгасы (бит юк)">Изонцо елгасындагы</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%82%D0%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Капоретто (бит юк)">Капоретто</a> авылы янында фронт сызыгын өзәләр. <a href="/wiki/%D0%98%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Италия">Италия</a> армиясе тар-мар ителә, калдыклары паникага бирелеп кача. </p><p><a href="/wiki/%D0%98%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Италия">Италия</a> солдатларының рухи төшенкелеге, аларның туктаусыз һәм нәтиҗәсез һөҗүмнәрдән туюы — <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%82%D0%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Капоретто (бит юк)">Капоретто</a> янындагы җиңелүнең төп сәбәбе әнә шулардай гыйбарәт.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Россиянең_сугыштан_чыгуы"><span id=".D0.A0.D0.BE.D1.81.D1.81.D0.B8.D1.8F.D0.BD.D0.B5.D2.A3_.D1.81.D1.83.D0.B3.D1.8B.D1.88.D1.82.D0.B0.D0.BD_.D1.87.D1.8B.D0.B3.D1.83.D1.8B"></span>Россиянең сугыштан чыгуы</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=26" title="«Россиянең сугыштан чыгуы» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=26" title="Редактировать код раздела «Россиянең сугыштан чыгуы»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/1917_%D0%B5%D0%BB" title="1917 ел">1917 елгы</a> <a href="/wiki/%D0%9E%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C_%D0%B8%D0%BD%D0%BA%D1%8B%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%B1%D1%8B" class="mw-redirect" title="Октябрь инкыйлабы">Октябрь инкыйлабыннан</a> соң <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россия</a> сугыштан чыга. <a href="/wiki/2_%D0%B4%D0%B5%D0%BA%D0%B0%D0%B1%D1%80%D1%8C" title="2 декабрь">2 декабрьдә</a> Брест-Литовскида Совет <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россиясе</a> белән <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> арасында сугышны туктатып тору турында килешү төзелә, ә соңрак тынычлык турында сөйләшүләр башлана. <a href="/wiki/1918_%D0%B5%D0%BB" title="1918 ел">1918 елның</a> мартында Брест солыхына кул куела. Тынычлык килешүенең шартлары бик авыр була. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0" title="Польша">Польшаны</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%8B%D0%B9%D0%BA" class="mw-redirect" title="Балтыйк">Балтыйк</a> буен, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81" class="mw-redirect" title="Беларус">Беларусның</a> бер өлешен оккупацияли. Рус гаскәрләре <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BD%D0%B0" title="Украина">Украинаны</a>, <a href="/wiki/%D0%A4%D0%B8%D0%BD%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D1%8F" title="Финляндия">Финляндияне</a> һәм шулай ук <a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B8%D1%8F" title="Төркия">Төркиягә</a> күчәргә тиешле <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ардаган (бит юк)">Ардаган</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%81_%D3%A9%D0%BB%D0%BA%D3%99%D1%81%D0%B5" title="Карс өлкәсе">Карс</a> һәм <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%82%D1%83%D0%BC" title="Батум">Батум</a> округларын ташлап чыгарга һәм Совет Россиясе <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиягә</a> 6 млн марка күләмендә контрибуция түләргә тиеш була. <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Россия">Россиянең</a> сугыштан чыгуы нәтиҗәсендә, <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> алдында бары бер Көнбатыш фронт кына кала. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Дүртлек_союзының_җиңелүе"><span id=".D0.94.D2.AF.D1.80.D1.82.D0.BB.D0.B5.D0.BA_.D1.81.D0.BE.D1.8E.D0.B7.D1.8B.D0.BD.D1.8B.D2.A3_.D2.97.D0.B8.D2.A3.D0.B5.D0.BB.D2.AF.D0.B5"></span>Дүртлек союзының җиңелүе</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=27" title="«Дүртлек союзының җиңелүе» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=27" title="Редактировать код раздела «Дүртлек союзының җиңелүе»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/1918_%D0%B5%D0%BB" title="1918 ел">1918 елның</a> башында <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> сәргаскәрлеге үз алдына <a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect mw-disambig" title="Америка">Америка</a> армиясе <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Франция">Франциягә</a> килеп җиткәнче инглиз-французларны тар-мар итү бурычын куя. </p><p><a href="/wiki/1918_%D0%B5%D0%BB" title="1918 ел">1918 елның</a> мартында немецлар Көнбатыш фронтта һөҗүм ачалар. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> гаскәрләре эре тактик уңышларга ирешәләр, союзникларның саклануын өзәләр һәм июнь аенда яңадан <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%B5%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Марна елгасы (бит юк)">Марна</a> ярларына барып чыгалар. Әмма төп максатларына ирешү ал арга насыйп булмый: инглиз-француз гаскәрләрен америкалылар килгәнче тар-мар итә алмыйлар. </p><p><a href="/wiki/18_%D0%B8%D1%8E%D0%BD%D1%8C" title="18 июнь">18 июньдә</a> союзниклар контрһөҗүм башлый. Нәтиҗәдә немецлар Марнадан чигенәләр. Бу чигенү <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> армиясенә бик начар тәэсир ясый. </p><p><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> бу вакытта инде хәлсезләнгән була, ә <a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect mw-disambig" title="Америка">Америка</a> гаскәрләре исә <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антантага</a> яңа көч өсти. <a href="/wiki/8_%D0%B0%D0%B2%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82" title="8 август">8 августта</a> союзник армияләр генерал Фош җитәкчелегендә һөҗүм башлыйлар һәм немецларны җиңүгә ирешәләр. Бер көн эчендә генә дә алар 16 немец дивизиясен тар-мар итеп ташлыйлар. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> солдатлары сугышны дәвам итәргә теләмиләр. Тылдан килгән частьларга алар: «Штрейкбрехерлар! Сугышны дәвам итүчеләрне юк итәргә!» — дип кычкыралар. </p><p><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> армияләре августта һәм сентябрьдә фронтның төрле участокларында туктаусыз һөҗүм алып баралар, <i>Германия</i> гаскәрләрен <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Франция">Франциядән</a> һәм <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Бельгия">Бельгиядән</a> кысрыклап чыгаруларын дәвам иттерәләр. </p><p><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиянең</a> союзниклары берсе арты икенчесе капитуляция ясыйлар. Сентябрь уртасында <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> армияләре Балкан фронтын өзәләр һәм <a href="/wiki/29_%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C" title="29 сентябрь">29 сентябрьдә</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Болгария">Болгарияне</a>, ә <a href="/wiki/30_%D0%BE%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C" title="30 октябрь">30 октябрьдә</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B8%D1%8F" title="Төркия">Төркияне</a> бирелергә мәҗбүр итәләр. <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" class="mw-redirect" title="Австро-Венгрия империясе">Австро-Венгрия</a> армиясенең җиңелүе Габсбург монархиясенә каршы милли-азатлык хәрәкәте көчәюгә һәм монархиянең җимерелүенә китерә. Чех, хорват, серб, словен һәм венгрлар октябрьдә үзләренең бәйсезлеген игълан итәләр. Габсбург монархиясе аерым милли дәүләтләргә таркала. <a href="/wiki/3_%D0%BD%D0%BE%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C" title="3 ноябрь">3 ноябрьдә</a> Австро-Венгрия капитуляция ясый. </p><p>Шул ук көнне <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германиядә</a> революция башлана. <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B8%D0%BD" title="Берлин">Берлинда</a> республика игълан ителә. <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B8%D0%BB%D2%BB%D0%B5%D0%BB%D0%BC_II&action=edit&redlink=1" class="new" title="Вилһелм II (бит юк)">Вилһелм II</a> тәхеттән бәреп төшерелә һәм <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D1%8F" class="mw-redirect" title="Голландия">Голландиягә</a> качып китә. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Германиянең_капитуляциясе"><span id=".D0.93.D0.B5.D1.80.D0.BC.D0.B0.D0.BD.D0.B8.D1.8F.D0.BD.D0.B5.D2.A3_.D0.BA.D0.B0.D0.BF.D0.B8.D1.82.D1.83.D0.BB.D1.8F.D1.86.D0.B8.D1.8F.D1.81.D0.B5"></span>Германиянең капитуляциясе</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=28" title="«Германиянең капитуляциясе» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=28" title="Редактировать код раздела «Германиянең капитуляциясе»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/1918_%D0%B5%D0%BB" title="1918 ел">1918 елның</a> <a href="/wiki/7_%D0%BD%D0%BE%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C" title="7 ноябрь">7 ноябрендә</a> <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> делегациясенең ак флаглы автомобиле фронт сызыгын үтеп чыга. Делегациягә католиклар үзәге партиясе лидеры Эцбергер җитәкчелек итә. Иптәшләре белән ул пәрдәләре төшерелгән вагонга утыра һәм Компьен урманындагы Ретонд станциясенә килә. Биредә <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BB_%D0%A4%D0%BE%D1%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="Маршал Фош (бит юк)">маршал Фошның</a> штаб поезды тора. Фош немецларга вакытлы килешү шартларын тапшыра һәм <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> делегациясенә аңа кул кую өчен 72 сәгать, ягъни 11 ноябрьнең иртәнге 11 сәгатенә кадәр вакыт бирелүе турында әйтә. </p><p><a href="/wiki/1918_%D0%B5%D0%BB" title="1918 ел">1918 елның</a> <a href="/wiki/11_%D0%BD%D0%BE%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C" title="11 ноябрь">11 ноябрендә</a> <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> делегациясе, <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a> күрсәткән шартларга ризалыгын белдереп, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D1%8C%D0%B5%D0%BD_%D1%81%D0%BE%D0%BB%D1%8B%D1%85%D1%8B_(1918)" title="Компьен солыхы (1918)">килешүгә</a> кул куя. Иртәнге сәгать 11 дә беренче артиллерия салюты залпы яңгырый. Ул сугышның бетүе турында хәбәр итә. <a href="/wiki/1914_%D0%B5%D0%BB" title="1914 ел">1914</a> — <a href="/wiki/1918_%D0%B5%D0%BB" title="1918 ел">1918 еллардагы</a> беренче бөтендөнья сугышы әнә шулай тәмамлана. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германия">Германия</a> һәм аның союзниклары җиңелә. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Сугыш_турында_хәтер"><span id=".D0.A1.D1.83.D0.B3.D1.8B.D1.88_.D1.82.D1.83.D1.80.D1.8B.D0.BD.D0.B4.D0.B0_.D1.85.D3.99.D1.82.D0.B5.D1.80"></span>Сугыш турында хәтер</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=29" title="«Сугыш турында хәтер» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=29" title="Редактировать код раздела «Сугыш турында хәтер»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/1918" class="mw-redirect" title="1918">1918</a> елның 11 ноябрендәге вакытлы солых төзү көнө <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Бельгия">Бельгияда</a> һәм <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Франция">Францияда</a> ел саен милли бәйрәм буларак бигеләнә. <a href="/wiki/%D0%91%D3%A9%D0%B5%D0%BA%D0%B1%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Бөекбритания">Бөекбританиядә</a> 11 ноябргә якын якшәмбе көнендә Хәтер көне (<a href="/wiki/%D0%98%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D0%B7_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Инглиз теле">ингл.</a> <i><span lang="en">Remembrance Sunday</span></i>) билгеләнә. <a href="/wiki/1921_%D0%B5%D0%BB" title="1921 ел">1921 елда</a> <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B6" title="Париж">Парижның</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%80%D0%B8%D1%83%D0%BC%D1%84%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B0_(%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Триумфаль арка (Париж) (бит юк)">Триумфаль аркасы</a> астында Билгесез сугышчы кабере хасил була. <a href="/wiki/%D0%9B%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D0%BD" title="Лондон">Лондонда</a> <a href="/wiki/1919_%D0%B5%D0%BB" title="1919 ел">1919 елда</a> Билгесез сугышчыга һәйкәл — Кенотаф төзелә. <a href="/wiki/1922_%D0%B5%D0%BB" title="1922 ел">1922 елның</a> маенда <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" class="mw-redirect" title="Алмания">Алманиядә</a> Беренче дөнья сугышында һәлак булганнар истәлегенә Бөтен халык матәм көне булдырыла, <a href="/wiki/1952_%D0%B5%D0%BB" title="1952 ел">1952 елдан</a> бу көн сугыш корбаннарын һәм сәйәси корбанннарны искә алу көне буларак билгеләнә. <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Варшава">Варшавадагы</a> Билгесез сугышчы кабере <a href="/wiki/1925_%D0%B5%D0%BB" title="1925 ел">1925 елда</a> Беренче бөтендөнья сугышында һәлак булганнар истәлегенә хасил була. Хәзерге көндә бу һәйкәл Туган ил өчөн төрле вакытта һәлак булгандар символы булып тора. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Россиядә"><span id=".D0.A0.D0.BE.D1.81.D1.81.D0.B8.D1.8F.D0.B4.D3.99"></span>Россиядә</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=30" title="«Россиядә» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=30" title="Редактировать код раздела «Россиядә»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Совет тарихнмәсендә бу сугыш "гаделсез һәм басып алу сугышы" итеп саналган, шуңа күрә, сугыш вакытында берничә мемориал төзелсә дә, совет вакытында аларны җимерелгәннәр. </p><p>Советтан соңгы вакытында гына сугышта һәлак булган сугышчыларның истәлеген мәңгеләштергән һәйкәлләрне куярга башлаганнар, ә 2014 елда Петербургта сугышның 100-еллыгына туры китергән Беренче бөтендөнья сугышы музееның ачылышы булды. </p><p>Беренче бөтендөнья сугышында һәлак булганнар сугышчылар көне 2013 елдан <a href="/wiki/1_%D0%B0%D0%B2%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82" title="1 август">1 август</a> көнне билгеләнә.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Шулай_ук_карагыз"><span id=".D0.A8.D1.83.D0.BB.D0.B0.D0.B9_.D1.83.D0.BA_.D0.BA.D0.B0.D1.80.D0.B0.D0.B3.D1.8B.D0.B7"></span>Шулай ук карагыз</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=31" title="«Шулай ук карагыз» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=31" title="Редактировать код раздела «Шулай ук карагыз»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=XX_%D0%B3%D0%B0%D1%81%D1%8B%D1%80_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="XX гасыр сугышлары (бит юк)">XX гасыр сугышлары</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9E%D0%BA%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C_%D0%B8%D0%BD%D0%BA%D1%8B%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%B1%D1%8B" class="mw-redirect" title="Октябрь инкыйлабы">Октябрь инкыйлабы</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%88%D0%BB%D0%B0%D1%80_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B" title="Россия ватандашлар сугышы">Россия ватандашлар сугышы</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%98%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B" title="Икенче бөтендөнья сугышы">Икенче бөтендөнья сугышы</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Видеоязмалар"><span id=".D0.92.D0.B8.D0.B4.D0.B5.D0.BE.D1.8F.D0.B7.D0.BC.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D1.80"></span>Видеоязмалар</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=32" title="«Видеоязмалар» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=32" title="Редактировать код раздела «Видеоязмалар»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table> <tbody><tr> <td><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><span><video id="mwe_player_0" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Bombers_of_WW1.ogv/220px-seek%3D3-Bombers_of_WW1.ogv.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" height="158" data-durationhint="72" data-mwtitle="Bombers_of_WW1.ogv" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Bombers_of_WW1.ogv"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fc/Bombers_of_WW1.ogv" type="video/ogg; codecs="theora, vorbis"" data-width="400" data-height="288" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/f/fc/Bombers_of_WW1.ogv/Bombers_of_WW1.ogv.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="400" data-height="288" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/f/fc/Bombers_of_WW1.ogv/Bombers_of_WW1.ogv.144p.mjpeg.mov" type="video/quicktime" data-transcodekey="144p.mjpeg.mov" data-width="200" data-height="144" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/f/fc/Bombers_of_WW1.ogv/Bombers_of_WW1.ogv.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="334" data-height="240" /></video></span><figcaption>Алман җирләрен бомба астында тоту</figcaption></figure> </td> <td><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><span><video id="mwe_player_1" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Tanks_of_WWI.ogv/220px-seek%3D12-Tanks_of_WWI.ogv.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" height="158" data-durationhint="124" data-mwtitle="Tanks_of_WWI.ogv" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Tanks_of_WWI.ogv"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/9/9b/Tanks_of_WWI.ogv/Tanks_of_WWI.ogv.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="400" data-height="288" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9b/Tanks_of_WWI.ogv" type="video/ogg; codecs="theora"" data-width="400" data-height="288" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/9/9b/Tanks_of_WWI.ogv/Tanks_of_WWI.ogv.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="334" data-height="240" /></video></span><figcaption>Лангре буенда Берлек танклары, 1918 ел.</figcaption></figure> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Чыганаклар"><span id=".D0.A7.D1.8B.D0.B3.D0.B0.D0.BD.D0.B0.D0.BA.D0.BB.D0.B0.D1.80"></span>Чыганаклар</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=33" title="«Чыганаклар» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=33" title="Редактировать код раздела «Чыганаклар»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a class="external text" href="https://ru.wikipedia.org/">Рус википедиясе</a></li> <li>8 сыйныфка «Яңа тарих» дәреслеге <i>А. Я. Юдовская, П. А. Баранов, Л. М. Ванюшкина</i>, © «Просвещение» нәшрияты, 1998, © Татарчага тәрҗемә, «Мәгариф» нәшрияты, 2001.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Сылтамалар"><span id=".D0.A1.D1.8B.D0.BB.D1.82.D0.B0.D0.BC.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D1.80"></span>Сылтамалар</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=34" title="«Сылтамалар» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=34" title="Редактировать код раздела «Сылтамалар»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="navigation-box plainlinks" style="margin:0 0 1em 1em; clear:right; border:solid var(--border-color-base, #a2a9b1) 1px; background:var(--background-color-neutral-subtle, #f8f9fa); color:inherit; padding:1ex; font-size:90%; float:right;"> <tbody><tr> <th><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/60px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> </th> <td><span class="wikicommons-ref"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:World_War_I?uselang=tt">Викиҗыентыктагы медиафайллар</a><sup style="line-height:0;font-weight:bold"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D2%97%D1%8B%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%8B%D0%BA" title="Викиҗыентык">?</a></sup></span> </td></tr> </tbody></table> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.worldwaronecolorphotos.com/">Беренче бөтендөнья сугышының төсле фотосурәтләре</a> <small><span style="white-space: nowrap;"> 2015 елның 13 февраль көнендә <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150213015826/http://worldwaronecolorphotos.com/">архивланган</a>.</span></small> <span class="ref-info" title="инглиз телендә" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:#888;">(ингл.)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hrono.ru/1914voina.php">Беренче бөтендөнья сугышы хронологиясе</a> <span class="ref-info" title="рус телендә" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:#888;">(рус.)</span></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Искәрмәләр"><span id=".D0.98.D1.81.D0.BA.D3.99.D1.80.D0.BC.D3.99.D0.BB.D3.99.D1.80"></span>Искәрмәләр</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&veaction=edit&section=35" title="«Искәрмәләр» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&action=edit&section=35" title="Редактировать код раздела «Искәрмәләр»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">Такман Барбара. Беренче блицкриг. Август 1914</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">PRECLÍK, Vratislav. <a href="/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%88_%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BA" title="Томаш Масарик">Masaryk</a> a legie (Masaryk and legions), váz. kniha, 219 p., first issue - vydalo nakladatelství "Paris" Karviná, Žižkova 2379 (734 01 Karvina-Mizerov, Czechia) ve spolupráci s Masarykovým demokratickým hnutím (In association with the Masaryk Democratic Movement, Prague), 2019, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BF_%D1%87%D1%8B%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B/9788087173473" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-80-87173-47-3</a>, pp. 5 - 85, 87 - 89, 124 - 128,140 - 148,184 - 190, 199 - 210</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.kremlin.ru/acts/17252">http://www.kremlin.ru/acts/17252</a></span> </li> </ol></div></div> <p><br /> </p> <div style="position:absolute; z-index:50; right:0px; top:-20px;" class="metadata" id="floating_object"><div style="position: relative; width: 20px; height: 15px; overflow: hidden"><div style="position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Википедия:Сайланган мәкаләләр"><span title="Бу мәкалә сайланганнар рәтенә керә.">   </span></a></div><div style="position: absolute; top: -5px; left: 0px; z-index: 2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Featured_article_star_tt.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Featured_article_star_tt.svg/15px-Featured_article_star_tt.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Featured_article_star_tt.svg/23px-Featured_article_star_tt.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Featured_article_star_tt.svg/30px-Featured_article_star_tt.svg.png 2x" data-file-width="16" data-file-height="16" /></a></span></div></div></div> <table class="metadata plainlinks ambox ambox-good"> <tbody><tr> <td class="ambox-image"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Википедия:Сайланган мәкаләләр"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Green_star_boxed.svg/20px-Green_star_boxed.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Green_star_boxed.svg/30px-Green_star_boxed.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Green_star_boxed.svg/40px-Green_star_boxed.svg.png 2x" data-file-width="24" data-file-height="24" /></a></span></div> </td> <td class="ambox-text">Бу мәкалә Татар Википедиясенең <a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Википедия:Сайланган мәкаләләр">сайланган мәкаләләр</a> рәтенә керә. </td> <td class="widthhack"> </td></tr></tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Чыганак — <a dir="ltr" href="https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Беренче_бөтендөнья_сугышы&oldid=4402560">https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Беренче_бөтендөнья_сугышы&oldid=4402560</a></div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC%D0%BD%D3%99%D1%80" title="Махсус:Төркемнәр">Төркемнәр</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D3%98%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%B1%D0%B0_%D0%B1%D1%83%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B0_%D0%B1%D3%99%D1%80%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%88%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Төркем:Әлифба буенча бәрелешләр">Әлифба буенча бәрелешләр</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%A1%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Төркем:Сайланган мәкаләләр">Сайланган мәкаләләр</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B" title="Төркем:Беренче бөтендөнья сугышы">Беренче бөтендөнья сугышы</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Яшерен төркем: <ul><li><a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%A2%D1%8B%D0%BB%D1%81%D1%8B%D0%BC%D0%BB%D1%8B_ISBN_%D1%81%D1%8B%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD_%D0%BA%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%87%D1%8B_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Төркем:Тылсымлы ISBN сылтамаларын кулланучы битләр">Тылсымлы ISBN сылтамаларын кулланучы битләр</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Бу бит соңгы тапкыр 13 ноя 2024 көнендә 10:01 вакытында үзгәртелде.</li> <li id="footer-info-copyright">Текст <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ru">Creative Commons Attribution-ShareAlike</a> лицензиясе буенча бирелә, аерым очракларда өстәмә шартлар булырга мөмкин. Өстәмә мәгълүматны <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Условия_использования">Куллану шартларында</a> карагыз.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/ru">Конфиденциальлек сәясәте</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A2%D0%B0%D1%81%D0%B2%D0%B8%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0">Wikipedia турында</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%96%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BF%D0%BB%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%B3%D0%BE%D0%BC%D1%83%D0%BC%D0%B8_%D0%B1%D0%B0%D1%88_%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83">Җаваплылыктан баш тарту</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Кодекс поведения</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ясаучылар</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/tt.wikipedia.org">Статистика</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie турында белдерү</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//tt.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Мобиль юрама</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-qmvs7","wgBackendResponseTime":168,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.210","walltime":"0.355","ppvisitednodes":{"value":2484,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":44920,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":22030,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":14,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":1868,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 175.247 1 -total"," 70.31% 123.215 1 Калып:Кораллы_низаг"," 67.25% 117.847 1 Калып:Карточка"," 22.52% 39.469 1 Калып:Искәрмәләр"," 5.59% 9.790 1 Калып:Сайланган_мәкалә"," 4.97% 8.701 1 Калып:Reflist"," 4.52% 7.922 1 Калып:Рәсемне_форматлаштыру"," 4.29% 7.520 1 Калып:Ref-en"," 3.92% 6.870 1 Калып:Lang-en"," 3.91% 6.849 1 Калып:Навигация"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.003","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":634362,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7769799cfb-hw8nz","timestamp":"20241113123528","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0411\u0435\u0440\u0435\u043d\u0447\u0435 \u0431\u04e9\u0442\u0435\u043d\u0434\u04e9\u043d\u044c\u044f \u0441\u0443\u0433\u044b\u0448\u044b","url":"https:\/\/tt.wikipedia.org\/wiki\/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B5_%D0%B1%D3%A9%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D0%BD%D1%8C%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88%D1%8B","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q361","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q361","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"\u0424\u043e\u043d\u0434 \u0412\u0438\u043a\u0438\u043c\u0435\u0434\u0438\u0430","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2010-04-14T20:46:09Z","dateModified":"2024-11-13T10:01:23Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/2\/20\/WWImontage.jpg"}</script> </body> </html>