CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Duitse Democratische Republiek - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"881f13f4-ff6a-41f6-ac22-ca0682a2439d","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Duitse_Democratische_Republiek","wgTitle":"Duitse Democratische Republiek","wgCurRevisionId":68412700,"wgRevisionId":68412700,"wgArticleId":17478,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Pagina's die EasyTimeline gebruiken","Wikipedia:Artikel mist referentie sinds september 2019","Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen","Wikipedia:Gesproken Wikipedia","Duitse Democratische Republiek","Geschiedenis van Duitsland","Historisch land in Duitsland","Warschaupact","Opdeling van Duitsland"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName" :"Duitse_Democratische_Republiek","wgRelevantArticleId":17478,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":60000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q16957","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"], "GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","ext.timeline.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","ext.tmh.player","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons", "ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.timeline.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Flag_of_East_Germany.svg/1200px-Flag_of_East_Germany.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="720"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Flag_of_East_Germany.svg/800px-Flag_of_East_Germany.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="480"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Flag_of_East_Germany.svg/640px-Flag_of_East_Germany.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="384"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Duitse Democratische Republiek - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Duitse_Democratische_Republiek"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Duitse_Democratische_Republiek"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Duitse_Democratische_Republiek rootpage-Duitse_Democratische_Republiek skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/25_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Duitse+Democratische+Republiek" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Duitse+Democratische+Republiek" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Duitse+Democratische+Republiek" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Duitse+Democratische+Republiek" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Geschiedenis" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Geschiedenis"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Geschiedenis</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Geschiedenis-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Geschiedenis-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Geschiedenis-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Oprichting_1949" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Oprichting_1949"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Oprichting 1949</span> </div> </a> <ul id="toc-Oprichting_1949-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ontwikkeling" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ontwikkeling"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Ontwikkeling</span> </div> </a> <ul id="toc-Ontwikkeling-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Duitse_Hereniging_1989/1990" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Duitse_Hereniging_1989/1990"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Duitse Hereniging 1989/1990</span> </div> </a> <ul id="toc-Duitse_Hereniging_1989/1990-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Na_de_Duitse_Hereniging" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Na_de_Duitse_Hereniging"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Na de Duitse Hereniging</span> </div> </a> <ul id="toc-Na_de_Duitse_Hereniging-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Politiek" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Politiek"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Politiek</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Politiek-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Politiek-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Politiek-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Partijen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Partijen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Partijen</span> </div> </a> <ul id="toc-Partijen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bestuursstructuur" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bestuursstructuur"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Bestuursstructuur</span> </div> </a> <ul id="toc-Bestuursstructuur-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Buitenlandse_betrekkingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Buitenlandse_betrekkingen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Buitenlandse betrekkingen</span> </div> </a> <ul id="toc-Buitenlandse_betrekkingen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Relaties_met_het_Westen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Relaties_met_het_Westen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Relaties met het Westen</span> </div> </a> <ul id="toc-Relaties_met_het_Westen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Districten_of_gewesten" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Districten_of_gewesten"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Districten of gewesten</span> </div> </a> <ul id="toc-Districten_of_gewesten-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Godsdienst" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Godsdienst"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Godsdienst</span> </div> </a> <ul id="toc-Godsdienst-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Economie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Economie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Economie</span> </div> </a> <ul id="toc-Economie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Woningbouw" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Woningbouw"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Woningbouw</span> </div> </a> <ul id="toc-Woningbouw-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gezondheidszorg" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Gezondheidszorg"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Gezondheidszorg</span> </div> </a> <ul id="toc-Gezondheidszorg-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Milieu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Milieu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Milieu</span> </div> </a> <ul id="toc-Milieu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Justitie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Justitie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Justitie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Justitie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Justitie-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Justitie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Vervolging_van_andersdenkenden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Vervolging_van_andersdenkenden"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>Vervolging van andersdenkenden</span> </div> </a> <ul id="toc-Vervolging_van_andersdenkenden-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Homoseksualiteit" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Homoseksualiteit"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.2</span> <span>Homoseksualiteit</span> </div> </a> <ul id="toc-Homoseksualiteit-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rehabilitatie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rehabilitatie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.3</span> <span>Rehabilitatie</span> </div> </a> <ul id="toc-Rehabilitatie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Leger" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Leger"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Leger</span> </div> </a> <ul id="toc-Leger-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Munteenheid" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Munteenheid"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Munteenheid</span> </div> </a> <ul id="toc-Munteenheid-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Naam_van_de_DDR" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Naam_van_de_DDR"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Naam van de DDR</span> </div> </a> <ul id="toc-Naam_van_de_DDR-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Grensverkeer" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Grensverkeer"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Grensverkeer</span> </div> </a> <ul id="toc-Grensverkeer-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Leiders,_partijen_en_organisaties" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Leiders,_partijen_en_organisaties"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>Leiders, partijen en organisaties</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Leiders,_partijen_en_organisaties-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Leiders, partijen en organisaties-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Leiders,_partijen_en_organisaties-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Staatshoofden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Staatshoofden"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.1</span> <span>Staatshoofden</span> </div> </a> <ul id="toc-Staatshoofden-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voorzitters_van_de_raad_van_ministers_1949-1990" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Voorzitters_van_de_raad_van_ministers_1949-1990"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.2</span> <span>Voorzitters van de raad van ministers 1949-1990</span> </div> </a> <ul id="toc-Voorzitters_van_de_raad_van_ministers_1949-1990-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Secretarissen-generaal_van_de_SED_1946-1989" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Secretarissen-generaal_van_de_SED_1946-1989"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.3</span> <span>Secretarissen-generaal van de SED 1946-1989</span> </div> </a> <ul id="toc-Secretarissen-generaal_van_de_SED_1946-1989-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Blokpartijen,_partijen_die_met_de_SED_samenwerkten" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Blokpartijen,_partijen_die_met_de_SED_samenwerkten"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.4</span> <span>Blokpartijen, partijen die met de SED samenwerkten</span> </div> </a> <ul id="toc-Blokpartijen,_partijen_die_met_de_SED_samenwerkten-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Officiële_vakbond" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Officiële_vakbond"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.5</span> <span>Officiële vakbond</span> </div> </a> <ul id="toc-Officiële_vakbond-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Officiële_vrouwenbond" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Officiële_vrouwenbond"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.6</span> <span>Officiële vrouwenbond</span> </div> </a> <ul id="toc-Officiële_vrouwenbond-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Jeugdbond" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jeugdbond"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.7</span> <span>Jeugdbond</span> </div> </a> <ul id="toc-Jeugdbond-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Oppositieorganisaties_1989-1990" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Oppositieorganisaties_1989-1990"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.8</span> <span>Oppositieorganisaties 1989-1990</span> </div> </a> <ul id="toc-Oppositieorganisaties_1989-1990-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Zie_ook" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zie_ook"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">15</span> <span>Zie ook</span> </div> </a> <ul id="toc-Zie_ook-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Literatuur" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Literatuur"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">16</span> <span>Literatuur</span> </div> </a> <ul id="toc-Literatuur-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Externe_links" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Externe_links"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">17</span> <span>Externe links</span> </div> </a> <ul id="toc-Externe_links-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Duitse Democratische Republiek</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 140 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-140" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">140 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Duitse_Demokratiese_Republiek" title="Duitse Demokratiese Republiek – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Duitse Demokratiese Republiek" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Deutsche_Demokratische_Republik" title="Deutsche Demokratische Republik – Zwitserduits" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Deutsche Demokratische Republik" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Zwitserduits" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%9D%E1%88%A5%E1%88%AB%E1%89%85_%E1%8C%80%E1%88%AD%E1%88%98%E1%8A%95" title="ምሥራቅ ጀርመን – Amhaars" lang="am" hreflang="am" data-title="ምሥራቅ ጀርመን" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Amhaars" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Republica_Democratica_Alemana" title="Republica Democratica Alemana – Aragonees" lang="an" hreflang="an" data-title="Republica Democratica Alemana" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonees" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%D9%82%D9%8A%D8%A9" title="ألمانيا الشرقية – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="ألمانيا الشرقية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%D9%82%D9%8A%D9%87" title="المانيا الشرقيه – Egyptisch Arabisch" lang="arz" hreflang="arz" data-title="المانيا الشرقيه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptisch Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAblica_Democr%C3%A1tica_Alemana" title="República Democrática Alemana – Asturisch" lang="ast" hreflang="ast" data-title="República Democrática Alemana" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturisch" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Almaniya_Demokratik_Respublikas%C4%B1" title="Almaniya Demokratik Respublikası – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="Almaniya Demokratik Respublikası" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%AC%D9%88%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%DB%8C" title="آلمان دموکراتیک جومهوریتی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="آلمان دموکراتیک جومهوریتی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D2%BB%D1%8B" title="Германия Демократик Республикаһы – Basjkiers" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Германия Демократик Республикаһы" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Basjkiers" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Jerman_Kangin" title="Jerman Kangin – Balinees" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Jerman Kangin" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="Balinees" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Deitsche_Demokratische_Republik" title="Deitsche Demokratische Republik – Beiers" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Deitsche Demokratische Republik" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Beiers" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%94%D1%8D%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Германская Дэмакратычная Рэспубліка – Belarussisch" lang="be" hreflang="be" data-title="Германская Дэмакратычная Рэспубліка" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarussisch" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%94%D1%8D%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Нямецкая Дэмакратычная Рэспубліка – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Нямецкая Дэмакратычная Рэспубліка" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B0_%D1%80%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Германска демократична република – Bulgaars" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Германска демократична република" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaars" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%82%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC_%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF" title="পূর্ব জার্মানি – Bengaals" lang="bn" hreflang="bn" data-title="পূর্ব জার্মানি" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengaals" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Republik_Demokratel_Alamagn" title="Republik Demokratel Alamagn – Bretons" lang="br" hreflang="br" data-title="Republik Demokratel Alamagn" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretons" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Isto%C4%8Dna_Njema%C4%8Dka" title="Istočna Njemačka – Bosnisch" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Istočna Njemačka" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAblica_Democr%C3%A0tica_Alemanya" title="República Democràtica Alemanya – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="República Democràtica Alemanya" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cbk-zam mw-list-item"><a href="https://cbk-zam.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAblica_Democr%C3%A1tica_Alemana" title="República Democrática Alemana – Chavacano" lang="cbk" hreflang="cbk" data-title="República Democrática Alemana" data-language-autonym="Chavacano de Zamboanga" data-language-local-name="Chavacano" class="interlanguage-link-target"><span>Chavacano de Zamboanga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%BD_%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Германин Демократин Республика – Tsjetsjeens" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Германин Демократин Республика" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="Tsjetsjeens" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/East_Alemanya" title="East Alemanya – Cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="East Alemanya" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="Cebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%DB%95%DA%B5%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%95%DB%86%DA%98%DA%BE%DB%95%DA%B5%D8%A7%D8%AA" title="ئەڵمانیای ڕۆژھەڵات – Soranî" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ئەڵمانیای ڕۆژھەڵات" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Soranî" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/N%C4%9Bmeck%C3%A1_demokratick%C3%A1_republika" title="Německá demokratická republika – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Německá demokratická republika" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8_%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BB%D0%BB%C4%95_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8" title="Германи Демократиллĕ Республики – Tsjoevasjisch" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Германи Демократиллĕ Республики" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Tsjoevasjisch" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Gweriniaeth_Ddemocrataidd_yr_Almaen" title="Gweriniaeth Ddemocrataidd yr Almaen – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Gweriniaeth Ddemocrataidd yr Almaen" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/DDR" title="DDR – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="DDR" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Deutsche_Demokratische_Republik" title="Deutsche Demokratische Republik – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Deutsche Demokratische Republik" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Cumhuriyet%C3%AA_Almanyayo_Demokratik" title="Cumhuriyetê Almanyayo Demokratik – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Cumhuriyetê Almanyayo Demokratik" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Nimska_demokratiska_republika" title="Nimska demokratiska republika – Nedersorbisch" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Nimska demokratiska republika" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="Nedersorbisch" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%B1%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CE%B1%CF%82" title="Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας – Grieks" lang="el" hreflang="el" data-title="Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Grieks" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/East_Germany" title="East Germany – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="East Germany" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Orienta_Germanio" title="Orienta Germanio – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Orienta Germanio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAblica_Democr%C3%A1tica_Alemana" title="República Democrática Alemana – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="República Democrática Alemana" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Saksa_Demokraatlik_Vabariik" title="Saksa Demokraatlik Vabariik – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Saksa Demokraatlik Vabariik" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Alemaniako_Errepublika_Demokratikoa" title="Alemaniako Errepublika Demokratikoa – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Alemaniako Errepublika Demokratikoa" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAbrica_Democr%C3%A1tica_Alemana" title="Repúbrica Democrática Alemana – Extremeens" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Repúbrica Democrática Alemana" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremeens" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="آلمان شرقی – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="آلمان شرقی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Saksan_demokraattinen_tasavalta" title="Saksan demokraattinen tasavalta – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Saksan demokraattinen tasavalta" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Eysturt%C3%BDskland" title="Eysturtýskland – Faeröers" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Eysturtýskland" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="Faeröers" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9publique_d%C3%A9mocratique_allemande" title="République démocratique allemande – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="République démocratique allemande" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/DDR" title="DDR – Noord-Fries" lang="frr" hreflang="frr" data-title="DDR" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="Noord-Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/D%C3%BAtske_Demokratyske_Republyk" title="Dútske Demokratyske Republyk – Fries" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Dútske Demokratyske Republyk" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Ghearm%C3%A1in_Thoir" title="An Ghearmáin Thoir – Iers" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Ghearmáin Thoir" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Iers" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E6%9D%B1%E5%BE%B7" title="東德 – Ganyu" lang="gan" hreflang="gan" data-title="東德" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Ganyu" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/A%27_Ghearmailt_an_Ear" title="A' Ghearmailt an Ear – Schots-Gaelisch" lang="gd" hreflang="gd" data-title="A' Ghearmailt an Ear" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="Schots-Gaelisch" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAblica_Democr%C3%A1tica_Alem%C3%A1" title="República Democrática Alemá – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="República Democrática Alemá" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Yn_Ghermaan_Hiar" title="Yn Ghermaan Hiar – Manx" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Yn Ghermaan Hiar" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="Manx" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%92%D7%A8%D7%9E%D7%A0%D7%99%D7%94_%D7%94%D7%9E%D7%96%D7%A8%D7%97%D7%99%D7%AA" title="גרמניה המזרחית – Hebreeuws" lang="he" hreflang="he" data-title="גרמניה המזרחית" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebreeuws" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B5_%E0%A4%9C%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%A8%E0%A5%80" title="पूर्व जर्मनी – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="पूर्व जर्मनी" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Njema%C4%8Dka_Demokratska_Republika" title="Njemačka Demokratska Republika – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Njemačka Demokratska Republika" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/N%C4%9Bmska_demokratiska_republika" title="Němska demokratiska republika – Oppersorbisch" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Němska demokratiska republika" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="Oppersorbisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/N%C3%A9met_Demokratikus_K%C3%B6zt%C3%A1rsas%C3%A1g" title="Német Demokratikus Köztársaság – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Német Demokratikus Köztársaság" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D4%B4%D5%A5%D5%B4%D5%B8%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գերմանիայի Դեմոկրատական Հանրապետություն – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Գերմանիայի Դեմոկրատական Հանրապետություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Republica_Democratic_German" title="Republica Democratic German – Interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Republica Democratic German" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Jerman_Timur" title="Jerman Timur – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Jerman Timur" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/German_Democratic_Republica" title="German Democratic Republica – Interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="German Democratic Republica" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="Interlingue" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Estal_Germania" title="Estal Germania – Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Estal Germania" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Austur-%C3%9E%C3%BDskaland" title="Austur-Þýskaland – IJslands" lang="is" hreflang="is" data-title="Austur-Þýskaland" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="IJslands" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Repubblica_Democratica_Tedesca" title="Repubblica Democratica Tedesca – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Repubblica Democratica Tedesca" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%89%E3%82%A4%E3%83%84%E6%B0%91%E4%B8%BB%E5%85%B1%E5%92%8C%E5%9B%BD" title="ドイツ民主共和国 – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ドイツ民主共和国" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Jerman_W%C3%A9tan" title="Jerman Wétan – Javaans" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Jerman Wétan" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Javaans" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%99%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90" title="გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა – Georgisch" lang="ka" hreflang="ka" data-title="გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgisch" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://kbd.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82_%D0%94%D0%B6%D1%8D%D1%80%D0%BC%D1%8D%D0%BD_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D1%8D" title="Демократ Джэрмэн Республикэ – Kabardisch" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Демократ Джэрмэн Республикэ" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="Kabardisch" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгэбзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%8F%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Германия Демократиялық Республикасы – Kazachs" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Германия Демократиялық Республикасы" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazachs" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%BA%E1%9E%98%E1%9F%89%E1%9E%84%E1%9F%8B%E1%9E%81%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%80%E1%9E%BE%E1%9E%8F" title="អាល្លឺម៉ង់ខាងកើត – Khmer" lang="km" hreflang="km" data-title="អាល្លឺម៉ង់ខាងកើត" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="Khmer" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%8F%99%EB%8F%85" title="동독 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="동독" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ksh mw-list-item"><a href="https://ksh.wikipedia.org/wiki/Deutsche_Demokratische_Republik" title="Deutsche Demokratische Republik – Kölsch" lang="ksh" hreflang="ksh" data-title="Deutsche Demokratische Republik" data-language-autonym="Ripoarisch" data-language-local-name="Kölsch" class="interlanguage-link-target"><span>Ripoarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Komara_Demokrat%C3%AEk_a_Almanyay%C3%AA" title="Komara Demokratîk a Almanyayê – Koerdisch" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Komara Demokratîk a Almanyayê" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Koerdisch" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Res_publica_democratica_Germanica" title="Res publica democratica Germanica – Latijn" lang="la" hreflang="la" data-title="Res publica democratica Germanica" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latijn" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/D%C3%A4itsch_Demokratesch_Republik" title="Däitsch Demokratesch Republik – Luxemburgs" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Däitsch Demokratesch Republik" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Luxemburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%B4%D0%B8%D0%BD_%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%8F%D0%B4%D0%B8%D0%BD_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Германиядин Демократиядин Республика – Lezgisch" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Германиядин Демократиядин Республика" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="Lezgisch" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Duitse_Democratische_Rippubliek" title="Duitse Democratische Rippubliek – Limburgs" lang="li" hreflang="li" data-title="Duitse Democratische Rippubliek" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Repubbrica_Democratega_Tedesca" title="Repubbrica Democratega Tedesca – Ligurisch" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Repubbrica Democratega Tedesca" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurisch" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Republega_Democratega_Todesca" title="Republega Democratega Todesca – Lombardisch" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Republega Democratega Todesca" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombardisch" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BB%80%E0%BA%A2%E0%BA%8D%E0%BA%A5%E0%BA%B0%E0%BA%A1%E0%BA%B1%E0%BA%99%E0%BA%95%E0%BA%B2%E0%BB%80%E0%BA%A7%E0%BA%B1%E0%BA%99%E0%BA%AD%E0%BA%AD%E0%BA%81" title="ເຢຍລະມັນຕາເວັນອອກ – Laotiaans" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ເຢຍລະມັນຕາເວັນອອກ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="Laotiaans" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Vokietijos_Demokratin%C4%97_Respublika" title="Vokietijos Demokratinė Respublika – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Vokietijos Demokratinė Respublika" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/V%C4%81cijas_Demokr%C4%81tisk%C4%81_Republika" title="Vācijas Demokrātiskā Republika – Lets" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Vācijas Demokrātiskā Republika" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lets" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Repoblika_Dem%C3%B4kratika_Alem%C3%A0na" title="Repoblika Demôkratika Alemàna – Malagassisch" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Repoblika Demôkratika Alemàna" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Malagassisch" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0_%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Источна Германија – Macedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Источна Германија" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonisch" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B4%BF%E0%B4%B4%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B5%BB_%E0%B4%9C%E0%B5%BC%E0%B4%AE%E0%B5%8D%E0%B4%AE%E0%B4%A8%E0%B4%BF" title="കിഴക്കൻ ജർമ്മനി – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="കിഴക്കൻ ജർമ്മനി" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D2%AF%D2%AF%D0%BD_%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Зүүн Герман – Mongools" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Зүүн Герман" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Mongools" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B5_%E0%A4%9C%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%A8%E0%A5%80" title="पूर्व जर्मनी – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="पूर्व जर्मनी" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Jerman_Timur" title="Jerman Timur – Maleis" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Jerman Timur" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Maleis" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%82%E1%80%BB%E1%80%AC%E1%80%99%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%92%E1%80%AE%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%80%E1%80%9B%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%90%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%B9%E1%80%99%E1%80%90%E1%80%94%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%84%E1%80%B6" title="ဂျာမန်ဒီမိုကရက်တစ်သမ္မတနိုင်ငံ – Birmaans" lang="my" hreflang="my" data-title="ဂျာမန်ဒီမိုကရက်တစ်သမ္မတနိုင်ငံ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Birmaans" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="شرقی آلمان – Mazanderani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="شرقی آلمان" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="Mazanderani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/D%C3%BC%C3%BCtsche_Demokraatsche_Republiek" title="Düütsche Demokraatsche Republiek – Nedersaksisch" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Düütsche Demokraatsche Republiek" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Nedersaksisch" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B5_%E0%A4%9C%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%A8%E0%A5%80" title="पूर्व जर्मनी – Nepalees" lang="ne" hreflang="ne" data-title="पूर्व जर्मनी" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="Nepalees" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Den_tyske_demokratiske_republikken" title="Den tyske demokratiske republikken – Noors - Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Den tyske demokratiske republikken" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Noors - Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/%C3%98st-Tyskland" title="Øst-Tyskland – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Øst-Tyskland" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Republica_Democratica_Alemanda" title="Republica Democratica Alemanda – Occitaans" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Republica Democratica Alemanda" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Occitaans" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%C3%A6" title="Германы Демократон Республикæ – Ossetisch" lang="os" hreflang="os" data-title="Германы Демократон Республикæ" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="Ossetisch" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AA%E0%A9%82%E0%A8%B0%E0%A8%AC%E0%A9%80_%E0%A8%9C%E0%A8%B0%E0%A8%AE%E0%A8%A8%E0%A9%80" title="ਪੂਰਬੀ ਜਰਮਨੀ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਪੂਰਬੀ ਜਰਮਨੀ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Republika_Demokratiko_Alem%C3%A1n" title="Republika Demokratiko Alemán – Papiaments" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Republika Demokratiko Alemán" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="Papiaments" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Niemiecka_Republika_Demokratyczna" title="Niemiecka Republika Demokratyczna – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Niemiecka Republika Demokratyczna" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%B9blica_Democr%C3%A0tica_Alman-a" title="Repùblica Democràtica Alman-a – Piëmontees" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Repùblica Democràtica Alman-a" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piëmontees" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%86%DA%91%DA%BE%D8%AF%D8%A7_%D8%AC%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="چڑھدا جرمنی – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="چڑھدا جرمنی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%D8%AA%D9%8A%DA%81_%D8%AC%D8%B1%D9%85%D9%86%D9%8A" title="ختيځ جرمني – Pasjtoe" lang="ps" hreflang="ps" data-title="ختيځ جرمني" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Pasjtoe" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Alemanha_Oriental" title="Alemanha Oriental – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Alemanha Oriental" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Aliman_Dimukratiku_Republika" title="Aliman Dimukratiku Republika – Quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Aliman Dimukratiku Republika" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="Quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Republica_Democrat%C4%83_German%C4%83" title="Republica Democrată Germană – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Republica Democrată Germană" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Германская Демократическая Республика – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Германская Демократическая Республика" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B0_%D1%80%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Германска демократична република – Roetheens" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Германска демократична република" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Roetheens" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%94%D0%A0" title="ГДР – Jakoets" lang="sah" hreflang="sah" data-title="ГДР" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Jakoets" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%B9blica_Democr%C3%A0tica_Tedesca" title="Repùblica Democràtica Tedesca – Sardijns" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Repùblica Democràtica Tedesca" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="Sardijns" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Rip%C3%B9bblica_Dimucr%C3%A0tica_Tidesca" title="Ripùbblica Dimucràtica Tidesca – Siciliaans" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Ripùbblica Dimucràtica Tidesca" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Siciliaans" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/East_Germany" title="East Germany – Schots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="East Germany" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="Schots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Isto%C4%8Dna_Njema%C4%8Dka" title="Istočna Njemačka – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Istočna Njemačka" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/East_Germany" title="East Germany – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="East Germany" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Nemeck%C3%A1_demokratick%C3%A1_republika" title="Nemecká demokratická republika – Slowaaks" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Nemecká demokratická republika" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowaaks" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Nem%C5%A1ka_demokrati%C4%8Dna_republika" title="Nemška demokratična republika – Sloveens" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Nemška demokratična republika" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Sloveens" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Gjermania_Lindore" title="Gjermania Lindore – Albanees" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Gjermania Lindore" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albanees" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0_%D0%9D%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%87%D0%BA%D0%B0" title="Источна Немачка – Servisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Источна Немачка" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Servisch" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Aast-D%C3%BC%C3%BCtsklound" title="Aast-Düütsklound – Saterfries" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Aast-Düütsklound" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterfries" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/%C3%96sttyskland" title="Östtyskland – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Östtyskland" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Jamhuri_ya_Kidemokrasia_ya_Kijerumani" title="Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kijerumani – Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kijerumani" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Mjymjecko_Dymokratyczno_Republika" title="Mjymjecko Dymokratyczno Republika – Silezisch" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Mjymjecko Dymokratyczno Republika" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="Silezisch" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%87%E0%AE%9F%E0%AE%BE%E0%AE%AF%E0%AF%8D%E0%AE%9A%E0%AF%8D%E0%AE%9A%E0%AF%81_%E0%AE%AE%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AE%B3%E0%AE%BE%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%9A%E0%AE%BF%E0%AE%95%E0%AF%8D_%E0%AE%95%E0%AF%81%E0%AE%9F%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%B0%E0%AE%9A%E0%AF%81" title="இடாய்ச்சு மக்களாட்சிக் குடியரசு – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="இடாய்ச்சு மக்களாட்சிக் குடியரசு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A4%E0%B1%82%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AA%E0%B1%81_%E0%B0%9C%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B0%A8%E0%B1%80" title="తూర్పు జర్మనీ – Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="తూర్పు జర్మనీ" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D2%B6%D1%83%D0%BC%D2%B3%D1%83%D1%80%D0%B8%D0%B8_%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%B8_%D0%9E%D0%BB%D0%BC%D0%BE%D0%BD" title="Ҷумҳурии Демократии Олмон – Tadzjieks" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Ҷумҳурии Демократии Олмон" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tadzjieks" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8%E0%B9%80%E0%B8%A2%E0%B8%AD%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%99%E0%B8%B5%E0%B8%95%E0%B8%B0%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%AD%E0%B8%AD%E0%B8%81" title="ประเทศเยอรมนีตะวันออก – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="ประเทศเยอรมนีตะวันออก" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Silangang_Alemanya" title="Silangang Alemanya – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Silangang Alemanya" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/H%C9%99%C5%A1ipem%C9%99_Almanij%C9%99" title="Həšipemə Almanijə – Talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Həšipemə Almanijə" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Do%C4%9Fu_Almanya" title="Doğu Almanya – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Doğu Almanya" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Германия Демократик Республикасы – Tataars" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Германия Демократик Республикасы" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tataars" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%BC%D0%B5%D1%86%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%94%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B0_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Німецька Демократична Республіка – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Німецька Демократична Республіка" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%AC%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="مشرقی جرمنی – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="مشرقی جرمنی" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Germaniya_Demokratik_Respublikasi" title="Germaniya Demokratik Respublikasi – Oezbeeks" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Germaniya Demokratik Respublikasi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Oezbeeks" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%B9blega_Democr%C3%A0tega_Todesca" title="Repùblega Democràtega Todesca – Venetiaans" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Repùblega Democràtega Todesca" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_D%C3%A2n_ch%E1%BB%A7_%C4%90%E1%BB%A9c" title="Cộng hòa Dân chủ Đức – Vietnamees" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Cộng hòa Dân chủ Đức" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamees" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Almagne_do_Levant" title="Almagne do Levant – Waals" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Almagne do Levant" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="Waals" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Sinirangan_Alemanya" title="Sinirangan Alemanya – Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Sinirangan Alemanya" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%9C%E5%BE%B7" title="东德 – Wuyu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="东德" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wuyu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%A8_%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%99%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90" title="გერმანიაშ დემოკრატიული რესპუბლიკა – Mingreels" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="გერმანიაშ დემოკრატიული რესპუბლიკა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingreels" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%96%D7%A8%D7%97_%D7%93%D7%99%D7%99%D7%98%D7%A9%D7%9C%D7%90%D7%A0%D7%93" title="מזרח דייטשלאנד – Jiddisch" lang="yi" hreflang="yi" data-title="מזרח דייטשלאנד" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="Jiddisch" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/%C3%8Cl%C3%A0o%C3%B2r%C3%B9n_J%E1%BA%B9%CC%81m%C3%A1n%C3%AC" title="Ìlàoòrùn Jẹ́mánì – Yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ìlàoòrùn Jẹ́mánì" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="Yoruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%9D%B1%E5%BE%B7" title="東德 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="東德" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E6%9D%B1%E5%BE%B7" title="東德 – Klassiek Chinees" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="東德" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Klassiek Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Tang-tek" title="Tang-tek – Minnanyu" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Tang-tek" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnanyu" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%9D%B1%E5%BE%B7" title="東德 – Kantonees" lang="yue" hreflang="yue" data-title="東德" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonees" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q16957#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Duitse_Democratische_Republiek" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Duitse_Democratische_Republiek" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Duitse_Democratische_Republiek"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Duitse_Democratische_Republiek"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Duitse_Democratische_Republiek" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Duitse_Democratische_Republiek" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&oldid=68412700" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Duitse_Democratische_Republiek&id=68412700&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FDuitse_Democratische_Republiek"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FDuitse_Democratische_Republiek"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Duitse+Democratische+Republiek"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Duitse_Democratische_Republiek&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/German_Democratic_Republic" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q16957" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-gesproken_wiki" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><div style="font-size:87%;" title="Klik op de startbutton om de geluidsopname van het artikel te starten"><span style="cursor:help; border-bottom: 1px dotted #555555;" title="Door op de afspeelknop te klikken kunt u dit artikel beluisteren. Na het opnemen kan het artikel gewijzigd zijn, waardoor de tekst van de opname wellicht verouderd is.">Beluister</span> <span class="gesproken_wiki_player" style="display:inline-block; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><audio id="mwe_player_0" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="80" style="width:80px;" data-durationhint="2529" data-mwtitle="Nl-Duitse_Democratische_Republiek-article.ogg" data-mwprovider="wikimediacommons"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/88/Nl-Duitse_Democratische_Republiek-article.ogg" type="audio/ogg; codecs="vorbis"" data-width="0" data-height="0" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/8/88/Nl-Duitse_Democratische_Republiek-article.ogg/Nl-Duitse_Democratische_Republiek-article.ogg.mp3" type="audio/mpeg" data-transcodekey="mp3" data-width="0" data-height="0" /></audio></span></span></span> (<a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nl-Duitse_Democratische_Republiek-article.ogg" class="extiw" title="commons:File:Nl-Duitse Democratische Republiek-article.ogg">info</a>)</div> </div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><table class="infobox" cellpadding="1" cellspacing="1"> <tbody><tr> <th class="infobox-kop notheme" style="color:inherit; text-align:center; font-size:120%;" colspan="3">Deutsche Demokratische Republik </th></tr> <tr> <td class="ta-center" colspan="3"><span></span> <table style="width: 100%;" cellspacing="0" cellpadding="0"> <tbody><tr> <td style="text-align: left; vertical-align: middle; min-width: 45px;"><a href="/wiki/Sovjet-bezettingszone_in_Duitsland" title="Sovjet-bezettingszone in Duitsland">←</a> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Merchant_flag_of_Germany_(1946%E2%80%931949).svg" class="mw-file-description" title="Sovjet-bezettingszone in Duitsland"><img alt="Sovjet-bezettingszone in Duitsland" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Merchant_flag_of_Germany_%281946%E2%80%931949%29.svg/25px-Merchant_flag_of_Germany_%281946%E2%80%931949%29.svg.png" decoding="async" width="25" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Merchant_flag_of_Germany_%281946%E2%80%931949%29.svg/38px-Merchant_flag_of_Germany_%281946%E2%80%931949%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Merchant_flag_of_Germany_%281946%E2%80%931949%29.svg/50px-Merchant_flag_of_Germany_%281946%E2%80%931949%29.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span> </td> <td style="text-align: center; vertical-align: middle;"><big><b>1949 – 1990</b></big> </td> <td style="text-align: right; vertical-align: middle; min-width: 45px;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Germany.svg" class="mw-file-description" title="Duitsland"><img alt="Duitsland" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/25px-Flag_of_Germany.svg.png" decoding="async" width="25" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/38px-Flag_of_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/50px-Flag_of_Germany.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Duitsland" title="Duitsland">→</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="color:inherit; text-align:center;" colspan="3"> </th></tr> <tr> <td style="text-align:center;" colspan="3"><span></span> <table style="width: 100%; text-align: center;" cellspacing="0" cellpadding="0"> <tbody><tr> <td style="vertical-align: middle;"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_East_Germany.svg" class="mw-file-description" title="Vlag van Duitse Democratische Republiek"><img alt="Vlag van Duitse Democratische Republiek" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Flag_of_East_Germany.svg/125px-Flag_of_East_Germany.svg.png" decoding="async" width="125" height="75" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Flag_of_East_Germany.svg/188px-Flag_of_East_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Flag_of_East_Germany.svg/250px-Flag_of_East_Germany.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> </td> <td style="vertical-align: middle;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Coat_of_arms_of_East_Germany_(1955%E2%80%931990).svg" class="mw-file-description" title="Wapen"><img alt="Wapen" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Coat_of_arms_of_East_Germany_%281955%E2%80%931990%29.svg/90px-Coat_of_arms_of_East_Germany_%281955%E2%80%931990%29.svg.png" decoding="async" width="90" height="92" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Coat_of_arms_of_East_Germany_%281955%E2%80%931990%29.svg/135px-Coat_of_arms_of_East_Germany_%281955%E2%80%931990%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Coat_of_arms_of_East_Germany_%281955%E2%80%931990%29.svg/180px-Coat_of_arms_of_East_Germany_%281955%E2%80%931990%29.svg.png 2x" data-file-width="1628" data-file-height="1663" /></a></span> </td></tr> <tr> <td><small>(<a href="/wiki/Vlag_van_de_Duitse_Democratische_Republiek" title="Vlag van de Duitse Democratische Republiek">Details</a>)</small> </td> <td><small>(<a href="/wiki/Wapen_van_de_Duitse_Democratische_Republiek" title="Wapen van de Duitse Democratische Republiek">Details</a>)</small> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="color:inherit;" colspan="3">Kaart </th></tr> <tr> <td class="ta-center" colspan="3"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:East_Germany_1956-1990.svg" class="mw-file-description" title="1949-1990"><img alt="1949-1990" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/East_Germany_1956-1990.svg/266px-East_Germany_1956-1990.svg.png" decoding="async" width="266" height="270" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/East_Germany_1956-1990.svg/399px-East_Germany_1956-1990.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/East_Germany_1956-1990.svg/532px-East_Germany_1956-1990.svg.png 2x" data-file-width="450" data-file-height="456" /></a></span> </td></tr> <tr> <td class="ta-center" colspan="3"><small>1949-1990</small> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="color:inherit;" colspan="3">Algemene gegevens </th></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Hoofdstad" title="Hoofdstad">Hoofdstad</a> </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Oost-Berlijn" title="Oost-Berlijn">Oost-Berlijn</a> (<i>de facto</i>) </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Oppervlakte" title="Oppervlakte">Oppervlakte</a> </th> <td colspan="2">108.178 km² </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Bevolkingsomvang" title="Bevolkingsomvang">Bevolking</a> </th> <td colspan="2">17 miljoen <br /> in <a href="/wiki/1989" title="1989">1989</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Taal_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Taal (hoofdbetekenis)">Talen</a> </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Duits" title="Duits">Duits</a> (<a href="/wiki/Sorbisch" title="Sorbisch">Sorbisch</a> als regionale taal) </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Religie" title="Religie">Religie(s)</a> </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Protestantisme" title="Protestantisme">Protestant</a>, <a href="/wiki/Rooms-Katholieke_Kerk" title="Rooms-Katholieke Kerk">Katholiek</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Nationale_feestdag" title="Nationale feestdag">Nat. feestdag</a> </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/7_oktober" title="7 oktober">7 oktober</a> <br /> Dag van de Republiek </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Volkslied_(nationaal_symbool)" title="Volkslied (nationaal symbool)">Volkslied</a> </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Auferstanden_aus_Ruinen" title="Auferstanden aus Ruinen">Auferstanden aus Ruinen</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Valuta" title="Valuta">Munteenheid</a> </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Oost-Duitse_mark" title="Oost-Duitse mark">Oost-Duitse mark</a> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="color:inherit;" colspan="3">Regering </th></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Regeringsvorm" title="Regeringsvorm">Regeringsvorm</a> </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Volksrepubliek" title="Volksrepubliek">Volksrepubliek</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Staatshoofd" title="Staatshoofd">Staatshoofd</a> </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Voorzitter_van_de_Staatsraad" title="Voorzitter van de Staatsraad">Voorzitter van de Staatsraad</a> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="color:inherit;" colspan="3">Geschiedenis </th></tr> <tr> <th>- Ontstaan DDR </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/7_oktober" title="7 oktober">7 oktober</a> <a href="/wiki/1949" title="1949">1949</a> </td></tr> <tr> <th>- <a href="/wiki/Duitse_hereniging" title="Duitse hereniging">Duitse hereniging</a> </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/3_oktober" title="3 oktober">3 oktober</a> <a href="/wiki/1990" title="1990">1990</a> </td></tr> </tbody></table> <table class="toccolours" style="width:270px; margin:0px 0px 1em 1em; float:right; clear:right; font-size:85%;"> <tbody><tr> <td style="text-align:center;"><b><a href="/wiki/Geschiedenis_van_Duitsland" title="Geschiedenis van Duitsland">Staatkundige geschiedenis van Duitsland</a></b> </td></tr> <tr> <td> <hr /> </td></tr> <tr> <td style="padding:5px;"> <p><a href="/wiki/Kelten" title="Kelten">Kelten</a><br /> <a href="/wiki/Germanen" title="Germanen">Germanen</a><br /> <a href="/wiki/Grote_Volksverhuizing" title="Grote Volksverhuizing">Grote Volksverhuizing</a> (4e-6e eeuw)<br /> </p> <hr /> <p><a href="/wiki/Frankische_Rijk" title="Frankische Rijk">Frankische Rijk</a> (5e eeuw-843)<br /> <a href="/wiki/Oost-Frankische_Rijk" title="Oost-Frankische Rijk">Oost-Frankische Rijk</a> (843-962)<br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_without_haloes_(1400-1806).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_without_haloes_%281400-1806%29.svg/20px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_without_haloes_%281400-1806%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_without_haloes_%281400-1806%29.svg/30px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_without_haloes_%281400-1806%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_without_haloes_%281400-1806%29.svg/40px-Banner_of_the_Holy_Roman_Emperor_without_haloes_%281400-1806%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Heilige_Roomse_Rijk" title="Heilige Roomse Rijk">Heilige Roomse Rijk</a> (962-1806)<br /> </p> <hr /> <p><a href="/wiki/Rijnbond_(1806)" title="Rijnbond (1806)">Rijnbond</a> (1806-1813)<br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Germany_(3-2).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Flag_of_Germany_%283-2%29.svg/20px-Flag_of_Germany_%283-2%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Flag_of_Germany_%283-2%29.svg/30px-Flag_of_Germany_%283-2%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Flag_of_Germany_%283-2%29.svg/40px-Flag_of_Germany_%283-2%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Duitse_Bond" title="Duitse Bond">Duitse Bond</a> (1815-1866)<br /> </p> <hr /> <p><b><a href="/wiki/Duitse_Rijk" title="Duitse Rijk">Duitse Rijk</a></b><br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Germany_(1867%E2%80%931918).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/20px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/30px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/40px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Noord-Duitse_Bond" title="Noord-Duitse Bond">Noord-Duitse Bond</a> (1866-1870)<br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Germany_(1867%E2%80%931918).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/20px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/30px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/40px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Duitse_Keizerrijk" title="Duitse Keizerrijk">Duitse Keizerrijk</a> (1871-1918)<br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Germany_(3-2).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Flag_of_Germany_%283-2%29.svg/20px-Flag_of_Germany_%283-2%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Flag_of_Germany_%283-2%29.svg/30px-Flag_of_Germany_%283-2%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Flag_of_Germany_%283-2%29.svg/40px-Flag_of_Germany_%283-2%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Weimarrepubliek" title="Weimarrepubliek">Weimarrepubliek</a> (1918-1933)<br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Germany_(1935%E2%80%931945).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/20px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/30px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/40px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Nazi-Duitsland" title="Nazi-Duitsland">Nazi-Duitsland</a> (1933-1945)<br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flagge_Preu%C3%9Fen_-_Provinz_Ostpreu%C3%9Fen.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Flagge_Preu%C3%9Fen_-_Provinz_Ostpreu%C3%9Fen.svg/20px-Flagge_Preu%C3%9Fen_-_Provinz_Ostpreu%C3%9Fen.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Flagge_Preu%C3%9Fen_-_Provinz_Ostpreu%C3%9Fen.svg/30px-Flagge_Preu%C3%9Fen_-_Provinz_Ostpreu%C3%9Fen.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Flagge_Preu%C3%9Fen_-_Provinz_Ostpreu%C3%9Fen.svg/40px-Flagge_Preu%C3%9Fen_-_Provinz_Ostpreu%C3%9Fen.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> <a href="/wiki/Voormalige_gebieden_van_het_Duitse_Rijk_in_het_oosten" title="Voormalige gebieden van het Duitse Rijk in het oosten">Oostgebieden</a> (-1945)<br /> </p> <hr /> <p><b>Naoorlogs Duitsland</b><br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Merchant_flag_of_Germany_(1946%E2%80%931949).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Merchant_flag_of_Germany_%281946%E2%80%931949%29.svg/20px-Merchant_flag_of_Germany_%281946%E2%80%931949%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Merchant_flag_of_Germany_%281946%E2%80%931949%29.svg/30px-Merchant_flag_of_Germany_%281946%E2%80%931949%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Merchant_flag_of_Germany_%281946%E2%80%931949%29.svg/40px-Merchant_flag_of_Germany_%281946%E2%80%931949%29.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span> <a href="/wiki/Geallieerde_bezettingszones_in_Duitsland" title="Geallieerde bezettingszones in Duitsland">geallieerde zones</a> (1945-1949)<br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Saar_(1947%E2%80%931956).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Flag_of_Saar_%281947%E2%80%931956%29.svg/20px-Flag_of_Saar_%281947%E2%80%931956%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Flag_of_Saar_%281947%E2%80%931956%29.svg/30px-Flag_of_Saar_%281947%E2%80%931956%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Flag_of_Saar_%281947%E2%80%931956%29.svg/40px-Flag_of_Saar_%281947%E2%80%931956%29.svg.png 2x" data-file-width="450" data-file-height="300" /></a></span> <a href="/wiki/Protectoraat_Saarland" title="Protectoraat Saarland">Saarland</a> (1947-1956)<br /> Verdeeld Duitsland:<br /> </p> <dl><dd><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Germany.svg" class="mw-file-description" title="Vlag van Duitsland"><img alt="Vlag van Duitsland" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/20px-Flag_of_Germany.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/30px-Flag_of_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/40px-Flag_of_Germany.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Bondsrepubliek_Duitsland_(1949-1990)" title="Bondsrepubliek Duitsland (1949-1990)">West-Duitsland</a> (1949-1990)<br /></dd> <dd><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_East_Germany.svg" class="mw-file-description" title="Vlag van Duitse Democratische Republiek"><img alt="Vlag van Duitse Democratische Republiek" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Flag_of_East_Germany.svg/20px-Flag_of_East_Germany.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Flag_of_East_Germany.svg/30px-Flag_of_East_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Flag_of_East_Germany.svg/40px-Flag_of_East_Germany.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a class="mw-selflink selflink">Oost-Duitsland</a> (1949-1990)<br /></dd></dl> <p><a href="/wiki/Duitse_hereniging" title="Duitse hereniging">Duitse hereniging</a> (1990)<br /> </p><p><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Germany.svg" class="mw-file-description" title="Vlag van Duitsland"><img alt="Vlag van Duitsland" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/20px-Flag_of_Germany.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/30px-Flag_of_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/40px-Flag_of_Germany.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Duitsland_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Duitsland (hoofdbetekenis)">Duitsland</a> (1990-heden) </p> </td></tr> <tr> <td> <hr /> </td></tr> <tr> <td style="text-align:center;"><b>Portaal</b>  <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Portal.svg" class="mw-file-description" title="Portaalicoon"><img alt="Portaalicoon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/22px-Portal.svg.png" decoding="async" width="22" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/33px-Portal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/44px-Portal.svg.png 2x" data-file-width="36" data-file-height="32" /></a></span>  <b><a href="/wiki/Portaal:Duitsland" title="Portaal:Duitsland">Duitsland</a></b><br /><b>Portaal</b>  <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Portal.svg" class="mw-file-description" title="Portaalicoon"><img alt="Portaalicoon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/22px-Portal.svg.png" decoding="async" width="22" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/33px-Portal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/44px-Portal.svg.png 2x" data-file-width="36" data-file-height="32" /></a></span>  <b><a href="/wiki/Portaal:Geschiedenis" title="Portaal:Geschiedenis">Geschiedenis</a></b> </td></tr></tbody></table> <p>De <b>Duitse Democratische Republiek</b> (<a href="/wiki/Duits" title="Duits">Duits</a>: <i>Deutsche Demokratische Republik</i>, <b>DDR</b>), ook wel <b>Oost-Duitsland</b> genoemd,<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> was een <a href="/wiki/Communistische_staat" class="mw-redirect" title="Communistische staat">communistisch land</a> in Europa. Het land ontstond in 1949 in het door de <a href="/wiki/Sovjet-Unie" title="Sovjet-Unie">Sovjet-Unie</a> bezette deel van het verslagen Duitsland. Officieel bestond de DDR van 7 oktober 1949 tot 3 oktober 1990, de dag van de <a href="/wiki/Duitse_hereniging" title="Duitse hereniging">Duitse hereniging</a>. Die dag werden de DDR en de <a href="/wiki/Bondsrepubliek_Duitsland_(1949-1990)" title="Bondsrepubliek Duitsland (1949-1990)">Bondsrepubliek Duitsland</a> tot één land, het tegenwoordige <a href="/wiki/Duitsland_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Duitsland (hoofdbetekenis)">Duitsland</a>, herenigd. De oude <a href="/wiki/Deelstaten_van_Duitsland" title="Deelstaten van Duitsland">deelstaten</a> die in 1952 waren afgeschaft werden hersteld. </p><p>Voor de Sovjet-Unie, die dit gebied in 1944/1945 als bezettingszone kreeg toegewezen, was de DDR strategisch belangrijk. Een <a href="/wiki/Volksopstand_in_de_DDR_(1953)" title="Volksopstand in de DDR (1953)">volksopstand in 1953</a>, waarbij West-Berlijn niet louter neutraal toekeek, werd door Sovjettroepen neergeslagen. Dit ontmoedigde nieuwe pogingen tot verzet. Vanaf de tweede helft van de jaren zeventig tot de vreedzame revolutie in najaar 1989 bestond een ondergrondse oppositie. In de DDR was grondwettelijk bepaald dat de <a href="/wiki/Sozialistische_Einheitspartei_Deutschlands" title="Sozialistische Einheitspartei Deutschlands">Sozialistische Einheitspartei Deutschlands SED</a>, de communistische partij, de feitelijke machthebber was en niet de formele staatsorganen, zoals de regering. Oppositieleden werden door de <a href="/wiki/Stasi" title="Stasi">Stasi</a> gevolgd en vaak ook vervolgd. </p><p>In de praktijk fungeerde <a href="/wiki/Oost-Berlijn" title="Oost-Berlijn">Oost-Berlijn</a> als hoofdstad van de DDR. Vanaf 1976 golden de wetten van de DDR onverkort ook voor Oost-Berlijn. Volkenrechtelijk gezien was Berlijn, Oost en West, een stad die onder het gemeenschappelijk bestuur van de vier bezettingsmachten stond.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Alle bedrijven waren in handen van de staat, in de vorm van een <a href="/wiki/Volkseigener_Betrieb" title="Volkseigener Betrieb">Volkseigener Betrieb</a> (VEB). De socialistische staat bepaalde de productie alsmede de prijzen. Regelmatige tekorten aan goederen en de slechte kwaliteit waren hiervan het gevolg (<a href="/wiki/Centraal_geleide_economie" title="Centraal geleide economie">planeconomie</a>). Dit leidde tot grote ergernissen onder de DDR-bevolking (lange wachtrijen voor de winkels).<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Omdat <a href="/wiki/Bondsrepubliek_Duitsland_(1949-1990)" title="Bondsrepubliek Duitsland (1949-1990)">West-Duitsland</a> de DDR niet als zelfstandige staat erkende, werden vluchtende Oost-Duitsers als staatsburgers geaccepteerd en kregen zij automatisch een West-Duits paspoort. Het DDR-regime besloot vanaf 1952 daarom de grens met de Bondsrepubliek af te grendelen met levensbedreigende versperringen. Om een grootscheepse <a href="/wiki/Republikflucht" title="Republikflucht">Republikflucht</a> (vlucht van burgers naar West-Duitsland) te voorkomen via de nog open grens met West-Berlijn, werd vanaf 13 augustus 1961 ook het laatste ontsnappingsgat afgesloten: de bouw van de beruchte <a href="/wiki/Berlijnse_Muur" title="Berlijnse Muur">Berlijnse Muur</a>. De grens tussen de beide Duitslanden werd als onderdeel van het <a href="/wiki/IJzeren_Gordijn" title="IJzeren Gordijn">IJzeren Gordijn</a> verder versterkt en nog strenger bewaakt. Daarna liet het regime bewoners uit West-Duitsland maar mondjesmaat toe. De meeste burgers in de DDR konden wel West-Duitse radio- en televisiezenders ontvangen. Zo wisten ze hoe het leven in het Westen was; alleen in de regio <a href="/wiki/Dresden_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Dresden (hoofdbetekenis)">Dresden</a>, tegen de Poolse grens aan, was de ontvangst van westerse zenders niet of nauwelijks mogelijk. </p><p>Toen onder de Russische partijleider <a href="/wiki/Michail_Gorbatsjov" title="Michail Gorbatsjov">Michail Gorbatsjov</a> vanaf 1985 de Sovjet-Unie zelf met hervormingen begon, (<a href="/wiki/Glasnost" title="Glasnost">glasnost</a> en <a href="/wiki/Perestrojka" title="Perestrojka">perestrojka</a>), putten veel burgers in de DDR hier nieuwe moed uit. Zij durfden zich via de kerken openlijk te verzetten. In de zomer van 1989 vluchtten duizenden via <a href="/wiki/Hongarije" title="Hongarije">Hongarije</a> de DDR uit. In september volgden vluchtelingen via de West-Duitse ambassade in <a href="/wiki/Praag" title="Praag">Praag</a>. In het najaar gingen tienduizenden de straat op, met name in <a href="/wiki/Leipzig_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Leipzig (hoofdbetekenis)">Leipzig</a>, maar ook in andere steden. De Muur viel op 9 november 1989. Minder dan een jaar later volgde de Duitse hereniging. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geschiedenis">Geschiedenis</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Geschiedenis" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Geschiedenis"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Geschiedenis_van_de_DDR" title="Geschiedenis van de DDR">Geschiedenis van de DDR</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Oprichting_1949">Oprichting 1949</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Oprichting 1949" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Oprichting 1949"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De Sovjet-Unie poogde aanvankelijk vanaf 1945 te streven naar één neutraal Duitsland. Toen deze poging mislukte, kwam het in 1949 in het oostelijk deel tot de oprichting van de DDR. De sociaaldemocraten werden eerder al, in 1946, gedwongen met de communisten in één partij, de <a href="/wiki/Sozialistische_Einheitspartei_Deutschlands" title="Sozialistische Einheitspartei Deutschlands">Sozialistische Einheitspartei Deutschlands SED</a> samen te werken. De overige partijen, onder andere de christendemocratische en liberale, moesten zich aanpassen. Bij de enige vrije verkiezingen die op het grondgebied van de latere DDR zijn gehouden, de verkiezingen voor de Stadtverordnetenversammlung van Berlijn in 1946, kreeg de communistische SED nog geen 20% van de stemmen. Op 7 oktober 1949 nam het Volkskongress in <a href="/wiki/Oost-Berlijn" title="Oost-Berlijn">Oost-Berlijn</a> de <a href="/wiki/Grondwet_van_de_Duitse_Democratische_Republiek" title="Grondwet van de Duitse Democratische Republiek">grondwet van de nieuwe staat DDR</a> aan. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ontwikkeling">Ontwikkeling</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Ontwikkeling" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Ontwikkeling"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De eerste drie jaar, tussen 1949 en 1952, konden de burgers van de beide Duitslanden over en weer de zonegrens nog zonder veel risico (illegaal) passeren. Grensversperringen waren er nog niet. Vanaf mei 1952 begon de DDR de grens echter met prikkeldraad en wachttorens af te bakenen. Na 1961, met de bouw van het <a href="/wiki/IJzeren_Gordijn" title="IJzeren Gordijn">IJzeren Gordijn</a> en de <a href="/wiki/Berlijnse_Muur" title="Berlijnse Muur">Berlijnse Muur</a>, werd de grens een <i>dodenzone</i> met mijnenvelden en werd het illegaal passeren ervan een levensgevaarlijke daad. De DDR richtte vervolgens een eigen leger op, de <a href="/wiki/Nationale_Volksarmee" title="Nationale Volksarmee">NVA</a> en de <a href="/wiki/Deutsche_Volkspolizei" title="Deutsche Volkspolizei">Volkspolizei</a>. Ook voerde de DDR een <a href="/wiki/Centraal_geleide_economie" title="Centraal geleide economie">centraal geleide economie</a> in. Mede daardoor ging de <a href="/wiki/Wederopbouw" title="Wederopbouw">wederopbouw</a> veel langzamer dan in West-Duitsland. </p><p>Na een verhoging van de arbeidsnormen, in feite een loonmindering, protesteerden in 1953 eerst Oost-Berlijnse arbeiders en daarna ook burgers uit andere lagen van de bevolking tegen de communistische machthebbers. Deze <a href="/wiki/Volksopstand_in_de_DDR_(1953)" title="Volksopstand in de DDR (1953)">volksopstand op 17 juni 1953</a> werd door Sovjet-troepen met tanks bloedig onderdrukt. Vooral na het aantreden van de nieuwe partijleider <a href="/wiki/Erich_Honecker" title="Erich Honecker">Erich Honecker</a> in 1971 probeerde de SED de bevolking met hogere staatsuitgaven voor zich te winnen. De DDR leefde alras op te grote voet en faalde uiteindelijk ook om economische redenen: ze kon haar sociaal-politieke beloften niet waarmaken en haar schulden niet nakomen. Sociaal bracht de DDR wel meer zekerheid en geborgenheid, aangezien het land officieel geen werkloosheid kende. Maar de praktijk was minder rooskleurig, aangezien talloze banen en functies geforceerd of gekunsteld waren (de DDR had wel een <a href="/wiki/Verborgen_werkloosheid" title="Verborgen werkloosheid">verborgen werkloosheid</a>, een studie uit 1990 schatte deze op 15%).<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Een deel van de bevolking reageerde op de rigide politiek van de SED door een "stemmen met de voeten". Tussen de oprichting van de DDR in 1949 en het jaar 1961 hebben zo'n 2,7 miljoen mensen de DDR en Oost-Berlijn verlaten, meer dan 10 % van de bevolking. Dat was mogelijk, omdat de grens tussen Oost- en West-Berlijn nog open was. Op 13 augustus 1961 kwam hieraan abrupt een einde door de bouw van de <a href="/wiki/Berlijnse_Muur" title="Berlijnse Muur">Berlijnse Muur</a>. Het resultaat was dat de DDR-bevolking geen alternatief meer had en zich op een permanent leven in de DDR moest instellen. Toch bleef de ontevredenheid bestaan en dus bleven Oost-Duitsers vluchten naar het Westen. Daarnaast werden vanaf 1962 op grote schaal <a href="/wiki/Vrijkoop_van_DDR-gevangenen" title="Vrijkoop van DDR-gevangenen">politieke gevangenen door de Bondsrepubliek vrijgekocht</a>. Dit leverde de DDR 3,5 miljard DM aan harde valuta en goederen op. Aan de <a href="/wiki/Duits-Duitse_grens" title="Duits-Duitse grens">Duits-Duitse grens</a> kwamen ook ruim 30 DDR-grenswachten om het leven, waarbij het slachtoffer in de meeste gevallen een deserterende collega was. </p><p>Vanwege de wankele economische situatie en onvrijheid kwam de SED na 1980 in steeds grotere problemen. De macht en invloed van de oppositie nam geleidelijk toe, vooral via de kerken. Dissidenten zoals de chemicus <a href="/wiki/Robert_Havemann" title="Robert Havemann">Robert Havemann</a> (1910-1982), de econoom Rudolf Bahro (1935-1997) en ook de zanger <a href="/wiki/Wolf_Biermann" title="Wolf Biermann">Wolf Biermann</a>, kregen in het Westen weliswaar veel media-aandacht, maar de steun voor hen onder de DDR-bevolking was ongewis. <a href="/wiki/Michail_Gorbatsjov" title="Michail Gorbatsjov">Michail Gorbatsjov</a>, de leider van de <a href="/wiki/Sovjet-Unie" title="Sovjet-Unie">Sovjet-Unie</a> sinds 1985, probeerde het communisme in zijn land te hervormen door een zekere liberalisering toe te laten, terwijl de SED hard in de leer bleef. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Duitse_Hereniging_1989/1990"><span id="Duitse_Hereniging_1989.2F1990"></span>Duitse Hereniging 1989/1990</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Duitse Hereniging 1989/1990" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Duitse Hereniging 1989/1990"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Flag_map_of_Germany_(separation).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Flag_map_of_Germany_%28separation%29.svg/260px-Flag_map_of_Germany_%28separation%29.svg.png" decoding="async" width="260" height="652" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Flag_map_of_Germany_%28separation%29.svg/390px-Flag_map_of_Germany_%28separation%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Flag_map_of_Germany_%28separation%29.svg/520px-Flag_map_of_Germany_%28separation%29.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="1284" /></a><figcaption>Duitsland verdeeld (boven) <br /> Duitsland herenigd (onder)</figcaption></figure> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Duitse_hereniging" title="Duitse hereniging">Duitse hereniging</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>In 1988/1989 gaven ontwikkelingen in de andere socialistische landen, vooral in <a href="/wiki/Polen_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Polen (hoofdbetekenis)">Polen</a> en <a href="/wiki/Hongarije" title="Hongarije">Hongarije</a>, signalen voor een grotere verandering. In 1989 vluchtten veel DDR-bewoners via West-Duitse ambassades en via Hongarije, dat zijn grenzen naar Oostenrijk had geopend, naar het vrije Westen. De regering beperkte derhalve reizen naar Hongarije en trad hard op tegen demonstraties,<sup id="cite_ref-suess_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-suess-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> maar stond politiek en economisch met lege handen.<sup id="cite_ref-Schuerer_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-Schuerer-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Vanaf september 1989 vonden er in de DDR, met name in de stad <a href="/wiki/Leipzig_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Leipzig (hoofdbetekenis)">Leipzig</a>, elke maandagavond massale geweldloze protestdemonstraties plaats onder de leus "Wir sind das Volk". Cruciaal was die van 9 oktober 1989 met 70.000 demonstranten toen politie en leger op het laatste moment opdracht kregen van de lokale SED <i>niet</i> op te treden, hetgeen de val van het <a href="/wiki/Marxistisch-leninistische_staat" title="Marxistisch-leninistische staat">communistische regime</a> inluidde. Op 23 oktober betoogden in Leipzig reeds 250.000 burgers, ook in andere steden waren er massaprotesten. In Oost-Berlijn vond op 4 november de eerste legale protestdemonstratie plaats met ruim 500.000 betogers. Vijf dagen later, op 9 november, viel hierdoor de Berlijnse muur, overigens mede door een communicatiefout van de SED-woordvoerder <a href="/wiki/G%C3%BCnter_Schabowski" title="Günter Schabowski">Günter Schabowski</a>, die alleen soepelere reisregelingen naar het Westen wilde aankondigen. Maar al enkele uren later stroomden duizenden DDR-burgers naar de grens met West-Berlijn. Deze ging onder druk van de bevolking voor 22.00 uur open. </p><p>De dagen erna werden nieuwe openingen in de Muur gemaakt, delen van de Muur werden vervolgens afgebroken (West-Berlijners sloegen met pikhouwelen stukken uit de gehate Muur). Ook werd het mogelijk de landgrens tussen beide Duitslanden te passeren met nieuwe provisorisch gemaakte overgangen zonder grensbewaking en controles. Voor het eerst in 40 jaar liepen burgers vrij rond in de zogeheten 'dodenzone', althans waar geen mijnenvelden lagen. De val van de muur in Berlijn luidde het begin van de <a href="/wiki/Val_van_het_communisme" title="Val van het communisme">val van het communisme</a> in heel Oost-Europa in. </p><p>Op 18 maart 1990 kozen de Oost-Duitsers voor het eerst sinds 1932 vrij een parlement volgens de regels van de <a href="/wiki/Democratie" title="Democratie">democratie</a>. De communistische SED-PDS, later de <a href="/wiki/Partei_des_Demokratischen_Sozialismus" title="Partei des Demokratischen Sozialismus">Partei des Demokratischen Sozialismus PDS</a>, kreeg 16 % van de stemmen, meer dan verwacht. De christendemocratische <a href="/wiki/Christlich-Demokratische_Union_Deutschlands_(DDR)" title="Christlich-Demokratische Union Deutschlands (DDR)">CDU</a> echter won met ruim 40 % de verkiezingen en vormden een regering met de sociaaldemocraten, de <a href="/wiki/Sozialdemokratische_Partei_(DDR)" title="Sozialdemokratische Partei (DDR)">SPD</a>, en de <a href="/wiki/Liberaldemokratische_Partei_Deutschlands" class="mw-redirect" title="Liberaldemokratische Partei Deutschlands">liberalen</a>. Op 1 juli 1990 werd de <a href="/wiki/Duitse_mark" title="Duitse mark">West-Duitse Mark</a> in de DDR ingevoerd en hield de <a href="/wiki/Oost-Duitse_mark" title="Oost-Duitse mark">DDR-Mark</a> op te bestaan. Op 3 oktober 1990 hield de DDR zelf op te bestaan. </p><p>Het opvallendste overgebleven bouwwerk uit de DDR-tijd is de in 1969 gebouwde, 365 meter hoge <a href="/wiki/Fernsehturm" title="Fernsehturm">tv-toren</a> aan de Alexanderplatz in Berlijn. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Na_de_Duitse_Hereniging">Na de Duitse Hereniging</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Na de Duitse Hereniging" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Na de Duitse Hereniging"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/3_oktober" title="3 oktober">3 oktober</a> is sinds de Duitse Hereniging de nationale feestdag van Duitsland, de <a href="/wiki/Dag_van_de_Duitse_Eenheid" class="mw-redirect" title="Dag van de Duitse Eenheid">dag van de Duitse Eenheid</a>. West-Duitsland, dat economisch veel sterker was, investeerde honderden miljarden marken om Oost-Duitsland te helpen. De werkloosheid in de DDR steeg sinds de val van het communisme dramatisch, omdat veel staatsbedrijven verouderd waren en geen bestaansmogelijkheid op de vrije markt hadden en vervangende werkgelegenheid in vele gevallen uitbleef. </p><p>De toenmalige bondskanselier <a href="/wiki/Helmut_Kohl" title="Helmut Kohl">Helmut Kohl</a> sprak bij de hereniging wel over de 'wonden van 40 jaar SED-dictatuur, die niet licht geheeld zullen worden', maar stelde ook <i>blühende Landschaften</i>, bloeiende landschappen, in het vooruitzicht en voorspelde dat de welvaart van de nieuwe deelstaten het niveau van de westelijke deelstaten zou bereiken. Dat laatste bleek tegen te vallen. Wel is de infrastructuur aanzienlijk verbeterd, veel privékapitaal is geïnvesteerd en de stadsvernieuwing is ter hand genomen. Werkgelegenheid blijft echter een probleem: een fors deel van de uitgaven wordt nog gevormd door werkloosheidsuitkeringen. Uit een onderzoek uit 2017 bleek verder dat het gemiddelde salarisniveau in het oosten 25% lager lag dan in het westen.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De onvrede draagt ertoe bij dat relatief veel mensen in de nieuwe deelstaten op radicaal rechtse of linkse partijen stemmen, vooral op <a href="/wiki/Die_Linke" title="Die Linke">die Linke</a>, die uit de SED is voortgevloeid. Bij de <a href="/wiki/Duitse_Bondsdagverkiezingen_2009" class="mw-redirect" title="Duitse Bondsdagverkiezingen 2009">Duitse Bondsdagverkiezingen in 2009</a> haalde zij 11,9 % in geheel Duitsland. In de nieuwe deelstaten was dat tussen 24,5 % en 32,4 %, in Sachsen-Anhalt, in de oude tussen 14,7 % en 21,2 %, in Saarland. 72 % van de Duitsers vindt, dat de <i>innere Einheit</i>, de interne eenheid, nog steeds niet is bereikt en dat er een <i>Mauer in den Köpfen</i>, een muur in de hoofden, blijft bestaan.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Bovendien bleek uit een onderzoek van het Leipziger Institut für Marktforschung, naar aanleiding van het feit dat de muur 20 jaar eerder gevallen was, dat in 2011 nog 12,5% van de Duitsers het leven vóór de val van de muur verkoos.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 285px"> <div class="thumb" style="width: 280px; height: 280px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:West_and_East_Germans_at_the_Brandenburg_Gate_in_1989.jpg" class="mw-file-description" title="Val van de Berlijnse Muur"><img alt="Val van de Berlijnse Muur" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/West_and_East_Germans_at_the_Brandenburg_Gate_in_1989.jpg/250px-West_and_East_Germans_at_the_Brandenburg_Gate_in_1989.jpg" decoding="async" width="250" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/West_and_East_Germans_at_the_Brandenburg_Gate_in_1989.jpg/375px-West_and_East_Germans_at_the_Brandenburg_Gate_in_1989.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/West_and_East_Germans_at_the_Brandenburg_Gate_in_1989.jpg/500px-West_and_East_Germans_at_the_Brandenburg_Gate_in_1989.jpg 2x" data-file-width="661" data-file-height="498" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Val van de Berlijnse Muur</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 285px"> <div class="thumb" style="width: 280px; height: 280px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:EinigungsvertragBRD-DDR.JPG" class="mw-file-description" title="Beide exemplaren van het verenigingsverdrag"><img alt="Beide exemplaren van het verenigingsverdrag" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/EinigungsvertragBRD-DDR.JPG/250px-EinigungsvertragBRD-DDR.JPG" decoding="async" width="250" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/EinigungsvertragBRD-DDR.JPG/375px-EinigungsvertragBRD-DDR.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/EinigungsvertragBRD-DDR.JPG/500px-EinigungsvertragBRD-DDR.JPG 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1200" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Beide exemplaren van het verenigingsverdrag</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Politiek">Politiek</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Politiek" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Politiek"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Partijen">Partijen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Partijen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Partijen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Stamps_of_Germany_(DDR)_1966,_MiNr_1174.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Stamps_of_Germany_%28DDR%29_1966%2C_MiNr_1174.jpg/260px-Stamps_of_Germany_%28DDR%29_1966%2C_MiNr_1174.jpg" decoding="async" width="260" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Stamps_of_Germany_%28DDR%29_1966%2C_MiNr_1174.jpg/390px-Stamps_of_Germany_%28DDR%29_1966%2C_MiNr_1174.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Stamps_of_Germany_%28DDR%29_1966%2C_MiNr_1174.jpg/520px-Stamps_of_Germany_%28DDR%29_1966%2C_MiNr_1174.jpg 2x" data-file-width="1359" data-file-height="834" /></a><figcaption>DDR postzegel voor de 20ste verjaardag van de SED</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Bundesarchiv_Bild_183-1989-1006-439,_Berlin,_40._Jahrestag_der_DDR,_Fackelzug.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Bundesarchiv_Bild_183-1989-1006-439%2C_Berlin%2C_40._Jahrestag_der_DDR%2C_Fackelzug.jpg/200px-Bundesarchiv_Bild_183-1989-1006-439%2C_Berlin%2C_40._Jahrestag_der_DDR%2C_Fackelzug.jpg" decoding="async" width="200" height="314" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Bundesarchiv_Bild_183-1989-1006-439%2C_Berlin%2C_40._Jahrestag_der_DDR%2C_Fackelzug.jpg/300px-Bundesarchiv_Bild_183-1989-1006-439%2C_Berlin%2C_40._Jahrestag_der_DDR%2C_Fackelzug.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Bundesarchiv_Bild_183-1989-1006-439%2C_Berlin%2C_40._Jahrestag_der_DDR%2C_Fackelzug.jpg/400px-Bundesarchiv_Bild_183-1989-1006-439%2C_Berlin%2C_40._Jahrestag_der_DDR%2C_Fackelzug.jpg 2x" data-file-width="509" data-file-height="800" /></a><figcaption>Door de FDJ gehouden fakkeltocht ter gelegenheid van de 40e verjaardag van de DDR</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Bundesarchiv_Bild_183-K0619-0001-152,_Berlin,_VIII._SED-Parteitag,_letzter_Tag.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Bundesarchiv_Bild_183-K0619-0001-152%2C_Berlin%2C_VIII._SED-Parteitag%2C_letzter_Tag.jpg/260px-Bundesarchiv_Bild_183-K0619-0001-152%2C_Berlin%2C_VIII._SED-Parteitag%2C_letzter_Tag.jpg" decoding="async" width="260" height="194" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Bundesarchiv_Bild_183-K0619-0001-152%2C_Berlin%2C_VIII._SED-Parteitag%2C_letzter_Tag.jpg/390px-Bundesarchiv_Bild_183-K0619-0001-152%2C_Berlin%2C_VIII._SED-Parteitag%2C_letzter_Tag.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Bundesarchiv_Bild_183-K0619-0001-152%2C_Berlin%2C_VIII._SED-Parteitag%2C_letzter_Tag.jpg/520px-Bundesarchiv_Bild_183-K0619-0001-152%2C_Berlin%2C_VIII._SED-Parteitag%2C_letzter_Tag.jpg 2x" data-file-width="752" data-file-height="560" /></a><figcaption><a href="/wiki/Pioniersorganisatie_Ernst_Th%C3%A4lmann" title="Pioniersorganisatie Ernst Thälmann">Pioniersorganisatie Ernst Thälmann</a> op de achtste partijdag van de SED</figcaption></figure> <p>In 1945 mochten, naast de KPD, behalve de SPD ook de <a href="/wiki/Christlich-Demokratische_Union_Deutschlands_(DDR)" title="Christlich-Demokratische Union Deutschlands (DDR)">Christelijk Democratische Unie</a> en de <a href="/wiki/Liberaldemokratische_Partei_Deutschlands" class="mw-redirect" title="Liberaldemokratische Partei Deutschlands">Liberaldemokratische Partei Deutschlands</a> worden opgericht. De SPD moest in 1946 opgaan in een fusie met de KPD, waaruit de <a href="/wiki/Sozialistische_Einheitspartei_Deutschlands" title="Sozialistische Einheitspartei Deutschlands">Sozialistische Einheitspartei Deutschlands</a> ontstond, die vooral door de communisten werd geleid. Deze KPD ging in 1948 over van een gematigd lijkende koers naar een stalinistische koers. Het was streng verboden om de SPD opnieuw op te richten. </p><p>De christendemocraten en liberalen werden gedwongen om de politiek van de SED te steunen, doordat de Sovjet-bezetter bestuursleden van die partijen arresteerde. Om beide partijen nog meer te verzwakken richtten de communisten twee nieuwe partijen op: de <a href="/wiki/Demokratische_Bauernpartei_Deutschlands" title="Demokratische Bauernpartei Deutschlands">Democratische Boerenpartij van Duitsland</a> en de <a href="/wiki/Nationaldemokratische_Partei_Deutschlands_(DDR)" title="Nationaldemokratische Partei Deutschlands (DDR)">Nationaal-Democratische Partij van Duitsland</a>, in naam de laatste voor voormalige 'kleine nazi's'. </p><p>Alle partijen moesten lid zijn van een 'antifascistisch-democratische blok', dat later het <a href="/wiki/Nationaal_Front_(DDR)" title="Nationaal Front (DDR)">Nationale Front</a> werd. Bij dit blok aangesloten waren ook zogeheten 'massaorganisaties': vakbond, vrouwenorganisatie, jongenorganisaties <a href="/wiki/Freie_Deutsche_Jugend" title="Freie Deutsche Jugend">Freie Deutsche Jugend</a> en <a href="/wiki/Kulturbund" title="Kulturbund">Kulturbund</a>. De partijen buiten de SED werden 'blokpartijen' benoemd. Toen de SED in 1987 ruim 2,2 miljoen leden telde, hadden de overige partijen in totaal 469.000 leden. Ter vergelijking: in de veel grotere Bondsrepubliek had de grootste partij, de SPD, toen minder dan één miljoen leden. </p><p>Bij de verkiezingen voor de <a href="/wiki/Volkskammer" title="Volkskammer">Volkskammer</a>, het parlement, en ook de andere volksvertegenwoordigingen, traden de partijen en massaorganisaties met maar één gezamenlijke lijst aan. Welke partij hoeveel zetels kreeg werd al van tevoren via het Nationaal Front bepaald. De SED had blijkbaar geen absolute meerderheid in de Volkskammer, toch waren de meeste volksvertegenwoordigers van de massaorganisaties ook lid van de SED. In 1968 werd de leidinggevende rol van de SED zelfs in de grondwet geplaatst. De volgende partijen waren vertegenwoordigd in de Volkskammer: </p> <ul><li><a href="/wiki/Sozialistische_Einheitspartei_Deutschlands" title="Sozialistische Einheitspartei Deutschlands">Sozialistische Einheitspartei Deutschlands SED</a></li> <li><a href="/wiki/Liberaldemokratische_Partei_Deutschlands" class="mw-redirect" title="Liberaldemokratische Partei Deutschlands">Liberal-Demokratische Partei Deutschlands LDPD</a></li> <li><a href="/wiki/Christlich-Demokratische_Union_Deutschlands_(DDR)" title="Christlich-Demokratische Union Deutschlands (DDR)">Christlich-Demokratische Union Deutschlands DDR</a></li> <li><a href="/wiki/Demokratische_Bauernpartei_Deutschlands" title="Demokratische Bauernpartei Deutschlands">Demokratische Bauernpartei Deutschlands DBD</a></li> <li><a href="/wiki/Nationaldemokratische_Partei_Deutschlands_(DDR)" title="Nationaldemokratische Partei Deutschlands (DDR)">Nationaldemokratische Partei Deutschlands NDPD</a></li></ul> <p>De belangrijkste <a href="/wiki/Massaorganisaties_in_de_DDR" title="Massaorganisaties in de DDR">massaorganisaties</a> waren: </p> <ul><li><a href="/wiki/Demokratischer_Frauenbund_Deutschlands" title="Demokratischer Frauenbund Deutschlands">Demokratischer Frauenbund Deutschlands DFD</a></li> <li><a href="/wiki/Freie_Deutsche_Jugend" title="Freie Deutsche Jugend">Freie Deutsche Jugend FDJ</a></li> <li><a href="/wiki/Pioniersorganisatie_Ernst_Th%C3%A4lmann" title="Pioniersorganisatie Ernst Thälmann">Pioniersorganisatie Ernst Thälmann</a></li> <li><a href="/wiki/Freier_Deutscher_Gewerkschaftsbund" title="Freier Deutscher Gewerkschaftsbund">Freier Deutscher Gewerkschaftsbund FDGB</a></li> <li><a href="/wiki/Kulturbund" title="Kulturbund">Kulturbund KB</a></li> <li><a href="/wiki/Vereinigung_der_gegenseitigen_Bauernhilfe" title="Vereinigung der gegenseitigen Bauernhilfe">Vereinigung der gegenseitigen Bauernhilfe VdgB</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bestuursstructuur">Bestuursstructuur</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Bestuursstructuur" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Bestuursstructuur"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Bundesarchiv_Bild_183-Z0626-408,_Berlin,_Ministerrat_der_DDR,_Gruppenbild.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Bundesarchiv_Bild_183-Z0626-408%2C_Berlin%2C_Ministerrat_der_DDR%2C_Gruppenbild.jpg/260px-Bundesarchiv_Bild_183-Z0626-408%2C_Berlin%2C_Ministerrat_der_DDR%2C_Gruppenbild.jpg" decoding="async" width="260" height="269" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Bundesarchiv_Bild_183-Z0626-408%2C_Berlin%2C_Ministerrat_der_DDR%2C_Gruppenbild.jpg/390px-Bundesarchiv_Bild_183-Z0626-408%2C_Berlin%2C_Ministerrat_der_DDR%2C_Gruppenbild.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Bundesarchiv_Bild_183-Z0626-408%2C_Berlin%2C_Ministerrat_der_DDR%2C_Gruppenbild.jpg/520px-Bundesarchiv_Bild_183-Z0626-408%2C_Berlin%2C_Ministerrat_der_DDR%2C_Gruppenbild.jpg 2x" data-file-width="772" data-file-height="800" /></a><figcaption>Leden van de <i>Ministerrat</i> in juni 1981.</figcaption></figure> <p>Volgens de grondwet was het hoogste orgaan van de staat de Volkskammer. De SED had 127 zetels in de Volkskammer, de overige vier partijen ieder 52 zetels. De vijf massaorganisaties kregen ieder tussen 14 en 61 zetels. </p><p>Het ambt van staatshoofd werd vanaf de oprichting van de DDR in 1949 tot 1960 vervuld door een president, <a href="/wiki/Wilhelm_Pieck" title="Wilhelm Pieck">Wilhelm Pieck</a>. Na zijn dood werd een collectief staatshoofd ingericht, de <a href="/wiki/Staatsraad_van_de_DDR" title="Staatsraad van de DDR">Staatsraad, <i>Staatsrat</i></a>. Feitelijk staatshoofd was de <a href="/wiki/Voorzitter_van_de_Staatsraad" title="Voorzitter van de Staatsraad">voorzitter van de Staatsraad</a>. In april 1990, na de eerste democratische verkiezingen, de <i>Volkskammerwahl</i>, werd de Staatsraad afgeschaft en de functie van president in ere hersteld. Een president werd niet meer gekozen, de taken van het staatshoofd werden tot 3 oktober 1990 waargenomen door de voorzitter van de <a href="/wiki/Volkskammer" title="Volkskammer">Volkskammer</a>. </p><p>De ministerraad, voorgezeten door een <a href="/wiki/Minister-president" title="Minister-president">minister-president</a>, was de uitvoerende raad van de Volkskammer. Er waren ruim veertig ministers, vier van hen waren vertegenwoordigers van de vier blokpartijen. De minister-president was echter altijd lid van de SED. In de realiteit kon het SED-politbureau de ministers en ambtenaren bevelen geven. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Buitenlandse_betrekkingen">Buitenlandse betrekkingen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Buitenlandse betrekkingen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Buitenlandse betrekkingen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De DDR is tijdens haar bestaan vrijwel onwankelbaar trouw geweest aan de <a href="/wiki/Sovjet-Unie" title="Sovjet-Unie">Sovjet-Unie</a>. Dit ligt wellicht mede aan het feit dat de staat niet alleen zijn ideologische karakter, maar ook zijn zelfstandige bestaan dankte aan steun van de Sovjet-Unie. Massaal gewapend ingrijpen, zoals in <a href="/wiki/Hongarije" title="Hongarije">Hongarije</a> en <a href="/wiki/Tsjecho-Slowakije" title="Tsjecho-Slowakije">Tsjecho-Slowakije</a>, of dreigen daarmee, zoals in <a href="/wiki/Polen_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Polen (hoofdbetekenis)">Polen</a>, is nooit nodig geweest. Wel greep het <a href="/wiki/Rode_Leger_(Sovjet-Unie)" title="Rode Leger (Sovjet-Unie)">Rode Leger</a> hard in tijdens de <a href="/wiki/Volksopstand_in_de_DDR_(1953)" title="Volksopstand in de DDR (1953)">volksopstand in 1953</a>. De vriendschap tussen de DDR en de Sovjet-Unie werd dan ook standaard als 'eeuwig en onverbrekelijk' omschreven. Toen <a href="/wiki/Walter_Ulbricht" title="Walter Ulbricht">Walter Ulbricht</a> rond 1971 een iets onafhankelijker koers ging varen, kon deze zonder moeite vervangen worden door <a href="/wiki/Erich_Honecker" title="Erich Honecker">Erich Honecker</a>. Pas toen Sovjet-leider <a href="/wiki/Michail_Gorbatsjov" title="Michail Gorbatsjov">Michail Gorbatsjov</a> met zijn <a href="/wiki/Glasnost" title="Glasnost">glasnost</a> en <a href="/wiki/Perestrojka" title="Perestrojka">perestrojka</a> zelf probeerde het Sovjet-communisme te hervormen, wenste de DDR-regering daarin niet mee te gaan. Toen bleek echter hoezeer de tijden veranderd waren. Gorbatsjov liet in <a href="/wiki/1989" title="1989">1989</a> weten dat ze het zelf maar moesten uitzoeken met de woorden: Трудности подстерегают тех, кто не реагирует на жизнь, bekend geworden als ongeveer vertaald <i>Wie te laat komt, wordt door het leven gestraft.</i><sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In haar beginjaren werd de DDR als staat internationaal nauwelijks erkend. De Bondsrepubliek hanteerde tussen 1955 en 1969 de <a href="/wiki/Hallsteindoctrine" title="Hallsteindoctrine">Hallsteindoctrine</a>, die bepaalde dat de Bondsrepubliek geen diplomatieke betrekkingen onderhield met landen die de DDR erkenden. Als enige uitzondering werden diplomatieke betrekkingen met de Sovjet-Unie onderhouden. Een doorbraak werd bereikt met de ondertekening van het <a href="/wiki/Grundlagenvertrag" title="Grundlagenvertrag">Grundlagenvertrag</a> tussen de Bondsrepubliek en de DDR in december 1972. <a href="/wiki/Belgi%C3%AB_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="België (hoofdbetekenis)">België</a> erkende de DDR diezelfde maand nog en <a href="/wiki/Nederland_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Nederland (hoofdbetekenis)">Nederland</a> ging op 5 januari 1973 eveneens over tot de erkenning van de DDR. Op 18 september 1973 werden de DDR en de Bondsrepubliek beide lid van de <a href="/wiki/Verenigde_Naties" title="Verenigde Naties">Verenigde Naties</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Relaties_met_het_Westen">Relaties met het Westen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Relaties met het Westen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Relaties met het Westen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De DDR beschouwde zichzelf als de eerste "boeren- en arbeidersstaat op Duitse bodem". Deze staat heeft echter altijd meer dan enige andere <a href="/wiki/Marxistisch-leninistische_staat" title="Marxistisch-leninistische staat">marxistisch-leninistische staat</a> te kampen gehad met de verlokkingen die de eigen bevolking waarnam in het kapitalistische westen. Niet alleen was er een natuurlijke grens met West-Duitsland, ook de West-Duitse media waren vrijwel overal goed te ontvangen en natuurlijk zonder taalbarrière. In de Bondsrepubliek voltrok zich het naoorlogse <a href="/wiki/Wirtschaftswunder" title="Wirtschaftswunder">Wirtschaftswunder</a>, waarmee het zelfs veel andere West-Europese landen in de schaduw stelde. De DDR-bevolking kon zelf waarnemen dat zowel de materiële welvaart als de mensenrechten aan de andere kant van de <a href="/wiki/Duits-Duitse_grens" title="Duits-Duitse grens">Duits-Duitse grens</a> op een veel hoger peil stonden. Bovendien beschouwde West-Duitsland migranten vanuit de DDR niet als buitenlanders, maar als Duitsers, die meteen een paspoort konden krijgen. </p><p>Het was overigens wel zo, dat tot de zomer van 1961 ook West-Duitsers ervoor kozen te verhuizen naar de DDR, op zoek naar de socialistische heilstaat, of om privé- en familieredenen, zij het een fractie van de oost-westmigratie. Een en ander dreigde tot grootscheepse ontvolking van de DDR te leiden, zodat aan de Duits-Duitse grens en tussen <a href="/wiki/Oost-Berlijn" title="Oost-Berlijn">Oost-</a> en <a href="/wiki/West-Berlijn" title="West-Berlijn">West-Berlijn</a> draconische maatregelen moesten worden genomen om de eigen bevolking te weerhouden van <a href="/wiki/Republikflucht" title="Republikflucht">Republikflucht</a>, zoals het in het DDR-strafrecht werd omschreven. Vanaf augustus 1961 werd de <a href="/wiki/Berlijnse_Muur" title="Berlijnse Muur">Berlijnse Muur</a> gebouwd en steeds verder geperfectioneerd. De Muur heette de <i>Antifascistische Schutzwall</i> en was door de regering officieel bedoeld als bescherming tegen het <a href="/wiki/Kapitalisme" title="Kapitalisme">kapitalistische</a> Westen. Aan de Duits-Duitse grens werd het <a href="/wiki/IJzeren_Gordijn" title="IJzeren Gordijn">IJzeren Gordijn</a> gebouwd, bestaande uit prikkeldraad, mijnenvelden en automatische schietinstallaties, <i>Selbstschussanlage</i> de SM-70. Het doodschieten van vluchtelingen aan de Berlijnse Muur, waarbij ongeveer 200 mensen die probeerden te vluchten werden doodgeschoten en elders aan de Duits-Duitse grens, bezorgde de DDR een slecht imago. Het opheffen van de reisbeperkingen voor de eigen bevolking in 1989 luidde het einde in van de DDR. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Districten_of_gewesten">Districten of gewesten</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: Districten of gewesten" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: Districten of gewesten"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Gedurende de eerste paar jaar van haar bestaan was de DDR een <a href="/wiki/Federale_staat" class="mw-redirect" title="Federale staat">federale staat</a>, met de deelstaten, <i>Länder</i>, <a href="/wiki/Mecklenburg" title="Mecklenburg">Mecklenburg</a>, <a href="/wiki/Saksen-Anhalt" title="Saksen-Anhalt">Saksen-Anhalt</a>, <a href="/wiki/Brandenburg_(deelstaat)" title="Brandenburg (deelstaat)">Brandenburg</a>, <a href="/wiki/Th%C3%BCringen_(deelstaat)" title="Thüringen (deelstaat)">Thüringen</a> en <a href="/wiki/Saksen_(deelstaat)" title="Saksen (deelstaat)">Saksen</a>. In <a href="/wiki/1952" title="1952">1952</a> werd deze structuur afgeschaft en vervangen door 15 <a href="/wiki/District" title="District">districten</a>, <i>Bezirke</i>, die tot <a href="/wiki/1990" title="1990">1990</a> zouden blijven bestaan. Deze districten werden naar hun belangrijkste stad genoemd. Het doel van de nieuwe grenzen en namen was om een streep te zetten onder de Duitse geschiedenis en de herinnering aan oude staten zoals Mecklenburg, Brandenburg en Saksen uit te wissen. </p> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Bezirke_van_de_Duitse_Democratische_Republiek" title="Bezirke van de Duitse Democratische Republiek">Bezirke van de Duitse Democratische Republiek</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Godsdienst">Godsdienst</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Godsdienst" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Godsdienst"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De grootste kerk was de <a href="/wiki/Evangelische_Kerk_in_Duitsland" title="Evangelische Kerk in Duitsland">Luthers-Evangelische Kerk</a>. Godsdienstvrijheid werd door de grondwet gegarandeerd, maar er waren voortdurende spanningen tussen <a href="/wiki/Kerk_(instituut)" title="Kerk (instituut)">kerk</a> en staat. De kerk was een in principe onafhankelijke institutie waarin carrière ook mogelijk was voor mensen die zich niet aan de overheid wilden aanpassen. Toch moest ook de kerk compromissen sluiten. </p><p>De lutherse kerken werden nauw gevolgd door de geheime diensten, eveneens als de veel minder betekenende <a href="/wiki/Rooms-Katholieke_Kerk" title="Rooms-Katholieke Kerk">Rooms-Katholieke Kerk</a>. Op scholen werd het <a href="/wiki/Athe%C3%AFsme" title="Atheïsme">atheïsme</a> en het geloof in het socialisme gepropageerd. De grote meerderheid van de Duitsers in de voormalige DDR was ook later geen kerklid: in 1990 noemde maar 25% zich christen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Economie">Economie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Economie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Economie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Traban_601_in_Eger,_Hungary.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Traban_601_in_Eger%2C_Hungary.jpg/260px-Traban_601_in_Eger%2C_Hungary.jpg" decoding="async" width="260" height="192" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Traban_601_in_Eger%2C_Hungary.jpg/390px-Traban_601_in_Eger%2C_Hungary.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Traban_601_in_Eger%2C_Hungary.jpg/520px-Traban_601_in_Eger%2C_Hungary.jpg 2x" data-file-width="1460" data-file-height="1076" /></a><figcaption>Een <a href="/wiki/Trabant_601" title="Trabant 601">Trabant 601</a>, tot de val van de muur de populairste gezinswagen in de DDR.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Glaswerk_Ilmenau_Buerohaus.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Glaswerk_Ilmenau_Buerohaus.jpg/260px-Glaswerk_Ilmenau_Buerohaus.jpg" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Glaswerk_Ilmenau_Buerohaus.jpg/390px-Glaswerk_Ilmenau_Buerohaus.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Glaswerk_Ilmenau_Buerohaus.jpg/520px-Glaswerk_Ilmenau_Buerohaus.jpg 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1200" /></a><figcaption>Karakteristieke DDR-industrie-architectuur, de Ilmenauer Glaswerke, gebouwd in 1972 en sinds 1992 niet meer in gebruik</figcaption></figure> <p>Na de oorlog legde de Sovjet-Unie haar bezettingszone zware <a href="/wiki/Herstelbetaling" title="Herstelbetaling">herstelbetalingen</a> op, terwijl zij de toepassing van het <a href="/wiki/Marshallplan" title="Marshallplan">Marshallplan</a> verbood. Bovendien werd in de Sovjetzone privé-eigendom in hoog tempo <a href="/wiki/Onteigening" title="Onteigening">onteigend</a>. Ten opzichte van de Bondsrepubliek kwam de DDR op een achterstand te staan die nooit werd ingehaald, ook al omdat er heel wat <a href="/w/index.php?title=Illegale_export&action=edit&redlink=1" class="new" title="Illegale export (de pagina bestaat niet)">illegale export</a> was naar de Bondsrepubliek - zie het voorbeeld van de <a href="/wiki/Flessendrager" title="Flessendrager">Flaschenträger</a>.<sup class="noprint nopopups"><a href="/wiki/Wikipedia:Bronvermelding#Bron_gevraagd" title="Wikipedia:Bronvermelding"><span title="Voor deze uitspraak is sinds 01 september 2019 een bronvermelding gewenst.">[bron?]</span></a></sup> Terwijl in de Bondsrepubliek de <a href="/wiki/Distributiebon" title="Distributiebon">levensmiddelendistributie</a> op 1 mei 1950 werd afgeschaft duurde deze <a href="/wiki/Rantsoenering" title="Rantsoenering">rantsoenering</a> in de DDR nog tot 1958. Weliswaar waren levensmiddelen in <a href="/wiki/Handelsorganisation" title="Handelsorganisation">HO-winkels</a> zonder bon te krijgen, maar daar moesten de prijzen van de <a href="/wiki/Zwarte_markt" title="Zwarte markt">zwarte markt</a> worden betaald. </p><p>De economie van de DDR functioneerde in vergelijking tot andere <a href="/wiki/Marxistisch-leninistische_staat" title="Marxistisch-leninistische staat">marxistisch-leninistische staten</a> redelijk goed. Maar sinds het einde van de <a href="/wiki/1970-1979" title="1970-1979">jaren 70</a> kreeg de DDR te kampen met een steeds slechter draaiende economie.<sup id="cite_ref-Schuerer_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-Schuerer-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De DDR leed onder de <a href="/wiki/Oliecrisis_van_1973" title="Oliecrisis van 1973">oliecrisis van 1973</a>. Binnen het <a href="/wiki/Centraal_Comit%C3%A9" title="Centraal Comité">Centraal Comité</a> van de SED was <a href="/wiki/G%C3%BCnter_Mittag" title="Günter Mittag">Günter Mittag</a> van 1976 tot 1989 verantwoordelijk voor de <a href="/wiki/Centraal_geleide_economie" title="Centraal geleide economie">planeconomie</a>. </p><p>De productie was te zeer op <a href="/wiki/Kwantiteit" class="mw-redirect" title="Kwantiteit">kwantiteit</a> en niet op <a href="/wiki/Kwaliteit_(eigenschap)" title="Kwaliteit (eigenschap)">kwaliteit</a> gericht. De consumenten reageerden op het teleurstellende aanbod met <a href="/wiki/Kopersstaking" title="Kopersstaking">kopersstakingen</a>, maar daarop reageerde de <a href="/wiki/Centraal_geleide_economie" title="Centraal geleide economie">planeconomie</a> niet of onvoldoende, zodat de winkels volle schappen met ongewenste artikelen hielden.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De wel gewenste artikelen bleven schaars. De productie gebruikte veel te veel goedkope energie en exporteren was moeilijk, omdat er een technologische achterstand op het Westen bestond. De productiviteit in de DDR bedroeg minder dan 35% van de productiviteit in West-Duitsland.<sup id="cite_ref-schwarzer_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-schwarzer-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De DDR ontbrak het aan de <a href="/wiki/Deviezen" title="Deviezen">deviezen</a> om licenties van de grote (westerse) ontwikkelaars van productiemethoden en materialen te kopen. In 1982 naderde het moment waarop de DDR niet meer aan haar betalingsverplichtingen zou kunnen voldoen.<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Dit gevaar werd afgewend door twee miljardenkredieten, die de Bondsrepubliek in 1983 en 1984 verstrekte. Deze werden op initiatief van <a href="/wiki/Franz_Josef_Strau%C3%9F" title="Franz Josef Strauß">Franz Josef Strauß</a> verstrekt. Als tegenprestatie ontmantelde de DDR de <i>Selbstschussanlagen</i> (automatische schietinstallaties) aan de Duits-Duitse grens.<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Gesprekspartner van Strauß was <a href="/wiki/Alexander_Schalck-Golodkowski" title="Alexander Schalck-Golodkowski">Alexander Schalck-Golodkowski</a>, die als hoofd van de afdeling <i>Kommerzielle Koordinierung</i> verantwoordelijk was voor het verkrijgen van deviezen door de DDR. Tussen 1967 en 1989 kwam via deze afdeling 41 miljard DM voor de DDR beschikbaar, waarvan 27 miljard door economische prestaties van de DDR en 14 miljard via betalingen van de Bondsrepubliek.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In 1987 bedroeg de buitenlandse schuld van de DDR 34,7 miljard D-Mark, ofwel 138,9 miljard DDR-Mark, terwijl het <a href="/wiki/Bruto_binnenlands_product" title="Bruto binnenlands product">BBP</a> 334,8 miljard DDR-mark bedroeg.<sup id="cite_ref-schwarzer_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-schwarzer-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De productie van de DDR kon jarenlang te veel <a href="/wiki/Grondstof" title="Grondstof">grondstoffen</a> gebruiken, omdat deze materialen niet tegen <a href="/wiki/Marktprijzen" class="mw-redirect" title="Marktprijzen">marktprijzen</a> aan de <a href="/wiki/Kombinat" title="Kombinat">kombinaten</a> werden geleverd. De planeconomie slaagde er ook niet in om de benodigde reserveonderdelen te fabriceren of te distribueren, zodat tal van machines, in landbouw en industrie, stilstonden. </p><p>De <a href="/w/index.php?title=Derde_industri%C3%ABle_revolutie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Derde industriële revolutie (de pagina bestaat niet)">derde industriële revolutie</a>, de <a href="/wiki/Digitalisering" title="Digitalisering">digitalisering</a> van de <a href="/wiki/Economie_(systeem)" title="Economie (systeem)">economie</a> en de wetenschap en de dankzij <a href="/wiki/Halfgeleider_(elektronica)" title="Halfgeleider (elektronica)">halfgeleiders</a> en <a href="/wiki/Ge%C3%AFntegreerde_schakeling" title="Geïntegreerde schakeling">chips</a> mogelijk geworden <a href="/wiki/Computer" title="Computer">computerbouw</a> gingen aan de DDR voorbij, omdat men noch over de <a href="/wiki/Licentie" title="Licentie">licenties</a>, noch over de daarvoor benodigde open informatie-uitwisseling beschikte. De DDR heeft wel computers en automaten gefabriceerd, maar bleef daarin ver achter bij de Bondsrepubliek. Het Oostblok liep zeven tot twaalf jaar achter op het westen. <a href="/wiki/Spionage" title="Spionage">Spionage</a> nam de plaats in van eigen <a href="/wiki/Research" class="mw-redirect" title="Research">research</a>, al waren er uitstekende wetenschappers, met name wiskundigen, beschikbaar. </p><p>Het grote publiek was onbekend met de consequenties van de verslechterende economie. De <a href="/wiki/Volkskammer" title="Volkskammer">Volkskammer</a> was na de val van Honecker verrast om te vernemen dat er grote buitenlandse schulden, met name aan de Bondsrepubliek, en grote begrotingstekorten bestonden. De DDR was aan het begin van de jaren 90 in feite een <a href="/wiki/Failliet" class="mw-redirect" title="Failliet">failliete</a> staat.<sup id="cite_ref-Schuerer_7-2" class="reference"><a href="#cite_note-Schuerer-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De modernisering en integratie van de Oost-Duitse economie zijn in het hedendaagse Duitsland nog steeds een kostbaar langetermijnprobleem: jaarlijks wordt voor zo'n 70 miljard dollar aan financiële steun van het westen naar het oosten gesluisd. Maar de groei blijft nog achterwege. Tot de erfenis van de industrie van Oost-Duitsland moet ook een enorme <a href="/wiki/Milieuverontreiniging" title="Milieuverontreiniging">milieuverontreiniging</a> worden gerekend.<sup id="cite_ref-schroeder2009_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-schroeder2009-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Woningbouw">Woningbouw</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=14" title="Bewerk dit kopje: Woningbouw" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=14" title="De broncode bewerken van de sectie: Woningbouw"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Block_Poehoe_alt.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Block_Poehoe_alt.jpg/260px-Block_Poehoe_alt.jpg" decoding="async" width="260" height="161" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Block_Poehoe_alt.jpg/390px-Block_Poehoe_alt.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Block_Poehoe_alt.jpg/520px-Block_Poehoe_alt.jpg 2x" data-file-width="931" data-file-height="576" /></a><figcaption>Plattenbau in Illmenau.</figcaption></figure> <p>In de eerste jaren van de DDR was de <a href="/wiki/Volkshuisvesting" title="Volkshuisvesting">volkshuisvesting</a> gericht op het herstel van de schade van de <a href="/wiki/Tweede_Wereldoorlog" title="Tweede Wereldoorlog">Tweede Wereldoorlog</a>. Op de SED-partijdag van 1971 werd besloten tot een grootscheeps woningbouwprogramma, waardoor in 1990 de <a href="/wiki/Woningnood" title="Woningnood">woningnood</a> opgeheven moest zijn. De staat richtte zich op de grootscheepse aanleg van in socialistische stijl aangelegde <a href="/wiki/Satellietstad" title="Satellietstad">satellietsteden</a> rond de industriële kernen. <a href="/wiki/Hoogbouw" title="Hoogbouw">Hoogbouw</a> met <a href="/wiki/Prefab" class="mw-redirect" title="Prefab">prefabonderdelen</a> van cement en beton, de "<a href="/wiki/Plattenbau" title="Plattenbau">Plattenbau</a>" stond daarbij voorop. De huizen boden tienduizenden mensen een onderdak dat vergeleken met de woonkazernes van de oude industriesteden geriefelijk, gezond en ruim was. Er waren parken, sportvoorzieningen, kinderopvang en scholen op loopafstand. Omdat de <a href="/wiki/Architectuur" title="Architectuur">architectuur</a> sterk ideologisch was beïnvloed, was er ondanks alle goede bedoelingen sprake van saaiheid. Er was weinig keuze in huisvesting. Volgens de officiële cijfers werd in 1984 de twee miljoenste nieuwbouwwoning opgeleverd en in 1988 de drie miljoenste woning; in werkelijkheid werd ongeveer twee derde van dit aantal gerealiseerd.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De staats-nutsbedrijven voorzagen alle Oost-Duitse woningen van (nagenoeg) gratis gas, water en licht. </p><p>De kernen van de oude steden werden ondertussen sterk verwaarloosd.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Er waren in de Oost-Duitse planeconomie geen zelfstandige aannemers, loodgieters, dakdekkers en schilders. Men kon de schaarse bouwmaterialen niet in bouwmarkten of doe-het-zelfzaken kopen. Particuliere woningen, zelfs monumenten, raakten daardoor in verval. Door de lage huren, die bevroren waren op het niveau van 1936, was er ook geen geld beschikbaar voor de <a href="/wiki/Renovatie" title="Renovatie">renovatie</a> van woningen. In 1990 was één op de vier woningen in de DDR dringend aan renovatie toe; daarvan gold voor ongeveer 1 miljoen woningen dat de toestand zo slecht was, dat renovatie geen optie meer was.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In bijvoorbeeld <a href="/wiki/Quedlinburg_(stad)" title="Quedlinburg (stad)">Quedlinburg</a> was een groot deel van de historische bebouwing in 1990 zó vervallen en verwaarloosd, dat deze stad maar ternauwernood van de sloophamer kon worden gered.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gezondheidszorg">Gezondheidszorg</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=15" title="Bewerk dit kopje: Gezondheidszorg" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=15" title="De broncode bewerken van de sectie: Gezondheidszorg"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De <a href="/wiki/Gezondheidszorg" title="Gezondheidszorg">gezondheidszorg</a> stond op een redelijk hoog peil en was gratis. Tot 1975 was de <a href="/wiki/Levensverwachting" title="Levensverwachting">levensverwachting</a> van de inwoners vrijwel gelijk met die in de Bondsrepubliek. In 1989 werd een Oost-Duitse vrouw gemiddeld 76 jaar en drie maanden oud. In 2009 was dat 81 jaar en 2 maanden. In de Bondsrepubliek worden door het <a href="/wiki/Max-Planck-Gesellschaft" title="Max-Planck-Gesellschaft">Max Planck Instituut</a> de verwachtingen van 79 jaar in 1989 en 81 jaar en vier maanden in 2009 gegeven. Voor mannen in Oost-Duitsland was de levensverwachting in 1989 69 jaar en twee maanden, terwijl zijn West-Duitse landgenoot 72 jaar en 7 maanden mocht verwachten.<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In 2009 werden mannen in oostelijk Duitsland gemiddeld 74 jaar en 7 maanden en in West-Duitsland 75 jaar en 9 maanden. </p><p>De <a href="/wiki/Zuigelingensterfte" class="mw-redirect" title="Zuigelingensterfte">zuigelingensterfte</a> daalde in de ruim veertig jaren dat de DDR bestond gestaag van 72 naar 8 sterfgevallen per 1.000 geboorten. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Milieu">Milieu</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=16" title="Bewerk dit kopje: Milieu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=16" title="De broncode bewerken van de sectie: Milieu"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In de DDR waren de belangen van <a href="/wiki/Natuur_en_milieu" title="Natuur en milieu">natuur en milieu</a> compleet ondergeschikt aan de <a href="/wiki/Economie_(systeem)" title="Economie (systeem)">economie</a>. De DDR raakte tijdens haar bestaan zwaar vervuild. Door het gebruik van <a href="/wiki/Bruinkool" title="Bruinkool">bruinkool</a> had de DDR de hoogste uitstoot van <a href="/wiki/Zwaveldioxide" title="Zwaveldioxide">zwaveldioxide</a> en de hoogste concentratie <a href="/wiki/Fijnstof" title="Fijnstof">fijnstof</a> van alle Europese staten. Door de <a href="/wiki/Luchtverontreiniging" class="mw-redirect" title="Luchtverontreiniging">luchtverontreiniging</a> lag het <a href="/wiki/Sterftecijfer" title="Sterftecijfer">sterftecijfer</a> bij mannen voor <a href="/wiki/Bronchitis" title="Bronchitis">bronchitis</a>, <a href="/wiki/Emfyseem" title="Emfyseem">longemfyseem</a> en <a href="/wiki/Astma" title="Astma">astma</a> meer dan twee keer zo hoog als het Europese gemiddelde. </p><p>Meer dan de helft van het bosareaal was beschadigd. </p><p>In 1989 was welgeteld 1 % van de meren en slechts 3 % van de rivieren "<a href="/wiki/Ecologie" title="Ecologie">ecologisch</a> intact". Het overige oppervlaktewater was verontreinigd door landbouw en industrie. Ook werd 42 % huishoudelijk <a href="/wiki/Rioolwater" class="mw-redirect" title="Rioolwater">rioolwater</a> ongezuiverd geloosd. Meer dan 1,2 miljoen inwoners van de DDR hadden hierdoor geen toegang tot <a href="/wiki/Drinkwater" title="Drinkwater">drinkwater</a> van een aanvaardbare kwaliteit. </p><p>Milieugegevens werden in de DDR niet gepubliceerd. Vanaf 1970 golden deze als vertrouwelijk en vanaf 1980 als geheim. De <a href="/wiki/Milieubeweging" title="Milieubeweging">milieubeweging</a> werd door de Stasi onderdrukt.<sup id="cite_ref-schroeder2009_17-1" class="reference"><a href="#cite_note-schroeder2009-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Het <a href="/wiki/Rode_Leger_(Sovjet-Unie)" title="Rode Leger (Sovjet-Unie)">Rode Leger</a> had in de DDR 350.000 hectare in gebruik, een gebied groter dan de provincie <a href="/wiki/Zuid-Holland" title="Zuid-Holland">Zuid-Holland</a>. Toen de Sovjet-troepen zich tegen 1994 terug hadden getrokken, bleek de grond van deze terreinen zwaar vervuild.<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Justitie">Justitie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=17" title="Bewerk dit kopje: Justitie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=17" title="De broncode bewerken van de sectie: Justitie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Vervolging_van_andersdenkenden">Vervolging van andersdenkenden</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=18" title="Bewerk dit kopje: Vervolging van andersdenkenden" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=18" title="De broncode bewerken van de sectie: Vervolging van andersdenkenden"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De vraag of de DDR een <a href="/wiki/Rechtsstaat" title="Rechtsstaat">rechtsstaat</a>, of een "onrechtsstaat" is geweest, is in Duitsland tot op heden onderwerp van discussie. Zeker is dat de mensenrechten werden geschonden, dat er in het geheim <a href="/wiki/Doodstraf" title="Doodstraf">executies</a> plaatsvonden, terwijl de <a href="/wiki/Doodstraf" title="Doodstraf">doodstraf</a> officieel was afgeschaft en dat de rechters meermaals een oordeel velden op aanwijzing van de politie en de communistische partij.<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Burgers die kritisch waren over de regering en zij die wilden <a href="/wiki/Emigreren" class="mw-redirect" title="Emigreren">emigreren</a> werden vervolgd, gepest en achtergesteld. Dat gold ook voor hun kinderen. Zij werden ontslagen of het werd hun kinderen niet toegestaan <a href="/wiki/Eindexamen" title="Eindexamen">eindexamen</a> te doen.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Kenmerkend voor de DDR was de zware bestraffing van het ontvreemden of beschadigen van collectief bezit: "Entwendung von Volkseigentum". In de ogen van de communistische machthebbers was dit een bij uitstek verwerpelijk delict. Functies in de <a href="/wiki/Magistratuur" class="mw-redirect" title="Magistratuur">magistratuur</a> of als <a href="/wiki/Advocaat_(beroep)" title="Advocaat (beroep)">advocaat</a> waren niet erg in aanzien en verdienden slecht. In 1952 kwam het nieuwe Wetboek van Strafvordering van de DDR, de "Strafprozeßordnung der DDR vom 2.10.1952, GBl." van kracht. Daarin werden de rechten van verdachten sterk beperkt ten gunste van die van politie en aanklager.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De DDR strafte onder andere met het <a href="/wiki/Ausb%C3%BCrgerung" title="Ausbürgerung">ontnemen van het staatsburgerschap</a>. Dat overkwam dissidenten als <a href="/wiki/Wolf_Biermann" title="Wolf Biermann">Wolf Biermann</a>. </p><p>Bij de totstandkoming van de DDR werden <a href="/wiki/Ondernemer" title="Ondernemer">ondernemers</a>, waaronder hotel- en pensionbezitters, massaal <a href="/wiki/Onteigening" title="Onteigening">onteigend</a> of gechanteerd, opdat hun <a href="/wiki/Onderneming" class="mw-redirect" title="Onderneming">onderneming</a> deel van een collectief bedrijf zou worden. Het <a href="/wiki/Grootgrondbezitter" title="Grootgrondbezitter">grootgrondbezit</a> was al eerder, door de Sovjet-Unie, onteigend. Het <a href="/wiki/Kadaster" title="Kadaster">kadaster</a> raakte verwaarloosd, zodat eigendomsrechten onduidelijk werden.<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Het <a href="/wiki/Stasi" title="Stasi">Ministerie voor Staatsveiligheid, de Stasi</a>, stond boven de wet. Zo kon de Stasi in 1961 en 1962 de kluizen en huurkluisjes van de banken, in een actie die "Staatsaktion Licht" werd genoemd, leeghalen. Sieraden, kunst, goud, verzamelingen en kunst ter waarde van miljoenen verdwenen in de kas van de Stasi. Controle op de bestemming ontbrak en een van de betrokkenen richtte met de ongecontroleerd beheerde opbrengst in een natuurgebied een huis in tot Sozialwerk zur Befriedigung der Herzenswünsche van de hoogste staatsfunctionarissen. Minister <a href="/wiki/Erich_Mielke" title="Erich Mielke">Erich Mielke</a> maakte aan deze corruptie een einde, maar hij moest de opbrengst verkopen via de Kommerzielle Koordinierung KoKo, "Kunst & Antiquitäten GmbH" onder leiding van <a href="/wiki/Staatssecretaris" title="Staatssecretaris">staatssecretaris</a> voor buitenlandse handel <a href="/wiki/Alexander_Schalck-Golodkowski" title="Alexander Schalck-Golodkowski">Alexander Schalck-Golodkowski</a>. Het bedrijf moest 55 miljoen DDR-Mark per jaar opleveren en chanteerde met behulp van de belastingdienst de eigenaren van kunstvoorwerpen. Deze werden afgetroggeld en in het Westen verkocht.<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De DDR zette haar gevangenen op grote schaal in voor <a href="/wiki/Dwangarbeid" title="Dwangarbeid">dwangarbeid</a>. De producten die door dwangarbeiders waren gemaakt werden aan een groot aantal westerse bedrijven verkocht, waaronder aan de <a href="/wiki/HEMA" title="HEMA">HEMA</a>, <a href="/wiki/C%26A" title="C&A">C&A</a>, <a href="/wiki/Wehkamp" title="Wehkamp">Wehkamp</a>, <a href="/wiki/Royal_Dutch_Shell" class="mw-redirect" title="Royal Dutch Shell">Shell</a> en <a href="/wiki/Koninklijke_Philips" title="Koninklijke Philips">Philips</a>.<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Deze dwangarbeid leverde de DDR jaarlijks 200 miljoen DM aan buitenlandse deviezen op.<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Bij de vervolging van andersdenkenden werd gebruikgemaakt van de volgende artikelen van het Strafgesetzbuch (Wetboek van Strafrecht) van de DDR: </p> <ul><li><a href="/wiki/Hoogverraad" title="Hoogverraad">Hoogverraad</a> (§ 96), <a href="/wiki/Landverraad" title="Landverraad">Landverraad</a> (§ 97 e.v.) en Terreur (§ 101 e.v.) werden op ruime schaal gebruikt.</li> <li>Contacten met het niet-socialistische buitenland waren strafbaar als <i>Staatsfeindliche Verbindungen</i> (§ 100). Dergelijke contacten waren ook volgens § 219 (<i>Ungesetzliche Verbindungsaufnahme</i>) strafbaar.</li> <li>Hulp aan mensen die de DDR wilden ontvluchten was strafbaar als <i>Staatsfeindlicher Menschenhandel</i> (§ 105).</li> <li>Het vluchten zelf, bekend als <a href="/wiki/Republikflucht" title="Republikflucht">Republikflucht</a>, was strafbaar als <i>Ungesetzlicher Grenzübertritt</i> volgens § 213. Dit wetsartikel was strijdig met artikel 13 van de <a href="/wiki/Universele_verklaring_van_de_rechten_van_de_mens" class="mw-redirect" title="Universele verklaring van de rechten van de mens">Universele verklaring van de rechten van de mens</a> van de <a href="/wiki/Verenigde_Naties" title="Verenigde Naties">VN</a>, waarin de <a href="/wiki/Vrijheid_om_te_reizen" title="Vrijheid om te reizen">vrijheid om te reizen</a> gegarandeerd wordt.</li> <li>Het uiten van afwijkende meningen was strafbaar als <i>Staatsfeindliche Hetze</i> (§ 106). Hierop stond een straf tot 10 jaar.</li> <li>Het vormen van oppositionele verenigingen was strafbaar als <i>Staatsfeindliche Gruppenbildung</i> (§ 107).</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Homoseksualiteit">Homoseksualiteit</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=19" title="Bewerk dit kopje: Homoseksualiteit" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=19" title="De broncode bewerken van de sectie: Homoseksualiteit"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Homoseksualiteit" title="Homoseksualiteit">Homoseksuele</a> handelingen waren volgens het oude Duitse strafrecht van 1871 strafbaar. De <a href="/wiki/Nationaalsocialisten" class="mw-redirect" title="Nationaalsocialisten">nationaalsocialisten</a> hadden deze wetten in 1935 nog aangescherpt. De <a href="/wiki/Communistische" class="mw-redirect" title="Communistische">communistische</a> autoriteiten streden onderling over hoe te handelen. In <a href="/wiki/Th%C3%BCringen_(deelstaat)" title="Thüringen (deelstaat)">Thüringen</a> kozen de rechters voor een milde uitleg van de wet, maar in andere deelstaten was men geneigd om de oude wet uit het nationaalsocialisme uit te voeren. Rechters in <a href="/wiki/Sachsen-Anhalt" class="mw-redirect" title="Sachsen-Anhalt">Sachsen-Anhalt</a> hielden de wet van 1935 voor "typisch nationalsozialistisches Unrecht".<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De door de nationaalsocialisten vervolgde homoseksuelen werden niet schadeloos gesteld voor hun lijden. Daarin volgde de DDR een uitspraak van de magistraat in Berlijn. </p><p>De rechters in <a href="/wiki/Halle_(Saale)" title="Halle (Saale)">Halle</a> bleven volhouden dat iedere homoseksuele handeling, zoals kussen, die "het gevoel voor <a href="/wiki/Fatsoen" title="Fatsoen">fatsoen</a> van de arbeiders kwetste"<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> onder het wetsartikel 175a viel. </p><p>In 1957 veranderde de wet in de DDR in die zin dat de rechter rekening moest gaan houden met niet vervolgen wanneer een wetsovertreding niet tot schade aan de <a href="/wiki/Socialistische" class="mw-redirect" title="Socialistische">socialistische</a> maatschappij had geleid. Daarna kwam het niet meer tot vervolging.<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In 1968 kreeg de DDR een eigen strafwet. Seks tussen twee personen van hetzelfde geslacht viel nu onder § 151 StGB-DDR. Seksuele handelingen met minderjarigen waren voor volwassenen verboden. </p><p>Op 11 augustus 1987 vernietigde het <a href="/wiki/Hooggerechtshof" title="Hooggerechtshof">Hooggerechtshof</a> der DDR een vonnis volgens § 151 StGB-DDR, omdat "homo- en heteroseksualiteit varianten van het menselijk geslachtsverkeer zijn en ook homoseksuele mensen deel van de socialistische maatschappij uitmaken".<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Daarop besloot de Volkskammer in 1989 om het nu overbodige § 151 StGB-DDR te schrappen. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rehabilitatie">Rehabilitatie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=20" title="Bewerk dit kopje: Rehabilitatie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=20" title="De broncode bewerken van de sectie: Rehabilitatie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De DDR had tussen 1960 en 1989 in totaal 280.000 <a href="/wiki/Politieke_gevangene" class="mw-redirect" title="Politieke gevangene">politieke gevangenen</a>.<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Een groot aantal veroordelingen stond daarbij in verband met de <i>Republikflucht</i>. Na de Duitse hereniging zijn talrijke procedures voor juridische <a href="/wiki/Rehabilitatie_(recht)" title="Rehabilitatie (recht)">rehabilitatie</a> gevoerd, tot 2008 zijn meer dan 200.000 veroordelingen van de DDR-justitie nietig verklaard. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Leger">Leger</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=21" title="Bewerk dit kopje: Leger" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=21" title="De broncode bewerken van de sectie: Leger"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Al in 1949 werd een <a href="/wiki/Kasernierte_Volkspolizei" title="Kasernierte Volkspolizei">Kasernierte Volkspolizei</a> opgericht, een eufemistische benaming voor een <a href="/wiki/Landmacht_(algemeen)" title="Landmacht (algemeen)">leger</a>. Het officiële <a href="/wiki/Krijgsmacht" title="Krijgsmacht">leger</a> werd in 1956 opgericht onder de naam <a href="/wiki/Nationale_Volksarmee" title="Nationale Volksarmee">Nationale Volksarmee NVA</a>. Tot 1962 was de NVA een <a href="/wiki/Vrijwilligersleger" title="Vrijwilligersleger">vrijwilligersleger</a>. Na invoering van de <a href="/wiki/Dienstplicht" title="Dienstplicht">dienstplicht</a> bestond het uit 170.000 soldaten. Bijna alle officieren waren lid van de SED, evenals de onderofficieren. </p><p>Volgens de SED was het leger het machtsinstrument van de <a href="/wiki/Proletariaat" class="mw-redirect" title="Proletariaat">arbeidersklasse</a> ter bescherming en beveiliging van de socialistische vooruitgang voor aanvallen van westerse staten. De NVA heeft nooit deelgenomen aan een <a href="/wiki/Oorlog" title="Oorlog">oorlog</a>, maar is wel enkele malen voor langere tijd in verhoogde staat van paraatheid geweest, zoals in 1961 tijdens de bouw van de <a href="/wiki/Berlijnse_Muur" title="Berlijnse Muur">Berlijnse Muur</a>, in 1962 tijdens de <a href="/wiki/Cubacrisis" title="Cubacrisis">Cubacrisis</a>, in 1968 bij de <a href="/wiki/Inval_van_het_Warschaupact_in_Tsjecho-Slowakije" title="Inval van het Warschaupact in Tsjecho-Slowakije">inval van het Warschaupact in Tsjecho-Slowakije</a> en in de herfst van 1989. </p><p>De andere krijgsmachtonderdelen van de DDR waren de <a href="/wiki/Volksmarine" title="Volksmarine">Volksmarine</a> en de <a href="/wiki/Luftstreitkr%C3%A4fte_der_NVA" title="Luftstreitkräfte der NVA">Luftstreitkräfte der NVA</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Munteenheid">Munteenheid</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=22" title="Bewerk dit kopje: Munteenheid" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=22" title="De broncode bewerken van de sectie: Munteenheid"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De officiële munteenheid van de DDR was vanaf 1968 bekend als de <a href="/wiki/Oost-Duitse_mark" title="Oost-Duitse mark">Oost-Duitse mark, <i>Mark der DDR</i> of DDR-mark</a>. Het symbool was M, in het Westen werd de munt 'Ostmark' genoemd. Bezoekers konden de Oost-Duitse mark alleen in Oost-Duitsland kopen en uitgeven en ze mochten deze niet in- of uitvoeren. De waarde van de Oost-Duitse mark was officieel gelijk aan die van de Duitse mark uit de Bondsrepubliek, alhoewel op de zwarte markt één Duitse mark drie tot vier Oost-Duitse mark kostte. </p><p>In de aanloop naar de <a href="/wiki/Duitse_hereniging" title="Duitse hereniging">Duitse hereniging</a> werd op 1 juli 1990 een <a href="/wiki/Invoering_van_de_Duitse_mark_in_de_DDR" title="Invoering van de Duitse mark in de DDR">monetaire unie</a> van kracht waarin de Oost-Duitse mark als wettig betaalmiddel door de West-Duitse mark, de DM, werd vervangen. Per persoon konden tot 4.000 M, voor 60-plussers 6.000 M, voor evenveel DM worden ingewisseld, daarboven tegen 50 % van de waarde. Later werd de M waardeloos verklaard. Het muntgeld was tijdens de overgangsperiode binnen het gebied van de DDR geldig, omdat de nationale bank der Bondsrepubliek niet genoeg kleingeld tot haar beschikking had. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Naam_van_de_DDR">Naam van de DDR</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=23" title="Bewerk dit kopje: Naam van de DDR" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=23" title="De broncode bewerken van de sectie: Naam van de DDR"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/w/index.php?title=Bestand:German_territorial_losses_1919_and_1945.svg&lang=en" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/German_territorial_losses_1919_and_1945.svg/260px-German_territorial_losses_1919_and_1945.svg.png" decoding="async" width="260" height="218" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/German_territorial_losses_1919_and_1945.svg/390px-German_territorial_losses_1919_and_1945.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/German_territorial_losses_1919_and_1945.svg/520px-German_territorial_losses_1919_and_1945.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="429" /></a><figcaption>Duitsland in Europa, afgestane gebieden tussen 1919 en 1945. Het latere territorium van de DDR lag historisch gezien grotendeels in Centraal- of Midden-Duitsland.</figcaption></figure> <p>De officiële naam van de Duitse Democratische Republiek werd in de DDR weergegeven of afgekort als DDR. Niet alleen in de regering, maar ook anderen noemden de DDR <i>unsere Republik</i>, onze republiek. In de <a href="/wiki/1960-1969" title="1960-1969">jaren 60</a> verdween Deutschland uit veel uitdrukkingen. Bijvoorbeeld de Kulturbund zur demokratischen Erneuerung Deutschlands, vanaf 1958 Deutscher Kulturbund, kreeg in 1974 de naam Kulturbund der DDR. Een uitzondering was de naam van de heersende partij zelf, de Sozialistische Einheitspartei Deutschlands. </p><p>In de Bondsrepubliek gebruikte men, zeker tot de <a href="/wiki/1970-1979" title="1970-1979">jaren 70</a>, liever andere uitdrukkingen dan DDR, omdat het DDR-regime niet door democratische verkiezingen was gelegitimeerd: </p> <ul><li><i>Mitteldeutschland</i>, in tegenstelling tot <a href="/wiki/Noord-Duitsland" title="Noord-Duitsland">het noorden</a> en <a href="/wiki/Zuid-Duitsland" title="Zuid-Duitsland">het zuiden van Duitsland</a> waren, zoals delen van het Rijnland, Hessen en Thüringen. Na 1945 werd het ook voor de DDR gebruikt. Met <i>Ostdeutschland</i> werden de aan Polen en de Sovjet-Unie verloren gebieden bedoeld. Tegenwoordig worden Saksen, Saksen-Anhalt en Thüringen <i>Mitteldeutschland</i> genoemd.</li> <li>Rond de jaren 70 ging men ertoe over om Oost-Duitsland wel voor de DDR te gebruiken. Een vaak te horen manier van zeggen was <i>die Deutschen in Ost und West</i>. Na 1990 werd soms het noordoosten van de voormalige DDR: Berlijn, Brandenburg en Mecklenburg-Vorpommern als Oost-Duits aangeduid. Het is soms onduidelijk of men het voormalige West-Berlijn ertoe moet rekenen.</li> <li>Vooral vóór de jaren 70 waren benamingen populair, die minder geografisch bepaald waren en die het staatkundig karakter van de DDR ontkenden: <i>Ostzone</i>, <i>Zone</i>, schepsel: <i>Gebilde</i>. <i>Pankow</i>, naar de zetel van de DDR-leiders in <a href="/wiki/Berlin-Pankow" title="Berlin-Pankow">Berlin-Pankow</a> werd ook gezegd. Goed begrepen werd ook "aan de andere kant", <i>drüben</i>.</li> <li>Soms werd DDR tussen <a href="/wiki/Aanhalingsteken" title="Aanhalingsteken">aanhalingstekens</a> geschreven. De tijdschriften van <a href="/wiki/Axel_Springer_SE" title="Axel Springer SE">Springer</a> - '<a href="/wiki/Bild" title="Bild">Bild</a>' en '<a href="/wiki/Die_Welt" title="Die Welt">Die Welt</a>' - hielden dat tot 1989 vol.</li> <li>Ook 'zogenaamde DDR', <i>sogenannte DDR,</i> werd in West-Duitsland veel gezegd, voor het eerst als titel voor een documentaire van de <a href="/wiki/ARD" title="ARD">ARD</a> in 1965,<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> en was vooral in conservatieve en liberale kringen populair.<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <p>In de Bondsrepubliek stonden tot 1990 de oude grenzen van 1937 op gewone landkaarten, in stippellijnen met de informatie dat bepaalde gebieden onder het 'bestuur' van <a href="/wiki/Polen_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Polen (hoofdbetekenis)">Polen</a> of de <a href="/wiki/Sovjet-Unie" title="Sovjet-Unie">Sovjet-Unie</a> stonden, meestal in kleur van die staten. Ook de grens tussen de Bondsrepubliek en de DDR verschilde van gewone landsgrenzen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Grensverkeer">Grensverkeer</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=24" title="Bewerk dit kopje: Grensverkeer" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=24" title="De broncode bewerken van de sectie: Grensverkeer"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Er waren verschillende mogelijkheden voor buitenlanders om de DDR te bezoeken. Zo was het mogelijk om een toeristen<a href="/wiki/Visum" title="Visum">visum</a> voor de DDR aan te vragen gedurende een bepaalde periode. Officieel moest iemand opgeven in welk hotel of op welke camping hij overnachtte, maar in de praktijk kon iedereen met een visum vrij in de DDR rondreizen en ook bij burgers thuis overnachten. Men diende zich dan eerst bij de lokale politie te melden voor een uitreisvisum. De DDR-burger zelf moest in een logboek vermelden dat deze westerlingen in huis hadden gehad. Dit werd meestal gedaan door de huismeester in opdracht van de <a href="/wiki/Stasi" title="Stasi">Stasi</a> verricht. Vanaf het einde van de jaren 70 was het voor westerse bezoekers verplicht eerst 13, en later 25 DDR-mark, per dag uit te geven. </p><p>Daarnaast waren er speciale visa voor met name West-Duitsers, die voor hun dagelijks werk naar Oost-Duitsland moesten. Een voorbeeld hiervan is de afvalverwerking van West-Berlijn die in Oost-Duitsland gebeurde. </p><p>De meeste bezoeken aan de DDR bestonden voor buitenlanders uit het passeren van een van de <a href="/wiki/Transitverkeer_(Duitse_Demokratische_Republiek)" title="Transitverkeer (Duitse Demokratische Republiek)">Transitstrecken</a>, bijvoorbeeld tussen <a href="/wiki/Helmstedt_(stad)" title="Helmstedt (stad)">Helmstedt</a> en <a href="/wiki/Berlijn_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Berlijn (hoofdbetekenis)">Berlijn</a>. Het verlaten van de Transitstrecke was niet toegestaan en het onderbreken van de reis mocht alleen bij speciale punten. Deze speciale punten konden een <b>intertank</b> of <b>intershop</b> zijn. </p><p>De tweede relatief eenvoudige mogelijkheid was een bezoek vanuit <a href="/wiki/West-Berlijn" title="West-Berlijn">West-Berlijn</a> aan <a href="/wiki/Oost-Berlijn" title="Oost-Berlijn">Oost-Berlijn</a>. Sommige buitenlanders en leden van het <a href="/wiki/Corps_Diplomatique" class="mw-redirect" title="Corps Diplomatique">Corps Diplomatique</a> konden de grens bij <a href="/wiki/Checkpoint_Charlie" title="Checkpoint Charlie">Checkpoint Charlie</a> passeren en toeristen moesten met de <a href="/wiki/S-Bahn" title="S-Bahn">S-Bahn</a> of de <a href="/wiki/U-Bahn" class="mw-redirect" title="U-Bahn">U-Bahn</a> bij <a href="/wiki/Station_Berlin_Friedrichstra%C3%9Fe" title="Station Berlin Friedrichstraße">station Berlin Friedrichstraße</a> de grens over. Men was verplicht 25 DM om te wisselen in 25 Ostmarken. Voor de DDR-regering was dit een manier om aan <a href="/wiki/Harde_valuta" title="Harde valuta">harde valuta</a> te komen, aangezien toeristen meestal geld overhielden aan hun bezoek aan Oost-Berlijn en het resterende wisselgeld niet mochten inwisselen of meenemen, maar dit werd niet goed gecontroleerd. </p><p>Verder moesten toeristen aan de grens voor 5 DM een dagvisum kopen. Toeristen waren verplicht voor middernacht de stad weer te verlaten. Men mocht met dit <a href="/wiki/Visum" title="Visum">visum</a> alleen Oost-Berlijn bezoeken en zich niet buiten de stadsgrenzen begeven. Met beperkingen was het overigens wel mogelijk zich aan te sluiten bij een georganiseerde trip naar <a href="/wiki/Potsdam_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Potsdam (hoofdbetekenis)">Potsdam</a>. </p><p>De <a href="/wiki/Grensovergang_Helmstedt-Marienborn" title="Grensovergang Helmstedt-Marienborn">grensovergang Helmstedt-Marienborn</a> was tijdens de <a href="/wiki/Duitse_deling" title="Duitse deling">deling van Duitsland</a> de grootste en belangrijkste grensovergang in de Duits-Duitse grens. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Leiders,_partijen_en_organisaties"><span id="Leiders.2C_partijen_en_organisaties"></span>Leiders, partijen en organisaties</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=25" title="Bewerk dit kopje: Leiders, partijen en organisaties" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=25" title="De broncode bewerken van de sectie: Leiders, partijen en organisaties"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Staatshoofden">Staatshoofden</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=26" title="Bewerk dit kopje: Staatshoofden" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=26" title="De broncode bewerken van de sectie: Staatshoofden"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dt>President</dt></dl> <ul><li>1949 - 1960: <a href="/wiki/Wilhelm_Pieck" title="Wilhelm Pieck">Wilhelm Pieck</a></li></ul> <dl><dt>Staatsraad</dt></dl> <ul><li>1960 - 1973: <a href="/wiki/Walter_Ulbricht" title="Walter Ulbricht">Walter Ulbricht</a></li> <li>1973 - 1976: <a href="/wiki/Willi_Stoph" title="Willi Stoph">Willi Stoph</a></li> <li>1976 - 1989: <a href="/wiki/Erich_Honecker" title="Erich Honecker">Erich Honecker</a></li> <li>1989 - 1989: <a href="/wiki/Egon_Krenz" title="Egon Krenz">Egon Krenz</a></li> <li>1989 - 1990: <a href="/wiki/Manfred_Gerlach" title="Manfred Gerlach">Manfred Gerlach</a></li></ul> <dl><dt>President</dt></dl> <ul><li>1990 - 1990: <a href="/wiki/Sabine_Bergmann-Pohl" title="Sabine Bergmann-Pohl">Sabine Bergmann-Pohl</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Voorzitters_van_de_raad_van_ministers_1949-1990">Voorzitters van de raad van ministers 1949-1990</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=27" title="Bewerk dit kopje: Voorzitters van de raad van ministers 1949-1990" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=27" title="De broncode bewerken van de sectie: Voorzitters van de raad van ministers 1949-1990"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Otto_Grotewohl" title="Otto Grotewohl">Otto Grotewohl</a> 1949-1964</li> <li><a href="/wiki/Willi_Stoph" title="Willi Stoph">Willi Stoph</a> 1964-1973</li> <li><a href="/wiki/Horst_Sindermann" title="Horst Sindermann">Horst Sindermann</a> 1973-1976</li> <li><a href="/wiki/Willi_Stoph" title="Willi Stoph">Willi Stoph</a> 1976-1989</li> <li><a href="/wiki/Hans_Modrow" title="Hans Modrow">Hans Modrow</a> 1989-1990</li> <li><a href="/wiki/Lothar_de_Maizi%C3%A8re" title="Lothar de Maizière">Lothar de Maizière</a> 1990</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Secretarissen-generaal_van_de_SED_1946-1989">Secretarissen-generaal van de SED 1946-1989</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=28" title="Bewerk dit kopje: Secretarissen-generaal van de SED 1946-1989" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=28" title="De broncode bewerken van de sectie: Secretarissen-generaal van de SED 1946-1989"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Wilhelm_Pieck" title="Wilhelm Pieck">Wilhelm Pieck</a> 1946-1950</li> <li><a href="/wiki/Otto_Grotewohl" title="Otto Grotewohl">Otto Grotewohl</a> 1946-1950</li> <li><a href="/wiki/Walter_Ulbricht" title="Walter Ulbricht">Walter Ulbricht</a> 1950-1971</li> <li><a href="/wiki/Erich_Honecker" title="Erich Honecker">Erich Honecker</a> 1971-1989</li> <li><a href="/wiki/Egon_Krenz" title="Egon Krenz">Egon Krenz</a> 1989</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Blokpartijen,_partijen_die_met_de_SED_samenwerkten"><span id="Blokpartijen.2C_partijen_die_met_de_SED_samenwerkten"></span>Blokpartijen, partijen die met de SED samenwerkten</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=29" title="Bewerk dit kopje: Blokpartijen, partijen die met de SED samenwerkten" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=29" title="De broncode bewerken van de sectie: Blokpartijen, partijen die met de SED samenwerkten"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Christlich-Demokratische_Union_Deutschlands_(DDR)" title="Christlich-Demokratische Union Deutschlands (DDR)">Christlich-Demokratische Union Deutschlands CDUD</a></li> <li><a href="/wiki/Liberaldemokratische_Partei_Deutschlands" class="mw-redirect" title="Liberaldemokratische Partei Deutschlands">Liberaal-Democratische Partij van Duitsland LDPD</a></li> <li><a href="/wiki/Demokratische_Bauernpartei_Deutschlands" title="Demokratische Bauernpartei Deutschlands">Democratische Boerenpartij van Duitsland DBD</a></li> <li><a href="/wiki/Nationaldemokratische_Partei_Deutschlands_(DDR)" title="Nationaldemokratische Partei Deutschlands (DDR)">Nationaal-Democratische Partij van Duitsland NDPD</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Officiële_vakbond"><span id="Offici.C3.ABle_vakbond"></span>Officiële vakbond</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=30" title="Bewerk dit kopje: Officiële vakbond" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=30" title="De broncode bewerken van de sectie: Officiële vakbond"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Freier_Deutscher_Gewerkschaftsbund" title="Freier Deutscher Gewerkschaftsbund">Freier Deutscher Gewerkschaftsbund FDGB</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Officiële_vrouwenbond"><span id="Offici.C3.ABle_vrouwenbond"></span>Officiële vrouwenbond</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=31" title="Bewerk dit kopje: Officiële vrouwenbond" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=31" title="De broncode bewerken van de sectie: Officiële vrouwenbond"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Demokratischer_Frauenbund_Deutschlands" title="Demokratischer Frauenbund Deutschlands">Demokratischer Frauenbund DFB</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jeugdbond">Jeugdbond</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=32" title="Bewerk dit kopje: Jeugdbond" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=32" title="De broncode bewerken van de sectie: Jeugdbond"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Freie_Deutsche_Jugend" title="Freie Deutsche Jugend">Freie Deutsche Jugend FDJ</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Oppositieorganisaties_1989-1990">Oppositieorganisaties 1989-1990</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=33" title="Bewerk dit kopje: Oppositieorganisaties 1989-1990" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=33" title="De broncode bewerken van de sectie: Oppositieorganisaties 1989-1990"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Initiative Frieden und Menschenrechte, sinds 1986</li> <li><a href="/wiki/Neues_Forum" title="Neues Forum">Neues Forum NF</a></li> <li>Demokratie Jetzt DJ</li> <li><a href="/wiki/Sociaaldemocratische_Partij_(DDR)" class="mw-redirect" title="Sociaaldemocratische Partij (DDR)">Sociaaldemocratische Partij SDP</a></li> <li><a href="/wiki/Demokratischer_Aufbruch" title="Demokratischer Aufbruch">Demokratischer Aufbruch DA</a></li> <li><a href="/wiki/Deutsche_Soziale_Union" title="Deutsche Soziale Union">Deutsche Soziale Union DSU</a></li> <li>Grüne Partei in der DDR</li> <li>Unabhängiger Frauenverband</li> <li><a href="/wiki/B%C3%BCndnis_90" title="Bündnis 90">Bündnis 90</a></li></ul> <div class="timeline-wrapper"><map name="timeline_rpzpdf70ml99cijhk6pmj5d7ce5ssc0"></map><img usemap="#timeline_rpzpdf70ml99cijhk6pmj5d7ce5ssc0" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/nl/timeline/rpzpdf70ml99cijhk6pmj5d7ce5ssc0.png" /></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zie_ook">Zie ook</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=34" title="Bewerk dit kopje: Zie ook" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=34" title="De broncode bewerken van de sectie: Zie ook"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/DDR_Museum_Berlin" class="mw-redirect" title="DDR Museum Berlin">DDR Museum Berlin</a></li> <li><a href="/wiki/Deutsche_Reichsbahn" title="Deutsche Reichsbahn">Deutsche Reichsbahn</a></li> <li><a href="/wiki/Gruppe_der_Sowjetischen_Streitkr%C3%A4fte_in_Deutschland" class="mw-redirect" title="Gruppe der Sowjetischen Streitkräfte in Deutschland">Gruppe der Sowjetischen Streitkräfte in Deutschland</a></li> <li><a href="/wiki/Interflug" title="Interflug">Interflug</a></li> <li><a href="/wiki/Stasi" title="Stasi">Stasi</a></li> <li><a href="/wiki/Volkseigener_Betrieb" title="Volkseigener Betrieb">Volkseigener Betrieb VEB</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Literatuur">Literatuur</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=35" title="Bewerk dit kopje: Literatuur" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=35" title="De broncode bewerken van de sectie: Literatuur"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Katja Hoyer, <i>Achter de muur. Oost-Duitsland 1949-1990</i>, 2023. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9789021466026" title="Speciaal:Boekbronnen/9789021466026">ISBN 9789021466026</a></span> (Engels orig.: <i>Beyond the Wall</i>, 2023)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Externe_links">Externe links</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&veaction=edit&section=36" title="Bewerk dit kopje: Externe links" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&action=edit&section=36" title="De broncode bewerken van de sectie: Externe links"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span class="citation"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67679320">.mw-parser-output .taalaanduiding{font-family:sans-serif;font-size:85%;cursor:help;color:var(--color-subtle,#555)}.mw-parser-output .taalaanduiding span{border-bottom:1px dotted var(--color-subtle,#555)}</style><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a rel="nofollow" class="external text" href="https://motherearthtravel.com/history/germany/">History of Germany</a>. </span></li> <li><span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101225104106/http://www.duitslandweb.nl/naslagwerk/Politiek+en+Staatsinrichting/DDR+politiek+en+staatsinrichting">DDR politiek en staatsinrichting</a>. www.duitslandweb.nl. Gearchiveerd op <span class="mw-formatted-date" title="2010-12-25">25 december 2010</span>. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2010-04-14">14 april 2010</span>. </span></li></ul> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div><span style="font-weight:bold">Bronnen, noten en/of referenties</span></div> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">Voor 1989, toen beide landen nog gescheiden waren, werd de DDR in het westen meestal Oost-Duitsland genoemd. Na de hereniging veranderde dit.</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">Zippelius, Reinhold (2006) <i>Kleine deutsche Verfassungsgeschichte: Vom frühen Mittelalter bis zur Gegenwart</i>, 7e druk. München, C.H. Beck, p 164.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">Buckow, Anjana (2003) <i>Zwischen Propaganda und Realpolitik</i>. Stuttgart: Franz Steiner Verlag</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">Strathmann, Alexandra (2006) <i>Konsum in der DDR - Sind systembedingte Mängel der Regierung der DDR verantwortlich für die mangelnde Qualität der Waren, insbesondere der Textilien?</i> München: GRIN Verlag GmbH</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text">Joachim Gürtler, Wolfgang Ruppert, Kurt Vogler-Ludwig (1990): <i>Verdeckte Arbeitslosigkeit in der DDR</i>. Ifo-Institut für Wirtschaftsforschung</span> </li> <li id="cite_note-suess-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-suess_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Süß, Walter (1999) <i>Staatssicherheit am Ende: Warum es den Mächtigen nicht gelang, 1989 eine Revolution zu verhindern</i>. Berlijn: Christoph Links Verlag.</span> </li> <li id="cite_note-Schuerer-7"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Schuerer_7-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Schuerer_7-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Schuerer_7-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Gerhard Schürer, Gerhard Beil, Alexander Schalck, Ernst Höfner, Arno Donda (1989) <i>Analyse der ökonomischen Lage der DDR mit Schlußfolgerungen, Vorlage für das Politbüro des Zentralkomitees der SED, 30. Oktober 1989</i></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Duits">(<span>de</span>) </span><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.gehalt.de/downloads/presse/Ost-West-Vergleich-2017.pdf">Ost-West Lohnvergleich 2017</a>, gehalt.de, 21 februari 2017</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Duits">(<span>de</span>) </span><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140416193742/http://www.nordbayern.de/nuernberger-nachrichten/politik/umfrage-ostdeutsche-halten-mauerbau-fur-falsch-1.1403269">Umfrage: Ostdeutsche halten Mauerbau für falsch</a></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Duits">(<span>de</span>) </span><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131214205108/http://www.blick.ch/news/ausland/jeder-achte-deutsche-will-die-mauer-zurueck-id35793.html">Jeder achte Deutsche will die Mauer zurück</a></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.faz.net/s/RubFC06D389EE76479E9E76425072B196C3/Doc~E02352E0E964A46D5A566C561B7470187~ATpl~Ecommon~Scontent.html">„Wer zu spät kommt, den bestraft das Leben"</a>, Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung, 03.10.2004, Nr. 40 / pg 16</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">"DDR: Zu viele Ladenhüter", <i>Der Spiegel</i>, jrg. 1985, nr. 38, p 16</span> </li> <li id="cite_note-schwarzer-13"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-schwarzer_13-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-schwarzer_13-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Schwarzer, Oskar (1999) <i>Sozialistische Zentralplanwirtschaft in der SBZ/DDR</i>. Stuttgart: Franz Steiner Verlag.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Mählert, Ulrich (2004) <i>Kleine Geschichte der DDR</i> 4e druk. München: C.H. Beck Verlag, p. 137.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.handelsblatt.com/archiv/60-jahre-deutsche-wirtschaftsgeschichte-milliardenkredite-hilfe-fuer-die-ddr/2685948.html">Milliardenkredite – Hilfe für die DDR</a>, Handelsblatt, 28.07.2006</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text">Schroeder, Klaus (2000) <i>Der SED-Staat. Partei, Staat und Gesellschaft 1949–1990</i>. München: Carl Hanser Verlag, p. 272.</span> </li> <li id="cite_note-schroeder2009-17"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-schroeder2009_17-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-schroeder2009_17-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Schroeder, Klaus (2009) <i>Ostdeutschland 20 Jahre nach dem Mauerfall – eine Wohlstandsbilanz</i>. Berlin: Freie Universität Berlin</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text">Weber, Hermann (1991): <i>DDR. Grundriß der Geschichte 1945–1990.</i> Hannover, p. 201</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text">"Nur noch Ruinen", <i>Der Spiegel</i>, jrg. 1992, nr. 17, pp. 52-57</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text">Heinz, Ulrike en Kiehle, Wolfgang (2003): <i>Die Wohnungspolitik der DDR</i> in "Handwörterbuch des politischen Systems der Bundesrepublik"</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">Kowa, Günter (2011)<i>Welterbe Quedlinburg Stoppt den Verfall</i> Frankfurter Allgemeine Zeitung</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text">Demografische Forschung Aus Erster Hand. 2009</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mdr.de/damals/archiv/umweltverschmutzung102.html">Umweltverschmutzung in der DDR</a>, MDR</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20091104050055/http://www.stern.de/politik/geschichte/todesstrafe-in-der-ddr-der-scharfrichter-kam-von-hinten-592953.html">https://web.archive.org/web/20091104050055/http://www.stern.de/politik/geschichte/todesstrafe-in-der-ddr-der-scharfrichter-kam-von-hinten-592953.html</a></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Duits">(<span>de</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;"><a href="/wiki/ZDF" title="ZDF">ZDF</a></span>, "<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.zdf.de/ZDF/zdfportal/programdata/c78223ab-14bd-3950-adeb-e5b0c7b0f049/20367789?generateCanonicalUrl=true">Angela Merkel in <i>ZDF heute</i>, het journaal van de ZDF</a>", <span class="mw-formatted-date" title="2014-11-08">8 november 2014</span>.</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.ddr-diktatur.de/Download/Forum_Stasigold-HG-43-S55.pdf">http://www.ddr-diktatur.de/Download/Forum_Stasigold-HG-43-S55.pdf</a></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text">Ingo Gennat en Andreas Wölke (1998): <i>Vermessungsunterstützung Ost am Beispiel des Landes Brandenburg</i></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text">Obskure Geschäfte mit Kunst und Antiquitäten, Chr. Links Verlag, Berlin 1994 en het "Bericht vom 27.5.1994 des Schalck-Golodkowski-Untersuchungsausschusses des Deutschen Bundestages" (Drs. 12/7600, S. 49, 131, 515).</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.eenvandaag.nl/buitenland/48851/nederlandse_producten_made_in_ddr_">Nederlandse producten 'Made in DDR'</a>, <a href="/wiki/EenVandaag" title="EenVandaag">EenVandaag</a>, 23-01-2014</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text">Tobias Wunschik (2014): <i>Knastware für den Klassenfeind. Häftlingsarbeit in der DDR, der Ost-West-Handel und die Staatssicherheit (1970-1989)</i> Vandenhoeck & Ruprecht</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text">Christian Schulz: § 175. (abgewickelt).: und die versäumte Wiedergutmachung. Hamburg 1998. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/3-928983-24-5" title="Speciaal:Boekbronnen/3-928983-24-5">ISBN 3-928983-24-5</a></span></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text">"jede zur Erregung der Geschlechtslust vorgenommene Handlung, die das Sittlichkeitsgefühl unserer Werktätigen verletzt".</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text">Hans-Georg Stümke: Homosexuelle in Deutschland: Eine politische Geschichte. München 1989. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/3-406-33130-0" title="Speciaal:Boekbronnen/3-406-33130-0">ISBN 3-406-33130-0</a></span></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text">„Homosexualität ebenso wie Heterosexualität eine Variante des Sexualverhaltens darstellt. Homosexuelle Menschen stehen somit nicht außerhalb der sozialistischen Gesellschaft, und die Bürgerrechte sind ihnen wie allen anderen Bürgern gewährleistet."</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text">Best,Heinrich en Hofmann,Michael (2008): <i>Zur sozialen Lage der Opfer des SED-Regimes in Thüringen</i>. Thüringer Ministerium für Soziales, Familie und Gesundheit, Jena, p. 9.</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111218181004/http://web.ard.de/ard-chronik/index/6677?year=1965">ard.de</a>. Gearchiveerd op <span class="mw-formatted-date" title="2011-12-18">18 december 2011</span>. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2011-08-08">8 augustus 2011</span>. </span></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.spiegel.de/spiegel/print/d-45935352.html">der Spiegel</a></span> </li> </ol></div></div> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67837862">.mw-parser-output .navigatie{position:relative;clear:both;overflow:auto;margin:1em auto -0.5em;padding:2px;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:87%}.mw-parser-output .navigatie-bewerken{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-bewerken .mw-ui-icon::before{background-size:0.9em}.mw-parser-output .navigatie-afb-links,.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{position:absolute}.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{right:2px}.mw-parser-output .navigatie-afb-groot{float:right;padding-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:#ddeef8;padding:2px 5.5em;font-weight:bold}.mw-parser-output .navigatie-inhoud{padding:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-inhoud p:first-child{margin:0}.mw-parser-output .navigatie div[style*="background-color"],.mw-parser-output .navigatie div[style*="background"]{color:inherit}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}</style> <div class="navigatie" role="navigation" aria-labelledby="Warschaupact_(1955-1991)"> <div class="navigatie-afb-links noviewer"><div class="navigatie-bewerken show-autoconfirmed nomobile"><span class="nowrap skin-invert-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_Warschaupact" title="Sjabloon:Navigatie Warschaupact"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span typeof="mw:File"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/nl:Overleg_sjabloon:Navigatie_Warschaupact" title="Overleg sjabloon"><img alt="Overleg sjabloon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span typeof="mw:File"><a href="//nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_Warschaupact&action=edit" title="Sjabloon bewerken"><img alt="Sjabloon bewerken" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></div></div> <div id="Warschaupact_(1955-1991)" class="navigatie-titel"><a href="/wiki/Warschaupact" title="Warschaupact">Warschaupact</a> (1955-1991)</div> <div class="navigatie-inhoud"> <p><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Albania_(1946%E2%80%931992).svg" class="mw-file-description" title="Vlag van de Volksrepubliek Albanië"><img alt="Vlag van de Volksrepubliek Albanië" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Flag_of_Albania_%281946%E2%80%931992%29.svg/20px-Flag_of_Albania_%281946%E2%80%931992%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Flag_of_Albania_%281946%E2%80%931992%29.svg/30px-Flag_of_Albania_%281946%E2%80%931992%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Flag_of_Albania_%281946%E2%80%931992%29.svg/40px-Flag_of_Albania_%281946%E2%80%931992%29.svg.png 2x" data-file-width="980" data-file-height="700" /></a></span> <a href="/wiki/Volksrepubliek_Albani%C3%AB" title="Volksrepubliek Albanië">Albanië</a> · <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Bulgaria_(1967%E2%80%931971).svg" class="mw-file-description" title="Vlag van de Volksrepubliek Bulgarije"><img alt="Vlag van de Volksrepubliek Bulgarije" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Flag_of_Bulgaria_%281967%E2%80%931971%29.svg/20px-Flag_of_Bulgaria_%281967%E2%80%931971%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Flag_of_Bulgaria_%281967%E2%80%931971%29.svg/30px-Flag_of_Bulgaria_%281967%E2%80%931971%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Flag_of_Bulgaria_%281967%E2%80%931971%29.svg/40px-Flag_of_Bulgaria_%281967%E2%80%931971%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Volksrepubliek_Bulgarije" title="Volksrepubliek Bulgarije">Bulgarije</a> · <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_East_Germany.svg" class="mw-file-description" title="Vlag van de Duitse Democratische Republiek"><img alt="Vlag van de Duitse Democratische Republiek" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Flag_of_East_Germany.svg/20px-Flag_of_East_Germany.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Flag_of_East_Germany.svg/30px-Flag_of_East_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Flag_of_East_Germany.svg/40px-Flag_of_East_Germany.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a class="mw-selflink selflink">Duitse Democratische Republiek</a> · <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Hungary_(1949-1956).svg" class="mw-file-description" title="Vlag van de Volksrepubliek Hongarije"><img alt="Vlag van de Volksrepubliek Hongarije" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Flag_of_Hungary_%281949-1956%29.svg/20px-Flag_of_Hungary_%281949-1956%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Flag_of_Hungary_%281949-1956%29.svg/30px-Flag_of_Hungary_%281949-1956%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Flag_of_Hungary_%281949-1956%29.svg/40px-Flag_of_Hungary_%281949-1956%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Volksrepubliek_Hongarije" title="Volksrepubliek Hongarije">Hongarije</a> · <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Poland.svg" class="mw-file-description" title="Vlag van Polen"><img alt="Vlag van Polen" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/20px-Flag_of_Poland.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/30px-Flag_of_Poland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/40px-Flag_of_Poland.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="400" /></a></span> <a href="/wiki/Volksrepubliek_Polen" title="Volksrepubliek Polen">Polen</a> · <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Romania_(1952%E2%80%931965).svg" class="mw-file-description" title="Vlag van Communistisch Roemenië"><img alt="Vlag van Communistisch Roemenië" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Flag_of_Romania_%281952%E2%80%931965%29.svg/20px-Flag_of_Romania_%281952%E2%80%931965%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Flag_of_Romania_%281952%E2%80%931965%29.svg/30px-Flag_of_Romania_%281952%E2%80%931965%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Flag_of_Romania_%281952%E2%80%931965%29.svg/40px-Flag_of_Romania_%281952%E2%80%931965%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> Roemenië <a href="/wiki/Volksrepubliek_Roemeni%C3%AB" title="Volksrepubliek Roemenië">(1947-1965)</a> <a href="/wiki/Socialistische_Republiek_Roemeni%C3%AB" title="Socialistische Republiek Roemenië">(1965-1989)</a> · <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_the_Soviet_Union.svg" class="mw-file-description" title="Vlag van de Sovjet-Unie"><img alt="Vlag van de Sovjet-Unie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/20px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/30px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/40px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Sovjet-Unie" title="Sovjet-Unie">Sovjet-Unie</a> · <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_the_Czech_Republic.svg" class="mw-file-description" title="Vlag van Tsjechoslowakije"><img alt="Vlag van Tsjechoslowakije" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/20px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/30px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/40px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Tsjecho-Slowakije" title="Tsjecho-Slowakije">Tsjechoslowakije</a> </p> </div></div> <div class="interProject commons mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:German_Democratic_Republic#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:German Democratic Republic">Mediabestanden</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><span class="noviewer noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/25px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/38px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/50px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></div> <div>Zie de categorie <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:German_Democratic_Republic#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:German Democratic Republic">Duitse Democratische Republiek</a></b></i> van <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> voor mediabestanden over dit onderwerp.</div> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67045932">.mw-parser-output .gesproken_wiki_player .vjs-subs-caps-button{display:none}</style>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&oldid=68412700">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&oldid=68412700</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Duitse_Democratische_Republiek" title="Categorie:Duitse Democratische Republiek">Duitse Democratische Republiek</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Geschiedenis_van_Duitsland" title="Categorie:Geschiedenis van Duitsland">Geschiedenis van Duitsland</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Historisch_land_in_Duitsland" title="Categorie:Historisch land in Duitsland">Historisch land in Duitsland</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Warschaupact" title="Categorie:Warschaupact">Warschaupact</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Opdeling_van_Duitsland" title="Categorie:Opdeling van Duitsland">Opdeling van Duitsland</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Verborgen categorieën: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Pagina%27s_die_EasyTimeline_gebruiken" title="Categorie:Wikipedia:Pagina's die EasyTimeline gebruiken">Wikipedia:Pagina's die EasyTimeline gebruiken</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Artikel_mist_referentie_sinds_september_2019" title="Categorie:Wikipedia:Artikel mist referentie sinds september 2019">Wikipedia:Artikel mist referentie sinds september 2019</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Alle_artikelen_die_een_referentie_missen" title="Categorie:Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen">Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Gesproken_Wikipedia" title="Categorie:Wikipedia:Gesproken Wikipedia">Wikipedia:Gesproken Wikipedia</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 21 nov 2024 om 15:27.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Duitse_Democratische_Republiek&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f7b5ccf54-tnc8t","wgBackendResponseTime":179,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.292","walltime":"0.548","ppvisitednodes":{"value":3817,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":30407,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":11110,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":2,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":24368,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 318.567 1 -total"," 19.68% 62.699 1 Sjabloon:Appendix"," 18.69% 59.542 1 Sjabloon:References"," 16.81% 53.544 1 Sjabloon:Infobox_historisch_land"," 15.21% 48.445 1 Sjabloon:Infobox_generiek"," 13.47% 42.908 3 Sjabloon:Citeer_web"," 8.60% 27.401 1 Sjabloon:Citeer_nieuws"," 7.50% 23.902 1 Sjabloon:Wikidata_afbeelding"," 5.64% 17.958 1 Sjabloon:Aut"," 5.49% 17.485 1 Sjabloon:Navigatie_Warschaupact"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.010","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":951686,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-6b7f745dd4-x6twb","timestamp":"20241125140440","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Duitse Democratische Republiek","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Duitse_Democratische_Republiek","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q16957","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q16957","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-07-26T16:38:14Z","dateModified":"2024-11-21T14:27:30Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/a\/a1\/Flag_of_East_Germany.svg","headline":"voormalige staat in Europa"}</script> </body> </html>