CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available" lang="eu" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Betiereko mugimendu-en iturria ikusi - Wikipedia, entziklopedia askea.</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )euwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":true,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","urtarrila","otsaila","martxoa","apirila","maiatza","ekaina","uztaila","abuztua","iraila","urria","azaroa","abendua"],"wgRequestId":"5ea51b68-394a-473a-a096-94373abf7303","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Betiereko_mugimendu","wgTitle":"Betiereko mugimendu","wgCurRevisionId":9310180,"wgRevisionId":0,"wgArticleId":1074435,"wgIsArticle":false,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"edit","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":[],"wgPageViewLanguage":"eu","wgPageContentLanguage":"eu","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Betiereko_mugimendu","wgRelevantArticleId":1074435,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{ "pageLanguageCode":"eu","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"eu"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready", "skins.vector.icons":"ready","ext.charinsert.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.edit.collapsibleFooter","site","mediawiki.page.ready","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.charinsert","ext.gadget.ErrefAurrebista","ext.gadget.UkensKonkurranse","ext.gadget.TxikipediaTab","ext.gadget.ArtikuluenKalitatea","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=eu&modules=ext.charinsert.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=eu&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=eu&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.6"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="noindex,nofollow,max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5f/WaterScrewPerpetualMotion.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1552"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5f/WaterScrewPerpetualMotion.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1035"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="828"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Betiereko mugimendu-en iturria ikusi - Wikipedia, entziklopedia askea."> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//eu.m.wikipedia.org/wiki/Betiereko_mugimendu"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Aldatu" href="/w/index.php?title=Betiereko_mugimendu&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (eu)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//eu.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Betiereko_mugimendu"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.eu"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom Jarioa" href="/w/index.php?title=Berezi:AzkenAldaketak&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Betiereko_mugimendu rootpage-Betiereko_mugimendu skin-vector-2022 action-edit"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Edukira joan</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Gunea"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu nagusia" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu nagusia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu nagusia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ezkutatu</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nabigazioa </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Azala" title="Azala bisitatu [z]" accesskey="z"><span>Azala</span></a></li><li id="n-Txikipedia" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Txikipedia:Azala"><span>Txikipedia</span></a></li><li id="n-Ikusgela" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Atari:Hezkuntza/Ikusgela"><span>Ikusgela</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Txokoa" title="Proiektuaren inguruan, zer egin dezakezu, non aurkitu nahi duzuna"><span>Txokoa</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:AzkenAldaketak" title="Wikiko azken aldaketen zerrenda. [r]" accesskey="r"><span>Aldaketa berriak</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:Ausazkoa" title="Ausazko orrialde bat kargatu [x]" accesskey="x"><span>Ausazko orria</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Laguntza:Sarrera" title="Aurkitzeko lekua."><span>Laguntza</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Azala" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Entziklopedia askea" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-eu.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Berezi:Bilatu" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Wikipedia(e)n bilatu [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Bilatu</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Wikipedia wikian bilatu" aria-label="Wikipedia wikian bilatu" autocapitalize="sentences" title="Wikipedia(e)n bilatu [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Berezi:Bilatu"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Bilatu</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Tresna pertsonalak"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Itxura"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Itxura" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Itxura</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=eu.wikipedia.org&uselang=eu" class=""><span>Dohaintza egin</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Berezi:KontuaSortu&returnto=Betiereko+mugimendu&returntoquery=action%3Dedit" title="Kontu bat sortu eta horrekin saioa hastea eskatu nahi genizuke; ez da ezinbestekoa, ordea." class=""><span>Sortu kontua</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Berezi:SaioaHasi&returnto=Betiereko+mugimendu&returntoquery=action%3Dedit" title="Izen ematera gonbidatzen zaitugu. [o]" accesskey="o" class=""><span>Hasi saioa</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Aukera gehiago" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Tresna pertsonalak" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Tresna pertsonalak</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=eu.wikipedia.org&uselang=eu"><span>Dohaintza egin</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:KontuaSortu&returnto=Betiereko+mugimendu&returntoquery=action%3Dedit" title="Kontu bat sortu eta horrekin saioa hastea eskatu nahi genizuke; ez da ezinbestekoa, ordea."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Sortu kontua</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:SaioaHasi&returnto=Betiereko+mugimendu&returntoquery=action%3Dedit" title="Izen ematera gonbidatzen zaitugu. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Hasi saioa</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Izena eman gabeko erabiltzaileentzako orrialdeak <a href="/wiki/Laguntza:Sarrera" aria-label="Artikuluak aldatzeari buruz gehiago ikasi"><span>gehiago ikasi</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:NireEkarpenak" title="IP helbide honetatik egindako aldaketen zerrenda [y]" accesskey="y"><span>Ekarpenak</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:NireEztabaida" title="Zure IParen eztabaida [n]" accesskey="n"><span>Eztabaida</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Gunea"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Betiereko mugimendu-en iturria ikusi</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Artikulua soilik hizkuntza honetan existitzen da. Gehitu artikulua beste hizkuntza batean" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hizkuntzak gehitu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Izen-tarteak"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Betiereko_mugimendu" title="Eduki orrialdea ikusi [c]" accesskey="c"><span>Artikulua</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Eztabaida:Betiereko_mugimendu&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Artikuluari buruzko eztabaida (sortu gabe) [t]" accesskey="t"><span>Eztabaida</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Aldatu hizkuntza aldaera" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">euskara</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Ikusketak"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Betiereko_mugimendu"><span>Irakurri</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Betiereko_mugimendu&veaction=edit" title="Orri hau aldatu [v]" accesskey="v"><span>Aldatu</span></a></li><li id="ca-edit" class="selected collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Betiereko_mugimendu&action=edit" title="Idatzi orri honen iturburu kodea"><span>Aldatu iturburu kodea</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Betiereko_mugimendu&action=history" title="Artikulu honen aurreko bertsioak. [h]" accesskey="h"><span>Ikusi historia</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Tresnak" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Tresnak</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Tresnak</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ezkutatu</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Ekintzak </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Betiereko_mugimendu"><span>Irakurri</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Betiereko_mugimendu&veaction=edit" title="Orri hau aldatu [v]" accesskey="v"><span>Aldatu</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="selected collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Betiereko_mugimendu&action=edit" title="Idatzi orri honen iturburu kodea [e]" accesskey="e"><span>Aldatu iturburu kodea</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Betiereko_mugimendu&action=history"><span>Ikusi historia</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Orokorra </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:ZerkLotzenDuHona/Betiereko_mugimendu" title="Orri honetaranzko esteka duten wiki orri guztien zerrenda [j]" accesskey="j"><span>Honanzko esteka duten orriak</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:RecentChangesLinked/Betiereko_mugimendu" rel="nofollow" title="Orri honetatik esteka duten orrietako azken aldaketak [k]" accesskey="k"><span>Lotutako orrietako aldaketak</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=eu" title="Irudiak edo media fitxategiak igo [u]" accesskey="u"><span>Fitxategia igo</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:OrrialdeBereziak" title="Orri berezi guztien zerrenda [q]" accesskey="q"><span>Orri bereziak</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Betiereko_mugimendu&action=info" title="Orrialde honi buruzko informazio gehiago"><span>Orri honen datuak</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:UrlQ%C4%B1sald%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1&url=https%3A%2F%2Feu.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DBetiereko_mugimendu%26action%3Dedit"><span>URL laburra lortu</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:QrKodu&url=https%3A%2F%2Feu.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DBetiereko_mugimendu%26action%3Dedit"><span>QR kodea jaitsi</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Beste proiektuetan </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q12623" title="Datuen biltegi elementu batera lotuta [g]" accesskey="g"><span>Wikidata itema</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Itxura"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Itxura</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ezkutatu</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle">← <a href="/wiki/Betiereko_mugimendu" title="Betiereko mugimendu">Betiereko mugimendu</a></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><p>Ezin duzu orri hau aldatu, ondorengo arrazoi hau dela eta: </p> <div class="permissions-errors"><div class="mw-permissionerror-globalblocking-blockedtext-range"><b>Your IP address is in a range that has been <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Global_blocks" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Global blocks">blocked on all Wikimedia Foundation wikis</a>.</b> <p>The block was made by <a href="/wiki/Lankide:Jon_Kolbert" title="Lankide:Jon Kolbert">‪Jon Kolbert‬</a>. The reason given is <i><a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/NOP" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/NOP">Open proxy/Webhost</a>: See the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/WM:OP/H" class="extiw" title="m:WM:OP/H">help page</a> if you are affected </i>. </p> <ul><li>Start of block: 16:12, 27 abuztua 2023</li> <li>Expiry of block: 16:12, 27 abuztua 2028</li></ul> <p>Your current IP address is 8.222.208.146. The blocked range is 8.222.128.0/17. </p><p>Mesedez, sartu goiko xehetasun guztiak egiten dituzun kontsultetan. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/No_open_proxies" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/No open proxies">No open proxies</a> global policy. </p> Otherwise, to discuss the block please <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Global" class="extiw" title="m:Steward requests/Global">post a request for review on Meta-Wiki</a>. You could also send an email to the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Stewards" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Stewards">stewards</a> <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/VRT" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/VRT">VRT</a> queue at <kbd>stewards@wikimedia.org</kbd> including all above details.</div></div><hr /> <p>Orrialde honen testua ikusi eta kopiatu dezakezu: </p><textarea readonly="" accesskey="," id="wpTextbox1" cols="80" rows="25" style="" class="mw-editfont-monospace" lang="eu" dir="ltr" name="wpTextbox1">[[Fitxategi:WaterScrewPerpetualMotion.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/WaterScrewPerpetualMotion.png/250px-WaterScrewPerpetualMotion.png|eskuinera|thumb|323x323px|1660ko zurezko grabatu bateko Robert Fludd-en "ur-torlojua", 1618koa, etengabe mugitzeko makina. Horrelako gailu bat sortzeko lehen saiakera gisa ezaguna da.<ref name="sciam">{{Cite aldizkari|abizena=Angrist|izenburua=Perpetual Motion Machines|orrialdeak=115–122|izena1=Stanley|data=January 1968|kazeta=Scientific American|liburukia=218|alea=1|bibcode=1968SciAm.218a.114A|doi=10.1038/scientificamerican0168-114}}</ref>]] '''Betiereko mugimendua''' gorputzen mugimendua bat da betiko jarraitzen duena asaldatu gabeko sistema batean. '''Betiereko''' '''mugimenduaren makina''' gailu hipotetiko bat da, [[Infinitu|infinituki]] funtziona dezakeena kanpoko energia-iturririk gabe. Makina mota hori ezinezkoa da, [[Termodinamikaren bigarren legea|termodinamikaren]] [[Termodinamikaren lehenengo legea|lehen]] edo [[Termodinamikaren bigarren legea|bigarren legea]] edo biak hautsiko bailituzke.<ref>Sébastien Point, [https://skepticalinquirer.org/2018/01/free-energy-when-the-web-is-freewheeling/ Free energy: when the web is freewheeling], Skeptikal Inquirer, January February 2018</ref> Oraindik ere, nazioartean, [[Latin|latin]]ezko esamoldea erabiltzen da betiereko mugimenduaren makina izendatzeko: '''''perpetuum mobile'''''. Termodinamikaren lege horiek sistemaren tamaina edozein dela ere aplikatzen dira. Adibidez, [[Planeta|planetak]] bezalako zeruko gorputzen mugimenduak eta errotazioak betierekoak dirudite, baina, berez, beren [[energia zinetikoa]] pixkanaka xahutzen duten prozesu askori lotuta daude, hala nola [[Eguzki haize|eguzki-haizeari]], izarren arteko erresistentzia ertainari, [[Erradiazio grabitazional|erradiazio grabitazionalari]] eta [[Erradiazio termiko|erradiazio termikoari]], eta, beraz, ez dira betiko mugitzen jarraituko.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Taylor|urtea=1989|izenburua=Further experimental tests of relativistic gravity using the binary pulsar PSR 1913 + 16|orrialdeak=434–450|abizena2=Weisberg|izena1=J. H.|izena2=J. M.|kazeta=Astrophysical Journal|liburukia=345|bibcode=1989ApJ...345..434T|doi=10.1086/167917}}</ref><ref name="wnt2010">{{Cite aldizkari|abizena=Weisberg|urtea=2010|izenburua=Timing Measurements of the Relativistic Binary Pulsar PSR B1913+16|orrialdeak=1030–1034|abizena2=Nice|abizena3=Taylor|izena1=J. M.|izena2=D. J.|izena3=J. H.|kazeta=Astrophysical Journal|liburukia=722|alea=2|bibcode=2010ApJ...722.1030W|doi=10.1088/0004-637X/722/2/1030}}</ref> Hala, energia iturri finituetatik erauzten duten makinek ez dute mugarik gabe funtzionatuko, iturrian metatutako energiak eroaten baititu; energia hori agortuko da. Adibide arrunt bat [[Itsaslaster|itsaslasterrek]] elikatutako gailuak dira. Horien energia, azken batean, Eguzkitik dator, eta, azkenean, xahutuko egingo da. Iturri ilunagoen bidez propultsatutako makinak proposatu dira, baina lege saihestezin berak dituzte, eta, azkenik, amaitu egingo dira. 2016. urtean, materia-egoera berriak aurkitu ziren, [[Denbora-kristal|denbora-kristalak]]. Horietan, eskala mikroskopikoan, [[atomo]] osagaiak etengabeko mugimendu errepikakorrean daude, eta, hala, "betiko mugimendua" hitzez-hitzezko definizioa betetzen da.<ref name="technologyreview.com">{{Cite web|izenburua=Physicists Create World's First Time Crystal|url=https://www.technologyreview.com/2016/10/04/157185/physicists-create-worlds-first-time-crystal/}}</ref><ref name="Grossman 2012">{{Cite web|abizena=Grossman|izenburua=Death-defying time crystal could outlast the universe|izena1=Lisa|data=18 January 2012|url=https://www.newscientist.com/article/mg21328484-000-death-defying-time-crystal-could-outlast-the-universe/|lana=New Scientist}}</ref><ref name="Cowen 2012">{{Cite web|abizena=Cowen|izenburua="Time Crystals" Could Be a Legitimate Form of Perpetual Motion|izena1=Ron|data=27 February 2012|url=https://www.scientificamerican.com/article/time-crystals-could-be-legitimate-form-perpetual-motion/|lana=Scientific American}}</ref><ref name="Powell 2013">{{Cite aldizkari|abizena=Powell|urtea=2013|izenburua=Can matter cycle through shapes eternally?|izena1=Devin|url=http://www.nature.com/news/can-matter-cycle-through-shapes-eternally-1.13657|kazeta=Nature|issn=1476-4687|doi=10.1038/nature.2013.13657}}</ref><ref name="Gibney 2017">{{Cite aldizkari|abizena=Gibney|urtea=2017|izenburua=The quest to crystallize time|orrialdeak=164–166|izena1=Elizabeth|kazeta=Nature|liburukia=543|alea=7644|issn=0028-0836|pmid=28277535|bibcode=2017Natur.543..164G|doi=10.1038/543164a}}</ref> Hala ere, horiek ez dira mugimendu iraunkorreko makinak zentzu tradizionalean, edo lege termodinamikoak urratzen dituzte beren [[Oinarrizko egoera (mekanika kuantikoa)|oinarrizko egoera]] kuantikoan daudelako, eta, beraz, ezin da energia atera; energiarik gabeko mugimendua erakusten dute. == Historia == Betiereko mugimendu-makinen historia Erdi Arotik aurrera hedatu da.<ref name="Lynn Townsend White 1960 p. 522-526">[[Lynn Townsend White, Jr.]] (April 1960). "Tibet, India, and Malaya as Sources of Western Medieval Technology", ''The American Historical Review'' '''65''' (3), p. 522-526.</ref> Milurtekoetan zehar ez zegoen argi mugimendu iraunkorreko gailuak posible ziren ala ez, baina termodinamikaren teoria modernoen garapenak ezinezkoak direla frogatu du. Hala ere, saiakera asko egin dira makina horiek eraikitzeko, eta garai modernoetan jarraitu dute.<ref>Graham Jenkin, ''Conquest of the Ngarrindjeri'' (1979), pp. 234-236, {{ISBN|0-7270-1112-X}}</ref> Diseinatzaile eta defendatzaile modernoek beste termino batzuk erabiltzen dituzte maiz, hala nola "unitateaz gaindikoa", beren asmakizunak deskribatzeko.<ref>https://www.inventorsdigest.com/articles/spinning-their-wheels/, quoting Former US Patent Office Chief of Staff Don Kelly in relation to [[Newman's energy machine]]</ref> == Oinarrizko printzipioak == [[Sistema isolatu]] bateko mugimendu iraunkorrak [[Termodinamikaren lehenengo legea|termodinamikaren lehen legea]], [[termodinamikaren bigarren legea]] edo biak urratzen dituela dioen [[Kontsentsu zientifiko|adostasun zientifikoa]] dago. Termodinamikaren lehen legea [[Energiaren kontserbazioaren printzipioa|energia kontserbatzeko]] legearen bertsio bat da. Bigarren legea hainbat modutan formulatu daiteke, intuitiboena da [[Bero|beroa]] berez leku beroagoetatik toki hotzagoetara jariatzen dela; izan ere, lege horren arabera, prozesu makroskopiko bakoitzean [[Marruskadura-indar|marruskadura]] dago edo hartatik hurbil dagoen zerbait; beste adierazpen bat da [[bero-motor]] bat (tenperatura altu bateko beroa tenperatura baxu batera mugitzean lana sortzen duen motorra) ezin dela izan [[Carnoten bero motor]] bat baino eraginkorragoa. Bestela esanda: # Edozein sistema isolatutan ezin da energia berririk sortu (energia kontserbatzeko legea). Horren ondorioz, [[Eraginkortasun termiko|eraginkortasun termikoa]] —sortutako lan-potentzia zati sarrerako berokuntza-potentzia— ezin da bat baino handiagoa izan. # Bero-motorren irteerako lan-potentzia sarrera-berogailuaren potentzia baino txikiagoa da beti. Hornitutako gainerako energia termikoa bero gisa galtzen da ingurunean. Beraz, eraginkortasun termikoak beti bat baino txikiagoa den maximo bat du, Carnoten efizientziak emana. # Benetako bero-motorren eraginkortasuna are txikiagoa da Carnoten eraginkortasuna baino, prozesuen abiaduraren ondoriozko itzulezintasuna dela eta, marruskadura barne. 2. eta 3. adierazpenak motor termikoei aplikatzen zaizkie. Bestelako kasuetan, adibidez energia mekanikoa energia elektromagnetikoan eraldatzen dutenak, ezin du %100eko eraginkortasunarekin funtzionatu, ezinezkoa baita energia xahutzen ez duen edozein sistema diseinatzea. Iturri ez-konbentzionaletatik energia hartuz termodinamikaren bi legeak betetzen dituzten makinei mugimendu iraunkorreko makina deritze batzuetan, nahiz eta ez dituzten betetzen izenaren irizpide estandarrak. Adibide gisa, [[Erloju|erlojuak]] eta potentzia txikiko beste makina batzuk, hala nola [[Cox erlojua]], presio barometrikoaren edo gauaren eta egunaren arteko tenperaturaren arteko diferentzietan funtzionatzeko diseinatu dira. Makina horiek energia-iturri bat dute, baina ez da oso erraza; beraz, termodinamikaren legeak urratzen dutela ematen du, baina ez da horrela. Energia bizitza luzeko iturrietatik -itsaslasterretatik, adibidez- erauzten duten makinak ere eraitsi egingo dira energia-iturriek ezinbestean hala egiten dutenean. Ez dira mugimendu iraunkorreko makinak, kanpoko iturri batetik energia kontsumitzen dutelako eta ez direlako sistema isolatuak. === Sailkapena === Betiereko mugimenduko makinen sailkapen batek makinek bortxatu nahi duten termodinamikaren lege partikularrari egiten dio erreferentzia: * '''Lehen motako mugimendu iraunkorreko makina''' batek [[energia]] sartu gabe lan egiten du. Horrela, termodinamikaren lehen legea urratzen du: [[Energiaren kontserbazioaren printzipioa|energia kontserbatzeko legea]]. * '''Bigarren motako mugimendu iraunkorreko makina''' bat energia termikoa bat-batean lan mekaniko bihurtzen duen makina da. Energia termikoa egindako lanaren baliokidea denean, horrek ez du energia kontserbatzeko legea urratzen. Hala ere, [[Termodinamikaren bigarren legea|termodinamikaren bigarren lege]] hausten du, sotilagoa dena (ikus [[entropia]]). Bigarren motako mugimendu iraunkorreko makina baten sinadura hauxe da: bero-biltegi bat baino ez dago tartean, eta berez hozten da, biltegi hotzago batera beroa transferitu gabe. Termodinamikaren bigarren legearen arabera, beroa lan erabilgarri bihurtzea ezinezkoa da, albo-ondoriorik gabe. * '''Hirugarren motako mugimendu iraunkorreko makina''' bat, oro har (baina ez beti), honela definitzen da: marruskadura eta beste indar disipatzaile batzuk erabat ezabatzen dituena, higidurari betiko eusteko masa-[[Inertzia|inertziaren]] ondorioz (kasu honetan ''hirugarrena'' aurreko sailkapen-eskemako posizioari dagokio, ez [[Termodinamikaren hirugarren legea|termodinamikari]] buruzko hirugarren legeari). Ezinezkoa da makina hori egitea, disipazioa ezin baita inoiz guztiz ezabatu sistema mekaniko batean, sistema bat ideal horretara iristen den hurbila kontuan hartu gabe. === Ezintasuna === [[Fitxategi:Perpetual_Motion_by_Norman_Rockwell.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Perpetual_Motion_by_Norman_Rockwell.jpg/225px-Perpetual_Motion_by_Norman_Rockwell.jpg|eskuinera|thumb|305x305px|''[[Popular Science]]'' aldizkariaren 1920ko urriko edizioa, betiko mugimenduan. Zientzialariek fisikaren legeen arabera ezinezkotzat jo dituzten arren, betiereko mugimenduak asmatzaileen irudimena pizten jarraitzen du.]] "[[Ezintasun epistemiko|Ezintasun epistemikoak]]" lege fisikoen gaur ''egungo'' formulazioan guztiz gertatu ezin diren gauzak deskribatzen ditu. "Ezinezkoa" hitzaren interpretazio hori da sistema itxi batean betiko mugitzea ezinezkoa dela eztabaidatzen denean lortu nahi dena. Kontserbazio-legeak bereziki sendoak dira ikuspuntu matematikotik. [[Noetherren teorema|Noetherren teoremak]] (1915ean [[Froga matematiko|matematikoki frogatua]]) dio edozein kontserbazio-lege sistema fisiko baten [[Ekintza (fisika)|ekintzari]] dagokion simetria jarraitutik erator daitekeela. Energiaren kontserbazioaren simetria lege fisikoen denbora-inbariantzia da. Beraz, fisikaren legeak denborarekin aldatzen ez badira, energiaren kontserbazioak jarraitu egiten du. Energiaren kontserbazioa bortxatu eta betiereko mugimendua ahalbidetzeko, fisikaren oinarriak aldatu beharko lirateke.<ref>{{Cite news|izenburua=The perpetual myth of free energy|data=9 July 2007|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/technology/6283374.stm|kazeta=BBC News|accessdate=16 August 2010}}</ref> Fisikaren legeak denborarekin aldatzen ote diren jakiteko ikerketa zientifikoek teleskopioak erabiltzen dituzte unibertsoa iragan urrunean aztertzeko, eta, gure neurketen mugetaraino, iraganeko izarrak gaur egungoen berdin-berdinak ote diren jakin nahi du. Zenbait neurriren konbinazioak, hala nola [[Espektroskopia|espektroskopiak]], [[SN 1987A|argiaren iraganeko]] abiaduraren zuzeneko neurketak eta antzeko neurketek, frogatzen dute fisikak funtsean berdin iraun duela, berdin-berdin ez bada, [[Bilioi|milaka]] milioi urte hartzen dituen denbora behagarri osoan.<ref>[http://www.talkorigins.org/indexcc/CE/CE410.html "CE410: Are constants constant?"], talkorigins</ref> Termodinamikaren printzipioak hain ondo ezarrita daude, bai teorikoki bai esperimentalki, etengabeko mugimenduko makinen proposamenei sinesgaitz erantzuten dietela fisikariek. Proposatzen den mugimendu iraunkorreko edozein diseinuk erronka pedagogikoa eskaintzen die fisikoei: ziur gaudenez ezin duela funtzionatu, azaldu behar dena da ''nola'' ez dabilen. Ariketa horren zailtasuna (eta balioa) proposamenaren sotiltasunaren araberakoa da; onenak fisikarien [[Pentsamendu-esperimentu|pentsamendu-esperimentuetatik]] sortzen dira, eta, askotan, fisikaren zenbait alderdiren berri ematen dute. Adibidez, [[Gabriel Lippmann|Gabriel Lippmannek]] lehen aldiz eztabaidatu zuen [[Trinket browndar|trinket browndarraren]] esperimentu mentala 1900ean, eta [[Marian Smoluchowski|Marian Smoluchowskik]] azalpen egokia eman zuen zergatik ez duen funtzionatzen.<ref name="Harmor"> {{Cite web|abizena=Harmor|urtea=2005|izenburua=The Feynman-Smoluchowski ratchet|argitaletxea=School of Electrical & Electronic Engineering, Univ. of Adelaide|abizena2=Derek Abbott|izena1=Greg|url=http://www.eleceng.adelaide.edu.au/Groups/parrondo/ratchet.html|lana=Parrondo's Paradox Research Group|accessdate=2010-01-15}}</ref> Hala ere, 12 urteko aldi horretan zientzialariek ez zuten uste makina posible zenik. Ez zekiten, besterik gabe, zer mekanismoren bidez huts egingo zuen ezinbestean. === Teknikoak === Ideia komun batzuk behin eta berriz errepikatzen dira mugimendu iraunkorreko makinen diseinuetan. Gaur egun oraindik ere agertzen diren ideia asko 1670ean onartu zituen [[John Wilkins|John Wilkinsek]], Chesterreko gotzain eta [[Royal Society|Royal Societyko]] funtzionarioak. Hiru botere-iturri potentzial zirriborratu zituen betiko mugimendu-makina batentzat: "Erauzketa kimikoak", "Dohain magnetikoak" eta "Grabitatearen Afektu Naturala".<ref name="sciam" /> Itxuraz misteriotsua dirudien arren, [[Iman|imanek]] distantzia batera mugitzeko gaitasuna dute, itxuraz energia-iturririk gabe, eta denbora luzez izan dira asmatzaileentzat akuilu. [[Motor magnetiko]] baten lehen adibideetako bat Wilkins-ek proposatu zuen, eta ordutik asko kopiatu da: goialdean iman bat duen arrapala bat da, metalezko bola bat arrapalarantz bultzatu zuena. Imanetik gertu zulo txiki bat zegoen, bola arrapalaren azpian erori eta hondora itzultzeko aukera ematen zuena, eta zintzilikario batek goiko aldera itzultzeko aukera ematen zion. Hala ere, imanak bola gorantz bultzatzeko bezain indartsua izan behar badu, orduan ezin da izan grabitateak zulotik bira dezan behar bezain ahula. Arazo horren aurrean, bertsio modernoenek zenbait arrapala eta iman erabiltzen dituzte, mugitzen den bitartean pilota iman batetik bestera eramateko. Arazoa lehengo bera da. [[Fitxategi:Perpetuum_mobile_villard_de_honnecourt.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Perpetuum_mobile_villard_de_honnecourt.jpg/220px-Perpetuum_mobile_villard_de_honnecourt.jpg|thumb|[[Villard de Honnecourt]]-en ''Perpetuum Mobile'' (1230 inguru).]] [[Grabitazio|Grabitateak]] distantzia batera ere eragiten du, itxuraz energia-iturririk gabe, baina grabitazio-eremu batetik energia lortzeko (adibidez, objektu astun bat erortaraziz, erortzen den heinean [[energia zinetikoa]] sortuz), batek energia jarri behar du (adibidez, [[Energia potentzial|objektua altxatuz]]), eta energiaren bat beti disipatzen da prozesuan. Etengabeko mugimendu-makina batean, grabitatearen ohiko aplikazio bat Bhaskararen XII. mendeko gurpila da. Haren ideia nagusia behin eta berriz errepikatzen den gaia da, askotan gain-orekatutako gurpila deritzona: mugimenduan dauden pisuak gurpil bati lotuta daude, halako moldez non gurpilaren erditik urrunago erortzen baitira gurpilaren errotazioaren erdirako, eta erditik hurbilago beste erdirako. Zentrotik urrunen dauden pisuek [[Indar momentu|pare]] handiagoa ematen dutenez, gurpila betiko biratuko zela pentsatu zen. Hala ere, zentrotik urrunen dagoen aldeak beste aldeak baino pisu gutxiago duenez, momentu horretan momentua orekatua da eta ez da mugimendu betiereko bat lortzen.<ref name="self-oscillation">{{Cite aldizkari|abizena=Jenkins|urtea=2013|izenburua=Self-oscillation|orrialdeak=167–222|izena1=Alejandro|kazeta=Physics Reports|liburukia=525|alea=2|bibcode=2013PhR...525..167J|doi=10.1016/j.physrep.2012.10.007}}</ref> Pisu mugikorrak mailuak izan daitezke tiratutako besoetan, edo bola birakariak, edo merkurioa hodietan; oinarria bera da. [[Fitxategi:Perpetual_motion_wheels_Vinci.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Perpetual_motion_wheels_Vinci.jpg/220px-Perpetual_motion_wheels_Vinci.jpg|ezkerrera|thumb|[[Leonardo da Vinci|Leonardo da Vinciren]] marrazki baten betiko mugimendu-gurpilak]] Beste makina teoriko batek marruskadurarik gabeko giroa erabiltzen du mugimenduarentzat. Horrek esan nahi du objektu batek flotatzeko [[Lebitazio magnetiko|lebitazio]] [[Diamagnetismo|diamagnetikoa]] edo elektromagnetikoa erabili behar dela. Hori [[Huts (fisika)|hutsean]] egiten da, airearen marruskadura eta ardatz baten marruskadura ezabatzeko. Orduan, objektu lebitatua ez da biratzen grabitate-zentroaren inguruan interferentziarik gabe. Hala ere, makina horrek ez du helburu praktikorik, biratutako objektuak ezin baitu lanik egin, lanak eskatzen baitu objektu lebitatuak beste objektu batzuetan mugitzea, arazoari marruskadura eraginez. Gainera, hutsune perfektua lortu ezin den helburua da, edukiontzia eta objektua bera pixkanaka lurruntzen baitira, eta horrela hutsa degradatzen baita. [[Lan (fisika)|Lana]] berotik ateratzeko, bigarren motako mugimendu iraunkorreko makina bat sortuz, norabide bakarreko ikuspegia da ([[Maxwellen deabrua]] bezain zaharra, gutxienez). Behar bezain azkar eta norabide egokian mugitzen diren molekulak soilik onartzen dira deabruaren tranparen atetik. Trinket browndarrean, [[Trinket (tresna)|trinketa]] biratzeko joera duten indarrak biratzeko gai dira, eta beste norabideko indarrak, berriz, ez. Bero-bainu bateko [[diodo]] batek norabide bateko korronteen bidez ahalbidetzen du, eta ez bestean. Eskema horiek bi eratara egiten dute huts: noranzko bakarrari eustea garestia da (Maxwellen deabruari eskatzea lan termodinamikoagoa egin dezala molekulen abiadura neurtzeko sortutako tenperatura-diferentziak irabazitako energia kantitatea baino) edo noranzko bakarrekoa ilusioa da, eta noizbehinkako arau-hauste txikiek arau-hauste txiki eta ohikoak konpentsatzen dituzte (trinket browondarrak itzulera jasango du). [[Flotagarritasun|Flotagarritasuna]] da askotan gaizki ulertu den beste fenomeno bat. Proposatutako mugimendu-makina batzuek galdu egiten dute fluido batean aire-bolumen bat beherantz bultzatzeko grabitatearen kontrako fluido-bolumena igotzeko egiten den lan bera hartzen duela. Makina mota horiek pistoiak dituzten bi ganbera eta airea goiko ganberatik behekora ateratzeko mekanismo bat izan ditzakete, gero flotatzaile bihurtzen dena eta goiko aldera flotatzen duena. Diseinu horietako estutze-mekanismoa ez litzateke gai izango airea jaisteko lan nahikoa egiteko, edo ez luke lan gehiegi utziko ateratzeko. == Konspirazio-teoriak == [[Sasizientzia|Pseudozientifikotzat]] baztertuak izan arren, betiko mugimendu-makinak [[Konspirazioaren teoria|konspirazio-teorien]] gune bihurtu dira, eta argudiatu dute [[Korporazio|korporazioak]] edo gobernuak publikoarengandik ezkutatzen ari direla, eta kontrol ekonomikoa galduko luketela energia merkea sortzeko gai den energia-iturri bat izanez gero.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Park|izenburua=[[Voodoo Science]]|argitaletxea=[[Oxford University Press]]|izena1=Robert L.|data=May 25, 2000|isbn=978-0195147100}}</ref><ref>{{Cite news|abizena=Brassington|izenburua=Governments suppressing technology? Former MoD boss dismisses conspiracy|izena1=Jamie|data=April 21, 2020|url=https://www.expressandstar.com/news/health/coronavirus-covid19/2020/04/20/governments-suppressing-technology-former-mod-boss-dismisses-conspiracy/|kazeta=[[Express & Star]]|accessdate=2021-02-15}}</ref> == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda|30em}} == Kanpo estekak == {{autoritate kontrola}} [[Kategoria:Pseudozientzia]] [[Kategoria:Termodinamika]] </textarea><div class="templatesUsed"><div class="mw-templatesUsedExplanation"><p>Orri honetan erabilitako txantiloiak: </p></div><ul> <li><a href="/wiki/Txantiloi:Autoritate_kontrola" title="Txantiloi:Autoritate kontrola">Txantiloi:Autoritate kontrola</a> (<a href="/w/index.php?title=Txantiloi:Autoritate_kontrola&action=edit" title="Txantiloi:Autoritate kontrola">jatorria ikusi</a>) (erdi-babestua)</li><li><a href="/wiki/Txantiloi:Autoritate_kontrola/styles.css" title="Txantiloi:Autoritate kontrola/styles.css">Txantiloi:Autoritate kontrola/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Txantiloi:Autoritate_kontrola/styles.css&action=edit" title="Txantiloi:Autoritate kontrola/styles.css">aldatu</a>) </li><li><a href="/wiki/Txantiloi:Cite_aldizkari" class="mw-redirect" title="Txantiloi:Cite aldizkari">Txantiloi:Cite aldizkari</a> (<a href="/w/index.php?title=Txantiloi:Cite_aldizkari&action=edit" class="mw-redirect" title="Txantiloi:Cite aldizkari">aldatu</a>) </li><li><a href="/wiki/Txantiloi:Cite_news" class="mw-redirect" title="Txantiloi:Cite news">Txantiloi:Cite news</a> (<a href="/w/index.php?title=Txantiloi:Cite_news&action=edit" class="mw-redirect" title="Txantiloi:Cite news">aldatu</a>) </li><li><a href="/wiki/Txantiloi:Cite_web" class="mw-redirect" title="Txantiloi:Cite web">Txantiloi:Cite web</a> (<a href="/w/index.php?title=Txantiloi:Cite_web&action=edit" class="mw-redirect" title="Txantiloi:Cite web">aldatu</a>) </li><li><a href="/wiki/Txantiloi:Clear" title="Txantiloi:Clear">Txantiloi:Clear</a> (<a href="/w/index.php?title=Txantiloi:Clear&action=edit" title="Txantiloi:Clear">jatorria ikusi</a>) (erdi-babestua)</li><li><a href="/wiki/Txantiloi:Erreferentzia" title="Txantiloi:Erreferentzia">Txantiloi:Erreferentzia</a> (<a href="/w/index.php?title=Txantiloi:Erreferentzia&action=edit" title="Txantiloi:Erreferentzia">jatorria ikusi</a>) (erdi-babestua)</li><li><a href="/wiki/Txantiloi:Erreferentzia/loturak" title="Txantiloi:Erreferentzia/loturak">Txantiloi:Erreferentzia/loturak</a> (<a href="/w/index.php?title=Txantiloi:Erreferentzia/loturak&action=edit" title="Txantiloi:Erreferentzia/loturak">aldatu</a>) </li><li><a href="/wiki/Txantiloi:Erreferentzia/oinarria" title="Txantiloi:Erreferentzia/oinarria">Txantiloi:Erreferentzia/oinarria</a> (<a href="/w/index.php?title=Txantiloi:Erreferentzia/oinarria&action=edit" title="Txantiloi:Erreferentzia/oinarria">jatorria ikusi</a>) (erdi-babestua)</li><li><a href="/wiki/Txantiloi:Erreferentzia_zerrenda" title="Txantiloi:Erreferentzia zerrenda">Txantiloi:Erreferentzia zerrenda</a> (<a href="/w/index.php?title=Txantiloi:Erreferentzia_zerrenda&action=edit" title="Txantiloi:Erreferentzia zerrenda">jatorria ikusi</a>) (babestua)</li><li><a href="/wiki/Txantiloi:Hlist/styles.css" title="Txantiloi:Hlist/styles.css">Txantiloi:Hlist/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Txantiloi:Hlist/styles.css&action=edit" title="Txantiloi:Hlist/styles.css">aldatu</a>) </li><li><a href="/wiki/Txantiloi:ISBN" title="Txantiloi:ISBN">Txantiloi:ISBN</a> (<a href="/w/index.php?title=Txantiloi:ISBN&action=edit" title="Txantiloi:ISBN">aldatu</a>) </li><li><a href="/wiki/Txantiloi:Zutabe-zabalera" title="Txantiloi:Zutabe-zabalera">Txantiloi:Zutabe-zabalera</a> (<a href="/w/index.php?title=Txantiloi:Zutabe-zabalera&action=edit" title="Txantiloi:Zutabe-zabalera">aldatu</a>) </li><li><a href="/wiki/Modulu:Autoritate_kontrola" title="Modulu:Autoritate kontrola">Modulu:Autoritate kontrola</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulu:Autoritate_kontrola&action=edit" title="Modulu:Autoritate kontrola">jatorria ikusi</a>) (erdi-babestua)</li><li><a href="/wiki/Modulu:Navbar" title="Modulu:Navbar">Modulu:Navbar</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulu:Navbar&action=edit" title="Modulu:Navbar">jatorria ikusi</a>) (erdi-babestua)</li><li><a href="/wiki/Modulu:Navbar/configuration" title="Modulu:Navbar/configuration">Modulu:Navbar/configuration</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulu:Navbar/configuration&action=edit" title="Modulu:Navbar/configuration">aldatu</a>) </li><li><a href="/wiki/Modulu:Navbox" title="Modulu:Navbox">Modulu:Navbox</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulu:Navbox&action=edit" title="Modulu:Navbox">aldatu</a>) </li><li><a href="/wiki/Modulu:Navbox/configuration" title="Modulu:Navbox/configuration">Modulu:Navbox/configuration</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulu:Navbox/configuration&action=edit" title="Modulu:Navbox/configuration">aldatu</a>) </li><li><a href="/wiki/Modulu:Navbox/styles.css" title="Modulu:Navbox/styles.css">Modulu:Navbox/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulu:Navbox/styles.css&action=edit" title="Modulu:Navbox/styles.css">aldatu</a>) </li><li><a href="/wiki/Modulu:No_globals" title="Modulu:No globals">Modulu:No globals</a> (<a href="/w/index.php?title=Modulu:No_globals&action=edit" title="Modulu:No globals">aldatu</a>) </li></ul></div><p id="mw-returnto"><a href="/wiki/Betiereko_mugimendu" title="Betiereko mugimendu">Betiereko mugimendu</a>(e)ra itzuli.</p> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.log.warn("Gadget \"ErrefAurrebista\" was not loaded. Please migrate it to use ResourceLoader. See \u003Chttps://eu.wikipedia.org/wiki/Berezi:Gadgetak\u003E.");});</script><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Betiereko_mugimendu">https://eu.wikipedia.org/wiki/Betiereko_mugimendu</a>"(e)tik eskuratuta</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks catlinks-allhidden" data-mw="interface"></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Pribazitate politika</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Laguntza:Wikipediari_buruz">Wikipediari buruz</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Erantzukizunen_mugaketa_orokorra">Lege oharra</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Garatzaileak</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/eu.wikipedia.org">Estatistikak</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie adierazpena</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//eu.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Betiereko_mugimendu&action=edit&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mugikorreko bista</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-66c5b56c76-tjvcz","wgBackendResponseTime":179,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.003","walltime":"0.005","ppvisitednodes":{"value":17,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":716,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":0,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":2,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 0.000 1 -total"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-66c5b56c76-tjvcz","timestamp":"20241211234940","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> </body> </html>