CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="az" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>İslam — Vikipediya</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )azwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","yanvar","fevral","mart","aprel","may","iyun","iyul","avqust","sentyabr","oktyabr","noyabr","dekabr"],"wgRequestId":"d6151b50-0253-43ee-a54f-5d0c51acabcf","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"İslam","wgTitle":"İslam","wgCurRevisionId":8009727,"wgRevisionId":8009727,"wgArticleId":848,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Vikipediya:Vikiləşdiriləcək məqalələr","Vikipediya:Mənbə azlığı olan məqalələr","Vikipediya:İstinadları istinad şablonları ilə göstərilməli məqalələr","Vikipediya:Azərbaycan dilinə uyğunlaşdırılmalı məqalələr","İslam","Səmavi dinlər","Məhəmməd"],"wgPageViewLanguage":"az","wgPageContentLanguage":"az","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"İslam","wgRelevantArticleId":848,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"az","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"az"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":70000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q432","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.21"}; RLSTATE={"ext.gadget.common-site":"ready","ext.gadget.darkModeFixes":"ready","ext.gadget.logo":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.directLinkToCommons","ext.gadget.referenceTooltips","ext.gadget.sidebarRelated","ext.gadget.metaBox","ext.gadget.adminsStats","ext.gadget.EditToolbar","ext.gadget.EditToolbar-menu-page_elements","ext.gadget.EditToolbar_infobox_person","ext.gadget.EditToolbar_discussion","ext.gadget.EditToolbar_references","ext.gadget.markadmins","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=ext.cite.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=az&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=ext.gadget.common-site%2CdarkModeFixes%2Clogo&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.22"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="İslam — Vikipediya"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//az.m.wikipedia.org/wiki/%C4%B0slam"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Redaktə" href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Vikipediya (az)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//az.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://az.wikipedia.org/wiki/%C4%B0slam"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.az"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Vikipediya — Atom-lent" href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:SonD%C9%99yi%C5%9Fiklikl%C9%99r&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-İslam rootpage-İslam skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Məzmuna keç</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sayt"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Əsas menyu" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Əsas menyu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Əsas menyu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Əsas menyu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">yan panelə köçür</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">gizlə</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Naviqasiya </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Ana_s%C9%99hif%C9%99" title="Ana səhifəni ziyarət edin [z]" accesskey="z"><span>Ana səhifə</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:K%C9%99nd_meydan%C4%B1" title="Layihə haqqında, nələr edəbilərsiniz, axtardıqlarınızı harda tapmaq olar"><span>Kənd meydanı</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:%C4%B0cma_portal%C4%B1" title="Gündəlik xəbərlər ilə əlaqəli məlumatlar"><span>İcma portalı</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:SonD%C9%99yi%C5%9Fiklikl%C9%99r" title="Vikidəki son dəyişikliklər siyahısı [r]" accesskey="r"><span>Son dəyişikliklər</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:T%C9%99sad%C3%BCfi" title="Təsadüfi məqaləyə keç [x]" accesskey="x"><span>Təsadüfi məqalə</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:X%C3%BCsusiS%C9%99hif%C9%99l%C9%99r"><span>Xüsusi səhifələr</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Layihələr" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Layihələr" > <div class="vector-menu-heading"> Layihələr </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Seçilmiş-məqalələr" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Se%C3%A7ilmi%C5%9F_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r"><span>Seçilmiş məqalələr</span></a></li><li id="n-Seçilmiş-siyahılar" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Se%C3%A7ilmi%C5%9F_siyah%C4%B1lar"><span>Seçilmiş siyahılar</span></a></li><li id="n-Yaxşı-məqalələr" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Yax%C5%9F%C4%B1_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r"><span>Yaxşı məqalələr</span></a></li><li id="n-Məqalə-namizədləri" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:M%C9%99qal%C9%99_namiz%C9%99dl%C9%99ri"><span>Məqalə namizədləri</span></a></li><li id="n-Mövzulu-ay" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:M%C3%B6vzulu_ay"><span>Mövzulu ay</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Xüsusi" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Xüsusi" > <div class="vector-menu-heading"> Xüsusi </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Biziml%C9%99_%C9%99laq%C9%99"><span>Bizimlə əlaqə</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/K%C3%B6m%C9%99k:M%C3%BCnd%C9%99ricat" title="Yardım almaq üçün."><span>Kömək</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Ana_s%C9%99hif%C9%99" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Vikipediya" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-az.svg" style="width: 7.5em; height: 1.1875em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-az.svg" width="120" height="14" style="width: 7.5em; height: 0.875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:Axtar" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Vikipediya saytında axtar [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Axtar</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Vikipediyada axtar" aria-label="Vikipediyada axtar" autocapitalize="sentences" title="Vikipediya saytında axtar [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Xüsusi:Axtar"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Axtar</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Şəxsi alətlər"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Görünüş"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Səhifənin şrift ölçüsünün, eninin və rənginin görünüşünü dəyişdirin" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Görünüş" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Görünüş</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=az.wikipedia.org&uselang=az" class=""><span>İanə et</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:HesabYarat&returnto=%C4%B0slam" title="Hesab yaratmaq və daxil olmaq üçün təşviq olunursunuz; Ancaq məcburi deyil" class=""><span>Hesab yarat</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:DaxilOl&returnto=%C4%B0slam" title="Daxil olmanız tövsiyə olunur, amma bu məcburi tələb deyil. [o]" accesskey="o" class=""><span>Daxil ol</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Daha çox seçim" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Şəxsi alətlər" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Şəxsi alətlər</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="İstifadəçi menyusu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=az.wikipedia.org&uselang=az"><span>İanə et</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:HesabYarat&returnto=%C4%B0slam" title="Hesab yaratmaq və daxil olmaq üçün təşviq olunursunuz; Ancaq məcburi deyil"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Hesab yarat</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:DaxilOl&returnto=%C4%B0slam" title="Daxil olmanız tövsiyə olunur, amma bu məcburi tələb deyil. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Daxil ol</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Çıxış etmiş redaktorlar üçün səhifələr <a href="/wiki/K%C3%B6m%C9%99k:Giri%C5%9F" aria-label="Redaktə haqqında ətraflı məlumat əldə edin"><span>daha ətraflı</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:T%C3%B6hf%C9%99l%C9%99rim" title="Bu IP ünvanından edilən redaktələrin siyahısı [y]" accesskey="y"><span>Töhfələr</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:M%C3%BCzakir%C9%99S%C9%99hif%C9%99m" title="Bu IP ünvanından edilmiş müzakirələr [n]" accesskey="n"><span>Müzakirə</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Ebağla\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"az\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cdiv class=\"plainlinks\" style=\"border: 1px solid #ddd; margin: 0 0 3px;\"\u003E\n\u003Cdiv class=\"nomobile\" style=\"float:right\"\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_CEE_Spring_2025\" title=\"m:Wikimedia CEE Spring 2025\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Logo_original-t.png/171px-Logo_original-t.png\" decoding=\"async\" width=\"171\" height=\"95\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Logo_original-t.png/258px-Logo_original-t.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Logo_original-t.png/342px-Logo_original-t.png 2x\" data-file-width=\"1800\" data-file-height=\"1000\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E\u003C/div\u003E\n\u003Cdiv style=\"color: grey; max-width:1280px; margin: 12px auto; font-family: Tahoma, \u0026#39;DejaVu Sans Condensed\u0026#39;, sans-serif; text-align: center; font-size: 16pt; position: relative;\"\u003EMartın 21-dən mayın 31-dək Mərkəzi və Şərqi Avropa icmalarına qoşulun və \u003Ca href=\"/wiki/Vikipediya:M%C3%B6vzulu_ay/VikiBahar_2025\" title=\"Vikipediya:Mövzulu ay/VikiBahar 2025\"\u003EVikiBahar 2025\u003C/a\u003E məqalə müsabiqəsində iştirak edin.\u003Cbr /\u003EMəqalələr yazın və hədiyyələr qazanın!\u003C/div\u003E\n\u003Cdiv style=\"clear: both;\"\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sayt"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Mündəricat" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Mündəricat</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">yan panelə köçür</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">gizlə</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Giriş</div> </a> </li> <li id="toc-İslam_dini" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#İslam_dini"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>İslam dini</span> </div> </a> <ul id="toc-İslam_dini-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-İslamın_beş_şərti" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#İslamın_beş_şərti"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>İslamın beş şərti</span> </div> </a> <ul id="toc-İslamın_beş_şərti-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-İslam_tarixçiliyinin_təşəkkül_prosesi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#İslam_tarixçiliyinin_təşəkkül_prosesi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>İslam tarixçiliyinin təşəkkül prosesi</span> </div> </a> <ul id="toc-İslam_tarixçiliyinin_təşəkkül_prosesi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Quranda_tarix" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Quranda_tarix"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Quranda tarix</span> </div> </a> <ul id="toc-Quranda_tarix-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hədislərdə_tarix" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Hədislərdə_tarix"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Hədislərdə tarix</span> </div> </a> <ul id="toc-Hədislərdə_tarix-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-İslam_tarixçiliyinin_qaynaqları" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#İslam_tarixçiliyinin_qaynaqları"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>İslam tarixçiliyinin qaynaqları</span> </div> </a> <ul id="toc-İslam_tarixçiliyinin_qaynaqları-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Siyər_və_Məğazi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Siyər_və_Məğazi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Siyər və Məğazi</span> </div> </a> <ul id="toc-Siyər_və_Məğazi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ümumi_və_Xüsusi_tarixlər" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ümumi_və_Xüsusi_tarixlər"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Ümumi və Xüsusi tarixlər</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Ümumi_və_Xüsusi_tarixlər-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Ümumi və Xüsusi tarixlər alt bölməsini göstər/gizlə</span> </button> <ul id="toc-Ümumi_və_Xüsusi_tarixlər-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Əbu_Mihnəf" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Əbu_Mihnəf"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Əbu Mihnəf</span> </div> </a> <ul id="toc-Əbu_Mihnəf-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-İbn_Quteybə" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#İbn_Quteybə"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>İbn Quteybə</span> </div> </a> <ul id="toc-İbn_Quteybə-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uyunul-Əxbar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Uyunul-Əxbar"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.3</span> <span>Uyunul-Əxbar</span> </div> </a> <ul id="toc-Uyunul-Əxbar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Coğrafiya_kitabları" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Coğrafiya_kitabları"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Coğrafiya kitabları</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Coğrafiya_kitabları-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Coğrafiya kitabları alt bölməsini göstər/gizlə</span> </button> <ul id="toc-Coğrafiya_kitabları-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-İbn_Hurdazbih" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#İbn_Hurdazbih"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>İbn Hurdazbih</span> </div> </a> <ul id="toc-İbn_Hurdazbih-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kitabul-Məsalik_vəl-Məmalik" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kitabul-Məsalik_vəl-Məmalik"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.2</span> <span>Kitabul-Məsalik vəl-Məmalik</span> </div> </a> <ul id="toc-Kitabul-Məsalik_vəl-Məmalik-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Əbu_Zeyd_əl-Bəlhi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Əbu_Zeyd_əl-Bəlhi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.3</span> <span>Əbu Zeyd əl-Bəlhi</span> </div> </a> <ul id="toc-Əbu_Zeyd_əl-Bəlhi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Şuvarul-əkalim" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Şuvarul-əkalim"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.4</span> <span>Şuvarul-əkalim</span> </div> </a> <ul id="toc-Şuvarul-əkalim-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Tabaqat_və_Təracim" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Tabaqat_və_Təracim"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Tabaqat və Təracim</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Tabaqat_və_Təracim-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Tabaqat və Təracim alt bölməsini göstər/gizlə</span> </button> <ul id="toc-Tabaqat_və_Təracim-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Cahiz" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Cahiz"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.1</span> <span>Cahiz</span> </div> </a> <ul id="toc-Cahiz-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kitabul-Buhala" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kitabul-Buhala"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.2</span> <span>Kitabul-Buhala</span> </div> </a> <ul id="toc-Kitabul-Buhala-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ədəbi_əsərlər" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ədəbi_əsərlər"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Ədəbi əsərlər</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Ədəbi_əsərlər-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Ədəbi əsərlər alt bölməsini göstər/gizlə</span> </button> <ul id="toc-Ədəbi_əsərlər-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Mübərrəd" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mübərrəd"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.1</span> <span>Mübərrəd</span> </div> </a> <ul id="toc-Mübərrəd-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Əl-Kamil_fil-Ədəb" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Əl-Kamil_fil-Ədəb"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.2</span> <span>Əl-Kamil fil-Ədəb</span> </div> </a> <ul id="toc-Əl-Kamil_fil-Ədəb-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Səyahətnamələr" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Səyahətnamələr"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Səyahətnamələr</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Səyahətnamələr-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Səyahətnamələr alt bölməsini göstər/gizlə</span> </button> <ul id="toc-Səyahətnamələr-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-İbn_Fadlan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#İbn_Fadlan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.1</span> <span>İbn Fadlan</span> </div> </a> <ul id="toc-İbn_Fadlan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-İslam_tarixçiliyinin_dünəni_və_bu_günü" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#İslam_tarixçiliyinin_dünəni_və_bu_günü"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>İslam tarixçiliyinin dünəni və bu günü</span> </div> </a> <ul id="toc-İslam_tarixçiliyinin_dünəni_və_bu_günü-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rəşidi_xəlifələrinin_seçilmə_üsulları" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Rəşidi_xəlifələrinin_seçilmə_üsulları"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>Rəşidi xəlifələrinin seçilmə üsulları</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Rəşidi_xəlifələrinin_seçilmə_üsulları-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Rəşidi xəlifələrinin seçilmə üsulları alt bölməsini göstər/gizlə</span> </button> <ul id="toc-Rəşidi_xəlifələrinin_seçilmə_üsulları-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Əbu_Bəkrin_Xəlifə_Seçilməsi:" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Əbu_Bəkrin_Xəlifə_Seçilməsi:"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.1</span> <span>Əbu Bəkrin Xəlifə Seçilməsi:</span> </div> </a> <ul id="toc-Əbu_Bəkrin_Xəlifə_Seçilməsi:-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Osmanın_xəlifə_seçilməsi." class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Osmanın_xəlifə_seçilməsi."> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.2</span> <span>Osmanın xəlifə seçilməsi.</span> </div> </a> <ul id="toc-Osmanın_xəlifə_seçilməsi.-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ömərin_Xəlifə_Seçilməsi:" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ömərin_Xəlifə_Seçilməsi:"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.3</span> <span>Ömərin Xəlifə Seçilməsi:</span> </div> </a> <ul id="toc-Ömərin_Xəlifə_Seçilməsi:-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Həzrət_Əlinin_(ə.s)_Xəlifə_Seçilməsi:" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Həzrət_Əlinin_(ə.s)_Xəlifə_Seçilməsi:"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.4</span> <span>Həzrət Əlinin (ə.s) Xəlifə Seçilməsi:</span> </div> </a> <ul id="toc-Həzrət_Əlinin_(ə.s)_Xəlifə_Seçilməsi:-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-İslam_yayılması" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#İslam_yayılması"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.5</span> <span>İslam yayılması</span> </div> </a> <ul id="toc-İslam_yayılması-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-İslamda_parçalanma,_təriqətlər" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#İslamda_parçalanma,_təriqətlər"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.6</span> <span>İslamda parçalanma, təriqətlər</span> </div> </a> <ul id="toc-İslamda_parçalanma,_təriqətlər-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Beynəlxalq_müsəlman_təşkilatları" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Beynəlxalq_müsəlman_təşkilatları"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">15</span> <span>Beynəlxalq müsəlman təşkilatları</span> </div> </a> <ul id="toc-Beynəlxalq_müsəlman_təşkilatları-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Həmçinin_bax" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Həmçinin_bax"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">16</span> <span>Həmçinin bax</span> </div> </a> <ul id="toc-Həmçinin_bax-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ədəbiyyat_siyahısı" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ədəbiyyat_siyahısı"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">17</span> <span>Ədəbiyyat siyahısı</span> </div> </a> <ul id="toc-Ədəbiyyat_siyahısı-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-İstinadlar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#İstinadlar"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">18</span> <span>İstinadlar</span> </div> </a> <ul id="toc-İstinadlar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mənbə" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Mənbə"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">19</span> <span>Mənbə</span> </div> </a> <ul id="toc-Mənbə-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Xarici_keçidlər" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Xarici_keçidlər"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">20</span> <span>Xarici keçidlər</span> </div> </a> <ul id="toc-Xarici_keçidlər-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Mündəricat" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Mündəricat" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Mündəricatı göstər/gizlət" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Mündəricatı göstər/gizlət</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">İslam</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Başqa dildəki məqaləyə keçin. 267 dildə mövcuddur." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-267" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">267 dildə</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/%C3%89seulam" title="Éseulam – akin" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Éseulam" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="akin" class="interlanguage-link-target"><span>Acèh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ady mw-list-item"><a href="https://ady.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D1%8A%D0%B0%D0%BC" title="Ислъам – adıgey" lang="ady" hreflang="ady" data-title="Ислъам" data-language-autonym="Адыгабзэ" data-language-local-name="adıgey" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгабзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Islam" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – İsveçrə almancası" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Islam" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="İsveçrə almancası" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A5%E1%88%B5%E1%88%8D%E1%88%9D%E1%8A%93" title="እስልምና – amhar" lang="am" hreflang="am" data-title="እስልምና" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amhar" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – araqon" lang="an" hreflang="an" data-title="Islam" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="araqon" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Allad%C5%8Dm" title="Alladōm – qədim ingilis" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Alladōm" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="qədim ingilis" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ann mw-list-item"><a href="https://ann.wikipedia.org/wiki/Isilam" title="Isilam – obolo" lang="ann" hreflang="ann" data-title="Isilam" data-language-autonym="Obolo" data-language-local-name="obolo" class="interlanguage-link-target"><span>Obolo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="इस्लाम – angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="इस्लाम" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="الإسلام – ərəb" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الإسلام" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="ərəb" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%90%DC%A3%DC%A0%DC%90%DC%A1" title="ܐܣܠܐܡ – aramik" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܐܣܠܐܡ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="aramik" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%A5%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="إسلام – Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="إسلام" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="الاسلام – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="الاسلام" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%9B%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AE" title="ইছলাম – assam" lang="as" hreflang="as" data-title="ইছলাম" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="assam" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – asturiya" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Islam" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturiya" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам – avar" lang="av" hreflang="av" data-title="Ислам" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="avar" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="इस्लाम – avadhi" lang="awa" hreflang="awa" data-title="इस्लाम" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="avadhi" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="ایسلام – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="ایسلام" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам – başqırd" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Ислам" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="başqırd" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Agama_Islam" title="Agama Islam – bali" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Agama Islam" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="bali" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Islam" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Islams" title="Islams – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Islams" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bbc mw-list-item"><a href="https://bbc.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Batak Toba" lang="bbc" hreflang="bbc" data-title="Islam" data-language-autonym="Batak Toba" data-language-local-name="Batak Toba" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Toba</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Islam" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bdr mw-list-item"><a href="https://bdr.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – West Coast Bajau" lang="bdr" hreflang="bdr" data-title="Islam" data-language-autonym="Bajau Sama" data-language-local-name="West Coast Bajau" class="interlanguage-link-target"><span>Bajau Sama</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Іслам – belarus" lang="be" hreflang="be" data-title="Іслам" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="belarus" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Іслам – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Іслам" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Selam" title="Selam – Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Selam" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D1%8F%D0%BC" title="Ислям – bolqar" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Ислям" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bolqar" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="इस्लाम – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="इस्लाम" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://bi.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – bislama" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Islam" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="bislama" class="interlanguage-link-target"><span>Bislama</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Banjar" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Islam" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="Banjar" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%AD%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%9E%E1%80%AC%E1%80%9C%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%98%E1%80%AC%E1%82%8F%E1%80%9E%E1%80%AC%E1%82%8F" title="အိစ်သာလမ်ဘာႏသာႏ – Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="အိစ်သာလမ်ဘာႏသာႏ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target"><span>ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bm mw-list-item"><a href="https://bm.wikipedia.org/wiki/Silameya" title="Silameya – bambara" lang="bm" hreflang="bm" data-title="Silameya" data-language-autonym="Bamanankan" data-language-local-name="bambara" class="interlanguage-link-target"><span>Bamanankan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%B8%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AE" title="ইসলাম – benqal" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ইসলাম" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="benqal" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%91%E0%BD%96%E0%BE%B1%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%A6%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%A3%E0%BD%98%E0%BC%8B%E0%BD%86%E0%BD%BC%E0%BD%A6%E0%BC%8B%E0%BD%A3%E0%BD%B4%E0%BD%82%E0%BD%A6%E0%BC%8D" title="དབྱི་སི་ལམ་ཆོས་ལུགས། – tibet" lang="bo" hreflang="bo" data-title="དབྱི་སི་ལམ་ཆོས་ལུགས།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tibet" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Islam" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – bosniya" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Islam" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniya" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Islam" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bug mw-list-item"><a href="https://bug.wikipedia.org/wiki/%E1%A8%95%E1%A8%94%E1%A8%9B%E1%A8%92%E1%A8%9B" title="ᨕᨔᨛᨒᨛ – bugin" lang="bug" hreflang="bug" data-title="ᨕᨔᨛᨒᨛ" data-language-autonym="Basa Ugi" data-language-local-name="bugin" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Ugi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BD_%D1%88%D0%B0%D0%B6%D0%B0%D0%BD" title="Лалын шажан – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Лалын шажан" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – katalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Islam" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="katalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/%C4%AC-s%E1%B9%B3%CC%86-l%C3%A0ng-g%C3%A1u" title="Ĭ-sṳ̆-làng-gáu – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Ĭ-sṳ̆-làng-gáu" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам – çeçen" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Ислам" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="çeçen" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – sebuan" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Islam" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="sebuan" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%DB%8C%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="ئیسلام – Mərkəzi kürdcə" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ئیسلام" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Mərkəzi kürdcə" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Islamu" title="Islamu – korsika" lang="co" hreflang="co" data-title="Islamu" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="korsika" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/%C4%B0sl%C3%A2m" title="İslâm – krım türkcəsi" lang="crh" hreflang="crh" data-title="İslâm" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="krım türkcəsi" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Isl%C3%A1m" title="Islám – çex" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Islám" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="çex" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам – çuvaş" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Ислам" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="çuvaş" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – uels" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Islam" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="uels" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="recommended article"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – danimarka" lang="da" hreflang="da" data-title="Islam" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danimarka" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dag mw-list-item"><a href="https://dag.wikipedia.org/wiki/Musulunsi" title="Musulunsi – Dagbani" lang="dag" hreflang="dag" data-title="Musulunsi" data-language-autonym="Dagbanli" data-language-local-name="Dagbani" class="interlanguage-link-target"><span>Dagbanli</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – alman" lang="de" hreflang="de" data-title="Islam" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="alman" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/%C4%B0slam" title="İslam – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="İslam" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – aşağı sorb" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Islam" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="aşağı sorb" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dtp mw-list-item"><a href="https://dtp.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Central Dusun" lang="dtp" hreflang="dtp" data-title="Islam" data-language-autonym="Kadazandusun" data-language-local-name="Central Dusun" class="interlanguage-link-target"><span>Kadazandusun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="इस्लाम – Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="इस्लाम" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target"><span>डोटेली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A8%DE%90%DE%B0%DE%8D%DE%A7%DE%89%DE%B0" title="އިސްލާމް – maldiv" lang="dv" hreflang="dv" data-title="އިސްލާމް" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="maldiv" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%83%CE%BB%CE%AC%CE%BC" title="Ισλάμ – yunan" lang="el" hreflang="el" data-title="Ισλάμ" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="yunan" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/%C3%8C%C5%9Blam" title="Ìślam – Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Ìślam" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="yaxşı məqalə"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – ingilis" lang="en" hreflang="en" data-title="Islam" data-language-autonym="English" data-language-local-name="ingilis" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Islamo" title="Islamo – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Islamo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="yaxşı məqalə"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – ispan" lang="es" hreflang="es" data-title="Islam" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="ispan" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – eston" lang="et" hreflang="et" data-title="Islam" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="eston" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – bask" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Islam" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="bask" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Islam" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام – fars" lang="fa" hreflang="fa" data-title="اسلام" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="fars" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ff mw-list-item"><a href="https://ff.wikipedia.org/wiki/Lislaamu" title="Lislaamu – fula" lang="ff" hreflang="ff" data-title="Lislaamu" data-language-autonym="Fulfulde" data-language-local-name="fula" class="interlanguage-link-target"><span>Fulfulde</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – fin" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Islam" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fin" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Muhamediusk" title="Muhamediusk – Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Muhamediusk" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – farer" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Islam" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="farer" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – fransız" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Islam" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="fransız" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Islame" title="Islame – Arpitan" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Islame" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="Arpitan" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Islaam" title="Islaam – şimali fris" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Islaam" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="şimali fris" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – friul" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Islam" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="friul" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – qərbi friz" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Islam" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="qərbi friz" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Ioslam" title="Ioslam – irland" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Ioslam" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irland" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gag mw-list-item"><a href="https://gag.wikipedia.org/wiki/%C4%B0slam" title="İslam – qaqauz" lang="gag" hreflang="gag" data-title="İslam" data-language-autonym="Gagauz" data-language-local-name="qaqauz" class="interlanguage-link-target"><span>Gagauz</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E4%BC%8A%E6%96%AF%E8%98%AD%E6%95%99" title="伊斯蘭教 – qan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="伊斯蘭教" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="qan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Islam" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Ioslam" title="Ioslam – Şotlandiya keltcəsi" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Ioslam" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="Şotlandiya keltcəsi" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – qalisiya" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Islam" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="qalisiya" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://glk.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%8A%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="ايسلام – Gilaki" lang="glk" hreflang="glk" data-title="ايسلام" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="Gilaki" class="interlanguage-link-target"><span>گیلکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Isl%C3%A3" title="Islã – quarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Islã" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="quarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="Islam" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gor mw-list-item"><a href="https://gor.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – qorontalo" lang="gor" hreflang="gor" data-title="Islam" data-language-autonym="Bahasa Hulontalo" data-language-local-name="qorontalo" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Hulontalo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-got mw-list-item"><a href="https://got.wikipedia.org/wiki/%F0%90%8C%B9%F0%90%8D%83%F0%90%8C%BB%F0%90%8C%B0%F0%90%8C%BC" title="𐌹𐍃𐌻𐌰𐌼 – qotika" lang="got" hreflang="got" data-title="𐌹𐍃𐌻𐌰𐌼" data-language-autonym="𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺" data-language-local-name="qotika" class="interlanguage-link-target"><span>𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gpe mw-list-item"><a href="https://gpe.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Ghanaian Pidgin" lang="gpe" hreflang="gpe" data-title="Islam" data-language-autonym="Ghanaian Pidgin" data-language-local-name="Ghanaian Pidgin" class="interlanguage-link-target"><span>Ghanaian Pidgin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%87%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%AE" title="ઇસ્લામ – qucarat" lang="gu" hreflang="gu" data-title="ઇસ્લામ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="qucarat" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Yn_Islam" title="Yn Islam – manks" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Yn Islam" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="manks" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Musulunci" title="Musulunci – hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Musulunci" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="hausa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Y%C3%AE-s%E1%B9%B3%CC%82-l%C3%A0n-kau" title="Yî-sṳ̂-làn-kau – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Yî-sṳ̂-làn-kau" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-haw mw-list-item"><a href="https://haw.wikipedia.org/wiki/Ho%CA%BBomana_Mohameka" title="Hoʻomana Mohameka – havay" lang="haw" hreflang="haw" data-title="Hoʻomana Mohameka" data-language-autonym="Hawaiʻi" data-language-local-name="havay" class="interlanguage-link-target"><span>Hawaiʻi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%A1%D7%9C%D7%90%D7%9D" title="אסלאם – ivrit" lang="he" hreflang="he" data-title="אסלאם" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="ivrit" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="इस्लाम – hind" lang="hi" hreflang="hi" data-title="इस्लाम" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hind" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Islam" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – xorvat" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Islam" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="xorvat" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – yuxarı sorb" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Islam" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="yuxarı sorb" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Islamis" title="Islamis – haiti kreol" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Islamis" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="haiti kreol" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Iszl%C3%A1m" title="Iszlám – macar" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Iszlám" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="macar" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4" title="Իսլամ – erməni" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Իսլամ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="erməni" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB%D6%82%D5%B6" title="Իսլամութիւն – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Իսլամութիւն" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – interlinqua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Islam" data-language-autonym="İnterlingua" data-language-local-name="interlinqua" class="interlanguage-link-target"><span>İnterlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – iban" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Islam" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="iban" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – indoneziya" lang="id" hreflang="id" data-title="Islam" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indoneziya" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – interlinqve" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Islam" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="interlinqve" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/%C3%80lak%E1%BB%A5%CC%80ba" title="Àlakụ̀ba – iqbo" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Àlakụ̀ba" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="iqbo" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – iloko" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Islam" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="iloko" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам – inquş" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Ислам" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="inquş" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Islamo" title="Islamo – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Islamo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/%C3%8Dslam" title="Íslam – island" lang="is" hreflang="is" data-title="Íslam" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="island" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – italyan" lang="it" hreflang="it" data-title="Islam" data-language-autonym="İtaliano" data-language-local-name="italyan" class="interlanguage-link-target"><span>İtaliano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A4%E3%82%B9%E3%83%A9%E3%83%A0%E6%95%99" title="イスラム教 – yapon" lang="ja" hreflang="ja" data-title="イスラム教" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="yapon" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Izlam" title="Izlam – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Izlam" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/musyjda" title="musyjda – loğban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="musyjda" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="loğban" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – yava" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Islam" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="yava" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%98" title="ისლამი – gürcü" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ისლამი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gürcü" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – qaraqalpaq" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Islam" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="qaraqalpaq" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Tineslemt" title="Tineslemt – kabile" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Tineslemt" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="kabile" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://kbd.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D1%8A%D0%B0%D0%BC" title="Ислъам – kabarda-çərkəz" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Ислъам" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="kabarda-çərkəz" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгэбзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Iizilaam" title="Iizilaam – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Iizilaam" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Khwikpaa%CC%B1pyia%CC%B1" title="Khwikpaa̱pyia̱ – tiyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Khwikpaa̱pyia̱" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="tiyap" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Kisilamu" title="Kisilamu – konqo" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Kisilamu" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="konqo" class="interlanguage-link-target"><span>Kongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Islam" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target"><span>Kumoring</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам – qazax" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Ислам" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="qazax" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kl mw-list-item"><a href="https://kl.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – kalaallisut" lang="kl" hreflang="kl" data-title="Islam" data-language-autonym="Kalaallisut" data-language-local-name="kalaallisut" class="interlanguage-link-target"><span>Kalaallisut</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%A5%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%98%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6" title="ឥស្លាមសាសនា – kxmer" lang="km" hreflang="km" data-title="ឥស្លាមសាសនា" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="kxmer" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%87%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%B2%E0%B2%BE%E0%B2%82_%E0%B2%A7%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%AE" title="ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಇಸ್ಲಾಂ ಧರ್ಮ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-knc mw-list-item"><a href="https://knc.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Central Kanuri" lang="knc" hreflang="knc" data-title="Islam" data-language-autonym="Yerwa Kanuri" data-language-local-name="Central Kanuri" class="interlanguage-link-target"><span>Yerwa Kanuri</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9D%B4%EC%8A%AC%EB%9E%8C%EA%B5%90" title="이슬람교 – koreya" lang="ko" hreflang="ko" data-title="이슬람교" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreya" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам – qaraçay-balkar" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Ислам" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="qaraçay-balkar" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%90%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اِسلام – kəşmir" lang="ks" hreflang="ks" data-title="اِسلام" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="kəşmir" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/%C3%8Eslam" title="Îslam – kürd" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Îslam" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kürd" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам – komi" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Ислам" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="komi" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – korn" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Islam" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="korn" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Religio_Islamica" title="Religio Islamica – latın" lang="la" hreflang="la" data-title="Religio Islamica" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latın" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – sefard" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Islam" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="sefard" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – lüksemburq" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Islam" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="lüksemburq" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам – Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="Ислам" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target"><span>Лакку</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам – ləzgi" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Ислам" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="ləzgi" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Islam" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – limburq" lang="li" hreflang="li" data-title="Islam" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limburq" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Islamiximo" title="Islamiximo – liquriya dili" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Islamiximo" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="liquriya dili" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Islam" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – lombard dili" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Islam" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombard dili" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Islamu" title="Islamu – linqala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Islamu" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="linqala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%AA%E0%BA%B2%E0%BA%AA%E0%BA%B0%E0%BB%9C%E0%BA%B2%E0%BA%AD%E0%BA%B4%E0%BA%AA%E0%BA%B0%E0%BA%A5%E0%BA%B2%E0%BA%A1" title="ສາສະໜາອິສະລາມ – laos" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ສາສະໜາອິສະລາມ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="laos" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Islamas" title="Islamas – litva" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Islamas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litva" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Isl%C4%81ms" title="Islāms – latış" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Islāms" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="latış" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mad mw-list-item"><a href="https://mad.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – maduriz" lang="mad" hreflang="mad" data-title="Islam" data-language-autonym="Madhurâ" data-language-local-name="maduriz" class="interlanguage-link-target"><span>Madhurâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="इस्लाम – maitili" lang="mai" hreflang="mai" data-title="इस्लाम" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="maitili" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Islam" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам – mokşa" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Ислам" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="mokşa" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Silamo" title="Silamo – malaqas" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Silamo" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malaqas" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Ihirama" title="Ihirama – māori" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Ihirama" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="māori" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – minanqkaban" lang="min" hreflang="min" data-title="Islam" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="minanqkaban" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам – makedon" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Ислам" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="makedon" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%87%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E2%80%8C%E0%B4%B2%E0%B4%BE%E0%B4%82" title="ഇസ്‌ലാം – malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ഇസ്‌ലാം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам – monqol" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Ислам" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="monqol" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%8F%EA%AF%81%EA%AF%AD%EA%AF%82%EA%AF%A5%EA%AF%9D_%EA%AF%82%EA%AF%A5%EA%AF%8F%EA%AF%85%EA%AF%A4%EA%AF%A1" title="ꯏꯁ꯭ꯂꯥꯝ ꯂꯥꯏꯅꯤꯡ – manipüri" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯏꯁ꯭ꯂꯥꯝ ꯂꯥꯏꯅꯤꯡ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="manipüri" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mnw mw-list-item"><a href="https://mnw.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%B1%E1%80%BF%E1%80%9C%E1%80%AC%E1%80%99%E1%80%BA" title="အေဿလာမ် – Mon" lang="mnw" hreflang="mnw" data-title="အေဿလာမ်" data-language-autonym="ဘာသာမန်" data-language-local-name="Mon" class="interlanguage-link-target"><span>ဘာသာမန်</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="इस्लाम – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="इस्लाम" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – malay" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Islam" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malay" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/I%C5%BClam" title="Iżlam – malta" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Iżlam" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="malta" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Eislan" title="Eislan – mirand" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Eislan" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirand" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%85%E1%80%B9%E1%80%85%E1%80%9C%E1%80%AC%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%9E%E1%80%AC" title="အစ္စလာမ်ဘာသာ – birman" lang="my" hreflang="my" data-title="အစ္စလာမ်ဘာသာ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birman" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="ایسلام – mazandaran" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="ایسلام" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazandaran" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Islam" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – neapolitan" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Islam" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="neapolitan" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – aşağı alman" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Islam" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="aşağı alman" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – aşağı sakson" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Islam" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="aşağı sakson" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="इस्लाम धर्म – nepal" lang="ne" hreflang="ne" data-title="इस्लाम धर्म" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepal" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE" title="इस्लाम – nevari" lang="new" hreflang="new" data-title="इस्लाम" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="nevari" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – holland" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Islam" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="holland" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – nünorsk norveç" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Islam" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="nünorsk norveç" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – bokmal norveç" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Islam" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="bokmal norveç" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Islame" title="Islame – Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Islame" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nqo mw-list-item"><a href="https://nqo.wikipedia.org/wiki/%DF%96%DF%98%DF%8D%DF%AC%DF%9E%DF%9F%DF%8F%DF%AC%DF%A6%DF%8A" title="ߖߘߍ߬ߞߟߏ߬ߦߊ – nko" lang="nqo" hreflang="nqo" data-title="ߖߘߍ߬ߞߟߏ߬ߦߊ" data-language-autonym="ߒߞߏ" data-language-local-name="nko" class="interlanguage-link-target"><span>ߒߞߏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Islam" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ny mw-list-item"><a href="https://ny.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – nyanca" lang="ny" hreflang="ny" data-title="Islam" data-language-autonym="Chi-Chewa" data-language-local-name="nyanca" class="interlanguage-link-target"><span>Chi-Chewa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – oksitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Islam" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Islaamaa" title="Islaamaa – oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Islaamaa" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="oromo" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%87%E0%AC%B8%E0%AC%B2%E0%AC%BE%E0%AC%AE_%E0%AC%A7%E0%AC%B0%E0%AD%8D%E0%AC%AE" title="ଇସଲାମ ଧର୍ମ – odiya" lang="or" hreflang="or" data-title="ଇସଲାମ ଧର୍ମ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="odiya" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%8B%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BC%D0%BE%D0%BD_%D0%B4%D0%B8%D0%BD" title="Пысылмон дин – osetin" lang="os" hreflang="os" data-title="Пысылмон дин" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="osetin" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%87%E0%A8%B8%E0%A8%B2%E0%A8%BE%E0%A8%AE" title="ਇਸਲਾਮ – pəncab" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਇਸਲਾਮ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pəncab" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – pampanqa" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Islam" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="pampanqa" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – papyamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Islam" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papyamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Islam" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcm mw-list-item"><a href="https://pcm.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – niger kreol" lang="pcm" hreflang="pcm" data-title="Islam" data-language-autonym="Naijá" data-language-local-name="niger kreol" class="interlanguage-link-target"><span>Naijá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pdc mw-list-item"><a href="https://pdc.wikipedia.org/wiki/Islaam" title="Islaam – Pennsylvania German" lang="pdc" hreflang="pdc" data-title="Islaam" data-language-autonym="Deitsch" data-language-local-name="Pennsylvania German" class="interlanguage-link-target"><span>Deitsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pi mw-list-item"><a href="https://pi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE_%E0%A4%A7%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="इस्लाम धम्म – pali" lang="pi" hreflang="pi" data-title="इस्लाम धम्म" data-language-autonym="पालि" data-language-local-name="pali" class="interlanguage-link-target"><span>पालि</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – polyak" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Islam" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polyak" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Islam" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="اسلام" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام – puştu" lang="ps" hreflang="ps" data-title="اسلام" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="puştu" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Islamismo" title="Islamismo – portuqal" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Islamismo" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portuqal" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – keçua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Islam" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="keçua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – romanş" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Islam" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="romanş" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://rmy.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Islam" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target"><span>Romani čhib</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – rumın" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Islam" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumın" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам – rus" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Ислам" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rus" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Іслам – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Іслам" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Islamu" title="Islamu – kinyarvanda" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Islamu" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="kinyarvanda" class="interlanguage-link-target"><span>Ikinyarwanda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D-%E0%A4%AE%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A5%8D" title="इस्लाम्-मतम् – sanskrit" lang="sa" hreflang="sa" data-title="इस्लाम्-मतम्" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="sanskrit" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D0%BC" title="Ислаам – saxa" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Ислаам" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="saxa" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A4%E1%B1%A5%E1%B1%9E%E1%B1%9F%E1%B1%A2" title="ᱤᱥᱞᱟᱢ – santal" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱤᱥᱞᱟᱢ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="santal" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – sardin" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Islam" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sardin" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – siciliya" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Islam" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="siciliya" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – skots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Islam" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="skots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="اسلام" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Isl%C3%A1ma" title="Isláma – şimali sami" lang="se" hreflang="se" data-title="Isláma" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="şimali sami" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – serb-xorvat" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Islam" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serb-xorvat" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/Lislam" title="Lislam – taçelit" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Lislam" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="taçelit" class="interlanguage-link-target"><span>Taclḥit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%89%E0%B7%83%E0%B7%8A%E0%B6%BD%E0%B7%8F%E0%B6%B8%E0%B7%8A" title="ඉස්ලාම් – sinhala" lang="si" hreflang="si" data-title="ඉස්ලාම්" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="sinhala" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Islam" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – slovak" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Islam" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovak" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام – Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="اسلام" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target"><span>سرائیکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – sloven" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Islam" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="sloven" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Uyisalama" title="Uyisalama – şona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Uyisalama" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="şona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Islaam" title="Islaam – somali" lang="so" hreflang="so" data-title="Islaam" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somali" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Islami" title="Islami – alban" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Islami" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="alban" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам – serb" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Ислам" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serb" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – sundan" lang="su" hreflang="su" data-title="Islam" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="sundan" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – isveç" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Islam" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="isveç" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Uislamu" title="Uislamu – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Uislamu" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-syl mw-list-item"><a href="https://syl.wikipedia.org/wiki/%EA%A0%81%EA%A0%8D%EA%A0%9F%EA%A0%A3%EA%A0%9D_%EA%A0%97%EA%A0%9E%EA%A0%9D" title="ꠁꠍꠟꠣꠝ ꠗꠞꠝ – Sylheti" lang="syl" hreflang="syl" data-title="ꠁꠍꠟꠣꠝ ꠗꠞꠝ" data-language-autonym="ꠍꠤꠟꠐꠤ" data-language-local-name="Sylheti" class="interlanguage-link-target"><span>ꠍꠤꠟꠐꠤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – silez dili" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Islam" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="silez dili" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%87%E0%AE%9A%E0%AF%81%E0%AE%B2%E0%AE%BE%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="இசுலாம் – tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="இசுலாம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%87%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%B2%E0%B2%BE%E0%B2%AE%E0%B3%8D_%E0%B2%A7%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%AE" title="ಇಸ್ಲಾಮ್ ಧರ್ಮ – Tulu" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಇಸ್ಲಾಮ್ ಧರ್ಮ" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="Tulu" class="interlanguage-link-target"><span>ತುಳು</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%87%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%82_%E0%B0%AE%E0%B0%A4%E0%B0%82" title="ఇస్లాం మతం – teluqu" lang="te" hreflang="te" data-title="ఇస్లాం మతం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="teluqu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%BC" title="Ислом – tacik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Ислом" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tacik" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%AD%E0%B8%B4%E0%B8%AA%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B8%A1" title="ศาสนาอิสลาม – tay" lang="th" hreflang="th" data-title="ศาสนาอิสลาม" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tay" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ti mw-list-item"><a href="https://ti.wikipedia.org/wiki/%E1%88%9D%E1%88%B5%E1%88%8D%E1%88%9D%E1%8A%93" title="ምስልምና – tiqrin" lang="ti" hreflang="ti" data-title="ምስልምና" data-language-autonym="ትግርኛ" data-language-local-name="tiqrin" class="interlanguage-link-target"><span>ትግርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Isl%C3%A4m" title="Isläm – türkmən" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Isläm" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="türkmən" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – taqaloq" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Islam" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="taqaloq" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Islam" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – tok pisin" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Islam" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="tok pisin" class="interlanguage-link-target"><span>Tok Pisin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0slam" title="İslam – türk" lang="tr" hreflang="tr" data-title="İslam" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="türk" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Vusurumani" title="Vusurumani – sonqa" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Vusurumani" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="sonqa" class="interlanguage-link-target"><span>Xitsonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Ислам – tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Ислам" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tw mw-list-item"><a href="https://tw.wikipedia.org/wiki/Nkramosom" title="Nkramosom – tvi" lang="tw" hreflang="tw" data-title="Nkramosom" data-language-autonym="Twi" data-language-local-name="tvi" class="interlanguage-link-target"><span>Twi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug badge-Q70894304 mw-list-item" title=""><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%D9%89%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D9%89%D9%86%D9%89" title="ئىسلام دىنى – uyğur" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ئىسلام دىنى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="uyğur" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Іслам – ukrayna" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Іслам" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrayna" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="اسلام" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Islom" title="Islom – özbək" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Islom" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="özbək" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – venet dili" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Islam" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="venet dili" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Islam" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%93i_gi%C3%A1o" title="Hồi giáo – vyetnam" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Hồi giáo" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vyetnam" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Islam" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Slam" title="Slam – volapük" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Slam" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="volapük" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – valun" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Islam" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="valun" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – varay" lang="war" hreflang="war" data-title="Islam" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="varay" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Lislaam" title="Lislaam – volof" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Lislaam" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="volof" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%9B%9E%E6%95%99" title="回教 – vu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="回教" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="vu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xal mw-list-item"><a href="https://xal.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%BB_%D1%88%D0%B0%D2%97%D0%BD" title="Лал шаҗн – kalmık" lang="xal" hreflang="xal" data-title="Лал шаҗн" data-language-autonym="Хальмг" data-language-local-name="kalmık" class="interlanguage-link-target"><span>Хальмг</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%98" title="ისლამი – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ისლამი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%99%D7%A1%D7%9C%D7%90%D7%9D" title="איסלאם – idiş" lang="yi" hreflang="yi" data-title="איסלאם" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="idiş" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="yaxşı məqalə"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/%E1%BA%B8%CC%80s%C3%ACn_Islam" title="Ẹ̀sìn Islam – yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ẹ̀sìn Islam" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="yoruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Yihswhlanzgyau" title="Yihswhlanzgyau – çjuan" lang="za" hreflang="za" data-title="Yihswhlanzgyau" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="çjuan" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Zeelandic" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Islam" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="Zeelandic" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B5%89%E2%B5%99%E2%B5%8D%E2%B4%B0%E2%B5%8E" title="ⵉⵙⵍⴰⵎ – tamazi" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⵉⵙⵍⴰⵎ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="tamazi" class="interlanguage-link-target"><span>ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="yaxşı məqalə"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%BC%8A%E6%96%AF%E5%85%B0%E6%95%99" title="伊斯兰教 – çin" lang="zh" hreflang="zh" data-title="伊斯兰教" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="çin" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E5%9B%9E%E6%95%99" title="回教 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="回教" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – Min Nan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Islam" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Min Nan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E4%BC%8A%E6%96%AF%E8%98%AD%E6%95%99" title="伊斯蘭教 – kanton" lang="yue" hreflang="yue" data-title="伊斯蘭教" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kanton" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/Islam" title="Islam – zulu" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Islam" data-language-autonym="İsiZulu" data-language-local-name="zulu" class="interlanguage-link-target"><span>İsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q432#sitelinks-wikipedia" title="Dillərarası keçidləri redaktə et" class="wbc-editpage">Keçidləri redaktə et</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Ad fəzaları"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%B0slam" title="Məqalənin məzmununu göstər [c]" accesskey="c"><span>Məqalə</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/M%C3%BCzakir%C9%99:%C4%B0slam" rel="discussion" title="Səhifə barədə müzakirə [t]" accesskey="t"><span>Müzakirə</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Dil variantını dəyişdirin" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">azərbaycanca</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Görünüş"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%B0slam"><span>Oxu</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit" title="Bu səhifəni redaktə et [v]" accesskey="v"><span>Redaktə</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit" title="Səhifənin vikimətnini redaktə et [e]" accesskey="e"><span>Vikimətni redaktə et</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=history" title="Bu səhifənin keçmiş nüsxələri. [h]" accesskey="h"><span>Tarixçəyə bax</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Səhifə alətləri"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Alətlər" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Alətlər</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Alətlər</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">yan panelə köçür</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">gizlə</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Daha çox seçim" > <div class="vector-menu-heading"> Fəaliyyətlər </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%B0slam"><span>Oxu</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit" title="Bu səhifəni redaktə et [v]" accesskey="v"><span>Redaktə</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit" title="Səhifənin vikimətnini redaktə et [e]" accesskey="e"><span>Vikimətni redaktə et</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=history"><span>Tarixçəyə bax</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ümumi </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:S%C9%99hif%C9%99y%C9%99Ke%C3%A7idl%C9%99r/%C4%B0slam" title="Vikidə bu məqaləyə bağlantılar [j]" accesskey="j"><span>Səhifəyə keçidlər</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:%C6%8Flaq%C9%99liD%C9%99yi%C5%9Fiklikl%C9%99r/%C4%B0slam" rel="nofollow" title="Bu məqaləyə aid başqa səhifələrdə yeni dəyişikliklər [k]" accesskey="k"><span>Əlaqəli redaktələr</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//az.wikipedia.org/wiki/Vikipediya:Yükləmə_sehrbazı" title="Yeni şəkil və ya multimedia faylı yüklə [u]" accesskey="u"><span>Fayl yüklə</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&oldid=8009727" title="Bu səhifənin bu versiyasına daimi keçid"><span>Daimi keçid</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=info" title="Bu səhifə haqqında ətraflı məlumat"><span>Səhifə məlumatları</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:CiteThisPage&page=%C4%B0slam&id=8009727&wpFormIdentifier=titleform" title="Bu səhifəyə necə istinad etmək barədə məlumat"><span>Bu səhifəyə istinad et</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:UrlQ%C4%B1sald%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1&url=https%3A%2F%2Faz.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25C4%25B0slam"><span>Qısaldılmış URL əldə et</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:QrKodu&url=https%3A%2F%2Faz.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25C4%25B0slam"><span>QR-kodu endir</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Çap et/ixrac </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:Book&bookcmd=book_creator&referer=%C4%B0slam"><span>Kitab yarat</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:PdfOlaraqY%C3%BCkl%C9%99&page=%C4%B0slam&action=show-download-screen"><span>PDF kimi yüklə</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&printable=yes" title="Səhifənin çap versiyası [p]" accesskey="p"><span>Çap versiyası</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Digər layihələrdə </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Islam" hreflang="en"><span>Vikianbar</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://az.wikiquote.org/wiki/%C4%B0slam" hreflang="az"><span>Vikisitat</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q432" title="Bağlanan məlumatların saxlanması elementinə keçid [g]" accesskey="g"><span>Vikidata elementi</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Səhifə alətləri"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Görünüş"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Görünüş</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">yan panelə köçür</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">gizlə</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Vikipediya, azad ensiklopediya</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="az" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7809508">.mw-parser-output .ambox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);border-left:10px solid #36c;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);box-sizing:border-box;margin:0 10%}html body.mediawiki.skin-minerva .mw-parser-output .ambox{border-width:0 0 0 4px}.mw-parser-output .ambox+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+link+.ambox{margin-top:-1px}html body.mediawiki .mw-parser-output .ambox.mbox-small-left{margin:4px 1em 4px 0;overflow:hidden;width:238px;border-collapse:collapse;font-size:88%;line-height:1.25em}.mw-parser-output .ambox-speedy{border-left:10px solid var(--border-color-error,#b32424);background-color:var(--background-color-error-subtle,#fee7e6)}.mw-parser-output .ambox-delete{border-left:10px solid var(--border-color-error,#b32424)}.mw-parser-output .ambox-content{border-left:10px solid #f28500}.mw-parser-output .ambox-style{border-left:10px solid var(--color-warning,#edab00)}.mw-parser-output .ambox-good{border-left:10px solid #66cc44}.mw-parser-output .ambox-discussion{border-left:10px solid #339966}.mw-parser-output .ambox-merge{border-left:10px solid #9932cc}.mw-parser-output .ambox-move{border-left:10px solid #9932cc}.mw-parser-output .ambox-protection{border-left:10px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .ambox .mbox-text{border:none;padding:0.25em 0.5em;width:100%}.mw-parser-output .ambox .mbox-image{border:none;padding:2px 0 2px 0.5em;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-imageright{border:none;padding:2px 0.5em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-empty-cell{border:none;padding:0;width:1px}.mw-parser-output .ambox .mbox-image-div{width:52px}.mw-parser-output .ambox .mbox-textsmall-div{font-size:90%}html.client-js body.skin-minerva .mw-parser-output .mbox-text-span{margin-left:23px!important}@media(max-width:1366px){.mw-parser-output .ambox{margin-left:6%;margin-right:6%}}@media(max-width:719px){.mw-parser-output .ambox{margin-left:0;margin-right:0}}</style><table class="mbox-Vikiləşdirmək plainlinks metadata ambox ambox-style ambox-sections navigation-not-searchable" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div style="width:52px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Ambox_wikify.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Ambox_wikify.svg/60px-Ambox_wikify.svg.png" decoding="async" width="42" height="42" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Ambox_wikify.svg/120px-Ambox_wikify.svg.png 1.5x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></a></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-div">Bu məqaləni <b><a href="/wiki/Vikipediya:Vikil%C9%99%C5%9Fdirm%C9%99" class="mw-redirect" title="Vikipediya:Vikiləşdirmə">vikiləşdirmək</a></b> lazımdır.</div><div class="mbox-textsmall-div hide-when-compact"><span class="hide-when-compact"> Lütfən, məqaləni <a href="/wiki/Kateqoriya:Vikipediya_qaydalar%C4%B1" title="Kateqoriya:Vikipediya qaydaları">ümumvikipediya</a> və <a href="/wiki/K%C3%B6m%C9%99k:M%C9%99qal%C9%99l%C9%99rin_redakt%C9%99_qaydalar%C4%B1" title="Kömək:Məqalələrin redaktə qaydaları">redaktə qaydalarına</a> uyğun şəkildə tərtib edin.</span> <span class="mbox-date"><i>(<span class="date">may 2023</span>)</i></span></div></td></tr></tbody></table> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7809508" /><table class="mbox-Mənbə_azlığı plainlinks metadata ambox ambox-content ambox-Unreferenced" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div style="width:52px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Question_book-new.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/50px-Question_book-new.svg.png" decoding="async" width="50" height="39" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/75px-Question_book-new.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/100px-Question_book-new.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="399" /></a></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-div">Bu məqalədəki məlumatların <b><a href="/wiki/Vikipediya:Yoxlan%C4%B1la_bilm%C9%99" title="Vikipediya:Yoxlanıla bilmə">yoxlanıla bilməsi</a> üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var</b>.</div><div class="mbox-textsmall-div hide-when-compact"><span class="hide-when-compact"> Lütfən, məqaləyə <a href="/wiki/Vikipediya:Etibarl%C4%B1_m%C9%99nb%C9%99l%C9%99r" title="Vikipediya:Etibarlı mənbələr">etibarlı mənbələr</a> <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:EditPage/%C4%B0slam" title="Xüsusi:EditPage/İslam">əlavə edərək</a> onu təkmilləşdirməyə kömək edin. Mənbəsiz məzmun problemlər yarada və silinə bilər. Problemlər həll edilməmiş şablonu məqalədən çıxarmayın. Daha ətraflı məlumat və ya məqalədəki problemlərlə bağlı müzakirə aparmaq üçün <a href="/wiki/M%C3%BCzakir%C9%99:%C4%B0slam" title="Müzakirə:İslam">məqalənin müzakirə səhifəsinə</a> diqqət yetirə bilərsiniz.</span> <span class="mbox-date"><i>(<span class="date">may 2023</span>)</i></span></div></td></tr></tbody></table> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7809508" /><table class="mbox-İş_gedir plainlinks metadata ambox ambox-content ambox-Construction" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div style="width:52px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Translation_to_english_arrow.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Translation_to_english_arrow.svg/50px-Translation_to_english_arrow.svg.png" decoding="async" width="50" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Translation_to_english_arrow.svg/75px-Translation_to_english_arrow.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Translation_to_english_arrow.svg/100px-Translation_to_english_arrow.svg.png 2x" data-file-width="60" data-file-height="20" /></a></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-div"><b>Bu məqalə <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_dili" title="Azərbaycan dili">Azərbaycan dilinə</a> düzgün tərcümə edilməyib.</b></div><div class="mbox-textsmall-div hide-when-compact"><span class="hide-when-compact"> Məqalədə cümlə quruluşlarındakı yanlışlıqları və orfoqrafik səhvləri düzəltdikdən sonra {{Azərbaycanca deyil}} şablonunu silməyi unutmayın. <small>(may 2023)</small></span></div></td></tr></tbody></table> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6900089">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r8062476">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:right;clear:right;margin:0.5em 0 1em 1em;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);padding:0.2em;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;border-collapse:collapse;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:right!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding:0 0.4em 0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding:0.2em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding:0.4em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.8em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.5em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.8em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:right;font-size:115%;padding:0 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{padding:0 0.4em;text-align:left;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}.mw-parser-output .sidebar-list-title-c{padding:0 0.4em;text-align:center;margin:0 3.3em}@media(max-width:640px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}body.skin--responsive .mw-parser-output .sidebar a>img{max-width:none!important}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .sidebar{display:none!important}}</style><table class="sidebar nomobile nowraplinks"><tbody><tr><th class="sidebar-title"><a class="mw-selflink selflink">İslam</a></th></tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background:#ABE0A4"> <a href="/wiki/%C4%B0slamda_iman" class="mw-redirect" title="İslamda iman">İslamda iman</a></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a>  • <a href="/wiki/T%C3%B6vhid" title="Tövhid">Allahın varlığı və təkliyi</a>  • <a href="/wiki/%C4%B0slamda_m%C9%99l%C9%99kl%C9%99r" title="İslamda mələklər">Mələklər</a>  • <a href="/wiki/%C4%B0slamda_m%C3%BCq%C9%99dd%C9%99s_kitablar" title="İslamda müqəddəs kitablar">Müqəddəs kitablar</a>  • <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d" title="Məhəmməd">Məhəmməd</a> peyğəmbər və <a href="/wiki/%C4%B0slam_pey%C4%9F%C9%99mb%C9%99rl%C9%99ri" title="İslam peyğəmbərləri">digər peyğəmbərlər</a>  • <a href="/wiki/%C4%B0mam%C9%99t" title="İmamət">İmamət</a>  • <a href="/wiki/M%C9%99ad" class="mw-redirect" title="Məad">Axirət</a>  • <a href="/wiki/K%C9%99lmeyi-%C5%9F%C9%99had%C9%99t" title="Kəlmeyi-şəhadət">Kəlmeyi-şəhadət</a></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background:#ABE0A4"> <a href="/wiki/Firuiddin" title="Firuiddin">Firuiddin</a></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/Namaz" title="Namaz">Namaz</a>  • <a href="/wiki/Z%C9%99kat" title="Zəkat">Zəkat</a>  • <a href="/wiki/X%C3%BCms" title="Xüms">Xüms</a>  • <a href="/wiki/Oruc" title="Oruc">Oruc</a>  • <a href="/wiki/H%C9%99cc" title="Həcc">Həcc</a></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background:#ABE0A4"> <a href="/wiki/%C4%B0slamda_x%C3%BCsusi_g%C3%BCnl%C9%99r" title="İslamda xüsusi günlər">İslamda xüsusi günlər</a></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/Bes%C9%99t" title="Besət">Besət</a> bayramı • <a href="/wiki/Ramazan_bayram%C4%B1" title="Ramazan bayramı">Ramazan bayramı</a>  • <a href="/wiki/Qurban_bayram%C4%B1" title="Qurban bayramı">Qurban bayramı</a>  • <a href="/wiki/Q%C9%99dir-Xum" title="Qədir-Xum">Qədir-Xum</a></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background:#ABE0A4"> <a href="/wiki/Quran" title="Quran">Quran</a></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/S%C3%BCnnil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Sünnilər">Sünni</a>  • <a href="/wiki/H%C9%99dis" title="Hədis">Hədis</a>  • <a href="/wiki/Sufizm" title="Sufizm">Təsəvvüf</a> <span style="font-weight:bold;"> ·</span>  <a href="/wiki/Fiqh" title="Fiqh">Fiqh</a>  • <a href="/wiki/K%C9%99lam" title="Kəlam">Kəlam</a>  • <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ri%C9%99t" title="Şəriət">Şəriət</a></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background:#ABE0A4"> <a href="/wiki/%C4%B0slam_tarixi" class="mw-redirect" title="İslam tarixi">İslam tarixi</a></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%C6%8Fhli-Beyt" title="Əhli-Beyt">Əhli-Beyt</a>  • <a href="/wiki/S%C9%99hab%C9%99" title="Səhabə">Səhabə</a>  • <a href="/wiki/%C5%9Ei%C9%99" class="mw-redirect" title="Şiə">Şiəlik</a> • <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">Sünnilik</a>  • <a href="/wiki/Xaricil%C9%99r" title="Xaricilər">Xaricilik</a>  • <a href="/wiki/Ra%C5%9Fidun" title="Raşidun">Dörd xəlifə</a>  • <a href="/wiki/%C4%B0mam%C9%99t" title="İmamət">İmamət</a>  • <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d" title="Məhəmməd">Məhəmməd</a></td> </tr><tr><td class="sidebar-below"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portal:%C4%B0slam" title="Portal"><img alt="Portal" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/18px-Portal.svg.png" decoding="async" width="18" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/27px-Portal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/36px-Portal.svg.png 2x" data-file-width="36" data-file-height="32" /></a></span>     <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Kateqoriya:%C4%B0slam" title="Kateqoriya"><img alt="Kateqoriya" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Folder_Hexagonal_Icon.svg/20px-Folder_Hexagonal_Icon.svg.png" decoding="async" width="19" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Folder_Hexagonal_Icon.svg/29px-Folder_Hexagonal_Icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Folder_Hexagonal_Icon.svg/38px-Folder_Hexagonal_Icon.svg.png 2x" data-file-width="36" data-file-height="31" /></a></span>     <span typeof="mw:File"><a href="https://az.wiktionary.org/wiki/%C4%B0slam" title="Vikilüğət"><img alt="Vikilüğət" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Wiktionary-logo-az.png/15px-Wiktionary-logo-az.png" decoding="async" width="15" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Wiktionary-logo-az.png/23px-Wiktionary-logo-az.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Wiktionary-logo-az.png/30px-Wiktionary-logo-az.png 2x" data-file-width="391" data-file-height="474" /></a></span>     <span typeof="mw:File"><a href="https://az.wikiquote.org/wiki/%C4%B0slam" title="Vikisitat"><img alt="Vikisitat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/15px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/23px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/30px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></a></span>     <span typeof="mw:File"><a href="https://az.wikisource.org/wiki/%C4%B0slam" title="Vikimənbə"><img alt="Vikimənbə" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/20px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></a></span>     <span typeof="mw:File"><a href="https://az.wikinews.org/wiki/Kateqoriya:%C4%B0slam" title="Vikixəbər"><img alt="Vikixəbər" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/15px-Wikinews-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/23px-Wikinews-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/30px-Wikinews-logo.svg.png 2x" data-file-width="759" data-file-height="415" /></a></span>     <span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Islam" title="Commons"><img alt="Commons" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/40px-Commons-logo.svg.png 1.5x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></td></tr><tr><td class="sidebar-navbar"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:%C4%B0slam" title="Şablon:İslam"><span title="Şablona bax">b</span></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/%C5%9Eablon_m%C3%BCzakir%C9%99si:%C4%B0slam" title="Şablon müzakirəsi:İslam"><span title="Müzakirə et">m</span></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Eablon:%C4%B0slam&action=edit"><span title="Bu şablonu redaktə et">r</span></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7894145">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-left:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .hatnote{display:none!important}}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable noprint">Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: <a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_(d%C9%99qiql%C9%99%C5%9Fdirm%C9%99)&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam (dəqiqləşdirmə) (səhifə mövcud deyil)">İslam (dəqiqləşdirmə)</a>.</div> <p><b>İslam</b> (<a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99b_dili" title="Ərəb dili"><i>ərəb.</i></a> <span lang="ar" style="font-size: 110%; font-style: normal; line-height: 1em;">الإسلام</span>‎, <i>əl-'islām</i>), <a href="/wiki/H%C9%99rfi_t%C9%99rc%C3%BCm%C9%99" title="Hərfi tərcümə">hərfi tərcümə</a>: "<a href="/wiki/Tanr%C4%B1n%C4%B1n_irad%C9%99si" title="Tanrının iradəsi">Tanrının iradəsinə</a>") — <a href="/wiki/Quran" title="Quran">Quran</a> və dinin banisi <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d" title="Məhəmməd">Məhəmmədin</a> təlimlərinə əsaslanan <a href="/wiki/%C4%B0brahimi_dinl%C9%99r" title="İbrahimi dinlər">ibrahimi</a> <a href="/wiki/Monoteizm" title="Monoteizm">monoteizm</a> dinlərdən biri. Dünya üzrə təxminən 2 milyard sayda olan və <a href="/wiki/Xristianlar" class="mw-redirect" title="Xristianlar">xristianlardan</a> sonra dünyanın ən böyük ikinci dini əhalisi olan İslam tərəfdarlarına müsəlman deyilir. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İslam_dini"><span id=".C4.B0slam_dini"></span>İslam dini</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=1" title="İslam dini bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=1" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İslam dini"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>"İslam" adı, <i>s-l-m (سلم)</i> kökündən törəmişdir. Bu kökün ümumi olaraq qəbul edilən iki anlamı vardır: </p> <ol><li>sülh (<i><a href="/wiki/Salam" class="mw-redirect" title="Salam">salam</a></i> da bu kökdəndir);</li> <li>boyun əymək, itaət etmək (<a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allaha</a> təslim olmaq).</li></ol> <p>İslam tək olan Allaha (<a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99b_dili" title="Ərəb dili"><i>ərəb.</i></a> <span lang="ar" style="font-size: 110%; font-style: normal; line-height: 1em;"><b>الله</b></span>‎) itaət etmək deməkdir. </p><p>İslamın əsas ehkamı <a href="/wiki/T%C3%B6vhid" title="Tövhid">tövhid</a>, <a href="/wiki/N%C3%BCbuvv%C9%99t" title="Nübuvvət">nübuvvət</a> və <a href="/wiki/M%C9%99ad" class="mw-redirect" title="Məad">məaddır</a>.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li><b><a href="/wiki/T%C3%B6vhid" title="Tövhid">Tövhid</a></b> – Allahı ibadətə layiq olan yeganə haqq, məbud bilməkdir. Bu özündə həmçinin Allahın adil (ədalətli) olmasını ehtiva edir, yəni O, hər bir şeyi hikmət üzündən yaradır.</li> <li><b><a href="/wiki/N%C3%BCbuvv%C9%99t" title="Nübuvvət">Nübuvvət</a></b> – sonuncusu <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_pey%C4%9F%C9%99mb%C9%99r" class="mw-redirect" title="Məhəmməd peyğəmbər">Məhəmməd peyğəmbər</a> olmaqla 124.000 peyğəmbərin Allah tərəfindən insanları haqqa dəvət etmək üçün seçdiyinə, eləcə də mələklərə və onların peyğəmbərlərə gətirdiyi vəhyə və bu kitablara iman gətirməkdir.</li> <li><b><a href="/wiki/M%C9%99ad" class="mw-redirect" title="Məad">Məad</a></b> – hər bir insanın dünyasını dəyişməsinə və <a href="/wiki/Qiyam%C9%99t_g%C3%BCn%C3%BC" class="mw-disambig" title="Qiyamət günü">Qiyamət günü</a> dirildilərək Allah qarşısında hesab verməsinə iman gətirmək.</li></ul> <p>İslam dinini qəbul edənlər <a href="/wiki/M%C3%BCs%C9%99lman" title="Müsəlman">müsəlman</a> adlanırlar. </p><p>Müsəlmanlar, Allahın buyurduqlarını və İslamın müqəddəs kitabı Qurandan və İslamın peyğəmbəri Məhəmmədin etdiklərini <a href="/wiki/S%C3%BCnn%C9%99" title="Sünnə">sünnə</a> öyrənib, özlərinə örnək götürürlər. </p><p>Müsəlmanlar hər gün 5 vaxt <a href="/wiki/Namaz" title="Namaz">namaz</a> qılmalı, <a href="/wiki/Ramazan" title="Ramazan">Ramazan</a> ayının <a href="/wiki/Oruc" title="Oruc">orucunu</a> tutmalı və müstəti olanlar (yəni maddi və fiziki imkanı olanlar) ömürlərində heç olmasa bir dəfə <a href="/wiki/H%C9%99cc" title="Həcc">Həcc</a> ziyarətinə getməlidirlər. Bundan başqa müsəlman islami vergiləri — <a href="/wiki/Xums" class="mw-redirect" title="Xums">xums</a> və <a href="/wiki/Z%C9%99kat" title="Zəkat">zəkat</a>, eləcə də <a href="/wiki/Fitr%C9%99_z%C9%99kat%C4%B1" title="Fitrə zəkatı">fitrə zəkatı</a> verməlidir. Ümumiyyətlə, İslam qanunları tələb edir ki, hər bir müsəlman <a href="/wiki/%C4%B0slamda_b%C3%B6y%C3%BCk_g%C3%BCnahlar" class="mw-redirect" title="İslamda böyük günahlar">böyük günahları</a> tərk eləsin. </p><p>İslam dünyanın ən geniş yayılmış ikinci böyük dini<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> və sürətlə yayılan dinlərdən biridir.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Dünyada təqribən 1 milyard 720 milyona yaxın müsəlman yaşayır.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Əksər müsəlmanlar İslamın iki cərəyanından birinə mənsubdur; bunların 85–95% <a href="/wiki/S%C3%BCnni" class="mw-redirect" title="Sünni">sünni</a>, 5–15% <a href="/wiki/%C5%9Ei%C9%99" class="mw-redirect" title="Şiə">şiədir</a>.<sup id="cite_ref-Britannica_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Britannica-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-pewform_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-pewform-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Müsəlmanların təxminən 13%i ən böyük müsəlman ölkəsi olan <a href="/wiki/%C4%B0ndoneziya" title="İndoneziya">İndoneziyada</a> yaşayır<sup id="cite_ref-Miller_2009,_pp.8,17_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-Miller_2009,_pp.8,17-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, 25% <a href="/wiki/C%C9%99nubi_Asiya" title="Cənubi Asiya">Cənubi Asiyada</a><sup id="cite_ref-Miller_2009,_pp.8,17_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-Miller_2009,_pp.8,17-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, 20% <a href="/wiki/Yax%C4%B1n_%C5%9E%C9%99rq" title="Yaxın Şərq">Yaxın Şərqdə</a><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, 2% <a href="/wiki/Orta_Asiya" class="mw-redirect" title="Orta Asiya">Orta Asiyada</a> , 4% <a href="/wiki/C%C9%99nub-%C5%9F%C9%99rqi_Asiya" class="mw-redirect" title="Cənub-şərqi Asiya">Cənub-şərqi Asiya</a> ölkələrində və 15% <a href="/wiki/Afrika" title="Afrika">Afrikada</a>. İslam – üç dünya dinindən biridir. İslam icmaları 120-dən çox ölkədə var. Onlar 1,2–1,5 milyard insanı birləşdirir. 35 ölkənin əhalisinin çoxu müsəlmandır. İslam 28 ölkənin rəsmi dinidir. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İslamın_beş_şərti"><span id=".C4.B0slam.C4.B1n_be.C5.9F_.C5.9F.C9.99rti"></span>İslamın beş şərti</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=2" title="İslamın beş şərti bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=2" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İslamın beş şərti"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>İslam dini rəmzinin birinci və ən mühüm müddəası olan və "Lə İləhə İlləllah va Muhammədən Rasullulah" ("<a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allahdan</a> başqa İlahi yoxdur və <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d" title="Məhəmməd">Məhəmməd</a> onun rəsuludur") sözü ilə ifadə olunan <b>şəhadət</b>; müsəlmanın gündə 5 dəfə dua etməsini nəzərdə tutan <b>salavat-ı zikr</b>(farsca <a href="/wiki/Namaz" title="Namaz">namaz</a>); <a href="/wiki/Z%C9%99kat" title="Zəkat"><b>zəka</b>t</a> – ehtiyacı olan müsəlmanların nəfinə vergi, sədəqə; <a href="/wiki/Ramazan" title="Ramazan">ramazan</a> ayı ərzində tutulan <b><a href="/wiki/Oruc" title="Oruc">oruc</a></b>; Məkkənin ziyarəti – hər bir müsəlmanın həyatında heç olmasa bir dəfə yerinə yetirməli olduğu <b><a href="/wiki/H%C9%99cc" title="Həcc">həcc</a>.</b>  </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İslam_tarixçiliyinin_təşəkkül_prosesi"><span id=".C4.B0slam_tarix.C3.A7iliyinin_t.C9.99.C5.9F.C9.99kk.C3.BCl_prosesi"></span>İslam tarixçiliyinin təşəkkül prosesi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=3" title="İslam tarixçiliyinin təşəkkül prosesi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=3" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İslam tarixçiliyinin təşəkkül prosesi"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>İslam tarixinin təşəkkülü, <a href="/wiki/Quran" title="Quran">Quranın</a> nazil olması və hədislərin tərtibinin yanında, müxtəlif İslam elmlərinin yazılışı ilə birlikdə başlayır. Həqiqətən <a href="/wiki/M%C3%BCs%C9%99lman" title="Müsəlman">müsəlmanlar</a>, tarix elminin ilk qurucuları olmaqla birlikdə, fikri tərəfdən tarixçiliyin liderlərindəndirlər. İslam tarixi, Mədəniyyət tarixi, Dinlər və Məzhəblər tarixi, Təfsir tarixi, Düşüncə tarixi və Sənət tarixi kimi tarix elmləri vasitəsilə tarixçiliyin inkişafında və təkmilləşməsində mühüm rol oynadılar. </p><p>İslam Peyğəmbəri Hz. Muhamməd (s.a.s), Miladi 571-ci ildə, o vaxtlar "Ümmül-Qura (kəndlərin beşiyi) deyə adlandırılan Məkkədə doğuldu. <a href="/wiki/M%C9%99kk%C9%99" title="Məkkə">Məkkə</a> əlbəttə Allahın yerüzündəki mələklərinin paytaxtı, inananların dəstə-dəstə ziyarətə gəldikləri, həcc etdikləri Allahın Beytinin, müsəlmanların qibləgahının yerləşdiyi yer olması səbəbi ilə belə adlandırılmışdır. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Quranda_tarix">Quranda tarix</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=4" title="Quranda tarix bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=4" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Quranda tarix"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Miladi tarixlə 610-cu ildə <a href="/wiki/M%C9%99kk%C9%99" title="Məkkə">Məkkədə</a>, oxumağı əmr edən və kəlamı tərifləyən ilk vəhylə "İslam Çağrısı", Hz. Muhamməd (s.ə.a.s) in <a href="/wiki/Pey%C4%9F%C9%99mb%C9%99r" title="Peyğəmbər">Peyğəmbərliyi</a> dövrü başlandı. Məhəmməd peyğəmbər <a href="/wiki/M%C9%99kk%C9%99" title="Məkkə">Məkkə</a> şəhərində məskunlaşan Qüreyş qəbiləsinin <b>Bəni-Haşim (Haşimoğulları)</b> qoluna mənsub olmuşdur. Hər tərəfdən cahilliyə qarşı olan İslam Çağrısı yer üzərində ən böyük inqilabdır. İslam inqilabın qaynağı olan <a href="/wiki/Quran" title="Quran">Quran</a>, ancaq İslam əqaid və ibadət əsaslarını ortaya qoymaqla qalmadı, ümumi olaraq bəşər tarixindən dəlillər gətirdi; bu doğrulama və şahidləndirmə hadisəsində yaradılış, dinlər, hökmdarlar, nəbilər və əvvəlki qövmlərin qissələri, bir-biriləri ilə olan əlaqələri yer aldı. <a href="/wiki/Quran" title="Quran">Quran</a> təməldə İslam təlimindən bəhs edərkən, əvvəlki millətlərin və hökmdarların inanc, əxlaq, sosyal və ekonomik vəziyyətləri haqqında məlumat verdi, daha sonra araşdırmasını kainatın əhvalı ilə doğrudan əlaqəli olaraq müxtəlif insan qruplarının öz ölkələrindəki vəziyyətləri üzərində sıxlaşdırdı. Əslində <a href="/wiki/Quran" title="Quran">Quran</a>, tarixdə insanoğlunun yaşadığı hadisələri təqdim edərkən insana dünya həyatını yaşama tərzini öyrədir, yaxşı və pisdən birini seçməklə baş-başa buraxır<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. <b>İlk müsəlmanlar bunlar olmuşdur:</b> Məhəmməd peyğəmbərin həyat yoldaşı Xədicə binti Xüveylid, əmisi oğlu <a href="/wiki/%C6%8Fli" title="Əli">Əli ibn Əbu Talib</a> və yaxın dostu Əbu Bəkr ibn Əbu Qühafə. </p><p>Xüsusən <a href="/wiki/%C6%8Fbu_C%C9%99hl" title="Əbu Cəhl">Əbu Cəhl</a> ləqəbli Əmr ibn Hişam, peyğəmbərin <b>öz əmisi</b> olan <a href="/wiki/%C6%8Fbu_L%C9%99h%C9%99b" title="Əbu Ləhəb">Əbu Ləhəb</a> ləqəbli Əbdülüzza ibn Əbdülmüttəlib kimi Məkkənin nüfuzlu şəxsləri İslama böyük kin və nifrət bəsləyərək yeni dini boğmağa çalışmışlar. </p><p>Quranın insanlığa təqdim etdiyi ilahi çağrışın surə və ayələrindəki təməl həqiqətlərdən biri "tarix hadisəsi"dir. Bu hadisələr Quranda dəyişik şəkillər alır və böyük bir davamlılıq içərisində gəzər və insan qruplarının irəliləyişi parelellik göstərir. Bütün bunlarda insanın dəyişkənliyi və aldığı müxtəlif rəftarlar gözün qabağına gətirilir. Bu tərəfləri ilə tarixi hadisələr Quranın əhəmiyyətli hissəsini düzəldir. Quranın istənilən surəsində mütləq bir tarixi hadisə izah edilir. Tarixi hadisələr isə, müxtəlif düşüncə axınları və rejimləri üçün təcrübə tarlası və onların güclərini sübut etdikləri, zəifliklərini göstərdikləri bir meydandır. </p><p>Quranın bu tarix anlayışı, əsas etibarilə, insan təbiətinin dərinləşmənin başa düşülməsi üçün qurulmuşdur. Bu baxımından Quranda təqdim edilən tarix görünüşü həyatın həqiqətləri ilə uyğun haldadır. Yəni Quranın tarix anlayışı, insanın tarixdəki fərdi və ictimai xüsusiyyətinin üzərinə qurulmuşdur. </p><p>Eyni şəkildə <a href="/wiki/Quran" title="Quran">Quran</a>, insanlığın qədim dövlərinə aid çoxlu hadisələrdən söhbət gedir və geniş məlumat verir. Beləliklə <a href="/wiki/Quran" title="Quran">Quran</a>, bir tərəfdən insana tarixi öyrədir və bir tərəfdəndə hadisələrdən ibrət alınmasını saxlayır. Quranda zikredilən tarixi hadisələri səbəb və nəticələri ilə birlikdə başa düşmək və onlara hökm edən "İlahi Sünnəti" kəşfetmək insandan istənilən ən əhəmiyyətli xüsus olmaqdadır. </p><p>Ona görə də bu səbəblərdəndir ki, Qurani-Kərim, İslamın və onun tarixinin təməl qaynağıdır; üzərində geniş olaraq durmaq, onun məzmununu yaxşı bilmək həm insanlıq tarixini həm də İslam tarixini asanlıqla başa düşməyinizi təmin edəcəkdir. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Hədislərdə_tarix"><span id="H.C9.99disl.C9.99rd.C9.99_tarix"></span>Hədislərdə tarix</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=5" title="Hədislərdə tarix bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=5" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Hədislərdə tarix"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>İslamın ilk təmsilçilərinin tarix elminin inkşafı üçün göstərdikləri səy nəticəsində bu elmin müsəlmanlar arasında ən yaxşı şəkildə bilməyə kömək etdi. İlk müsəlmanlar, həyatın hər tərəfi ilə bağlı məsələlərdə tarix azuqəsini toplamağa çalışdılar; o dövrün dövlət adamları və tanınmış insanları haqqında məlumat əldə etdilər. Rəvayətlərin və onlara dayanan hadisələrin mütləq görən şahidlərinə istinad etməsini istədilər. Tarix elminə qərbdə və şərqdə çox əhəmiyyət verirdilər. Nəticədə tarix elmi, ilk müsəlmanların köməyi ilə, həqiqətlərin qaynağı olduğu kimi, bu yeni tarix metodu da müsəlmanların tarixi hadisələri araşdırma və öyrətmə metodu oldu. </p><p>Beləliklə müsəlmanlar, Hz. Peyğəmbər dövründən etibarən tarixə əhəmiyyət verdilər. Tarix elmi zamanla inkişaf etdi və uyğunlaşdı. Hz. Peyğəmbərin sözlərini, fellərini və haqqında bildiklərini əshab ayrı-ayrı səhifələrdə tədvin etdilər, bilib topladıqlarını öyrətdilər. Nəticədə İslam elmlərinin tədvin, təsnif və tərtibi hadisəsi başladı. Müsəlmanlar çox sağlam təməllər üzərində dinlərin əsaslarını aşkar etdilər. İslamın pozulmadan və dəyişmədən bu günə qədər gəlməsinə nail oldular. Aralarında çıxan fikir ayrılığlarını Kitab və Sünnət işığında həll etdilər. Dini vəsiqələr ən sağlam vəsiqələr olduğundan, gərək din gərəksə İslamın ilk illərində meydana gələn hadisələr, İslamın və Müsəlman xalqının ilk günləri bu dini-tarixi vəsiqələr üzərində tərəfsiz olmağı ilə ortaya qoyulmağa çalışıldı. </p><p>Bir tərəfdən səhabələr Hz. Peyğəmbərdən eşitdikləri və bildikləri hədisləri səhifələr və ya kitabcıqlar tədvin etdilər. Mustafa Əl-Uzma, açığca hədis tədvinində olduğları bilinən səhabələrin sayının ən az 50 olduğunu bildirirkən, <a href="/wiki/B%C9%99lazuri" title="Bəlazuri">Bəlazuriyə</a> çatan bir xəbərə görə isə səhabələr içərisində oxuyan-yazanların ancaq 17 adam olduğu deyilir. Hammamın rəvayət etdiyi Əbu Hüreyrə səhifəsi, Ənəs ibn Malik səhifəsi də belədir. Sad ibn Ubadə, <a href="/wiki/Cabir_ibn_Abdullah" class="mw-redirect" title="Cabir ibn Abdullah">Cabir ibn Abdullah</a> da hədis səhifəsinə sahibdirlər. Ancaq, Hz. Peyğəmbərin sağlığında hədis tədvin edən Amr ibn Hazm Əl-Ənsari, Ənəs ibn Malik, Abdullah ibn Amr ibn As kimi səhabələr hədisləri bölümlərə ayırmadılar. Hz. Peyğəmbərin danışdığı zamana və illərə görə təsnif etmədilər. </p><p>İslam tarixçiliyinin təşəkkülündə, Siyər, Məğazi, Təbaqat və Təracim növündən İslam tarixi qaynaqlarının da hədis tədvinin payı çox böyükdür. Eyni şəkildə ravilərin və xəbərlərə əsas təşkil edən rəvayətlərin "Kutubu-Sittə" və digər əhəmiyyətli hədis kitablarının köməyi böyük oldu. Hədis rəvayətləri mətn və sənət tərəfindən araşdırılmasına, ravilərin vəziyyətini izah etməyə əhəmiyyət vermələri ilk İslam tarixi verilənlərinin, Siyər və Məğazi kitablarının sağlam və inanılan təməllərə dayanmasına kömək oldu<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İslam_tarixçiliyinin_qaynaqları"><span id=".C4.B0slam_tarix.C3.A7iliyinin_qaynaqlar.C4.B1"></span>İslam tarixçiliyinin qaynaqları</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=6" title="İslam tarixçiliyinin qaynaqları bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=6" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İslam tarixçiliyinin qaynaqları"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>İslamın, Quranın açıqlaması mövzusunda "Sünnət" bu şəkildə zəbt edildi. Hədis məlumatlarının inanılacaq rəvayətlərlə araşdırılan Sünnət, Quranı da təvatür yolu ilə bilməyimizi başa saldı, yəni rəvayətçilik kitabullahın təməllərindən biri oldu. Hədis kitabları, İslam tarixinin qaynaqları arasında, Qurandan sonra, 2-ci sıra da yer aldı. </p><p>Tarixi qaynaqlar, hansı növdən olursa olsun, şifahi və ya yazılı bəzi maddələrdən hazırlanır. Tarixə aid məlumatları verən bu maddələrə tarixin qaynağı deyilir. Tarixlə, yeni mövzuların və insanların çoxlu yaşayış şəkilləri və davranışlarımıza görə yaşadığımız zamanla qalan müşahidələrimizə dayanan az bir bölümü kənarında, Ümumiyyətlə başqalarının bildirdiklərinə dayanır. Yenədə keçmişdəki hadisələri yazılı və şifahi olaraq öyrənirik. Başqa bir sözlə, başlanğıcdan bu tərəfə yazılı olaraq deyilən xəbərlər, kitabələr, şəcərələr, təqvimlər və hal tərcümələri, səyahətnamələr tarixin yazılı qaynağını; özünün və ya başqalarının başından keçənləri mənzum və ya mənsur hekayələr tərzində nəqledənlərin rəvayətləri, tanınmış şəxslərin ağızdan-ağıza keçən qissələri, dastanları, lətifələr və fıkraları da şifahi tarix qaynaqlarını əmələ gətirir. </p><p>Tarixi tədqiq etməyin ən əhəmiyyətli tərəflərindən birisi bu yazılı və şifahi qaynaqların ən yaxşı şəkildə dəyərləndirilməsidir, ilk əvvəl qaynaq seçimi, sonra fikir bildirmək və dəyərləndirmə, daha sonra da əldə edilən bilikləri qarşlılaşdırılması və doğruluğlarının araşdırılması lazımdır. Ancaq belə bir metod təqib edildiyi təqdirdə tarixin qaynaqları, xurafələrdən və tarix elmi də xurafəçiliydən və təhrifçiliydən qurtula biləcəyi kimi, tarixçilikdə obyektivlik təməl ilki də qurulmuş olacaqdır. </p><p>Tarix çalışmalarının çoxlu səbəblərə tərəf olduğunu daha əvvəl bildirmişdik; araşdırmaq marağı və bilmə istəyi ilə tarix çalışması edildiyi kimi, hər millətin və dövlətin siyasi, idari və əsgər tarixini, maddə və məna sahəsində göstərdiyi iləriləyişlər ya da hər hansı bir millətin milli tarixini, ictimai, iqtisadi və mədəniyyət dəyərlərini əsil tərəfləri ilə ortaya qoymaq və yeni yerlərə tanışdırmaq vəzifəsi ilə də tarix yazılır. Bununla birlikdə, imperalist və ya ideolojik əməllərlə, siyasi nüfuz və idari hakimiyyət vəzifəsiylə ya da saxta tarixçilik etmək üçün tarix yazanlar da vardır. Bu vəziyyətdə, yazılış vəzifə və ya ölkəsinə bağlı olaraq tarixin materialı dəyişiklik göstərir. </p><p>Lakin tarixi araşdıran, həqiqətdə, incələmə və araşdırmasını, öz politik və milli eyilimlərinin, ideolojik yarqılarının kənarında saxlayan, tarixçilik adına tarix yazan bir insandır. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Siyər_və_Məğazi"><span id="Siy.C9.99r_v.C9.99_M.C9.99.C4.9Fazi"></span>Siyər və Məğazi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=7" title="Siyər və Məğazi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=7" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Siyər və Məğazi"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>İslam dünyasında tarix yazıçılığının inkişafında Rəsuli-Əkrəmin həyatını ələ alan siyər və məğazi çalışmalarının istisnai bir yeri vardır. Bunlar arasında Said b. Sad b. Ubadə əl-Həzrəci, Səhl b. Əbu Həsmə əl-Ənsari, Said b. Müsəyyəb, Ubeydullah b. Kab əl-Ənsari və Şabi kimi yazılı səhifələrdəki xəbərləri daha sonrakı qaynaqlarda yer alan adamlar tapılmaqdadır. Bu vəziyyətdə başda bibisi Hz. Aişə olmaq üzərə bəzi səhabələrdən aldığı hədisləri rəvayət edən Ürvə b. Zübeyr ilə çoxlu qaynaqlardan topladığı hədis və xəbərləri bir yerə gətirən İbn Şihab əz-Zühri, zamanımıza fərqli qaynaqlar içərisində çatan İslam tarixçiliyinin ilk nümunələri olan bu mətinləri, üslubunun sağlamlığı yanında uzaq bir şəkildə qələmə almaq surəti ilə siyər ve məğazi yazıçılığını yeni bir səhifəyə intiqal etdirmişlərdi. Musa b. Uqbənin Kitabul-Məğazisi günümüze bütünlüklə intiqal etməmiş olmaqla birlikdə xəbərləri bəzi qaynaqlardan toplanmaq sürəti ilə, Mamer b. Raşidin əl-Məğazin-nəbəviyyəsi, Əbdürrəzzaq əs-Sənaninin əl-Muṣənnəfi içərisinde zamanımıza çatmış və müstəqil olaraq da çıxmışdır. Zührinin üçüncü tələbəsi İbn İshaqın Siyəri tarix yazıçılığında böyük izlər buraxmışdır. İbn Sad, başında siyər mövzusunun yer aldığı Kitabuṭ-Ṭəbəqatı ilə bu sahənin ana qaynaqlarının tamamlandığı bilinməkdədir<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>İbn Sad 160 (777) ilində Bəsrədə doğuldu. Babası və ya dədəsi Hz. Abbas ailəsinin âzatlısı olduğu üçün Mövla Bəni Haşim deyə və ya <a href="/wiki/Qurey%C5%9F" title="Qureyş">Qureyşi</a> nisbəsiylə tanınırdı. Bəzi qaynaqlarda Qüreyşin Bəni Zöhrə qoluna mənsubiyyətindən ötrü Zöhri də deyilməkdə, ancaq belə bir nisbətin ümumiyyətlə, ailəsinin Beni Haşimin mövlası olduğunun bilinməsindən sonra zikredilmesi doğruluğunu şüpheye salmışdı. </p><p>İbn Sadın ən məşhur əsəri Kitabuṭ-Ṭabaqatil-kəbiridir. Qaynaqlarda əṭ-Ṭabəqatul-kəbir adı ilə da başa düşülən əsərin ilk nəşri bu adla Ərəb və İslam dünyasında geniş bir şəkildə istifadə edilən İhsan Abbas nəşri isə əṭ-Ṭabaqatul-kubra adı ilə düzəlmişdir. İbn Sadın, tabaqat kitablarının birincisi və zamanımıza intikal edənlərin ən köhnəsi olan bu əsəri, əsas itibariyle siyər-məğazi və tabakat ana bölümlərindən meydana gəlməktədir. </p><p>Mövzusu doğrudan doğruya Rəsul-i Əkrəmi başa salmaq olan və onun bəzi tərəfindən ələ alan elm qolları hədis, siyər və məğazi, şəmail və dəlail olaraq sıralanır. Bunlardan Hz. Peyğəmbərin bəşər tərəfini məsələ eliyən, yaşayışını və şəxsi həyatını başa salan elm mövzusuna şəmail adı verilmişdir. Muhaddis Tirmizî (ö. 279/892) ilk dəfə şəmail termini bu mənada istifadə edərək Kitabüş-Şəmail adlı əsərini yazmış, bir çox alim bu kitabın şərhlərini etmək surəti ilə mövzusunda ətrafında geniş bir ədəbiyyatının yaranmasını və başqa əsərlərin yazılmasını kömək etmişdilər. Əvvəllər vacib bir mərkəz olan Mədinənin hədis və siyərə, Misirin ənsab və əyyama, Şamın Əməvi tarixinə təmayülü olduğu, Yəmənin bölgə tarixi yanında İsrailiyat rəvayətlərinə ağırlıq verdiyi, digər vacib iki mərkəzdən Kufənin Əməvilərə qarşı rəvayətləri və anlayışı əvvələ çıxardığı, Bəsrə alimlərinin Mədinə və Yəməndəki inkişafdan təsirlənən muhəddislərin anlayışına daha yaxın tapıldığı və Əməvilərə qarşı daha mülayim rəftar edildiyi qəbul edilməkdədir. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ümumi_və_Xüsusi_tarixlər"><span id=".C3.9Cmumi_v.C9.99_X.C3.BCsusi_tarixl.C9.99r"></span>Ümumi və Xüsusi tarixlər</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=8" title="Ümumi və Xüsusi tarixlər bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=8" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Ümumi və Xüsusi tarixlər"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>İbnün-Nedim, tarix sahəsində əsər verən yaxud ravi sifəti ilə katkılarda tapılan pek çox müəllif adı çəkməkdədir. Bunlardan ən məşhur olanlarıyla əsərləri günümüzə çatan tarixçilərdən bəziləri bunlardır: Əməvi dövrü tarixçisi olaraq bilinen Avanə b. Hakəm, ikisi də zamanımıza intiqal etməyən əsərlərindən biri olan Kitabüt-Tarîxinde dörd xəlifə dövründə və Əbdülməlik b. Mərvan dövrünün sonuna qədər Əməvi tarixini yazmışdır. Digər əsəri Sirətu Müaviyə və Bəni Üməyyə, İslam dünyasında bir xəlifə və xanədana dair qələmə alınmış ilk kitab olması baxımından vacibdir. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Əbu_Mihnəf"><span id=".C6.8Fbu_Mihn.C9.99f"></span>Əbu Mihnəf</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=9" title="Əbu Mihnəf bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=9" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Əbu Mihnəf"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Kufədə doğuldu. Həyatı haqqında məlumat yoxdur. Böyük babası Mihnef b. Süleym sahabi olub Hz. Peyğəmbərdən hədis rəvayət etmiş və Sıffînde Hz. Əlinin tərəfində döyüşmüşdür. Əbu Mihnəf Lut b. Yəhya da Əməvi tarixçisi deyə məşhurdur. Kufədə yaşadığı başa düşülən Əbu Mihnəfin <a href="/wiki/Hz._%C6%8Fli" class="mw-redirect" title="Hz. Əli">Hz. Əli</a> və Əhl-i beyt tərəftarı olduğu, riddə döyüşləri, Suriya ve İraqın fəthi, Cəməl, Sıffîn savaşları və Xaricilər başda olmaq üzrə otuz üç risalə və ya kitab yazdığı qeyd edilir. Bu əsərlərdən Maḳtelü’l-Ḥüseyn ile Aḫbârü’l-Ümeviyyîn günümüze qədər gəlib çatmışdır. Hulefâ-yi Râşidîn dönemi tarixçisi olaraq büyük şöhrətə çatan Seyf b. Ömərin Kitâbü’r-Riddə vəl-futuḥ ilə Kitabül-Cəməl və mesîru ʿAişe ve ʿƏlî adlı kitablarında qəbiləsi Temîm eksenli, çox ayrıntılı və zəngin rəvayətlər tapılmaqdadır. Əsərin son zamanlarda əskik bir nüsxəsi tapılmış və Taberînin tarixindəki rəvayətlərlə qarşılaşdırılaraq bərabərcə göstərilmişdir. </p><p>Hz. Əli tərəfdarlarından olan Nasr b. Müzahimin əsərlərindən sadəcə Kitâbü Ṣıffîn şerḥu qazati emiril-müʾminîn bu günə çatmışdır. Üslûbu daha çok şeir, lətifə və xitabələrdən yer aldığı qissə yazarlarınınkine bənzəyən Nasr’ın digər əsərləri Hücr b. Adî’nin öldürülmesi, Cemel Vak‘ası, Nehrevân Savaşı ve Kerbelâ’da Hz. Hüseyin’in şəhid edilmesi kimi mövzularla bağlıdır. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="İbn_Quteybə"><span id=".C4.B0bn_Quteyb.C9.99"></span>İbn Quteybə</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=10" title="İbn Quteybə bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=10" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İbn Quteybə"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Doğulduğu yer və tarixi haqqında fərqli rəvayətlər tapılmaqdadır. Bəzi qaynaqlarda 213 (828) ilində Kufədə (İbnü’n-Nedîm, s. 115), bəzilərəndə isə yenə eyni tarixdə Bağdatda (Hatîb, X, 170) dünyaya gəldiyi qeyd olunmaqdadır. Bu qaynaqların ən köhnəsi olan İbnü’n-Nedîm’in verdiyi məlumat diqqət alınaraq Kufədə doğulduğu deyilə bilər. İbn Quteybe, babasının adına nisbətlə Kutebi, atasının Mervli olması səbəbiylə Mervi nisbələriylə də xatırlanır. Ailəsinin Mərvdən İraqa köç edip Kufəyə yerləşdiyi başa düşülməkdədir. Bundan qaynaqlanaraq Fars, hatta Türk əsilli olabiləcəyi də gözönünə sürülmüşdür. Öz ifadəsində, atalarının Müsəlmanlığı qəbul etməsindən sonra babası ve atasının Ərəbləşmiş olduğu başa düşülməkdədir.ʿUyûnü’l-aḫbâr adlı əsərində atasından vaxtaşırı nakillerde bulunması onun mədəniyyətli bir aile ətrafında yetiştiğini göstərməktədir. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Uyunul-Əxbar"><span id="Uyunul-.C6.8Fxbar"></span>Uyunul-Əxbar</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=11" title="Uyunul-Əxbar bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=11" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Uyunul-Əxbar"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>İbn Kuteybe’nin mədəniyyət zənginliyini ortaya qoyan kitap bir müqəddimə və on bölümdən ibarətdir. Müəllif əsərdə dövlət adamlarında tapılması lazım olan özəllikləri müharibə, seyyidlik, elm, zühd, dostluq və qadın kimi çok növlü mövzuları incələyərək köhnə Ərəb mədəniyyətinin bir özetini edər. Brockelmann, əsərin ilk dört bölümünü (Kitâbü’s-Sulṭân [1900], Kitâbü’l-Ḥarb [1903], Kitâbü’s-Süʿdüd [1906], Kitâbü’ṭ-Ṭabâʾiʿ [1908]) Weimar ve Strasburg’da nəşr etmişdir. Əsərin tamamını Ahmed Zekî el-Adevî yayımlamış (Kahire 1343–1348/1925–1930; I–IV, 1963), elmi neşrini ise Yûsuf Ali Tavîl gerçəkləşdirmişdir (I–IV, Beyrut 1986). ʿUyûnü’l-aḫbâr’ın "el-Arab ve’l-Furûse" bölümü Min Kitâb ʿUyûni’l-aḫbâr: el-ʿArab ve’l-Furûse adıyla yayımlanmıştır (Dımaşk 1977). Josef Horovitz, ʿUyûnü’l-aḫbâr’ı İngilizce’ye çevirmiştir (IC, IV [1930], s. 171–198, 331–362, 487–530; V [1931], s. 1–27, 194–224). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Coğrafiya_kitabları"><span id="Co.C4.9Frafiya_kitablar.C4.B1"></span>Coğrafiya kitabları</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=12" title="Coğrafiya kitabları bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=12" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Coğrafiya kitabları"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>İslamdan əvvəl <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99b" class="mw-redirect" title="Ərəb">Ərəblar</a> <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99bistan" class="mw-redirect" title="Ərəbistan">Ərəbistan</a>, qonşu bölgə və ölkələr hakkında bəzi məlumatlara sahib idi. Göyüzünə və ulduzlara dair günlük gözləntilərinə dayanan təcrübələri vardı. Səfərlərdə, təqvim düzənləmələrində və hava durumu təxminlərdə bu məlumatlardan faydalanırdılar. İslam coğrafiyaçılarının təməlləri II. (VIII.) əsrdə <a href="/wiki/Abbasil%C9%99r" title="Abbasilər">Abbasilər</a> zamanında <a href="/wiki/Yunan" class="mw-redirect" title="Yunan">Yunan</a>, <a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İran</a> ve <a href="/wiki/Hind" class="mw-redirect" title="Hind">Hind</a> astronomi-coğrafya çalışmalarının köməyi ilə atılmıştı. IX–X. Yüzilliklərdə formalaşan müsəlman coğrafiyaçıları tarix baxımından böyük önəm daşıyan əsərlər yazmışdır. <a href="/wiki/Ba%C4%9Fdad" title="Bağdad">Bağdad</a>’ta Xəlifə <a href="/wiki/M%C9%99mun" title="Məmun">Məmunun</a> himayəsində çalışan müsəlman astronomi bilginleri ve riyaziyyatçılar "es-Sûretü’l-Me’mûniyye" adını verdikləri bir dünya xəritəsi düzəltmişdi. Bunun yanında Muhammed b. Mûsâ el-Hârizmî tərəfindən düzəldilən dünya xəritəsi də günümüzə çatmamışdır. İbn Serâbiyûn (Sührâb) 902–945 illəri arasında Kitâbü ʿAcâʾibi’l-eḳālîmi’s-sebʿa’yı qələmə almış, Ya‘kūb b. İshak el-Kindî kimi filosoflar fiziki coğrafiyanın inkişafına kömək olmuştur. Kindî’ye bu mövzuda bir çox risalə atfedilmiş, şagirdi İbnü’t-Tayyib es-Serahsî de coğrafiyaya dair əsərlər yazmışdır. IX. yüzilin ortalarında İraqda önəmli coğrafiyaçılar yetişmiştir. Bilinən dünyayı ilk tarif edən coğrafiyaçı olması dolayısıyla özünə "İslâm coğrafyasının babası" ünvanı verilən İbn Hurdâzbih Kitâbü’l-Mesâlik ve’l-memâlik’i qələmə almış, Kitâbü’t-Tebaṣṣur bi’t-ticâre adlı əsərləriylə Câhiz dönəmin digər coğrafiyaçılarıdır. III. (X.) yüzilin ilk yarısında Xorasanda yetişən , Ṣuverü’l-eḳālîm adıyla bilinən coğrafiya kitabının müəllifi Ebû Zeyd el-Belhî’nin öncülük ettiği, sadəcə İslam ölkələrinin coğrafiyasını incələyən bir anlayış ortaya çıxmışdır. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="İbn_Hurdazbih"><span id=".C4.B0bn_Hurdazbih"></span>İbn Hurdazbih</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=13" title="İbn Hurdazbih bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=13" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İbn Hurdazbih"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Əsərləri dövrümüzə çatan İslam coğrafiyaçılarının ən vacib ilk təmsilcisidir. Büyük babası Abbasilərin ilk dönəmində İslamiyyəti qəbul edən bir Mecûsî’dir; atası isə Xəlifə Me’mûn zamanında (813–833) Təbərisdan valisi idi. Ehtimal olunur ki, <a href="/wiki/Xorasan" class="mw-redirect" title="Xorasan">Xorasanda</a> doğmuş olan İbn Hurdâzbih Bağdatdq büyüdü və təhsil aldı ; ayrıca İshak el-Mevsılî’den musiqi dərsləri aldı. Əvvəl <a href="/wiki/Cibal" title="Cibal">Cibal</a> əyalətinin posta ve istixbarat müdirlüyünə daha sonra eyni təşkilatın Bağdat ve Sâmerrâ’daki başkanlığına gətirildi. Ancaq bu vəzifələrə nə zaman təyin edildiyi və nə qədər işlədiyi məlum deyil. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kitabul-Məsalik_vəl-Məmalik"><span id="Kitabul-M.C9.99salik_v.C9.99l-M.C9.99malik"></span>Kitabul-Məsalik vəl-Məmalik</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=14" title="Kitabul-Məsalik vəl-Məmalik bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=14" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Kitabul-Məsalik vəl-Məmalik"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>İbn Hurdâzbih’in özünə İslam coğrafiyaçılarının atası ünvanını qazandıran ən önəmli çalışmasıdır. Əsərin girişində müəllif, Batlamyus’un kitabını (Geographia) xarici bir dildən (ehtimal olaraq Süryânîce veya Grekçe) Ərəbcə tərcümə etdiyini deyir; ancaq bu tərcümə günümüzə çatmamışdır. Kitâbü’l-Mesâlik coğrafiya yazıcılığında, <a href="/wiki/%C4%B0raq" title="İraq">İraq</a> bölgəsinin xilafət mərkəzi olması əsasına göre düzəldilən və İraq ekolü kitapları adıyla bilinən əsərlərinin ilkidir. Verilən bilgilərin böyük qismi qara və dəniz yollarına hasredilmiş, bu yolların dört yönə gelişməsi izlənərək Hindistan ve Çin gibi ölkələr tanıdılmışdır. İbn Hurdâzbih’in qaynaq olaraq <a href="/wiki/Sasani" class="mw-redirect" title="Sasani">Sasani</a> dönəmindən qalma qeydləri istifadə etdiyi bilinir. Posta ve xəbərləşmə müdirlüyü yapmasından dolayı hərhalda bu kimi qeydlərə çatmaqda çətinlik çəkməyib; ayrıca bəzi səyyahların özəl notlarına baxabildiyindən əsərinin güvənilir qaynaqların işığında qələmı almıştır. Bütünlüklə İran təsirində qaldığı görülən İbn Hurdâzbih əsərində istifadə etdiyi metodologiyasında, məlumatların təsnifində və nəhayət coğrafi terminlərin istifadə edilməsində daima Fars mədəniyyətinin izlərini göstərməkdədir. </p><p>Köhnə İranlılar dünyanı, İranşəhər mərkəzdə olmaqla "kişver" adı verilən və hər birində fərqli ölkələr olan yeddi hakimiyyət bölgəsinə ayırmışlardır. İbn Hurdâzbih də əsərində bölgə təriflərinə, onlar kimi "dil-i Îranşehr" (İran’ın kalbi) dediyi Sevâd’la (Irak) başlamaqdadır. Müəllif kitabı 232 (846–47) illərində yazmış, daha sonra özətləyərək 272’den (885) əvvəl təkrar qələmə almışdır. Ḥudûdü’l-ʿâlem’in yazarı ve Muhammed b. Ahmed el-Ceyhânî kimi coğrafiyaçılar başda olmaqla bir çox alim tərəfindən qaynaq olaraq istifadə edilən əsərin günümüzə çatan forması, Fransızca tərcümədə ilk dəfə Kudâme b. Ca‘fer’in Kitâbü’l-Ḫarâc’ının bir bölümü ile birlikdə Bibliotheca geographorum arabicorum serisinin VI. cildi olarak Michael Jan de Goeje (Leiden 1889, 1967) və daha sonra Muhammed Mahzûm tərəfindən (Beyrut 1988) nəşr edilmiş, Fuat Sezgin de Goeje nəşrini əsas alaraq tıpkıbasımını yapmışdır (bk. bibl.); Hüseyin Karaçanlu isə kitabı Fars dilinə tərcümə etmişdir (Tahran 1370). 2. Kitâbü’l-Lehv ve’l-melâhî. İslamdan əvvək Fars şeiri və musiqisi tarixi haqqıda önəmli bir risalə olup İranda və digər bir çox yerdə istifadə olunan ud, tanbur, ney, zurna vb. çalğılar, musiqi terminləri və makamlarla (çehâr perde) musiqiyə dair digər mövzulara ihtiva etməkdədir. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Əbu_Zeyd_əl-Bəlhi"><span id=".C6.8Fbu_Zeyd_.C9.99l-B.C9.99lhi"></span>Əbu Zeyd əl-Bəlhi</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=15" title="Əbu Zeyd əl-Bəlhi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=15" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Əbu Zeyd əl-Bəlhi"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>236 (850) tarixində Xorasanın <a href="/wiki/B%C9%99lx" class="mw-disambig" title="Bəlx">Bəlx</a> şəhəri yaxınlığındakı Şâmistiyân kəndində doğuldu. İlk təhsilini atasından aldı. Daha gənclik illərində uzun səyahətlər etməyi, xüsusən də İraqa gedib oranın məlumatlılarından dərs oxumağı planlayırdı. Nitekim katıldığı bir həcc kafilesiyle İraqa getdi. Burada səkkiz il qaldı. Çoxlu adətləri dolaşıp tanıdığı bilginlərdən dərslər aldı. Bu zamanın ən kayda değer olayı onun İslam filosofu Kindinin tələbəsi olmasıdır. Bu tanınmış filosofun yanında fəlsəfi disiplinləri yüksək səviyyədə öyrəndi. Bu arada din elmləri və tibb mövzularda araştırmalarda tapıldı. Fikri arayışları özünün bir aralıq astrologiyaya yöneltsə də təbiət elmləri və riyaziyyatla irəlilədikcə astronomiyanın keçərliliyinə olan inancını itirdi. Eyni zamanda bir ədəbi şəxsiyyət olaraq da məşhur oldu. Nitekim İbnü’n-Nedîm özünü filosof olaraq dəyərləndirməsinə baxmayaraq ədəbiyyatçılar qrupu içində zikreder (el-Fihrist, s. 153). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Şuvarul-əkalim"><span id=".C5.9Euvarul-.C9.99kalim"></span>Şuvarul-əkalim</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=16" title="Şuvarul-əkalim bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=16" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Şuvarul-əkalim"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Taḳvîmü’l-büldân adı ilə də bilinir. Bu əsərə aid tək yazma nüsxənin <a href="/wiki/N%C9%99c%C9%99f" title="Nəcəf">Nəcəfdə</a> (Mektebetü’l-hakîm elâmme, nr. 632) tapıldığı kəşf olunmuşdur (Resâʾilü Ebi’l-Ḥasan el-ʿÂmirî…, s. 165). Kitabın adı Belhî’ye aid əsərlərin siyahısında keçməməkdədir. Ancaq Makdisî’nin Ahsenü’t-tekasîm fî marifeti’l-ekalîm’i kimi klassiklərdəki qeydlərin bir sıra müasir araştırmalar baxımından da bu əsərin Belhî’ye aidiyyəti mövzusunda şübhə yoxdur. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tabaqat_və_Təracim"><span id="Tabaqat_v.C9.99_T.C9.99racim"></span>Tabaqat və Təracim</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=17" title="Tabaqat və Təracim bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=17" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Tabaqat və Təracim"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>İslam tarixində bioqrafiya yazımının xüsusilə Hz. Peyğəmbərin, səhabə, tabiun və sonrakı nəsillərin, hədisləri nəql edən ravi həyatını kəşf etmək istəyi ilə orijinal bir növ olaraq ortaya çıxdığı qəbul edilməkdədir. İbn Sad Kitabu't-Ṭabaḳāti'l-Kəbirin (ET-Tabakətü'lKübra) bioqrafiya sahəsindəki işlərin ilk nümunəsidir. Rəsuli-Əkrəmin hədislərini nəql edən ravi həyatına dair III. (IX.) Əsrdən etibarən "ricâlü'l-hədis" kitabları müəllif edilməyə başlanmışdır. Zamanla çoxlu sahələrdə məşhur olmuş adamlarla əlaqədar çox sayda bioqrafiya kitabı müəllif edilmişdir. III. (IX.) Əsrin ortalarından etibarən şairlərə aid bioqrafiya əsərləri yazılmışdır. İbn Kuteybə eş-Şi'r vəs-şu'arâ' adlı əsərində başlanğıcdan III. (IX.) Əsrin ortalarına qədər gələn şairlərin bioqrafiyasını yazmış və şeirlərindən nümunələr vermişdir. Bunun yanında Cahiz Kitâbü'l-Buḫalâ'sında simiclik ilə məşhur kəslərdən, əl-Bursa vəl-'urcân vəl-'umyân vəl-Hula adlı kitabında üzrlü və xəstəlikli olan məşhur simalardan bəhs edir. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Cahiz">Cahiz</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=18" title="Cahiz bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=18" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Cahiz"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>150–160 (767–777) vilayətlər arasında Basra şəhərində anadan olub. Onun ilk tərcümeyi-halına görə, onun tərcümeyi-halları, babası Mahbüb, qara çoban, bir nənə idi. Buna görə, o cəsur bir Ərəb-Negro hibrid olmalıdır. Şahzizin ləqəbi işi onun gözü gözlü gözlərindən görə ona verildi. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kitabul-Buhala">Kitabul-Buhala</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=19" title="Kitabul-Buhala bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=19" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Kitabul-Buhala"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>kitabını təhlil edərək, bu, cəmiyyətdə satirik bir sinifdir və xüsusilə də <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99bl%C9%99r" title="Ərəblər">ərəblər</a> digər xalqları satiriz edirlər. Cemiyet'in hayatını inceleyen ve ayrıca değerli bir kaynak olan bir değerli kaynağ olan, ilk önce G. von Vloten tarafından yayınlanan ve daha sonra farklı insanlar tarafından yayımlanan bir eserdir. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ədəbi_əsərlər"><span id=".C6.8Fd.C9.99bi_.C9.99s.C9.99rl.C9.99r"></span>Ədəbi əsərlər</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=20" title="Ədəbi əsərlər bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=20" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Ədəbi əsərlər"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bu baxımdan tarixi əhəmiyyətli olan bir qaynaq ədəbiyyat tarixinin yazıldığı tarixdir. Cahizmekin əl-Beyan və bölt-tebyîni bölgənin və tarixin qeydlərini ehtiva edir. Cahizkin et-Tâc fî aylââiyəl-mülûk adlı əsərində sməvilər və Abbasîde əyləncə və musiqi ilə əlaqədar gömrük və tətbiqlər haqqında üçüncü fəsil çox dəyərlidir. Ebü.-Ferec əl-İsfahânî əl-Eġānîekinin, içməvi dövrü və Abbaslı ilk müsəlman musiqiçiləri və bəstəkarlar, musiqiləri və kompozisiyalarını yaşadılar. Klassik dövrə —ədəbiyyatının dörd əsas mənbəyindən biri hesab olunan Müberred və əl-Kamilin ən məşhur işi, dövrün tarixi ilə əlaqədar əhəmiyyətli məlumatları ehtiva edir. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mübərrəd"><span id="M.C3.BCb.C9.99rr.C9.99d"></span>Mübərrəd</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=21" title="Mübərrəd bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=21" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Mübərrəd"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>O, Zilhicce 210 (826 mart) Basrada doğulub. Yemendən . Zd qəbiləsi Kvartet yuxarı Hicazda yerləşir. Atası <a href="/wiki/B%C9%99sr%C9%99" title="Bəsrə">Bəsrədə</a> bir məmur idi. Müqəddəs Nümayəndəliyində olan Mübərrəd em ləqəbin, xbû Osman əl-Məzinî'nin inbû'la cursorlarını ürəklərinə vermək üçün sərin sərin cavabların verilməsi səbəbiylə mozinî verən Sən müberridsin'n şəklindəki sözü ancaq bu sözü çəkə bilməz, özünü çəkə və məktəbi mənsubları xəyanət etmək üçün iy şəklində çevrilir. Bu mövzuda digər rəvayətlər də var. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Əl-Kamil_fil-Ədəb"><span id=".C6.8Fl-Kamil_fil-.C6.8Fd.C9.99b"></span>Əl-Kamil fil-Ədəb</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=22" title="Əl-Kamil fil-Ədəb bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=22" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Əl-Kamil fil-Ədəb"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>(verb-lasi və l-literary-naḥv ve't-taurif). Müberred'in ən məşhur əsəri olub Cahizin əl-Bəyan vət-tebyîn'i, İbn Kuteybe'nin Ədəbül-kâtib'i və Əbu Əli əl-Kālî'nin əl-Emâlî'siyle birlikdə klassik ərəb ədəbiyyatının dörd əsas işi təşkil edir. İslam mədəniyyətində inkişaf edən şəhər həyatının bir təzahürü olaraq ictimai əlaqələrdə zəriflik şəklindəki ədəb telakkisinin ən üst səviyyədə ifadəsi Cahizin əsərlərində görüldüyü kimi, Ərəb dilinin bütün incəliklərinə bələd olma formasındakı ədəb telakkisinin əks olunması da onun şagirdləri olan İbn Kuteybə ilə Müberred'in əsərlərində görülür. Cahiz kimi oxucunun marağını canlı tutmaq üçün ciddi mövzuların arasına əyləndirici hekayə, xəbər və şeirləri ustalıqla yerləşdirdiyi, zaman zaman dil və ədəbiyyat mövzularından ayrılaraq fiqh, təfsir və kəlam məsələlərinə daldığı görülür. Hâricîler'in maraqlı şeir, xütbə, söz və xəbərlərinə dair verdiyi möhkəm məlumatlar əsərdə geniş yer işğal edər (III, 1077–1360). Osman Rəşər (Oskar Rescher) tərcümə və tərcümə Alman dili. Həmin bölmə Əl-Kamil-Bababi -avavik adından çıxarılıb. Əbu Qa'fər-nehhas və Əhfəş əs-sağ enr'in işi haqqında eleştirilerinin olduğu kaydedilir. Ali b. Hamza el-Basrî əl-Qamil, lugat, şeir və 109 tarixli istehlakçının tarixi tənqidi ilə bağlı etdiyi tənqidləri yönəldir, lakin bəziləri uğursuz göründilər. Müaviyə-Nehrevânî, müəllifi və əsərini yüksək qiymətləndirdiyinə baxmayaraq, Kamilin xəbər və hekayələrinin əksəriyyəti müharibə olmadığı və bu səbəbdən seçilmiş ad üçün uyğun olmadığını söylədi. Əl-Kamil haqqında şərhlər, şeirlərin izahı, ümumiləşdirilməsi, yenidən təşkili və imitasiya şəklində bir çox işlər aparılmışdır. Bu iş ilk olaraq Wilhelm Wright tərəfindən nəşr olundu və sonradan çox sayda nəşrdə dərc edildi. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Səyahətnamələr"><span id="S.C9.99yah.C9.99tnam.C9.99l.C9.99r"></span>Səyahətnamələr</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=23" title="Səyahətnamələr bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=23" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Səyahətnamələr"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>İslam tarixində səyahət yazma tarixində bir yerə sahibdir. Ərəb ədəbiyyatında daha çox "rihle", Fars ədəbiyyatında "sefernâme" adı verilən Səyahətnamə İslamın ilk dövrlərindən etibarən qələmə alınmağa başlanmışdır. Günümüzə bəzi hissələri intiqal edən ilk Səyahətnamə tabiinlər Mekhûl b. Əbu Müslim (d. 112/730). Süleyman ət-tacir 237 (851–52)-ci ildə <a href="/wiki/%C3%87in_Xalq_Respublikas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Çin Xalq Respublikası">Çin</a>, <a href="/wiki/Hindistan" title="Hindistan">Hindistan</a> və Malayziya seyahatiyle əlaqədar Aḫbâru'ṣ-sin vəl-Hind adlı bir əsər qələmə almış, Əbu Zeyd əs-Sîrâfî buna bir zeyil yazmışdır. Əhməd b. Hənbəlin Seyahatnamesinde (rihle) oğlu Abdullah əz-Zevâ'id'inde uzun bir bölüm ayırmışdır. Əbu Xatim ər-Razi də bir Səyahətnamə qələmə almış, oğlu İbn Əbu Hatim atasının əsərinə əl-Çerhi vət-ta'dîl'inde iki bölüm ayırmışdır. Abbasi Xəlifəsi Müqtədir-Billâh 309'da (921) İdil Bolqar Xanlığına İbn Fadlan başçılığında bir heyət göndərmiş, İbn Fadlan bu səfəri izah edən bir Səyahətnamə (Risalətin İbn fadla) qələmə almışdır. Seyahatnamesinde gördüyü ölkələr, xalqlar və qəbilələr haqqında etnoqrafik və antropoloji məlumatlar vermişdir. Müəllifin şəxsi Müşahidələrini dayanması səbəbiylə əsər o dövrün siyasi və mədəni tarixi üçün zəngin və orijinal bir qaynaq sayılır. Dövlət rəhbərliyinin əsas prinsipləri, dövlət başkanından tapılması lazım olan xüsusiyyətləri, dövlət rəhbərliyində diqqət edilməsi istənən xüsuslar vb.ni mövzu alan Siyasətnamə növündəki əsərlər dövlətlərin tarixinə işıq tutan əhəmiyyətli qaynaqlardır. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="İbn_Fadlan"><span id=".C4.B0bn_Fadlan"></span>İbn Fadlan</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=24" title="İbn Fadlan bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=24" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İbn Fadlan"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Onun həyatı barədə kifayət qədər məlumat yoxdur. Özü, Abbasidin Misirdə olan Tolunoğulları'nın Məhəmməd b. O, Süleymanın hökmdar qul olduğunu bildirir. İslamı qəbul edən müsəlman və Abbasid Xəlifə-Billah, xalqı İslamı öyrədirən insanlar və məscidlər və qala İdil (Etil) Bolqarıstan hökmdarı Xan Xan gönderilen heyette bulunmuş ve heyet başkanı olmadığı halde halifenin özünə görə 4000 dinarrı vəzifəsi və hədiyyələri verildi və hökmdarı şəxsən vermiş və lazımi şərhlər vermişdi. İbn Fədlanın heyətdə ən bilikli və qabiliyyətli bir şəxs olduğu aydın olur. Əslində, onun vəzifələri arasında digər komitə üzvlərinin dini üzvləri ona müraciət etdilər və xalifənin ona tapşırıqları və idarəçilərin və müəllimlərin Bolqarıstan ərazisinə göndərilməsinə nəzarət edildiyi öyrənildi. Yüksək dini və ədəbi mədəniyyətə və gözəl bir üsluba sahib bir adamdır. İslamı yaymaq üçün mənəvi, dini, dürüst, pak və arzusu ilə dolu bir adamdır. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İslam_tarixçiliyinin_dünəni_və_bu_günü"><span id=".C4.B0slam_tarix.C3.A7iliyinin_d.C3.BCn.C9.99ni_v.C9.99_bu_g.C3.BCn.C3.BC"></span>İslam tarixçiliyinin dünəni və bu günü</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=25" title="İslam tarixçiliyinin dünəni və bu günü bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=25" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İslam tarixçiliyinin dünəni və bu günü"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Yaranmasından etibarən keçirdiyi mərhələləri öz olaraq təqdim etdiyimiz İslam tarixi, ümumi insanlıq tarixi içərisində əhəmiyyətli bir yer tutar və onun ən böyük qollarından birini təşkil edir. Çünki ümumi tarixin min beş yüz illik hissəsində müsəlmanların idarəsinin və İslam mədəniyyətinin damğası vardır; İslam, bu müddətdə insanlığa əhəmiyyətli yeniliklər gətirdi. Ayrıca, Quran və Hədis, ümumi və xüsusi tarix kimi həm ilahi, həm də bəşəri qaynaqlı İslam tarixi, insanlığın keçmişi, maddi və mənəvi təkamülü, dini və əxlaqi quruluşu ilə ictimai və iqtisadi vəziyyəti mövzularında səmimi və etibarlı məlumatlar verir. Bu baxımdan bəzi İslam tarixi kitabları, hər nə qədər təhlil, müqayisə və tənqidi məhrum olsalar da, Qurana, hədislərə, hadisələri görənlərə və onlara sənədlə olaraq rəvayət edənlərə dayanan yazılı və şifahi Vesikalı, rabitəli və etibarlı əsərlərdir. Ən əhəmiyyətli istiqamətlərindən bir başqasıda, rəvayətləri və hadisələri olduğu kimi tarix araştıcısının hər hansı bir əlavə və ya çıxarma etməsinə icazə vermədən əsl vəziyyətiylə bizə qədər ulaştırmasıdır. İslam tarixi, başdan günümüzə qədər, bir-birindən dəyərlidir bədəninə on minlərlə kitab gətirildi. Hər dövrdə İslam tarixi yenidən yazılmışdır. Bu vəziyyət bizə yenidən danışmaqla eyni ola bilər. Ancaq İslam Tarixin hər bir dövründə yeni nəsillər tərəfindən yenidən qiymətləndirilir. Bu baxımdan, yeni araşdırmalar və tədqiqatlar həyata keçirilir və hadisələr müxtəlif anlarda yeni anlayış və metodlarla müayinə edilir. Bu inkişaf və inkişaf tarixi (İslam) İnkişafın mərhələlərini və inkişaf tarixini ümumi və buruq şəkildə görmək imkanı əldə etmək üçün ümumi masa və düzgünlüyünün düzgünlüyünü təhrif etməyən, lakin qeyri-dəqiqliklə qiymətləndirmək lazımdır. Bunun üçün ilk növbədə ardıcıl tarix metodu və ardıcıl tarix metoduna sahib olmaq lazımdır. Bundan əlavə, tarixin bilikləri təhlil, tənqid və müqayisə prinsiplərinə uyğun tərtib və toplanmalıdır. XVII İslam dünyası. əsr, tarixi və elmi yetkinlik ayağıdır elmi və texnoloji qurumlarla uyğunlaşa bilməyən təşkilatlar və təşkilatlar yenilemezler bir çöküntü (inhitat) dövrünə girişi, sivilizasiya yolunda lazım olan irəliləməyi edə bilmərəm ', fikıl və Hind irəliləməyə ayaq .uyduramayışı, elmi həqiqətlərə sebepsiz yere sırt çevirişi, tenkid ve tahlile dayalı bilimsel eserler vücuda getiremeyi Batının ilmen, fikren ve fiilen dünyada egemenliği ele geçirmesine ve Müslüman Toplumu güdümüne almasına, onlara yönelik hücuma uğrayaraq, varlığına səbəb oldu. İslam ölkələrinin mədəniyyət, ideya və siyasətlə bağlı suverenliyini təmin etdiyini təmin etdi. Əslində, İslam aləmində, xüsusən də son dövrlərdə yaşanmış tarixi faktlar İslam mənbələri tərəfindən araşdırılmamış və görməmişdir; rici əldə edildi. Bu günün tarixçəsi mövzu və üsul baxımından yeni təməllərə əsaslanır klassik tarixşünaslıqdan ayrıldığı bilinir. Bundan əlavə, bəzi tarixi hadisələrin təkrarlanması hadisələrin anlayışı, davamlı impuls, xəbərdarlıq və rəhbərlik hadisələri, bəzi hökmdarların və həyat hekayələri və ya əfsanələrin komandirlərinin bilikləri ilə deyil. Bu səbəblədir ki tarixçi, yalnız klassik tarixi sənədləri və rəsmi vestkalan də gil, hər cür vesikayı Xatirələr dəftərləri, muharrerât, sicil, Salnamə və sənət əsərlərinə gələnə qədər hər növ yazılı və şifahi sənədləri istifadə etməli, müasir məlumatlar və metodlar qiymətləndirilməlidir. Ayrıca, tarixçi, tarixindən sözettiyi cəmiyyətin fiziki və ruhi quruluşunu, tarixi və coğrafi vəziyyətini, siyasi gücünü və təsir edən, ictimai və iqtisadi sistemini, tarım, ticarət, elm və mədəniyyət vəziyyətlərını açıkca ələ almalıdır. Cəmiyyətin ictimai quruluş sı və buna istiqamət verən faktorlar İslam Tarihcisiriin üzərində dayanacaqğı bir başqa mövzudur. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Rəşidi_xəlifələrinin_seçilmə_üsulları"><span id="R.C9.99.C5.9Fidi_x.C9.99lif.C9.99l.C9.99rinin_se.C3.A7ilm.C9.99_.C3.BCsullar.C4.B1"></span>Rəşidi xəlifələrinin seçilmə üsulları</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=26" title="Rəşidi xəlifələrinin seçilmə üsulları bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=26" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Rəşidi xəlifələrinin seçilmə üsulları"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Hz. Məhəmmədin vəfatından sonra baş verən "Dörd <a href="/wiki/X%C9%99lif%C9%99" title="Xəlifə">Xəlifə</a> Dövrü", İslam dininin <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99b" class="mw-redirect" title="Ərəb">Ərəb</a> yarımadasının sərhədlərini aşaraq genişləndiyi dövrdür. Parlaq qələbələrin əldə edildiyi və müsəlmanların əmin-amanlıq və rifah içində bir həyat davam etdirdikləri bu dövr, Peyğəmbərimizin müjdə verdiyi Qızıl Əsrin keçmişdəki gözəl bir nümunəsidir. </p><p>Bu dövrdə İslam Dövlətinin sərhədləri qərbdə Trablusgarp, şərqdə və şimalda Qafqaza qədər genişləndirilmiş; Beləliklə, Ərəb yarımadası xaricinə daşan İslam, Asiya və Afrikadakı müxtəlif millətlərlə mənimsənilib. Qurulacaq olan yeni İslam dövlətlərinin siyasi və hüquqi əsasları da bu dövrdə atılmışdır. Sıra ilə xəlifə olan Əbu Bəkr, Ömər, Osman və Həzrəti Əli, <a href="/wiki/Pey%C4%9F%C9%99mb%C9%99r" title="Peyğəmbər">Peyğəmbərimizin</a> yolunu tutmuş, <a href="/wiki/Quran" title="Quran">Quran</a> əxlaqının hakim olduğu ədalətli nizamı daha geniş bir coğrafiyaya yayaraq davam etdirmişlər. Bu səbəblə Dörd Xəlifə Dövrü, "Doğru Yolda Gedən Yetkin Xəlifələr Dövrü" mənasına gələn "Cildi Rəşidin Dövrü" adlandırılır. Xəlifələr seçki ilə başa gətirildikləri üçün həmin dövr Respublika Dövrü kimi də xarakterizə oluna. </p><p>Həzrət Peyğəmbərdən (s.a.s) sonra gələn ilk dörd xəlifənin xilafət müddətləri, Səadət Asrının ikinci dövrünü təşkil edir. İslam hüquqşünaslarının böyük əksəriyyəti bu dövrdəki tətbiqlərə, alınan qərarlara böyük əhəmiyyət verir və bunları Islam hüququnun mənbələri arasında görürlər. Çünki onların əməlləri Həzrət Peyğəmbərə zaman etibarilə ən yaxın olmaq, onun təhsilindən keçmiş olmaq, vəhy daxilinə şahidi olmaq, sünnəti yaxından tanımaq kimi fərqləndirici xüsusiyyətlər səbəbindən əhəmiyyət daşıyır, başqalarının fikir və düşüncələrinə görə üstünlük kəsb edirlər. Haqqında aşkar bəyanlar olmayan məsələlərdə Raşid Xəlifələrin tətbiq etmələri olduqca qiymətlidir. Bunun səbəbi isə, onların, həm veliyyü olaraq möminlərin özlərinə itaət etməklə borclu olmaları; Həm də İslamın özünü ən yaxşı dərk etmiş olmalarıdır. Bununla bağlı veriləcək nümunələr çoxdur. Məsələ, Əbu Bəkrin zəkat verməyənlərlə bağlı olaraq aldığı qərarlar, Ömərin İraq torpaqları ilə bağlı fikirləri və bunları ətrafındakılarla də dəlilləri ilə birlikdə açıqlayıb qəbul etdirməsi, Həzrət Əlinin, Xaricilərlə müharibə ilə bağlı mövqeləri öz mövqelərində olduqca əhəmiyyətlidirlər. </p><p>Çünki bütün bunlarla ilk dəfə qarşılaşırdı və bunların Isla-ması bir həll etmələri lazım idi. Yenə Həzrət Peyğəmbərin vəfatından (s.a.s) dərhal sonra onun yerinə keçəcək dövlət başçısını müəyyənləşdirmək məsələsi ortaya çıxdı. <a href="/wiki/%C6%8Fbu_B%C9%99kir" class="mw-redirect" title="Əbu Bəkir">Əbu Bəkir</a> sonra gələn digər üç xəlifə də fərqli şəkillərdə təsdiq olunub. Onlar ilə bağlı vəziyyətlər Islam hüququnda dövlət başçısının başa keçid yollarının fərqli ola biləcəyi fikrini müəyyən etdi. Bu məsələdə qəti və açıq bir hökmün bulunmayış-ı, bu təbii nəticə doğurmuşdur. Bu isə İslamın, hər əsrdə hər bir cəmiyyət üçün tətbiq oluna olmasının sübutları sırasındadır. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Əbu_Bəkrin_Xəlifə_Seçilməsi:"><span id=".C6.8Fbu_B.C9.99krin_X.C9.99lif.C9.99_Se.C3.A7ilm.C9.99si:"></span>Əbu Bəkrin Xəlifə Seçilməsi:</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=27" title="Əbu Bəkrin Xəlifə Seçilməsi: bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=27" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Əbu Bəkrin Xəlifə Seçilməsi:"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Əbu Bəkrin səhabələr arasındakı yeri son dərəcə yüksəkdi. Səhabələrin özləri də aralarında ən fəzilətli insanın Əbu Bəkr olduğunu müxtəlif vasitələrlə ifadə etmişlər. İbn Ömər, Həzrəti Peyğəmbər (s.a.s) zamanında Əbu Bəkri bütün sahabilərdən üstün gördüklərini ifadə edir (Buxari, Fedailu Ashabi, 4). Bunda da onun Peyğəmbərə olan yaxınlığı, İslam üçün etmiş olduğu fədakarlıqlar və üstün məziyyətləri rol oynamışdır. </p><p>Əbu Bəkrin üstünlüyünü ortaya qoyan bir çox hədis təsbit etmək mümkündür. Əshabi-kəhf Qalmayım, Peyğəmbərin Əbu Bəkr qarşı işarə edilən davranışı və onun haqqındakı sözlərini onun xəlifə olması lazım olduğuna dair ən azından- bir işarə kimi qəbul etmişdilər. Bunda da hər baxımdan əlbəttə ki, haqlı idilər. Çünki Peyğəmbərin xəlifəsi olmaq üçün lazım olan hər cür keyfiyyətlər, ilk növbədə onda toplaşırdı. <a href="/wiki/M%C3%BCs%C9%99lman" title="Müsəlman">Müsəlmanlar</a> üçün ondan daha xeyirli bir xəlifə namizədi olmazdı. Rasülullah belə buyurmuşdu; "Siz bu əmirlik (prezident) məqamında insanların ən yaxşılarını, əmir olmamışdan əvvəl əmr olmağı o qədər də pis görən və onu arzu etməyən adamlar taparsınız" Əbu Bəkir də xəlifə olduqdan sonra: "Əmirliyi heç vaxt düşünmədiyini, Allahdan onu istəmədiyini mənbələrinin birində hazır olanlara açıq söyləmişdir. Rasulullahın vəfatından dərhal sonra Ensar, Saideoğulları Sakifesi deyilən yerdə toplanmış və Sa b. Ubade xəlifə seçmək istəmişdilər. Ancaq bu məsələdə onlar arasında da fikir ayrılığı var idi. Bu barədə mübahisələrin davam etdiyi zaman Ömər və Əbu Namaza yanaşı gəlmiş olan Əbu Bəkir söz alaraq, Qur "anda Ənsar qədər muhacirün-dən da təriflə bəhs edildiyini ifadə etdi. Ancaq bu işdə Ərəblərin həmin başqalarına itaət etməyəcəklərini danışıb və bu səbəblə Əbu Namaza ilə Ömər birinə bəy edilməsini istədi, ikisi də bu təklifi rədd etdilər və bu işə Əbu Bəkrin seçilməsi lazım olduğunu bildirdilər. Başda Bəşir b. Sa, Əbu Namaza və Ömər olmaq üzrə hazır olanların hamısı ona bəy etdilər. O anda bəy etməyən Sa b. Ubade və hazır olmayan Həzrət Əli ilə digər bəzi Haşimilər sonralar bir-bir bəy etdilər. Beləliklə, Əbu Bəkr fasilələrlə üç dəfə minbərə çıxıb hər gün bu vəzifəni qəbul etmədiyini bildirdi və yerinə başqa birini seçmələrini müsəlmanlardan istədisə də, onlar özünün şəxsində israr etdilər. Beləliklə, Əbu Bəkrin xilafəti dəqiqləşmiş oldu. (Ibn Sa Asare, III, 178 və b; Ibni daha, Beyrut,1400/1980; 220 və b; Ibn Kuteybə həmin I, 7–20; </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Osmanın_xəlifə_seçilməsi."><span id="Osman.C4.B1n_x.C9.99lif.C9.99_se.C3.A7ilm.C9.99si."></span>Osmanın xəlifə seçilməsi.</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=28" title="Osmanın xəlifə seçilməsi. bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=28" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Osmanın xəlifə seçilməsi."><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Osmanın seçki özündən əvvəlki iki xəlifənin də seçkilərindən fərqli bir şəkildə olmuşdur. Ömərin sui-qəsd nəticəsində xəsarət almasından sonra, ətrafındakılar ondan yerinə bir xəlifə namizədi göstərməsini istədilər. O da: "Əgər istihlaf etməyəcək olsam, məndən daha xeyirli olan (Rasulullah) də istihlafı tərk etmişdi. Edəcək olsam, məndən xeyirli olan (Əbu Bəkir) də istihlaf etmişdi" deyə cavablandırıb. Bundan sonra: Bu işə, Rasulullahın özlərindən razı olaraq ayrıldığı bu altı nəfərdən daha layiq kim tapa" bilmirəm deyərək onların adlarını beləcə sadalamışdır: Əli, Osman, Zübeyr, Talha, Sa b. Əbi Vakkas, Əbdürrəhman b. Avf (r. Anhum.) </p><p>Bu altı nəfərdən öz aralarından xəlifə seçmələri üçün onlara üç günlük bir müddət tanıyıb. Həmçinin danışıqlarına iştirak etmək, ancaq səs verməmək şərtilə, köməkçin yaşlarını; Həzrət Həsəni, Abdullah b. Abbası və öz oğlu Abdullahı da aralarına almalarını istədi. Rəsulullahın vəfatından dərhal sonra Ensar, Səideoğulları Səkifəsi deyilən yerdə toplanmış və Sa b. Ubadə xəlifə seçmək istəmişdilər. Ancaq bu məsələdə onlar arasında da fikir ayrılığı var idi. Bu barədə mübahisələrin davam etdiyi zaman Ömər və Əbu Namaza yanaşı gəlmiş olan Əbu Bəkir söz alaraq, Quranda Ensar qədər muhaciründən da təriflə bəhs edildiyini ifadə etdi. Ancaq bu işdə ərəblərin həmin başqalarına itaət etməyəcəklərini danışıb və bu səbəblə Əbu Namaza ilə Ömər birinə bəy edilməsini istədi, ikisi də bu təklifi rədd etdilər və bu işə Əbu Bəkrin seçilməsi lazım olduğunu bildirdilər. Başda Bəşir b. Sa, Əbu Namaza və Ömər olmaq üzrə hazır olanların hamısı ona bəy etdilər. O anda bəy etməyən Sa b. Ubade və hazır olmayan Həzrət Əli ilə digər bəzi Haşimilər sonralar bir-bir bəy etdilər. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ömərin_Xəlifə_Seçilməsi:"><span id=".C3.96m.C9.99rin_X.C9.99lif.C9.99_Se.C3.A7ilm.C9.99si:"></span>Ömərin Xəlifə Seçilməsi:</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=29" title="Ömərin Xəlifə Seçilməsi: bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=29" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Ömərin Xəlifə Seçilməsi:"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Əbu Bəkirin vəfatı ilə nəticələnən xəstəliyi zamanı müsəlmanlar özündən sonrakı xəlifə namizədini müəyyən etmək istəmişdilər. Əbu Bəkir, işi Ensar və Mühacirlərin irəli gələnləri ilə məsləhət etmiş, onların, qatılığından çəkinməklə yanaşı Ömər başqasını bu məqama layiq görmədiklərini anlamışdı. Özü də eyni fikri bölüşürdü. Osmanlı İmperiya çağırtdırıb bu məsələ yazı ilə sənədləşdirmək istəyib. Bəzi mənbələrdə kiçik namizədinin addım qoymadan huşunu itirdiyi və Osmanın müsəlmanların münaqişəni qarşısını almaq məqsədilə Ömərin adını yazdığı bildirilir. Yuxusu keçdikdən sonra yazdığını oxusun Osmandan istəyən Əbu Bəkr, Ömərin adının oxumasından məmnun olmuş və bu hərəkətini tərifləmişdir. Əbu Bəkr, Ömər istihlaf etmədən əvvəl də müsəlmanlara, özləri üçün bir xəlifə namizədi təyin etməsini istəyib istəmədiklərini soruşduqda, onlar bu məsələdə vəziyyəti ən yaxşı özünün istifadə edəcəyini bildirərək ondan namizəd müəyyən etməsini istəmişdilər. Əbu Bəkir də onlara Ömər tövsiyə etmiş idi. </p><p>Əbu Bəkir, bu tövsiyəsini yan ilə də təsdiqlədikdən sonra, xalqın toplanmasını əmr etdi və onlara bu sözləri dedi: </p><p>Sizin " başınıza keçəcək, sizə namaz qıldıracaq, düşməninizlə döyüşəcək birinin varlığı labüddür. Arzu etsəniz, yığılır, arzuladığımızı seçir, başınıza gətirərsiniz. Tanış fikrimi sizin üçün açıqlayıram. Allaha and olsun ki, sizin haqqınızda xeyirdən başqa bir şey istəmirəm". </p><p>Xalq özünə bir namizəd müəyyən etməsini istədi. Bundan sonra Əbu Bəkir, yazmış olduğu məktubu onlara göndərib, orada adı yazılı olan adama bəy edib etməyəcəklərini soruşdu. Onlar da məktubda adı yazılı olanın Ömər olduğunu bildirdiklərini açıqlayaraq bəy aparıblar. Bundan sonra İslam Dövlətinin digər bölgələri də vali və ya nümayəndələri vasitəsilə bəy aparıblar. </p><p>Dövlət idarəsindəki təcrübələri Əbu Bəkir bu işi Ömər başqasının uğur ilə aparmayacağını anlamışdı. İrəli gələn müsəlmanlar da eyni qənaəti bölüşürdülər. Bununla yanaşı onun fikirlərindən istifadə etməyi də etinasızlıq etmək istəmədilər. Amma hər şeyə baxmayaraq Əbu Bəkrin namizəd göstərməsi onlar üçün bağlayıcı deyildi. Səhabə bəy edib etmir azad idilər. </p><p>İslam hüquqşünasları bu hadisədən, vəzifəsi sona çatan, ya da vəfat etmək üzrə olan dövlət başçısının, müsəlmanlara ondan sonrakı namizədi göstərəcəyi nəticəni çıxarmışlar </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Həzrət_Əlinin_(ə.s)_Xəlifə_Seçilməsi:"><span id="H.C9.99zr.C9.99t_.C6.8Flinin_.28.C9.99.s.29_X.C9.99lif.C9.99_Se.C3.A7ilm.C9.99si:"></span>Həzrət Əlinin (ə.s) Xəlifə Seçilməsi:</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=30" title="Həzrət Əlinin (ə.s) Xəlifə Seçilməsi: bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=30" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Həzrət Əlinin (ə.s) Xəlifə Seçilməsi:"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%C6%8Fli#Xəlifə_seçilməsi" title="Əli">Həzrət Əli</a> (ə.s) 656–661-ci illər arasında, İslam tarixinin ən çaxnaşmalı dövründə xəlifə olmuşur. Bu dövr həmçinin İlk Fitnə ilə də üst-üstə düşmüşdü. </p><p>Osmanın öldürülməsi o demək idi ki, üsyançılar yeni xəlifə seçməlidirlər. Bu, çox çətinliklərlə üzləşdi, belə ki, üsyançılar bir neçə qrupdan ibarət idilər: Mühacirlər, Ənsar, Misirlilər, Kufəlilər və Bəsrəlilər. Xəlifəlik üçün 3 namizəd var idi: <a href="/wiki/%C6%8Fli#Xəlifə_seçilməsi" title="Əli">Əli</a>, Təlhə və Zübeyr. Üsyançılar ilk Əlinin yanına gəldilər və təklif etdilər ki, xəlifə olmağı qəbul etsin. Muhəmmədin səhabələrindən bəziləri bu təklifi qəbul etmək üçün <a href="/wiki/%C6%8Fli#Xəlifə_seçilməsi" title="Əli">Əlini</a> razı salmağa çalışdılar. [81][82][83] Lakin o təklifi qəbul etmədi və 1-ci şəxs olmaq əvəzinə məsləhətçi ola biləcəyini bildirdi. </p><p>Təlhə, Zübeyr və digər səhabələr də xəlifəlik təkliflərinə mənfi cavab verdilər. Beləliklə, üsyançılar Mədinə əhalisinə xəbərdarlıq etdilər ki, 1 gün ərzində xəlifə seçsinlər, əks təqdirdə ciddi təbbirlər görəcəklər. Bu çıxılmaz vəziyyəti yoluna qoymaq üçün müsəlmanlar 18 iyun 656-cı il tarixdə xəlifə seçmək üçün Peyğəmbər məscidində toplandılar. <a href="/wiki/%C6%8Fli#Xəlifə_seçilməsi" title="Əli">Əli</a> əvvəlcə təklifi sadəcə olaraq ona görə qəbul etmədi ki, onun ən güclü tərəfdarları üsyançılar idi. Ancaq Mədinə əhalisi ilə birlikdə Muhəmmədin bəzi səhabələri də təkid etdikdən sonra sonunda razılaşdı. Əbu Mixnəfin rəvayətinə görə, <a href="/wiki/%C6%8Fli#Xəlifə_seçilməsi" title="Əli">Əliyə</a> ilk beyət edən məşhur səhabə Təlhə idi. Lakin digər rəvayətlər əksini iddia edir ki, onlar beyət etməyə məcbur edildilər. Həmçinin, bir müddət sonra Təlhə və Zübeyr könülsüz olaraq beyət etdiklərini iddia etdilər. Buna baxmayaraq, <a href="/wiki/%C6%8Fli#Xəlifə_seçilməsi" title="Əli">Əli</a> onların iddialarını rədd etdi və israrl bildirdi ki, onlar könüllü şəkildə onu xəlifə kimi tanıyıblar. (yaxud, onlar könüllü çəkildə beyət ediblər). Vilfred Meydlanq hesab edir ki, güc insanları beyətə məcbur etməmiş və onlar məsciddə hər kəsin gözü qarşısında beyət etmişdilər. </p><p>Mədinə əhalisinin böyük əksəriyyəti və üsyançıların çox hissəsi beyət etsələr də, bəzi mühüm şəxslər yaxud qəbilələr beyət etmədilər. Əməvilər, Osmanın qohumları ya Levanta (məşriqə) qaçdılar, ya da evlərində oturdular. Daha sonra isə <a href="/wiki/%C6%8Fli#Xəlifə_seçilməsi" title="Əli">Əlinin</a> xilafətinin qanuniliyinə etiraz etdilər. Səd ibn Əbi Vəqqas orada yox idi, Abdullah İbn Ömər isə beyət etməkdən çəkindi. Lakin hər ikisi ona qarşı çıxmayacaqlarına dair <a href="/wiki/%C6%8Fli#Xəlifə_seçilməsi" title="Əli">Əlini</a> inandırdılar. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="İslam_yayılması"><span id=".C4.B0slam_yay.C4.B1lmas.C4.B1"></span>İslam yayılması</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=31" title="İslam yayılması bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=31" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İslam yayılması"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:IslamSymbolAllahComp.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/IslamSymbolAllahComp.PNG/250px-IslamSymbolAllahComp.PNG" decoding="async" width="220" height="230" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f5/IslamSymbolAllahComp.PNG 1.5x" data-file-width="266" data-file-height="278" /></a><figcaption>Ərəbcə "Allah" kəlməsinin yazılışı</figcaption></figure> <p>VII əsrin əvvəllərində gedən ərəb fəthləri nəticəsində <a href="/wiki/Xilaf%C9%99t" title="Xilafət">xilafətin</a> tərkibinə erkən feodal münasibətlərinə keçmiş ölkələr daxil oldu. Fateh ərəblər bu münasibətlərin təsiri altına düşdüklərinə görə İslam ideologiyasında dəyişiklik meydana gəldi. Yeni feodal quruluşu öz əksini sünnədə tapdı, bu da İslamın inkişafında yeni mərhələ açdı. Sünnə IX sərdə kodeks halına salınandan sonra İslamın mühüm kitablarından biri oldu. Feodal xilafətində mürəkkəb sosial və siyasi vəziyyəti əks etdirən sünnə praktiki olaraq böyük əhəmiyyətə malik oldu. </p><p>Kəndli, yoxsul və <a href="/wiki/B%C9%99d%C9%99vil%C9%99r" title="Bədəvilər">bədəvilərin</a> anti-feodal hərəkatları öz ideoloji ifadəsinin müxtəlif müsəlman təriqətlərinin nəzəriyyələrində tapmışdır. İslamda VII əsrin ortalarında ictimai bərabərsizlik uğrunda amansız mübarizə aparan birinci təriqət xaricilər idi. </p><p>İslamın VII–VIII əslərdə xilafətdə yayılması <a href="/wiki/Xristianl%C4%B1q" title="Xristianlıq">xristianlıq</a>, <a href="/wiki/%C4%B0udaizm" title="İudaizm">iudaizm</a>, <a href="/wiki/Z%C9%99rd%C3%BC%C5%9Ftl%C3%BCk" class="mw-redirect" title="Zərdüştlük">zərdüştlük</a> və əsasən <a href="/wiki/Manilik" class="mw-redirect" title="Manilik">maniliyin</a> müqaviməti ilə rastlaşdı. Xeyli kobud antropomorfizmin və ibtidai determinizmin (təqdir haqqında nəzəriyyə halında) tərəfdarları olan erkən İslamın vaizləri və ilk çağlarda İslam həqiqətlərinin heç bir əsaslandırmaya ehtiyacı olmadığını hesab edənlər başqa dinlərin tərəfdarları ilə toqquşmalarda aciz qalırdılar. Feodal ideologiyası olan İslamın müdafiəsi üçün yaranan toqquşmalarda, VII əsrin ortalarında mötəzililər çıxış edirdilər. Qədim yunan və Ellinis <a href="/wiki/F%C9%99ls%C9%99f%C9%99" title="Fəlsəfə">fəlsəfəsi</a> və onun dialektikası ilə tanış olan, İslamda ədalətli ortodokslarla mübarizə aparan mötəzililər müsəlman ilahiyyətinin – kəlamın əsasını yaratdılar. Kəlamın banisi <a href="/wiki/M%C3%B6t%C9%99zil%C9%99" class="mw-redirect" title="Mötəzilə">mötəzilə</a>, ortodokslarla güzəştin tərəfdarı, sonralar onları tərəfinə keçmiş və onlara güclü təsir etmiş Əşəri (873–935) hesab olunur. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="İslamda_parçalanma,_təriqətlər"><span id=".C4.B0slamda_par.C3.A7alanma.2C_t.C9.99riq.C9.99tl.C9.99r"></span>İslamda parçalanma, təriqətlər</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=32" title="İslamda parçalanma, təriqətlər bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=32" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İslamda parçalanma, təriqətlər"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>İslam öz növbəsində bir neçə təriqətlərə bölünür. Onlardan ən böyükləri <a href="/wiki/S%C3%BCnni" class="mw-redirect" title="Sünni">sünni</a> və <a href="/wiki/%C5%9Ei%C9%99" class="mw-redirect" title="Şiə">şiə</a> təriqətləridir. </p><p>Feodal müsəlman cəmiyyətinin inkişafı feodal-hüquqşünaslığın fiqhinin hazırlanmasını tələb etdi. Sünnilərdə <a href="/wiki/Fiqh" title="Fiqh">fiqhin</a> əsasları və ya kökləri kimi, <a href="/wiki/Quran" title="Quran">Quran</a> və <a href="/wiki/S%C3%BCnn%C9%99" title="Sünnə">sünnə</a> ilə birlikdə icma və qiyas qəbul edildi. VII və IX əsrlərdə müsəlman hüququnun qaydaları işlənib hazırlandı. Sünnülər bu məsələlərdə dörd məzhəbə – <a href="/wiki/H%C9%99n%C9%99fil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Hənəfilər">hənəfilərə</a>, <a href="/wiki/Malikil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Malikilər">malikilərə</a>, <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eafi_m%C9%99zh%C9%99bi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Şafi məzhəbi (səhifə mövcud deyil)">şafilərə</a>, <a href="/wiki/H%C9%99nb%C9%99lil%C9%99r" title="Hənbəlilər">hənbəlilərə</a> bölündülər. </p><p>IX–XI əsrlərdə feodal münasibətlərinin inkişafı dövründə islamın mistik-asketik istiqaməti – <a href="/wiki/Sufilik" class="mw-redirect" title="Sufilik">sufilik</a> inkişaf etdi. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:World_Muslim_Population_Pew_Forum.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/World_Muslim_Population_Pew_Forum.png/440px-World_Muslim_Population_Pew_Forum.png" decoding="async" width="440" height="211" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/World_Muslim_Population_Pew_Forum.png/660px-World_Muslim_Population_Pew_Forum.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/World_Muslim_Population_Pew_Forum.png/880px-World_Muslim_Population_Pew_Forum.png 2x" data-file-width="1376" data-file-height="660" /></a><figcaption>Müsəlmanların yaşadıqları ölkələr</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Beynəlxalq_müsəlman_təşkilatları"><span id="Beyn.C9.99lxalq_m.C3.BCs.C9.99lman_t.C9.99.C5.9Fkilatlar.C4.B1"></span>Beynəlxalq müsəlman təşkilatları</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=33" title="Beynəlxalq müsəlman təşkilatları bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=33" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Beynəlxalq müsəlman təşkilatları"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0slam_%C6%8Fm%C9%99kda%C5%9Fl%C4%B1q_T%C9%99%C5%9Fkilat%C4%B1" title="İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı">İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_%C4%B0nki%C5%9Faf_Bank%C4%B1" title="İslam İnkişaf Bankı">İslam İnkişaf Bankı</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_X%C9%99b%C9%99rl%C9%99r_Agentliyi&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam Xəbərlər Agentliyi (səhifə mövcud deyil)">İslam Xəbərlər Agentliyi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_D%C3%B6vl%C9%99tl%C9%99ri_Radio_Verili%C5%9Fl%C9%99ri_v%C9%99_Televiziya_Xidm%C9%99ti_T%C9%99%C5%9Fkilat%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam Dövlətləri Radio Verilişləri və Televiziya Xidməti Təşkilatı (səhifə mövcud deyil)">İslam Dövlətləri Radio Verilişləri və Televiziya Xidməti Təşkilatı</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_%C4%B0qtisadi_v%C9%99_M%C9%99d%C9%99ni_M%C9%99s%C9%99l%C9%99l%C9%99r_Komissiyas%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam İqtisadi və Mədəni Məsələlər Komissiyası (səhifə mövcud deyil)">İslam İqtisadi və Mədəni Məsələlər Komissiyası</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Texniki_Pe%C5%9F%C9%99_T%C9%99hsili_v%C9%99_T%C9%99dqiqatlar_%C3%9Czr%C9%99_%C4%B0slam_M%C9%99rk%C9%99zi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Texniki Peşə Təhsili və Tədqiqatlar Üzrə İslam Mərkəzi (səhifə mövcud deyil)">Texniki Peşə Təhsili və Tədqiqatlar Üzrə İslam Mərkəzi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_Elmi-Texniki_%C4%B0nki%C5%9Faf_Fondu&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam Elmi-Texniki İnkişaf Fondu (səhifə mövcud deyil)">İslam Elmi-Texniki İnkişaf Fondu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_%C4%B0nc%C9%99s%C9%99n%C9%99ti_v%C9%99_M%C9%99d%C9%99niyy%C9%99ti_T%C9%99dqiqi_M%C9%99rk%C9%99zi&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam İncəsənəti və Mədəniyyəti Tədqiqi Mərkəzi (səhifə mövcud deyil)">İslam İncəsənəti və Mədəniyyəti Tədqiqi Mərkəzi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Q%C3%BCds_Fondu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qüds Fondu (səhifə mövcud deyil)">Qüds Fondu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_Paytaxtlar%C4%B1_T%C9%99%C5%9Fkilat%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam Paytaxtları Təşkilatı (səhifə mövcud deyil)">İslam Paytaxtları Təşkilatı</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Statistik,_%C4%B0qtisadi_v%C9%99_Sosial_T%C9%99dqiqatlar%C4%B1_M%C9%99rk%C9%99zi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Statistik, İqtisadi və Sosial Tədqiqatları Mərkəzi (səhifə mövcud deyil)">Statistik, İqtisadi və Sosial Tədqiqatları Mərkəzi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Afrikan%C4%B1n_Sahil_Zonas%C4%B1_M%C3%BCs%C9%99lman_%C3%96lk%C9%99l%C9%99ri_il%C9%99_%C4%B0slam_H%C9%99mr%C9%99ylik_Komit%C9%99si&action=edit&redlink=1" class="new" title="Afrikanın Sahil Zonası Müsəlman Ölkələri ilə İslam Həmrəylik Komitəsi (səhifə mövcud deyil)">Afrikanın Sahil Zonası Müsəlman Ölkələri ilə İslam Həmrəylik Komitəsi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_G%C9%99mi_Sahibl%C9%99ri_C%C9%99miyy%C9%99ti&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam Gəmi Sahibləri Cəmiyyəti (səhifə mövcud deyil)">İslam Gəmi Sahibləri Cəmiyyəti</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_Ticar%C9%99ti_%C4%B0nki%C5%9Faf_Etdirm%C9%99_M%C9%99rk%C9%99zi&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam Ticarəti İnkişaf Etdirmə Mərkəzi (səhifə mövcud deyil)">İslam Ticarəti İnkişaf Etdirmə Mərkəzi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_%C4%B0nki%C5%9Faf_Fondu&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam İnkişaf Fondu (səhifə mövcud deyil)">İslam İnkişaf Fondu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_%C6%8Fdal%C9%99t_M%C9%99hk%C9%99m%C9%99si&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam Ədalət Məhkəməsi (səhifə mövcud deyil)">İslam Ədalət Məhkəməsi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam_Maarif,_Elm_v%C9%99_M%C9%99d%C9%99niyy%C9%99t_T%C9%99%C5%9Fkilat%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="İslam Maarif, Elm və Mədəniyyət Təşkilatı (səhifə mövcud deyil)">İslam Maarif, Elm və Mədəniyyət Təşkilatı</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%9Cmumd%C3%BCnya_%C4%B0slam_Konqresi" title="Ümumdünya İslam Konqresi">Ümumdünya İslam Konqresi</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_D%C3%BCnyas%C4%B1_C%C9%99miyy%C9%99ti" title="İslam Dünyası Cəmiyyəti">İslam Dünyası Cəmiyyəti</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Afrika-Asiya_%C4%B0slam_T%C9%99%C5%9Fkilat%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Afrika-Asiya İslam Təşkilatı (səhifə mövcud deyil)">Afrika-Asiya İslam Təşkilatı</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Avropa_%C4%B0slam_%C5%9Euras%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Avropa İslam Şurası (səhifə mövcud deyil)">Avropa İslam Şurası</a></li> <li><a href="/wiki/Beyn%C9%99lxalq_%C4%B0slam_Banklar%C4%B1_C%C9%99miyy%C9%99ti" title="Beynəlxalq İslam Bankları Cəmiyyəti">Beynəlxalq İslam Bankları Cəmiyyəti</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=C%C9%99nub-%C5%9E%C9%99rqi_Asiya_v%C9%99_Sakit_Okean_%C3%96lk%C9%99l%C9%99ri_M%C9%99h%C9%99lli_%C4%B0slam_T%C9%99%C5%9Fkilat%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cənub-Şərqi Asiya və Sakit Okean Ölkələri Məhəlli İslam Təşkilatı (səhifə mövcud deyil)">Cənub-Şərqi Asiya və Sakit Okean Ölkələri Məhəlli İslam Təşkilatı</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Həmçinin_bax"><span id="H.C9.99m.C3.A7inin_bax"></span>Həmçinin bax</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=34" title="Həmçinin bax bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=34" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Həmçinin bax"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Qurani-K%C9%99rim" class="mw-redirect" title="Qurani-Kərim">Qurani-Kərim</a></li> <li><a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_pey%C4%9F%C9%99mb%C9%99r" class="mw-redirect" title="Məhəmməd peyğəmbər">Məhəmməd peyğəmbər</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam%C4%B1n_tarixi" title="İslamın tarixi">İslamın tarixi</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0mamlar" class="mw-redirect" title="İmamlar">İmamlar</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Ei%C9%99l%C9%99r" class="mw-redirect" title="Şiələr">Şiələr</a></li> <li><a href="/wiki/S%C3%BCnnil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Sünnilər">Sünnilər</a></li> <li><a href="/wiki/M%C9%99zh%C9%99b" title="Məzhəb">Məzhəb</a></li> <li><a href="/wiki/Vacib" title="Vacib">Vacib</a></li> <li><a href="/wiki/Haram" title="Haram">Haram</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam_iqtisadiyyat%C4%B1_tarixi" title="İslam iqtisadiyyatı tarixi">İslam iqtisadiyyatı tarixi</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ədəbiyyat_siyahısı"><span id=".C6.8Fd.C9.99biyyat_siyah.C4.B1s.C4.B1"></span>Ədəbiyyat siyahısı</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=35" title="Ədəbiyyat siyahısı bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=35" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Ədəbiyyat siyahısı"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>İslam: elmi-köməkçi biblioqrafiya /tərt. ed. M. Cəfərova; elmi red. K. Tahirov; red. G. Səfərəliyeva.- Bakı, 2017.- 680 s.</li> <li>Hamidullah, Muhammed, "Hz. Peygamberin savaşları". Trc. Salih Tuğ. İstanbul."Yağmur yayınları", 1991, 256 s</li> <li>İbn Hişam, Əbu Muhamməd Əbdülməlik, "Əs-Sirətun-Nəbəviyyə". Thq. Mustafa əs-Səqqa İbrahim, Kahire. "Mustafa el-Babi el-Halebi", 1955. II c</li> <li>Vaqidi, Muhəmməd ibn Ömer, "Kitabul-Məğazi". Thq. Marsden Jons. Trc. Musa K. Yılmaz, İstanbul. "İlkharf", 2016, III c.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://academygate.org/docs/article/pdffiles/1082.pdf">Tərlan Seyfullayev — İSLAMIN AVROPADA ELMƏ XİDMƏTİ (QƏRBLİLƏRİN DİLİNDƏN) (Azərb. dilində)// Tam mətn ss.59-81</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İstinadlar"><span id=".C4.B0stinadlar"></span>İstinadlar</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=36" title="İstinadlar bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=36" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İstinadlar"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7809508" /><table class="plainlinks metadata ambox ambox-style ambox-citation_style" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div style="width:52px"><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Broom_icon.svg/40px-Broom_icon.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Broom_icon.svg/60px-Broom_icon.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="400" /></span></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-div">Bu məqalədəki istinadlar müvafiq <a href="/wiki/Vikipediya:%C4%B0stinad_%C5%9Fablonlar%C4%B1" title="Vikipediya:İstinad şablonları">istinad şablonları</a> ilə göstərilməlidir.</div><div class="mbox-textsmall-div hide-when-compact"></div></td></tr></tbody></table> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6982878">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">"İslamın əsas ehkam tək həqiqi ilahini – Allahı tanımaqdır. Çoxallahlılıq ən ağır günah hesab olunur. Allah göylərin və yerin və onların üzərində nə varsa hamısının xaliqidir və insanlar üzərində hökm sürür. Axirətdə səbirli möminləri zövq-ləzzət, günahlıları isə cəhənnəm atəşi gözləyir." (Ziya Bünyadovun "Dinlər, təriqətlər, məzhəblər". Azərbaycan nəşriyyatı, 1997, səh. 108.)</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">(Guinness World Records 2003, pg 102) <a rel="nofollow" class="external free" href="http://muslim-canada.org/muslimstats.html">http://muslim-canada.org/muslimstats.html</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200217083619/http://muslim-canada.org/muslimstats.html">Arxivləşdirilib</a> 2020-02-17 at the <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.answering-christianity.com/yahya_ahmed/islam_fasting_growing_religion_world.htm">"Muslim Population Statistics"</a>. <small>2021-12-06 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211206182411/https://answering-christianity.com/yahya_ahmed/islam_fasting_growing_religion_world.htm">arxivləşdirilib</a></small><span class="reference-accessdate">. <small>İstifadə tarixi: <span class="nowrap">2011-01-21</span></small></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Muslim+Population+Statistics&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.answering-christianity.com%2Fyahya_ahmed%2Fislam_fasting_growing_religion_world.htm&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r8062477">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/12px-Wikisource-logo.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://muslim-canada.org/muslimstats.html">"Arxivlənmiş surət"</a>. <small>2020-02-17 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200217083619/http://muslim-canada.org/muslimstats.html">arxivləşdirilib</a></small><span class="reference-accessdate">. <small>İstifadə tarixi: <span class="nowrap">2011-01-21</span></small></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Arxivl%C9%99nmi%C5%9F+sur%C9%99t&rft_id=http%3A%2F%2Fmuslim-canada.org%2Fmuslimstats.html&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8062477" /></span> </li> <li id="cite_note-Britannica-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Britannica_5-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/295507/Islam">"Islām"</a>. <a href="/wiki/Britannika_Ensiklopediyas%C4%B1" title="Britannika Ensiklopediyası">Britannika Ensiklopediyası</a> Online. <small>2015-05-04 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150504201633/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/295507/Islam">arxivləşdirilib</a></small><span class="reference-accessdate">. <small>İstifadə tarixi: <span class="nowrap">2010-08-25</span></small></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Isl%C4%81m&rft.pub=Britannika+Ensiklopediyas%C4%B1+Online&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2FEBchecked%2Ftopic%2F295507%2FIslam&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8062477" /></span> </li> <li id="cite_note-pewform-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-pewform_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://pewforum.org/Muslim/Mapping-the-Global-Muslim-Population(6).aspx">"<span class="cs1-kern-left">"</span>Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World's Muslim Population<span class="cs1-kern-right">"</span>"</a>. Pew Research Center. <small>2018-12-26 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181226143551/http://www.pewforum.org/muslim/mapping-the-global-muslim-population(6).aspx">arxivləşdirilib</a></small><span class="reference-accessdate">. <small>İstifadə tarixi: <span class="nowrap">2011-01-22</span></small></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%22Mapping+the+Global+Muslim+Population%3A+A+Report+on+the+Size+and+Distribution+of+the+World%E2%80%99s+Muslim+Population%22.&rft.pub=Pew+Research+Center.&rft_id=http%3A%2F%2Fpewforum.org%2FMuslim%2FMapping-the-Global-Muslim-Population%286%29.aspx&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8062477" /></span> </li> <li id="cite_note-Miller_2009,_pp.8,17-7"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Miller_2009,_pp.8,17_7-0"><sup><i>1</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Miller_2009,_pp.8,17_7-1"><sup><i>2</i></sup></a></span> <span class="reference-text">Miller (2009), pp.8,17</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">See:* Esposito (2002b), p.21* Esposito (2004), pp.2,43 * Miller (2009), pp.9,19</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFİlhan_Kutluer" class="citation book"><i>İlhan Kutluer. </i>Belhi. səh. 412-414.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Belhi&rft.pages=412-414&rft.au=%C4%B0lhan+Kutluer&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8062477" /></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFDoç._Dr._Sabri_Hizmetli1991" class="citation book"><i>Doç. Dr. Sabri Hizmetli. </i>. Ankara. 1991. səh. Səh 6-36.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.pages=S%C9%99h+6-36&rft.pub=Ankara&rft.date=1991&rft.au=Do%C3%A7.+Dr.+Sabri+Hizmetli&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8062477" /></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFMustafa_Fayda" class="citation book"><i>Mustafa Fayda. </i>DİA. səh. Səh 319-324.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=D%C4%B0A&rft.pages=S%C9%99h+319-324&rft.au=Mustafa+Fayda&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3A%C4%B0slam" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8062477" /></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Mənbə"><span id="M.C9.99nb.C9.99"></span>Mənbə</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=37" title="Mənbə bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=37" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Mənbə"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Buxari, Əl-cihad fi, 3, 6;</li> <li>Əzən 38, 46, 47, 68, 70;</li> <li>Salat 80;</li> <li>Fedailu "s-Ashabı, 3, 5, 6; Səhv 9;</li> <li>Sülh 1;</li> <li>Müslim Fedailu, 10;</li> <li>Əbu Davud, Sünne,11;</li> <li>Əbu bəkr,</li> <li>Menakıb,14, 16,17;</li> <li>Nisaidən,</li> <li>Imamet, l, 7,15;</li> <li>Kudat 24;</li> <li>Ibn Matça, Ikame 142.</li> <li>Təcridi Sərih Tərcüməsi, IX, 216, 1421–2.</li> <li>Ibn Qüteybə I, 19;</li> <li>Kandehlevi, həmin, II, 614.</li> <li>Ibn Sa yenə orada, III, 199 v.d,</li> <li>Ibnü, həmin, IV,128–131;</li> <li>Şiblin Bütün Aspektləri, Həzrəti Ömər, I,117–8. Ibn Sa yenə orada,</li> <li>III, 31–2; Ibnu yenə orada, III 98; Ibn Qüteybə yenə orada, I, 47–52;</li> <li>Şibli Əsri Səadət, V, 76;</li> <li>Əshabi-kəhf Qalmayım, I; 307.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Xarici_keçidlər"><span id="Xarici_ke.C3.A7idl.C9.99r"></span>Xarici keçidlər</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&veaction=edit&section=38" title="Xarici keçidlər bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C4%B0slam&action=edit&section=38" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Xarici keçidlər"><span>vikimətni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bizimislam.com">İslam dini haqqında </a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.islam.com/">Islam (İngiliscə)</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.islam.az">Islam Azərbaycanda</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.islamicnetwork.com">Islamic Network (İngiliscə)</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cennet.ws">cennet islami directory (İngiliscə)</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gozelislam.com"><u>Gözəl İslam</u></a></li></ul>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Mənbə — "<a dir="ltr" href="https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=İslam&oldid=8009727">https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=İslam&oldid=8009727</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:Kateqoriyalar" title="Xüsusi:Kateqoriyalar">Kateqoriyalar</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Vikipediya:Az%C9%99rbaycan_dilin%C9%99_uy%C4%9Funla%C5%9Fd%C4%B1r%C4%B1lmal%C4%B1_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:Vikipediya:Azərbaycan dilinə uyğunlaşdırılmalı məqalələr">Vikipediya:Azərbaycan dilinə uyğunlaşdırılmalı məqalələr</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:%C4%B0slam" title="Kateqoriya:İslam">İslam</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:S%C9%99mavi_dinl%C9%99r" title="Kateqoriya:Səmavi dinlər">Səmavi dinlər</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d" title="Kateqoriya:Məhəmməd">Məhəmməd</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Gizli kateqoriyalar: <ul><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Vikipediya:Vikil%C9%99%C5%9Fdiril%C9%99c%C9%99k_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:Vikipediya:Vikiləşdiriləcək məqalələr">Vikipediya:Vikiləşdiriləcək məqalələr</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Vikipediya:M%C9%99nb%C9%99_azl%C4%B1%C4%9F%C4%B1_olan_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:Vikipediya:Mənbə azlığı olan məqalələr">Vikipediya:Mənbə azlığı olan məqalələr</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Vikipediya:%C4%B0stinadlar%C4%B1_istinad_%C5%9Fablonlar%C4%B1_il%C9%99_g%C3%B6st%C9%99rilm%C9%99li_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:Vikipediya:İstinadları istinad şablonları ilə göstərilməli məqalələr">Vikipediya:İstinadları istinad şablonları ilə göstərilməli məqalələr</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Bu səhifə sonuncu dəfə 09:04, 11 fevral 2025 tarixində redaktə edilib.</li> <li id="footer-info-copyright">Mətn <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.az">Creative Commons Attribution-ShareAlike lisenziyası</a> altındadır, bəzi hallarda əlavə şərtlər tətbiq oluna bilər. Ətraflı məlumat üçün <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">istifadə şərtlərinə</a> baxın.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Gizlilik siyasəti</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Vikipediya:Haqq%C4%B1nda">Vikipediya haqqında</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Vikipediya:M%C9%99suliyy%C9%99td%C9%99n_imtina">Məsuliyyətdən imtina</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Davranış Kodeksi</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Tərtibatçılar</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/az.wikipedia.org">Statistikalar</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Kuki məlumatı</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//az.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%C4%B0slam&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobil versiya</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Axtar</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Vikipediyada axtar"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Xüsusi:Axtar"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Axtar</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Mündəricat" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Mündəricatı göstər/gizlət" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Mündəricatı göstər/gizlət</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">İslam</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>267 dildə</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Mövzu əlavə et</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c6f46dcf-k252t","wgBackendResponseTime":143,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.266","walltime":"0.363","ppvisitednodes":{"value":1425,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":34710,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":312,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":15,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":2,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":38831,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 273.877 1 -total"," 40.13% 109.900 1 Şablon:İstinad_siyahısı"," 25.85% 70.787 1 Şablon:İslam"," 25.29% 69.250 1 Şablon:Sidebar"," 22.18% 60.754 1 Şablon:Vikiləşdirmək"," 20.30% 55.594 4 Şablon:Cite_web"," 19.22% 52.641 4 Şablon:Ambox"," 8.59% 23.516 1 Şablon:Vebarxiv"," 6.90% 18.902 3 Şablon:Kitab3"," 5.94% 16.265 3 Şablon:Cite_book"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.138","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3853782,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-6c887c5797-7k6s4","timestamp":"20250327165901","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0130slam","url":"https:\/\/az.wikipedia.org\/wiki\/%C4%B0slam","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q432","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q432","author":{"@type":"Organization","name":"Vikimedia layih\u0259l\u0259rin\u0259 t\u00f6hf\u0259 ver\u0259nl\u0259r"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-09-07T21:03:19Z","dateModified":"2025-02-11T09:04:41Z","headline":"monoteist dinl\u0259rd\u0259n biri"}</script> </body> </html>