CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="mn" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Боомт (далан) — Википедиа нэвтэрхий толь</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )mnwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy" ,"wgMonthNames":["","Нэгдүгээр сар","Хоёрдугаар сар","Гуравдугаар сар","Дөрөвдүгээр сар","Тавдугаар сар","Зургаадугаар сар","Долоодугаар сар","Наймдугаар сар","Есдүгээр сар","Аравдугаар сар","Арваннэгдүгээр сар","Арванхоёрдугаар сар"],"wgRequestId":"68d50fe7-9209-402b-9f78-468880dcd280","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Боомт_(далан)","wgTitle":"Боомт (далан)","wgCurRevisionId":790280,"wgRevisionId":790280,"wgArticleId":47464,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["CS1 errors: dates","CS1 errors: unsupported parameter","CS1 errors: invalid parameter value","CS1 errors: generic name","CS1 errors: missing name","CS1 errors: empty unknown parameters", "CS1 errors: requires URL","Pages using ISBN magic links","Articles with hatnote templates targeting a nonexistent page","All articles with unsourced statements","Articles with unsourced statements from November 2012","Articles with unsourced statements from August 2007","Википедиа:Онцлох өгүүлэл","Боомт","Усны эрчим хүч","Ус олборлолт","Хаалтын байгууламж"],"wgPageViewLanguage":"mn","wgPageContentLanguage":"mn","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Боомт_(далан)","wgRelevantArticleId":47464,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"mn","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"mn"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true, "watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q12323","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready", "ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=mn&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=mn&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=mn&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Vyrnwy_dam.JPG/1200px-Vyrnwy_dam.JPG"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="900"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Vyrnwy_dam.JPG/800px-Vyrnwy_dam.JPG"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Vyrnwy_dam.JPG/640px-Vyrnwy_dam.JPG"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="480"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Боомт (далан) — Википедиа нэвтэрхий толь"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//mn.m.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Засварлах" href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Википедиа (mn)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//mn.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.mn"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Википедиа-н Atom фийд" href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:RecentChanges&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Боомт_далан rootpage-Боомт_далан skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Үндсэн цэс" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Үндсэн цэс</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Үндсэн цэс</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">хажуугийн цэсэнд шилжүүлэх</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">хумих</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Залуурдагч </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9D%D2%AF%D2%AF%D1%80_%D1%85%D1%83%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%81" title="Нүүр хуудаст зочлох [z]" accesskey="z"><span>Нүүр хуудас</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B0:%D0%9E%D0%B4%D0%BE%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D2%AF%D0%B9%D0%BB_%D1%8F%D0%B2%D0%B4%D0%B0%D0%BB" title="Сүүлийн үед болсон үйл явдлуудын тухай"><span>Одоогийн үйл явдал</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:RecentChanges" title="Википедиа дэх хамгийн сүүлийн өөрчлөлтүүдийн жагсаалт. [r]" accesskey="r"><span>Сүүлийн өөрчлөлтүүд</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:Random" title="Дурын хуудсыг дуудах [x]" accesskey="x"><span>Санамсаргүй хуудас</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:%D0%90%D0%B3%D1%83%D1%83%D0%BB%D0%B3%D0%B0" title="Туслалцааг олох газар."><span>Тусламж</span></a></li><li id="n-index" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B0:%D0%A5%D1%83%D1%80%D0%B4%D0%B0%D0%BD_%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D0%BA%D1%81"><span>А — Я хэлхээс</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D0%9D%D2%AF%D2%AF%D1%80_%D1%85%D1%83%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%81" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Википедиа" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-mn.svg" style="width: 7.5em; height: 1.1875em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-mn.svg" width="120" height="11" style="width: 7.5em; height: 0.6875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:Search" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Википедиагаас хайх [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Хайх</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Википедиагаас хайх" aria-label="Википедиагаас хайх" autocapitalize="sentences" title="Википедиагаас хайх [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Тусгай:Search"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Хайх</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Хувийн хэрэгсэлүүд"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Appearance" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Appearance</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_mn.wikipedia.org&uselang=mn" class=""><span>Хандив</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:CreateAccount&returnto=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" title="Заавал шаарлагатай биш боловч та бүртгүүлж, нэвтэрч орно уу." class=""><span>Бүртгэл үүсгэх</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:UserLogin&returnto=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" title="Таныг нэвтрэхийг зөвлөж байна, гэхдээ энэ бол заавал хийх ёстой зүйл биш. [o]" accesskey="o" class=""><span>Нэвтрэх</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="More options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Хувийн хэрэгсэлүүд" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Хувийн хэрэгсэлүүд</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_mn.wikipedia.org&uselang=mn"><span>Хандив</span></a></li><li id="pt-contribute" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:Contribute"><span class="vector-icon mw-ui-icon-edit mw-ui-icon-wikimedia-edit"></span> <span>Contribute</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:CreateAccount&returnto=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" title="Заавал шаарлагатай биш боловч та бүртгүүлж, нэвтэрч орно уу."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Бүртгэл үүсгэх</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:UserLogin&returnto=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" title="Таныг нэвтрэхийг зөвлөж байна, гэхдээ энэ бол заавал хийх ёстой зүйл биш. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Нэвтрэх</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages for logged out editors <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:Introduction" aria-label="Learn more about editing"><span>learn more</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:MyTalk" title="Энэ IP хаягаас үйлдсэн засваруудын тухай хэлэлцүүлэг [n]" accesskey="n"><span>Хэлэлцүүлэг</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Гарчиг" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Гарчиг</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">хажуугийн цэсэнд шилжүүлэх</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">хумих</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Эхлэл</div> </a> </li> <li id="toc-Түүх" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Түүх"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Түүх</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Түүх-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Түүх хэсгийг нээж хаах</span> </button> <ul id="toc-Түүх-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Эртний_боомтууд" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Эртний_боомтууд"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Эртний боомтууд</span> </div> </a> <ul id="toc-Эртний_боомтууд-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ромын_инженерчлэл" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ромын_инженерчлэл"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Ромын инженерчлэл</span> </div> </a> <ul id="toc-Ромын_инженерчлэл-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Дундад_зууны_үе" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Дундад_зууны_үе"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Дундад зууны үе</span> </div> </a> <ul id="toc-Дундад_зууны_үе-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Үйлдвэржилтийн_эрин_үе" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Үйлдвэржилтийн_эрин_үе"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Үйлдвэржилтийн эрин үе</span> </div> </a> <ul id="toc-Үйлдвэржилтийн_эрин_үе-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Том_далан" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Том_далан"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Том далан</span> </div> </a> <ul id="toc-Том_далан-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Далангийн_төрөл" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Далангийн_төрөл"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Далангийн төрөл</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Далангийн_төрөл-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Далангийн төрөл хэсгийг нээж хаах</span> </button> <ul id="toc-Далангийн_төрөл-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Бүтээцээр_ангилах" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Бүтээцээр_ангилах"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Бүтээцээр ангилах</span> </div> </a> <ul id="toc-Бүтээцээр_ангилах-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Аркан_далан" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Аркан_далан"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.1</span> <span>Аркан далан</span> </div> </a> <ul id="toc-Аркан_далан-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Хүндийн_хүчний_боомт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Хүндийн_хүчний_боомт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.2</span> <span>Хүндийн хүчний боомт</span> </div> </a> <ul id="toc-Хүндийн_хүчний_боомт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Арк-хүндийн_хүчний_боомт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Арк-хүндийн_хүчний_боомт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.3</span> <span>Арк-хүндийн хүчний боомт</span> </div> </a> <ul id="toc-Арк-хүндийн_хүчний_боомт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Хаалт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Хаалт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.4</span> <span>Хаалт</span> </div> </a> <ul id="toc-Хаалт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Шороон_боомт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Шороон_боомт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.5</span> <span>Шороон боомт</span> </div> </a> <ul id="toc-Шороон_боомт-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Чулуун_дүүргэлттэй_боомт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Чулуун_дүүргэлттэй_боомт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.5.1</span> <span>Чулуун дүүргэлттэй боомт</span> </div> </a> <ul id="toc-Чулуун_дүүргэлттэй_боомт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Бетон_хучилттай_чулуун_боомт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Бетон_хучилттай_чулуун_боомт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.5.2</span> <span>Бетон хучилттай чулуун боомт</span> </div> </a> <ul id="toc-Бетон_хучилттай_чулуун_боомт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Шороон_дүүргэлттэй_боомт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Шороон_дүүргэлттэй_боомт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.5.3</span> <span>Шороон дүүргэлттэй боомт</span> </div> </a> <ul id="toc-Шороон_дүүргэлттэй_боомт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Хэмжээгээр_нь_ангилах" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Хэмжээгээр_нь_ангилах"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Хэмжээгээр нь ангилах</span> </div> </a> <ul id="toc-Хэмжээгээр_нь_ангилах-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Хэрэглээгээр_ангилах" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Хэрэглээгээр_ангилах"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Хэрэглээгээр ангилах</span> </div> </a> <ul id="toc-Хэрэглээгээр_ангилах-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Туслах_боомт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Туслах_боомт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.1</span> <span>Туслах боомт</span> </div> </a> <ul id="toc-Туслах_боомт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ус_халиах_боомт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ус_халиах_боомт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.2</span> <span>Ус халиах боомт</span> </div> </a> <ul id="toc-Ус_халиах_боомт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Хянах_боомт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Хянах_боомт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.3</span> <span>Хянах боомт</span> </div> </a> <ul id="toc-Хянах_боомт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Хуурай_боомт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Хуурай_боомт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.4</span> <span>Хуурай боомт</span> </div> </a> <ul id="toc-Хуурай_боомт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Тохируулах_боомт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Тохируулах_боомт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.5</span> <span>Тохируулах боомт</span> </div> </a> <ul id="toc-Тохируулах_боомт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Газар_доорх_боомт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Газар_доорх_боомт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.6</span> <span>Газар доорх боомт</span> </div> </a> <ul id="toc-Газар_доорх_боомт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Хаягдлын_боомт/сан" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Хаягдлын_боомт/сан"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.7</span> <span>Хаягдлын боомт/сан</span> </div> </a> <ul id="toc-Хаягдлын_боомт/сан-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Материалаар_ангилах" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Материалаар_ангилах"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Материалаар ангилах</span> </div> </a> <ul id="toc-Материалаар_ангилах-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Төмөр_боомт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Төмөр_боомт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4.1</span> <span>Төмөр боомт</span> </div> </a> <ul id="toc-Төмөр_боомт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Модон_боомт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Модон_боомт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4.2</span> <span>Модон боомт</span> </div> </a> <ul id="toc-Модон_боомт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Бусад_төрлүүд" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Бусад_төрлүүд"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5</span> <span>Бусад төрлүүд</span> </div> </a> <ul id="toc-Бусад_төрлүүд-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Түр_боомт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Түр_боомт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5.1</span> <span>Түр боомт</span> </div> </a> <ul id="toc-Түр_боомт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Байгалийн_боомт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Байгалийн_боомт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5.2</span> <span>Байгалийн боомт</span> </div> </a> <ul id="toc-Байгалийн_боомт-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Минжний_боомт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Минжний_боомт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5.2.1</span> <span>Минжний боомт</span> </div> </a> <ul id="toc-Минжний_боомт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Барилгын_элементүүд" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Барилгын_элементүүд"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Барилгын элементүүд</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Барилгын_элементүүд-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Барилгын элементүүд хэсгийг нээж хаах</span> </button> <ul id="toc-Барилгын_элементүүд-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Усан_цахилгаан_станц" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Усан_цахилгаан_станц"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Усан цахилгаан станц</span> </div> </a> <ul id="toc-Усан_цахилгаан_станц-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ус_хаяур_ба_гаргах_барилга" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ус_хаяур_ба_гаргах_барилга"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Ус хаяур ба гаргах барилга</span> </div> </a> <ul id="toc-Ус_хаяур_ба_гаргах_барилга-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Боомт_барьж_байгуулах" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Боомт_барьж_байгуулах"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Боомт барьж байгуулах</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Боомт_барьж_байгуулах-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Боомт барьж байгуулах хэсгийг нээж хаах</span> </button> <ul id="toc-Боомт_барьж_байгуулах-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Нийтлэг_шаардлага" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Нийтлэг_шаардлага"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Нийтлэг шаардлага</span> </div> </a> <ul id="toc-Нийтлэг_шаардлага-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Байрлал_буюу_хөндлүүр" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Байрлал_буюу_хөндлүүр"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Байрлал буюу хөндлүүр</span> </div> </a> <ul id="toc-Байрлал_буюу_хөндлүүр-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Нөлөөллийн_үнэлгээ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Нөлөөллийн_үнэлгээ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Нөлөөллийн үнэлгээ</span> </div> </a> <ul id="toc-Нөлөөллийн_үнэлгээ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Байгаль_орчны_нөлөөлөл" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Байгаль_орчны_нөлөөлөл"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3.1</span> <span>Байгаль орчны нөлөөлөл</span> </div> </a> <ul id="toc-Байгаль_орчны_нөлөөлөл-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Нийгэмд_үзүүлэх_нөлөөлөл" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Нийгэмд_үзүүлэх_нөлөөлөл"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3.2</span> <span>Нийгэмд үзүүлэх нөлөөлөл</span> </div> </a> <ul id="toc-Нийгэмд_үзүүлэх_нөлөөлөл-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Эдийн_засагт_үзүүлэх_нөлөөлөл" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Эдийн_засагт_үзүүлэх_нөлөөлөл"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3.3</span> <span>Эдийн засагт үзүүлэх нөлөөлөл</span> </div> </a> <ul id="toc-Эдийн_засагт_үзүүлэх_нөлөөлөл-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Боомтын_эвдрэл" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Боомтын_эвдрэл"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Боомтын эвдрэл</span> </div> </a> <ul id="toc-Боомтын_эвдрэл-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Мөн_үзэх" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Мөн_үзэх"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Мөн үзэх</span> </div> </a> <ul id="toc-Мөн_үзэх-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Эшлэл" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Эшлэл"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Эшлэл</span> </div> </a> <ul id="toc-Эшлэл-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Эх_сурвалж" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Эх_сурвалж"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Эх сурвалж</span> </div> </a> <ul id="toc-Эх_сурвалж-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Цахим_холбоос" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Цахим_холбоос"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Цахим холбоос</span> </div> </a> <ul id="toc-Цахим_холбоос-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Гарчиг" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Гарчигийг нээж хаах" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Гарчигийг нээж хаах</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Боомт (далан)</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 134 languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-134" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">134 хэлээр</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Dam" title="Dam – африкаанс" lang="af" hreflang="af" data-title="Dam" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="африкаанс" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Talsperre" title="Talsperre – швейцари-герман" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Talsperre" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="швейцари-герман" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%8D%E1%8B%B5%E1%89%A5" title="ግድብ – амхар" lang="am" hreflang="am" data-title="ግድብ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="амхар" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Entibadera" title="Entibadera – арагон" lang="an" hreflang="an" data-title="Entibadera" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="арагон" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%AF" title="سد – араб" lang="ar" hreflang="ar" data-title="سد" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="араб" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%AF" title="سد – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="سد" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Presa_d%27agua" title="Presa d'agua – астури" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Presa d'agua" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="астури" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Su_b%C9%99ndl%C9%99ri" title="Su bəndləri – азербайжан" lang="az" hreflang="az" data-title="Su bəndləri" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="азербайжан" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%88_%D8%B3%D8%AF%DB%8C" title="سو سدی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="سو سدی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B0" title="Плотина – башкир" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Плотина" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="башкир" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Tvonka" title="Tvonka – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Tvonka" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%BD%D0%B0_(%D0%B7%D0%B1%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5)" title="Плаціна (збудаванне) – беларусь" lang="be" hreflang="be" data-title="Плаціна (збудаванне)" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="беларусь" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Плаціна – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Плаціна" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Dam" title="Dam – Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Dam" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B0" title="Язовирна стена – болгар" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Язовирна стена" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="болгар" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Tabat" title="Tabat – Banjar" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Tabat" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="Banjar" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%81%E0%A6%A7" title="বাঁধ – бенгал" lang="bn" hreflang="bn" data-title="বাঁধ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="бенгал" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%86%E0%BD%B4%E0%BC%8B%E0%BD%A2%E0%BD%82%E0%BD%A6%E0%BC%8D" title="ཆུ་རགས། – төвд" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཆུ་རགས།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="төвд" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Stankell" title="Stankell – бретон" lang="br" hreflang="br" data-title="Stankell" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="бретон" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Brana" title="Brana – босни" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Brana" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="босни" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D2%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D1%85%D0%B0%D0%B0%D0%BB%D1%82%D0%B0" title="Уһанай хаалта – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Уһанай хаалта" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Presa_d%27aigua" title="Presa d'aigua – каталан" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Presa d'aigua" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="каталан" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%8D%D0%BC" title="Дэм – чечень" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Дэм" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="чечень" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%95%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%88" title="بەنداو – төв курд" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="بەنداو" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="төв курд" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Bent" title="Bent – Crimean Tatar" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Bent" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="Crimean Tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/P%C5%99ehrada" title="Přehrada – чех" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Přehrada" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="чех" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D3%B3%D0%BB%D0%B5%D0%B2" title="Пӳлев – чуваш" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Пӳлев" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="чуваш" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Argae" title="Argae – уэльс" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Argae" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="уэльс" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/D%C3%A6mning" title="Dæmning – дани" lang="da" hreflang="da" data-title="Dæmning" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="дани" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Talsperre" title="Talsperre – герман" lang="de" hreflang="de" data-title="Talsperre" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="герман" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Bendawe" title="Bendawe – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Bendawe" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CF%81%CE%AC%CE%B3%CE%BC%CE%B1" title="Φράγμα – грек" lang="el" hreflang="el" data-title="Φράγμα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="грек" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Dam" title="Dam – англи" lang="en" hreflang="en" data-title="Dam" data-language-autonym="English" data-language-local-name="англи" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Akvobara%C4%B5o" title="Akvobaraĵo – эсперанто" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Akvobaraĵo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="эсперанто" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Represa" title="Represa – испани" lang="es" hreflang="es" data-title="Represa" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="испани" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Pais" title="Pais – эстони" lang="et" hreflang="et" data-title="Pais" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="эстони" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Presa" title="Presa – баск" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Presa" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="баск" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Presa_idr%C3%A1ulica" title="Presa idráulica – Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Presa idráulica" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%AF" title="سد – перс" lang="fa" hreflang="fa" data-title="سد" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="перс" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Pato" title="Pato – фин" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Pato" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="фин" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Byrgingar" title="Byrgingar – фарер" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Byrgingar" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="фарер" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Barrage" title="Barrage – франц" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Barrage" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="франц" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Daam_(wetterkearing)" title="Daam (wetterkearing) – баруун фриз" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Daam (wetterkearing)" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="баруун фриз" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Damba" title="Damba – ирланд" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Damba" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ирланд" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E5%A3%A9" title="壩 – Gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="壩" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Baraj" title="Baraj – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Baraj" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Encoro" title="Encoro – галего" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Encoro" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="галего" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Yjoko" title="Yjoko – гуарани" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Yjoko" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="гуарани" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%9C%E0%AA%B3%E0%AA%AC%E0%AA%82%E0%AA%A7" title="જળબંધ – гужарати" lang="gu" hreflang="gu" data-title="જળબંધ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="гужарати" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Madatsar_ruwa" title="Madatsar ruwa – хауса" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Madatsar ruwa" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="хауса" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A1%D7%9B%D7%A8" title="סכר – еврей" lang="he" hreflang="he" data-title="סכר" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="еврей" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%81%E0%A4%A7" title="बाँध – хинди" lang="hi" hreflang="hi" data-title="बाँध" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="хинди" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Dam" title="Dam – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Dam" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="онцлох өгүүлэл"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Brana" title="Brana – хорват" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Brana" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="хорват" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/G%C3%A1t_(v%C3%ADz%C3%A9p%C3%ADt%C3%A9s)" title="Gát (vízépítés) – мажар" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Gát (vízépítés)" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="мажар" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%B4%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF" title="Ամբարտակ – армен" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ամբարտակ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="армен" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Bendungan" title="Bendungan – индонези" lang="id" hreflang="id" data-title="Bendungan" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="индонези" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%BD%D1%82" title="Сунт – ингуш" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Сунт" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="ингуш" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Aquobarilo" title="Aquobarilo – идо" lang="io" hreflang="io" data-title="Aquobarilo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="идо" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/St%C3%ADfla" title="Stífla – исланд" lang="is" hreflang="is" data-title="Stífla" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="исланд" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Diga" title="Diga – итали" lang="it" hreflang="it" data-title="Diga" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="итали" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%80%E3%83%A0" title="ダム – япон" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ダム" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="япон" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Dam" title="Dam – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Dam" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Bendungan" title="Bendungan – ява" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Bendungan" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="ява" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A8%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98" title="კაშხალი – гүрж" lang="ka" hreflang="ka" data-title="კაშხალი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="гүрж" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/L%C9%A9%C5%8Bgam%CA%8A%CA%8A_(Barrage)" title="Lɩŋgamʊʊ (Barrage) – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Lɩŋgamʊʊ (Barrage)" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D3%A9%D0%B3%D0%B5%D1%82" title="Бөгет – казах" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Бөгет" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="казах" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B2%9F%E0%B3%8D%E0%B2%9F%E0%B3%86" title="ಕಟ್ಟೆ – каннада" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಕಟ್ಟೆ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="каннада" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%8C%90" title="댐 – солонгос" lang="ko" hreflang="ko" data-title="댐" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="солонгос" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Bendav" title="Bendav – курд" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Bendav" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="курд" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Arge" title="Arge – корн" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Arge" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="корн" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B0" title="Плотина – киргиз" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Плотина" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="киргиз" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Moles_(agger)" title="Moles (agger) – латин" lang="la" hreflang="la" data-title="Moles (agger)" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="латин" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Dam_(waterkiering)" title="Dam (waterkiering) – лимбург" lang="li" hreflang="li" data-title="Dam (waterkiering)" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="лимбург" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Diga" title="Diga – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Diga" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Diga" title="Diga – Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Diga" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Nd%C3%BAka" title="Ndúka – лингала" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Ndúka" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="лингала" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/U%C5%BEtvanka" title="Užtvanka – литва" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Užtvanka" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="литва" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Aizsprosts" title="Aizsprosts – латви" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Aizsprosts" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="латви" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Tohodrano" title="Tohodrano – малагаси" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Tohodrano" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="малагаси" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0_(%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B1%D0%B0)" title="Брана (градба) – македон" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Брана (градба)" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="македон" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%85%E0%B4%A3%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B5%86%E0%B4%9F%E0%B5%8D%E0%B4%9F%E0%B5%8D" title="അണക്കെട്ട് – малаялам" lang="ml" hreflang="ml" data-title="അണക്കെട്ട്" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="малаялам" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A4%A3" title="धरण – марати" lang="mr" hreflang="mr" data-title="धरण" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="марати" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Empangan" title="Empangan – малай" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Empangan" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="малай" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%80%E1%80%AC%E1%80%90%E1%80%AC" title="ရေကာတာ – бирм" lang="my" hreflang="my" data-title="ရေကာတာ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="бирм" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Damm" title="Damm – доод герман" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Damm" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="доод герман" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%81%E0%A4%A7" title="बाँध – балба" lang="ne" hreflang="ne" data-title="बाँध" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="балба" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%AA%E0%A4%83" title="बपः – невари" lang="new" hreflang="new" data-title="बपः" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="невари" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Dam_(waterkering)" title="Dam (waterkering) – нидерланд" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Dam (waterkering)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="нидерланд" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Demning" title="Demning – норвегийн нинорск" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Demning" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="норвегийн нинорск" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Demning" title="Demning – норвегийн букмол" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Demning" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="норвегийн букмол" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Paissi%C3%A8ra" title="Paissièra – окситан" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Paissièra" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="окситан" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%BC%D0%B0%D1%80%C3%A6%D0%BD" title="Донмарæн – оссетин" lang="os" hreflang="os" data-title="Донмарæн" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="оссетин" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AC%E0%A9%B0%E0%A8%A8%E0%A9%8D%E0%A8%B9" title="ਬੰਨ੍ਹ – панжаби" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਬੰਨ੍ਹ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="панжаби" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Dam" title="Dam – папьяменто" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Dam" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="папьяменто" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Zapora_wodna" title="Zapora wodna – польш" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Zapora wodna" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="польш" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%88%DB%8C%D9%85" title="ڈیم – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="ڈیم" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%DA%89%DB%90%D9%85" title="ډېم – пушту" lang="ps" hreflang="ps" data-title="ډېم" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="пушту" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Barragem" title="Barragem – португал" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Barragem" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="португал" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Mayu_hark%27a" title="Mayu hark'a – кечуа" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Mayu hark'a" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="кечуа" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Baraj" title="Baraj – румын" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Baraj" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="румын" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B0" title="Плотина – орос" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Плотина" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="орос" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%B0%E1%B1%AE%E1%B1%A2" title="ᱰᱮᱢ – сантали" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱰᱮᱢ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="сантали" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Dam" title="Dam – шотланд" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Dam" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="шотланд" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%AF" title="بند – синдхи" lang="sd" hreflang="sd" data-title="بند" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="синдхи" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Brana" title="Brana – хорватын серб" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Brana" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="хорватын серб" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Dam" title="Dam – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Dam" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Priehrada_(hr%C3%A1dza)" title="Priehrada (hrádza) – словак" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Priehrada (hrádza)" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="словак" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Jez" title="Jez – словени" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Jez" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="словени" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Dhamu" title="Dhamu – шона" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Dhamu" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="шона" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Biyoxidheen" title="Biyoxidheen – сомали" lang="so" hreflang="so" data-title="Biyoxidheen" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="сомали" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Diga" title="Diga – албани" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Diga" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="албани" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0" title="Брана – серб" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Брана" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="серб" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Waduk" title="Waduk – сундан" lang="su" hreflang="su" data-title="Waduk" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="сундан" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Dammbyggnad" title="Dammbyggnad – швед" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Dammbyggnad" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="швед" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Lambo" title="Lambo – свахили" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Lambo" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="свахили" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%85%E0%AE%A3%E0%AF%88" title="அணை – тамил" lang="ta" hreflang="ta" data-title="அணை" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="тамил" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%86%E0%B0%A8%E0%B0%95%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%9F" title="ఆనకట్ట – тэлүгү" lang="te" hreflang="te" data-title="ఆనకట్ట" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="тэлүгү" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%82%E0%B8%B7%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%99" title="เขื่อน – тай" lang="th" hreflang="th" data-title="เขื่อน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="тай" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Dam" title="Dam – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Dam" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Baraj" title="Baraj – турк" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Baraj" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="турк" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%83%D0%B0_(%D0%BA%D0%BE%D1%80%D1%8B%D0%BB%D0%BC%D0%B0)" title="Буа (корылма) – татар" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Буа (корылма)" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="татар" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B5%D0%B1%D0%BB%D1%8F" title="Гребля – украин" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Гребля" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="украин" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%AF" title="بند – урду" lang="ur" hreflang="ur" data-title="بند" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="урду" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/To%CA%BBg%CA%BBon" title="Toʻgʻon – узбек" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Toʻgʻon" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="узбек" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%ADp" title="Đập – вьетнам" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Đập" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="вьетнам" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Dam" title="Dam – варай" lang="war" hreflang="war" data-title="Dam" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="варай" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%B0%B4%E5%9D%9D" title="水坝 – хятад, ву хэл" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="水坝" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="хятад, ву хэл" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://xh.wikipedia.org/wiki/Idami" title="Idami – хоса" lang="xh" hreflang="xh" data-title="Idami" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="хоса" class="interlanguage-link-target"><span>IsiXhosa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A8%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98" title="კაშხალი – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="კაშხალი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%93%D7%90%D7%9D" title="דאם – иддиш" lang="yi" hreflang="yi" data-title="דאם" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="иддиш" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%B0%B4%E5%9D%9D" title="水坝 – хятад" lang="zh" hreflang="zh" data-title="水坝" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="хятад" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%BAi-p%C3%A0" title="Chúi-pà – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Chúi-pà" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%A3%A9" title="壩 – кантон" lang="yue" hreflang="yue" data-title="壩" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="кантон" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q12323#sitelinks-wikipedia" title="Өөр хэлтэй холбосныг засах" class="wbc-editpage">Холбоос засах</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Нэрний зайнууд"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)" title="Өгүүлсэн хуудас [c]" accesskey="c"><span>Өгүүлэл</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A5%D1%8D%D0%BB%D1%8D%D0%BB%D1%86%D2%AF%D2%AF%D0%BB%D1%8D%D0%B3:%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)" rel="discussion" title="Хуудсыг зөвшин хэлэлцэх [t]" accesskey="t"><span>Хэлэлцүүлэг</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">монгол</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Харсан тоо"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)"><span>Унших</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit" title="Энэ хуудсыг VisualEditor-р засварлах [v]" accesskey="v"><span>Засварлах</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit" title="Edit the source code of this page [e]" accesskey="e"><span>Кодоор засварлах</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=history" title="Энэ хуудсыг зассан түүхийг сөхөн нягтлах [h]" accesskey="h"><span>Түүх</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Хэрэглүүр" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Хэрэглүүр</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Хэрэглүүр</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">хажуугийн цэсэнд шилжүүлэх</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">хумих</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Үйлдэл </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)"><span>Унших</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit" title="Энэ хуудсыг VisualEditor-р засварлах [v]" accesskey="v"><span>Засварлах</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit" title="Edit the source code of this page [e]" accesskey="e"><span>Кодоор засварлах</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=history"><span>Түүх</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ерөнхий </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:WhatLinksHere/%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)" title="Энд холбогдсон вики хуудсууд [j]" accesskey="j"><span>Энд холбогдсон хуудас</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:RecentChangesLinked/%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)" rel="nofollow" title="Энэ хуудаснаас линк хийгдсэн хуудсуудын шинэ өөрчлөлтүүд [k]" accesskey="k"><span>Холбогдох өөрчлөлт</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=mn" title="Зураг буюу медиа файлыг аплоуд хийх [u]" accesskey="u"><span>Файл оруулах</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:SpecialPages" title="Тусгай хуудаснуудын жагсаалт [q]" accesskey="q"><span>Тусгай хуудаснууд</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&oldid=790280" title="Хуудасны одоогийн хувилбар луу очих тогтмол линк"><span>Байнгын холбоос</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=info" title="More information about this page"><span>Хуудасны мэдээлэл</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:CiteThisPage&page=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29&id=790280&wpFormIdentifier=titleform" title="Энэ хуудсыг хэрхэн эшлэх тухай мэдээлэл"><span>Эндээс эш татах</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fmn.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2591%25D0%25BE%25D0%25BE%25D0%25BC%25D1%2582_%28%25D0%25B4%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B0%25D0%25BD%29"><span>Богино URL үүсгэх</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:QrCode&url=https%3A%2F%2Fmn.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2591%25D0%25BE%25D0%25BE%25D0%25BC%25D1%2582_%28%25D0%25B4%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B0%25D0%25BD%29"><span>QR код татаж авах</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Хэвлэх/Экспортлох </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29"><span>Ном руу хувиргах</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:DownloadAsPdf&page=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29&action=show-download-screen"><span>PDF хэлбэрээр татаж авах</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&printable=yes" title="Энэ хуудасны хувилж болох хувилбар [p]" accesskey="p"><span>Хэвлэх хувилбар</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Бусад төсөл </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Dam" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q12323" title="Link to connected data repository item [g]" accesskey="g"><span>Викидата руух холбоос</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Appearance</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">хажуугийн цэсэнд шилжүүлэх</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">хумих</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="mn" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r753936">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-left:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Энэ хуудас нь хиймэл нуур бүхий усан сан үүсгэх тухай өгүүлнэ. Бусад утгыг, «<a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)_(%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B0_%D1%83%D1%82%D0%B3%D0%B0)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Боомт (далан) (салаа утга) (ийм хуудас байхгүй)">Боомт (далан) (салаа утга)</a>»-с харна уу.</div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Vyrnwy_dam.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Vyrnwy_dam.JPG/300px-Vyrnwy_dam.JPG" decoding="async" width="300" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Vyrnwy_dam.JPG/450px-Vyrnwy_dam.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Vyrnwy_dam.JPG/600px-Vyrnwy_dam.JPG 2x" data-file-width="3264" data-file-height="2448" /></a><figcaption>Lake Vyrnwy буюу Врнва нуурын боомт хажуугаас харагдах байдал, <a href="/wiki/%D0%A3%D1%8D%D0%BB%D1%8C%D1%81" title="Уэльс">Уэльс</a> улс, 1888 онд баригдаж дууссан</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Karapuzha_DamA1.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Karapuzha_DamA1.JPG/300px-Karapuzha_DamA1.JPG" decoding="async" width="300" height="151" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Karapuzha_DamA1.JPG/450px-Karapuzha_DamA1.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Karapuzha_DamA1.JPG/600px-Karapuzha_DamA1.JPG 2x" data-file-width="1600" data-file-height="807" /></a><figcaption>Карапуза далан-Karapuzha Dam, Энэтхэгийн Керала муж дахь шороон боомт</figcaption></figure> <p><b>Боомт</b> гэдэг нь гадаргын усыг хуримтлуулж <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D1%81%D0%B0%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Усан сан (ийм хуудас байхгүй)">хиймэл нуур</a>, газар доорх усыг хуримтлуулж усны нөөц бүхий сан байгуулахад ашиглагддаг барилга юм. Боомтоор хашигдан бий болсон хиймэл нуур нь үерээс дан ганц хамгаалахгүй, <a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D0%B6%D1%83%D1%83%D0%BB%D0%B0%D0%BB%D1%82" title="Усжуулалт">усжуулалт</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81_%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BC%D0%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ус хангамж (ийм хуудас байхгүй)">ус хангамж</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D0%BD%D3%A9%D3%A9%D1%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="Усны нөөц (ийм хуудас байхгүй)">үйлдвэрийн усны хэрэглээ</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D0%BE%D1%80%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%B0%D1%85%D1%83%D0%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Усан орчны ахуй (ийм хуудас байхгүй)">усан орчны ахуй</a> болон <a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D1%82%D1%8D%D1%8D%D0%B2%D1%8D%D1%80" title="Усан тээвэр">усан тээвэр</a> зэрэгт ач холбогдолтой. <a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D1%8D%D1%80%D1%87%D0%B8%D0%BC_%D1%85%D2%AF%D1%87" title="Усны эрчим хүч">Усны эрчим хүч</a> бол боомт барьж эрчим хүч үйлдвэрлэх гол шаардлага юм. Боомт нь мөн ус ихтэй газарт урсац тохируулга хийн хуримтлуулж ус багатай газарт хуваарилах зорилготойгоор баригддаг. <a href="/w/index.php?title=%D2%AE%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%85%D0%B0%D0%B0%D0%BB%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Үерийн хаалт (ийм хуудас байхгүй)">Үерийн хаалт</a> эсвэл <a href="/wiki/%D0%94%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD" title="Далан">далан</a> гэх мэт нь газар нутгийг усны аюулаас хамгаалах, усыг зайлуулах үүрэгтэйгээр гол ба усны урсгалын чиглэлийн дагууд эсвэл чиглүүлэх байдлаар баригддаг бол <b>боомт</b> нь усыг хуримтлуулах үүрэгтэйгээр голын урсгалд хөндлөн чиглэлд баригддаг барилга юм. <a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D1%8D%D1%80%D1%87%D0%B8%D0%BC_%D1%85%D2%AF%D1%87" title="Усны эрчим хүч">Усны эрчим хүч</a> үйлдвэрлэх, хот болон хөдөөгийн <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81_%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BC%D0%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ус хангамж (ийм хуудас байхгүй)">ус хангамж</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%B3%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%80_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Усалгаатай газар тариалан (ийм хуудас байхгүй)">усалгаатай газар тариаланд</a> ашиглах зорилгоор гадаргын (гол, мөрөн) усыг урсгалын дагууд перпендикуляраар хааж барьсан барилга байгууламжийг <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82" class="mw-redirect mw-disambig" title="Боомт">боомт</a> гэнэ. Боомт нь голын экологийн урсацыг гаргах, ёроолд тунах хагшаасыг угаах зориулалттай <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81_%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D1%85_%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%B3%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ус гаргах барилга (ийм хуудас байхгүй)">ус гаргах барилга</a>, үерийн үеийн илүүдэл ус хаях зориулалттай <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81_%D1%85%D0%B0%D1%8F%D1%85_%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%B3%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ус хаях барилга (ийм хуудас байхгүй)">ус хаях барилга</a>, хэрэглэгчдэд ус өгөх <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81_%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%85_%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%B3%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ус авах барилга (ийм хуудас байхгүй)">ус авах барилга</a>, ус ашиглагчдад зориулсан усан завь өнгөрүүлэх барилга <a href="/w/index.php?title=%D0%A8%D0%BB%D1%8E%D0%B7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Шлюз (ийм хуудас байхгүй)">шлюз</a>, амьдралын орчныг хамгаалах <a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%81_%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B3%D1%83%D1%83%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Загас гаргуур (ийм хуудас байхгүй)">загас гаргуурын</a> барилга гэх мэт барилгуудаар тоноглогдоно. Боомтыг барьж байгуулах, түүний зураг төслийг боловсруулахдаа <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%9D%D0%91%D0%94_33-08-09&action=edit&redlink=1" class="new" title="БНБД 33-08-09 (ийм хуудас байхгүй)">БНБД 33-08-09</a> - ийг үндэс болгох ба бусад усны барилгын норм норматив баримт бичгүүдийг мөрдөнө [<a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.legalinfo.mn/annex/details/5324?lawid=7573">[1]</a>]. Боомт гэдэг англи үг <i>dam</i> нь дундад үеийн англи хэл,<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ба дундад үеийн голланд хэлэнд олон хуучин хотуудын нэрлэх нэр юм. Тухайлбал Амстердам-Amsterdam гэх мэт<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Харин монгол хэлэнд <i>боох</i> гэсэн язгуураас гаралтай ба голыг урсгалын хөндлөн чиглэлд нь боосон саад хэмээн үзэж боомт гэж нэрлэжээ. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Түүх"><span id=".D0.A2.D2.AF.D2.AF.D1.85"></span>Түүх</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=1" title="Хэсгийг засварлах: Түүх" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Түүх"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Эртний_боомтууд"><span id=".D0.AD.D1.80.D1.82.D0.BD.D0.B8.D0.B9_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82.D1.83.D1.83.D0.B4"></span>Эртний боомтууд</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=2" title="Хэсгийг засварлах: Эртний боомтууд" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Эртний боомтууд"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D0%9E%D0%B9%D1%80%D1%85_%D0%94%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B4" title="Ойрх Дорнод">Ойрх Дорнод</a> болон <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC" class="mw-redirect" title="Месопотам">Месопотамид</a> эртний боомтуудын ул мөр байдаг. <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B8%D0%B3%D1%80_%D0%BC%D3%A9%D1%80%D3%A9%D0%BD" title="Тигр мөрөн">Тигр мөрөн</a> болон <a href="/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%82_%D0%BC%D3%A9%D1%80%D3%A9%D0%BD" title="Евфрат мөрөн">Евфрат мөрөнд</a> нөлөөлж буй Месопотамийн уур амьсгал, голын горимыг урьдчилан таах тооцоолох боломжгүй байсан учир усны түвшнийг тохируулах зорилгоор боомт барьж ашиглаж байжээ. </p><p>Хамгийн эртний алдарт далан болох <a href="/w/index.php?title=%D0%96%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B0%D0%BD_%D0%B3%D0%BE%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Жордан гол (ийм хуудас байхгүй)">Жордан гол</a> дээрх <a href="/w/index.php?title=%D0%96%D0%B0%D0%B2%D0%B0_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Жава боомт (ийм хуудас байхгүй)">Жава далан</a> нь <a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Амман">Амман</a> хотоос хойт зүгт 100км орчим зайд байрладаг. Энэ далан нь хүндийн хүчнийх гэж хэлж болхоор 9м өндөр, 1м чулуун зүрхэвчтэй, 50м өргөн хяртай юм байна. Энэхүү байгууламж нь МЭӨ 3000.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> оны үед баригдсан гэж тооцогдож байгаа юм. </p><p><a href="/wiki/%D0%AD%D1%80%D1%82%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%95%D0%B3%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D1%82" title="Эртний Египет">Эртний Египетийн</a> Вади Ал-Гарави дахь <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%B4%D0%B4-%D0%AD%D0%BB-%D0%9A%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Садд-Эл-Капара боомт (ийм хуудас байхгүй)">Садд-Эл-Капара далан</a> нь одоогийн <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B8%D1%80" title="Каир">Каираас</a> өрнө зүгт 25км-т орших ба хярын урт нь 102м, суурийн өргөн нь 87м юм байна. Энэхүү байгууламж нь МЭӨ 2800<sup id="cite_ref-Günther_Garbrecht_52f._5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Günther_Garbrecht_52f.-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> эсвэл 2600 .<sup id="cite_ref-Bazzasowr_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-Bazzasowr-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> оны үед баригдсан, үерийн хамгаалалтын зориулалт бүхий хуваарилах үүрэгтэй далан байсан ба баригдсаныхаа дараа удалгүй их хэмжээний үерээс болж нурсан байна.<sup id="cite_ref-Günther_Garbrecht_52f._5-1" class="reference"><a href="#cite_note-Günther_Garbrecht_52f.-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Bazzasowr_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-Bazzasowr-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Манай эриний өмнөх 19 дүгээр зуунд XII эзэнт гүрний үед III Сеносерт фараон, <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D0%BC%D1%85%D0%B0%D1%82_III&action=edit&redlink=1" class="new" title="Аменемхат III (ийм хуудас байхгүй)">Аменемхат III</a> болон Аменемхат IV нар удирдан Дундад Египетийн Нил мөрөнд холбогдох 16км урт сувгийг ухсан байна. Энэ сувагт хоёр далан барьж жилийн турш үерийн усыг хуримтлуулан ойр орчны талбайд түгээдэг байжээ. Үүний нэг далангаар үүссэн усан санг "Mer-wer" <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%81_%D0%BD%D1%83%D1%83%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Моерис нуур (ийм хуудас байхгүй)">Моерис нуур</a> гэж нэрлэх ба 1700 км квадрат мандлын талбайтай ба орчин үеийн нэр нь Веркат Кароун юм.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B0:%D0%AD%D1%85_%D1%81%D1%83%D1%80%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B6%D0%B8%D0%B9%D0%B3_%D0%B4%D1%83%D1%80%D1%8C%D0%B4%D0%B0%D1%85_%D1%88%D0%B0%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%BB%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%B9" class="mw-redirect" title="Википедиа:Эх сурвалжийг дурьдах шаардлагатай"><span title="This claim needs references to reliable sources (November 2012)">баримт хэрэгтэй</span></a></i>]</sup> </p><p>Эртний иргэншлийн үеийн инженерийн нэгэн гайхалтай бүтээл нь <a href="/wiki/%D0%99%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD" title="Йемен">Йемен</a> дахь <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B1_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Мариб боомт (ийм хуудас байхгүй)">Мариб далан</a> юм. Үүнийг МЭӨ 1750 эсвэл 1700 оны үед санаачлан барьсан ба хөндлөн огтлолын хэлбэр нь гурвалжин, 580 м урттай 4 метр өндөр - далангийн их бие хоёр янзын чулуун хийцээс тогтох ба хооронд нь зуурмаг бүхий чулуун өрлөгөөр холбожээ. даланг засах ажил олон удаа хийгдсэн ба хамгийн чухал өргөтгөл засвар нь МЭӨ 750 үед хийгдсэн ба үүнээс хойш 250 жилийн дараа далангийн өндрийг 7м болгож өндөрлөсөн байна. <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%B1%D0%B0_%D1%83%D0%BB%D1%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Саба улс (ийм хуудас байхгүй)">Саба улсын</a> мөхлийн дараа, <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0_%D1%83%D0%BB%D1%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Химиарита улс (ийм хуудас байхгүй)">Химиаритчууд</a> (~115 BC) даланг хяналтдаа авч сайжруулсан ба тэд барилгын өндрийг 14м болгож, 5 ширхэг ус халиагуур, энерги унтраах худаг, 2 ширхэг чулуун хаалт бүхий ус авах барилга, ус хуваарилах сан хүртэл 1000м сувгийг тус тус барьжээ. Дээрх болон бусад өргөтгөлийн ажлууд МЭ 325 он хүртэл хийгдэж тэр хавийн 25,000 акр (100 km²) талбайг усаар хангадаг байжээ. </p><p>МЭӨ 3-р зууны дунд үеэр, Энэтхэгийн нутаг дэвсгэрт тухайн үеийн хүмүүс усны менежментийн системийг хийж байжээ. Тухайн систем нь далан бүхий 16 усан сан болон ус хуримтлуулж хуваариалах маш олон сувгуудаас тогтож байв.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD_%D0%BF%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Эплатин пинар (ийм хуудас байхгүй)">Эплатин пинар</a> бол Туркийн Коняа орчмын сүм ба түүнд зориулсан Хиттите далангийн ерөнхий нэршил юм. Энэ нь МЭӨ 15-аас 13-р зууны үе дахь Хиттите гүрний үед хамаарагдана. </p><p><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калланай (ийм хуудас байхгүй)">Калланай</a> бол 300м урттай, 20м өргөнтэй, 4.5м өндөртэй, [[Энэтхэг|Өмнөд Энэтхэг]ийн] <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%BB_%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%83" title="Тамил Наду">Тамил Наду</a> голын <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кавери (ийм хуудас байхгүй)">Кавери</a> цутгал дээр бул чулуугаар баригдсан далан юм. Үндсэн барилга нь МЭ 2-р зуунд хамаарагдах<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ба энэ нь хамгийн эртний ус хуваарилах, урсац тохируулах барилгад тооцогдон одоог хүртэл ашиглагдаж байна.<sup id="cite_ref-kallanai_oldest_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-kallanai_oldest-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Энэ далангийн зорилго нь Кавери голоос усыг авч сувгаар дамжуулан үржил шимт голын бэлчирт түгээх байсан юм.<sup id="cite_ref-kallanai_googlebook_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-kallanai_googlebook-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D2%AF_%D0%96%D0%B8%D0%B0%D0%BD_%D0%AF%D0%B0%D0%BD_%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%8B%D0%BD_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дү Жиан Яан услалтын систем (ийм хуудас байхгүй)">Дү жиан яан</a> бол усны шууд урсгалтай даланг агуулсан эртний системүүдээс бүрэн хэвээр үлдсэн цөөхөн услалтын системүүдийн нэг юм. Услалтын систем нь МЭӨ 251 онд баригдаж дуусчээ. Тухайн үеийн Чү мужийн захирагч болон хамгийн анхны гэгдэх усны инженер Сүншү Ао нар том шороон далан бүхий гайхалтай услалтын системийг барьж байгуулсан ба одоогийн Анхуй аймгийн нутагт 100км тойрог бүхий усан сан, томоохон услалтын систем хэвээр ашиглагдсаар байна.<sup id="cite_ref-needham_volume_4_part_3_271_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-needham_volume_4_part_3_271-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ромын_инженерчлэл"><span id=".D0.A0.D0.BE.D0.BC.D1.8B.D0.BD_.D0.B8.D0.BD.D0.B6.D0.B5.D0.BD.D0.B5.D1.80.D1.87.D0.BB.D1.8D.D0.BB"></span>Ромын инженерчлэл</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=3" title="Хэсгийг засварлах: Ромын инженерчлэл" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Ромын инженерчлэл"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Roman_Cornalvo_dam,_Extremadura,_Spain._Pic_01.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Roman_Cornalvo_dam%2C_Extremadura%2C_Spain._Pic_01.jpg/300px-Roman_Cornalvo_dam%2C_Extremadura%2C_Spain._Pic_01.jpg" decoding="async" width="300" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Roman_Cornalvo_dam%2C_Extremadura%2C_Spain._Pic_01.jpg/450px-Roman_Cornalvo_dam%2C_Extremadura%2C_Spain._Pic_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Roman_Cornalvo_dam%2C_Extremadura%2C_Spain._Pic_01.jpg/600px-Roman_Cornalvo_dam%2C_Extremadura%2C_Spain._Pic_01.jpg 2x" data-file-width="1421" data-file-height="945" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%B8" title="Испани">Испани</a> дахь Корналво боомт нь хоёр мянганы турш ашиглагдсан байна.</figcaption></figure> <p><a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%BE%D0%BC%D1%8B%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ромын боомт (ийм хуудас байхгүй)">Ромын далангийн барилга</a> нь "том хэмжээгээр барилгын ажлыг төлөвөх барих ромчуудын чадвар"-аар тодорхойлогддог.<sup id="cite_ref-Smith_1971,_49_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-Smith_1971,_49-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ромын төлөвлөгч нар хуурай улиралд хотын оршин суугчдыг <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81_%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BC%D0%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ус хангамж (ийм хуудас байхгүй)">усаар хангах</a> тогтвортой усны нөөцийг бүрэлдүүлэх томоохон далан бүхий усан сан байгуулах шинэлэг санааг дэвшүүлсэн байдаг.<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Тэд чулуун өрлөгт гидравлик туршилт хийж, улмаар <a href="/w/index.php?title=Opus_caementicium&action=edit&redlink=1" class="new" title="Opus caementicium (ийм хуудас байхгүй)">Ромын бетон</a> гарган авсан ба энэ нь урьд өмнө байгаагүй том далан барих боломжийг олгож<sup id="cite_ref-Smith_1971,_49_12-1" class="reference"><a href="#cite_note-Smith_1971,_49-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%BE%D0%BC%D1%81_%D0%BD%D1%83%D1%83%D1%80%D1%8B%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хомс нуурын боомт (ийм хуудас байхгүй)">Хомс нуурын далан</a>, тухайн үедээ томоохонд тооцогдож байсан<sup id="cite_ref-Smith_1971,_42_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-Smith_1971,_42-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B0%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Харбага боомт (ийм хуудас байхгүй)">Харбага далан</a> гэх мэтийг Ромийн <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B8%D1%80%D0%B8" title="Сири">Сирид</a> байгуулжээ. Хамгийн өндөр Ромын далан бол <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D0%BC" title="Ром">Ромийн</a> ойролцоо орших <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%83%D0%B1%D0%B8%D0%B0%D0%BA%D0%BE_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Субиако боомт (ийм хуудас байхгүй)">Субиако далан</a> юм; Үүний тэмдэглэгдсэн өндөр нь 1305 онд <sup id="cite_ref-Hodge_1992,_87_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-Hodge_1992,_87-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> сүйтгэгдэх хүртлээ 50м орчим байжээ. </p><p>Ром инженерүүд чулуун хүндийн хүчний болон шороон далан төсөвлөх тооцооны арга, барих тусгай технологитой байсан байна.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Үүнээс гадна, инженерүүд зохион бүтээх өндөр чадвартай байсан ба үгүйрсэн далангуудад хийж байсан технологиуд нь одоо хүртэл мэдэгдэхгүй байна. Эдгээр нь <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BA-%D1%85%D2%AF%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%85%D2%AF%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Арк-хүндийн хүчний боомт (ийм хуудас байхгүй)">Арк-хүндийн хүчний далангууд</a>,<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82" title="Аркан боомт">Аркан далангууд</a>,<sup id="cite_ref-Earliest_known_arch_dam_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-Earliest_known_arch_dam-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D0%BB%D0%B3%D1%83%D1%83%D1%80%D1%82_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тулгуурт боомт (ийм хуудас байхгүй)">тулгуурт далангууд</a><sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> болон <a href="/w/index.php?title=%D0%9E%D0%BB%D0%BE%D0%BD_%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82_%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%B3%D1%83%D1%83%D1%80%D1%82_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Олон аркт тулгуурт боомт (ийм хуудас байхгүй)">Олон аркт тулгуурт далангууд</a>,<sup id="cite_ref-Earliest_known_multiple_arch_buttress_dam_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-Earliest_known_multiple_arch_buttress_dam-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> гэх мэт нь бүгд МЭ 2-р зуунд Ромын эзэнт гүрэнд хэрэглэгдэж байжээ. (харах <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%BE%D0%BC%D1%8B%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82%D1%83%D1%83%D0%B4%D1%8B%D0%BD_%D0%B6%D0%B0%D0%B3%D1%81%D0%B0%D0%B0%D0%BB%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ромын боомтуудын жагсаалт (ийм хуудас байхгүй)">Ромын далангуудын жагсаалт</a>). Мөн ромчууд Гүүрэн даланг барьсан нь одоо хүртэл Иранд байдаг.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Sushtar_Bridge.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Sushtar_Bridge.jpg/220px-Sushtar_Bridge.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Sushtar_Bridge.jpg/330px-Sushtar_Bridge.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Sushtar_Bridge.jpg/440px-Sushtar_Bridge.jpg 2x" data-file-width="750" data-file-height="498" /></a><figcaption>МЭ 3-р зууны үед Ромчуудаар баригдсан Банд-э Каисар боомт</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BD" title="Иран">Иранд</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B0%D0%BD%D0%B4-%D1%8D_%D0%9A%D0%B0%D0%B8%D1%81%D0%B0%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Банд-э Каисар (ийм хуудас байхгүй)">Банд-э Каисар</a> шиг гүүрэн далан нь <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D0%B4%D1%83%D0%B3%D1%83%D0%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Усан дугуй (ийм хуудас байхгүй)">усан дугуйн</a> тусламжтайгаар эрчим хүч бий болгоход ашиглагдаж байсан ба эрчим хүч нь ихэвчлэн ус өргөх механизм маягаар хэрэглэгддэг байжээ. Үүний нэг нь Ромчуудын барьсан <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%8D%D0%B7%D0%BF%D2%AF%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дэзпүл (ийм хуудас байхгүй)">Дэзпүл</a> дахь гүүрэн далан ба<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> энэ нь усыг 50 кубит [cubit] орчим өргөж хотын бүх орон сууцны <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81_%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BC%D0%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ус хангамж (ийм хуудас байхгүй)">ус хангамжийн</a> асуудлыг шийддэг байжээ. Мөн <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D1%83%D0%B2%D0%B0%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D1%85_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хуваарилах боомт (ийм хуудас байхгүй)">хуваарилах далангууд</a> ихээр хэрэглэгддэг байсан.<sup id="cite_ref-Hill-Engineering_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-Hill-Engineering-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B8%D0%BB%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Милл (ийм хуудас байхгүй)">Милл</a> далангуудийг <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D1%8B%D0%BD_%D1%85%D3%A9%D0%B4%D3%A9%D3%A9_%D0%B0%D0%B6_%D0%B0%D1%85%D1%83%D0%B9%D0%BD_%D1%85%D1%83%D0%B2%D1%8C%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Муслимын хөдөө аж ахуйн хувьсгал (ийм хуудас байхгүй)">Муслим инженерүүд</a> бий болсон ба <i>Pul-i-Bulaiti</i> гэж нэрлэдэг байжээ. Хамгийн анхных нь <a href="/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BD" title="Иран">Ираны</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%83%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Карун (ийм хуудас байхгүй)">Карун</a> гол дээр баригдсан Шустар байсан ба бусад олон даланг Муслимийн орнуудад барьж ашиглаж байжээ.<sup id="cite_ref-Hill-Engineering_23-1" class="reference"><a href="#cite_note-Hill-Engineering-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Water was conducted from the back of the dam through a large pipe to drive a water wheel and <a href="/w/index.php?title=Watermill&action=edit&redlink=1" class="new" title="Watermill (ийм хуудас байхгүй)">watermill</a>.<sup id="cite_ref-Lucas_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-Lucas-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 10-р зууны үед, <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BB-%D0%9C%D1%83%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B4%D0%B0%D1%81%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ал-Мукаддаси (ийм хуудас байхгүй)">Ал-Мукаддаси</a> Персид хэд хэдэн далангуудыг тайлбарлажээ. Түүний нэг тайлбар болох <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%85%D0%B2%D0%B0%D0%B7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ахваз (ийм хуудас байхгүй)">Ахваз</a> нь 910м урттай байсан ба олон усан дугуйн тусламжтайгаар усыг акведукт өгч түүгээр дамжуулан хотын усан санд усыг хүргэдэг байжээ.<sup id="cite_ref-Hill-31_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-Hill-31-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Өөр нэг нь, Банд-и Амир <i>Band-i-Amir</i> далан 300 гаруй тосгоныг усжуулдаг байсан байна.<sup id="cite_ref-Hill-56-8_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-Hill-56-8-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Дундад_зууны_үе"><span id=".D0.94.D1.83.D0.BD.D0.B4.D0.B0.D0.B4_.D0.B7.D1.83.D1.83.D0.BD.D1.8B_.D2.AF.D0.B5"></span>Дундад зууны үе</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=4" title="Хэсгийг засварлах: Дундад зууны үе" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Дундад зууны үе"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4" title="Нидерланд">Нидерландад</a>, газар нутгийн ихэнх нь нам дор учир далан нь голын усны түвшнийг тохируулах, гадар нутаг усанд автахаас сэргийлж далайн орчимд баригддаг байжээ. Эдгээр далангууд нь гол гатлахад ойрхон, ус хотруу түгээхэд зай багатай, байгалийн сайхан орчин бүрдүүлдэг гэдгээс шалтгаасан хот болон тосгоны эхлэл хэсэгт баригддаг байжээ. </p><p>Жишээлбэл тухайн үеийн Голландын нийслэл <a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%B0%D0%BC" title="Амстердам">Амстердам</a> (хуучин нэр нь Амстелредам) нь 12 зууны сүүл үед Амстел голын далангаас эхэлдэг байсан ба <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%82%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%B0%D0%BC" title="Роттердам">Роттердам</a> нь Ниеүвэ Маас голын цутгал болох Ротте гол дээрх далангаас эхэлдэг. Амстердамын төв талбайд, 800 гаруй жилийн настай далангийн туурь бүрхэгдсэн байдаг ба одоог хүртэл dam буюу далан гэсэн нэрээ авч <i>Dam Square</i> эсвэл далан талбай гэж нэрлэгддэг. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Үйлдвэржилтийн_эрин_үе"><span id=".D2.AE.D0.B9.D0.BB.D0.B4.D0.B2.D1.8D.D1.80.D0.B6.D0.B8.D0.BB.D1.82.D0.B8.D0.B9.D0.BD_.D1.8D.D1.80.D0.B8.D0.BD_.D2.AF.D0.B5"></span>Үйлдвэржилтийн эрин үе</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=5" title="Хэсгийг засварлах: Үйлдвэржилтийн эрин үе" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Үйлдвэржилтийн эрин үе"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Engraving_of_Rideau_Canal_locks.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Engraving_of_Rideau_Canal_locks.jpg/240px-Engraving_of_Rideau_Canal_locks.jpg" decoding="async" width="240" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Engraving_of_Rideau_Canal_locks.jpg/360px-Engraving_of_Rideau_Canal_locks.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Engraving_of_Rideau_Canal_locks.jpg/480px-Engraving_of_Rideau_Canal_locks.jpg 2x" data-file-width="760" data-file-height="499" /></a><figcaption>Битаун дахь усан онгоцны Ридеау сувгийн зураг</figcaption></figure> <p>Ромчууд анх <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82" title="Аркан боомт">аркан далангуудыг</a> барьж байсан боловч, <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Гидростатикийн даралт (ийм хуудас байхгүй)">гидростатикийн даралтын</a> улмаас хоёр жигүүрт үйлчлэх <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B5%D0%B0%D0%BA%D1%86%D1%8B%D0%BD_%D1%85%D2%AF%D1%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Реакцын хүч (ийм хуудас байхгүй)">реакцын хүчн</a>үүд тэдгээрт бат бэх байх том хэмжээний аркан даланг 19-р зууны инженерчлэлийн чадамж, барилгын материал зэрэг нь бий болгосон юм. </p><p>Анхны гурван аркан далан 19-р зуунд <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%8D%D0%B7%D1%8D%D0%BD%D1%82_%D0%B3%D2%AF%D1%80%D1%8D%D0%BD" title="Британийн эзэнт гүрэн">Британийн эзэнт гүрэнд</a> баригджээ. <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%BE%D1%8F%D0%B0%D0%BB_%D0%98%D0%BD%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Рояал Инженер (ийм хуудас байхгүй)">Рояал Инженерийн</a> Хенри Руссел Хидерабад хотыг усаар хангах <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B8%D1%80_%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BC_%D1%81%D0%B0%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Мир алам сан (ийм хуудас байхгүй)">Мир алам</a> даланг 1804 онд барьсан ба энэ нь одоог хүртэл мөн ашиглагдсаар л байна. Энэ нь 12м өндөр ба 21 ширхэг өөр өөр алхам бүхий аркаас тогтсон далан юм.<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>1820-иос 30 онд, Дэслэгч-Колонч <a href="/w/index.php?title=%D0%96%D0%BE%D0%BD_%D0%91%D0%B0%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Жон Баи (ийм хуудас байхгүй)">Жон Баи</a> <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B4" title="Канад">Канадад</a> одоогийн <a href="/wiki/%D0%9E%D1%82%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Оттава">Оттава</a> хотын ойролцоо Ридеау сувгийн барилгын ажлыг удирдан гүйцэтгэсэн ба усан замын системд муруй чулуун цуваа далангуудыг барьсан байна. Ялангуяа, <a href="/w/index.php?title=%D0%96%D0%BE%D0%BD_%D0%A0%D0%B5%D0%B4%D0%BF%D0%B0%D1%82%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Жон Редпать (ийм хуудас байхгүй)">Жон Редпать</a> ахлан <a href="/w/index.php?title=%D0%96%D0%BE%D0%BD%D1%81_%D0%A5%D2%AF%D1%80%D1%85%D1%80%D1%8D%D1%8D_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Жонс Хүрхрээ боомт (ийм хуудас байхгүй)">Жонс Хүрхрээ даланг</a> барьсан ба энэ нь 1832 онд дуусгавар болсоноор хойт америк дахь тухайн үеийн инженерийн гайхалтай бүтээл болсон юм. Барилгын үед усыг зайлуулах, мөн хянахын тулд, ус дамжуулах хиймэл хоолой бүхий хоёр <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%B3%D0%B0%D0%B9_%D1%85%D0%B0%D0%B0%D0%BB%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хавтгай хаалт (ийм хуудас байхгүй)">хавтгай хаалт</a> барьсан байна. Эхнийх нь зүүн хэсэгт даланийн суурийн ойролцоо байрласан. Хоёр дахь хаалт нь далангийн баруун хэсэгт сууриас дээш 6м өндөрт байрлажээ. Усны их ба бага түвшнээс хамаарч хаалтуудыг ажиллуулдаг байсан байна.<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><br /> <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%B9" title="Сидней">Параматт</a> хотын ойролцоо Хантс голын савд, хотын хүн амын өсөлт, усны хэрэгцээнд тулгуурлан 1850 онд <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8" title="Австрали">Австраличууд</a> далангуудыг барьж эхэлсэн. Чулуун <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82" title="Аркан боомт">аркан далангуудыг</a> тухайн үеийн Рояал инженерийн ололт амжилтанд тулгуурласан Лиеүтенант Перси Симпсон төсөллөж барьж байгуулсан байна. далангуудын өртөг нь £17,000 байсан ба Австрали дахь инженерийн шийдэл бүхий анхны далан 1856 онд бий болжээ. Хоёр дахь аркан далан нь илүү математик тодорхойлолттой байсан байна.<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Энэ төрлийн анхны далан Францид 2 жилийн өмнө нээлтээ хийсэн байна. Энэ нь мөн л <a href="/wiki/%D0%90%D0%B6_%D2%AF%D0%B9%D0%BB%D0%B4%D0%B2%D1%8D%D1%80%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%85%D1%83%D0%B2%D1%8C%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%BB" title="Аж үйлдвэрийн хувьсгал">үйлдвэржилтийн</a> үеийн Францийн хамгийн анхны аркан далан байсан ба <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%BE%D1%91%D1%80_%D0%B4%D0%B0%D1%85%D1%8C_%D1%85%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B8_%D3%A9%D0%B2%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%B0%D0%BB%D1%82(1829%E2%80%9351)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хоёр дахь холери өвчний тархалт(1829–51) (ийм хуудас байхгүй)">1832 холер өвчинд</a> сүйтгэгдсэн талбайг усаар хангахын тулд Аикс-эн хэсгийн хотын захиргаа зохион байгуулж Пранцоис Зола удирдан бариулжээ. Дараа нь Рояал инженерүүд 1844 онд төслийг дэмжиж, түүнээс хойш хэдэн арван жилийн турш барилгын ажил үргэлжилсэн байна. Энэ барилгын мөн чухал ололт нь барилга ба түүний суурь, завьжинд нөлөөлөх хүчдэлийг математик аргачлалаар тооцож төсөлсөнд оршиж байгаа юм. </p><p><a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8" title="Австрали">Австрали</a> болон <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B0%D1%80%D0%B2%D0%B8%D0%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Варвик (ийм хуудас байхгүй)">Варвикийн</a> ойролцоо 75миль зайд, дэлхийн анхны бетонон аркан далан байдаг. Онцгой ус гаргах барилгатай, хяр дээгүүр ус халиах зориулалт бүхий 10м өндөр бетон даланг Хенри Чарлес Станлэй 1880 онд төсөллөжээ. </p><p>19-р зууны сүүлч хагаст, чулуун далангийн төсөл хийхэд нилээд ач холбогдол бүхий шинжлэх ухааны дэвшил гарсан юм. далангийн тооцооны энэ шилжилт нь зураг дүрслэлд суурилсан туршилтын аргачлалаас мэргэжлийн түвшинд шинжлэх ухааны онолын хэрэглээнд шилжүүлсэн анхны үе байв. Энэ чухал ололт Их британи болон Францийн их сургуулийн инженерийн факультет орчинд төвлөрч байв.<a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%BB%D0%B0%D1%81%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%B8%D1%85_%D1%81%D1%83%D1%80%D0%B3%D1%83%D1%83%D0%BB%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Гласговийн их сургууль (ийм хуудас байхгүй)">Гласговийн их сургуульд</a> байсан <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D0%B0%D0%BC_%D0%96%D0%BE%D0%BD_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%84%D1%83%D0%BE%D1%80%D0%BD_%D0%A0%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B8%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Виллиам Жон Макфуорн Ранкин (ийм хуудас байхгүй)">Виллиам Жон Макфуорн Ранкин</a> нь далангийн бүтээцийн онолын ажиллагааг судалж өөрийн ойлголт олж авсан үр дүнгээ түүний 1857 онд хэвлүүлсэн <i>Сул хөрсөн дээрхи тогтворжилтийн асуудлууд</i> өгүүлэлдээ тусгажээ. <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D1%8B_%D1%82%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ранкины теором (ийм хуудас байхгүй)">Ранкины теором</a> гэж нэрлэгдэх түүний онол нь далангийн төооцоонд чухал үүрэг гүйцэтгэсээр байна.<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Францид, Ж. Аугистин Тортене Дэ Сазилли чулуун хүндийн хүчний даланд босоо үйлчлэх механикийн үндсийг тайлбарласан ба Зола далан нь түүний гаргасан онол, судалгаанд үндэслэгдэж баригдсан байна.<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Том_далан"><span id=".D0.A2.D0.BE.D0.BC_.D0.B4.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D0.BD"></span>Том далан</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=6" title="Хэсгийг засварлах: Том далан" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Том далан"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Ansel_Adams_-_National_Archives_79-AAB-01.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Ansel_Adams_-_National_Archives_79-AAB-01.jpg/300px-Ansel_Adams_-_National_Archives_79-AAB-01.jpg" decoding="async" width="300" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Ansel_Adams_-_National_Archives_79-AAB-01.jpg/450px-Ansel_Adams_-_National_Archives_79-AAB-01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Ansel_Adams_-_National_Archives_79-AAB-01.jpg/600px-Ansel_Adams_-_National_Archives_79-AAB-01.jpg 2x" data-file-width="2964" data-file-height="2373" /></a><figcaption>1942 он, Ансел Адамсын төсөлсөн Хүүвэр боомт</figcaption></figure> <p>Том далангийн эрин үе 1902 онд Египтэд <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%81%D0%B2%D0%B0%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D0%B2_%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Асван Лов Боомт (ийм хуудас байхгүй)">Асван Лов далан</a> баригдсанаар эхэлсэн юм. Энэ далан нь Нил мөрөн дээр баригдсан хүндийн хүчний <a href="/w/index.php?title=%D0%A7%D1%83%D0%BB%D1%83%D1%83%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Чулуун боомт (ийм хуудас байхгүй)">өрөгт</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D0%BB%D0%B3%D1%83%D1%83%D1%80%D1%82_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тулгуурт боомт (ийм хуудас байхгүй)">тулгуурт</a> төрлийн далан юм. 1882 оны Египттэй хийсэн тулааны дараа, 1898 онд барилгын ажлыг Британчиуд эхэлжээ. Энэхүү төслийг Эрхэмсэг ноён <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D0%B0%D0%BC_%D0%92%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D0%BA%D1%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Виллиам Виллкокс (ийм хуудас байхгүй)">Виллиам Виллкокс</a> удирдсан ба тухайн үеийн алдартай инженерүүд болох <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D0%BD%D0%B6%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%BD_%D0%91%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бенжамин Бакер (ийм хуудас байхгүй)">Бенжамин Бакер</a> болон <a href="/w/index.php?title=%D0%96%D0%BE%D0%BD_%D0%90%D0%B8%D1%80%D0%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Жон Аирд (ийм хуудас байхгүй)">Жон Аирд</a> түүний фирм болох энэ төслийн гол гэрээт<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> гэх мэт олон аж ахуй, инженерүүдийг хамруулсан юм. Материал болон санхүүгийн хөрөнгө оруулалтыг ноён <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D1%80%D0%BD%D1%8D%D1%81%D1%82_%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B5%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Эрнэст Кассел (ийм хуудас байхгүй)">Эрнэст Кассел</a> барьж байжээ.<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 1899-1902 оны хооронд баригдаж буй эхний үедээ, барилгын хэмжээ нь тухайн ажилчидад бүтэшгүй оролдлого мэт санагдаж байсан ч<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> дууссаны дараа, дэлхийн хамгийн том далангийн бүтээгчид болсон юм.<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D2%AF%D2%AF%D0%B2%D1%8D%D1%80_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хүүвэр боомт (ийм хуудас байхгүй)">Хүүвэр далан</a> нь массив бетонон <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BA-%D1%85%D2%AF%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%85%D2%AF%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Арк-хүндийн хүчний боомт (ийм хуудас байхгүй)">арк-хүндийн хүчний далан</a> бөгөөд, АНУ-ын <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B8%D0%B7%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Аризона">Аризона</a> болон <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D0%B4%D0%B0" title="Невада">Невада</a> мужийн хил дагуу <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0_%D0%B3%D0%BE%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Колорада гол (ийм хуудас байхгүй)">Колорада голын</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B0%D1%80_%D1%85%D0%B0%D0%B2%D1%86%D0%B0%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хар хавцал (ийм хуудас байхгүй)">Хар хавцалд</a> <a href="/wiki/%D0%98%D1%85_%D1%85%D1%8F%D0%BC%D1%80%D0%B0%D0%BB" title="Их хямрал">Их хямралийн</a> үед 1931-1936 оны хооронд барьжээ. 1928 онд Конгрессийн хурлаар <a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D1%8D%D1%80%D1%87%D0%B8%D0%BC_%D1%85%D2%AF%D1%87" title="Усны эрчим хүч">усны эрчим хүч</a> үйлдвэрлэх, үерээс хамгаалах, усжуулалтын эх үүсвэр бий болгохоор Колорада гол дээр далан барих шийдвэрийг гаргажээ. Үнийн саналын давуугаар Зургаан компани хэмээх консерциум ялалт байгуулсан байна. Энэ үед тэдгээр компани болон бусад газар энэ мэт том далан барьж байгаагүй, зарим техникүүд бүрэн батлагдаагүй хүнд үе байсан юм. Хар хавцалын аагим халуун уур амьсгал, далангийн хөндлүүрийн бэрх тогтоц мөн л далангийн барилгын ажлыг хүндрүүлж байсан юм. Гэсэн ч Зургаан компани консерциум 2 жилээр барилгын ажлыг хурдасгаж 1936 оны 3 сарын 1-нд засгийн газарт даланг хүлээлгэн өгсөн юм. Хүүвэр (<a href="/wiki/%D0%9E%D1%80%D0%BE%D1%81" title="Орос">орос</a>:Гувер) далан нь ийнхүү өмнөх ерөнхийлөгч болох Херберт Гуверийн нэрээр нэрлэгдсэн юм. </p><p>1997 он гэхэд дэлхий даяар 800,000 орчим далан тоологдсон ба үүний 40,000 орчим нь 15м-ээс өндөр далан байна.<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Далангийн_төрөл"><span id=".D0.94.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D0.BD.D0.B3.D0.B8.D0.B9.D0.BD_.D1.82.D3.A9.D1.80.D3.A9.D0.BB"></span>Далангийн төрөл</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=7" title="Хэсгийг засварлах: Далангийн төрөл" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Далангийн төрөл"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Далан нь байгалийн үзэгдэл, амьтад /минж/, болон хүний туслалцаатай бий болно. Хүний гараар бүтээгдсэн далангуудыг бүтээцлэл, үүрэг, болон хэмжээнээс нь хамааруулж дараах байдлаар ангилна. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Бүтээцээр_ангилах"><span id=".D0.91.D2.AF.D1.82.D1.8D.D1.8D.D1.86.D1.8D.D1.8D.D1.80_.D0.B0.D0.BD.D0.B3.D0.B8.D0.BB.D0.B0.D1.85"></span>Бүтээцээр ангилах</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=8" title="Хэсгийг засварлах: Бүтээцээр ангилах" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Бүтээцээр ангилах"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Бүтээцлэл болон барьсан материал дээр үндэслэн далангуудыг хялбархан ангилж болох ба энд <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BA-%D1%85%D2%AF%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%85%D2%AF%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Арк-хүндийн хүчний боомт (ийм хуудас байхгүй)">арк-хүндийн хүчний даланг</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%A8%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BE%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Шороон боомт (ийм хуудас байхгүй)">шороон далан</a>, <a href="/w/index.php?title=%D3%A8%D1%80%D3%A9%D0%B3%D1%82_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Өрөгт боомт (ийм хуудас байхгүй)">өрөгт далан</a> болон бусад дэд төрлийн ангилалууд байна. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Аркан_далан"><span id=".D0.90.D1.80.D0.BA.D0.B0.D0.BD_.D0.B4.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D0.BD"></span>Аркан далан</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=9" title="Хэсгийг засварлах: Аркан далан" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Аркан далан"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Gordon_Dam.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Gordon_Dam.jpg/170px-Gordon_Dam.jpg" decoding="async" width="170" height="259" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Gordon_Dam.jpg/255px-Gordon_Dam.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Gordon_Dam.jpg/340px-Gordon_Dam.jpg 2x" data-file-width="2552" data-file-height="3882" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8" title="Тасмани">Тасмани</a> дахь <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%BE%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Гордон боомт (ийм хуудас байхгүй)">Гордон боомт</a> нь <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82" title="Аркан боомт">аркан боомт</a> юм.</figcaption></figure> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Гол өгүүлэл: <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82" title="Аркан боомт">Аркан боомт</a></i></div></dd></dl> <p><br /> Аркан далангийн тогтворшилт нь арк болон хүндийн хүчний хосолмол үйлчлэл дээр тогтдог. Хэрэв далангийн дээд налуу босоо бол далангийн бүхэл жин суурь дээр хүндийн хүч болж, <a href="/w/index.php?title=%D0%A8%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D1%8D%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Шингэний даралт (ийм хуудас байхгүй)">Гидростатикийн даралт</a> аркын <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BB%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Консоль (ийм хуудас байхгүй)">консоль</a> дээр нормаль хуваарилалттай байхад Аркын үйлчлэл хэвтээ болон босоо чиглэлд далангийн <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D3%A9%D1%88%D2%AF%D2%AF%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хөшүүн (ийм хуудас байхгүй)">хөшүүн</a> чанараас хамааралтай болно. Хэрэв дээд налуу муруйлттай бол нилээд түвэгтэй үйлчлэлтэй үүнийг дагаж тооцоолол хүнд болно. Нормал гидростатик адаралт нь дээр тайлбарласан шиг хуваарилагдаж байвал, аркийн жингийн <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Нормаль (ийм хуудас байхгүй)">нормаль</a> бүрдүүлэгчийг аркын үйлчлэлээр авч болно. Далангийн энэ төрлийн хувьд, тулж буй хоёр талын жигүүрийн <a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D0%B2%D1%8C%D0%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Завьж (ийм хуудас байхгүй)">завьжны</a> (хавцлын хоёр талын эрэг) найдварт байдал маш чухал. Аркан далан барихад хамгийн тохиромжтой хөндлүүр бол үндсэн чулуулаг нь ойрхон байх нарийн хавцал юм.<sup id="cite_ref-pbsarch_38-0" class="reference"><a href="#cite_note-pbsarch-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Аркан далангийн аюулгүйн байдал тулж буй хавцлын эргүүд, далан ба ул хөрсний нийлж буй завьжны бат бөх холбоосоос хамаарах ба суур болон хажуу жигүүдийн ул хөрсний бат бэхийн чанар маш чухал. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Barrage_Daniel-Johnson2_edited.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Barrage_Daniel-Johnson2_edited.jpg/220px-Barrage_Daniel-Johnson2_edited.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Barrage_Daniel-Johnson2_edited.jpg/330px-Barrage_Daniel-Johnson2_edited.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Barrage_Daniel-Johnson2_edited.jpg/440px-Barrage_Daniel-Johnson2_edited.jpg 2x" data-file-width="3072" data-file-height="2304" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%9A%D1%8D%D0%B1%D1%8D%D0%BA" title="Кэбэк">Кэбэк</a> дахь <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5%D0%BB-%D0%96%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Даниел-Жонсон боомт (ийм хуудас байхгүй)">Даниел-Жонсон боомт</a> нь олон аркат тулгуурт далангийн төрөлд багтана. Түүнийг мөн Маник-5 гэж нэрлэдэг.</figcaption></figure> <p>Хоёр төрлийн дан аркан далан хэрэглэгдэх ба эдгээрийг план дээрх байгуулалтаас хамааруулан дан ба давхар муруйлттай гэж ангилж, дан муруйлтыг нь дотор нь тогтмол радиуст ба тогтмол өнцөгт гэж ангилна. Тогтмол радиуст аркан далан нь далангийн өндрийн турш нэг ижил радиус үйлчлэх ба хөндлүүр далангийн ёроолруу нарийсаж, далангийн төв өнцөгөөс хамаарч дээд налуугын талбай багасаж ирнэ. Канад дахь <a href="/w/index.php?title=%D0%96%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%81_%D0%A5%D2%AF%D1%80%D1%85%D1%80%D1%8D%D1%8D_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Жонес Хүрхрээ боомт (ийм хуудас байхгүй)">Жонес Хүрхрээ далан</a> бол тогтмол радиустай далан юм. Харин тогтмол өнцөгтэй далангийн хувьд, өөрөөр тогтмол бус радиуст гэж хэлж болно, энэ өнцгийн нөлөөлөл хурьцангуй тогтмол байх ба хоёр завьжны хоорондох зайн өөрчлөлт далангийн өндрийн туршид өөр өөр байна. Тогтмол радиуст далан нь тогтмол өнцөгт далангаас илүү их тохиолддог нь түүнийг барих ур чадвар их шаарддагтай холбоотой. <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B5%D1%80_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Паркер боомт (ийм хуудас байхгүй)">Паркер далан</a> нь тогтмол өнцөгт аркан далан юм. </p><p>Адил төрөл нь дээр дурьдсан давхар муруйлттай буюу нимгэн аркан далангууд юм. АНУ-ын Невадагийн Уул хотын ойролцоох Зэрлэгморь далан нь давхар муруйлттай аркан далангийн жишээ юм. Энэ төрлийн далан нь бетоны орцыг багасгах боловч далангийн суурь болон хоёр талын завьжинд их хэмжээний хүчдэл учруулдаг. Дээрээс харахад дан муруйлттай далантай ижил харагдах боловч дээд хашицаас харвал гүдгэр линз шиг, доод хашицаас харвал хотгор линз шиг харагдах ба далангийн босоо чиглэлд муруйлт байдаг учир ийнхүү давхар муруйлттай гэж нэрлэдэг. </p><p>Олон аркат тулгуурт далан нь олон дан болон давхар муруйлт бүхий аркууд, мөн тэдгээрийг суурь болон завьжинд тулах тулгуураас тогтох геометрийн түвэгтэй байгуулалт бүхий далангийн төрөл юм. Үүний нэг жишээ нь Канад дахь Кебекийн <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5%D0%BB-%D0%96%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Даниел-Жонсон боомт (ийм хуудас байхгүй)">Даниел-Жонсон далан</a> юм. Олон аркат тулгуурт далан нь хөндий хүчний далан шиг олон тулгуур шаардахгүй боловч буурийн чулуулгийн бат бэх сайн байхыг шаарддаг. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Хүндийн_хүчний_боомт"><span id=".D0.A5.D2.AF.D0.BD.D0.B4.D0.B8.D0.B9.D0.BD_.D1.85.D2.AF.D1.87.D0.BD.D0.B8.D0.B9_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82"></span>Хүндийн хүчний боомт</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=10" title="Хэсгийг засварлах: Хүндийн хүчний боомт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Хүндийн хүчний боомт"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Гол өгүүлэл: <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D2%AF%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%85%D2%AF%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хүндийн хүчний боомт (ийм хуудас байхгүй)">Хүндийн хүчний боомт</a></i></div></dd></dl> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Grand_Coulee_Dam_spillway.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Grand_Coulee_Dam_spillway.jpg/220px-Grand_Coulee_Dam_spillway.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Grand_Coulee_Dam_spillway.jpg/330px-Grand_Coulee_Dam_spillway.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Grand_Coulee_Dam_spillway.jpg/440px-Grand_Coulee_Dam_spillway.jpg 2x" data-file-width="3072" data-file-height="2048" /></a><figcaption>АНУ-ын <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B4_%D0%9A%D2%AF%D2%AF%D0%BB%D0%B8%D0%B9_%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Гранд Күүлий Боомт (ийм хуудас байхгүй)">Гранд Күүлий боомт</a> нь цул хүндийн хүчний боомтын жишээ юм. Энэ боомтын тэнхлэг нь муруйлттай юм.</figcaption></figure> <p>Хүндийн хүчний далан буюу хуучнаар гравитацийн далан нь өөрийн тогтворшилоо жингээрээ хангадаг далангууд юм.<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Далангийн дээд ба доод хашицаас үйлчлэх усны даралт нь далангийн өсгий орчмоор онхолдох эрмэлзлэлийг бий болгоно. Харин далангийн жин нь онхолдолтыг эсэргүүцэх хүч болж суурьт үйлчилнэ. Төсөллөгч далангийн хэлбэр хэмжээг сонгохдоо онхолдолт болон суурийн шилжилтэнд тэсвэртэй байх жинд тохируулан хийнэ. Инженерийн нэршилээр, даланд үйлчлэх хүндийн хүч, дэдд хашицад үйлчлэх усны даралтын хүчний тэнцүү үйлчлэгч нь Паралеллийн дүрмээр ихэнхдээ далангийн дээд хашиц дахь өлмийнд үйлчлэнэ. </p><p>Цаашилбал, далангийн хэлбэрээс гадна далан тогтвортой байх, материал бага зарцуулалттай байх үүднээс далангийн дээд болон доод өргөний сонголт, дээд хашицад сунах хүчдэл үүсэхээргүй байхаар тооцох гэх мэт чухал критериүд байдаг. даланг барихдаа босоогийн дагуу хөндлөн заадастай барих учир босоо хүчдэл үүсэх нь далангийн ажиллагаанд сөрөг нөлөөтэй. </p><p>Энэхүү дээд хашицын босоо хүчдэлээс хамгаалах зорилгоор далангийн дээд хашицын налууг өөрчилж хийх ба энэ нь доод хашиц дахь хүчдлийг өөрчилж, материал зарцуулалтыг багасгах давхар ач тустай арга юм. </p><p>Энэ төрлийн далангуудын хувьд буурийн хөрс чулуулаг нь шахалт болон суналтын өндөр бат бэхтэй байх шаардлагатай. </p><p>Тохирсон хөндлүүрт хүндийн хүчний далан баригдсан бол бусад далангуудын төрлүүдийг бодвол илүү найдвартай ажиллана гэж хэлж болно. Далангийн тооцооноос гадна буурийн инженер геологийн судалгааг маш сайн хийсэн байх шаардлагатай. Хэрэв үерийн аюул элбэг, хүчтэй бүс нутагт тухайн хөндлүүрт аркан далан хичнээн ашигтай хувилбар байсан ч хүндийн хүчний даланг хөрөнгө зарж барих нь давуу байж болох юм. Учир нь усны даралт, шүүрэлт, түүнийг өөр дээгүүрээ халиах динамик үйлчлэл гэх мэтээс өгсүүлэн далангийн найдваршилтанд сөрөг нөлөөллийн давтамж олон байна. </p><p>Хүндийн хүчний далан нь бетон ба чулуун өрлөгөөр баригдаж болох ба үүнээс хамааралгүйгээр "цул" ба "хөндий" гэж ангилагдаж болно. Цул хүндийн хүчний далан нь хөндий төрлөөс илүүтэйгээр баригддаг. Гэхдээ цул далангийн биеийн бүхэлд нь авч үзвэл ямарч хүчдэл ачааллын нөлөөнд ордоггүй хэсгүүд байх ба тэдгээрийг үгүй болгосоноор хөндий хүчний далан бий болно. <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B4_%D0%9A%D2%AF%D2%AF%D0%BB%D0%B8%D0%B9_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Гранд Күүлий боомт (ийм хуудас байхгүй)">Гранд Күүлий далан</a> нь цул хүндийн хүчний төрлийн далан бол Браддок далан нь хөндий хүчний далангийн нэг төрөл юм. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Арк-хүндийн_хүчний_боомт"><span id=".D0.90.D1.80.D0.BA-.D1.85.D2.AF.D0.BD.D0.B4.D0.B8.D0.B9.D0.BD_.D1.85.D2.AF.D1.87.D0.BD.D0.B8.D0.B9_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82"></span>Арк-хүндийн хүчний боомт</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=11" title="Хэсгийг засварлах: Арк-хүндийн хүчний боомт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Арк-хүндийн хүчний боомт"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Hoover_dam_from_air.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Hoover_dam_from_air.jpg/220px-Hoover_dam_from_air.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Hoover_dam_from_air.jpg/330px-Hoover_dam_from_air.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Hoover_dam_from_air.jpg/440px-Hoover_dam_from_air.jpg 2x" data-file-width="2272" data-file-height="1704" /></a><figcaption>АНУ-ын <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D2%AF%D2%AF%D0%B2%D1%8D%D1%80_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хүүвэр боомт (ийм хуудас байхгүй)">Хүүвэр далан</a> нь арк-хүндийн хүчний далангийн нэг жишээ юм.</figcaption></figure> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Гол өгүүлэл: <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BA-%D1%85%D2%AF%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%85%D2%AF%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Арк-хүндийн хүчний боомт (ийм хуудас байхгүй)">Арк-хүндийн хүчний боомт</a></i></div></dd></dl> <p>Хүндийн хүчний далан аркан далантой хосолж <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BA-%D1%85%D2%AF%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%85%D2%AF%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Арк-хүндийн хүчний боомт (ийм хуудас байхгүй)">арк-хүндийн хүчний даланг</a> бий болгох ба бодит хүндийн хүчний даланг бодвор материал зарцуулалт багатай, буурьт ирэх хүчдэлийн хэмжээ бага гэх мэт давуу талуудтай. Уснаас даланд бий болох дотоод шахалт нь даланд үйлчлэх хэвтээ хүч болж буурна. Тийм учраас бууринд ирэх даралтын хэмжээ багасах, далангийн тогтворшилт, гулсалтанд завьжны нөлөөлөл их болох учраас далангийн жин их байх шаардлагагүй болж ирнэ. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Хаалт"><span id=".D0.A5.D0.B0.D0.B0.D0.BB.D1.82"></span>Хаалт</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=12" title="Хэсгийг засварлах: Хаалт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=12" title="Edit section's source code: Хаалт"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Koshi.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Koshi.jpg/220px-Koshi.jpg" decoding="async" width="220" height="176" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Koshi.jpg/330px-Koshi.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Koshi.jpg/440px-Koshi.jpg 2x" data-file-width="720" data-file-height="576" /></a><figcaption>The <a href="/w/index.php?title=Koshi_Barrage&action=edit&redlink=1" class="new" title="Koshi Barrage (ийм хуудас байхгүй)">Koshi Barrage</a></figcaption></figure> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Гол өгүүлэл: <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD_(%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Далан (боомт) (ийм хуудас байхгүй)">Хаалт</a></i></div></dd></dl> <p>Хаалтан далан гэж хэлж болох далан ба далангийн үүргийг давхар гүйцэтгэх энэхүү барилга нь томоохон алгасал бүхий хаалтнуудааг далангаар өнгөрөх усыг хянаж байдаг онцгой төрлийн байгууламж юм. Хаалт хооронд байх хамар хана нь хаалтны тогтворшилтыг хангахаас гадна өнгөрөөс усны хэмжээг нарийн хянах, дээрээс ирж буй тоног төхөөрөмж, дамжин өнгөрөх хэрэгсэл замын ачааллыг авч их биед шилжүүлэх үүргээр тооцогддог. </p><p>Энэхүү далан нь голын далайд цутгах адаг хэсэгт баригдахаас гадна далайн түрлэгээс эрчим хүч үйлдвэрлэх, давалгаа таслах, усны түвшинг тохируулах зэрэг зорилгоор баригдах ба <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D2%AF%D1%80%D0%BB%D1%8D%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Түрлэгийн далан (ийм хуудас байхгүй)">түрлэгийн далан</a> гэж нэрлэгддэг.<sup id="cite_ref-urlDams_and_Development:_An_Overview_40-0" class="reference"><a href="#cite_note-urlDams_and_Development:_An_Overview-40"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Шороон_боомт"><span id=".D0.A8.D0.BE.D1.80.D0.BE.D0.BE.D0.BD_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82"></span>Шороон боомт</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=13" title="Хэсгийг засварлах: Шороон боомт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=13" title="Edit section's source code: Шороон боомт"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Гол өгүүлэл: <a href="/w/index.php?title=%D0%A8%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BE%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Шороон боомт (ийм хуудас байхгүй)">Шороон боомт</a></i></div></dd></dl> <p>Шороон далангууд нь <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D3%A9%D1%80%D1%81%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%BD%D1%8F%D0%B3%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хөрсний нягтрал (ийм хуудас байхгүй)">нягтруулсан</a> ул хөрсөөр баригдах ба чулуун дүүргэлттэй болон шороон дүүргэлттэй гэсэн үндсэн хоёр төрөлд хуваагдана. Шороон далан нь хүндийн хүчний далантай адил уснаас ирэх даралтыг өөрийн жингээрээ эсэргүүцэж тогтдог далан боловч бетоныг бодвол налархай шинжтэй юм. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Чулуун_дүүргэлттэй_боомт"><span id=".D0.A7.D1.83.D0.BB.D1.83.D1.83.D0.BD_.D0.B4.D2.AF.D2.AF.D1.80.D0.B3.D1.8D.D0.BB.D1.82.D1.82.D1.8D.D0.B9_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82"></span>Чулуун дүүргэлттэй боомт</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=14" title="Хэсгийг засварлах: Чулуун дүүргэлттэй боомт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=14" title="Edit section's source code: Чулуун дүүргэлттэй боомт"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Gathrightdam4.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Gathrightdam4.jpg/220px-Gathrightdam4.jpg" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Gathrightdam4.jpg/330px-Gathrightdam4.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Gathrightdam4.jpg/440px-Gathrightdam4.jpg 2x" data-file-width="450" data-file-height="296" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D1%80%D0%B6%D0%B8%D0%BD%D0%B8" title="Виржини">Виржини</a> дахь <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B9%D1%82_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Гатрайт боомт (ийм хуудас байхгүй)">Гатрайт далан</a> нь чулуун дүүргэлттэй <a href="/w/index.php?title=%D0%A8%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BE%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Шороон боомт (ийм хуудас байхгүй)">шороон далан</a> юм.</figcaption></figure> <p><a href="/w/index.php?title=%D0%A7%D1%83%D0%BB%D1%83%D1%83_(%D0%B3%D0%B5%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Чулуу (геологи) (ийм хуудас байхгүй)">Чулуун</a>-дүүргэлттэй далангууд нь ус үл нэвтрүүлэх бүстэй холбоосгой болон холбоослог хөрстэй хамт нягтруулагдсан шороон далан юм. даланг бүрдүүлэгч их бие нь бул чулууг ихээр агуулах учир <i>чулуун дүүргэлттэй</i> гэж нэрлэдэг. Ус үл нэвтрүүлэх бүс нь далангийн дээд налууд ойролцоо баригдвал <i>экран</i> гэж нэрлэгдэх ба <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%BD" title="Бетон">бетон</a>, <a href="/w/index.php?title=%D3%A8%D1%80%D3%A9%D0%B3%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Өрөгт (ийм хуудас байхгүй)">өрөгт</a>, ган ялтаст, пластик мемранан, эсвэл мод, нягт шавар гэх мэтээр баригдаж болно. Хэрэв ус үл нэвтрүүлэх бүс нь нь далангийн их биеийн гол хэсэгт байрлах бол <i>зүрхэвч</i> гэж нэрлэнэ. Хэрэв нягт шавар далангийн ус үл нэвтрүүлэх буюу шүүрэлтийн эсрэг байгууламжид орсон бол даланг <i>холимог</i> далан гэж нэрлэх нь бий. Чулуун дүүргэлттэй далангийн их бие ба шүүрэлтийн эсрэг зүрхэвч болон экраны дотоод шүүрэлтийн угаагдлаас сэргийлж тэдгээрийн хооронд шүүрүүлэх үе хийж тусгаарлаж өгдөг. Шүүрүүлэх үе нь хөрсний нарийн хэсэг угаагдан гарахаас сэргийлсэн урвуу ширхэглэлтэй холбоослог хайрга ба дайрганаас тогтоно. Буталсан хайрга хэрэглэх нь орон нутгийн материал гэдгээрээ барилгын өртгийг бууруулах гарын доорхи материал юм. Дулуун дүүрэлттэй далан нь <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%80_%D1%85%D3%A9%D0%B4%D0%BB%D3%A9%D0%BB%D1%82" title="Газар хөдлөлт">газар хөдлөлт</a>өнд нилээд тэсвэртэй байдаг. Гэвч барилтын үед газар хөдлөлтөнд гүйцэт нягтрал аваагүй бие цууралт авч улмаар хоосон орон зайнд ус нэвчин орвол далангийн ачаалал өөр болно. Чулуун дүүргэлттэй далангийн жишээ нь <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B8" title="Калифорни">Калифорни</a> дахь <a href="/w/index.php?title=%D0%A8%D0%B8%D0%BD%D1%8D_%D0%9C%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%81_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Шинэ Милонес боомт (ийм хуудас байхгүй)">Шинэ Милонес далан</a> юм. </p><p>далангийн шүүрэлтийн эсрэг байгууламж нь <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%81%D1%84%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%82_%D0%B1%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Асфальт бетон (ийм хуудас байхгүй)">асфальт бетоноор</a> баригдаж болно. Хэрэв далангийн их бие нь дан чулуун асгаас эвсэл өрлөгөөс бүтэж байгаа тохиолдолд асфальт бетон хэрэгдэх нь хамгийн зөв хослол байдаг. 1962 онд ийм далан баригдсанаас хойш дэлхий даяар 100 гаруй даланг ийм материалын хослолоор барьж босгожээ. Бүх асфальт бетон зүрэвчтэй далангуудын ажиллагааны бичлэг нь сайн байсан байна. Асфальтны төрөл нь <a href="/w/index.php?title=%D0%97%D1%83%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D1%83%D1%8F%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Зунгааралттай уян (ийм хуудас байхгүй)">Зунгааралттай уян</a>-<a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Пластик (ийм хуудас байхгүй)">пластик</a> материал байх нь далангийн их биеэс ирэх өчүүхэн шилжилтэнд уян харимхай үйлчилж тогтвортой байдаг.<a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%81%D1%84%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Асфальт (ийм хуудас байхгүй)">Асфальтны</a> уян хатан чанар нь газар хөдлөлтийн идэвхи өндөртэй бүсэд нилээн тохиромжтой давуу талыг бий болгоно..<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Бетон_хучилттай_чулуун_боомт"><span id=".D0.91.D0.B5.D1.82.D0.BE.D0.BD_.D1.85.D1.83.D1.87.D0.B8.D0.BB.D1.82.D1.82.D0.B0.D0.B9_.D1.87.D1.83.D0.BB.D1.83.D1.83.D0.BD_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82"></span>Бетон хучилттай чулуун боомт</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=15" title="Хэсгийг засварлах: Бетон хучилттай чулуун боомт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=15" title="Edit section's source code: Бетон хучилттай чулуун боомт"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Бетон хучилттай чулуун далан "concrete-face rock-fill dam" (CFRD) нь далангийн дээд налуудаа <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D1%85%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%B0%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бетон хавтан (ийм хуудас байхгүй)">бетон хавтангуудаар</a> хучигдсан чулуун дүүргэлттэй далан юм. Энэ төрлийн шийдэл нь далангийн дотуур шүүрэх шүүрэлтээс давхар сэргийлэх, дээд налуугын бэхэлгээг найдвартай болгох зорилгоор хэрэглэгдэнэ. Дээрээс нь, бетон хучилттай далан нь шороон дүүргэлттэй далан барихаас хялбар байхаас гадна дээд налуугын тофо нөхцөлд уян хатан байж чаддаг. Анх бетон хучилттай даланг 1860 онд Калипорнид алт олбордлож байсан уурхайчид ёроолын ус гаргууртай модон училттай чулуун далан барьсанаас үүдэлтэй гэж үздэг. далангийн модон хучилт нь сүүлд бетоноор солигдож, усан санг усан цахилгаан станц, усжуулалтанд хэрэглэж эхэлжээ. Бетон хучилттай далангийн хувьд бетон хавтан хоорондын босоо болон хэвтээ заадасны чигжээс чухал байх ба 1960 оноос хойг илүү сайжруулсан уян бат бэх холбоосоор заадас хийж байна. Сүүлийн хэдэн арван жил шийдэл улам бүр шинэлэг дэвшилтэт болж байна.<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Саяхан, дэлхийн хамгийн өндөр бетон хучилттай чулуун <a href="/w/index.php?title=%D0%A8%D1%83%D0%B8%D0%B1%D1%83%D1%8F%D0%B0_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Шуибуяа боомт (ийм хуудас байхгүй)">Шуибуяа даланг</a> 233м өндөртэйгээр Хятадад 2008 онд барьж дуусган ашиглалтанд оруулжээ.<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Шороон_дүүргэлттэй_боомт"><span id=".D0.A8.D0.BE.D1.80.D0.BE.D0.BE.D0.BD_.D0.B4.D2.AF.D2.AF.D1.80.D0.B3.D1.8D.D0.BB.D1.82.D1.82.D1.8D.D0.B9_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82"></span>Шороон дүүргэлттэй боомт</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=16" title="Хэсгийг засварлах: Шороон дүүргэлттэй боомт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=16" title="Edit section's source code: Шороон дүүргэлттэй боомт"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b>Шороон дүүргэлттэй боомт</b>, мөн <b>нягтруулсан шороон боомт</b> эсвэл <b>грунтэн боомт</b> хамгийн түгээмэл энгийн нэр нь <b>шороон боомт</b> ба энэ далан нь сайтар нягтралтай <a href="/w/index.php?title=%D0%A8%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BE%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Шороон боомт (ийм хуудас байхгүй)">ул хөрснөөр</a> баригддаг. <i>Нэгэн төрлийн</i> нягтруулсан далан нь шүүрэлтийн усыг зайлуулах байгууламжийг эс тооцвол нэгэн төрлийн ул хөрсөөр бүтдэг. Үүнээс гадна бүсчилсэн бүтэцтэй байж болох ба үүнийг холимог далан гэж нэрлэх ба далангийн дээд ба доод налуу зүрхэвч, шүүр гэх мэт өөр өөр үүрэг бүхий хэсгүүдэд тухайн хэсэгт тохирсон ул хөрсийг хэрэглэнэ. Орчин үеийн бүчлэл бүхий холимог хийцтэй далангийн ус үл нэвтрүүлэх хэсгээр шүүрч гарсан усыг шүүрүүлэн гидравлик даралтын бууруулах шүүрүүлийн систем доод хашицын үзүүрт байрладаг. Харин өнгөрсөн хуучин аргачлалд ус үл нэвтрүүлэх бүс буюу шүүрэлтийн эсрэг байгууламж нь угаалтаар бий болдог байсан. Угаалтаар гэдэг нь даланг гидравлик аргаар барихыг хэлж байгаа юм. Шороон даланд мөн чулуун даланд хэрэглэдэг шиг ус үл нэвтрүүлэх байгууламж, дээд налуугын бэхэлгээ зэргийг хэрэглэж болно. Хамгийн сониролтой ус үр нэвтрүүлэх байгууламж нь мөсөн зүрхэвч ба энэ аргыг мөнх цэвдэгтэй өндөрлөг газар барих шороон даланд барих нь найдвартай байдаг. Мөсөн зүрхэвчийг байнгын хөргөлттэй байлгахын тулд тусгай хоолойвчийг суулгаж өгдөг. </p><p><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тарбела боомт (ийм хуудас байхгүй)">Тарбела далан</a> нь <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Пакистан">Пакистан</a> дахь Индус гол дээрх том далангуудын нэг юм. далан нь Исламабадын хойт зүгт 50км, өндөр нь голын ёроолооё дээш 148м, 250км2 мандлын талбай бүхий усан сан үүсгэдэг дэлхийд томоохонд тооцогдох шороон дүүргэлттэй далан юм. далангийн үндсэн элемент нь нягтруулсан ул хөрс ба цул хэсгийн урт нь 2700м, өндөр 142м байдаг байна. Энэ төсөлд даланг барихын тулд 152.8 сая м,куб ул хөрс ашигласан ба хүний гараар бүтсэн хамгийн том шороон байгууламж юм. </p><p>Шороон далан нь орон нутгийн материал ашигладаг учир хамгийн хямд өртөгөөр босох далан ба магадгүй хамгийн энгийн технологийн ажиллагаатай байж болох юм. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Хэмжээгээр_нь_ангилах"><span id=".D0.A5.D1.8D.D0.BC.D0.B6.D1.8D.D1.8D.D0.B3.D1.8D.D1.8D.D1.80_.D0.BD.D1.8C_.D0.B0.D0.BD.D0.B3.D0.B8.D0.BB.D0.B0.D1.85"></span>Хэмжээгээр нь ангилах</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=17" title="Хэсгийг засварлах: Хэмжээгээр нь ангилах" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=17" title="Edit section's source code: Хэмжээгээр нь ангилах"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Олон улсын стандартаар (<a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%BE%D0%BC_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82%D1%83%D1%83%D0%B4%D1%8B%D0%BD_%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%BD_%D1%83%D0%BB%D1%81%D1%8B%D0%BD_%D1%85%D0%BE%D0%BB%D0%B1%D0%BE%D0%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Том боомтуудын олон улсын холбоо (ийм хуудас байхгүй)">Том далангуудын олон улсын холбоо</a>, буюу <b>ICOLD</b>-ыг хамруулан) <i>том далан</i> тодорхойлолтонд 15 м-ээс дээш өндөртэй далангууд болон 150м-ээс өндөр бол <i>чухал далан</i> ангилалд хамруулж том далан гэж үздэг байна.<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Мөн <i>Дэлхийн далангуудын хорооны тайлан</i>д <i>том</i> ангилалын далан ба даланд 5-15м өндөртэй, ус хураах талбай нь 3сая м.куб-ээс их бол хамрагдах ба 15м-ээс дээш далангуудыг усан сангийн хэмжээ харгалзахгүйгээр том далан гэж үзнэ гэж тэмдэглэжээ.<sup id="cite_ref-urlDams_and_Development:_An_Overview_40-1" class="reference"><a href="#cite_note-urlDams_and_Development:_An_Overview-40"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Дэлхий дээрхи хамгийн өндөр далан нь 1997 оны бичлэгээр <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B6%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Тажикистан">Тажикистаны</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D2%AF%D1%80%D1%8D%D0%BA_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Нүрэк боомт (ийм хуудас байхгүй)">Нүрэк далан</a> 300м-ийн өндөртэйгээр бичигдэж байсан бол 2013 онд хятадын Жинпинг 1 далан ашиглалтанд орсоноор дэлхийн өндөр даланг 305м болгож өөрчилсөн юм.<sup id="cite_ref-gbor97p108109_45-0" class="reference"><a href="#cite_note-gbor97p108109-45"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>ОХУ болон бусад социолист гаралтай улсуудад /Монгол улс багтана/ даланг түүний буурийн төрөл, далангийн төрлөөс нь хамааруулж өндрөөр нь 4 анги болгон хуваадаг. Хадан суурин дээрх 100м -ээс өндөр шороон ба бетонон даланг 1-р ангийн далан гэж үздэг бол хэмхдэст, өгөршсөн хагас хатуу буурин дээрх 70м-ээс дээш өндөртэй шороон даланг мөн буурин дээрх 50м-ээс өндөр бетон даланг 1-р ангийн далан гэж үзэн үндсэн далангийн ангилалд оруулдаг.<sup id="cite_ref-Барилгын_норм_ба_дүрэм_46-0" class="reference"><a href="#cite_note-Барилгын_норм_ба_дүрэм-46"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Хэрэглээгээр_ангилах"><span id=".D0.A5.D1.8D.D1.80.D1.8D.D0.B3.D0.BB.D1.8D.D1.8D.D0.B3.D1.8D.D1.8D.D1.80_.D0.B0.D0.BD.D0.B3.D0.B8.D0.BB.D0.B0.D1.85"></span>Хэрэглээгээр ангилах</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=18" title="Хэсгийг засварлах: Хэрэглээгээр ангилах" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=18" title="Edit section's source code: Хэрэглээгээр ангилах"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Туслах_боомт"><span id=".D0.A2.D1.83.D1.81.D0.BB.D0.B0.D1.85_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82"></span>Туслах боомт</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=19" title="Хэсгийг засварлах: Туслах боомт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=19" title="Edit section's source code: Туслах боомт"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Богоош буюу туслах далан нь үндсэн далангаар бий болсон усан сангийн хамгийн их түвшинтэй үед усан сангийн мандлын талбайг тэлэх, хөтөл давж алдагдах зэргээс хамгаалж баригддаг. Мөн тулсах далан нь усан сангийн ирмэг дахь тогтворгүй бүтэцтэй хөтлийг бэхжүүлэх зорилгоор баригдахаас гадна усны давалгаа, усны түрэгдэлтийн нөлөөгөөр үерт газар нутаг автахаас хамгаалж голын эргийн далантай ижил үүргээр баригддаг. Түр далангийн уртын хэмжээ ихэсвэл түүнийг далан гэж нэрлэх тохиолдол бий. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ус_халиах_боомт"><span id=".D0.A3.D1.81_.D1.85.D0.B0.D0.BB.D0.B8.D0.B0.D1.85_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82"></span>Ус халиах боомт</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=20" title="Хэсгийг засварлах: Ус халиах боомт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=20" title="Edit section's source code: Ус халиах боомт"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Гол өгүүлэл: <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B0%D0%B3%D1%83%D1%83%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ус халиагуур (ийм хуудас байхгүй)">Ус халиагуур</a></i></div></dd></dl> <p>Ус халиагуур (мөн ус хаяур болон <i>халиах далан</i>ч гэж нэрлэдэг) нь голын гольдиролд өөр дээгүүрээ ус халиах зориулалттай, дээд хашицдаа мандлын талбай үүсгэх, усны түвшин өргөх зорилгоор баригдах ба томоохон далангуудад тусгай хэсэг болж ордог. Ус халиагуурыг суваг дээр барьж зарцуулга хэмжих, усны түвшин өргөх гэх мэтээр ашиглаж болно. Өөр өөр төрлийн ус халиагуурууд байр ба даланд ихэвчлэн практик муруйлттай ус халиагуур хэрэглэгдэнэ. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Хянах_боомт"><span id=".D0.A5.D1.8F.D0.BD.D0.B0.D1.85_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82"></span>Хянах боомт</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=21" title="Хэсгийг засварлах: Хянах боомт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=21" title="Edit section's source code: Хянах боомт"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Гол өгүүлэл: <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D1%85_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хянах боомт (ийм хуудас байхгүй)">Хянах боомт</a></i></div></dd></dl> <p>Хянах далан нь голын ёроолын угаагдлаас сэргийлэх, хагшаас барих, урсгалын хурдыг сааруулах зориулалттай жижиг далан юм. Эсрэгээр, <i><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B0%D0%BB%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%82_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Далбант боомт (ийм хуудас байхгүй)">далбант далан</a></i> нь урсгалын хурдыг ихэсгэж хуримтлагдсан байгаа хагшаасыг угаах үүргийг гүйцэтгэнэ. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Хуурай_боомт"><span id=".D0.A5.D1.83.D1.83.D1.80.D0.B0.D0.B9_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82"></span>Хуурай боомт</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=22" title="Хэсгийг засварлах: Хуурай боомт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=22" title="Edit section's source code: Хуурай боомт"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Гол өгүүлэл: <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D1%83%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%B9_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хуурай боомт (ийм хуудас байхгүй)">Хуурай боомт</a></i></div></dd></dl> <p>Хуурай далан нь гэнэтийн үер бий болдог хуурай жалга дээр баригдах ба үерийн үед усыг хуримтлуулж тодорхой хэмжээтэйгээр доод хашицад ямарч хяналтгүй гаргаж байдаг. далангийн ард ихэнх хугацаанд усгүй байх учир хуурай далан гэж нэрлэдэг. Хэрэв хуурай далангийн ус гаргах хэсгийг үгүй хийчихвэл хөв болно. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Тохируулах_боомт"><span id=".D0.A2.D0.BE.D1.85.D0.B8.D1.80.D1.83.D1.83.D0.BB.D0.B0.D1.85_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82"></span>Тохируулах боомт</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=23" title="Хэсгийг засварлах: Тохируулах боомт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=23" title="Edit section's source code: Тохируулах боомт"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Гол өгүүлэл: <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%BE%D1%85%D0%B8%D1%80%D1%83%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%85_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тохируулах боомт (ийм хуудас байхгүй)">Тохируулах боомт</a></i></div></dd></dl> <p>Тохируулах далан нь <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%BB" class="mw-redirect" title="Гол">голын</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%80%D1%81%D0%B0%D1%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="Урсац (ийм хуудас байхгүй)">урсацыг</a> тохируулж <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%8B%D0%BD_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Услалтын систем (ийм хуудас байхгүй)">услалтын систем</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D1%86%D0%B0%D1%85%D0%B8%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D0%B0%D0%BD_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="Усан цахилгаан станц (ийм хуудас байхгүй)">усан цахилгаан станцын</a> нэгжрүү <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D0%BD%D0%BD%D0%B5%D0%BB%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Туннель (ийм хуудас байхгүй)">туннель</a> болон задгай сувгаар замжуулан хуваарилах зохиулалттай далан юм. Тохируулах далан нь биеийн ихэнх хэсэгт хаалтаар тоноглогдсон байдаг. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Газар_доорх_боомт"><span id=".D0.93.D0.B0.D0.B7.D0.B0.D1.80_.D0.B4.D0.BE.D0.BE.D1.80.D1.85_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82"></span>Газар доорх боомт</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=24" title="Хэсгийг засварлах: Газар доорх боомт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=24" title="Edit section's source code: Газар доорх боомт"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Газар доорхи далан нь газар доорхи усны урсгалын зарим хэсэг эсвэл бүтнээр нь хааж усны нөөцийн ордыг бий болгох ба мөн газаргын усыг хамтад нь хуримтлуулж тохируулж болно. Далайд хүрээлэгдсэн орнуудын хувьд ундны цэвэр усыг далайн уснаас нэвчин орж ирэх давстай газрын доорхи уснаас хамгаалах холилдуулахгүй байх үүднээс баригддаг. Газар доорхи далан нь усны нөөц багатай, маш ариг гамтай хэрэгдэхүйц элсэн цөл, жижиг арлууд гэх мэт газар баригдах ба тухайлбал <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD" title="Япон">Японы</a> <a href="/wiki/%D0%9E%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Окинава">Окинава</a> дахь <a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D1%83%D0%BA%D1%83%D0%B7%D0%BE%D1%82%D0%B0_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Фукузота боомт (ийм хуудас байхгүй)">Фукузота даланг</a> нэрлэж болно. Мөн ийм төрлийн далангууд нь Хойт Африк, Бразилийн нутаг дэвсгэрт ихээхэн тохиолдох ба Япон, Франц, Герман, Итали, Грек, Мексик болон АНУ-ын урд хэсгээр хуурай бүс нутагт ашиглагддаг.<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Хоёр төрлийн газар доорхи далан байх ба үүнд: <i>дэд гадаргын</i> ба <i><a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BB%D1%81%D1%8D%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Элсэн боомт (ийм хуудас байхгүй)">элсэн хуримтлалт</a></i> далангууд юм. Дэд гадаргын далан нь ус үл нэвтрүүлэх үеэс газрын гадарга хүртэл газрын доорхи усны урсгалд хөндлөн баригдана. Энэ төрлийн даланг бетон, метал, чулуу, мод, хуванцар гэх мэт янз бүрийн материалаар барьж болно. далан баригдсаны дараа усны түвшин өргөгдөж усыг гүехэн худгаар олборлох боломж бүрдэнэ. Элсэн хуримтлалт далан нь бага хэмжээний ус халиагуурын ард бат бэх байхаар барих ба цаг хугацааны явцад элсэн хуримтлал бий болж элсэнд усны хуримтлал бий болох ба эндээс уурших усны хэмжээ хамгийн бага байна. далангаас усыг авахдаа худаг эсвэл урс халиагуурт гаргасан цоргоны тусламжтайгаар авч болно.<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Хаягдлын_боомт/сан"><span id=".D0.A5.D0.B0.D1.8F.D0.B3.D0.B4.D0.BB.D1.8B.D0.BD_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82.2F.D1.81.D0.B0.D0.BD"></span>Хаягдлын боомт/сан</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=25" title="Хэсгийг засварлах: Хаягдлын боомт/сан" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=25" title="Edit section's source code: Хаягдлын боомт/сан"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="rellink boilerplate seealso">Мөн үз: <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B0%D1%8F%D0%B3%D0%B4%D0%BB%D1%8B%D0%BD_%D1%81%D0%B0%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хаягдлын сан (ийм хуудас байхгүй)">Хаягдлын сан</a></div> <p>Хаягдлийн далан нь шороон дүүргэлттэй далан ба ихэвчлэн уул уурхайн хаягдлыг агуулах зорилгоор баригддаг. Хаягдал нь янз бүр байж болох ба ихэвчлэн хүдэрээс ашигт малтмалыг нь ялган авсан уусмал болон хуурай эд байна. Тохиромжит усны тэлэлтийн сан энэ зорилгоор ашиглагдаж болох ч хаягдлын буюу сүүл далан нь илүү тохиромжтой байдаг. Усны тэлэтийн далангаас ялгаатай тал нь хаягдлын далан уул уурхайн ашиглалтын үедийн хугацаанд өндөрсөж агуулах багтаамж нь ихсэж байдаг давуу талтай. Ерөнхийдөө, эхлэл даланг ул хөрсөөр босгох ба түүнээс хойш хүлээж авч байгаа хаягдал болон булинганы тусламжтайгаар даланг өндөрсгөж барьж эхэлдэг.<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Хаягдлын даланг өндөрсгөх гурван төрлийн арга байх ба эдгээр нь <i>дээд хашицын</i>, <i>доод хашицын</i> ба <i>төвийн</i> гэж нэрлэгдэх ба булинга асгаж угаалт хийн өндөрлөх байрлалаас нь хамааруулж ийнхүү ялгана. Өөр төрлийн тодорхйо аргууд байх боловч эдгээр нь уур амьсгалын нөхцөл, геологи, топографийн нөхцөл, үйлдвэрийн нөөц, хөрөнгө, далангийн төрлөөс хамаарна. Дээд хашицын хаягдлын далан нь <a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%86" title="Трапец">трапец</a> хэлбэртэй өөр материалаар баригдсан доод хашицын өсгийтэй байх ба энэ нь далан өндөр болох тусам доод налууг гаргаж дээд хашицруу шилжиж баригдана. Энэ нь харьцангуй хавтгай доод налууг бий болгох ба далангийн дээд налуу нь хаягдлаар дүүргэгдэн бий болно. Доод хашицаас нь өндөрсгөх арга нь дээд хашицын хаягдлын даланг бодвол материал их зарцуулах боловч барилтын үеийн тогтворшилт сайтай байдаг. Энэ аргын үед далангийн хяр нь өндөрсөхдөө доод хашицруу чиглэдэг. Төвийн арга нь эхний барьсан далан дээр давхарлаж босгох арга юм. Зарим үед дээд болон доод хашицаас өндөрлөх аргыг хослуулсанаар төвийн аргаар боссон шиг далан босгож болох боломж далангийн төв хэсэгт нягтрал муугаас болж суулт өгөх магадлалтай байдаг.<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-taildam_51-0" class="reference"><a href="#cite_note-taildam-51"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Үйлдвэрийн төрлөөс хамаарч хаягдлын далан нь химийн хортой нэгдэл бүхий хаягдал агуулдаг учраас доошоо болон далангийн дотуур шүүрэх шүүрэлтээс маш сайн хамгаалсан байх шаардлагатай. Ус болон <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%83%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Булинга (ийм хуудас байхгүй)">булинганы</a> түвшин хүрээлэн байгаа орчинд халгүй байхаар тохируулагдах ба зарим үед хаягдлын далангаас ус авч ашиглах тохиолдолд байна.<sup id="cite_ref-taildam_51-1" class="reference"><a href="#cite_note-taildam-51"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Материалаар_ангилах"><span id=".D0.9C.D0.B0.D1.82.D0.B5.D1.80.D0.B8.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D0.B0.D1.80_.D0.B0.D0.BD.D0.B3.D0.B8.D0.BB.D0.B0.D1.85"></span>Материалаар ангилах</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=26" title="Хэсгийг засварлах: Материалаар ангилах" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=26" title="Edit section's source code: Материалаар ангилах"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Төмөр_боомт"><span id=".D0.A2.D3.A9.D0.BC.D3.A9.D1.80_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82"></span>Төмөр боомт</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=27" title="Хэсгийг засварлах: Төмөр боомт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=27" title="Edit section's source code: Төмөр боомт"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Гол өгүүлэл: <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D3%A9%D0%BC%D3%A9%D1%80_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Төмөр боомт (ийм хуудас байхгүй)">Төмөр боомт</a></i></div></dd></dl> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:RedridgeSteelDam02.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/RedridgeSteelDam02.jpg/220px-RedridgeSteelDam02.jpg" decoding="async" width="220" height="175" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/RedridgeSteelDam02.jpg/330px-RedridgeSteelDam02.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/RedridgeSteelDam02.jpg/440px-RedridgeSteelDam02.jpg 2x" data-file-width="970" data-file-height="770" /></a><figcaption>Улаан нурууны төмөр боомт, Мичиганд 1905 онд баригдсан</figcaption></figure> <p><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D3%A9%D0%BC%D3%A9%D1%80_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Төмөр боомт (ийм хуудас байхгүй)">Төмөр далан</a> нь 20-р зууны эхэн үед богино хугацаанд хэдэн ширхэг баригдсан далангийн төрөл ба урны даралтыг хүлээн авах дугариг хэлбэртэй төмөр хавтан, түүнийг ачааллыг хүлээж авах дамнуруу бүхий бүтээцлэлтэй байжээ. Барилгын бүтээцийн тогтворшилтоос нь авч үзвэл барилгын үйлдвэрлэл, зэврэлтээс хамгаалах техникийг боловсронгуй болгочиховол өрөгт, бетон ба чулуун далангаас хямд, модон далангаас илүү бат бөх байх боломжтой. Гэвч энэ далангийн төрлийг олон барьж чадаагүй юм. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Модон_боомт"><span id=".D0.9C.D0.BE.D0.B4.D0.BE.D0.BD_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82"></span>Модон боомт</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=28" title="Хэсгийг засварлах: Модон боомт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=28" title="Edit section's source code: Модон боомт"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Dam_Timber_Crib.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Dam_Timber_Crib.jpg/220px-Dam_Timber_Crib.jpg" decoding="async" width="220" height="174" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Dam_Timber_Crib.jpg/330px-Dam_Timber_Crib.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Dam_Timber_Crib.jpg/440px-Dam_Timber_Crib.jpg 2x" data-file-width="4569" data-file-height="3605" /></a><figcaption>Мичиган дахь сал хэлбэрийн модон боомт, 1978 оны зураг.</figcaption></figure> <p><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Модон (ийм хуудас байхгүй)">Модон</a> далан нь аж үйлдвэрийн хувьсгалын үед чухал газруудад түргэн хугацаанд усны эх үүсвэрийг бий болгоход хэрэглэгдэж байжээ. далангийн өндөр хязгаартай, насжилт багатай гэсэн шалтгаанаар орчин үед энэ төрлийн далан баригдаагүй боловч модон бүтээцлэл нь тогтмол нойтон байвал торх шиг эдэлгээтэй байж усны найдвартай санг бий болгох юм. Модон далан барих хамгийн тохиромжтой газар нь ул хөрс чулуулаг багатай, цементийн тээвэр хол хийх, модны арвин их үүсвэртэй газар байх ба бага түрэлтэт, тохируулах далан барих боломжтой. Хойт Америкийн зүүн хэсэгт баригдсан байсан ихэнх модон далангууд нурсан ба тэдгээрийн заримых дээр нь давхарлаж шороон далан барьсан нь далангийн тогтворшилтонд эерэг нөлөөтэй байдаг. Хоёр нийтлэг модон далангийн хэлбэрүүд байх ба тэдгээрийг <i>сал</i> хэлбэрийн ба <i>самбар</i> хэлбэрийн гэж ангилна. </p><p><i>Модон сал</i> далангууд нь гүн суулгасан модон шон болон түүнтэй эвлүүлж зангидсан модон хүрээнээс бүтэх ба гол хэсэгт дүүргэлт болгон хөрс, чулуу хийдэг. Модон чул рам бүхий далан байж болох ба барих арга нь модон байшинтай ижил юм. Хүнд гуалингууд нь далангийн нүүрэн хэсэгт байрлах ба далангийн тогтворшилтыг жингээрээ бий болгож байдаг. Усны түвшин өргөх зориулалттай хөвдөг модон далангуудыг 19-20-р зууны эхэн үед хэрэглэж байжээ. </p><p><i>Модон самбар далан</i> нь <a href="/wiki/%D0%A2%D2%AF%D1%88%D0%B8%D1%86_%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B0" title="Түшиц хана">түшиц хана</a> шиг нимгэн хийцтэй ба дээд болон доод хашицаас тулах олон тулгуур шонгуудаас тогтоно. Их биеийг зангидсан гуалингаар хийх ба гол хэсэгт нь жинг нэмэх үүднээс бул чулуу, элс хайргыг хийдэг байжээ. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Бусад_төрлүүд"><span id=".D0.91.D1.83.D1.81.D0.B0.D0.B4_.D1.82.D3.A9.D1.80.D0.BB.D2.AF.D2.AF.D0.B4"></span>Бусад төрлүүд</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=29" title="Хэсгийг засварлах: Бусад төрлүүд" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=29" title="Edit section's source code: Бусад төрлүүд"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Түр_боомт"><span id=".D0.A2.D2.AF.D1.80_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82"></span>Түр боомт</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=30" title="Хэсгийг засварлах: Түр боомт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=30" title="Edit section's source code: Түр боомт"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Гол өгүүлэл: <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D2%AF%D1%80_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Түр боомт (ийм хуудас байхгүй)">Түр боомт</a></i></div></dd></dl> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Dam_Coffer.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Dam_Coffer.jpg/220px-Dam_Coffer.jpg" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Dam_Coffer.jpg/330px-Dam_Coffer.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Dam_Coffer.jpg/440px-Dam_Coffer.jpg 2x" data-file-width="653" data-file-height="431" /></a><figcaption>Монтегомеригийн сувгийн хаалт ба даланг барих үед ашигласан түр далангийн схем</figcaption></figure> <p><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D2%AF%D1%80_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Түр боомт (ийм хуудас байхгүй)">Түр далан</a> нь жижиг далан хэлбэрийн далан ба ихэвчлэн түр хугацаанд баригдах учир ийнхүү нэрэлжээ. Энэ далан нь усны газаргын түвшнээс доош өндөржилт бүхий эсвэл усанд автсан барилгын талбайг уснаас хамгаалах үүрэгтэй. Бетон, мод, ган, ул хөрс гэсэн материалаар баригдах боломжтой ба мод ба төмөр ашиглаж байгаа үед гүн зоолтын шонгуудыг бат бэх байх үүднээс ашигладаг. Түр далан нь ихэвчлэн усан орчинд хуурай нөхцөлд хийгдэх шаардлагатай ажилд хэрэглэгдэхээс гадна хөрсний уснаас хамгаалах зорилгоор барига байгууламжийн суурийн ажилд хэрэглэгдэнэ. Мөн үзэх <a href="/wiki/%D0%A2%D2%AF%D1%88%D0%B8%D1%86_%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B0" title="Түшиц хана">Түшиц хана</a>. Мөн түр даланг далай дээрх газрын тос олборлох платформуудыг засварлахад ашигладаг. Иймэрхүү тохиолдолд далан нь ус нэвтрэхээргүй метал хавтангуудаар гагнагдаж хийгдэх ба дотор нь агаар дүүргэж усыг гадагшлуулна. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Байгалийн_боомт"><span id=".D0.91.D0.B0.D0.B9.D0.B3.D0.B0.D0.BB.D0.B8.D0.B9.D0.BD_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82"></span>Байгалийн боомт</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=31" title="Хэсгийг засварлах: Байгалийн боомт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=31" title="Edit section's source code: Байгалийн боомт"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>далан нь байгалийн геологийн хүч, газрын тиктоник хөдөлгөөн шилжилтийн улмаар бий болж болно. <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%B0%D0%BB%D1%82_%D1%83%D1%83%D0%BB%D1%8B%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Галт уулын боомт (ийм хуудас байхгүй)">Галт уулын далангууд</a> нь <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Базалт (ийм хуудас байхгүй)">базалт</a> болон <a href="/w/index.php?title=%D0%9B%D0%B0%D0%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="Лав (ийм хуудас байхгүй)">лавын</a> урсгалаар гол болон нуурын урсгалын хэсэгт бий болж хэлбэржих ба үүний үр дүнд байгалийн хиймэл нуур үүснэ. Үүний жишээ нь 1.8саяаас 10мянган жилийн өмнө тооцогдох Уинкарат галт уулын талбай ба энэ нь АНУ-ын Аризонагийн хойт хэсэг Колорада гол дээр лаван даланг бий болгожээ. даланг нурахаас өмнө 800км орчим урттай нуур тогтдог байжээ. <a href="/wiki/%D0%9C%D3%A9%D1%81%D3%A9%D0%BD_%D0%B3%D0%BE%D0%BB" title="Мөсөн гол">Мөстлөгийн нөлөөгөөр</a> байгалийн далан бүрдэн бий болох боломжтой ба Монатанад Кларк Форк гол дээр мөсөл хавтангуудын нөлөөгөөр далан хэлбэржсэн ба 7780км квадрат талбай бүхий <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%BE%D1%83%D0%BB%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%BD%D1%83%D1%83%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Миссоулагийн нуур (ийм хуудас байхгүй)">Миссоулагийн нуурыг</a> сүүлчийн мөстлөгийн үед бий болгожээ. Голын ёроол дахь мөсний хуримтлал нэмэгдсэнээр үүссэн нуур цөөнгүй байх ба үүнийг нэг жишээ нь <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D1%82%D1%85%D0%B8%D1%8D%D0%B4_%D0%BD%D1%83%D1%83%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Платхиэд нуур (ийм хуудас байхгүй)">Платхиэд нуур</a> юм. Мөн Монтана дахь (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D3%A9%D1%81%D3%A9%D0%BD_%D1%85%D1%83%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%BB%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%80_%D2%AF%D2%AF%D1%81%D1%81%D1%8D%D0%BD_%D0%BD%D1%83%D1%83%D1%80%D1%83%D1%83%D0%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Мөсөн хуримлалаар үүссэн нуурууд (ийм хуудас байхгүй)">Мөсөн хуримлалаар үүссэн нуурууд</a>-ийг үзэж болно). </p><p>Газар хөдлөлт, хөрсний гулсалт гэх мэт байгалийн аюул нь тухайн орчиндоо түр болон мөнхийн далангуудыг бий болгох боломжтой. <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B6%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Тажикистан">Тажикистан</a> улсад <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81%D0%BE%D0%B9_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Усой боомт (ийм хуудас байхгүй)">Усой далан</a> нь түүхэн жишээ мөн бөгөөд хөрсний гулсалтаас болж Мургхаб голыг хааж Сарез нуурыг үүсгэжээ. 560м өндөр учир байгалийн болон хүний гараар бүтсэн далангуудаас хамгийн өндөр далан болж байгаа юм. Саяханы жишээ гэвэл Тажикестаны Хунза гол дээр хөрсний гулсалтаас болж <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%82%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D0%B4_%D0%BD%D1%83%D1%83%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Аттабад нуур (ийм хуудас байхгүй)">Аттабад нуур</a> үүссэн байна. </p><p>Шинээр бий болох байгалийн далан нь хүний суурьшил болон дэд бүтэцэд тодорхой хэмжээгээр сөрөг нөлөөлж байдаг. далан нь хүний гараар бүтсэн шиг тогтворшил сул байх хандлагатай тус задарч аюул учруулж болохоос гадна дээд хашицдаа үнэ бүхий гадар нутгийг далан бий болж усан доор оруулах магадлал бий. <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B3" title="Вайоминг">Вайомингийн</a> хойт хэсэгт 1927 оны хөрсний гулсалтын улмаас бий болсон далан задарч Келли суурин болон зургаан хүний амь нас аван оджээ. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Минжний_боомт"><span id=".D0.9C.D0.B8.D0.BD.D0.B6.D0.BD.D0.B8.D0.B9_.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82"></span>Минжний боомт</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=32" title="Хэсгийг засварлах: Минжний боомт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=32" title="Edit section's source code: Минжний боомт"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Гол өгүүлэл: <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B8%D0%BD%D0%B6%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Минжний боомт (ийм хуудас байхгүй)">Минжний боомт</a></i></div></dd></dl> <p><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B8%D0%BD%D0%B6" title="Минж">Минжн</a>үүд нь амьдрах орчноо бүрдүүлэхийн тулд мод болон шавраар далан барьдаг. Мөн далан барьж газрын зарим хэсгийг усанд автуулсанаар махчин амьтадаас өөрсдийгөө хамгаалж нуугдаж явахад тустай байдаг байна. Усанд автсан газар нутаг нь өвлийн улиралд минжнүүдийн хоол тэжээлийн эх үүсвэр болдог байна. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Барилгын_элементүүд"><span id=".D0.91.D0.B0.D1.80.D0.B8.D0.BB.D0.B3.D1.8B.D0.BD_.D1.8D.D0.BB.D0.B5.D0.BC.D0.B5.D0.BD.D1.82.D2.AF.D2.AF.D0.B4"></span>Барилгын элементүүд</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=33" title="Хэсгийг засварлах: Барилгын элементүүд" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=33" title="Edit section's source code: Барилгын элементүүд"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Усан_цахилгаан_станц"><span id=".D0.A3.D1.81.D0.B0.D0.BD_.D1.86.D0.B0.D1.85.D0.B8.D0.BB.D0.B3.D0.B0.D0.B0.D0.BD_.D1.81.D1.82.D0.B0.D0.BD.D1.86"></span>Усан цахилгаан станц</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=34" title="Хэсгийг засварлах: Усан цахилгаан станц" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=34" title="Edit section's source code: Усан цахилгаан станц"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Water_turbine.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Water_turbine.svg/170px-Water_turbine.svg.png" decoding="async" width="170" height="244" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Water_turbine.svg/255px-Water_turbine.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Water_turbine.svg/340px-Water_turbine.svg.png 2x" data-file-width="643" data-file-height="922" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B1%D0%B8%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Усны турбин (ийм хуудас байхгүй)">Гидравлик турбин</a> ба <a href="/w/index.php?title=%D0%A6%D0%B0%D1%85%D0%B8%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D0%B0%D0%BD_%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Цахилгаан генератор (ийм хуудас байхгүй)">цахилгаан генераторын</a> хамт.</figcaption></figure> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Гол өгүүлэл: <a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D1%8D%D1%80%D1%87%D0%B8%D0%BC_%D1%85%D2%AF%D1%87" title="Усны эрчим хүч">Усны эрчим хүч</a></i></div></dd></dl> <p><br /> 2005 оны байдлаар, далан бүхий усан цахилгаан станц нь дэлхийн эрчим хүчний 19 хувь, <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8D%D1%80%D0%B3%D1%8D%D1%8D%D0%B3%D0%B4%D1%8D%D1%85_%D1%8D%D1%80%D1%87%D0%B8%D0%BC_%D1%85%D2%AF%D1%87" title="Сэргээгдэх эрчим хүч">сэргээгдэх эрчим хүчний</a> 63 хувийг эзлэж байна.<sup id="cite_ref-REN21-2006_52-0" class="reference"><a href="#cite_note-REN21-2006-52"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Эдгээрийн ихэнх хувь нь томоохон далангуудаар үйлдвэрлэгдэх ба Хятадад жижиг оврын усан цахилгаан станц маш өргөнөөр хэрэглэгдэх ба дэлхийн энэ төрлийн усан цахилгаан станцын 50 гаруй хувийг дангаараа бүрдүүлнэ.<sup id="cite_ref-REN21-2006_52-1" class="reference"><a href="#cite_note-REN21-2006-52"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Усны эрчим хүчн нь далангаар бий болсон усны <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%B0%D0%BB_%D1%8D%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B8" title="Потенциал энерги">потенциал энерги</a>-ээс гарах ба <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B1%D0%B8%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Усан турбин (ийм хуудас байхгүй)">усан турбин</a> ба <a href="/w/index.php?title=%D0%A6%D0%B0%D1%85%D0%B8%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D0%B0%D0%BD_%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Цахилгаан генератор (ийм хуудас байхгүй)">генератор</a> нь үндсэн тоноглол нь юм. <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%B1%D0%B8%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Турбин (ийм хуудас байхгүй)">Турбиныг</a> эргүүлэхийн өмнө даланд хашигдсан потенциал энерги бүхий усыг <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D2%AF%D1%80%D1%8D%D0%BB%D1%82%D1%8D%D1%82_%D1%85%D0%BE%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Түрэлтэт хоолой (ийм хуудас байхгүй)">түрэлтэт хоолой</a> гэж нэрлэгдэх том хэмжээний хоолойгоор дамжуулан турбинд өгнө. Энэ энгийн загвар дээр үндэслэн <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D1%86%D1%8D%D0%BD%D1%8D%D0%B3%D1%82_%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D1%86%D0%B0%D1%85%D0%B8%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D0%B0%D0%BD_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="Усан цэнэгт усан цахилгаан станц (ийм хуудас байхгүй)">усан цэнэгт усан цахилгаан станц</a> их ба бага хэрэглээнд тохируулан ажиллах ба түвшний ялгаа бүхий <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D1%81%D0%B0%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Усан сан (ийм хуудас байхгүй)">усан сангуудад</a> усаа ээлжлэн шилжүүлнэ. Хэрэглээ бага байгаа үед, илүүдэл үйлдвэрлэсэн цахилгааныг насост өгч дээд усан санд усыг доод усан сангаас шахна. Харин их хэрэглээтэй үед, Дээд усан сангаас доод усан санлуу усыг турбинаар дамжуулан шилжүүлэх болно. Энэ үед турбин эрчим хүч үйлдвэрлэн хэрэглээг хангах болно.(Жишээ харах <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B8%D0%BE%D1%80%D0%B2%D0%B8%D0%BA_%D0%A6%D0%B0%D1%85%D0%B8%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D0%B0%D0%BD_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="Диорвик Цахилгаан станц (ийм хуудас байхгүй)">Диорвик Цахилгаан станц</a>.) </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Hydroelectric_dam.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Hydroelectric_dam.svg/220px-Hydroelectric_dam.svg.png" decoding="async" width="220" height="149" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Hydroelectric_dam.svg/330px-Hydroelectric_dam.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Hydroelectric_dam.svg/440px-Hydroelectric_dam.svg.png 2x" data-file-width="575" data-file-height="390" /></a><figcaption>УЦС бүхий боомтын хөндлөн огтлол.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ус_хаяур_ба_гаргах_барилга"><span id=".D0.A3.D1.81_.D1.85.D0.B0.D1.8F.D1.83.D1.80_.D0.B1.D0.B0_.D0.B3.D0.B0.D1.80.D0.B3.D0.B0.D1.85_.D0.B1.D0.B0.D1.80.D0.B8.D0.BB.D0.B3.D0.B0"></span>Ус хаяур ба гаргах барилга</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=35" title="Хэсгийг засварлах: Ус хаяур ба гаргах барилга" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=35" title="Edit section's source code: Ус хаяур ба гаргах барилга"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Llyn_Brianne_spillway.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Llyn_Brianne_spillway.jpg/170px-Llyn_Brianne_spillway.jpg" decoding="async" width="170" height="249" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Llyn_Brianne_spillway.jpg/255px-Llyn_Brianne_spillway.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Llyn_Brianne_spillway.jpg/340px-Llyn_Brianne_spillway.jpg 2x" data-file-width="960" data-file-height="1404" /></a><figcaption>Spillway on <a href="/w/index.php?title=Llyn_Brianne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Llyn Brianne (ийм хуудас байхгүй)">Llyn Brianne</a> боомт, <a href="/w/index.php?title=Wales&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wales (ийм хуудас байхгүй)">Wales</a>, soon after first fill.</figcaption></figure> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Гол өгүүлэл: <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81_%D1%85%D0%B0%D1%8F%D1%83%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ус хаяур (ийм хуудас байхгүй)">Ус хаяур</a></i></div></dd></dl> <p><br /> <i>Ус халиагуур</i> буюу ус хаяур нь далангийн дээд хашицаас доод хашицруу усан сангаас илүүдэж буй усыг аюулгүй шилжүүлэх үүрэг бүхий хэсэг юм. Ихэнх ус халиагуур нь <a href="/w/index.php?title=%D2%AE%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%85%D0%B0%D0%B0%D0%BB%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Үерийн хаалт (ийм хуудас байхгүй)">Үерийн хаалтаар</a> тоноглогдсон байх ба ус халиагуураар өнгөрөх усны хэмжээг хянаж тохируулж байдаг. Ус хаяур нь дараах төрөлтэй байна: хэвийн ус гаргах зориулалт бүхий барилгыг <i>үйлчилгээний ус гаргуур</i> эсвэл <i>ус гаргах барилга</i> гэж нэрлэнэ. Ус гаргах барилгын хэмжээнээс илүүдсэн усыг гаргах зориулалттай <i>туслах ус гаргуур</i> гэж бас байна. Туйлын үертэй хүнд нөхцөлд ажиллах <i>аварын ус хаяур</i> гэж байх ба энэ үед өмнөх хоёр төрлийн ус гаргах барилгатайгаа хосолж ажиллаж болно. <i><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D1%81%D0%B3%D0%BE%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Босгот (ийм хуудас байхгүй)">Босгот</a></i> ус халиагуур нь урсац хтэй боловч бага өндөртэй шороон даланд хэрэглэгдэнэ. </p><p>Ус хаяур нь түүний тогтворшилтонд аажим нөлөөлөх, ус халиагуур дээгүүр өнгөрөх усны урсгалын <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%B1%D1%83%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Турбулент (ийм хуудас байхгүй)">динамик үйлчлэл</a>, коррози, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кавитаци (ийм хуудас байхгүй)">кавитаци</a> гэх мэтээр элэгдэж элээгдэж байдаг. <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%81%D0%B8%D0%BB%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8" title="Пеннсилвани">Пеннсилванийн</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%96%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%83%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Жонстаун (ийм хуудас байхгүй)">Жонстаунд</a> Жонстауны үер ("1889 оны алдарт үер") Өмнөд Форк далангийн дээгүүр хальж байсан нь ус хаяурын хангалтгүй тооцооны үр дүн юм. </p><p>Аварын ус хаяурын төсөл тооцоо хийхдээ усны урсгалын турбулент чанар хамгийн бага байхаар ус халиах гадаргуугын хэлбэрийг сонгож авах ба барьсаны дараа үргэлж элэгдэл цууралтын хяналтыг явуулж байх ёстой. Элэгдэл болон кавитацид хамгийн тэсвэртэй ус халиах муруйн хэлбэр бол парабол хэлбэр бөгөөд түүнийг практик хэлбэртэй ус халиагуур гэж нэрлэдэг. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Боомт_барьж_байгуулах"><span id=".D0.91.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82_.D0.B1.D0.B0.D1.80.D1.8C.D0.B6_.D0.B1.D0.B0.D0.B9.D0.B3.D1.83.D1.83.D0.BB.D0.B0.D1.85"></span>Боомт барьж байгуулах</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=36" title="Хэсгийг засварлах: Боомт барьж байгуулах" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=36" title="Edit section's source code: Боомт барьж байгуулах"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Нийтлэг_шаардлага"><span id=".D0.9D.D0.B8.D0.B9.D1.82.D0.BB.D1.8D.D0.B3_.D1.88.D0.B0.D0.B0.D1.80.D0.B4.D0.BB.D0.B0.D0.B3.D0.B0"></span>Нийтлэг шаардлага</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=37" title="Хэсгийг засварлах: Нийтлэг шаардлага" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=37" title="Edit section's source code: Нийтлэг шаардлага"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable plainrowheaders" style="margin-right: 0;"> <tbody><tr> <th scope="col">Үйл ажиллагаа </th> <th scope="col">Жишээ </th></tr> <tr> <th scope="row">Эрчим хүч үйлдвэрлэх </th> <td><a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D1%8D%D1%80%D1%87%D0%B8%D0%BC_%D1%85%D2%AF%D1%87" title="Усны эрчим хүч">Усны эрчим хүч</a> бол дэлхий дээрх эрчим хүчний нэг гол үүсвэр юм. Олон улс орон эрчим хү үйлдвэрлэх зорилгоор гол мөрөн дээрээ далан болон усан цахилгаан станцуудыг барьсан байдаг. Жишээлбэл, <a href="/w/index.php?title=%D3%A8%D0%BC%D0%BD%D3%A9%D0%B4_%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Өмнөд америк (ийм хуудас байхгүй)">Өмнөд америк</a> дахь Парана гол дээр баригдсан <a href="/w/index.php?title=%D0%98%D1%82%D0%B0%D0%B9%D0%BF%D1%83_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Итайпу боомт (ийм хуудас байхгүй)">Итайпу далан</a> нь 14 <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B0%D1%82%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ватт (ийм хуудас байхгүй)">ГВт</a> эрчим хүч үйлдвэрлэх ба <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D0%B9" title="Парагвай">Парагвай</a> улсын эрчим хүчний 93%-ийг, <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BB" title="Бразил">Бразил</a> улсын эрчим хүчний 20%-ийг дангаараа хангаж байна. </td></tr> <tr> <th scope="row">Ус хангамж </th> <td>Дэлхий дээр олон хот суурин гадаргын усыг хуримтлуулж унд ахуй, үйлдвэрлэлдээ хэрэглэж байна. <a href="/wiki/%D0%9B%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D0%BD" title="Лондон">Лондон</a> хот – Тамес голоос, <a href="/w/index.php?title=%D0%A7%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Честер (ийм хуудас байхгүй)">Честер</a> хот Дее голоос гэх мэт. Эдгээр нь бага түрэлтэт далангууд мөн ус халиагуураар бий болсон гадаргын усны эх үүсвэртэй хотууд юм. Харин их хэрэглээтэй тохиолдолд томоохон далан бүхий усан санг хэрэглэх ба үүний жишээ нь каскад усан сангийн <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B5%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Клаервен (ийм хуудас байхгүй)">Клаервен</a> далан юм. </td></tr> <tr> <th scope="row">усны эх үүсвэр / усжуулалт, услалтын систем </th> <td><a href="/wiki/%D0%A5%D3%A9%D0%B4%D3%A9%D3%A9_%D0%B0%D0%B6_%D0%B0%D1%85%D1%83%D0%B9" title="Хөдөө аж ахуй">Хөдөө аж ахуй</a> ялангуяа <a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D0%B6%D1%83%D1%83%D0%BB%D0%B0%D0%BB%D1%82" title="Усжуулалт">усжуулалтын</a> зорилгоор эрт үеэс голын урсацыг тохируулах далан барьж ашиглаж ирсэн байдаг.<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Бусад тохиолдолд болох усны түвшин тохируулах зорилгоор далан барьж ашигладаг. Жишээ нь <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%BB_%D1%82%D1%8D%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D1%81" title="Арал тэнгис">Арал тэнгисийн</a> усны түвшинг тохируулж байхаар Берг Страйт даланг барьж ашиглаж байна.<sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr> <tr> <th scope="row">Үерээс хамгаалах </th> <td>Вэбстерийн <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B0%D1%80_%D1%83%D1%81_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хар ус боомт (ийм хуудас байхгүй)">Хар ус далан</a> болон <a href="/wiki/%D0%9D%D1%8C%D1%8E-%D0%A5%D1%8D%D0%BC%D0%BF%D1%88%D0%B8%D1%80" title="Нью-Хэмпшир">Нью-Хэмпшир</a> дахь <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%82%D0%B0_%D0%B0%D0%B6%D0%B8%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дельта ажил (ийм хуудас байхгүй)">Дельта ажиллагаанууд</a> нь үерийн аюулаас хамгаалах зорилготой далан болон далангийн ажлууд юм.<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">[</span>55<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr> <tr> <th scope="row">Орчны нөхөн сэргээлт </th> <td>далангууд (эсвэл <a href="/wiki/%D0%94%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD" title="Далан">далангууд</a>) нь хүний хэрэглээнд үндэслэн газар нутгийг сэргээн засварлахад хэрэглэгдэж ба зарим бүс нутгшийг усанд автуулах, заримыг нь уснаас хамгаалах гэх мэт олон үүрэгтэй хийгдэнэ. </td></tr> <tr> <th scope="row">Ус хуваарилах </th> <td>Ердийн жижиг далангууд нь усжуулалт, ус хангамж, эрчим хүчинд ус хуваарилах үүрэгтэй баригдах ба өөр ямар нэгэн илүүдэл функ буюу зорилго байдаггүй. Заримдаа, хуваарилах далан нь ус ихтэй бүс газраас ус багатай газарлуу ус шилжүүлэх эсвэл нэг усан сангаас нөгөө усан санд ус шилжүүлэх үүрэгтэйгээр баригдана. Харах: <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D1%83%D0%B2%D0%B0%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D1%85_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хуваарилах боомт (ийм хуудас байхгүй)">Хуваарилах далан</a>. </td></tr> <tr> <th scope="row">Усан зам </th> <td>далан нь гүн ихтэй усан сан үүсгэх учир тэнд усан тээвэр хөгжих ба голын доод ба дээд хашицад тусгай шлюз гэж нэрлэгдэх усан онгоц шилжүүлэх барилгын тусламжтайгаар шилжүүлнэ. Томоохон голууд дээр баригдах далангууд нь ихэвчлэн шлюзтэй баригдах ба дээд хашицад усан замаар их зам туулах боломжийг бий болгодог. Мөн гүехэн гол дээр цувраа далангууд барьж усан онгоц хөвөх явах боломж бүхий гүнийг үүсгэн усан тээврийг хийж болдог. </td></tr> <tr> <th scope="row">Амралт ба спорт, усан орчны үзэсгэлэн </th> <td>далан нь дээрх маш олон шалтгаанаар хэрэглэгдэхээс гадна зарим тохиолдолд хавсрага хэрэглээнүүд гарч ирдэг. Зарим хүмүүсийн гоо зүйн сонирхол болон амралт сувилалын шалтгаанаар далан бүхий усан сантай газар амралт, аялалын бүсийг бий болгодог. Усан сангийн эргэн тойрон ногоон мод, өвсөөр ихэнхдээ хучигдсан зөөлөн дулаан уур амьсгалтай, эрчим хүчтэй байх учир хүмүүсийн амрах дуртай газруудаар сонгогддог. Мөн нууранд загас үржүүлэх гэх мэт усан орчны баялагуудыг бүтээж болно. </td></tr></tbody></table> <p>Дээрхи зорилгууд нь өөр өөрийн шалгуур, шаардлагуудтай байх учир бүгдийг нь хослуулсан далан бүхий усан сан ховор байна. Усны эрчим хүчний зориулалттай далан аль болох их ус хуримтлуулж их эрчим хүч гаргахыг зорьдог бол усан тээврийн зориулалттай далан нь аль болох усны түвшинг тогтмол байлгахыг эрмэлздэг. Орчин үед далангийн менежмент, усан сангийн оновчлол, ажиллагааны төлөвлөгөө нь аж ахуй эрхлэгчдийн гол асуудал болж байна.<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>56<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Байрлал_буюу_хөндлүүр"><span id=".D0.91.D0.B0.D0.B9.D1.80.D0.BB.D0.B0.D0.BB_.D0.B1.D1.83.D1.8E.D1.83_.D1.85.D3.A9.D0.BD.D0.B4.D0.BB.D2.AF.D2.AF.D1.80"></span>Байрлал буюу хөндлүүр</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=38" title="Хэсгийг засварлах: Байрлал буюу хөндлүүр" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=38" title="Edit section's source code: Байрлал буюу хөндлүүр"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Takato_Dam_discharge.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Takato_Dam_discharge.jpg/220px-Takato_Dam_discharge.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Takato_Dam_discharge.jpg/330px-Takato_Dam_discharge.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Takato_Dam_discharge.jpg/440px-Takato_Dam_discharge.jpg 2x" data-file-width="2272" data-file-height="1704" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%BE_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Такато боомт (ийм хуудас байхгүй)">Такато боомтын</a> ус хаяж буй зураг</figcaption></figure> <p>Далан барих газрын хамгийн тохиромжит хэсэг бол голын <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%BE%D0%BB%D0%B4%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Голдирол (ийм хуудас байхгүй)">голдирол</a> дахь гүн болоод нарийн <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B0%D0%B2%D1%86%D0%B0%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хавцал (ийм хуудас байхгүй)">хавцал</a> юм. Далангийн тэргүүн зорилго нь голын усыг хуримтлуулж хиймэл нуур бүхий усны нөөцийг бий болгох явдал юм. Хөндлүүр нь бага зардлаар далан босгож их ус эсвэл тооцоот хэмжээний усыг хуримтлуулахад хүрэлцээтэй тохирч байх ёстой. Эдийн засгийн хамгийн чухал асуудал нь далангуудын өртгийн харьцаа байдаг. Мөн нийгмийн талаас авч үзвэл усан сангийн дор орох газар нутаг нь эдийн засгийн эргэлтэнд ордоггүй, ач холбогдол багатай газар байх хэрэгтэй. </p><p><a href="/wiki/%D0%98%D0%BD%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D1%87%D0%BB%D1%8D%D0%BB" class="mw-redirect" title="Инженерчлэл">Инженерчлэл</a> ба <a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%B3%D0%B5%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Инженер геологи (ийм хуудас байхгүй)">инженер геологийн</a> талаас далан баих хөндлүүрийн орчимд дараах зйүлсийг авч үзнэ: </p> <ul><li>Ул хөрс болон хөндлүүрийн орчмын <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81_%D0%BD%D1%8D%D0%B2%D1%82%D1%80%D1%83%D1%83%D0%BB%D1%8D%D1%85_%D1%87%D0%B0%D0%B4%D0%B2%D0%B0%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ус нэвтруулэх чадвар (ийм хуудас байхгүй)">ус нэвтруулэх чадвар</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%80_%D1%85%D3%A9%D0%B4%D0%BB%D3%A9%D0%BB%D1%82" title="Газар хөдлөлт">Газар хөдлөлтийн</a> судалгаа</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D3%A9%D1%80%D1%81%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%B3%D1%83%D0%BB%D1%81%D0%B0%D0%BB%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хөрсний гулсалт (ийм хуудас байхгүй)">Хөрсний гулсалт</a>, нуралт ба <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%83%D0%B3%D1%8B%D0%BD_%D1%82%D0%BE%D0%B3%D1%82%D0%B2%D0%BE%D1%80%D1%88%D0%B8%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Наруугын тогтворшил (ийм хуудас байхгүй)">наруугын тогтворшил</a></li> <li>Голын усны түвшин, гидрологи</li> <li>Хөндлүүр ба дээд хашиц талын талбайн топографийн зураглал</li> <li>Их үерийн хэмжээ</li> <li>Усан сангийн хагшаажилт</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%85%D2%AF%D1%80%D1%8D%D1%8D%D0%BB%D1%8D%D0%BD_%D0%B1%D1%83%D0%B9_%D0%BE%D1%80%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%BD%D3%A9%D0%BB%D3%A9%D3%A9%D0%BB%D3%A9%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Усан сангийн хүрээлэн буй орчны нөлөөлөл (ийм хуудас байхгүй)">Байгаль орчны нөлөө</a> тухайлбал голын загасны нүүдэл (харах <a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%81_%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B3%D1%83%D1%83%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Загас гаргуур (ийм хуудас байхгүй)">Загас гаргуур</a>), ой болон хээрийн амьтадад үзүүлэх нөлөө, усны чанар</li> <li>Хүний амьдралд нөлөөлөх нөлөөлөл</li> <li>Усан санд автах талбайн судалгаа, нүүлгэн шилжүүлэлт</li> <li>Төлөвлөж буй барилгын болон усан сангийн талбайгаас байгалийн болон хүний гараар бий болсон хортой цэгүүдийг судлах шилжүүлэх</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Нөлөөллийн_үнэлгээ"><span id=".D0.9D.D3.A9.D0.BB.D3.A9.D3.A9.D0.BB.D0.BB.D0.B8.D0.B9.D0.BD_.D2.AF.D0.BD.D1.8D.D0.BB.D0.B3.D1.8D.D1.8D"></span>Нөлөөллийн үнэлгээ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=39" title="Хэсгийг засварлах: Нөлөөллийн үнэлгээ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=39" title="Edit section's source code: Нөлөөллийн үнэлгээ"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Нөлөөллийн үнэлгээ хэд хэдэн чиглэлээр хийгддэг: даланг барьсанаар бий болох хүний нийгэм эдийн засгийн өсөлт (хөдөө аж ахуй, ус, эрчим хүч, үер усны аюул), далан ба усан сангаас үзүүлэх хээрийн ан амьтад байгальд үзүүлэх нөлөөлөл, геологит үзүүлэх нөлөөлөл (газар доорхи усны хөдөлгөөн), хүний амтдрал дахь сөрөг нөлөөлөл (нүүлгэн шилжүүлэлт, <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D1%85%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Архелоги (ийм хуудас байхгүй)">Архелогийн</a> болон соёлын олдворыг илрүүлэлгүй усанд автуулах, мөн нүүлгэн шилжүүлэх). </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Байгаль_орчны_нөлөөлөл"><span id=".D0.91.D0.B0.D0.B9.D0.B3.D0.B0.D0.BB.D1.8C_.D0.BE.D1.80.D1.87.D0.BD.D1.8B_.D0.BD.D3.A9.D0.BB.D3.A9.D3.A9.D0.BB.D3.A9.D0.BB"></span>Байгаль орчны нөлөөлөл</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=40" title="Хэсгийг засварлах: Байгаль орчны нөлөөлөл" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=40" title="Edit section's source code: Байгаль орчны нөлөөлөл"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Dam-pollution.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Dam-pollution.JPG/220px-Dam-pollution.JPG" decoding="async" width="220" height="166" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Dam-pollution.JPG/330px-Dam-pollution.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Dam-pollution.JPG/440px-Dam-pollution.JPG 2x" data-file-width="2592" data-file-height="1952" /></a><figcaption>Мод болон хогын хуримтлал боомтын дээд хашицад бий болсон байдал</figcaption></figure> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Гол өгүүлэл: <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%BE%D1%80%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%BD%D3%A9%D0%BB%D3%A9%D3%A9%D0%BB%D3%A9%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Усан сангийн байгаль орчны нөлөөлөл (ийм хуудас байхгүй)">Усан сангийн байгаль орчны нөлөөлөл</a></i></div></dd></dl> <p>далангаар бий болсон усан сан нь голын экологийн байдалд маш олон эерэг ба сөрөг нөлөөллийг үзүүлдэг. далангаас дооших голын хэсэгт жилийн турш тогтмол ус өгөгдөх эсвэл, хөрөөний ир мэт огцом хэлбэлзэлтэй урсац өгөгдөх, зарим тохиолдолд ямар ч ус өгөгдөхгүй байх нь тухай орчинд их нөлөөлж байдаг. Турбинаар өнгөрөх усанд агуулагдах ууссан хагшаасны хэмжээ бага байх учир доод хашицад гарсаныхаа дараа голын ёроолыг угаах зэрэг үр дүнг үзүүлдэг байна. Жишээлбэл, <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%BB%D0%B5%D0%BD_%D0%A5%D0%B0%D0%B2%D1%86%D0%BB%D1%8B%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Глен Хавцлын боомт (ийм хуудас байхгүй)">Глен Хавцлын далан</a> голын өдөр бүрийн урсацын циклийг өөрчилсөнөөр далангийн доод хэсгийн голын голдирод <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BB%D1%81%D1%8D%D0%BD_%D0%BE%D0%B2%D0%B3%D0%BE%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Элсэн овгор (ийм хуудас байхгүй)">элсэн овгор</a> үүсгэх зарим хэсэгт голдиролын <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BB%D1%8D%D0%B3%D0%B4%D1%8D%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Элэгдэл (ийм хуудас байхгүй)">элэгдэл</a> бий болгосон байна. </p><p>Хуучны далангуудыг авч үзвэл тэдгээрт загас гаргах ямар нэгэн суваг цувц байдаггүй ба дээд хашицад загаснуудыг хуримтлуулан тэдгээрийн байгалийн амьдралын мөчлөгийг тасладаг байна. Харин <a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%81_%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B3%D1%83%D1%83%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Загас гаргуур (ийм хуудас байхгүй)">загас гаргуур</a> барьсанаар харьцангуй загасны нүүдэл чөлөөтэй болж түрс шахалт ихсэж тоо толгой нь нэмэгдсэн олон далангуудын жишээ байна. Гэвч одоогийн загас гаргуур загасны байгалийн амьдрал дахь үйл явц тухайлбал <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D2%AF%D1%80%D1%81_(%D0%B1%D0%B8%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Түрс (биологи) (ийм хуудас байхгүй)">түрс шахалт</a> гэх мэтийг бүрэн дэмжиж чадахгүй байна. Зарим газарт, залуу загаснуудыг ("жараахай") хагас жилийн турш доод хашицад чиргүүлийн тусламжтайгаар шилжүүлж байсан тохиолдолд байдаг. Судалгаа идэвхитэй хийгддэг газар нутагт турбин ба далангаас усан орчны амьдралд нөлөөлөх нөлөөлөл бага байгааг тогтоосон байна. </p><p>Том далангууд нь тухайн голын экосистемийг хэсгээс нь өгсүүлээд бүхэлд нь өөрчлөх боломжтой байдаг ба усан санд автсан талбайн үнэ цэнэ ихтэй бол их гарз учирна. Мөн том далангуудын усан сан газар хөдлөлтийн үед хэрхэн хариу үйлчлэл үзүүлэх эсэх талаар нарийн судалгаа тооцоолол хийгдсэн байх ёстой. </p><p>далангууд нь <a href="/wiki/%D0%94%D1%8D%D0%BB%D1%85%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%B4%D1%83%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB" class="mw-redirect" title="Дэлхийн дулаарал">дэлхийн дулааралд</a> нөлөөлдөг гэж үздэг. Усан сангийн усны түвшний хэлбэлзэл нь метань шиг <a href="/wiki/%D0%A5%D2%AF%D0%BB%D1%8D%D0%BC%D0%B6%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%85%D0%B8%D0%B9" title="Хүлэмжийн хий">ногоон хүлэмжийн хий</a> үүсгэх гол нөхцөл болдог.<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Халуун орны далангуудын усан сан, тэдгээрийн орчинд усны түвшний хэлбэлзэлд ил гарсан газарт бий болох биологийн үйлчилгээнээс их хэмжээний хүлэмжийн хий ялгардаг.<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>58<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Нийгэмд_үзүүлэх_нөлөөлөл"><span id=".D0.9D.D0.B8.D0.B9.D0.B3.D1.8D.D0.BC.D0.B4_.D2.AF.D0.B7.D2.AF.D2.AF.D0.BB.D1.8D.D1.85_.D0.BD.D3.A9.D0.BB.D3.A9.D3.A9.D0.BB.D3.A9.D0.BB"></span>Нийгэмд үзүүлэх нөлөөлөл</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=41" title="Хэсгийг засварлах: Нийгэмд үзүүлэх нөлөөлөл" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=41" title="Edit section's source code: Нийгэмд үзүүлэх нөлөөлөл"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Хүний нийгэмд үзүүлэх нөлөө маш чухал асуудлын нэг. <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B8%D0%BA_%D0%9A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ник Куллатер (ийм хуудас байхгүй)">Ник Куллатер</a> <i>Өлсгөлөн дэлхий: Азийн ядуурлын эсрэг Америкийн хүйтэн дайн</i> гэсэн бүтээлдээ далан ба усан сан нь нийтлэг эрх ашигт тулгуурлан хийгдэх ба засгийн газрын эрх мэдэл хүслээр шийдэгддэг гэж дүгнэжээ. Тэрээр нэг жишээ дурьдсан нь Энэтхэгийн дотоод яамны сайд Мораржи Десай 1960 онд тосгоны оршин суугчдад хийсэн ярилцлагандаа хэрэв хамтран ажиллаж дэмжихгүй бол <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%BE%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Пон боомт (ийм хуудас байхгүй)">Пон далангаас</a> ус өгөхгүй байхаар сануулж байжээ.<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">[</span>59<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Өөр нэг нийтлэг эрх ашгийн төлөө төрийн хүчээр бий болсон далангийн жишээ бол ,Хятадын <a href="/wiki/%D0%A5%D3%A9%D1%85_%D0%BC%D3%A9%D1%80%D3%A9%D0%BD" title="Хөх мөрөн">Хөх мөрөн</a> дээр баригдсан <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%83%D1%80%D0%B2%D0%B0%D0%BD_%D1%85%D0%B0%D0%B2%D1%86%D0%BB%D1%8B%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Гурван хавцлын боомт (ийм хуудас байхгүй)">Гурван хавцлын далан</a> нь (<a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%9D%D1%8D%D0%B3%D0%B4%D1%81%D1%8D%D0%BD_%D0%A3%D0%BB%D1%81" title="Америкийн Нэгдсэн Улс">АНУ</a>) <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D2%AF%D2%AF%D0%B2%D1%8D%D1%80_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хүүвэр боомт (ийм хуудас байхгүй)">Хүүвэр далангаас</a> 5 дахин том ба 600км урт усан санг үүсгэж эрчим хүч үйлдвэрлэж байгаа ба сая сая айл өрхийг нүүлгэн шилжүүлж, асар олон үнэт дурсгалт түүхийн олдворууд усан доор автсан ба голын экологийн өөрчлөлтөнд их нөлөөтэй далангуудын нэг юм.<sup id="cite_ref-Bbc060520_60-0" class="reference"><a href="#cite_note-Bbc060520-60"><span class="cite-bracket">[</span>60<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Судалгаагаар, 40–80 сая хүн далангийн барилгаас болж гэр оронгоо нүүлгэж зарим нь гэр оронгүй болсон гэсэн тооцоо байдаг.<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">[</span>61<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Эдийн_засагт_үзүүлэх_нөлөөлөл"><span id=".D0.AD.D0.B4.D0.B8.D0.B9.D0.BD_.D0.B7.D0.B0.D1.81.D0.B0.D0.B3.D1.82_.D2.AF.D0.B7.D2.AF.D2.AF.D0.BB.D1.8D.D1.85_.D0.BD.D3.A9.D0.BB.D3.A9.D3.A9.D0.BB.D3.A9.D0.BB"></span>Эдийн засагт үзүүлэх нөлөөлөл</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=42" title="Хэсгийг засварлах: Эдийн засагт үзүүлэх нөлөөлөл" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=42" title="Edit section's source code: Эдийн засагт үзүүлэх нөлөөлөл"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D1%8D%D1%80%D1%87%D0%B8%D0%BC_%D1%85%D2%AF%D1%87" title="Усны эрчим хүч">Усан цахилгаан станцын</a> барилгын ажил нь <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D2%AF%D1%80%D1%8D%D1%8D%D0%BB%D1%8D%D0%BD_%D0%B1%D1%83%D0%B9_%D0%BE%D1%80%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%BD%D3%A9%D0%BB%D3%A9%D3%A9%D0%BB%D3%A9%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хүрээлэн буй орчны нөлөөлөл (ийм хуудас байхгүй)">хүрээлэн буй орчны нөлөөлөл</a>, голын урсацын олон жилийн судалгаа, боломжит хөндлүүрийн судалгаа гэх мэт нарийн судалгаанаас гадна уламжлалт <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%83%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D1%86%D0%B0%D1%85%D0%B8%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D0%B0%D0%BD_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дулааны цахилгаан станц (ийм хуудас байхгүй)">дулааны цахилгаан станцтай</a> эсвэл бусад боломжит эрчим хүчний эх үүсвэртэй харьцуулагдаж байж хийгдэх ёстой. Гол дээрх хөндлүүрүүд эдийн засгийн хувьд ач холбогдолгүй боловч ганц байгаа боломжит хөндлүүр нь суурьшлийн бүс буюу эрчим хүч хэрэглэгчээс хол бол цахилгаан эрчим хүч дамжуулах шугамын зардал их байж болно. Гэх мэт өөр өөр маш олон боломжит хувилбар дээр суурилж шийдэлд хүрэх нь чухал байдаг. Мөн тухайн орчны уур амьсгал, гидрологийн богино бага урт хугацааны үечлэл, газрын доорхи усны хөдөлгөөн, цэвдэг хайлалт гэх мэт нөхцөлд хэр мэдрэмтгий, хэрхэн ажиллах төлөвлөгөө, эсвэл сайжруулалтыг тусгаж өгнө. Урсацын урт хугацааны багасалтанд хэт мэдрэмтгий бол усан цахилгаан станцаас өөр эх үүсвэр судалж үзэж болно. </p><p>Гэхдээ нэгэнт баригдаад ашиглалтанд орсон, засвар үйлчилгээний чанарын өндөр түвшинтэй станц бол бусад төрлийн эх үүсвэрүүдийг бодход хямд төсөр ашигтай ажиллах тохиолдол элбэг бий. Ямарч нүүрс, шатхуун шатаалгүйгээр эрчим хүч гаргах ба цөмийн болон салхины эрчим хүчээс хямд цахилгаан гаргана.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B0:%D0%AD%D1%85_%D1%81%D1%83%D1%80%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B6%D0%B8%D0%B9%D0%B3_%D0%B4%D1%83%D1%80%D1%8C%D0%B4%D0%B0%D1%85_%D1%88%D0%B0%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%BB%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%B9" class="mw-redirect" title="Википедиа:Эх сурвалжийг дурьдах шаардлагатай"><span title="This claim needs references to reliable sources (August 2007)">баримт хэрэгтэй</span></a></i>]</sup> Хэрэглээнд тулгуурлаж ажиллаж чаддагаараа <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BB%D1%85%D0%B8%D0%BD%D1%8B_%D1%8D%D1%80%D1%87%D0%B8%D0%BC_%D1%85%D2%AF%D1%87" title="Салхины эрчим хүч">салхины эрчим хүчнээс</a> давуу талтай юм. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Боомтын_эвдрэл"><span id=".D0.91.D0.BE.D0.BE.D0.BC.D1.82.D1.8B.D0.BD_.D1.8D.D0.B2.D0.B4.D1.80.D1.8D.D0.BB"></span>Боомтын эвдрэл</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=43" title="Хэсгийг засварлах: Боомтын эвдрэл" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=43" title="Edit section's source code: Боомтын эвдрэл"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Гол өгүүлэл: <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82%D1%8B%D0%BD_%D1%8D%D0%B2%D0%B4%D1%80%D1%8D%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Боомтын эвдрэл (ийм хуудас байхгүй)">Боомтын эвдрэл</a></i></div></dd></dl> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Teton_Dam_failure.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Teton_Dam_failure.jpg/220px-Teton_Dam_failure.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Teton_Dam_failure.jpg/330px-Teton_Dam_failure.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/29/Teton_Dam_failure.jpg 2x" data-file-width="350" data-file-height="263" /></a><figcaption>Тетон далангийн эвдрэлийн дараа усан сан хоосорсон үе.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:International_special_sign_for_works_and_installations_containing_dangerous_forces.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/International_special_sign_for_works_and_installations_containing_dangerous_forces.svg/220px-International_special_sign_for_works_and_installations_containing_dangerous_forces.svg.png" decoding="async" width="220" height="55" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/International_special_sign_for_works_and_installations_containing_dangerous_forces.svg/330px-International_special_sign_for_works_and_installations_containing_dangerous_forces.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/International_special_sign_for_works_and_installations_containing_dangerous_forces.svg/440px-International_special_sign_for_works_and_installations_containing_dangerous_forces.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="200" /></a><figcaption>Аюултай ажил болон хүнд барилга угсралтын үед хэрэглэдэг олон улсын тэмдэг</figcaption></figure> <p>Хэрэв далангийн их бие нурсан, угаагдсан ямар нэгэн байдлаар задарсан бол доод хашицад бий болох аюул нь гамшгийн хэмжээнд хүрч болно. далангийн их биеийн <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D1%8D%D0%B2_%D0%B3%D0%B0%D0%B6%D0%B8%D0%BB%D1%82%D1%8B%D0%BD_%D1%85%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хэв гажилтын хяналт (ийм хуудас байхгүй)">хэв гажилт, суултын хяналт</a> болон хажуу завьж болон суурь, дотоод шүүрэлтийн хяналт ажиглалтын дүнд илрэх ямар нэгэн алдааг хэрэв аюултай тохиолдолд далан нурахаас өмнө доод хашицад оршин суух иргэдэг мэдээлж сэрэмжүүлэх арга хэмжээ авах ёстой. Ихэнх далангууд усан сангийн түвшин болон шүүрэлтийн хэмжээг байнга хянах системээр тоногдлогдсон байдаг. далангийн нуралт эвдрэлийн түгээмэл шалгаан нь далан дотуур болон сууриар шүүрэх шүүрэлт байдаг. Үүнээс сэргийлэх арга нь далангийн буурийн ан цавт чулуулагт өрөмдөж гаргасан цооногт даралттайгаа цемент шахаж ан цавийг бөглөх ба үүний цементаци хийх гэж нэрлэдэг. Энэхүү цементлэгдсэн цооногуудын олонлог нь далангийн бууринд цементэн хөшиг бий болгож шүүрэлтийг тэр хэмжээгээр бууруулж өгдөг. </p><p>далангийн барих технологи хөгжиж байх үед, далан нь аюул агуулсан барилгын ажил гэж тооцогдож байгаль болон хүний аж төрөх, эрүүл мэндэд нөлөөлөх нөлөөллийг тусгай баримт бичиг журмаар зорицуулдаг байжээ. Тухайлбал, далангийн барилгын ажилд хамрагдаж байгаа хүн бүр <a href="/w/index.php?title=%D0%9E%D0%BB%D0%BE%D0%BD_%D1%83%D0%BB%D1%81%D1%8B%D0%BD_%D1%85%D2%AF%D0%BC%D2%AF%D2%AF%D0%BD%D0%BB%D1%8D%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%82%D1%83%D1%85%D0%B0%D0%B9_%D1%85%D1%83%D1%83%D0%BB%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Олон улсын хүмүүнлэгийн тухай хууль (ийм хуудас байхгүй)">Олон улсын хүмүүнлэгийн тухай хууль</a> (IHL) ба бусад дүрмүүдээр хамгаалагдах ба тэдгээрт заасан эрх зөрчигдөж байвал ажиллахгүй байх, эсвэл барилгын ажлыг зогсоох хүртэл арга хэмжээ авдаг байжээ. Хөнгөвчлөх тодорхйололт нь, IHL-ийн дүрмээр тодорхойлогдсон нэг тэнхлэгт орших гурван шар тойрог бүхий <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B0%D0%BC%D0%B3%D0%B0%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%8B%D0%BD_%D1%82%D1%8D%D0%BC%D0%B4%D1%8D%D0%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хамгаалалтын тэмдэг (ийм хуудас байхгүй)">хамгаалалтын тэмдэгийг</a> ашигладаг. Бусад далангийн эвдрэлийн шалтгаан нь ус хаяурын буруу тооцооны уршиг, шороон далангийн дотуурх шүүрэлт, шүүрэлтийн гуурс үүсэх, буурь суурийн бат бус байдал, ус халиагуурын алдаа <a href="/w/index.php?title=%D3%A8%D0%BC%D0%BD%D3%A9%D0%B4_%D0%A4%D0%BE%D1%80%D0%BA_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Өмнөд Форк боомт (ийм хуудас байхгүй)">Өмнөд Форк далан</a>), геологийн муу судалгаа болон тогтворгүй байдал (<a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B0%D0%B6%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Важонт боомт (ийм хуудас байхгүй)">Важонт далан</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D0%BB%D0%BF%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B5%D1%82_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Малпассет боомт (ийм хуудас байхгүй)">Малпассет далан</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тесталинден боомт (ийм хуудас байхгүй)">Тесталинден далан</a> гэх мэт), гаргах барилгын муу аричлгаа засвар (<a href="/w/index.php?title=%D0%9B%D0%B0%D0%B2%D0%BD_%D0%BD%D1%83%D1%83%D1%80_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Лавн нуур боомт (ийм хуудас байхгүй)">Лавн нуур далан</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B0%D0%BB_%D0%B4%D0%B8_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82%D1%8B%D0%BD_%D1%81%D2%AF%D0%B9%D1%80%D1%8D%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Вал ди Става боомтын сүйрэл (ийм хуудас байхгүй)">Вал ди Става далангийн сүйрэл</a>), хэт их хур тунадасны нөлөө (<a href="/w/index.php?title=%D0%A8%D0%B0%D0%BA%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D1%80_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Шакидор боомт (ийм хуудас байхгүй)">Шакидор далан</a>), <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%80_%D1%85%D3%A9%D0%B4%D0%BB%D3%A9%D0%BB%D1%82" title="Газар хөдлөлт">газар хөдлөлт</a> болон хүний буруутай нөлөөлөл тухайлбал компьютер тооцооны алдаа (<a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%83%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%BE_%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D1%8B%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бупалло голын боомт (ийм хуудас байхгүй)">Бупалло голын далан</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B0%D0%BB%D0%B5_%D0%94%D0%B8%D0%BA_%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D1%81%D0%B0%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дале Дик усан сан (ийм хуудас байхгүй)">Дале Дик усан сан</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B0%D1%83%D0%BC_%D0%A1%D0%B0%D1%83%D0%BA_%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D1%86%D1%8D%D0%BD%D1%8D%D0%B3%D1%82_%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D1%86%D0%B0%D1%85%D0%B8%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D0%B0%D0%BD_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="Таум Саук усан цэнэгт усан цахилгаан станц (ийм хуудас байхгүй)">Таум Саук усан цэнэгт усан цахилгаан станц</a> гэх мэт) зэрэг юм. </p><p>Тэмдэглүүштэй хүний үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй далангийн сүйрэл нь <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%BE%D1%8F%D0%B0%D0%BB_%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD_%D1%85%D2%AF%D1%87%D0%B8%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Рояал агаарын хүчин (ийм хуудас байхгүй)">Рояал агаарын хүчин</a> <a href="/w/index.php?title=No._617_Squadron_RAF&action=edit&redlink=1" class="new" title="No. 617 Squadron RAF (ийм хуудас байхгүй)">'Дамбурстер'</a> онгоцоор <a href="/wiki/%D0%94%D1%8D%D0%BB%D1%85%D0%B8%D0%B9%D0%BD_2-%D1%80_%D0%B4%D0%B0%D0%B9%D0%BD" class="mw-redirect" title="Дэлхийн 2-р дайн">Дэлхийн 2-р дайны</a> үед <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Герман">Германд</a> хэд хэдэн цохилт өгөхөөр төлөвлөсөн ба үүнд <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%B4%D1%8D%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Эдэр (ийм хуудас байхгүй)">Эдэр</a> гол, <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D1%83%D1%85%D1%80_%D0%B3%D0%BE%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Рухр гол (ийм хуудас байхгүй)">Рухр гол</a> дээр эрчим хүч үйлдвэрлэдэг 3-н даланг сонгон авч эрчим хүч дэд бүтцийн гачигдалд оруулах зорилгоор бөмбөгдсөн байна. Сүүлд нь эдгээрээр сэдэв болгон хэд хэдэн уран сайхны кино бүтээжээ. </p><p>2007 оноос, Недерландад IJkdijk гэсэн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхэлсэн ба далан ба далангийн эврдэлийг урьдчилан тодорхойлж сануулга өгөх шинэлэг системийг эрж хайж боловсруулж эхэлжээ. Хөтөлбөрийн судалгааны талбайд бүхэл бүтэн далан болон далангийн системийг нурааж туршилт хийсэн байна. Нуралт болон бусад хэмжилт, дамжуулалтын мэдээллийг тенсор ашиглан дамжуулсан байна. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Мөн_үзэх"><span id=".D0.9C.D3.A9.D0.BD_.D2.AF.D0.B7.D1.8D.D1.85"></span>Мөн үзэх</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=44" title="Хэсгийг засварлах: Мөн үзэх" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=44" title="Edit section's source code: Мөн үзэх"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="sisterproject" style="margin:0.1em 0 0 0;"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><span title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="12" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> <b><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82?uselang=⧼Lang⧽">Commons: Боомт</a></span></b> – Викимедиа дуу дүрсний сан</div> <ul><li><a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%B3%D0%B0_%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B3%D1%83%D1%83%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6" title="Усны барилга байгууламж">Усны барилга байгууламж</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%83%D0%B2%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сувгийн гарц (ийм хуудас байхгүй)">Сувгийн гарц</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A6%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Цементаци (ийм хуудас байхгүй)">Цементаци</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D3%A9%D1%81%D3%A9%D0%BD_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Мөсөн боомт (ийм хуудас байхгүй)">Мөсөн далан</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D0%B8%D0%BD%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D1%87%D0%BB%D1%8D%D0%BB" title="Усны инженерчлэл">Усны инженерчлэл</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%BE%D0%BC_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82%D1%83%D1%83%D0%B4%D1%8B%D0%BD_%D0%B6%D0%B0%D0%B3%D1%81%D0%B0%D0%B0%D0%BB%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Том боомтуудын жагсаалт (ийм хуудас байхгүй)">Том далангуудын жагсаалт</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D0%B1%D0%B0_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82%D1%83%D1%83%D0%B4%D1%8B%D0%BD_%D0%B6%D0%B0%D0%B3%D1%81%D0%B0%D0%B0%D0%BB%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Усан сан ба боомтуудын жагсаалт (ийм хуудас байхгүй)">Усан сан ба далангуудын жагсаалт</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D2%AF%D1%80%D1%8D%D0%BB%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%B6%D0%B0%D0%B3%D1%81%D0%B0%D0%B0%D0%BB%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Түрэлгийн далангийн жагсаалт (ийм хуудас байхгүй)">Түрэлгийн далангийн жагсаалт</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%8D%D0%BB%D1%85%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D3%A9%D0%BD%D0%B4%D3%A9%D1%80_%D0%B1%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82%D1%83%D1%83%D0%B4%D1%8B%D0%BD_%D0%B6%D0%B0%D0%B3%D1%81%D0%B0%D0%B0%D0%BB%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дэлхийн өндөр боомтуудын жагсаалт (ийм хуудас байхгүй)">Дэлхийн өндөр далангуудын жагсаалт</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%B3%D0%B0" title="Барилга">Барилга</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Эшлэл"><span id=".D0.AD.D1.88.D0.BB.D1.8D.D0.BB"></span>Эшлэл</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=45" title="Хэсгийг засварлах: Эшлэл" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=45" title="Edit section's source code: Эшлэл"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r791159">.mw-parser-output .reflist{margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}@media screen{.mw-parser-output .reflist{font-size:90%}}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bartleby.com/61/45/D0014500.html">The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition</a></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">Source: <i>Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde</i> (<i>Magazine for Dutch Language and Literature</i>), 1947. The first known appearance of <i>dam</i> stems from 1165. However, there is one village, Obdam, that is already mentioned in 1120. The word seems to be related to the Greek word <i>taphos</i>, meaning <i>grave</i> or <i>grave hill</i>. So the word should be understood as <i>dike from dug out earth</i>. The names of more than 40 places (with minor changes) from the Middle Dutch era (1150–1500 CE) such as <a href="/w/index.php?title=Amsterdam&action=edit&redlink=1" class="new" title="Amsterdam (ийм хуудас байхгүй)">Amsterdam</a> (founded as 'Amstelredam' in the late 12th century) and <a href="/w/index.php?title=Rotterdam&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rotterdam (ийм хуудас байхгүй)">Rotterdam</a>, also bear testimony to the use of the word in Middle Dutch at that time.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">Günther Garbrecht: "Wasserspeicher (Talsperren) in der Antike", <i>Antike Welt</i>, 2nd special edition: <i>Antiker Wasserbau</i> (1986), pp.51–64 (52)</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">S.W. Helms: "Jawa Excavations 1975. Third Preliminary Report", Levant 1977</span> </li> <li id="cite_note-Günther_Garbrecht_52f.-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Günther_Garbrecht_52f._5-0">5.0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Günther_Garbrecht_52f._5-1">5.1</a></sup></span> <span class="reference-text">Günther Garbrecht: "Wasserspeicher (Talsperren) in der Antike", <i>Antike Welt</i>, 2nd special edition: <i>Antiker Wasserbau</i> (1986), pp.51–64 (52f.)</span> </li> <li id="cite_note-Bazzasowr-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Bazzasowr_6-0">6.0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Bazzasowr_6-1">6.1</a></sup></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r793951">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFMohamed_Bazza2006" class="citation web cs1">Mohamed Bazza (28–30 October 2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fao.org/world/Regional/RNE/morelinks/Publications/English/HYSTORY-OF-WATER-RESOURCES.pdf">"overview of the hystory of water resources and irrigation management in the near east region"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Food and Agriculture Organization of the United Nations<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">1 August</span> 2007</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=overview+of+the+hystory+of+water+resources+and+irrigation+management+in+the+near+east+region&rft.pub=Food+and+Agriculture+Organization+of+the+United+Nations&rft.date=2006-10-28%2F2006-10-30&rft.au=Mohamed+Bazza&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.fao.org%2Fworld%2FRegional%2FRNE%2Fmorelinks%2FPublications%2FEnglish%2FHYSTORY-OF-WATER-RESOURCES.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110711170319/http://himalmag.com/component/content/article/44/1062-The-reservoirs-of-Dholavira.html">"The reservoirs of Dholavira"</a>. The Southasia Trust. December 2008. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://himalmag.com/component/content/article/44/1062-The-reservoirs-of-Dholavira.html">the original</a> on 11 Долдугаар сар 2011<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">27 February</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+reservoirs+of+Dholavira&rft.pub=The+Southasia+Trust&rft.date=2008-12&rft_id=http%3A%2F%2Fhimalmag.com%2Fcomponent%2Fcontent%2Farticle%2F44%2F1062-The-reservoirs-of-Dholavira.html&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_web" title="Загвар:Cite web">cite web</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Check date values in: <code class="cs1-code">|archive-date=</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#bad_date" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFGovindasamy_Agoramoorthy,_Sunitha_chaudhary_&_Minna_J._HSU" class="citation web cs1">Govindasamy Agoramoorthy, Sunitha chaudhary & Minna J. HSU. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130720143611/http://lawlibrary.unm.edu/nrj/48/3/03_agoramoorthy_indian.pdf">"The Check-Dam Route to Mitigate India's Water Shortages"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Law library – University of New Mexico. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://lawlibrary.unm.edu/nrj/48/3/03_agoramoorthy_indian.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 20 Долдугаар сар 2013<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">8 November</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Check-Dam+Route+to+Mitigate+India%27s+Water+Shortages&rft.pub=Law+library+%E2%80%93+University+of+New+Mexico&rft.au=Govindasamy+Agoramoorthy%2C+Sunitha+chaudhary+%26+Minna+J.+HSU&rft_id=http%3A%2F%2Flawlibrary.unm.edu%2Fnrj%2F48%2F3%2F03_agoramoorthy_indian.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_web" title="Загвар:Cite web">cite web</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Check date values in: <code class="cs1-code">|archive-date=</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#bad_date" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-kallanai_oldest-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-kallanai_oldest_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070206130842/http://www.hindunet.org/saraswati/traditionwater.pdf">"<i>This is the oldest stone water-diversion or water-regulator structure in the world</i>"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hindunet.org/saraswati/traditionwater.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 6 Хоёрдугаар сар 2007<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">27 May</span> 2007</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=This+is+the+oldest+stone+water-diversion+or+water-regulator+structure+in+the+world&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hindunet.org%2Fsaraswati%2Ftraditionwater.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-kallanai_googlebook-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-kallanai_googlebook_10-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFSingh2003" class="citation book cs1">Singh, Vijay P. (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=Bge-0XX6ip8C&pg=PA508&dq=kallanai#PPA508,M1"><i>Water Resources System Operation: Proceedings of the International Conference on Water and Environment</i></a>. Allied Publishers. p. 508. <a href="/w/index.php?title=ISBN_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISBN (identifier) (ийм хуудас байхгүй)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:BookSources/81-7764-548-X" title="Тусгай:BookSources/81-7764-548-X"><bdi>81-7764-548-X</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Water+Resources+System+Operation%3A+Proceedings+of+the+International+Conference+on+Water+and+Environment&rft.pages=508&rft.pub=Allied+Publishers&rft.date=2003&rft.isbn=81-7764-548-X&rft.aulast=Singh&rft.aufirst=Vijay+P.&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DBge-0XX6ip8C%26pg%3DPA508%26dq%3Dkallanai%23PPA508%2CM1&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_book" title="Загвар:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#invalid_param_val" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|coauthors=</code> ignored (<code class="cs1-code">|author=</code> suggested) (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#parameter_ignored_suggest" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-needham_volume_4_part_3_271-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-needham_volume_4_part_3_271_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> Needham, Joseph (1986). <i>Science and Civilization in China: Volume 4, Part 3</i>. Taipei: Caves Books, Ltd.</span> </li> <li id="cite_note-Smith_1971,_49-12"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Smith_1971,_49_12-0">12.0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Smith_1971,_49_12-1">12.1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSmith1971">Smith 1971</a>, p. 49</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSmith1971">Smith 1971</a>, p. 49; <a href="#CITEREFHodge1992">Hodge 1992</a>, pp. 79f.</span> </li> <li id="cite_note-Smith_1971,_42-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Smith_1971,_42_14-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSmith1971">Smith 1971</a>, p. 42</span> </li> <li id="cite_note-Hodge_1992,_87-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Hodge_1992,_87_15-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFHodge1992">Hodge 1992</a>, p. 87</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFHodge2000">Hodge 2000</a>, pp. 331f.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFHodge2000">Hodge 2000</a>, p. 332; <a href="#CITEREFJamesChanson2002">James & Chanson 2002</a></span> </li> <li id="cite_note-Earliest_known_arch_dam-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Earliest_known_arch_dam_18-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSmith1971">Smith 1971</a>, pp. 33–35; <a href="#CITEREFSchnitter1978">Schnitter 1978</a>, pp. 31f.; <a href="#CITEREFSchnitter1987a">Schnitter 1987a</a>, p. 12; <a href="#CITEREFSchnitter1987c">Schnitter 1987c</a>, p. 80; <a href="#CITEREFHodge2000">Hodge 2000</a>, p. 332, fn. 2</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSchnitter1987b">Schnitter 1987b</a>, pp. 59–62</span> </li> <li id="cite_note-Earliest_known_multiple_arch_buttress_dam-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Earliest_known_multiple_arch_buttress_dam_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFSchnitter1978">Schnitter 1978</a>, p. 29; <a href="#CITEREFSchnitter1987b">Schnitter 1987b</a>, pp. 60, table 1, 62; <a href="#CITEREFJamesChanson2002">James & Chanson 2002</a>; <a href="#CITEREFArenillasCastillo2003">Arenillas & Castillo 2003</a></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFVogel1987">Vogel 1987</a>, p. 50</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFHartungKuros1987">Hartung & Kuros 1987</a>, pp. 232, 238, fig. 13, 249</span> </li> <li id="cite_note-Hill-Engineering-23"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Hill-Engineering_23-0">23.0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Hill-Engineering_23-1">23.1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=Donald_Routledge_Hill&action=edit&redlink=1" class="new" title="Donald Routledge Hill (ийм хуудас байхгүй)">Donald Routledge Hill</a> (1996), "Engineering", p. 759, in <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFRashedMorelon1996" class="citation book cs1">Rashed, Roshdi; Morelon, Régis (1996). <i><a href="/w/index.php?title=Encyclopedia_of_the_History_of_Arabic_Science&action=edit&redlink=1" class="new" title="Encyclopedia of the History of Arabic Science (ийм хуудас байхгүй)">Encyclopedia of the History of Arabic Science</a></i>. <a href="/w/index.php?title=Routledge&action=edit&redlink=1" class="new" title="Routledge (ийм хуудас байхгүй)">Routledge</a>. pp. 751–795. <a href="/w/index.php?title=ISBN_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISBN (identifier) (ийм хуудас байхгүй)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:BookSources/0-415-12410-7" title="Тусгай:BookSources/0-415-12410-7"><bdi>0-415-12410-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyclopedia+of+the+History+of+Arabic+Science&rft.pages=751-795&rft.pub=Routledge&rft.date=1996&rft.isbn=0-415-12410-7&rft.aulast=Rashed&rft.aufirst=Roshdi&rft.au=Morelon%2C+R%C3%A9gis&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_book" title="Загвар:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#invalid_param_val" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-Lucas-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Lucas_24-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Adam Lucas (2006), <i>Wind, Water, Work: Ancient and Medieval Milling Technology</i>, p. 62. BRILL, <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:BookSources/9004146490" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 90-04-14649-0</a>.</span> </li> <li id="cite_note-Hill-31-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Hill-31_25-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFDonald_Routledge_Hill1996" class="citation book cs1">Donald Routledge Hill (1996). <i>A history of engineering in classical and medieval times</i>. Routledge. p. 31. <a href="/w/index.php?title=ISBN_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISBN (identifier) (ийм хуудас байхгүй)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:BookSources/0-415-15291-7" title="Тусгай:BookSources/0-415-15291-7"><bdi>0-415-15291-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+history+of+engineering+in+classical+and+medieval+times&rft.pages=31&rft.pub=Routledge&rft.date=1996&rft.isbn=0-415-15291-7&rft.au=Donald+Routledge+Hill&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_book" title="Загвар:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#invalid_param_val" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-Hill-56-8-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Hill-56-8_26-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFDonald_Routledge_Hill1996" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Donald_Routledge_Hill&action=edit&redlink=1" class="new" title="Donald Routledge Hill (ийм хуудас байхгүй)">Donald Routledge Hill</a> (1996). <i>A history of engineering in classical and medieval times</i>. <a href="/w/index.php?title=Routledge&action=edit&redlink=1" class="new" title="Routledge (ийм хуудас байхгүй)">Routledge</a>. pp. 56–8. <a href="/w/index.php?title=ISBN_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISBN (identifier) (ийм хуудас байхгүй)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:BookSources/0-415-15291-7" title="Тусгай:BookSources/0-415-15291-7"><bdi>0-415-15291-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+history+of+engineering+in+classical+and+medieval+times&rft.pages=56-8&rft.pub=Routledge&rft.date=1996&rft.isbn=0-415-15291-7&rft.au=Donald+Routledge+Hill&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_book" title="Загвар:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#invalid_param_val" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.simscience.org/cracks/advanced/butt_hist1.html">"Key Developments in the History of Buttress Dams"</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Key+Developments+in+the+History+of+Buttress+Dams&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.simscience.org%2Fcracks%2Fadvanced%2Fbutt_hist1.html&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mysteriesofcanada.com/Canada/john_redpath.htm">"John Redpath, the Whispering Dam, and Sugar"</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=John+Redpath%2C+the+Whispering+Dam%2C+and+Sugar&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mysteriesofcanada.com%2FCanada%2Fjohn_redpath.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.traianvs.net/textos/archdams_en.htm">"Historical Development of Arch Dams"</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Historical+Development+of+Arch+Dams&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.traianvs.net%2Ftextos%2Farchdams_en.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text">Rankine, W. (1857) On the stability of loose earth. Philosophical Transactions of the Royal Society of London, Vol. 147.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/150337/dam/72085/The-19th-century">"dam"</a>. Encyclopedia Britannica.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=dam&rft.pub=Encyclopedia+Britannica&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2FEBchecked%2Ftopic%2F150337%2Fdam%2F72085%2FThe-19th-century&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20050513224447/http://www.collectstocks.com/egyptbond.html">"Egypt bond"</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.collectstocks.com/egyptbond.html">the original</a> on 2005-05-13<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">2018-02-16</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Egypt+bond&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.collectstocks.com%2Fegyptbond.html&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFRoberts1902" class="citation cs2">Roberts, Chalmers (December 1902), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=DoDNAAAAMAAJ&pg=PA2861">"Subduing the Nile"</a>, <i><a href="/w/index.php?title=World%27s_Work&action=edit&redlink=1" class="new" title="World's Work (ийм хуудас байхгүй)">The World's Work: A History of Our Time</a></i>, <b>V</b>: 2861–2870<span class="reference-accessdate">, Татаж авсан: <span class="nowrap">2009-07-10</span></span></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+World%27s+Work%3A+A+History+of+Our+Time&rft.atitle=Subduing+the+Nile&rft.volume=V&rft.pages=2861-2870&rft.date=1902-12&rft.aulast=Roberts&rft.aufirst=Chalmers&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DDoDNAAAAMAAJ%26pg%3DPA2861&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=142&letter=F&search=Finance">Finance</a>, <a href="/w/index.php?title=Jewish_Encyclopedia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jewish Encyclopedia (ийм хуудас байхгүй)">Jewish Encyclopedia</a> c.1906</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text">Frederic Courtland Penfield, <a href="https://mn.wikisource.org/wiki/Century_Magazine/Volume_57/Issue_4/Harnessing_the_Nile" class="extiw" title="s:Century Magazine/Volume 57/Issue 4/Harnessing the Nile">Harnessing the Nile</a>, <a href="/w/index.php?title=Century_Magazine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Century Magazine (ийм хуудас байхгүй)">Century Magazine</a>, Vol. 57, No. 4 (February 1899)</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/19970615204902/http://www.umich.edu/~kelseydb/Exhibits/AncientNubia/PhotoIntro.html">"The First Aswan Dam"</a>. University of Michigan. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.umich.edu/~kelseydb/Exhibits/AncientNubia/PhotoIntro.html">the original</a> on 15 Зургадугаар сар 1997<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">2 January</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+First+Aswan+Dam&rft.pub=University+of+Michigan&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.umich.edu%2F~kelseydb%2FExhibits%2FAncientNubia%2FPhotoIntro.html&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_web" title="Загвар:Cite web">cite web</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Check date values in: <code class="cs1-code">|archive-date=</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#bad_date" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text">"<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1470397/">Is it Worth a Dam? </a>". <i><a href="/w/index.php?title=Environmental_Health_Perspectives&action=edit&redlink=1" class="new" title="Environmental Health Perspectives (ийм хуудас байхгүй)">Environmental Health Perspectives</a></i> Volume 105, Number 10, October 1997 (<a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:WayBack&action=edit&redlink=1" class="new" title="Загвар:WayBack (ийм хуудас байхгүй)">Загвар:WayBack</a>)</span> </li> <li id="cite_note-pbsarch-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-pbsarch_38-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pbs.org/wgbh/buildingbig/dam/basics.html#arch">"Arch Dam Forces"</a><span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">7 January</span> 2007</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Arch+Dam+Forces&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.pbs.org%2Fwgbh%2Fbuildingbig%2Fdam%2Fbasics.html%23arch&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text">British Dam society <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110831091428/http://www.britishdams.org/about_dams/gravity.htm">Archive copy</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%A6%D0%B0%D1%85%D0%B8%D0%BC_%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%B8%D0%B2%D1%87%D0%BB%D0%B0%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Цахим архивчлал (ийм хуудас байхгүй)">Memento</a> 31. Наймдугаар сар 2011 <i><a href="/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%85%D0%B8%D0%BC_%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%B8%D0%B2" title="Цахим архив">цахим архивт</a></i>)<span style="display:none;"></span></span> </li> <li id="cite_note-urlDams_and_Development:_An_Overview-40"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-urlDams_and_Development:_An_Overview_40-0">40.0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-urlDams_and_Development:_An_Overview_40-1">40.1</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101028045913/http://www.dams.org/report/wcd_overview.htm">"Dams and Development: An Overview"</a>. 16 November 2000. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dams.org/report/wcd_overview.htm">the original</a> on 28 Аравдугаар сар 2010<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">24 October</span> 2010</span>. <q>Box 1. What is a large dam?</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Dams+and+Development%3A+An+Overview&rft.date=2000-11-16&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.dams.org%2Freport%2Fwcd_overview.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120707001414/http://www.waterpowermagazine.com/story.asp?storyCode=472">"Asphalt concrete cores for embankment dams"</a>. International Water Power and Dam Construction. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.waterpowermagazine.com/story.asp?storyCode=472">the original</a> on 7 Долдугаар сар 2012<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">3 April</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Asphalt+concrete+cores+for+embankment+dams&rft.pub=International+Water+Power+and+Dam+Construction&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.waterpowermagazine.com%2Fstory.asp%3FstoryCode%3D472&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_web" title="Загвар:Cite web">cite web</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Check date values in: <code class="cs1-code">|archive-date=</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#bad_date" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFNeves1991" class="citation book cs1">Neves, edited by E. Maranha das (1991). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=USEyV8y9ZFQC&pg=PA341&dq=concrete+face+rock+fill+dams#v=onepage&q=concrete%20face%20rock%20fill%20dams&f=false"><i>Advances in rockfill structures</i></a>. Dordrecht: Kluwer Academic. p. 341. <a href="/w/index.php?title=ISBN_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISBN (identifier) (ийм хуудас байхгүй)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:BookSources/0-7923-1267-8" title="Тусгай:BookSources/0-7923-1267-8"><bdi>0-7923-1267-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Advances+in+rockfill+structures&rft.place=Dordrecht&rft.pages=341&rft.pub=Kluwer+Academic&rft.date=1991&rft.isbn=0-7923-1267-8&rft.aulast=Neves&rft.aufirst=edited+by+E.+Maranha+das&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DUSEyV8y9ZFQC%26pg%3DPA341%26dq%3Dconcrete%2Bface%2Brock%2Bfill%2Bdams%23v%3Donepage%26q%3Dconcrete%2520face%2520rock%2520fill%2520dams%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_book" title="Загвар:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">|first=</code> has generic name (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#generic_name" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110905192713/http://www.chincold.org.cn/news/li080321-17-shuibuya.pdf">"Shuibuya"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Chinese Committee on Large Dams. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.chincold.org.cn/news/li080321-17-shuibuya.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 5 Есдүгээр сар 2011<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">23 August</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Shuibuya&rft.pub=Chinese+Committee+on+Large+Dams&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.chincold.org.cn%2Fnews%2Fli080321-17-shuibuya.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070704103642/http://www.iucn.org/themes/wani/eatlas/html/technotes.html">"Methodology and Technical Notes"</a>. <i>Watersheds of the World</i>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iucn.org/themes/wani/eatlas/html/technotes.html">the original</a> on 4 Долдугаар сар 2007<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">1 August</span> 2007</span>. <q>A large dam is defined by the industry as one higher than 15 meters high and a major dam as higher than 150.5 meters.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Watersheds+of+the+World&rft.atitle=Methodology+and+Technical+Notes&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iucn.org%2Fthemes%2Fwani%2Featlas%2Fhtml%2Ftechnotes.html&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_web" title="Загвар:Cite web">cite web</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Check date values in: <code class="cs1-code">|archivedate=</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#bad_date" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-gbor97p108109-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-gbor97p108109_45-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Guinness Book of Records 1997 Pages 108–109 <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:BookSources/0851126936" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-85112-693-6</a></span> </li> <li id="cite_note-Барилгын_норм_ба_дүрэм-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Барилгын_норм_ба_дүрэм_46-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150511114015/http://www.legalinfo.mn/annex/details/4874?lawid=7532">"УСНЫ БАРИЛГА БАЙГУУЛАМЖИЙН ЗУРАГ ТӨСӨЛ ЗОХИОХ ҮНДСЭН ЖУРАМ"</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.legalinfo.mn/annex/details/4874?lawid=7532">the original</a> on 2015-05-11<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">2018-02-16</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%A3%D0%A1%D0%9D%D0%AB+%D0%91%D0%90%D0%A0%D0%98%D0%9B%D0%93%D0%90+%D0%91%D0%90%D0%99%D0%93%D0%A3%D0%A3%D0%9B%D0%90%D0%9C%D0%96%D0%98%D0%99%D0%9D+%D0%97%D0%A3%D0%A0%D0%90%D0%93+%D0%A2%D3%A8%D0%A1%D3%A8%D0%9B+%D0%97%D0%9E%D0%A5%D0%98%D0%9E%D0%A5+%D2%AE%D0%9D%D0%94%D0%A1%D0%AD%D0%9D+%D0%96%D0%A3%D0%A0%D0%90%D0%9C&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.legalinfo.mn%2Fannex%2Fdetails%2F4874%3Flawid%3D7532&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFYilmaz2003" class="citation web cs1">Yilmaz, Metin (November 2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://etd.lib.metu.edu.tr/upload/1259621/index.pdf">"Control of Groundwater by Underground Dams"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. The Middle East Technical University<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">7 May</span> 2012</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Control+of+Groundwater+by+Underground+Dams&rft.pub=The+Middle+East+Technical+University&rft.date=2003-11&rft.aulast=Yilmaz&rft.aufirst=Metin&rft_id=http%3A%2F%2Fetd.lib.metu.edu.tr%2Fupload%2F1259621%2Findex.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFOnder2005" class="citation journal cs1">Onder, H (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ewra.net/ew/pdf/EW_2005_11-12_05.pdf">"Underground Dams – A Tool of Sustainable Development and Management of Ground Resources"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>European Water</i>: 35–45<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">7 May</span> 2012</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=European+Water&rft.atitle=Underground+Dams+%E2%80%93+A+Tool+of+Sustainable+Development+and+Management+of+Ground+Resources&rft.pages=35-45&rft.date=2005&rft.aulast=Onder&rft.aufirst=H&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ewra.net%2Few%2Fpdf%2FEW_2005_11-12_05.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_journal" title="Загвар:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#invalid_param_val" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|coauthors=</code> ignored (<code class="cs1-code">|author=</code> suggested) (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#parameter_ignored_suggest" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|month=</code> ignored (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#parameter_ignored" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFICME1998" class="citation book cs1">ICME (1998). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=qG9Bux3RYWMC&pg=PA9&dq=tailings+dam#v=onepage&q=tailings%20dam&f=false"><i>Case studies on tailings management</i></a>. Paris, France: UNEP. pp. 9–10. <a href="/w/index.php?title=ISBN_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISBN (identifier) (ийм хуудас байхгүй)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:BookSources/1-895720-29-X" title="Тусгай:BookSources/1-895720-29-X"><bdi>1-895720-29-X</bdi></a><span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">10 August</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Case+studies+on+tailings+management&rft.place=Paris%2C+France&rft.pages=9-10&rft.pub=UNEP&rft.date=1998&rft.isbn=1-895720-29-X&rft.au=ICME&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DqG9Bux3RYWMC%26pg%3DPA9%26dq%3Dtailings%2Bdam%23v%3Donepage%26q%3Dtailings%2520dam%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_book" title="Загвар:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|coauthors=</code> ignored (<code class="cs1-code">|author=</code> suggested) (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#parameter_ignored_suggest" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111001213037/http://www.mining.ubc.ca/faculty/meech/MINE290/Tailings%20Dam%20Construction%20Methods.pdf">"Properties of Tailings Dams"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. NBK Institute of Mining Engineering. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mining.ubc.ca/faculty/meech/MINE290/Tailings%20Dam%20Construction%20Methods.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 1 Аравдугаар сар 2011<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">10 August</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Properties+of+Tailings+Dams&rft.pub=NBK+Institute+of+Mining+Engineering&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mining.ubc.ca%2Ffaculty%2Fmeech%2FMINE290%2FTailings%2520Dam%2520Construction%2520Methods.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-taildam-51"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-taildam_51-0">51.0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-taildam_51-1">51.1</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation book cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=PqiYy538JFUC&pg=PA257&dq=tailings+dam#v=onepage&q=tailings%20dam&f=false"><i>Environmental issues and management of waste in energy and mineral production: proceedings of the Sixth International Conference on Environmental Issues and Management of Waste in Energy and Mineral Production: SWEMP 2000 ; Calgary, Alberta, Canada, May 30 – June 2, 2000</i></a>. Rotterdam [u.a.]: Balkema. 2000. pp. 257–260. <a href="/w/index.php?title=ISBN_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISBN (identifier) (ийм хуудас байхгүй)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:BookSources/90-5809-085-X" title="Тусгай:BookSources/90-5809-085-X"><bdi>90-5809-085-X</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Environmental+issues+and+management+of+waste+in+energy+and+mineral+production%3A+proceedings+of+the+Sixth+International+Conference+on+Environmental+Issues+and+Management+of+Waste+in+Energy+and+Mineral+Production%3A+SWEMP+2000+%3B+Calgary%2C+Alberta%2C+Canada%2C+May+30+%E2%80%93+June+2%2C+2000&rft.place=Rotterdam+%5Bu.a.%5D&rft.pages=257-260&rft.pub=Balkema&rft.date=2000&rft.isbn=90-5809-085-X&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DPqiYy538JFUC%26pg%3DPA257%26dq%3Dtailings%2Bdam%23v%3Donepage%26q%3Dtailings%2520dam%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_book" title="Загвар:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">|first=</code> has generic name (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#generic_name" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">|first=</code> missing <code class="cs1-code">|last=</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#first_missing_last" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-REN21-2006-52"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-REN21-2006_52-0">52.0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-REN21-2006_52-1">52.1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110718181410/http://www.ren21.net/globalstatusreport/download/RE_GSR_2006_Update.pdf">Renewables Global Status Report 2006 Update</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%A6%D0%B0%D1%85%D0%B8%D0%BC_%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%B8%D0%B2%D1%87%D0%BB%D0%B0%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Цахим архивчлал (ийм хуудас байхгүй)">Memento</a> 18. Долоодугаар сар 2011 <i><a href="/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%85%D0%B8%D0%BC_%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%B8%D0%B2" title="Цахим архив">цахим архивт</a></i>)<span style="display:none;"></span>, <i><a href="/w/index.php?title=REN21&action=edit&redlink=1" class="new" title="REN21 (ийм хуудас байхгүй)">REN21</a></i>, published 2006, accessed 16 May 2007</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFC._J._Shiff1972" class="citation web cs1">C. J. Shiff (1972). M. Taghi Farvar; John P. Milton (eds.). "The Impact of Agricultural Development on Aquatic Systems and its Effect on the Epidemiology of Schistosomes in Rhodesia". <i>The careless technology : ecology and international development</i>. Natural History Press. pp. 102–108. <a href="/w/index.php?title=OCLC_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="OCLC (identifier) (ийм хуудас байхгүй)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/oclc/315029">315029</a>. <q>Recently, agricultural development has concentrated on soil and water conservation and resulted in the construction of a multitude of dams of various capacities which tend to stabilize water flow in rivers and provide a significant amount of permanent and stable bodies of water.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+careless+technology+%3A+ecology+and+international+development&rft.atitle=The+Impact+of+Agricultural+Development+on+Aquatic+Systems+and+its+Effect+on+the+Epidemiology+of+Schistosomes+in+Rhodesia&rft.pages=102-108&rft.date=1972&rft_id=info%3Aoclcnum%2F315029&rft.au=C.+J.+Shiff&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_web" title="Загвар:Cite web">cite web</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Cite has empty unknown parameter: <code class="cs1-code">|1=</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#param_unknown_empty" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">Missing or empty <code class="cs1-code">|url=</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#cite_web_url" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1">"Kazakhstan". <i>Land and Water Development Division</i>. 1998. <q>construction of a dam (Berg Strait) to stabilize and increase the level of the northern part of the Aral Sea.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Land+and+Water+Development+Division&rft.atitle=Kazakhstan&rft.date=1998&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_web" title="Загвар:Cite web">cite web</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Missing or empty <code class="cs1-code">|url=</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#cite_web_url" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130228142956/http://www.nae.usace.army.mil/recreati/bwd/bwdfc.htm">"Blackwater Dam"</a>. <i>US Army Corps of Engineers</i>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nae.usace.army.mil/recreati/bwd/bwdfc.htm">the original</a> on 2013-02-28<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">2018-02-16</span></span>. <q>The principal objective of the dam and reservoir is to protect downstream communities</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=US+Army+Corps+of+Engineers&rft.atitle=Blackwater+Dam&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nae.usace.army.mil%2Frecreati%2Fbwd%2Fbwdfc.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141006081822/https://www.wsask.ca/Global/Lakes%20and%20Rivers/Dams%20and%20Reservoirs/Operating%20Plans/Developing%20an%20Operating%20Plan%20for%20Lake%20Diefenbaker/DiefenbakerReservoirOperationsContextandObjectives.pdf">"Lake Diefenbaker Reservoir Operati ons Context and Objectives"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Saskatchewan Watershed Authority. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wsask.ca/Global/Lakes%20and%20Rivers/Dams%20and%20Reservoirs/Operating%20Plans/Developing%20an%20Operating%20Plan%20for%20Lake%20Diefenbaker/DiefenbakerReservoirOperationsContextandObjectives.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 6 Аравдугаар сар 2014<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">27 June</span> 2013</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Lake+Diefenbaker+Reservoir+Operati+ons+Context+and+Objectives&rft.pub=Saskatchewan+Watershed+Authority&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.wsask.ca%2FGlobal%2FLakes%2520and%2520Rivers%2FDams%2520and%2520Reservoirs%2FOperating%2520Plans%2FDeveloping%2520an%2520Operating%2520Plan%2520for%2520Lake%2520Diefenbaker%2FDiefenbakerReservoirOperationsContextandObjectives.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://frenchtribune.com/teneur/1212763-water-reservoirs-behind-rising-greenhouse-gases">"Water Reservoirs behind Rising Greenhouse Gases"</a>. <i><a href="/w/index.php?title=French_Tribune&action=edit&redlink=1" class="new" title="French Tribune (ийм хуудас байхгүй)">French Tribune</a></i>. 9 August 2012<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">9 August</span> 2012</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=French+Tribune&rft.atitle=Water+Reservoirs+behind+Rising+Greenhouse+Gases&rft.date=2012-08-09&rft_id=http%3A%2F%2Ffrenchtribune.com%2Fteneur%2F1212763-water-reservoirs-behind-rising-greenhouse-gases&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://timesofindia.indiatimes.com/home/environment/global-warming/Dams-the-latest-culprit-in-global-warming/articleshow/15403985.cms">"Dams the latest culprit in global warming"</a>. <i><a href="/w/index.php?title=Times_of_India&action=edit&redlink=1" class="new" title="Times of India (ийм хуудас байхгүй)">Times of India</a></i>. 8 August 2012<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">9 August</span> 2012</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Times+of+India&rft.atitle=Dams+the+latest+culprit+in+global+warming&rft.date=2012-08-08&rft_id=http%3A%2F%2Ftimesofindia.indiatimes.com%2Fhome%2Fenvironment%2Fglobal-warming%2FDams-the-latest-culprit-in-global-warming%2Farticleshow%2F15403985.cms&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span class="reference-text">Cullather, 110.</span> </li> <li id="cite_note-Bbc060520-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Bbc060520_60-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.china-embassy.org/eng/zt/sxgc/t36502.htm">"Three Gorges dam wall completed"</a>. china-embassy. 20 May 2006<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">21 May</span> 2006</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Three+Gorges+dam+wall+completed&rft.date=2006-05-20&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.china-embassy.org%2Feng%2Fzt%2Fsxgc%2Ft36502.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080913152808/http://internationalrivers.org/en/way-forward/world-commission-dams/world-commission-dams-framework-brief-introduction">"World Commission on Dams Report"</a>. Internationalrivers.org. 29 February 2008. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://internationalrivers.org/en/way-forward/world-commission-dams/world-commission-dams-framework-brief-introduction">the original</a> on 13 Есдүгээр сар 2008<span class="reference-accessdate">. Татаж авсан: <span class="nowrap">16 August</span> 2012</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=World+Commission+on+Dams+Report&rft.pub=Internationalrivers.org&rft.date=2008-02-29&rft_id=http%3A%2F%2Finternationalrivers.org%2Fen%2Fway-forward%2Fworld-commission-dams%2Fworld-commission-dams-framework-brief-introduction&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Эх_сурвалж"><span id=".D0.AD.D1.85_.D1.81.D1.83.D1.80.D0.B2.D0.B0.D0.BB.D0.B6"></span>Эх сурвалж</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=46" title="Хэсгийг засварлах: Эх сурвалж" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=46" title="Edit section's source code: Эх сурвалж"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFArenillasCastillo2003" class="citation journal cs1">Arenillas, Miguel; Castillo, Juan C. (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.traianvs.net/textos/presas_in.htm#_ednref4">"Dams from the Roman Era in Spain. Analysis of Design Forms (with Appendix)"</a>. <i>1st International Congress on Construction History [20th–24th January]</i>. Madrid.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=1st+International+Congress+on+Construction+History+%5B20th%E2%80%9324th+January%5D&rft.atitle=Dams+from+the+Roman+Era+in+Spain.+Analysis+of+Design+Forms+%28with+Appendix%29&rft.date=2003&rft.aulast=Arenillas&rft.aufirst=Miguel&rft.au=Castillo%2C+Juan+C.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.traianvs.net%2Ftextos%2Fpresas_in.htm%23_ednref4&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_journal" title="Загвар:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#invalid_param_val" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFHartungKuros1987" class="citation book cs1">Hartung, Fritz; Kuros, Gh. R. (1987). "Historische Talsperren im Iran". In Garbrecht, Günther (ed.). <i>Historische Talsperren</i>. Vol. 1. Stuttgart: Verlag Konrad Wittwer. pp. 221–274. <a href="/w/index.php?title=ISBN_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISBN (identifier) (ийм хуудас байхгүй)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:BookSources/3-87919-145-X" title="Тусгай:BookSources/3-87919-145-X"><bdi>3-87919-145-X</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Historische+Talsperren+im+Iran&rft.btitle=Historische+Talsperren&rft.place=Stuttgart&rft.pages=221-274&rft.pub=Verlag+Konrad+Wittwer&rft.date=1987&rft.isbn=3-87919-145-X&rft.aulast=Hartung&rft.aufirst=Fritz&rft.au=Kuros%2C+Gh.+R.&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_book" title="Загвар:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#invalid_param_val" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFHodge1992" class="citation book cs1">Hodge, A. Trevor (1992). <i>Roman Aqueducts & Water Supply</i>. London: Duckworth. <a href="/w/index.php?title=ISBN_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISBN (identifier) (ийм хуудас байхгүй)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:BookSources/0-7156-2194-7" title="Тусгай:BookSources/0-7156-2194-7"><bdi>0-7156-2194-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Roman+Aqueducts+%26+Water+Supply&rft.place=London&rft.pub=Duckworth&rft.date=1992&rft.isbn=0-7156-2194-7&rft.aulast=Hodge&rft.aufirst=A.+Trevor&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_book" title="Загвар:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#invalid_param_val" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFHodge2000" class="citation book cs1">Hodge, A. Trevor (2000). "Reservoirs and Dams". In <a href="/w/index.php?title=%C3%96rjan_Wikander&action=edit&redlink=1" class="new" title="Örjan Wikander (ийм хуудас байхгүй)">Wikander, Örjan</a> (ed.). <i>Handbook of Ancient Water Technology</i>. Technology and Change in History. Vol. 2. Leiden: Brill. pp. 331–339. <a href="/w/index.php?title=ISBN_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISBN (identifier) (ийм хуудас байхгүй)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:BookSources/90-04-11123-9" title="Тусгай:BookSources/90-04-11123-9"><bdi>90-04-11123-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Reservoirs+and+Dams&rft.btitle=Handbook+of+Ancient+Water+Technology&rft.place=Leiden&rft.series=Technology+and+Change+in+History&rft.pages=331-339&rft.pub=Brill&rft.date=2000&rft.isbn=90-04-11123-9&rft.aulast=Hodge&rft.aufirst=A.+Trevor&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_book" title="Загвар:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#invalid_param_val" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFJamesChanson2002" class="citation journal cs1">James, Patrick; Chanson, Hubert (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.traianvs.net/textos/archdams_en.htm">"Historical Development of Arch Dams. From Roman Arch Dams to Modern Concrete Designs"</a>. <i>Australian Civil Engineering Transactions</i>. <b>CE43</b>: 39–56.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Australian+Civil+Engineering+Transactions&rft.atitle=Historical+Development+of+Arch+Dams.+From+Roman+Arch+Dams+to+Modern+Concrete+Designs&rft.volume=CE43&rft.pages=39-56&rft.date=2002&rft.aulast=James&rft.aufirst=Patrick&rft.au=Chanson%2C+Hubert&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.traianvs.net%2Ftextos%2Farchdams_en.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_journal" title="Загвар:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#invalid_param_val" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFSchnitter1978" class="citation journal cs1">Schnitter, Niklaus (1978). "Römische Talsperren". <i>Antike Welt</i>. <b>8</b> (2): 25–32.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Antike+Welt&rft.atitle=R%C3%B6mische+Talsperren&rft.volume=8&rft.issue=2&rft.pages=25-32&rft.date=1978&rft.aulast=Schnitter&rft.aufirst=Niklaus&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_journal" title="Загвар:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#invalid_param_val" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFSchnitter1987a" class="citation book cs1">Schnitter, Niklaus (1987a). "Verzeichnis geschichtlicher Talsperren bis Ende des 17. Jahrhunderts". In Garbrecht, Günther (ed.). <i>Historische Talsperren</i>. Vol. 1. Stuttgart: Verlag Konrad Wittwer. pp. 9–20. <a href="/w/index.php?title=ISBN_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISBN (identifier) (ийм хуудас байхгүй)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:BookSources/3-87919-145-X" title="Тусгай:BookSources/3-87919-145-X"><bdi>3-87919-145-X</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Verzeichnis+geschichtlicher+Talsperren+bis+Ende+des+17.+Jahrhunderts&rft.btitle=Historische+Talsperren&rft.place=Stuttgart&rft.pages=9-20&rft.pub=Verlag+Konrad+Wittwer&rft.date=1987&rft.isbn=3-87919-145-X&rft.aulast=Schnitter&rft.aufirst=Niklaus&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_book" title="Загвар:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#invalid_param_val" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFSchnitter1987b" class="citation book cs1">Schnitter, Niklaus (1987b). "Die Entwicklungsgeschichte der Pfeilerstaumauer". In Garbrecht, Günther (ed.). <i>Historische Talsperren</i>. Vol. 1. Stuttgart: Verlag Konrad Wittwer. pp. 57–74. <a href="/w/index.php?title=ISBN_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISBN (identifier) (ийм хуудас байхгүй)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:BookSources/3-87919-145-X" title="Тусгай:BookSources/3-87919-145-X"><bdi>3-87919-145-X</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Die+Entwicklungsgeschichte+der+Pfeilerstaumauer&rft.btitle=Historische+Talsperren&rft.place=Stuttgart&rft.pages=57-74&rft.pub=Verlag+Konrad+Wittwer&rft.date=1987&rft.isbn=3-87919-145-X&rft.aulast=Schnitter&rft.aufirst=Niklaus&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_book" title="Загвар:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#invalid_param_val" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFSchnitter1987c" class="citation book cs1">Schnitter, Niklaus (1987c). "Die Entwicklungsgeschichte der Bogenstaumauer". In Garbrecht, Günther (ed.). <i>Historische Talsperren</i>. Vol. 1. Stuttgart: Verlag Konrad Wittwer. pp. 75–96. <a href="/w/index.php?title=ISBN_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISBN (identifier) (ийм хуудас байхгүй)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:BookSources/3-87919-145-X" title="Тусгай:BookSources/3-87919-145-X"><bdi>3-87919-145-X</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Die+Entwicklungsgeschichte+der+Bogenstaumauer&rft.btitle=Historische+Talsperren&rft.place=Stuttgart&rft.pages=75-96&rft.pub=Verlag+Konrad+Wittwer&rft.date=1987&rft.isbn=3-87919-145-X&rft.aulast=Schnitter&rft.aufirst=Niklaus&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_book" title="Загвар:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#invalid_param_val" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFSmith1970" class="citation journal cs1">Smith, Norman (1970). "The Roman Dams of Subiaco". <i>Technology and Culture</i>. <b>11</b> (1): 58–68. <a href="/w/index.php?title=Doi_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Doi (identifier) (ийм хуудас байхгүй)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.2307%2F3102810">10.2307/3102810</a>. <a href="/w/index.php?title=JSTOR_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="JSTOR (identifier) (ийм хуудас байхгүй)">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstor.org/stable/3102810">3102810</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Technology+and+Culture&rft.atitle=The+Roman+Dams+of+Subiaco&rft.volume=11&rft.issue=1&rft.pages=58-68&rft.date=1970&rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F3102810&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F3102810%23id-name%3DJSTOR&rft.aulast=Smith&rft.aufirst=Norman&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_journal" title="Загвар:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#invalid_param_val" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFSmith1971" class="citation book cs1">Smith, Norman (1971). <i>A History of Dams</i>. London: Peter Davies. pp. 25–49. <a href="/w/index.php?title=ISBN_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISBN (identifier) (ийм хуудас байхгүй)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:BookSources/0-432-15090-0" title="Тусгай:BookSources/0-432-15090-0"><bdi>0-432-15090-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+History+of+Dams&rft.place=London&rft.pages=25-49&rft.pub=Peter+Davies&rft.date=1971&rft.isbn=0-432-15090-0&rft.aulast=Smith&rft.aufirst=Norman&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_book" title="Загвар:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#invalid_param_val" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r793951"><cite id="CITEREFVogel1987" class="citation book cs1">Vogel, Alexius (1987). "Die historische Entwicklung der Gewichtsmauer". In Garbrecht, Günther (ed.). <i>Historische Talsperren</i>. Vol. 1. Stuttgart: Verlag Konrad Wittwer. pp. 47–56 (50). <a href="/w/index.php?title=ISBN_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISBN (identifier) (ийм хуудас байхгүй)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:BookSources/3-87919-145-X" title="Тусгай:BookSources/3-87919-145-X"><bdi>3-87919-145-X</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Die+historische+Entwicklung+der+Gewichtsmauer&rft.btitle=Historische+Talsperren&rft.place=Stuttgart&rft.pages=47-56+%2850%29&rft.pub=Verlag+Konrad+Wittwer&rft.date=1987&rft.isbn=3-87919-145-X&rft.aulast=Vogel&rft.aufirst=Alexius&rfr_id=info%3Asid%2Fmn.wikipedia.org%3A%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82+%28%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%29" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80:Cite_book" title="Загвар:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6:CS1_errors#invalid_param_val" title="Тусламж:CS1 errors">help</a>)</span></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Цахим_холбоос"><span id=".D0.A6.D0.B0.D1.85.D0.B8.D0.BC_.D1.85.D0.BE.D0.BB.D0.B1.D0.BE.D0.BE.D1.81"></span>Цахим холбоос</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&veaction=edit&section=47" title="Хэсгийг засварлах: Цахим холбоос" class="mw-editsection-visualeditor"><span>засварлах</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&action=edit&section=47" title="Edit section's source code: Цахим холбоос"><span>кодоор засварлах</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table border="0" cellspacing="1" style="background-color:transparent; position:relative"> <tbody><tr valign="middle"> <td><figure class="noresize" typeof="mw:File"><a href="https://mn.wiktionary.org/wiki/" title="Wiktionary"><img alt="Wiktionary" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Wiktfavicon_en.svg/16px-Wiktfavicon_en.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Wiktfavicon_en.svg/24px-Wiktfavicon_en.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Wiktfavicon_en.svg/32px-Wiktfavicon_en.svg.png 2x" data-file-width="16" data-file-height="16" /></a><figcaption>Wiktionary</figcaption></figure> </td> <td align="left"><b><a href="https://mn.wiktionary.org/wiki/dam" class="extiw" title="wikt:dam">Wiktionary: dam</a></b> – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу </td></tr></tbody></table> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mathalino.com/reviewer/fluid-mechanics-and-hydraulics/analysis-gravity-dam">Gravity Dam Analysis</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://en.structurae.de/structures/stype/index.cfm?doi=3">Structurae: Dams and Retaining Structures</a></li> <li>[<a rel="nofollow" class="external free" href="http://hydraulicstructure.blogspot.jp/">http://hydraulicstructure.blogspot.jp/</a> Монголын усны барилга байгууламж, эрдэм шинжилгээ судалгааны чөлөөт блог</li></ul>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Боомт_(далан)&oldid=790280">https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Боомт_(далан)&oldid=790280</a>"-с авсан</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B9:Categories" title="Тусгай:Categories">Ангилал</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BB:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B0:%D0%9E%D0%BD%D1%86%D0%BB%D0%BE%D1%85_%D3%A9%D0%B3%D2%AF%D2%AF%D0%BB%D1%8D%D0%BB" title="Ангилал:Википедиа:Онцлох өгүүлэл">Википедиа:Онцлох өгүүлэл</a></li><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BB:%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82" title="Ангилал:Боомт">Боомт</a></li><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BB:%D0%A3%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D1%8D%D1%80%D1%87%D0%B8%D0%BC_%D1%85%D2%AF%D1%87" title="Ангилал:Усны эрчим хүч">Усны эрчим хүч</a></li><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BB:%D0%A3%D1%81_%D0%BE%D0%BB%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BB%D1%82" title="Ангилал:Ус олборлолт">Ус олборлолт</a></li><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BB:%D0%A5%D0%B0%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%8B%D0%BD_%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B3%D1%83%D1%83%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B6" title="Ангилал:Хаалтын байгууламж">Хаалтын байгууламж</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Нуугдсан ангиллууд: <ul><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BB:CS1_errors:_dates" title="Ангилал:CS1 errors: dates">CS1 errors: dates</a></li><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BB:CS1_errors:_unsupported_parameter" title="Ангилал:CS1 errors: unsupported parameter">CS1 errors: unsupported parameter</a></li><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BB:CS1_errors:_invalid_parameter_value" title="Ангилал:CS1 errors: invalid parameter value">CS1 errors: invalid parameter value</a></li><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BB:CS1_errors:_generic_name" title="Ангилал:CS1 errors: generic name">CS1 errors: generic name</a></li><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BB:CS1_errors:_missing_name" title="Ангилал:CS1 errors: missing name">CS1 errors: missing name</a></li><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BB:CS1_errors:_empty_unknown_parameters" title="Ангилал:CS1 errors: empty unknown parameters">CS1 errors: empty unknown parameters</a></li><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BB:CS1_errors:_requires_URL" title="Ангилал:CS1 errors: requires URL">CS1 errors: requires URL</a></li><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BB:Pages_using_ISBN_magic_links" title="Ангилал:Pages using ISBN magic links">Pages using ISBN magic links</a></li><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BB:Articles_with_hatnote_templates_targeting_a_nonexistent_page" title="Ангилал:Articles with hatnote templates targeting a nonexistent page">Articles with hatnote templates targeting a nonexistent page</a></li><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BB:All_articles_with_unsourced_statements" title="Ангилал:All articles with unsourced statements">All articles with unsourced statements</a></li><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BB:Articles_with_unsourced_statements_from_November_2012" title="Ангилал:Articles with unsourced statements from November 2012">Articles with unsourced statements from November 2012</a></li><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BB:Articles_with_unsourced_statements_from_August_2007" title="Ангилал:Articles with unsourced statements from August 2007">Articles with unsourced statements from August 2007</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Энэ хуудсыг хамгийн сүүлд өөрчилсөн нь 04:00, 8 Есдүгээр сар 2024.</li> <li id="footer-info-copyright">Тус хуудасны текстийг <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">Creative Commons Attribution-ShareAlike лицензийн</a> дагуу ашиглах боломжтой; нэмэлт мэдээллийг <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Хэрэглэх нөхцөл</a> хуудаснаас авна уу</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Хувь хүний нууцыг хамгаалах бодлого</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B0:%D0%A2%D1%83%D1%85%D0%B0%D0%B9">Википедиагийн тухай</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%B0:%D0%95%D1%80%D3%A9%D0%BD%D1%85%D0%B8%D0%B9_%D0%BC%D1%8D%D0%B4%D1%8D%D0%B3%D0%B4%D1%8D%D0%BB">Анхааруулга</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Хөгжүүлэгчид</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/mn.wikipedia.org">Статистик</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Күүки мэдэгдэл</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//mn.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Гар утасны хувилбар</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-78f4c97c5d-t9fhp","wgBackendResponseTime":166,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.595","walltime":"0.735","ppvisitednodes":{"value":3806,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":116732,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":2958,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":3,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":145574,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 564.160 1 -total"," 59.36% 334.869 1 Загвар:Reflist"," 27.96% 157.722 25 Загвар:Cite_web"," 12.83% 72.404 15 Загвар:Cite_book"," 11.03% 62.237 20 Загвар:Harvnb"," 8.81% 49.679 1 Загвар:Энэ_гарчиг"," 8.19% 46.195 2 Загвар:Citation_needed"," 7.24% 40.862 2 Загвар:Fix"," 4.37% 24.660 5 Загвар:Cite_journal"," 4.11% 23.213 4 Загвар:Category_handler"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.299","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":6264448,"limit":52428800},"limitreport-logs":"anchor_id_list = table#1 {\n [\"CITEREFArenillasCastillo2003\"] = 1,\n [\"CITEREFC._J._Shiff1972\"] = 1,\n [\"CITEREFDonald_Routledge_Hill1996\"] = 2,\n [\"CITEREFGovindasamy_Agoramoorthy,_Sunitha_chaudhary_\u0026amp;_Minna_J._HSU\"] = 1,\n [\"CITEREFHartungKuros1987\"] = 1,\n [\"CITEREFHodge1992\"] = 1,\n [\"CITEREFHodge2000\"] = 1,\n [\"CITEREFICME1998\"] = 1,\n [\"CITEREFJamesChanson2002\"] = 1,\n [\"CITEREFMohamed_Bazza2006\"] = 1,\n [\"CITEREFNeves1991\"] = 1,\n [\"CITEREFOnder2005\"] = 1,\n [\"CITEREFRashedMorelon1996\"] = 1,\n [\"CITEREFRoberts1902\"] = 1,\n [\"CITEREFSchnitter1978\"] = 1,\n [\"CITEREFSchnitter1987a\"] = 1,\n [\"CITEREFSchnitter1987b\"] = 1,\n [\"CITEREFSchnitter1987c\"] = 1,\n [\"CITEREFSingh2003\"] = 1,\n [\"CITEREFSmith1970\"] = 1,\n [\"CITEREFSmith1971\"] = 1,\n [\"CITEREFVogel1987\"] = 1,\n [\"CITEREFYilmaz2003\"] = 1,\n}\ntemplate_list = table#1 {\n [\"Citation\"] = 1,\n [\"Citation needed\"] = 2,\n [\"Cite book\"] = 15,\n [\"Cite journal\"] = 5,\n [\"Cite news\"] = 1,\n [\"Cite web\"] = 25,\n [\"Commons\"] = 1,\n [\"Harvnb\"] = 20,\n [\"Main\"] = 16,\n [\"Reflist\"] = 1,\n [\"See also\"] = 1,\n [\"WayBack\"] = 1,\n [\"Webarchiv\"] = 2,\n [\"Wiktionary\"] = 1,\n [\"Энэ гарчиг\"] = 1,\n}\narticle_whitelist = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-6b7f745dd4-hrkh7","timestamp":"20241125133718","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0411\u043e\u043e\u043c\u0442 (\u0434\u0430\u043b\u0430\u043d)","url":"https:\/\/mn.wikipedia.org\/wiki\/%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD)","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q12323","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q12323","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2015-01-29T08:01:42Z","dateModified":"2024-09-08T04:00:49Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/d\/d3\/Vyrnwy_dam.JPG","headline":"\u0423\u0441\u0430\u043d \u0441\u0430\u043d \u04af\u04af\u0441\u0433\u044d\u0445 \u0443\u0441\u043d\u044b \u0431\u0430\u0440\u0438\u043b\u0433\u0430 \u0431\u0430\u0439\u0433\u0443\u0443\u043b\u0430\u043c\u0436"}</script> </body> </html>