CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>جنگ داخلی رواندا - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"4a3d1929-c52a-4032-ae06-30b3930fef78","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"جنگ_داخلی_رواندا","wgTitle":"جنگ داخلی رواندا","wgCurRevisionId":38376097,"wgRevisionId":38376097,"wgArticleId":1254446,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["مقاله‌های نیازمند تمیزکاری پس از ترجمه از ژوئیه ۲۰۲۲","مقاله‌های نیازمند بخش‌بندی از ژوئیه ۲۰۲۲","همه مقاله‌های نیازمند بخش‌بندی", "مقاله‌های تحت پوشش ویکی‌پروژه ویکی‌سازی از ژوئیه ۲۰۲۲","همه مقاله‌های تحت پوشش ویکی‌پروژه ویکی‌سازی","مقاله‌های بدون منبع از ژوئیه ۲۰۲۲","همه مقاله‌های بدون منبع","انقلاب با جنگ‌های داخلی","تاریخ رواندا","تاریخ نظامی آفریقا","جنگ‌های جمهوری دموکراتیک کنگو","جنگ‌های داخلی پس از سال ۱۹۴۵ (میلادی)","جنگ‌های داخلی شامل دولت‌ها و مردم آفریقا","درگیری‌ها در ۱۹۹۰ (میلادی)","نسل‌کشی رواندا"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"جنگ_داخلی_رواندا","wgRelevantArticleId":1254446,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[], "wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":8000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q426722","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled" :false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth", "ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/73/RwandaRoads.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1005"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/73/RwandaRoads.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="670"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="536"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="جنگ داخلی رواندا - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-جنگ_داخلی_رواندا rootpage-جنگ_داخلی_رواندا skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C+%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C+%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C+%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C+%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">جنگ داخلی رواندا</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۳۳ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-33" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۳۳ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%87%D9%84%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="الحرب الأهلية الرواندية–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الحرب الأهلية الرواندية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D1%9E_%D0%A0%D1%83%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B7%D0%B5" title="Грамадзянская вайна ў Руандзе–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Грамадзянская вайна ў Руандзе" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Guerra_Civil_ruandesa" title="Guerra Civil ruandesa–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Guerra Civil ruandesa" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%DB%95%DA%95%DB%8C_%D9%86%DB%8E%D9%88%D8%AE%DB%86%DB%8C%DB%8C%DB%8C_%DA%95%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="شەڕی نێوخۆییی ڕواندا–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="شەڕی نێوخۆییی ڕواندا" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Ob%C4%8Dansk%C3%A1_v%C3%A1lka_ve_Rwand%C4%9B" title="Občanská válka ve Rwandě–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Občanská válka ve Rwandě" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BC%CF%86%CF%8D%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82_%CF%83%CF%84%CE%B7_%CE%A1%CE%BF%CF%85%CE%AC%CE%BD%CF%84%CE%B1" title="Εμφύλιος πόλεμος στη Ρουάντα–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Εμφύλιος πόλεμος στη Ρουάντα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Rwandan_Civil_War" title="Rwandan Civil War–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Rwandan Civil War" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Guerra_civil_ruandesa" title="Guerra civil ruandesa–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Guerra civil ruandesa" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Rwanda_kodus%C3%B5da" title="Rwanda kodusõda–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Rwanda kodusõda" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Ruandako_Gerra_Zibila" title="Ruandako Gerra Zibila–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Ruandako Gerra Zibila" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Ruandan_sis%C3%A4llissota_(1990%E2%80%931994)" title="Ruandan sisällissota (1990–1994)–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Ruandan sisällissota (1990–1994)" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Guerre_civile_rwandaise" title="Guerre civile rwandaise–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Guerre civile rwandaise" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%9C%D7%97%D7%9E%D7%AA_%D7%94%D7%90%D7%96%D7%A8%D7%97%D7%99%D7%9D_%D7%91%D7%A8%D7%95%D7%90%D7%A0%D7%93%D7%94" title="מלחמת האזרחים ברואנדה–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="מלחמת האזרחים ברואנדה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Perang_Saudara_Rwanda" title="Perang Saudara Rwanda–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Perang Saudara Rwanda" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Interna_milito_di_Ruanda" title="Interna milito di Ruanda–ایدو" lang="io" hreflang="io" data-title="Interna milito di Ruanda" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ایدو" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Borgarastr%C3%AD%C3%B0i%C3%B0_%C3%AD_R%C3%BAanda" title="Borgarastríðið í Rúanda–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="Borgarastríðið í Rúanda" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Guerra_civile_in_Ruanda" title="Guerra civile in Ruanda–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Guerra civile in Ruanda" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%AB%E3%83%AF%E3%83%B3%E3%83%80%E7%B4%9B%E4%BA%89" title="ルワンダ紛争–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ルワンダ紛争" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%A5%B4%EC%99%84%EB%8B%A4_%EB%82%B4%EC%A0%84" title="르완다 내전–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="르완다 내전" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Ruandas_pilso%C5%86u_kar%C5%A1" title="Ruandas pilsoņu karš–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Ruandas pilsoņu karš" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%83%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%B8%D1%80%D0%B3%D1%8D%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%B4%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Руандагийн иргэний дайн–مغولی" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Руандагийн иргэний дайн" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="مغولی" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Borgerkrigen_i_Rwanda" title="Borgerkrigen i Rwanda–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Borgerkrigen i Rwanda" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojna_domowa_w_Rwandzie" title="Wojna domowa w Rwandzie–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Wojna domowa w Rwandzie" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Guerra_Civil_de_Ruanda" title="Guerra Civil de Ruanda–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Guerra Civil de Ruanda" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%B2_%D0%A0%D1%83%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B5" title="Гражданская война в Руанде–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Гражданская война в Руанде" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Rwandan_Civil_War" title="Rwandan Civil War–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Rwandan Civil War" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D1%92%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%80%D0%B0%D1%82_%D1%83_%D0%A0%D1%83%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B8" title="Грађански рат у Руанди–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Грађански рат у Руанди" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Inb%C3%B6rdeskriget_i_Rwanda" title="Inbördeskriget i Rwanda–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Inbördeskriget i Rwanda" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%81%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%A3%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%94%E0%B8%B2" title="สงครามกลางเมืองรวันดา–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="สงครามกลางเมืองรวันดา" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Ruanda_%C4%B0%C3%A7_Sava%C5%9F%C4%B1" title="Ruanda İç Savaşı–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Ruanda İç Savaşı" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D1%8F%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%B2%D1%96%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%B2_%D0%A0%D1%83%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%96" title="Громадянська війна в Руанді–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Громадянська війна в Руанді" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/N%E1%BB%99i_chi%E1%BA%BFn_Rwanda" title="Nội chiến Rwanda–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Nội chiến Rwanda" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%A2%E6%97%BA%E8%BE%BE%E5%86%85%E6%88%98" title="卢旺达内战–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="卢旺达内战" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q426722#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه (صفحه وجود ندارد) [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7&oldid=38376097" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7&id=38376097&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25AC%25D9%2586%25DA%25AF_%25D8%25AF%25D8%25A7%25D8%25AE%25D9%2584%25DB%258C_%25D8%25B1%25D9%2588%25D8%25A7%25D9%2586%25D8%25AF%25D8%25A7"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25AC%25D9%2586%25DA%25AF_%25D8%25AF%25D8%25A7%25D8%25AE%25D9%2584%25DB%258C_%25D8%25B1%25D9%2588%25D8%25A7%25D9%2586%25D8%25AF%25D8%25A7"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q426722" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r36211177">.mw-parser-output .ambox{border:1px solid #a2a9b1;border-right:10px solid #36c;background-color:#fbfbfb;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .ambox+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+link+.ambox{margin-top:-1px}html body.mediawiki .mw-parser-output .ambox.mbox-small-left{margin:4px 0 4px 1em;overflow:hidden;width:238px;border-collapse:collapse;font-size:88%;line-height:1.25em}.mw-parser-output .ambox-speedy{border-right:10px solid #b32424;background-color:#fee7e6}.mw-parser-output .ambox-delete{border-right:10px solid #b32424}.mw-parser-output .ambox-content{border-right:10px solid #f28500}.mw-parser-output .ambox-style{border-right:10px solid #fc3}.mw-parser-output .ambox-move{border-right:10px solid #9932cc}.mw-parser-output .ambox-protection{border-right:10px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .ambox .mbox-text{border:none;padding:0.25em 0.5em;width:100%}.mw-parser-output .ambox .mbox-image{border:none;padding:2px 0.5em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-imageright{border:none;padding:2px 0 2px 0.5em;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-empty-cell{border:none;padding:0;width:1px}.mw-parser-output .ambox .mbox-image-div{width:52px}html.client-js body.skin-minerva .mw-parser-output .mbox-text-span{margin-right:23px!important}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .ambox{margin:0 10%}}</style><table class="box-ترجمه_تقریبی plainlinks metadata ambox ambox-style ambox-rough_translation" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div class="mbox-image-div"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Icon_Translate_to_Assamese-fa.png" class="mw-file-description" title="آیکون ترجمه از انگلیسی به فارسی"><img alt="آیکون ترجمه از انگلیسی به فارسی" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Icon_Translate_to_Assamese-fa.png/38px-Icon_Translate_to_Assamese-fa.png" decoding="async" width="38" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Icon_Translate_to_Assamese-fa.png/58px-Icon_Translate_to_Assamese-fa.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Icon_Translate_to_Assamese-fa.png/77px-Icon_Translate_to_Assamese-fa.png 2x" data-file-width="500" data-file-height="520" /></a></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span">این مقاله <b>ممکن است حاوی <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2_(%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87)" title="ویکی‌پدیا:خودآموز (ترجمه)">ترجمهٔ</a> تقریبی از زبانی دیگر باشد</b> و ممکن است کل یا بخشی از متن آن توسط یک رایانه یا مترجم‌های ماشینی تولید شده باشد.<span class="hide-when-compact"> لطفاً به <a class="external text" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7&action=edit">بهبود ترجمه</a> کمک کنید. <hr /> <p><small>اگر <b>شما</b> اخیراً این مقاله را به‌عنوان صفحهٔ نیازمند توجه برچسب زده‌اید، لطفاً عبارت</small><br /><code>{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2_%D8%A8%D9%87_%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87" title="الگو:نیاز به ترجمه">جا:نیاز به ترجمه</a>|صفحه=جنگ داخلی رواندا |زبان=نامشخص |نظر= }}</code><code> ~~~~</code><br /><small>را به پایین بخش <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%B5%D9%86%D8%AA_%D8%AA%DA%A9" class="mw-redirect" title="ویکی‌پدیا:صنت تک">وپ:صنت تک</a> در صفحهٔ <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87_%D8%A8%D9%87_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="ویکی‌پدیا:صفحه‌های نیازمند ترجمه به فارسی">ویکی‌پدیا:صفحه‌های نیازمند ترجمه به فارسی</a> بیفزایید. لطفاً </small><br /> </p> <code>{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%87%D8%A8%DA%A9-%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87_%D8%A8%D9%87_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="الگو:هبک-ترجمه به فارسی">جا:هبک-ترجمه به فارسی</a>|1=جنگ داخلی رواندا}}</code><code> ~~~~</code><br /><small>را نیز در صفحهٔ بحث نگارنده قرار دهید.</small></span> <span class="date-container"><i>(<span class="date">ژوئیه ۲۰۲۲</span>)</i></span></div></td></tr></tbody></table> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r36211177"><table class="box-بخش‌بندی plainlinks metadata ambox ambox-style ambox-بخش‌بندی" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div class="mbox-image-div"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Edit-clear.svg/40px-Edit-clear.svg.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Edit-clear.svg/60px-Edit-clear.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Edit-clear.svg/80px-Edit-clear.svg.png 2x" data-file-width="48" data-file-height="48" /></span></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span">این مقاله <b>باید بر پایهٔ موضوع به چند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%A8%D8%AE%D8%B4" title="راهنما:بخش">بخش</a> تقسیم شود تا دسترسی به آن ساده‌تر شود</b>.<span class="hide-when-compact"> خواهشمندیم برابر <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87" title="ویکی‌پدیا:شیوه‌نامه">شیوه‌نامهٔ</a> ویکی‌پدیا مقاله را بخش‌بندی کنید.</span> <span class="date-container"><i>(<span class="date">ژوئیه ۲۰۲۲</span>)</i></span></div></td></tr></tbody></table> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r36211177"><table class="box-بدون_منبع plainlinks metadata ambox ambox-content ambox-Unreferenced" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div class="mbox-image-div"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/50px-Question_book-new.svg.png" decoding="async" width="50" height="39" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/75px-Question_book-new.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/100px-Question_book-new.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="399" /></span></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span">این مقاله <b>به هیچ <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D8%A3%DB%8C%DB%8C%D8%AF%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="ویکی‌پدیا:تأییدپذیری">منبع و مرجعی</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:شیوه ارجاع به منابع">استناد</a> نمی‌کند</b>.<span class="hide-when-compact"> لطفاً با <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9/%DB%B1" class="mw-redirect" title="راهنما:مقدمه‌ای بر ارجاع/۱">افزودن یادکرد به منابع قابل اعتماد</a> برطبق <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D8%A3%DB%8C%DB%8C%D8%AF%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="ویکی‌پدیا:تأییدپذیری">اصول تأییدپذیری</a> و <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:شیوه ارجاع به منابع">شیوه‌نامهٔ ارجاع به منابع</a>، به <a class="external text" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7&action=edit">بهبود این مقاله</a> کمک کنید. مطالب بدون منبع را می‌توان به چالش کشید و <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D8%A3%DB%8C%DB%8C%D8%AF%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C#مسئولیت_ارائه_منبع" title="ویکی‌پدیا:تأییدپذیری">حذف کرد</a>.<br /><small><span class="plainlinks"><i>یافتن منابع:</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?as_eq=wikipedia&q=%22%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C+%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%22">"جنگ داخلی رواندا"</a> – <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?tbm=nws&q=%22%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C+%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%22+-wikipedia&tbs=ar:1">اخبار</a> <b>·</b> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?&q=%22%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C+%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%22&tbs=bkt:s&tbm=bks">روزنامه‌ها</a> <b>·</b> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?tbs=bks:1&q=%22%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C+%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%22+-wikipedia">کتاب‌ها</a> <b>·</b> <a rel="nofollow" class="external text" href="//scholar.google.com/scholar?q=%22%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C+%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%22">آکادمیک</a> <b>·</b> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstor.org/action/doBasicSearch?Query=%22%D8%AC%D9%86%DA%AF+%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C+%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%22&acc=on&wc=on">جی‌استور</a></span></small></span> <span class="date-container"><i>(<span class="date">ژوئیه ۲۰۲۲</span>)</i></span><span class="hide-when-compact"><i> (<small><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AD%D8%B0%D9%81_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="راهنما:حذف الگوی نگهداری">چگونگی و زمان حذف پیام این الگو را بدانید</a></small>)</i></span></div></td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:RwandaRoads.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/RwandaRoads.jpg/220px-RwandaRoads.jpg" decoding="async" width="220" height="184" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/RwandaRoads.jpg/330px-RwandaRoads.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/RwandaRoads.jpg/440px-RwandaRoads.jpg 2x" data-file-width="585" data-file-height="490" /></a><figcaption>نمایی از نقشهٔ مسیر راه‌های اصلی کشور رواندا - ۲۰۰۶</figcaption></figure> <p><b>جنگ داخلی رواندا</b>، یک <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C" title="جنگ داخلی">جنگ داخلی</a> در <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="رواندا">رواندا</a> بود که یک طرف آن، نیروهای مسلح رواندا به‌عنوان نماینده‌ی حکومت وقت رواندا، و طرف دیگر آن شورشی‌های <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87%E2%80%8C%DB%8C_%D9%88%D8%B7%D9%86%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="جبهه‌ی وطن‌پرستان رواندا (صفحه وجود ندارد)">جبهه‌ی وطن‌پرستان رواندا</a> بود. این جنگ از ۱ اکتبر ۱۹۹۰ تا ۱۸ ژوئیه ۱۹۹۴ در جریان بود‌. این جنگ از درگیری‌های طولانی‌مدت بین گروه‌های <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%AA%D9%88" title="هوتو">هوتو</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%AA%D8%B3%DB%8C" title="توتسی">توتسی</a> که بخش‌هایی از جمعیت رواندا را تشکیل می‌دادند برخاست. پیش‌تر، یک انقلاب در رواندا، باعث سرنگونی پادشاهی <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%AA%D8%B3%DB%8C" title="توتسی">توتسی‌ها</a> و برآمدن حکومت جمهوری جدید به رهبری <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%AA%D9%88" title="هوتو">هوتوها</a> شده بود که چیزی حدود ۳۳۶هزار نفر توتسی را مجبور به فرار و پناهجو شدن در کشورهای همسایه کرد‌. یک گروه از این پناهجویان در اوگاندا، <b>جبهه‌ی وطن‌پرستان رواندا</b> را ایجاد کردند که در دهه‌ی ۱۹۸۰ و تحت رهبری <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D8%AF_%D8%B1%D9%88%DB%8C%DA%AF%DB%8C%D9%85%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرد رویگیما (صفحه وجود ندارد)">فرد رویگیما</a> و <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84_%DA%A9%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%85%D9%87" title="پل کاگامه">پل کاگامه</a>، تبدیل به یک ارتش آماده‌ی جنگ شد. </p><p>جنگ در روز ۱ اکتبر ۱۹۹۰ و در حالی آغاز شد که نیروهای جبهه‌ی وطن‌پرستان از سمت شمال شرق رواندا تا ۶۰ کیلومتر پیشروی کرده بودند. در روز دوم جنگ وقتی در یکی از عملیات‌ها فرد رویگیما کشته شد، نیروهای جبهه‌ی وطن‌پرستان نیز مجبور به عقب‌نشینی شدند‌. ارتش رواندا که توسط نیروهای کمکی <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" class="mw-redirect" title="ارتش فرانسه">فرانسه</a> پشتیبانی می‌شد، در یک ماه اول دست بالا را در جنگ داشت و جبهه‌ی وطن‌پرستان تا انتهای اکتبر دچار شکست‌های گسترده‌ای شده بود‌. همچنین <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84_%DA%A9%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%85%D9%87" title="پل کاگامه">کاگامه</a> نیز که در این دوران در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا">آمریکا</a> به سر می‌برد، به منطقه‌ی جنگ بازگشت تا دستورهای جنگی را از نزدیک صادر کند و شخصا کارها را به‌دست بگیرد. او پس از ورود به مناطق جنگی، دستور عقب‌نشینی داد و ارتش خود را به هدف آمادگی برای حملات بعدی به <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%86%DA%AF%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="کوه‌های ویرونگا (صفحه وجود ندارد)">کوه‌های ویرونگا</a> برد. بعدها، جبهه‌ی وطن‌پرستان برای حملات بعدی روش <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%DA%86%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="جنگ چریکی">جنگ چریکی</a> را برگزید. این جنگ بدون آنکه هیچ‌یک از طرف‌ها دست بالا را داشته باشد، تا میانه‌ی سال ۱۹۹۲ ادامه داشت‌. همچنین، یک سلسله <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B8%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="تظاهرات">تظاهرات</a> در داخل رواندا، رئیس‌جمهور وقت <a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%84_%D9%87%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="جووینال هابیاریمانا">جووینال هابیاریمانا</a> را مجبور کرد تا با جبهه‌ی وطن‌پرستان و گروه‌های محلی مخالف حکومت مرکزی، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B0%D8%A7%DA%A9%D8%B1%D9%87" title="مذاکره">مذاکرات</a> صلح را آغاز کند. در دوران مذاکرات صلح، گروه‌های هوتو به کشتار می‌پرداختند و عده‌ای افراط‌گرایان نیز در داخل رواندا به مخالفت با مذاکرات می‌پرداختند. همچنین نیروهای جبهه‌ی وطن‌پرستان چندین حمله‌ی دیگر را نیز در اوایل سال ۱۹۹۳ انجام دادند. علی‌رغم همه‌ی این رخدادها، مذاکرات موفقیت‌آمیز بود و یک <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%84%D8%AD" title="پیمان صلح">پیمان صلح</a> در اوت سال ۱۹۹۳ بین جبهه‌ی وطن‌پرستان رواندا و حکومت مرکزی رواندا بسته شد. </p><p><br /> </p><p>پس از بسته‌شدن پیمان صلح، مفاد آن پیمان تدریجا به‌طور عملی پیاده‌سازی شدند. نیروهای جبهه‌ی وطن‌پرستان به پایگاه‌هایی در <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="کیگالی">کیگالی</a> منتقل شدند و <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF" title="سازمان ملل متحد">سازمان ملل‌ متحد</a> نیروهایی برای کمک به تسریع پروژه‌ی صلح به رواندا اعزام کرد. در این میان، جنبش‌های <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%AA%D9%88" title="هوتو">هوتو</a> (که مخالف صلح بودند) در حال قدرت گرفتن و برنامه‌ریزی طرح‌هایی برای "نابودی" <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%AA%D8%B3%DB%8C" title="توتسی">توتسی‌ها</a> بودند. آن‌ها اجرای یکی از این طرح‌ها را پس از ترور هابیاریمانا (رئیس‌جمهور وقت) در ۶ آپریل ۱۹۹۴ آغاز کردند. طی اجرای این برنامه‌ها توسط هوتوهای تندرو در یک بازه‌ی حدودا صد روزه، چیزی حدود ۵۰۰هزار تا ۱ میلیون نفر از توتسی‌ها و هوتوهای میانه‌رو در <a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D9%84%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="نسل‌کشی رواندا">نسل‌کشی رواندا</a> کشته شدند. در واکنش به این اقدام، جبهه‌ی وطن‌پرستان به سرعت جنگ را از سر گرفت. آن‌ها به سرعت بر اوضاع مسلط شدند، شهرها را محاصره کردند و راه‌های تامین سلاح را بر نیروهای حکومتی در شهرها بستند. در اواسط ماه ژوئن، آن‌ها پایتخت رواندا، <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="کیگالی">کیگالی</a> را محاصره کردند و در ۴ ژوئیه وارد پایتخت شدند. بعد از فتح پایگاه‌های نظامی شهر توسط جبهه‌ی وطن‌پرستان، جنگ به اتمام رسید و نیروهای جبهه‌ی وطن‌پرستان، مقامات حکومتی و عوامل نسل‌کشی را تبعید کرده و به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A6%DB%8C%D8%B1" title="زئیر">زئیر</a> فرستادند. </p><p>جبهه‌ی وطن‌پرستان رواندا که حالا پیروز جنگ به حساب می‌آمد، کنترل حکومت را به‌دست گرفت و <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84_%DA%A9%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%85%D9%87" title="پل کاگامه">پل کاگامه</a> را به‌عنوان رئیس جدید حکومت معرفی کرد. کاگامه پس از آن از سال ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۰ در سمت <a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1" title="نخست‌وزیر">نخست‌وزیری</a> فعالیت کرد. در این دوره، حکومت جدید (جبهه‌ی وطن‌پرستان رواندا) برنامه‌هایی را مبنی بر ترمیم زیرساخت‌ها و اقتصاد صدمه‌دیده‌ی کشور، دادگاهی کردن عوامل <a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D9%84%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="نسل‌کشی رواندا">نسل‌کشی</a>، و تبلیغ اتحاد بین‌ <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%AA%D9%88" title="هوتو">هوتوها</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%AA%D8%B3%DB%8C" title="توتسی">توتسی‌ها</a> آغاز کرد. در سال ۱۹۹۶، حکومت رواندا عملیات‌هایی نظامی را در کمپ‌های پناهجویان <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A6%DB%8C%D8%B1" title="زئیر">زئیر</a> آغاز کرد که در آن زمان محل اقامت رهبران معزول و تبعیدشده‌ی حکومت قبلی و همچنین محل اقامت میلیون‌ها <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%AA%D9%88" title="هوتو">هوتوی</a> پناهجو بود. این حملات باعث آغاز <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D9%86%DA%AF%D9%88" title="جنگ نخست کنگو">جنگ نخست کنگو</a> شد که حاصل آن، سقوط <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%A8%D9%88%D8%AA%D9%88_%D8%B3%D8%B3%D9%87_%D8%B3%D9%88%DA%A9%D9%88" title="موبوتو سسه سوکو">موبوتو سسه سوکو</a>، دیکتاتور اهل کنگو بود. از آن زمان تا امروز، <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84_%DA%A9%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%85%D9%87" title="پل کاگامه">کاگامه</a> و جبهه‌ی وطن‌پرستان رواندا، همچنان نیروی سیاسی غالب در رواندا هستند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> </div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=جنگ_داخلی_رواندا&oldid=38376097">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=جنگ_داخلی_رواندا&oldid=38376097</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A8%D8%A7_%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C" title="رده:انقلاب با جنگ‌های داخلی">انقلاب با جنگ‌های داخلی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="رده:تاریخ رواندا">تاریخ رواندا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="رده:تاریخ نظامی آفریقا">تاریخ نظامی آفریقا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%DA%A9%D9%86%DA%AF%D9%88" title="رده:جنگ‌های جمهوری دموکراتیک کنگو">جنگ‌های جمهوری دموکراتیک کنگو</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D9%BE%D8%B3_%D8%A7%D8%B2_%D8%B3%D8%A7%D9%84_%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="رده:جنگ‌های داخلی پس از سال ۱۹۴۵ (میلادی)">جنگ‌های داخلی پس از سال ۱۹۴۵ (میلادی)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%84_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="رده:جنگ‌های داخلی شامل دولت‌ها و مردم آفریقا">جنگ‌های داخلی شامل دولت‌ها و مردم آفریقا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%DB%B1%DB%B9%DB%B9%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="رده:درگیری‌ها در ۱۹۹۰ (میلادی)">درگیری‌ها در ۱۹۹۰ (میلادی)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D8%B3%D9%84%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="رده:نسل‌کشی رواندا">نسل‌کشی رواندا</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D8%AA%D9%85%DB%8C%D8%B2%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%BE%D8%B3_%D8%A7%D8%B2_%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87_%D8%A7%D8%B2_%DA%98%D9%88%D8%A6%DB%8C%D9%87_%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B2" title="رده:مقاله‌های نیازمند تمیزکاری پس از ترجمه از ژوئیه ۲۰۲۲">مقاله‌های نیازمند تمیزکاری پس از ترجمه از ژوئیه ۲۰۲۲</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D8%AE%D8%B4%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%DA%98%D9%88%D8%A6%DB%8C%D9%87_%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B2" title="رده:مقاله‌های نیازمند بخش‌بندی از ژوئیه ۲۰۲۲">مقاله‌های نیازمند بخش‌بندی از ژوئیه ۲۰۲۲</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D8%AE%D8%B4%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="رده:همه مقاله‌های نیازمند بخش‌بندی">همه مقاله‌های نیازمند بخش‌بندی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%AD%D8%AA_%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%DA%98%D9%88%D8%A6%DB%8C%D9%87_%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B2" title="رده:مقاله‌های تحت پوشش ویکی‌پروژه ویکی‌سازی از ژوئیه ۲۰۲۲">مقاله‌های تحت پوشش ویکی‌پروژه ویکی‌سازی از ژوئیه ۲۰۲۲</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%AD%D8%AA_%D9%BE%D9%88%D8%B4%D8%B4_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="رده:همه مقاله‌های تحت پوشش ویکی‌پروژه ویکی‌سازی">همه مقاله‌های تحت پوشش ویکی‌پروژه ویکی‌سازی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A7%D8%B2_%DA%98%D9%88%D8%A6%DB%8C%D9%87_%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B2" title="رده:مقاله‌های بدون منبع از ژوئیه ۲۰۲۲">مقاله‌های بدون منبع از ژوئیه ۲۰۲۲</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="رده:همه مقاله‌های بدون منبع">همه مقاله‌های بدون منبع</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۷ دسامبر ۲۰۲۳ ساعت ۲۲:۰۹ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-thrbb","wgBackendResponseTime":167,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.128","walltime":"0.481","ppvisitednodes":{"value":490,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":34162,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":316,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":5,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":5904,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 156.797 1 -total"," 68.01% 106.631 3 الگو:Ambox"," 63.06% 98.871 1 الگو:ترجمه_ماشینی"," 18.39% 28.828 1 الگو:بدون_منبع"," 11.75% 18.416 1 الگو:یافتن_منابع_فضای_نام_اصلی"," 10.44% 16.367 1 الگو:پانویس"," 7.90% 12.381 1 الگو:بخش‌بندی"," 7.20% 11.294 1 الگو:اعلان_صنت"," 5.17% 8.101 2 الگو:الگوب"," 3.25% 5.102 1 الگو:ISO_639_name"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.052","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":1563012,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-64476968cd-vm72k","timestamp":"20241101220037","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u062c\u0646\u06af \u062f\u0627\u062e\u0644\u06cc \u0631\u0648\u0627\u0646\u062f\u0627","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q426722","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q426722","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2012-08-22T16:09:22Z","dateModified":"2023-12-07T22:09:45Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/7\/73\/RwandaRoads.jpg"}</script> </body> </html>