CINXE.COM
Karité — Wikipédia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Karité — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"5085b6c9-28af-4a57-ace2-07e8c3e0f15d","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Karité","wgTitle":"Karité","wgCurRevisionId":223581875,"wgRevisionId":223581875,"wgArticleId":23626,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Taxobox utilisant une classification non précisée","Article avec taxobox-végétal","Taxobox début par provenance de l'image - A","Taxobox utilisant une classification phylogénétique non précisée","Article utilisant une Infobox","Catégorie Commons avec lien local différent sur Wikidata","Portail:Plantes du Cameroun/Articles liés","Portail:Cameroun/Articles liés","Portail:Botanique/Articles liés","Portail:Biologie/Articles liés","Projet:Biologie/Pages liées","Portail:Afrique/Articles liés","Portail:Plantes utiles/Articles liés","Portail:Agriculture et agronomie/Articles liés","Statut UICN Vulnérable","Sapotoideae","Espèce de Sapotaceae (nom vernaculaire)","Espèce d'arbres (nom vernaculaire)","Dicotylédone d'Afrique","Arbre en Afrique","Plante oléagineuse","Plante mellifère"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Karité","wgRelevantArticleId":23626,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q1348567","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.gallery","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.22"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/KARIT%C3%892.jpg/1200px-KARIT%C3%892.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1806"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/KARIT%C3%892.jpg/800px-KARIT%C3%892.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1204"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/KARIT%C3%892.jpg/640px-KARIT%C3%892.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="963"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Karité — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Karit%C3%A9"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Karit%C3%A9"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="auth.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Karité rootpage-Karité skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Page d’accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil" title="Regroupements d'articles par thématiques"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact" title="Qui contacter"><span>Contact</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter" title="Guide pour apprendre à contribuer à Wikipédia"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales" title="Outils pour contribuer à Wikipédia"><span>Pages spéciales</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Karit%C3%A9" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Karit%C3%A9" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Karit%C3%A9" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Karit%C3%A9" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Étymologie_et_appellations" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Étymologie_et_appellations"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Étymologie et appellations</span> </div> </a> <ul id="toc-Étymologie_et_appellations-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Désignation" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Désignation"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Désignation</span> </div> </a> <ul id="toc-Désignation-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Description" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Description"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Description</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Description-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Description</span> </button> <ul id="toc-Description-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Arbre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Arbre"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Arbre</span> </div> </a> <ul id="toc-Arbre-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Feuilles" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Feuilles"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Feuilles</span> </div> </a> <ul id="toc-Feuilles-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fleurs" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Fleurs"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Fleurs</span> </div> </a> <ul id="toc-Fleurs-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fruit" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Fruit"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Fruit</span> </div> </a> <ul id="toc-Fruit-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Répartition" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Répartition"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Répartition</span> </div> </a> <ul id="toc-Répartition-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Culture" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Culture"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Culture</span> </div> </a> <ul id="toc-Culture-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Exportation_et_industrie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Exportation_et_industrie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Exportation et industrie</span> </div> </a> <ul id="toc-Exportation_et_industrie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Composition" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Composition"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Composition</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Composition-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Composition</span> </button> <ul id="toc-Composition-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Fruit_de_karité" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Fruit_de_karité"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Fruit de karité</span> </div> </a> <ul id="toc-Fruit_de_karité-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Beurre_de_karité" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Beurre_de_karité"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Beurre de karité</span> </div> </a> <ul id="toc-Beurre_de_karité-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Acides_gras" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Acides_gras"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2.1</span> <span>Acides gras</span> </div> </a> <ul id="toc-Acides_gras-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Phénols" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Phénols"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2.2</span> <span>Phénols</span> </div> </a> <ul id="toc-Phénols-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Utilisation" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Utilisation"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Utilisation</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Utilisation-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Utilisation</span> </button> <ul id="toc-Utilisation-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bois" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bois"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Bois</span> </div> </a> <ul id="toc-Bois-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Beurre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Beurre"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>Beurre</span> </div> </a> <ul id="toc-Beurre-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Cosmétique_et_para-médical" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Cosmétique_et_para-médical"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2.1</span> <span>Cosmétique et para-médical</span> </div> </a> <ul id="toc-Cosmétique_et_para-médical-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Alimentaire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Alimentaire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2.2</span> <span>Alimentaire</span> </div> </a> <ul id="toc-Alimentaire-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Autre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Autre"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2.3</span> <span>Autre</span> </div> </a> <ul id="toc-Autre-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Galerie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Galerie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Galerie</span> </div> </a> <ul id="toc-Galerie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.1</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.2</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.3</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Karité</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 41 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-41" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">41 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%8A%D8%A9_(%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9)" title="شية (شجرة) – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="شية (شجرة)" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bm mw-list-item"><a href="https://bm.wikipedia.org/wiki/Si" title="Si – bambara" lang="bm" hreflang="bm" data-title="Si" data-language-autonym="Bamanankan" data-language-local-name="bambara" class="interlanguage-link-target"><span>Bamanankan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Karit%C3%A9" title="Karité – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Karité" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Vitellaria_paradoxa" title="Vitellaria paradoxa – cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Vitellaria paradoxa" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/M%C3%A1slovn%C3%ADk_africk%C3%BD" title="Máslovník africký – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Máslovník africký" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Sm%C3%B8rtr%C3%A6" title="Smørtræ – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Smørtræ" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dag mw-list-item"><a href="https://dag.wikipedia.org/wiki/Taa%C5%8Ba" title="Taaŋa – Dagbani" lang="dag" hreflang="dag" data-title="Taaŋa" data-language-autonym="Dagbanli" data-language-local-name="Dagbani" class="interlanguage-link-target"><span>Dagbanli</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Karit%C3%A9baum" title="Karitébaum – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Karitébaum" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-din mw-list-item"><a href="https://din.wikipedia.org/wiki/Rak" title="Rak – dinka" lang="din" hreflang="din" data-title="Rak" data-language-autonym="Thuɔŋjäŋ" data-language-local-name="dinka" class="interlanguage-link-target"><span>Thuɔŋjäŋ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Vitellaria" title="Vitellaria – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Vitellaria" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Buterarbo" title="Buterarbo – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Buterarbo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Vitellaria_paradoxa" title="Vitellaria paradoxa – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Vitellaria paradoxa" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5iseemnik" title="Võiseemnik – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Võiseemnik" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Karite" title="Karite – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Karite" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%BA%D9%86_%D9%82%D9%84%D9%85" title="درخت روغن قلم – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="درخت روغن قلم" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="article recommandé"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Voipuu" title="Voipuu – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Voipuu" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Shean%C3%B6dbuum" title="Sheanödbuum – frison septentrional" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Sheanödbuum" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="frison septentrional" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Vitellaria_paradoxa" title="Vitellaria paradoxa – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Vitellaria paradoxa" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gpe mw-list-item"><a href="https://gpe.wikipedia.org/wiki/Vitellaria" title="Vitellaria – Ghanaian Pidgin" lang="gpe" hreflang="gpe" data-title="Vitellaria" data-language-autonym="Ghanaian Pidgin" data-language-local-name="Ghanaian Pidgin" class="interlanguage-link-target"><span>Ghanaian Pidgin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Ka%C9%97e" title="Kaɗe – haoussa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Kaɗe" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="haoussa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A9%D7%99%D7%90%D7%94" title="שיאה – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="שיאה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Vitelarija" title="Vitelarija – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Vitelarija" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Karite" title="Karite – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Karite" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Vitellaria_paradoxa" title="Vitellaria paradoxa – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Vitellaria paradoxa" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%B7%E3%82%A2%E3%83%BC%E3%83%90%E3%82%BF%E3%83%BC%E3%83%8E%E3%82%AD" title="シアーバターノキ – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="シアーバターノキ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Afrikinis_sviestmedis" title="Afrikinis sviestmedis – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Afrikinis sviestmedis" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Karite" title="Karite – malgache" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Karite" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgache" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Vitellaria_paradoxa" title="Vitellaria paradoxa – malais" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Vitellaria paradoxa" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malais" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Vitellaria_paradoxa" title="Vitellaria paradoxa – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Vitellaria paradoxa" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Sm%C3%B8rtre" title="Smørtre – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Smørtre" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nqo mw-list-item"><a href="https://nqo.wikipedia.org/wiki/%DF%9B%DF%8B%DF%AD" title="ߛߋ߭ – n’ko" lang="nqo" hreflang="nqo" data-title="ߛߋ߭" data-language-autonym="ߒߞߏ" data-language-local-name="n’ko" class="interlanguage-link-target"><span>ߒߞߏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Mas%C5%82osz_Parka" title="Masłosz Parka – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Masłosz Parka" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Carit%C3%A9" title="Carité – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Carité" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B8_(%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE)" title="Ши (дерево) – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Ши (дерево)" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sg mw-list-item"><a href="https://sg.wikipedia.org/wiki/B%C3%A2l%C3%A2w%C3%A2" title="Bâlâwâ – sango" lang="sg" hreflang="sg" data-title="Bâlâwâ" data-language-autonym="Sängö" data-language-local-name="sango" class="interlanguage-link-target"><span>Sängö</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Shean%C3%B6tstr%C3%A4d" title="Sheanötsträd – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Sheanötsträd" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/Vitellaria" title="Vitellaria – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Vitellaria" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Vitellaria_paradoxa" title="Vitellaria paradoxa – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Vitellaria paradoxa" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Vitellaria_paradoxa" title="Vitellaria paradoxa – waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Vitellaria paradoxa" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Karite" title="Karite – wolof" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Karite" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="wolof" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%B9%B3%E6%B2%B9%E6%9C%A8" title="乳油木 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="乳油木" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1348567#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Karit%C3%A9" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Karit%C3%A9" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Karit%C3%A9"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Karit%C3%A9"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Karit%C3%A9" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Karit%C3%A9" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&oldid=223581875" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&page=Karit%C3%A9&id=223581875&wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FKarit%25C3%25A9"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FKarit%25C3%25A9"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&bookcmd=book_creator&referer=Karit%C3%A9"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&page=Karit%C3%A9&action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Vitellaria_paradoxa" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-species mw-list-item"><a href="https://species.wikimedia.org/wiki/Vitellaria_paradoxa" hreflang="en"><span>Wikispecies</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1348567" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour les articles homonymes, voir <a href="/wiki/Arbre_%C3%A0_beurre" class="mw-disambig" title="Arbre à beurre">Arbre à beurre</a>. </p> </div></div> <p id="sous_titre_h1" class="noexcerpt"><i>Vitellaria paradoxa</i></p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r204255952">.mw-parser-output div.taxobox_v3{font-size:0.99em}.mw-parser-output div.taxobox_v3 .entete,.mw-parser-output .taxobox_v3 caption,.mw-parser-output .taxobox_v3 p.bloc{font-style:normal}.mw-parser-output .taxobox_v3 th{font-weight:normal}.mw-parser-output div.taxobox_v3.bordered th[scope=row],.mw-parser-output div.taxobox_v3.bordered td{padding-bottom:4px;border-top:1px solid #ededed}.mw-parser-output div.taxobox_v3.animal .entete{background-color:LightSalmon}.mw-parser-output .taxobox_v3.animal caption,.mw-parser-output .taxobox_v3.animal p.bloc{background-color:Bisque}.mw-parser-output div.taxobox_v3.plante .entete{background-color:lightgreen}.mw-parser-output .taxobox_v3.plante caption,.mw-parser-output .taxobox_v3.plante p.bloc{background-color:#ccffcc}.mw-parser-output div.taxobox_v3.champignon .entete{background-color:SkyBlue}.mw-parser-output .taxobox_v3.champignon caption,.mw-parser-output .taxobox_v3.champignon p.bloc{background-color:PowderBlue}.mw-parser-output div.taxobox_v3.test .entete{background-color:#50a0a0}.mw-parser-output .taxobox_v3.test caption,.mw-parser-output .taxobox_v3.test p.bloc{background-color:#70c0c0}.mw-parser-output div.taxobox_v3.algue .entete{background-color:MediumAquamarine}.mw-parser-output .taxobox_v3.algue caption,.mw-parser-output .taxobox_v3.algue p.bloc{background-color:#bfffe6}.mw-parser-output div.taxobox_v3.archaea .entete{background-color:darkgray}.mw-parser-output .taxobox_v3.archaea caption,.mw-parser-output .taxobox_v3.archaea p.bloc{background-color:lightgray}.mw-parser-output div.taxobox_v3.protiste .entete{background-color:khaki}.mw-parser-output .taxobox_v3.protiste caption,.mw-parser-output .taxobox_v3.protiste p.bloc{background-color:PaleGoldenrod}.mw-parser-output div.taxobox_v3.virus .entete{background-color:#d1d1f9}.mw-parser-output .taxobox_v3.virus caption,.mw-parser-output .taxobox_v3.virus p.bloc{background-color:Lavender}.mw-parser-output div.taxobox_v3.neutre .entete{background-color:#eee}.mw-parser-output .taxobox_v3.neutre caption,.mw-parser-output .taxobox_v3.neutre p.bloc{background-color:#eee}.mw-parser-output div.taxobox_v3.bacterie .entete,.mw-parser-output div.taxobox_v3.eucaryote .entete,.mw-parser-output div.taxobox_v3.procaryote .entete{background-color:lightgrey}.mw-parser-output .taxobox_v3.bacterie caption,.mw-parser-output .taxobox_v3.bacterie p.bloc,.mw-parser-output .taxobox_v3.eucaryote caption,.mw-parser-output .taxobox_v3.eucaryote p.bloc,.mw-parser-output .taxobox_v3.procaryote caption,.mw-parser-output .taxobox_v3.procaryote p.bloc{background-color:#e6e6e6}.mw-parser-output div.taxobox_v3 .taxobox_classification{font-style:italic}.mw-parser-output div.taxobox_v3 .taxobox_classification .rnormal,.mw-parser-output div.taxobox_v3.zoologie .taxobox_classification .normal,.mw-parser-output div.taxobox_v3 th[scope="row"]{font-style:normal}</style><div class="infobox_v3 infobox infobox--frwiki noarchive large taxobox_v3 plante bordered" style="width:20em"> <div class="entete" style=""> <div><i>Vitellaria paradoxa</i></div> </div><div class="images"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Fichier:KARIT%C3%892.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Description de cette image, également commentée ci-après" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/KARIT%C3%892.jpg/240px-KARIT%C3%892.jpg" decoding="async" width="240" height="361" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/KARIT%C3%892.jpg/360px-KARIT%C3%892.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/KARIT%C3%892.jpg/480px-KARIT%C3%892.jpg 2x" data-file-width="1488" data-file-height="2240" /></a></span> </div> <div class="legend">Branches d'un Karité avec feuilles et fruits, au <a href="/wiki/Burkina_Faso" title="Burkina Faso">Burkina Faso</a></div><table class="taxobox_classification"><caption style=""><a href="/wiki/Classification_scientifique_des_esp%C3%A8ces" title="Classification scientifique des espèces">Classification</a></caption><tbody><tr> <th scope="row" style="width:8em;"><a href="/wiki/R%C3%A8gne_(biologie)" title="Règne (biologie)">Règne</a></th> <td> <span class="normal"><a href="/wiki/Plante" title="Plante">Plantae</a></span></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"><a href="/wiki/Sous-r%C3%A8gne" title="Sous-règne">Sous-règne</a></th> <td> <span class="normal"><a href="/wiki/Tracheobionta" class="mw-redirect" title="Tracheobionta">Tracheobionta</a></span></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"><a href="/wiki/Division_(biologie)" class="mw-redirect" title="Division (biologie)">Division</a></th> <td> <span class="normal"><a href="/wiki/Magnoliophyta" class="mw-redirect" title="Magnoliophyta">Magnoliophyta</a></span></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"><a href="/wiki/Classe_(biologie)" title="Classe (biologie)">Classe</a></th> <td> <span class="normal"><a href="/wiki/Magnoliopsida" title="Magnoliopsida">Magnoliopsida</a></span></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"><a href="/wiki/Sous-classe_(biologie)" title="Sous-classe (biologie)">Sous-classe</a></th> <td> <span class="normal"><a href="/wiki/Dilleniidae" title="Dilleniidae">Dilleniidae</a></span></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"><a href="/wiki/Ordre_(biologie)" title="Ordre (biologie)">Ordre</a></th> <td> <span class="normal"><a href="/wiki/Ebenales" title="Ebenales">Ebenales</a></span></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"><a href="/wiki/Famille_(biologie)" title="Famille (biologie)">Famille</a></th> <td> <span class="normal"><a href="/wiki/Sapotaceae" title="Sapotaceae">Sapotaceae</a></span></td> </tr> </tbody></table> <p class="bloc"><a href="/wiki/Genre_(biologie)" title="Genre (biologie)">Genre</a></p><div class="center taxobox_classification"><b><span style="font-style: normal"><i>Vitellaria</i></span></b><br /><span class="rnormal"><small><b><a href="/wiki/Karl_Friedrich_von_G%C3%A4rtner" title="Karl Friedrich von Gärtner">C.F.Gaertn.</a>, <a href="/wiki/1807" title="1807">1807</a></b></small></span></div> <p class="bloc"><a href="/wiki/Esp%C3%A8ce" title="Espèce">Espèce</a></p><div class="center taxobox_classification"><b><span style="font-style: normal"><i>Vitellaria paradoxa</i></span></b><br /><span class="rnormal"><small><b><a href="/wiki/Karl_Friedrich_von_G%C3%A4rtner" title="Karl Friedrich von Gärtner">C.F.Gaertn.</a>, <a href="/wiki/1807" title="1807">1807</a></b></small></span></div> <p class="bloc"><a href="/wiki/Synonyme_(taxinomie)" title="Synonyme (taxinomie)">Synonymes</a></p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r223867407">.mw-parser-output div.NavFrame{background-color:var(--background-color-base,#fff);border:1px var(--border-color-base,#a2a9b1);border-style:solid;margin-bottom:1em;clear:both}.mw-parser-output div.NavFrame div.NavHead{min-height:1.6em;font-weight:bold;background-color:#efefef;color:var(--color-emphasized,#000);text-align:center}.mw-parser-output div.NavContent{display:block;margin:0;text-align:left}body:not(.mw-mf) .mw-parser-output div.NavFrame{padding:2px;text-align:center;border-collapse:collapse;font-size:95%}body:not(.mw-mf) .mw-parser-output div.NavPic{padding:2px;float:left}body:not(.mw-mf) .mw-parser-output div.NavEnd{height:0;clear:both}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output div.NavFrame div.NavHead{background-color:#27292d}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output table div.NavFrame a{color:#88a3e8}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output table div.NavFrame a.new{color:#fd7865}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output div.NavFrame div.NavHead{background-color:#27292d}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output table div.NavFrame a{color:#88a3e8}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output table div.NavFrame a.new{color:#fd7865}}</style><div class="NavFrame" style="" title="[afficher]/[masquer]"> <div class="NavHead" style="">Liste des synonymes</div> <div class="NavContent" style=""> <ul><li><i>Bassia parkii</i> <small>G.Don</small></li> <li><i>Butyrospermum mangifolium</i> <small>(Pierre ex A.Chev.) A.Chev.</small></li> <li><i>Butyrospermum paradoxum</i> <small>(C.F.Gaertn.) Hepper</small></li> <li><i>Butyrospermum paradoxum</i> <abbr class="abbr" title="subspecies (sous-espèce)" lang="la">subsp.</abbr> <i>parkii</i> <small>(G.Don) Hepper</small></li> <li><i>Butyrospermum parkii</i> <small>(G.Don) Kotschy</small></li> <li><i>Butyrospermum poissonii</i> <small>(A.Chev.) A.Chev.</small></li> <li><i>Mimusops capitata</i> <small>Baker</small></li> <li><i>Mimusops pachyclada</i> <small>Baker</small></li></ul> </div> <div class="NavEnd"> </div> </div> <p class="bloc"><a href="/wiki/Classification_phylog%C3%A9n%C3%A9tique" title="Classification phylogénétique">Classification phylogénétique</a></p> <table class="taxobox_classification"><caption class="hidden" style=""><a href="/wiki/Classification_phylog%C3%A9n%C3%A9tique" title="Classification phylogénétique">Classification phylogénétique</a></caption> <tbody><tr> <th scope="row" style="width:8em;"><a href="/wiki/Clade" title="Clade">Clade</a></th> <td> <span class="normal"><a href="/wiki/Angiospermes" class="mw-redirect" title="Angiospermes"><span style="font-style: normal">Angiospermes</span></a></span></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"><a href="/wiki/Clade" title="Clade">Clade</a></th> <td> <span class="normal"><a href="/wiki/Dicotyl%C3%A9dones_vraies" title="Dicotylédones vraies"><span style="font-style: normal">Dicotylédones vraies</span></a></span></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"><a href="/wiki/Clade" title="Clade">Clade</a></th> <td> <span class="normal"><a href="/wiki/Ast%C3%A9rid%C3%A9es" class="mw-redirect" title="Astéridées"><span style="font-style: normal">Astéridées</span></a></span></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"><a href="/wiki/Ordre_(biologie)" title="Ordre (biologie)">Ordre</a></th> <td> <span class="normal"><a href="/wiki/Ericales" title="Ericales">Ericales</a></span></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"><a href="/wiki/Famille_(biologie)" title="Famille (biologie)">Famille</a></th> <td> <span class="normal"><a href="/wiki/Sapotaceae" title="Sapotaceae">Sapotaceae</a></span></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"><a href="/wiki/Sous-famille_(biologie)" title="Sous-famille (biologie)">Sous-famille</a></th> <td> <span class="normal"><a href="/w/index.php?title=Sapotoideae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sapotoideae (page inexistante)">Sapotoideae</a></span></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:8em;"><a href="/wiki/Tribu_(biologie)" title="Tribu (biologie)">Tribu</a></th> <td> <span class="normal"><a href="/w/index.php?title=Sapoteae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sapoteae (page inexistante)">Sapoteae</a></span></td> </tr> </tbody></table> <p class="bloc">Répartition géographique</p> <div class="images"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Fichier:Vitellaria_paradoxa_distribution.png" class="mw-file-description"><img alt="Description de l'image Vitellaria paradoxa distribution.png." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Vitellaria_paradoxa_distribution.png/330px-Vitellaria_paradoxa_distribution.png" decoding="async" width="290" height="263" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/46/Vitellaria_paradoxa_distribution.png 1.5x" data-file-width="394" data-file-height="357" /></a></span> </div> <p class="bloc"><a href="/wiki/Statut_de_conservation" title="Statut de conservation">Statut de conservation</a> <a href="/wiki/Union_internationale_pour_la_conservation_de_la_nature" title="Union internationale pour la conservation de la nature">UICN</a></p> <p class="center"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r223866979">.mw-parser-output .contenu-mode-sombre{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .contenu-mode-clair{display:none}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .contenu-mode-sombre{display:initial}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .contenu-mode-clair{display:none}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .contenu-mode-sombre{display:initial}}@media(forced-colors:active)and (prefers-color-scheme:dark){.mw-parser-output .contenu-mode-clair{display:none}.mw-parser-output .contenu-mode-sombre{display:initial}}@media(forced-colors:active)and (prefers-color-scheme:light){html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .contenu-mode-clair{display:initial}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .contenu-mode-sombre{display:none}}</style><span class="contenu-mode-clair" typeof="mw:File"><span><img alt="( VU )" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Status_iucn3.1_VU-fr.svg/244px-Status_iucn3.1_VU-fr.svg.png" decoding="async" width="244" height="65" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Status_iucn3.1_VU-fr.svg/366px-Status_iucn3.1_VU-fr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Status_iucn3.1_VU-fr.svg/488px-Status_iucn3.1_VU-fr.svg.png 2x" data-file-width="240" data-file-height="64" /></span></span><span class="contenu-mode-sombre" typeof="mw:File"><span><img alt="( VU )" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Status_iucn3.1_VU-invert-fr.svg/244px-Status_iucn3.1_VU-invert-fr.svg.png" decoding="async" width="244" height="65" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Status_iucn3.1_VU-invert-fr.svg/366px-Status_iucn3.1_VU-invert-fr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Status_iucn3.1_VU-invert-fr.svg/488px-Status_iucn3.1_VU-invert-fr.svg.png 2x" data-file-width="240" data-file-height="64" /></span></span><br /> <b> VU </b>A1cd : <b><a href="/wiki/Esp%C3%A8ce_vuln%C3%A9rable" title="Espèce vulnérable">Vulnérable</a></b></p> </div> <p>Le <b>karité</b> (<i><b>Vitellaria paradoxa</b></i> ou <i><b>Butyrospermum parkii</b></i>), appelé également « l'<b>arbre à beurre</b> » ou « l'<b>or des femmes</b> », du genre <i><b>Vitellaria</b></i>, est une espèce de <a href="/wiki/Plante" title="Plante">plantes</a> à fleurs de la famille des <a href="/wiki/Sapotaceae" title="Sapotaceae">Sapotaceae</a>. Les amandes des noix de cet <a href="/wiki/Arbre" title="Arbre">arbre</a> sont utilisées pour fabriquer le <a href="/wiki/Beurre_de_karit%C3%A9" title="Beurre de karité">beurre de karité</a>. </p><p>Il pousse dans la <a href="/wiki/Savane" title="Savane">savane</a> en <a href="/wiki/Afrique_de_l%27Ouest" title="Afrique de l'Ouest">Afrique de l'Ouest</a> et en <a href="/wiki/Afrique_centrale" title="Afrique centrale">Afrique centrale</a>. Il fait partie des espèces menacées selon l'<a href="/wiki/Union_internationale_pour_la_conservation_de_la_nature" title="Union internationale pour la conservation de la nature">UICN</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Étymologie_et_appellations"><span id=".C3.89tymologie_et_appellations"></span>Étymologie et appellations</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=1" title="Modifier la section : Étymologie et appellations" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=1" title="Modifier le code source de la section : Étymologie et appellations"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le nom <a href="/wiki/Fran%C3%A7ais" title="Français">français</a> « karité » vient du <a href="/wiki/Wolof_(langue)" title="Wolof (langue)">wolof</a> du <a href="/wiki/S%C3%A9n%C3%A9gal" title="Sénégal">Sénégal</a> <i>kaarite</i>, lui-même emprunté au <a href="/wiki/Sonink%C3%A9" title="Soninké">soninké</a> <i>xarite</i>, qui signifie « beurre de karité », de <i>xare</i>, « karité » et <i>te</i>, « matière grasse ». Les Soninkés en faisaient commerce dans l'ouest du Sénégal, où l'arbre ne pousse pas<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>On l'appelle aussi <i><span class="lang-bm" lang="bm">si yiri</span></i> (prononcer « shi yiri »), <i>shisu</i> ou <i>sii</i> (ʃi) en <a href="/wiki/Bambara" title="Bambara">bambara</a> du <a href="/wiki/Mali" title="Mali">Mali</a> (d'où son nom anglais, « <i><span class="lang-en" lang="en">shea tree</span></i> ») ; <i>kakulugu</i> en <a href="/wiki/Gonja_(langue)" title="Gonja (langue)">gonja</a> ; <i>ta-an</i> en <a href="/wiki/Talni" title="Talni">talensi</a> ; <i>tááŋ̀à</i> en <a href="/wiki/Dagbani" title="Dagbani">dagbani</a> au <a href="/wiki/Ghana" title="Ghana">Ghana</a> ; <i>kade</i> ou <i>kadanya</i> en <a href="/wiki/Haoussa" title="Haoussa">haoussa</a> (<a href="/wiki/Langues_tchadiques" title="Langues tchadiques">langue tchadique</a>) parlé dans certaines régions des <a href="/wiki/Cameroun" title="Cameroun">Cameroun</a>, <a href="/wiki/Tchad" title="Tchad">Tchad</a>, <a href="/wiki/Nigeria" title="Nigeria">Nigeria</a> et <a href="/wiki/Niger" title="Niger">Niger</a>. Au <a href="/wiki/B%C3%A9nin" title="Bénin">Bénin</a>, en <a href="/wiki/Biali" class="mw-redirect" title="Biali">biali</a>, on l'appelle <i>tangue</i>. Au <a href="/wiki/Burkina_Faso" title="Burkina Faso">Burkina Faso</a>, le <a href="/wiki/Nom_vernaculaire" title="Nom vernaculaire">nom vernaculaire</a> <a href="/wiki/Moor%C3%A9" title="Mooré">mooré</a> est <i>taanga</i>. Les <a href="/wiki/Mossi_(peuple)" title="Mossi (peuple)">Mossis</a> l'appellent <i>taama</i><sup id="cite_ref-:7_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-:7-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><i>.</i> Aussi désigné <i>limou</i> en <a href="/wiki/Fon_(langue)" title="Fon (langue)">fon</a> au Bénin, Nigéria et au <a href="/wiki/Togo" title="Togo">Togo</a>; <i>roï</i> ou <i>oubu roï</i> en <a href="/wiki/Ngambay_(langue)" class="mw-redirect" title="Ngambay (langue)">Ngambay</a> au <a href="/wiki/Tchad" title="Tchad">Tchad</a>, etc. </p><p>L'arbre est mieux connu sous son ancien nom, <i>Butyrospermum parkii</i> (G. Don) Kotschy (<i>Butyrospermum</i> signifiant « graines de beurre » ; l'<a href="/wiki/%C3%89pith%C3%A8te" title="Épithète">épithète</a> « <i>parkii</i> » honorant <a href="/wiki/Mungo_Park" title="Mungo Park">Mungo Park</a>, le médecin écossais qui « découvrit » l'arbre en explorant le <a href="/wiki/Mali" title="Mali">Mali</a> et le <a href="/wiki/S%C3%A9n%C3%A9gal" title="Sénégal">Sénégal</a><sup id="cite_ref-:10_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-:10-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>). </p><p>Dans le récit de son <i>Voyage à Tombouctou et à Djenné dans l'intérieur de l’Afrique</i>, <a href="/wiki/Ren%C3%A9_Cailli%C3%A9" title="René Caillié">René Caillié</a> utilise le terme « cé » (du bambara <i><span class="lang-bm" lang="bm">si</span></i>) pour nommer cet arbre. </p><p><a href="/wiki/%C3%89douard_Marie_Heckel" title="Édouard Marie Heckel">Édouard Heckel</a> et d'autres l'ont autrefois appelé « <i>Bassia parkii</i> »<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ; Heckel a démontré qu'on pouvait en tirer de la <a href="/wiki/Gutta-percha" title="Gutta-percha">gutta-percha</a><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Désignation"><span id="D.C3.A9signation"></span>Désignation</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=2" title="Modifier la section : Désignation" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=2" title="Modifier le code source de la section : Désignation"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'arbre <i>Vitellaria paradoxa</i> est l'unique espèce connue du genre <i>Vitellaria</i> et appartient à la famille des <a href="/wiki/Sapotaceae" title="Sapotaceae">Sapotaceae</a><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Il existe deux sous-espèces de karité : </p> <ul><li><i>Vitellaria paradoxa</i> <abbr class="abbr" title="subspecies (sous-espèce)" lang="la">subsp.</abbr> <i>nilotica</i> (<a href="/wiki/Afrique_de_l%27Est" title="Afrique de l'Est">Afrique de l'Est</a>)</li> <li><i>Vitellaria paradoxa</i> <abbr class="abbr" title="subspecies (sous-espèce)" lang="la">subsp.</abbr> <i>paradoxa</i> (<a href="/wiki/Afrique_de_l%27Ouest" title="Afrique de l'Ouest">Afrique de l'Ouest</a>).</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Description">Description</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=3" title="Modifier la section : Description" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=3" title="Modifier le code source de la section : Description"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul class="gallery mw-gallery-packed"> <li class="gallerybox" style="width: 84px"> <div class="thumb" style="width: 82px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:%22_13_-_ITALY_-_Vitellaria_paradoxa_-_ABDI_Flowertales.it_-_Butyrospermum_parkii_-_Botanical_illustrations.jpg" class="mw-file-description" title="Dessin botanique de 2013."><img alt="Dessin botanique de 2013." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/%22_13_-_ITALY_-_Vitellaria_paradoxa_-_ABDI_Flowertales.it_-_Butyrospermum_parkii_-_Botanical_illustrations.jpg/123px-%22_13_-_ITALY_-_Vitellaria_paradoxa_-_ABDI_Flowertales.it_-_Butyrospermum_parkii_-_Botanical_illustrations.jpg" decoding="async" width="82" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/%22_13_-_ITALY_-_Vitellaria_paradoxa_-_ABDI_Flowertales.it_-_Butyrospermum_parkii_-_Botanical_illustrations.jpg/185px-%22_13_-_ITALY_-_Vitellaria_paradoxa_-_ABDI_Flowertales.it_-_Butyrospermum_parkii_-_Botanical_illustrations.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/%22_13_-_ITALY_-_Vitellaria_paradoxa_-_ABDI_Flowertales.it_-_Butyrospermum_parkii_-_Botanical_illustrations.jpg/246px-%22_13_-_ITALY_-_Vitellaria_paradoxa_-_ABDI_Flowertales.it_-_Butyrospermum_parkii_-_Botanical_illustrations.jpg 2x" data-file-width="2313" data-file-height="3379" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Dessin botanique de 2013.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 182px"> <div class="thumb" style="width: 180px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Vitellaria_paradoxa_MS_6563.JPG" class="mw-file-description" title="Port général de l'arbre."><img alt="Port général de l'arbre." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Vitellaria_paradoxa_MS_6563.JPG/270px-Vitellaria_paradoxa_MS_6563.JPG" decoding="async" width="180" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Vitellaria_paradoxa_MS_6563.JPG/405px-Vitellaria_paradoxa_MS_6563.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Vitellaria_paradoxa_MS_6563.JPG/540px-Vitellaria_paradoxa_MS_6563.JPG 2x" data-file-width="3456" data-file-height="2304" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Port général de l'arbre.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 82px"> <div class="thumb" style="width: 80px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_(1).jpg" class="mw-file-description" title="Aspect en période de floraison."><img alt="Aspect en période de floraison." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_%281%29.jpg/120px-Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_%281%29.jpg" decoding="async" width="80" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_%281%29.jpg/250px-Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_%281%29.jpg 1.5x" data-file-width="3648" data-file-height="5472" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Aspect en période de floraison.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 162px"> <div class="thumb" style="width: 160px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Feuilles_du_karit%C3%A9.jpg" class="mw-file-description" title="Feuilles."><img alt="Feuilles." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Feuilles_du_karit%C3%A9.jpg/250px-Feuilles_du_karit%C3%A9.jpg" decoding="async" width="160" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Feuilles_du_karit%C3%A9.jpg/500px-Feuilles_du_karit%C3%A9.jpg 1.5x" data-file-width="3648" data-file-height="2736" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Feuilles.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 182px"> <div class="thumb" style="width: 180px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_(2).jpg" class="mw-file-description" title="Fleurs."><img alt="Fleurs." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_%282%29.jpg/330px-Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_%282%29.jpg" decoding="async" width="180" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_%282%29.jpg/500px-Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_%282%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_%282%29.jpg/960px-Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_%282%29.jpg 2x" data-file-width="5472" data-file-height="3648" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Fleurs.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 182px"> <div class="thumb" style="width: 180px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Vitellaria_paradoxa_MS_3765.jpg" class="mw-file-description" title="Fruits sur l'arbre."><img alt="Fruits sur l'arbre." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Vitellaria_paradoxa_MS_3765.jpg/270px-Vitellaria_paradoxa_MS_3765.jpg" decoding="async" width="180" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Vitellaria_paradoxa_MS_3765.jpg/405px-Vitellaria_paradoxa_MS_3765.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Vitellaria_paradoxa_MS_3765.jpg/540px-Vitellaria_paradoxa_MS_3765.jpg 2x" data-file-width="3456" data-file-height="2304" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Fruits sur l'arbre.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 92px"> <div class="thumb" style="width: 90px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Kariten%C3%BCsse220109.JPG" class="mw-file-description" title="Feuilles et noix de karité."><img alt="Feuilles et noix de karité." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Kariten%C3%BCsse220109.JPG/135px-Kariten%C3%BCsse220109.JPG" decoding="async" width="90" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Kariten%C3%BCsse220109.JPG/202px-Kariten%C3%BCsse220109.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Kariten%C3%BCsse220109.JPG/270px-Kariten%C3%BCsse220109.JPG 2x" data-file-width="1944" data-file-height="2592" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Feuilles et noix de karité.</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Arbre">Arbre</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=4" title="Modifier la section : Arbre" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=4" title="Modifier le code source de la section : Arbre"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'arbre à <a href="/wiki/Feuille_caduque" class="mw-redirect" title="Feuille caduque">feuilles caduques</a> mesure entre 10 et 15 mètres. Il ne fleurit qu'au bout de 18 ans et produit alors en discontinu des fruits d’une couleur brune pendant une durée de 100 années<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Il peut vivre de deux à trois siècles. </p><p>Sa cime est puissante et fortement ramifiée. Elle retombe presque jusqu’au sol quand il a ses feuilles lors de la <a href="/wiki/Saison_humide" title="Saison humide">saison des pluies</a>. </p><p>Son tronc peut atteindre entre 1,5 et 1,8 mètre de diamètre. L’écorce est de couleur grise ou noire, épaisse et fissurée horizontalement et verticalement<sup id="cite_ref-:7_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-:7-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Lorsque celle-ci est entaillée, elle laisse apparaître du <a href="/wiki/Latex_(botanique)" title="Latex (botanique)">latex</a>, existant également dans les feuilles et les rameaux. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Feuilles">Feuilles</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=5" title="Modifier la section : Feuilles" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=5" title="Modifier le code source de la section : Feuilles"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ses feuilles sont <a href="/wiki/Alterne" title="Alterne">alternes</a>, <a href="/wiki/Oblong" class="mw-disambig" title="Oblong">oblongues</a>, à bords ondulés et luisantes. Elles sont groupées en bouquets aux extrémités des rameaux épais et mesurent environ 20 centimètres de long sur 7 centimètres de large. Les jeunes feuilles sont rougeâtres et légèrement poilues. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Fleurs">Fleurs</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=6" title="Modifier la section : Fleurs" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=6" title="Modifier le code source de la section : Fleurs"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les fleurs, de couleur blanc crème, sont odorantes et <a href="/wiki/Flore_mellif%C3%A8re" title="Flore mellifère">mellifères</a>. Elles sont regroupées en <a href="/wiki/Ombelle" title="Ombelle">ombelles</a> denses à l’extrémité des rameaux et apparaissent en <a href="/wiki/Saison_s%C3%A8che" title="Saison sèche">saison sèche</a> (entre novembre et janvier) sur les arbres défeuillés<sup id="cite_ref-:12_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-:12-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Les abeilles apprécient leur <a href="/wiki/Pollen" title="Pollen">pollen</a> et on trouve donc du <a href="/wiki/Miel" title="Miel">miel</a> de fleurs de karité<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Fruit">Fruit</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=7" title="Modifier la section : Fruit" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=7" title="Modifier le code source de la section : Fruit"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le <a href="/wiki/Fruit_(botanique)" title="Fruit (botanique)">fruit</a>, appelé également karité, se présente sous la forme de grappes de fruits <a href="/wiki/Ovo%C3%AFde" title="Ovoïde">ovoïdes</a> de couleur vert sombre à brun mesurant entre quatre et huit centimètres de long et pesant entre 10 et 57 g<sup id="cite_ref-:9_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-:9-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>C'est une <a href="/wiki/Baie_(botanique)" title="Baie (botanique)">baie</a> charnue et comestible<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> renfermant une, voire deux <a href="/wiki/Amande" title="Amande">amandes</a> dures (comparable à une graine d'<a href="/wiki/Avocat_(fruit)" title="Avocat (fruit)">avocat</a> i.e. son noyau), d'une teinte blanchâtre, entourée(s) d'une <a href="/wiki/Fruit_%C3%A0_coque" title="Fruit à coque">coque</a> mince et de pulpe (55 %). Chaque amande recèle une matière grasse pour environ la moitié de son poids. De son amande blanchâtre est extrait le « beurre » de karité, pouvant contenir jusqu'à 55 % de matière grasse. </p><p>La production moyenne est de 20 kg de fruits par arbre. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Fruit_du_karit%C3%A9_(Vittelaria_paradoxa).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Fruit_du_karit%C3%A9_%28Vittelaria_paradoxa%29.jpg/250px-Fruit_du_karit%C3%A9_%28Vittelaria_paradoxa%29.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Fruit_du_karit%C3%A9_%28Vittelaria_paradoxa%29.jpg/330px-Fruit_du_karit%C3%A9_%28Vittelaria_paradoxa%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Fruit_du_karit%C3%A9_%28Vittelaria_paradoxa%29.jpg/500px-Fruit_du_karit%C3%A9_%28Vittelaria_paradoxa%29.jpg 2x" data-file-width="4608" data-file-height="3456" /></a><figcaption>Fruit du karité (Vitellaria paradoxa)</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Répartition"><span id="R.C3.A9partition"></span>Répartition</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=8" title="Modifier la section : Répartition" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=8" title="Modifier le code source de la section : Répartition"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_(4).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_%284%29.jpg/250px-Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_%284%29.jpg" decoding="async" width="220" height="330" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_%284%29.jpg/330px-Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_%284%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_%284%29.jpg/500px-Parc_national_de_la_Pendjari-Vitellaria_paradoxa_%284%29.jpg 2x" data-file-width="3648" data-file-height="5472" /></a><figcaption>Karité au <a href="/wiki/Parc_national_de_la_Pendjari" title="Parc national de la Pendjari">parc national de la Pendjari</a>, nord-ouest du Bénin.</figcaption></figure> <p>Le karité pousse dans une vingtaine de pays <a href="/wiki/Afrique" title="Afrique">d'Afrique</a><sup id="cite_ref-:8_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-:8-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/Afrique_de_l%27Ouest" title="Afrique de l'Ouest">de l'Ouest</a> (<a href="/wiki/Mali" title="Mali">Mali</a>, <a href="/wiki/Burkina_Faso" title="Burkina Faso">Burkina Faso</a>, <a href="/wiki/C%C3%B4te_d%27Ivoire" title="Côte d'Ivoire">Côte d'Ivoire</a>, <a href="/wiki/Ghana" title="Ghana">Ghana</a>, <a href="/wiki/Guin%C3%A9e" title="Guinée">Guinée</a>, <a href="/wiki/Nigeria" title="Nigeria">Nigeria</a>, <a href="/wiki/B%C3%A9nin" title="Bénin">Bénin</a>, <a href="/wiki/Togo" title="Togo">Togo</a>, <a href="/wiki/S%C3%A9n%C3%A9gal" title="Sénégal">Sénégal</a>) ainsi qu'au <a href="/wiki/Cameroun" title="Cameroun">Cameroun</a>, en <a href="/wiki/R%C3%A9publique_du_Congo" title="République du Congo">République du Congo</a>, <a href="/wiki/R%C3%A9publique_d%C3%A9mocratique_du_Congo" title="République démocratique du Congo">RDC</a>, au <a href="/wiki/Soudan" title="Soudan">Soudan</a> ou en <a href="/wiki/Ouganda" title="Ouganda">Ouganda</a><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, sur une bande s'étendant sur plus de 5 000 km<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>La plante est sur la liste des espèces menacées de l'UICN, principalement en raison des feux de brousse d'origine humaine et de sa <a href="/wiki/Surexploitation" title="Surexploitation">surexploitation</a> à des fins économiques, hors encadrement éco-durable<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Culture">Culture</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=9" title="Modifier la section : Culture" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=9" title="Modifier le code source de la section : Culture"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le karité pousse à l'état naturel dans les <a href="/wiki/Savane" title="Savane">savanes</a> arborées où il est conservé dans des parcelles cultivées lors de leur défrichement, qui sont des parcs à karité de formation naturelle mais après sélection des <a href="/wiki/G%C3%A9notype" title="Génotype">génotypes</a> présentant des traits souhaités de fruits et de noix, le long des millénaires<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-:2_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-:2-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-:10_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-:10-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Sa multiplication est effectuée par la graine, en <a href="/wiki/Semis_direct" title="Semis direct">semis direct</a>, la plante supportant mal la transplantation<sup id="cite_ref-:12_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-:12-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Sa croissance est lente<sup id="cite_ref-:12_11-2" class="reference"><a href="#cite_note-:12-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Il faut attendre 15 ans pour qu'un arbre issu de <a href="/wiki/Semis_(agriculture)" class="mw-redirect" title="Semis (agriculture)">semis</a> donne ses premiers fruits mais seulement 5 ans pour un arbre <a href="/wiki/Greffage" class="mw-redirect" title="Greffage">greffé</a> qui produira en plus des noix de qualité connue. </p><p>Le karité n'atteint sa maturation que vers 30 ans où il pourra produire 15 à 30 kg de fruits<sup id="cite_ref-:9_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-:9-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>par an, soit environ 6 <abbr class="abbr" title="kilogramme">kg</abbr> d'amandes sèches qui permettront d'obtenir 2 <abbr class="abbr" title="kilogramme">kg</abbr> de beurre de karité, soit un rapport d'un tiers<sup id="cite_ref-:7_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-:7-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. L'arbre donne le maximum de <a href="/wiki/Fructification" title="Fructification">fructification</a> entre ses 50 et 100 ans, ce qui est un grand obstacle à sa culture. </p><p>Avant de fabriquer le <a href="/wiki/Beurre_de_karit%C3%A9" title="Beurre de karité">beurre de karité</a>, les fruits de karité sont ramassés entre mai-juin et mi-septembre par des <a href="/wiki/Femme" title="Femme">femmes</a><sup id="cite_ref-:0_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-:5_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-:5-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-:9_13-2" class="reference"><a href="#cite_note-:9-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Le <a href="/wiki/Bois" title="Bois">bois</a> de karité est également utilisé pour la confection de divers objets ou entre dans la composition d'éléments de structure dans les pays où il est exploité. </p><p>Le <a href="/wiki/Nigeria" title="Nigeria">Nigeria</a> est le premier producteur mondial de karité, suivi du <a href="/wiki/Mali" title="Mali">Mali</a> (environ 20 millions de pieds de karité en 2017<sup id="cite_ref-:2_20-1" class="reference"><a href="#cite_note-:2-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>) et du <a href="/wiki/Burkina_Faso" title="Burkina Faso">Burkina Faso</a><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Exportation_et_industrie">Exportation et industrie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=10" title="Modifier la section : Exportation et industrie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=10" title="Modifier le code source de la section : Exportation et industrie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Vitellaria_paradoxa_MS4195.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Vitellaria_paradoxa_MS4195.JPG/220px-Vitellaria_paradoxa_MS4195.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Vitellaria_paradoxa_MS4195.JPG/330px-Vitellaria_paradoxa_MS4195.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Vitellaria_paradoxa_MS4195.JPG/440px-Vitellaria_paradoxa_MS4195.JPG 2x" data-file-width="1136" data-file-height="852" /></a><figcaption>Noix ou amandes de karité, Burkina</figcaption></figure> <p>La demande du marché européen et international en amandes de karité augmente fortement au tournant du <a href="/wiki/XXIe_si%C3%A8cle" title="XXIe siècle"><abbr class="abbr" title="21ᵉ siècle"><span class="romain">XXI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> et se ressent sur les marchés locaux ouest-africains où l'intervention de décideurs politiques nationaux ou internationaux (comme l'<a href="/wiki/Agence_des_%C3%89tats-Unis_pour_le_d%C3%A9veloppement_international" title="Agence des États-Unis pour le développement international">USAID</a>) et d'ONG conduit à une multiplication des projets de développement du karité, en appui aux <a href="/wiki/Coop%C3%A9rative" title="Coopérative">coopératives</a> de femmes et pour l'allègement de la pénibilité des opérations de production exécutées exclusivement par elles<sup id="cite_ref-:2_20-2" class="reference"><a href="#cite_note-:2-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-:11_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-:11-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>En 2004, alors que l'<a href="/wiki/Union_europ%C3%A9enne" title="Union européenne">Union européenne</a> importe le beurre de karité africain à des fins alimentaires et pour les soins-cosmétiques - et excède en cela le marché américain - , les <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a> ne l'importent que pour l'utiliser dans les produits de soin corporel et les cosmétiques, bien que son importation soit approuvée par le <a href="/wiki/Food_and_Drug_Administration" title="Food and Drug Administration">Food and Drug Administration</a> (l’office américain du contrôle pharmaceutique et alimentaire), à cause de son odeur et de sa couleur moins agréables que les autres huiles végétales dont le pays dispose<sup id="cite_ref-:11_25-1" class="reference"><a href="#cite_note-:11-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>De 200 à 500 000 tonnes de noix de karité sont exportées chaque année d'Afrique de l'Ouest<sup id="cite_ref-:5_22-1" class="reference"><a href="#cite_note-:5-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> où le Burkina Faso figure le plus grand exportateur de karité en 2011<sup id="cite_ref-:3_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-:3-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>« Le prix des noix et du beurre de karité est à peu près deux fois plus élevé dans les pays les plus éloignés du marché d’exportation (Ouganda, Soudan, République centrafricaine, Sénégal) que dans les pays plus proches (Ghana, Mali, Burkina Faso) »<sup id="cite_ref-:10_4-2" class="reference"><a href="#cite_note-:10-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Des centaines de milliers de villages interviennent dans l'industrie mondiale du karité, ce qui a un impact sur l'économie, la sécurité alimentaire, la santé et l'éducation des communautés<sup id="cite_ref-:8_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-:8-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>La récolte des fruits, l’extraction et la production du karité sont principalement effectuées par près de seize millions<sup id="cite_ref-:8_15-2" class="reference"><a href="#cite_note-:8-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/Travail_des_femmes" title="Travail des femmes">de femmes</a> issues des <a href="/wiki/Zone_rurale" class="mw-redirect" title="Zone rurale">zones rurales</a><sup id="cite_ref-:2_20-3" class="reference"><a href="#cite_note-:2-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-:3_27-1" class="reference"><a href="#cite_note-:3-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, dont elles améliorent la situation économique<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, ce qui a donné au karité son surnom de « l'or des femmes »<sup id="cite_ref-:0_21-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-:5_22-2" class="reference"><a href="#cite_note-:5-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Cependant, « (la) filière internationale du karité est, de façon générale, contrôlée essentiellement par des hommes et est dominée par quelques agents en situation de monopole », ce qui relativise la dimension de « <a href="/wiki/Commerce_%C3%A9quitable" title="Commerce équitable">commerce équitable</a> »<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-:2_20-4" class="reference"><a href="#cite_note-:2-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-:6_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-:6-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerycaption">Femmes à toutes les étapes de la fabrication du beurre de karité</li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:USAID_in_Ghana_Shea_Butter_Processing_(40686491885).jpg" class="mw-file-description" title="Port des noix."><img alt="Port des noix." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/USAID_in_Ghana_Shea_Butter_Processing_%2840686491885%29.jpg/120px-USAID_in_Ghana_Shea_Butter_Processing_%2840686491885%29.jpg" decoding="async" width="120" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/USAID_in_Ghana_Shea_Butter_Processing_%2840686491885%29.jpg/250px-USAID_in_Ghana_Shea_Butter_Processing_%2840686491885%29.jpg 1.5x" data-file-width="5760" data-file-height="3840" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Port des noix.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Shea_nut_processing_in_Burkina_Faso.jpg" class="mw-file-description" title="Cassage des coques."><img alt="Cassage des coques." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Shea_nut_processing_in_Burkina_Faso.jpg/120px-Shea_nut_processing_in_Burkina_Faso.jpg" decoding="async" width="120" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Shea_nut_processing_in_Burkina_Faso.jpg/180px-Shea_nut_processing_in_Burkina_Faso.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Shea_nut_processing_in_Burkina_Faso.jpg/240px-Shea_nut_processing_in_Burkina_Faso.jpg 2x" data-file-width="3504" data-file-height="2336" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Cassage des coques.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Drying_shae_butter_nut.jpg" class="mw-file-description" title="Tri et séchage des amandes."><img alt="Tri et séchage des amandes." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Drying_shae_butter_nut.jpg/120px-Drying_shae_butter_nut.jpg" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Drying_shae_butter_nut.jpg/250px-Drying_shae_butter_nut.jpg 1.5x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Tri et séchage des amandes.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Wala_Women_Making_Shea_Butter_2.jpg" class="mw-file-description" title="Torréfaction."><img alt="Torréfaction." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Wala_Women_Making_Shea_Butter_2.jpg/120px-Wala_Women_Making_Shea_Butter_2.jpg" decoding="async" width="120" height="68" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Wala_Women_Making_Shea_Butter_2.jpg/250px-Wala_Women_Making_Shea_Butter_2.jpg 1.5x" data-file-width="1920" data-file-height="1088" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Torréfaction.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Wala_Women_Making_Shea_Butter_4.jpg" class="mw-file-description" title="Barattage."><img alt="Barattage." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Wala_Women_Making_Shea_Butter_4.jpg/120px-Wala_Women_Making_Shea_Butter_4.jpg" decoding="async" width="120" height="68" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Wala_Women_Making_Shea_Butter_4.jpg/180px-Wala_Women_Making_Shea_Butter_4.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Wala_Women_Making_Shea_Butter_4.jpg/240px-Wala_Women_Making_Shea_Butter_4.jpg 2x" data-file-width="1920" data-file-height="1088" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Barattage.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Wala_Women_Making_Shea_Butter_5.jpg" class="mw-file-description" title="Cuisson et écumage."><img alt="Cuisson et écumage." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Wala_Women_Making_Shea_Butter_5.jpg/120px-Wala_Women_Making_Shea_Butter_5.jpg" decoding="async" width="120" height="62" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Wala_Women_Making_Shea_Butter_5.jpg/180px-Wala_Women_Making_Shea_Butter_5.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Wala_Women_Making_Shea_Butter_5.jpg/240px-Wala_Women_Making_Shea_Butter_5.jpg 2x" data-file-width="1920" data-file-height="998" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Cuisson et écumage.</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Composition">Composition</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=11" title="Modifier la section : Composition" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=11" title="Modifier le code source de la section : Composition"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Fruit_de_karité"><span id="Fruit_de_karit.C3.A9"></span>Fruit de karité</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=12" title="Modifier la section : Fruit de karité" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=12" title="Modifier le code source de la section : Fruit de karité"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Vitellaria_paradoxa_MS_3765.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Vitellaria_paradoxa_MS_3765.jpg/220px-Vitellaria_paradoxa_MS_3765.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Vitellaria_paradoxa_MS_3765.jpg/330px-Vitellaria_paradoxa_MS_3765.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Vitellaria_paradoxa_MS_3765.jpg/440px-Vitellaria_paradoxa_MS_3765.jpg 2x" data-file-width="3456" data-file-height="2304" /></a><figcaption>Fruits, sur le <a href="/wiki/Mont_Mbapit" title="Mont Mbapit">mont Mbapit</a>, au Cameroun.</figcaption></figure> <p>La pulpe verte du fruit de karité est riche en <a href="/wiki/Vitamine_C" title="Vitamine C">vitamine C</a> (196,1 mg/100 g). La consommation de 50 grammes de pulpe par jour couvre 332 % de la dose quotidienne recommandée (<i>RDI</i>) aux enfants (4-8 ans) et 98 % de celle aux femmes enceintes<sup id="cite_ref-:9_13-3" class="reference"><a href="#cite_note-:9-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Son taux d'humidité est en moyenne de 74,2 %. Elle apporte pour 100 g de fruit, 22,6 g de glucides, 5,2 g de protéines brutes et 1,3 g de lipides bruts<sup id="cite_ref-:9_13-4" class="reference"><a href="#cite_note-:9-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Beurre_de_karité"><span id="Beurre_de_karit.C3.A9"></span>Beurre de karité</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=13" title="Modifier la section : Beurre de karité" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=13" title="Modifier le code source de la section : Beurre de karité"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Beurre_de_karit%C3%A9" title="Beurre de karité">Beurre de karité</a>.</div></div><p>La teneur chimique des constituants des noix et du beurre de karité varie notablement selon la provenance géographique des noix à cause notamment des différences de climat des régions concernées<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Acides_gras">Acides gras</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=14" title="Modifier la section : Acides gras" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=14" title="Modifier le code source de la section : Acides gras"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le beurre de karité est composé de cinq principaux acides gras. </p> <table class="wikitable"> <caption>Variation d'acide gras<sup id="cite_ref-Maranz_Agroforestry_Systems_602_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-Maranz_Agroforestry_Systems_602-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </caption> <tbody><tr> <th>Acide gras </th> <th>Moy </th> <th>Min </th> <th>Max </th></tr> <tr> <td>16:0 <a href="/wiki/Acide_palmitique" title="Acide palmitique">Palmitique</a> </td> <td>4.0 </td> <td>2.6 </td> <td>8.4 </td></tr> <tr> <td>18:0 <a href="/wiki/Acide_st%C3%A9arique" title="Acide stéarique">Stéarique</a> </td> <td>41.5 </td> <td>25.6 </td> <td>50.2 </td></tr> <tr> <td>18:1 <a href="/wiki/Acide_ol%C3%A9ique" title="Acide oléique">Oléique</a> </td> <td>46.4 </td> <td>37.1 </td> <td>62.1 </td></tr> <tr> <td>18:2 <a href="/wiki/Acide_linol%C3%A9ique" title="Acide linoléique">Linoléique</a> </td> <td>6.6 </td> <td>0.6 </td> <td>10.8 </td></tr> <tr> <td>20:0 <a href="/wiki/Acide_arachidique" title="Acide arachidique">Arachidique</a> </td> <td>1.3 </td> <td>0.0 </td> <td>3.5 </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Phénols"><span id="Ph.C3.A9nols"></span>Phénols</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=15" title="Modifier la section : Phénols" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=15" title="Modifier le code source de la section : Phénols"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le beurre de karité contient notamment des <a href="/wiki/Cat%C3%A9chine" title="Catéchine">catéchines</a>, des <a href="/wiki/Tocoph%C3%A9rols" class="mw-redirect" title="Tocophérols">tocophérols</a> (vitamine E), des <a href="/wiki/Triterp%C3%A8ne" title="Triterpène">triterpènes</a> (principalement <a href="/wiki/Amyrine" title="Amyrine">amyrines</a>, <a href="/wiki/Lup%C3%A9ol" title="Lupéol">lupéol</a> et butyrospermol). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Utilisation">Utilisation</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=16" title="Modifier la section : Utilisation" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=16" title="Modifier le code source de la section : Utilisation"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Bandiagara_(tool).JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Bandiagara_%28tool%29.JPG/220px-Bandiagara_%28tool%29.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Bandiagara_%28tool%29.JPG/330px-Bandiagara_%28tool%29.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Bandiagara_%28tool%29.JPG/440px-Bandiagara_%28tool%29.JPG 2x" data-file-width="3072" data-file-height="2304" /></a><figcaption>Bol « <a href="/wiki/Bandiagara_(ustensile)" title="Bandiagara (ustensile)">bandiagara</a> » en bois de karité, artisanat dogon de la <a href="/wiki/Falaise_de_Bandiagara" title="Falaise de Bandiagara">falaise de Bandiagara</a> au <a href="/wiki/Mali" title="Mali">Mali</a>.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bois">Bois</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=17" title="Modifier la section : Bois" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=17" title="Modifier le code source de la section : Bois"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le <a href="/wiki/Bois" title="Bois">bois</a> de karité est difficile à travailler mais étant durable et résistant aux <a href="/wiki/Termite" title="Termite">termites</a>, il convient pour fabriquer des piquets, des pieux pour les maisons ainsi que des récipients comme le bol des <a href="/wiki/Dogons" class="mw-redirect" title="Dogons">Dogons</a>, le <a href="/wiki/Bandiagara_(ustensile)" title="Bandiagara (ustensile)">bandiagara</a>. </p><p>Il peut également être utilisé comme <a href="/wiki/Charbon_de_bois" title="Charbon de bois">charbon de bois</a> qui est de meilleure qualité que celui obtenu avec d'autres bois<sup id="cite_ref-:12_11-3" class="reference"><a href="#cite_note-:12-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-:10_4-3" class="reference"><a href="#cite_note-:10-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Beurre">Beurre</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=18" title="Modifier la section : Beurre" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=18" title="Modifier le code source de la section : Beurre"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Cosmétique_et_para-médical"><span id="Cosm.C3.A9tique_et_para-m.C3.A9dical"></span>Cosmétique et para-médical</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=19" title="Modifier la section : Cosmétique et para-médical" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=19" title="Modifier le code source de la section : Cosmétique et para-médical"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Beurre_de_karit%C3%A9" title="Beurre de karité">Beurre de karité</a>.</div></div><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Sheabutter-virginsheabutter.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Sheabutter-virginsheabutter.jpg/250px-Sheabutter-virginsheabutter.jpg" decoding="async" width="220" height="157" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Sheabutter-virginsheabutter.jpg/330px-Sheabutter-virginsheabutter.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Sheabutter-virginsheabutter.jpg/500px-Sheabutter-virginsheabutter.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="730" /></a><figcaption>Beurre de karité non-raffiné en cosmétique, Burkina Faso</figcaption></figure> <p>Les amandes des fruits de cet arbre servent à la fabrication du <a href="/wiki/Beurre_de_karit%C3%A9" title="Beurre de karité">beurre de karité</a>. Dans les pays de l'ouest de l'Afrique, le beurre de karité est utilisé pour l'alimentation, la santé et la beauté (soin de la peau et des cheveux, contre les conditions climatiques, le vieillissement, la sècheresse, en <a href="/wiki/Savon" title="Savon">savon</a>)<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, pour les rituels sacrés et les cérémonies<sup id="cite_ref-:52_38-0" class="reference"><a href="#cite_note-:52-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>... </p><p>Le karité a connu une renommée internationale, il y a une dizaine d'années<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:Pr%C3%A9ciser_un_fait" title="Aide:Préciser un fait">[C'est-à-dire ?]</a></sup> grâce à l'<a href="/wiki/Industrie_des_cosm%C3%A9tique" class="mw-redirect" title="Industrie des cosmétique">industrie cosmétique</a><sup id="cite_ref-:6_30-1" class="reference"><a href="#cite_note-:6-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Cet ingrédient, souvent dans une version raffinée désodorisée (ce qui lui fait perdre en qualité), est intégré, à divers pourcentages pas toujours indiqués sur les étiquettes des produits cosmétiques, pour ses vertus nourrissantes et réparatrices. </p><p>Le karité a une teneur relativement élevée en <a href="/wiki/Vitamine_E" title="Vitamine E">tocophérols</a> (vitamine E)<sup id="cite_ref-:42_39-0" class="reference"><a href="#cite_note-:42-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> et autres substances <a href="/wiki/Antioxydant" title="Antioxydant">anti-oxydantes</a>. Ainsi a-t-il des propriétés hydratantes car il a une teneur élevée d'<a href="/wiki/Insaponifiable" title="Insaponifiable">insaponifiables</a> et <a href="/wiki/Allanto%C3%AFne" title="Allantoïne">allantoïne</a><sup id="cite_ref-:0_21-2" class="reference"><a href="#cite_note-:0-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Il est de fait très bien toléré par la peau ; à l'application, la peau se lisse et s'assouplit<sup id="cite_ref-:0_21-3" class="reference"><a href="#cite_note-:0-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Il peut d’ailleurs être utilisé pour apaiser en cas d’<a href="/wiki/Ecz%C3%A9ma_(syndrome)" title="Eczéma (syndrome)">eczéma</a> (dermite atopique) ou de <a href="/wiki/Psoriasis" title="Psoriasis">psoriasis</a> et entre dans la composition de plusieurs produits pharmaceutiques en Occident<sup id="cite_ref-:32_40-0" class="reference"><a href="#cite_note-:32-40"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>On lui reconnaît en outre des propriétés <a href="/wiki/Anti-inflammatoire" title="Anti-inflammatoire">anti-inflammatoires</a><sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> et une action <a href="/wiki/Antioxydant" title="Antioxydant">anti-oxydante</a><sup id="cite_ref-:62_44-0" class="reference"><a href="#cite_note-:62-44"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Alimentaire">Alimentaire</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=20" title="Modifier la section : Alimentaire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=20" title="Modifier le code source de la section : Alimentaire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Vendeuse_de_beurre_de_karit%C3%A9_2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Vendeuse_de_beurre_de_karit%C3%A9_2.jpg/220px-Vendeuse_de_beurre_de_karit%C3%A9_2.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Vendeuse_de_beurre_de_karit%C3%A9_2.jpg/330px-Vendeuse_de_beurre_de_karit%C3%A9_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Vendeuse_de_beurre_de_karit%C3%A9_2.jpg/440px-Vendeuse_de_beurre_de_karit%C3%A9_2.jpg 2x" data-file-width="2130" data-file-height="1420" /></a><figcaption>Jeune vendeuse de beurre de karité à <a href="/wiki/Tafir%C3%A9" title="Tafiré">Tafiré</a>, Côte d'Ivoire</figcaption></figure> <p>En <a href="/wiki/Afrique" title="Afrique">Afrique</a>, ce beurre est consommé depuis des millénaires ; il est évoqué dans le récit de voyage du marocain <a href="/wiki/Ibn_Batt%C3%BBta" title="Ibn Battûta">Ibn Battûta</a>, au milieu du <abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, quand l'explorateur traverse le Mali<sup id="cite_ref-:13_45-0" class="reference"><a href="#cite_note-:13-45"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-:5_22-3" class="reference"><a href="#cite_note-:5-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Dans les <a href="/wiki/Pays_occidentaux" class="mw-redirect" title="Pays occidentaux">pays occidentaux</a>, particulièrement en Union européenne (et non pas aux Etats-Unis)<sup id="cite_ref-:11_25-2" class="reference"><a href="#cite_note-:11-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, contrairement à l'idée commune, le karité est principalement présent dans l'<a href="/wiki/Industrie_agroalimentaire" title="Industrie agroalimentaire">industrie agroalimentaire</a> en tant qu'<a href="/wiki/Exhausteur_de_go%C3%BBt" title="Exhausteur de goût">exhausteur de goût</a> (<a href="/wiki/Margarine" title="Margarine">margarine</a>, <a href="/wiki/P%C3%A2te_feuillet%C3%A9e" title="Pâte feuilletée">pâte feuilletée</a>, <a href="/wiki/Chocolat" title="Chocolat">chocolat</a>, <a href="/wiki/Confiserie" title="Confiserie">confiserie</a>, <a href="/wiki/Biscuit" title="Biscuit">biscuits</a> et autres produits contenant de la graisse végétale). Les producteurs de chocolat utilisent le beurre de karité à la place de <a href="/wiki/Beurre_de_cacao" title="Beurre de cacao">beurre de cacao</a> jusqu’à 5 % dans leurs produits<sup id="cite_ref-:11_25-3" class="reference"><a href="#cite_note-:11-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Comme l'<a href="/wiki/Huile_de_palme" title="Huile de palme">huile de palme</a>, il figure sous la mention « matière grasse végétale » dans la liste d'ingrédients, ce qui explique la méconnaissance de son utilisation dans cette industrie. </p><p>La pulpe, riche en vitamine C, qui entoure l'amande peut également être mangée quand sa coque est encore verte, en début de saison pluvieuse en Afrique, alors que les réserves alimentaires des familles sont au plus bas<sup id="cite_ref-:2_20-5" class="reference"><a href="#cite_note-:2-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. La saveur du fruit ressemble à celle d'un <a href="/wiki/Avocat_(fruit)" title="Avocat (fruit)">avocat</a> mais elle est sucrée. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:2015.09-433-015ap(camjpg)_Cirina_butyrospermi(Saturniidae,Lepidoptera),larva(caterpillar),%27chitoumou%27%3D%27chenille_de_karit%C3%A9%27,sheabutter,bread_Boromo,BF_thu03sep2015-1359h.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/2015.09-433-015ap%28camjpg%29_Cirina_butyrospermi%28Saturniidae%2CLepidoptera%29%2Clarva%28caterpillar%29%2C%27chitoumou%27%3D%27chenille_de_karit%C3%A9%27%2Csheabutter%2Cbread_Boromo%2CBF_thu03sep2015-1359h.jpg/250px-thumbnail.jpg" decoding="async" width="220" height="151" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/2015.09-433-015ap%28camjpg%29_Cirina_butyrospermi%28Saturniidae%2CLepidoptera%29%2Clarva%28caterpillar%29%2C%27chitoumou%27%3D%27chenille_de_karit%C3%A9%27%2Csheabutter%2Cbread_Boromo%2CBF_thu03sep2015-1359h.jpg/330px-thumbnail.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/2015.09-433-015ap%28camjpg%29_Cirina_butyrospermi%28Saturniidae%2CLepidoptera%29%2Clarva%28caterpillar%29%2C%27chitoumou%27%3D%27chenille_de_karit%C3%A9%27%2Csheabutter%2Cbread_Boromo%2CBF_thu03sep2015-1359h.jpg/500px-thumbnail.jpg 2x" data-file-width="2072" data-file-height="1424" /></a><figcaption>Sandwich à la <a href="/wiki/Cirina_butyrospermi" title="Cirina butyrospermi">chenille de karité</a> à <a href="/wiki/Boromo" title="Boromo">Boromo</a> au Burkina Faso</figcaption></figure> <p>La <a href="/wiki/Chenille_(l%C3%A9pidopt%C3%A8re)" title="Chenille (lépidoptère)">chenille</a> de l'arbre à karité, le <i><a href="/wiki/Cirina_butyrospermi" title="Cirina butyrospermi">Cirina butyrospermi</a></i> (appartenant à la famille des <a href="/wiki/Saturniidae" title="Saturniidae">Saturniidae</a>, <a href="/wiki/Lepidoptera" title="Lepidoptera">Lepidoptera</a>), appelée <i>chitoumou,</i> est récupérée pour être consommée crue, séchée ou frite puis mangée par les populations locales. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:2017.07-455-170ap_sheabutter_tree,insect(Cirina_butyrospermi(Saturniidae,Lepidoptera),caterpillar_damage_Koumbia(Tuy_Prv.,Hauts-Bassins_Rgn),BF_fri28jul2017-1001h.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/2017.07-455-170ap_sheabutter_tree%2Cinsect%28Cirina_butyrospermi%28Saturniidae%2CLepidoptera%29%2Ccaterpillar_damage_Koumbia%28Tuy_Prv.%2CHauts-Bassins_Rgn%29%2CBF_fri28jul2017-1001h.jpg/220px-thumbnail.jpg" decoding="async" width="220" height="143" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/2017.07-455-170ap_sheabutter_tree%2Cinsect%28Cirina_butyrospermi%28Saturniidae%2CLepidoptera%29%2Ccaterpillar_damage_Koumbia%28Tuy_Prv.%2CHauts-Bassins_Rgn%29%2CBF_fri28jul2017-1001h.jpg/330px-thumbnail.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/2017.07-455-170ap_sheabutter_tree%2Cinsect%28Cirina_butyrospermi%28Saturniidae%2CLepidoptera%29%2Ccaterpillar_damage_Koumbia%28Tuy_Prv.%2CHauts-Bassins_Rgn%29%2CBF_fri28jul2017-1001h.jpg/440px-thumbnail.jpg 2x" data-file-width="3872" data-file-height="2515" /></a><figcaption>Karités ravagés par les chenilles de karité (<i><a href="/wiki/Cirina_butyrospermi" title="Cirina butyrospermi">Cirina butyrospermi</a></i>, Saturniidae, Lepidoptera), Burkina Faso, 2017</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Autre">Autre</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=21" title="Modifier la section : Autre" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=21" title="Modifier le code source de la section : Autre"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dans son récit de voyage au <abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, <a href="/wiki/Ibn_Batt%C3%BBta" title="Ibn Battûta">Ibn Battuta</a> indique que le beurre de karité entre dans la composition d'une chaux pour recouvrir les murs de certaines habitations au Mali<sup id="cite_ref-:13_45-1" class="reference"><a href="#cite_note-:13-45"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-:5_22-4" class="reference"><a href="#cite_note-:5-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Galerie">Galerie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=22" title="Modifier la section : Galerie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=22" title="Modifier le code source de la section : Galerie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul class="gallery mw-gallery-traditional" style="max-width: 652px;"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Shea_nuts_on_tree_in_Sudan.jpg" class="mw-file-description" title="Vitellaria paradoxa, l'arbre à karité"><img alt="Vitellaria paradoxa, l'arbre à karité" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Shea_nuts_on_tree_in_Sudan.jpg/120px-Shea_nuts_on_tree_in_Sudan.jpg" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Shea_nuts_on_tree_in_Sudan.jpg/180px-Shea_nuts_on_tree_in_Sudan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Shea_nuts_on_tree_in_Sudan.jpg/240px-Shea_nuts_on_tree_in_Sudan.jpg 2x" data-file-width="450" data-file-height="338" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><i>Vitellaria paradoxa</i>, l'arbre à karité</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Le_karit%C3%A9.jpg" class="mw-file-description" title="Fruits de karité sur l'arbre"><img alt="Fruits de karité sur l'arbre" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Le_karit%C3%A9.jpg/120px-Le_karit%C3%A9.jpg" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Le_karit%C3%A9.jpg/180px-Le_karit%C3%A9.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Le_karit%C3%A9.jpg/240px-Le_karit%C3%A9.jpg 2x" data-file-width="3264" data-file-height="2448" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Fruits de karité sur l'arbre</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Kariten%C3%BCsse220109.JPG" class="mw-file-description" title="Noix de karité sur feuilles de l'arbre"><img alt="Noix de karité sur feuilles de l'arbre" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Kariten%C3%BCsse220109.JPG/90px-Kariten%C3%BCsse220109.JPG" decoding="async" width="90" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Kariten%C3%BCsse220109.JPG/135px-Kariten%C3%BCsse220109.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Kariten%C3%BCsse220109.JPG/180px-Kariten%C3%BCsse220109.JPG 2x" data-file-width="1944" data-file-height="2592" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Noix de karité sur feuilles de l'arbre</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Larabanga_Shea_Nut.jpg" class="mw-file-description" title="Noix de karité séchant au soleil"><img alt="Noix de karité séchant au soleil" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Larabanga_Shea_Nut.jpg/120px-Larabanga_Shea_Nut.jpg" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Larabanga_Shea_Nut.jpg/180px-Larabanga_Shea_Nut.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Larabanga_Shea_Nut.jpg/240px-Larabanga_Shea_Nut.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Noix de karité séchant au soleil</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=23" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=23" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Chastanet2008"><span class="ouvrage" id="Monique_Chastanet2008">Monique <span class="nom_auteur">Chastanet</span>, « <cite style="font-style:normal">La cuisine de Tombouctou (Mali), entre Afrique subsaharienne et Maghreb</cite> », <i>Horizons Maghrébins</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> n° 59, numéro spécial " Manger au Maghreb ",‎ <time>2008</time>, pages 47-73. Voir page 48, notes 13 et 23 sur le karité. <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://shs.hal.science/halshs-00506609">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2025-02-19" data-sort-value="2025-02-19">19 février 2025</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=La+cuisine+de+Tombouctou+%28Mali%29%2C+entre+Afrique+subsaharienne+et+Maghreb&rft.jtitle=Horizons+Maghr%C3%A9bins&rft.issue=n%C2%B0+59%2C+num%C3%A9ro+sp%C3%A9cial+%22+Manger+au+Maghreb+%22&rft.aulast=Chastanet&rft.aufirst=Monique&rft.date=2008&rft.pages=pages+47-73.+Voir+page+48%2C+notes+13+et+23+sur+le+karit%C3%A9.&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AKarit%C3%A9"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Chastanet2013"><span class="ouvrage" id="Monique_Chastanet2013">Monique <span class="nom_auteur">Chastanet</span>, <cite style="font-style:normal">« Un proverbe comme 'conservatoire botanique' : le sésame en pays soninké (Sénégal, Mali, Mauritanie) »</cite>, dans N. Gayibor, M. Gomgnimbou et D. Juhé-Beaulaton (éd), <cite class="italique">L’écriture de l’histoire en Afrique. L’oralité toujours en question</cite>, Paris, Karthala, <time>2013</time>, pages 427-450. <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://shs.hal.science/halshs-00696680">lire en ligne</a>)</small>, Voir page 443 sur le karité.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=L%E2%80%99%C3%A9criture+de+l%E2%80%99histoire+en+Afrique.+L%E2%80%99oralit%C3%A9+toujours+en+question&rft.atitle=Un+proverbe+comme+%27conservatoire+botanique%27+%3A+le+s%C3%A9same+en+pays+sonink%C3%A9+%28S%C3%A9n%C3%A9gal%2C+Mali%2C+Mauritanie%29&rft.place=Paris&rft.pub=Karthala&rft.aulast=Chastanet&rft.aufirst=Monique&rft.date=2013&rft.pages=Voir+page+443+sur+le+karit%C3%A9.&rft.tpages=pages+427-450.&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AKarit%C3%A9"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-:7-3"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:7_3-0">a</a> <a href="#cite_ref-:7_3-1">b</a> et <a href="#cite_ref-:7_3-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bernard_Chalamon2015"><span class="nom_auteur">Bernard Chalamon</span>, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=mLkhUdMMoH4"><cite style="font-style:normal;">Tout sur le beurre de karité: bienfaits, fabrication, qualité, utilisation alimentaire, etc</cite></a> », <time class="nowrap" datetime="2015-06-13" data-sort-value="2015-06-13">13 juin 2015</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-07-03" data-sort-value="2019-07-03">3 juillet 2019</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-:10-4"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:10_4-0">a</a> <a href="#cite_ref-:10_4-1">b</a> <a href="#cite_ref-:10_4-2">c</a> et <a href="#cite_ref-:10_4-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="MastersYidanaLovett2004"><span class="ouvrage" id="E.T._MastersJ.A._YidanaP.N._Lovett2004">E.T. Masters, J.A. Yidana et P.N. Lovett, « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fao.org/3/y5918f/y5918f11.htm"><cite style="font-style:normal;">Le commerce et la gestion forestière durable</cite></a> », <span class="italique">Vol. 55 2004/4</span>, sur <span class="italique">fao.org</span>, FAO - Organisation des Nations Unies pour l'alimentation et l'agriculture, <time>2004</time> <small style="line-height:1em;">(consulté en <time class="nowrap" datetime="2019-07" data-sort-value="2019-07">juillet 2019</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://plants.jstor.org/stable/10.5555/al.ap.specimen.p00417467"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Type of Bassia parkii G.Don [family Sapotaceae]</cite></a> », sur <span class="italique">plants.jstor.org</span> <small style="line-height:1em;">(consulté en <time class="nowrap" datetime="2023-07" data-sort-value="2023-07">juillet 2023</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="1885gutta"><small>[Heckel 1885]</small> <a href="/wiki/%C3%89douard_Marie_Heckel" title="Édouard Marie Heckel">Édouard Heckel</a>, « <cite style="font-style:normal">Nouvelle source de Gutta-Percha le <i>Bassia Parkii</i> et ses produits (Beurre de Karité et Gutta percha)</cite> », <i>La Nature</i>,‎ <time class="nowrap" datetime="1885">deuxième semestre 1885</time>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 325-327, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://cnum.cnam.fr/pgi/fpage.php?4KY28.25/374/100/432/8/420">370-371</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://cnum.cnam.fr/pgi/fpage.php?4KY28.25/409/100/432/8/420">405-407</a> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://cnum.cnam.fr/pgi/fpage.php?4KY28.24/390/100/432/8/420">présentation en ligne</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://cnum.cnam.fr/pgi/fpage.php?4KY28.25/329/100/432/8/420">lire en ligne</a> [sur <i>cnum.cnam.fr</i>])</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Nouvelle+source+de+Gutta-Percha+le+%27%27Bassia+Parkii%27%27+et+ses+produits+%28Beurre+de+Karit%C3%A9+et+Gutta+percha%29&rft.jtitle=La+Nature&rft.au=%C3%89douard+Heckel&rft.date=1885&rft.pages=325-327%2C+%5Bhttps%3A%2F%2Fcnum.cnam.fr%2Fpgi%2Ffpage.php%3F4KY28.25%2F374%2F100%2F432%2F8%2F420+370-371%5D%2C+%5Bhttps%3A%2F%2Fcnum.cnam.fr%2Fpgi%2Ffpage.php%3F4KY28.25%2F409%2F100%2F432%2F8%2F420+405-407%5D&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AKarit%C3%A9"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="HeckelChareyre1885"><span class="ouvrage" id="Édouard_HeckelJules_Chareyre1885"><small>[Heckel et Chareyre 1885]</small> <a href="/wiki/%C3%89douard_Marie_Heckel" title="Édouard Marie Heckel">Édouard Heckel</a> et Jules Chareyre, « <cite style="font-style:normal">Sur la gutta-percha de <i>Bassia</i> (<i>Butyrospermum</i>) <i>Parkii</i>, G. Don, et sur sa composition chimique</cite> », <i>Comptes-rendus l'Académie des sciences</i>, <abbr class="abbr" title="tome">t.</abbr> 101,‎ <time class="nowrap" datetime="1885" data-sort-value="1885">juillet-décembre 1885</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">1069-1071</span> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k30574/f1069.item">lire en ligne</a> [sur <i>gallica</i>])</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Sur+la+gutta-percha+de+%27%27Bassia%27%27+%28%27%27Butyrospermum%27%27%29+%27%27Parkii%27%27%2C+G.+Don%2C+et+sur+sa+composition+chimique&rft.jtitle=Comptes-rendus+l%27Acad%C3%A9mie+des+sciences&rft.aulast=Heckel&rft.aufirst=%C3%89douard&rft.au=Jules+Chareyre&rft.date=1885&rft.pages=1069-1071&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AKarit%C3%A9"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="HeckelSchlagdenhauffen1888"><span class="ouvrage" id="Édouard_HeckelFrédéric_Charles_Schlagdenhauffen1888"><small>[Heckel & Schlagdenhauffen 1888]</small> <a href="/wiki/%C3%89douard_Marie_Heckel" title="Édouard Marie Heckel">Édouard Heckel</a> et Frédéric Charles <span class="nom_auteur">Schlagdenhauffen</span>, « <cite style="font-style:normal">Sur un latex du <i>Bassia latifolia</i> <a href="/wiki/William_Roxburgh" title="William Roxburgh">Roxb.</a></cite> » (séance du 10 décembre 1888. Republié dans le <a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k78122x/f226.item"><i>Journal de pharmacie et de chimie</i>, t. 19, <abbr class="abbr" title="Cinquième">5<sup>e</sup></abbr> série, 1889, p. 227-232</a>), <i>Comptes-rendus de l'Académie des sciences</i>, <abbr class="abbr" title="tome">t.</abbr> 107,‎ <time class="nowrap" datetime="1888" data-sort-value="1888">juillet-décembre 1888</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">949-953</span> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k30635/f949.item">lire en ligne</a> [sur <i>gallica</i>])</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Sur+un+latex+du+%27%27Bassia+latifolia%27%27+Roxb.&rft.jtitle=Comptes-rendus+de+l%27Acad%C3%A9mie+des+sciences&rft.aulast=Heckel&rft.aufirst=%C3%89douard&rft.au=Schlagdenhauffen%2C+Fr%C3%A9d%C3%A9ric+Charles&rft.date=1888&rft.pages=949-953&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AKarit%C3%A9"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text"><ins>Henry A, Chithra V, Nair N. 1983. Vitellaria <i>vs.</i> Butyrospermum (Sapotaceae). <i>Taxon</i> 32(2): 282–286</ins></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.finigrana.de/beurre_de_karit/botanique/index_fr.html"><cite style="font-style:normal;">http://www.finigrana.de/beurre_de_karit/botanique/index_fr.html</cite></a> »</span></span> </li> <li id="cite_note-:12-11"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:12_11-0">a</a> <a href="#cite_ref-:12_11-1">b</a> <a href="#cite_ref-:12_11-2">c</a> et <a href="#cite_ref-:12_11-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=_5AtRGVU6TUC&pg=PA29&lpg=PA29&dq=Butyrospermum+parkii+botanique&source=bl&ots=Y1v9mTbte8&sig=rDTncbq9Jw1FOUxeU_QoY3RDiWo&hl=fr&sa=X&ved=0ahUKEwiT8qz6_bXTAhWGVhQKHcvxCyI4FBDoAQhEMAU#v=onepage&q=Butyrospermum%20parkii%20botanique&f=false"><cite style="font-style:normal;">Espèces fruitières forestières, fiches techniques par “Food and Agriculture Organization of the United Nations”</cite></a> »</span></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text">Le Miel de Karité ou l’apiculture durable comme barrière aux pesticides et à l’exploitation du vivant. Karethic, 2019 : <a rel="nofollow" class="external text" href="https://karethic.com/miel-karite-issu-apiculture-durable-contre-pesticides/">lire en ligne</a></span> </li> <li id="cite_note-:9-13"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:9_13-0">a</a> <a href="#cite_ref-:9_13-1">b</a> <a href="#cite_ref-:9_13-2">c</a> <a href="#cite_ref-:9_13-3">d</a> et <a href="#cite_ref-:9_13-4">e</a></sup> </span><span class="reference-text">Honfo, Fernande & H.N., Akissoe & Linnemann, Anita & Mohamed, Soumanou & Boekel, Martinus. (2014). « Nutritional Composition of Shea Products and Chemical Properties of Shea Butter: A Review ». <i>Critical reviews in food science and nutrition</i>. 54. 673-686. 10.1080/10408398.2011.604142. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.researchgate.net/deref/http%3A%2F%2Fdx.doi.org%2F10.1080%2F10408398.2011.604142">Lire en ligne</a></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.btb.termiumplus.gc.ca/tpv2alpha/alpha-fra.html?lang=fra&srchtxt=BUTYROSPERMUM%20PARKII&i=1&index=esw"><cite style="font-style:normal;">Fiche, Gouvernement du Canada</cite></a> »</span></span> </li> <li id="cite_note-:8-15"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:8_15-0">a</a> <a href="#cite_ref-:8_15-1">b</a> et <a href="#cite_ref-:8_15-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://globalshea.com/about/shea-101"><cite style="font-style:normal;">Survol de l'industrie</cite></a> », sur <span class="italique">globalshea.com</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-07-03" data-sort-value="2019-07-03">3 juillet 2019</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2019">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.consoglobe.com/beurre-karite-cheveux-ete-cg"><cite style="font-style:normal;">Le beurre de karité, une mine de bienfaits pour les cheveux en été !</cite></a> », sur <span class="italique">consoGlobe</span>, <time class="nowrap" datetime="2019-06-04" data-sort-value="2019-06-04">4 juin 2019</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-07-02" data-sort-value="2019-07-02">2 juillet 2019</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fao.org/3/y5918f/y5918f11.htm"><cite style="font-style:normal;">Le commerce et la gestion forestière durable</cite></a> », sur <span class="italique">www.fao.org</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-07-07" data-sort-value="2019-07-07">7 juillet 2019</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="/wiki/Universit%C3%A9_Makerere" title="Université Makerere">Makerere University</a> Institute of Environment and Natural Resources 1998, <i>Vitellaria paradoxa</i>, su IUCN Red List of Threatened Species, Versione 2018.2, IUCN, 2018.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a> </span><span class="reference-text">APROMA. 1995. « Étude de la filière karité du Burkina Faso. Rapport principal ». Contrat <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 01/DEL/94. Bamako, Mali: Association des produits à marché, Vol. 168, p. + annexes</span> </li> <li id="cite_note-:2-20"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:2_20-0">a</a> <a href="#cite_ref-:2_20-1">b</a> <a href="#cite_ref-:2_20-2">c</a> <a href="#cite_ref-:2_20-3">d</a> <a href="#cite_ref-:2_20-4">e</a> et <a href="#cite_ref-:2_20-5">f</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="KuyperTraoréDembeléVellema2017"><span class="ouvrage" id="Thomas_W._KuyperMamoudou_TraoréFadiala_DembeléSietze_Vellema2017">Thomas W. <span class="nom_auteur">Kuyper</span>, Mamoudou <span class="nom_auteur">Traoré</span>, Fadiala <span class="nom_auteur">Dembelé</span> et Sietze <span class="nom_auteur">Vellema</span>, « <cite style="font-style:normal">Analyse d'une plate-forme d'innovation dans la filière karité au Mali</cite> », <i>Cahiers Agricultures</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 26, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 4,‎ <time class="nowrap" datetime="2017-07-01" data-sort-value="2017-07-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> juillet 2017</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 45001 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1166-7699">1166-7699</a></span> et <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1777-5949">1777-5949</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1051/cagri/2017029">10.1051/cagri/2017029</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cahiersagricultures.fr/articles/cagri/abs/2017/04/cagri160083/cagri160083.html">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-07-03" data-sort-value="2019-07-03">3 juillet 2019</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Analyse+d%27une+plate-forme+d%27innovation+dans+la+fili%C3%A8re+karit%C3%A9+au+Mali&rft.jtitle=Cahiers+Agricultures&rft.issue=4&rft.aulast=Kuyper&rft.aufirst=Thomas+W.&rft.au=Traor%C3%A9%2C+Mamoudou&rft.au=Dembel%C3%A9%2C+Fadiala&rft.au=Vellema%2C+Sietze&rft.date=2017-07-01&rft.volume=26&rft.pages=45001&rft.issn=1166-7699&rft_id=info%3Adoi%2F10.1051%2Fcagri%2F2017029&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AKarit%C3%A9"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-:0-21"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_21-0">a</a> <a href="#cite_ref-:0_21-1">b</a> <a href="#cite_ref-:0_21-2">c</a> et <a href="#cite_ref-:0_21-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : allemand">(de)</abbr> « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://finigrana.de/die-rohstoffe-sheakoladen"><cite style="font-style:normal;" lang="de-de">Die Rohstoffe – Sheakoladen – Finigrana</cite></a> » <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-07-02" data-sort-value="2019-07-02">2 juillet 2019</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-:5-22"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:5_22-0">a</a> <a href="#cite_ref-:5_22-1">b</a> <a href="#cite_ref-:5_22-2">c</a> <a href="#cite_ref-:5_22-3">d</a> et <a href="#cite_ref-:5_22-4">e</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Lovett2015"><span class="ouvrage" id="P._N._Lovett2015">P. N. <span class="nom_auteur">Lovett</span>, <cite style="font-style:normal">« 5 - Shea butter: Properties and processing for use in food »</cite>, dans <cite class="italique">Specialty Oils and Fats in Food and Nutrition</cite>, Woodhead Publishing, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Woodhead Publishing Series in Food Science, Technology and Nutrition », <time class="nowrap" datetime="2015-01-01" data-sort-value="2015-01-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 2015</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9781782423768" title="Spécial:Ouvrages de référence/9781782423768"><span class="nowrap">9781782423768</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9781782423768000053">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">125–158</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Specialty+Oils+and+Fats+in+Food+and+Nutrition&rft.atitle=5+-+Shea+butter%3A+Properties+and+processing+for+use+in+food&rft.pub=Woodhead+Publishing&rft.aulast=Lovett&rft.aufirst=P.+N.&rft.date=2015-01-01&rft.pages=125%E2%80%93158&rft.isbn=9781782423768&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AKarit%C3%A9"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lamaisondelafrique.com/karite"><cite style="font-style:normal;">Le Karité</cite></a> », sur <span class="italique">Maison de l'Afrique</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2021-01-25" data-sort-value="2021-01-25">25 janvier 2021</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a> </span><span class="reference-text">« Guide à l’exportation du beurre de karité », CCIMA, Projet du programme régional ouest africain de l'<a href="/wiki/Agence_des_%C3%89tats-Unis_pour_le_d%C3%A9veloppement_international" title="Agence des États-Unis pour le développement international">USAID</a>, par Peter Lovett, Emily Miller, Philip Mensah, Vanessa Adams et Catherine Kannenberg au Centre pour le Commerce en Afrique de l’Ouest (WATH). 2006. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ccima.cm/phocadownload/Guide%20%C3%A0%20l%27exportation%20du%20beurre%20de%20karité.pdf">Lire en ligne</a></span> </li> <li id="cite_note-:11-25"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:11_25-0">a</a> <a href="#cite_ref-:11_25-1">b</a> <a href="#cite_ref-:11_25-2">c</a> et <a href="#cite_ref-:11_25-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/USAID" class="mw-redirect" title="USAID">USAID</a>, WATH, « La chaîne de valeur du beurre de karité », <i>Synthèse d'étude et recommandations pour WATH</i>, Rapport Technique WATH <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 1 par John Holtzman, novembre 2004</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a> </span><span class="reference-text">« Etat des lieux des actions menées dans la filière karité », <i>op. cit</i>., p. 20</span> </li> <li id="cite_note-:3-27"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:3_27-0">a</a> et <a href="#cite_ref-:3_27-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="CarneyElias2007"><span class="ouvrage" id="Judith_CarneyMarlène_Elias2007"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Judith <span class="nom_auteur">Carney</span> et Marlène <span class="nom_auteur">Elias</span>, « <cite style="font-style:normal" lang="en">African Shea Butter: A Feminized Subsidy from Nature</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en">Africa</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 77, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 1,‎ <time class="nowrap" datetime="2007-02" data-sort-value="2007-02">février 2007</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">37–62</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1750-0184">1750-0184</a></span> et <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0001-9720">0001-9720</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.3366/afr.2007.77.1.37">10.3366/afr.2007.77.1.37</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cambridge.org/core/journals/africa/article/african-shea-butter-a-feminized-subsidy-from-nature/562FE8E2A7D7FD53DC62144F680D9DB9#">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-07-03" data-sort-value="2019-07-03">3 juillet 2019</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=African+Shea+Butter%3A+A+Feminized+Subsidy+from+Nature&rft.jtitle=Africa&rft.issue=1&rft.aulast=Carney&rft.aufirst=Judith&rft.au=Elias%2C+Marl%C3%A8ne&rft.date=2007-02&rft.volume=77&rft.pages=37%E2%80%9362&rft.issn=1750-0184&rft_id=info%3Adoi%2F10.3366%2Fafr.2007.77.1.37&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AKarit%C3%A9"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2014">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1787/soc_glance-2014-graph19-fr"><cite style="font-style:normal;">L'emploi des femmes améliore grandement la capacité des familles à absorber les chocs économiques</cite></a> », sur <span class="italique">dx.doi.org</span>, <time class="nowrap" datetime="2014-03-20" data-sort-value="2014-03-20">20 mars 2014</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-07-03" data-sort-value="2019-07-03">3 juillet 2019</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Fold N, Reenberg A. 1999. « In the shadow of the 'chocolate war': local marketing of shea nut products around Tenkodogo, Burkina Faso ». <i>Geografisk Tidsskrift / Danish Journal of Geography Special Issue</i> 2: 113–123.</span> </li> <li id="cite_note-:6-30"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:6_30-0">a</a> et <a href="#cite_ref-:6_30-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Elias M, Saussey M. 2013. « ‘The Gift that keeps on giving’: unveiling the paradoxes of fair trade shea butter ». <i>Sociologia Ruralis</i> 53(2): 158–179.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="DavrieuxAllalPiomboKelly_(CIRAD,_Performance_of_Tropical_Production_and_Processing_Systems_Department,_Montpellier)2010"><span class="ouvrage" id="Fabrice_DavrieuxFrançois_AllalGeorges_PiomboBokary_Kelly_(CIRAD,_Performance_of_Tropical_Production_and_Processing_Systems_Department,_Montpellier)2010"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Fabrice <span class="nom_auteur">Davrieux</span>, François <span class="nom_auteur">Allal</span>, Georges <span class="nom_auteur">Piombo</span> et Bokary <span class="nom_auteur">Kelly (CIRAD, Performance of Tropical Production and Processing Systems Department, Montpellier)</span>, « <cite style="font-style:normal" lang="en">Near infrared spectroscopy for high-throughput characterization of Shea tree (Vitellaria paradoxa) nut fat profiles</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en">Journal of Agricultural and Food Chemistry</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 58, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 13,‎ <time class="nowrap" datetime="2010-07-14" data-sort-value="2010-07-14">14 juillet 2010</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">7811–7819</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1520-5118">1520-5118</a></span>, <a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20518501">20518501</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1021/jf100409v">10.1021/jf100409v</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20518501">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-07-13" data-sort-value="2019-07-13">13 juillet 2019</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Near+infrared+spectroscopy+for+high-throughput+characterization+of+Shea+tree+%28Vitellaria+paradoxa%29+nut+fat+profiles&rft.jtitle=Journal+of+Agricultural+and+Food+Chemistry&rft.issue=13&rft.aulast=Davrieux&rft.aufirst=Fabrice&rft.au=Allal%2C+Fran%C3%A7ois&rft.au=Piombo%2C+Georges&rft.au=Kelly+%28CIRAD%2C+Performance+of+Tropical+Production+and+Processing+Systems+Department%2C+Montpellier%29%2C+Bokary&rft.date=2010-07-14&rft.volume=58&rft.pages=7811%E2%80%937819&rft.issn=1520-5118&rft_id=info%3Adoi%2F10.1021%2Fjf100409v&rft_id=info%3Apmid%2F20518501&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AKarit%C3%A9"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="MaranzWissman_(The_Phyto-Oleochemical_Laboratory,_The_Institutes_for_Applied_Research,_Ben-Gurion_University_of_the_Negev,_Israel)2004"><span class="ouvrage" id="Steven_MaranzZeev_Wissman_(The_Phyto-Oleochemical_Laboratory,_The_Institutes_for_Applied_Research,_Ben-Gurion_University_of_the_Negev,_Israel)2004"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Steven <span class="nom_auteur">Maranz</span> et Zeev <span class="nom_auteur">Wissman (The Phyto-Oleochemical Laboratory, The Institutes for Applied Research, Ben-Gurion University of the Negev, Israel)</span>, « <cite style="font-style:normal" lang="en">Influence of Climate on the Tocopherol Content of Shea Butter</cite> » [« Influence du climat sur le contenu Tocopherol du beurre de karité »], <i><span class="lang-en" lang="en">Journal of Agricultural and Food Chemistry</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 52, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 10,‎ <time class="nowrap" datetime="2004-05" data-sort-value="2004-05">mai 2004</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">2934–2937</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0021-8561">0021-8561</a></span> et <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1520-5118">1520-5118</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1021/jf035194r">10.1021/jf035194r</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubs.acs.org/doi/pdf/10.1021/jf035194r?rand=8cyz11n8">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-07-12" data-sort-value="2019-07-12">12 juillet 2019</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Influence+of+Climate+on+the+Tocopherol+Content+of+Shea+Butter&rft.jtitle=Journal+of+Agricultural+and+Food+Chemistry&rft.issue=10&rft.aulast=Maranz&rft.aufirst=Steven&rft.au=Wissman+%28The+Phyto-Oleochemical+Laboratory%2C+The+Institutes+for+Applied+Research%2C+Ben-Gurion+University+of+the+Negev%2C+Israel%29%2C+Zeev&rft.date=2004-05&rft.volume=52&rft.pages=2934%E2%80%932937&rft.issn=0021-8561&rft_id=info%3Adoi%2F10.1021%2Fjf035194r&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AKarit%C3%A9"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="AkihisaKojimaKatohUchimura_(College_of_Science_and_Technology,_Nihon_University)2010"><span class="ouvrage" id="Toshihiro_AkihisaNobuo_KojimaNaoko_KatohYuki_Uchimura_(College_of_Science_and_Technology,_Nihon_University)2010">Toshihiro <span class="nom_auteur">Akihisa</span>, Nobuo <span class="nom_auteur">Kojima</span>, Naoko <span class="nom_auteur">Katoh</span> et Yuki <span class="nom_auteur">Uchimura (College of Science and Technology, Nihon University)</span>, « <cite style="font-style:normal">Triterpene alcohol and fatty acid composition of shea nuts from seven African countries</cite> », <i>Journal of Oleo Science</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 59, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 7,‎ <time>2010</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">351–360</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1347-3352">1347-3352</a></span>, <a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20513968">20513968</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20513968">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-07-13" data-sort-value="2019-07-13">13 juillet 2019</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Triterpene+alcohol+and+fatty+acid+composition+of+shea+nuts+from+seven+African+countries&rft.jtitle=Journal+of+Oleo+Science&rft.issue=7&rft.aulast=Akihisa&rft.aufirst=Toshihiro&rft.au=Kojima%2C+Nobuo&rft.au=Katoh%2C+Naoko&rft.au=Uchimura+%28College+of+Science+and+Technology%2C+Nihon+University%29%2C+Yuki&rft.date=2010&rft.volume=59&rft.pages=351%E2%80%93360&rft.issn=1347-3352&rft_id=info%3Apmid%2F20513968&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AKarit%C3%A9"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Di_VincenzoMaranzSerraioccoVito_(Istituto_Sperimentale_per_la_Elaiotecnica,_Città_Sant'Angelo_(PE),_Italie)2005"><span class="ouvrage" id="Daria_Di_VincenzoSteve_MaranzArnaldo_SerraioccoRaffaella_Vito_(Istituto_Sperimentale_per_la_Elaiotecnica,_Città_Sant'Angelo_(PE),_Italie)2005"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Daria <span class="nom_auteur">Di Vincenzo</span>, Steve <span class="nom_auteur">Maranz</span>, Arnaldo <span class="nom_auteur">Serraiocco</span> et Raffaella <span class="nom_auteur">Vito (Istituto Sperimentale per la Elaiotecnica, Città Sant'Angelo (PE), Italie)</span>, « <cite style="font-style:normal" lang="en">Regional variation in shea butter lipid and triterpene composition in four African countries</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en">Journal of Agricultural and Food Chemistry</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 53, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 19,‎ <time class="nowrap" datetime="2005-09-21" data-sort-value="2005-09-21">21 septembre 2005</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">7473–7479</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0021-8561">0021-8561</a></span>, <a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16159175">16159175</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1021/jf0509759">10.1021/jf0509759</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16159175">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-07-13" data-sort-value="2019-07-13">13 juillet 2019</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Regional+variation+in+shea+butter+lipid+and+triterpene+composition+in+four+African+countries&rft.jtitle=Journal+of+Agricultural+and+Food+Chemistry&rft.issue=19&rft.aulast=Di+Vincenzo&rft.aufirst=Daria&rft.au=Maranz%2C+Steve&rft.au=Serraiocco%2C+Arnaldo&rft.au=Vito+%28Istituto+Sperimentale+per+la+Elaiotecnica%2C+Citt%C3%A0+Sant%27Angelo+%28PE%29%2C+Italie%29%2C+Raffaella&rft.date=2005-09-21&rft.volume=53&rft.pages=7473%E2%80%937479&rft.issn=0021-8561&rft_id=info%3Adoi%2F10.1021%2Fjf0509759&rft_id=info%3Apmid%2F16159175&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AKarit%C3%A9"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Maranz_Agroforestry_Systems_602-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Maranz_Agroforestry_Systems_602_35-0">↑</a> </span><span class="reference-text">Davrieux, F., Allal, F., Piombo, G., Kelly, B., Okulo, JB, Thiam, M. Diallo, OB & Bouvet, J.-M. (2010) <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/jf100409v">Near Infrared Spectroscopy for High-Throughput Characterization of Shea Tree (Vitellaria paradoxa) Nut Fat Profiles</a></i>. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 58, 7811-7819.</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Figaro2015"><span class="ouvrage" id="Madame_Figaro2015">Madame <span class="nom_auteur">Figaro</span>, « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://madame.lefigaro.fr/beaute/beurre-de-karite-le-secret-de-lhydratation-au-naturel-010115-95149"><cite style="font-style:normal;">Le beurre de karité, le secret de l'hydratation au naturel</cite></a> », sur <span class="italique">Madame Figaro</span>, <time class="nowrap" datetime="2015-03-05" data-sort-value="2015-03-05">5 mars 2015</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-07-02" data-sort-value="2019-07-02">2 juillet 2019</time>)</small></span></span></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a> </span><span class="reference-text">« Beurre de karité brut non-raffiné, extraction naturelle, origine Burkina Faso, issu du commerce équitable <a href="/wiki/Fairtrade_Labelling_Organizations" title="Fairtrade Labelling Organizations">FLO</a>/<a href="/wiki/Max_Havelaar_(association)" title="Max Havelaar (association)">Max Havelaar »</a>, Fiche produit, 2006</span> </li> <li id="cite_note-:52-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-:52_38-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> John Audu (Federal University of Agriculture, Makurdi | UAM · Department of Agricultural and Environmental Engineering), « Effect of extraction methods on food and biodiesel properties of shea-nut oil (Vitellaria paradoxa) », février 2018</span> </li> <li id="cite_note-:42-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-:42_39-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Alander, J. (2004). « Shea butter-a multifunctional ingredient for food and cosmetics ». Lipid Technol. 16. 202-205. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.researchgate.net/publication/285152518_Shea_butter-a_multifunctional_ingredient_for_food_and_cosmetics">Lire en ligne</a></span> </li> <li id="cite_note-:32-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-:32_40-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Martini2011"><span class="ouvrage" id="Marie-Claude_Martini2011">Marie-Claude <span class="nom_auteur">Martini</span>, <cite class="italique">Introduction à la dermopharmacie et à la cosmétologie</cite>, Cachan, Lavoisier, <time class="nowrap" datetime="2011-01-01" data-sort-value="2011-01-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 2011</time>, 500 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7430-1270-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7430-1270-0"><span class="nowrap">978-2-7430-1270-0</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=QI93IhwKiGQC&pg=PA113&dq=beurre+de+karit%C3%A9+dermatite+atopique+clinique">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Introduction+%C3%A0+la+dermopharmacie+et+%C3%A0+la+cosm%C3%A9tologie&rft.place=Cachan&rft.pub=Lavoisier&rft.aulast=Martini&rft.aufirst=Marie-Claude&rft.date=2011-01-01&rft.tpages=500&rft.isbn=978-2-7430-1270-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AKarit%C3%A9"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Bayer_(entreprise)" title="Bayer (entreprise)">Bayer</a> HealthCare, « Prise en charge de la dermatite atopique », communiqué de presse, 2018. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bayer.fr/sites/default/files/180131_communique_presse_Bayer_BepanthenSensiderm_dermatite_atopique.pdf">Lire en ligne</a></span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a> </span><span class="reference-text">Marie Demiot, UNIVERSITE DE POITIERS Faculté de Médecine et de Pharmacie, « Le psoriasis : physiopathologie, traitements et bénéfices des soins thermaux à <a href="/wiki/La_Roche-Posay_(marque)" class="mw-redirect" title="La Roche-Posay (marque)">La Roche Posay</a> », novembre 2014 (thèse). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://nuxeo.edel.univ-poitiers.fr/nuxeo/site/esupversions/38ee304b-86ca-477a-8810-5aaf3760ea62">Lire en ligne</a></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="ManosroiManosroiMastersTokuda2010"><span class="ouvrage" id="Jiradej_ManosroiAranya_ManosroiEliot_T._MastersHarukuni_Tokuda2010"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Jiradej <span class="nom_auteur">Manosroi</span>, Aranya <span class="nom_auteur">Manosroi</span>, Eliot T. <span class="nom_auteur">Masters</span> et Harukuni <span class="nom_auteur">Tokuda</span>, « <cite style="font-style:normal" lang="en">Anti-Inflammatory and Chemopreventive Effects of Triterpene Cinnamates and Acetates from Shea Fat</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en">Journal of Oleo Science</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 59, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 6,‎ <time>2010</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">273–280</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1345-8957">1345-8957</a></span> et <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1347-3352">1347-3352</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.5650/jos.59.273">10.5650/jos.59.273</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstage.jst.go.jp/article/jos/59/6/59_6_273/_article">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-07-07" data-sort-value="2019-07-07">7 juillet 2019</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Anti-Inflammatory+and+Chemopreventive+Effects+of+Triterpene+Cinnamates+and+Acetates+from+Shea+Fat&rft.jtitle=Journal+of+Oleo+Science&rft.issue=6&rft.aulast=Manosroi&rft.aufirst=Jiradej&rft.au=Manosroi%2C+Aranya&rft.au=Masters%2C+Eliot+T.&rft.au=Tokuda%2C+Harukuni&rft.date=2010&rft.volume=59&rft.pages=273%E2%80%93280&rft.issn=1345-8957&rft_id=info%3Adoi%2F10.5650%2Fjos.59.273&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AKarit%C3%A9"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-:62-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-:62_44-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Honfo, Fernande & H.N., Akissoe & Linnemann, Anita & Mohamed, Soumanou & Boekel, Martinus. (2014). « Nutritional Composition of Shea Products and Chemical Properties of Shea Butter: A Review ». <i>Critical reviews in food science and nutrition</i>. 54. 673-686. 10.1080/10408398.2011.604142. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.researchgate.net/deref/http%3A%2F%2Fdx.doi.org%2F10.1080%2F10408398.2011.604142">Lire en ligne</a></span> </li> <li id="cite_note-:13-45"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:13_45-0">a</a> et <a href="#cite_ref-:13_45-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text">Fauvelle-Aymar François-Xavier, Hirsch Bertrand, « Voyage aux frontières du monde. Topologie, narration et jeux de miroir dans la Rihla de Ibn Battûta », <i>Afrique & histoire</i>, 2003/1 (Vol. 1), p. 75-122. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cairn.info/revue-afrique-et-histoire-2003-1-page-75.htm">Lire en ligne</a></span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=24" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=24" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=25" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=25" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Phytoth%C3%A9rapie" title="Phytothérapie">Phytothérapie</a></li> <li><a href="/wiki/Mariama_Sylla_(Diongoma)" title="Mariama Sylla (Diongoma)">Mariama Sylla (Diongoma)</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=26" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=26" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Genre <i>Vitellaria</i> : <ul><li><span class="ouvrage" id="CatalogueofLife"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <i><span class="lang-en" lang="en"><a href="/wiki/Catalogue_of_Life" title="Catalogue of Life">Catalogue of Life</a></span></i> : <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.catalogueoflife.org/data/taxon/8W4MM"><i>Vitellaria</i> C.F.Gaertn.</a> <small>(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-03-27" data-sort-value="2023-03-27">27 mars 2023</time>)</small></span></li> <li><span class="ouvrage" id="ITIS"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langues : français et anglais">(fr + en)</abbr> <i><a href="/wiki/Syst%C3%A8me_d%27information_taxonomique_int%C3%A9gr%C3%A9" title="Système d'information taxonomique intégré">ITIS</a></i> : <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=500657"><i>Vitellaria</i> C.F. Gaertn.</a> <small>(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-08-16" data-sort-value="2017-08-16">16 août 2017</time>)</small></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Kew_liste"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="/wiki/World_Checklist_of_Selected_Plant_Families" title="World Checklist of Selected Plant Families"><i>World Checklist of Selected Plant Families</i> (WCSP)</a> : <a rel="nofollow" class="external text" href="https://powo.science.kew.org/results?q=Vitellaria"><i>Vitellaria</i> C.F.Gaertn. (1807) </a> <small>(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-08-16" data-sort-value="2017-08-16">16 août 2017</time>)</small></span></li> <li><span class="ouvrage" id="NCBI"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <i><a href="/wiki/National_Center_for_Biotechnology_Information" title="National Center for Biotechnology Information">NCBI</a></i> : <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/Taxonomy/Browser/wwwtax.cgi?mode=Info&id=292384"><i>Vitellaria</i></a> (<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/Taxonomy/Browser/wwwtax.cgi?lin=s&p=has_linkout&id=292384">taxons inclus</a>) <small>(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-08-16" data-sort-value="2017-08-16">16 août 2017</time>)</small></span></li> <li><span class="ouvrage" id="ThePlantList_taxon"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <i><a href="/wiki/The_Plant_List" title="The Plant List">The Plant List</a></i> : <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.theplantlist.org/1.1/browse/A/Sapotaceae/Vitellaria"><i>Vitellaria</i> </a> <small>(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-08-16" data-sort-value="2017-08-16">16 août 2017</time>)</small></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Tropicos"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <i><a href="/wiki/Tropicos" title="Tropicos">Tropicos</a></i> : <a rel="nofollow" class="external text" href="https://tropicos.org/name/40024654"><i>Vitellaria</i> C.F. Gaertn.</a> <small> (<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tropicos.org/NameSubordinateTaxa.aspx?nameid=40024654">+ liste sous-taxons</a>)</small> <small>(consulté le <time class="nowrap" datetime="2017-08-16" data-sort-value="2017-08-16">16 août 2017</time>)</small></span></li></ul></li> <li>Espèce <i>Vitellaria paradoxa</i> : <ul><li><span class="ouvrage" id="ITIS"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langues : français et anglais">(fr + en)</abbr> <i><a href="/wiki/Syst%C3%A8me_d%27information_taxonomique_int%C3%A9gr%C3%A9" title="Système d'information taxonomique intégré">ITIS</a></i> : <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=505960"><i>Vitellaria paradoxa</i> Gaertner f.</a></span></li> <li><span class="ouvrage" id="NCBI"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <i><a href="/wiki/National_Center_for_Biotechnology_Information" title="National Center for Biotechnology Information">NCBI</a></i> : <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/Taxonomy/Browser/wwwtax.cgi?mode=Info&id=292385"><i>Vitellaria paradoxa</i></a> (<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/Taxonomy/Browser/wwwtax.cgi?lin=s&p=has_linkout&id=292385">taxons inclus</a>)</span></li> <li><span class="ouvrage" id="UICN"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <i><a href="/wiki/Union_internationale_pour_la_conservation_de_la_nature" title="Union internationale pour la conservation de la nature">UICN</a></i> : <a rel="nofollow" class="external text" href="https://apiv3.iucnredlist.org/api/v3/taxonredirect/37083"><small>espèce</small> <i>Vitellaria paradoxa</i> C.F.Gaertn., 1807</a> <small>(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-05-22" data-sort-value="2015-05-22">22 mai 2015</time>)</small></span></li> <li><span class="ouvrage" id="GRIN"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <i><a href="/wiki/Germplasm_Resources_Information_Network" title="Germplasm Resources Information Network">GRIN</a></i> : <a rel="nofollow" class="external text" href="https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxon/taxonomydetail?id=102598"><small>espèce </small><i>Vitellaria paradoxa</i> C. F. Gaertn.</a></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Tela-afrique-T"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> <i><a href="/wiki/Tela_Botanica" title="Tela Botanica">Tela Botanica</a></i> (<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tela-botanica.org/page:apd?langue=fr">Afrique tropicale</a>) : <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tela-botanica.org/apd-nn-177599"><i>Vitellaria paradoxa</i> C.F.Gaertn., 1807</a></span></li> <li><i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.africanplants.senckenberg.de/root/index.php">African plants</a></i> : <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.africanplants.senckenberg.de/root/index.php?page_id=78&id=1659"><i>Vitellaria paradoxa</i> C. F. Gaertn.</a> <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr></li></ul></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=27" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=27" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Allal F, Vaillant A, Sanou H, Kelly B, Bouvet JM, <i>Isolation and characterization of new microsatellite markers in shea tree (Vitellaria paradoxa C. F. Gaertn)</i> ; Mol Ecol Resour [2008, 8(4):822-824] (<span class="reflink plainlinksneverexpand"><a href="/wiki/PMID" class="mw-redirect" title="PMID">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21585902">21585902</a></span>) et <a rel="nofollow" class="external text" href="http://europepmc.org/abstract/MED/21585902">résumé</a></li> <li>Zomboudré, G. (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.beep.ird.fr/collect/uouaga/index/assoc/M12595.dir/M12595.pdf"><i>Caractérisation biophysique et incidence des parcs à Vitellaria paradoxa Gaertn. et Faidherbia albida(Del.) A. Chev. Sur les facteurs pédoclimatiques et la productivité du maïs (Zea mays L.) dans la zone ouest du Burkina Faso</i></a> (Doctoral dissertation, Thèse Doctorat Unique. Université de Ouagadougou, Burkina Faso).</li> <li><span class="ouvrage" id="Hall_et_al.1996"><span class="ouvrage" id="John_B._Hall_et_al.1996"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> John B. Hall et al., <cite class="italique" lang="en">Vitellaria paradoxa: a monograph</cite>, Bangor, School of Agricultural and Forest Sciences, University of Wales Bangor, <time>1996</time>, 105 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-904567-83-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-904567-83-0"><span class="nowrap">978-0-904567-83-0</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Vitellaria+paradoxa%3A+a+monograph&rft.place=Bangor&rft.pub=School+of+Agricultural+and+Forest+Sciences%2C+University+of+Wales+Bangor&rft.aulast=Hall+et+al.&rft.aufirst=John+B.&rft.date=1996&rft.tpages=105&rft.isbn=978-0-904567-83-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AKarit%C3%A9"></span></span></span></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Liens_externes_2">Liens externes</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&veaction=edit&section=28" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karit%C3%A9&action=edit&section=28" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia :</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Vitellaria?uselang=fr">Karité</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li> </ul> </div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.unctad.org/infocomm/francais/karite/descript.htm">Informations de marché sur le site de la Conférence des Nations unies pour le commerce et le développement</a> : <a rel="nofollow" class="external text" href="http://r0.unctad.org/infocomm/francais/karite/descript.htm">description</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://r0.unctad.org/infocomm/francais/karite/culture.htm">culture</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://r0.unctad.org/infocomm/francais/karite/qualite.htm">qualité</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://r0.unctad.org/infocomm/francais/karite/utilisat.htm">secteurs d'utilisation</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://r0.unctad.org/infocomm/francais/karite/marche.htm">marché</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://r0.unctad.org/infocomm/francais/karite/filiere.htm">filière</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://r0.unctad.org/infocomm/francais/karite/societes.htm">sociétés</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://r0.unctad.org/infocomm/francais/karite/technologie.htm">techniques</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://r0.unctad.org/infocomm/francais/karite/prix.htm">prix</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://r0.unctad.org/infocomm/francais/karite/ecopol.htm">politiques économiques</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://hubrural.org/IMG/pdf/wath_shea_butter_value_chain_study_synthesis_fr.pdf">Chaîne de valeur du beurre de karité - Synthèse d'étude et recommandations pour WATH (Rapport technique) par USAID</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fao.org/3/y5918f/y5918f11.htm">Commerce et gestion forestière durable : Produits du karité en Afrique</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ccima.cm/phocadownload/Guide%20à%20l%27exportation%20du%20beurre%20de%20karité.pdf">Guide à l'exportation de beurre de karité par USAID</a></li></ul> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Plantes_du_Cameroun" title="Portail des plantes du Cameroun"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Fruits_tropicales_en_pays_Bassa.png/40px-Fruits_tropicales_en_pays_Bassa.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Fruits_tropicales_en_pays_Bassa.png/60px-Fruits_tropicales_en_pays_Bassa.png 2x" data-file-width="894" data-file-height="887" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Plantes_du_Cameroun" title="Portail:Plantes du Cameroun">Portail des plantes du Cameroun</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Botanique" title="Portail de la botanique"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Fluent_Emoji_flat_1f33b.svg/24px-Fluent_Emoji_flat_1f33b.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Fluent_Emoji_flat_1f33b.svg/36px-Fluent_Emoji_flat_1f33b.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Fluent_Emoji_flat_1f33b.svg/48px-Fluent_Emoji_flat_1f33b.svg.png 2x" data-file-width="320" data-file-height="320" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Botanique" title="Portail:Botanique">Portail de la botanique</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Afrique" title="Portail de l’Afrique"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Africa_%28orthographic_projection%29.svg/24px-Africa_%28orthographic_projection%29.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Africa_%28orthographic_projection%29.svg/36px-Africa_%28orthographic_projection%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Africa_%28orthographic_projection%29.svg/48px-Africa_%28orthographic_projection%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Afrique" title="Portail:Afrique">Portail de l’Afrique</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Plantes_utiles" title="Portail des plantes utiles"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/MOREmoji_lime.svg/24px-MOREmoji_lime.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/MOREmoji_lime.svg/36px-MOREmoji_lime.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/MOREmoji_lime.svg/48px-MOREmoji_lime.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Plantes_utiles" title="Portail:Plantes utiles">Portail des plantes utiles</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐5c6f46dcf‐d5m8p Cached time: 20250330172338 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.501 seconds Real time usage: 0.674 seconds Preprocessor visited node count: 8212/1000000 Post‐expand include size: 114997/2097152 bytes Template argument size: 12872/2097152 bytes Highest expansion depth: 16/100 Expensive parser function count: 2/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 80699/5000000 bytes Lua time usage: 0.124/10.000 seconds Lua memory usage: 6983276/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 537.661 1 -total 23.67% 127.278 1 Modèle:Références 15.92% 85.615 1 Modèle:Taxobox_début 11.38% 61.163 11 Modèle:Article 5.49% 29.507 14 Modèle:Taxobox 5.36% 28.802 1 Modèle:Portail 5.09% 27.390 14 Modèle:Infobox_V3/Tableau_Ligne_mixte 4.89% 26.274 1 Modèle:Wikidata 4.87% 26.166 1 Modèle:Voir_homonymes 4.62% 24.865 1 Modèle:Méta_bandeau_de_note --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:23626:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250330172338 and revision id 223581875. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://auth.wikimedia.org/loginwiki/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Karité&oldid=223581875">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Karité&oldid=223581875</a> ».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Statut_UICN_Vuln%C3%A9rable" title="Catégorie:Statut UICN Vulnérable">Statut UICN Vulnérable</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Sapotoideae" title="Catégorie:Sapotoideae">Sapotoideae</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Esp%C3%A8ce_de_Sapotaceae_(nom_vernaculaire)" title="Catégorie:Espèce de Sapotaceae (nom vernaculaire)">Espèce de Sapotaceae (nom vernaculaire)</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Esp%C3%A8ce_d%27arbres_(nom_vernaculaire)" title="Catégorie:Espèce d'arbres (nom vernaculaire)">Espèce d'arbres (nom vernaculaire)</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Dicotyl%C3%A9done_d%27Afrique" title="Catégorie:Dicotylédone d'Afrique">Dicotylédone d'Afrique</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Arbre_en_Afrique" title="Catégorie:Arbre en Afrique">Arbre en Afrique</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Plante_ol%C3%A9agineuse" title="Catégorie:Plante oléagineuse">Plante oléagineuse</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Plante_mellif%C3%A8re" title="Catégorie:Plante mellifère">Plante mellifère</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Taxobox_utilisant_une_classification_non_pr%C3%A9cis%C3%A9e" title="Catégorie:Taxobox utilisant une classification non précisée">Taxobox utilisant une classification non précisée</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_avec_taxobox-v%C3%A9g%C3%A9tal" title="Catégorie:Article avec taxobox-végétal">Article avec taxobox-végétal</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Taxobox_d%C3%A9but_par_provenance_de_l%27image_-_A" title="Catégorie:Taxobox début par provenance de l'image - A">Taxobox début par provenance de l'image - A</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Taxobox_utilisant_une_classification_phylog%C3%A9n%C3%A9tique_non_pr%C3%A9cis%C3%A9e" title="Catégorie:Taxobox utilisant une classification phylogénétique non précisée">Taxobox utilisant une classification phylogénétique non précisée</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_une_Infobox" title="Catégorie:Article utilisant une Infobox">Article utilisant une Infobox</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Cat%C3%A9gorie_Commons_avec_lien_local_diff%C3%A9rent_sur_Wikidata" title="Catégorie:Catégorie Commons avec lien local différent sur Wikidata">Catégorie Commons avec lien local différent sur Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Plantes_du_Cameroun/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Plantes du Cameroun/Articles liés">Portail:Plantes du Cameroun/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Cameroun/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Cameroun/Articles liés">Portail:Cameroun/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Botanique/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Botanique/Articles liés">Portail:Botanique/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Biologie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Biologie/Articles liés">Portail:Biologie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Projet:Biologie/Pages_li%C3%A9es" title="Catégorie:Projet:Biologie/Pages liées">Projet:Biologie/Pages liées</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Afrique/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Afrique/Articles liés">Portail:Afrique/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Plantes_utiles/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Plantes utiles/Articles liés">Portail:Plantes utiles/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Agriculture_et_agronomie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Agriculture et agronomie/Articles liés">Portail:Agriculture et agronomie/Articles liés</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 5 mars 2025 à 01:03.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a> : les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a> ; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Karit%C3%A9" title="Spécial:Citer/Karité">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Karit%C3%A9&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Karité</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>41 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-66c7bc9456-s9hdt","wgBackendResponseTime":186,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.501","walltime":"0.674","ppvisitednodes":{"value":8212,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":114997,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":12872,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":2,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":80699,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 537.661 1 -total"," 23.67% 127.278 1 Modèle:Références"," 15.92% 85.615 1 Modèle:Taxobox_début"," 11.38% 61.163 11 Modèle:Article"," 5.49% 29.507 14 Modèle:Taxobox"," 5.36% 28.802 1 Modèle:Portail"," 5.09% 27.390 14 Modèle:Infobox_V3/Tableau_Ligne_mixte"," 4.89% 26.274 1 Modèle:Wikidata"," 4.87% 26.166 1 Modèle:Voir_homonymes"," 4.62% 24.865 1 Modèle:Méta_bandeau_de_note"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.124","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":6983276,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-5c6f46dcf-d5m8p","timestamp":"20250330172338","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Karit\u00e9","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Karit%C3%A9","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1348567","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1348567","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-07-26T11:31:50Z","dateModified":"2025-03-04T23:03:47Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/c\/c6\/KARIT%C3%892.jpg","headline":"arbre du genre Vitellaria, appel\u00e9 \u00e9galement \u00ab l'arbre \u00e0 beurre \u00bb"}</script> </body> </html>