CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="vi" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Tranh giành châu Phi – Wikipedia tiếng Việt</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )viwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"vi normal","wgMonthNames":["","tháng 1","tháng 2","tháng 3","tháng 4","tháng 5","tháng 6","tháng 7","tháng 8","tháng 9","tháng 10","tháng 11","tháng 12"],"wgRequestId":"2004d67e-fcb4-4f28-ba75-f2558651eb19","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Tranh_giành_châu_Phi","wgTitle":"Tranh giành châu Phi","wgCurRevisionId":70469337,"wgRevisionId":70469337,"wgArticleId":136932,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Lỗi không có mục tiêu Harv và Sfn","Bài viết trên Wikipedia kết hợp trích dẫn từ Encyclopædia Britannica năm 1911","Bản mẫu webarchive dùng liên kết wayback","Nguồn CS1 tiếng Anh (en)","Nguồn CS1 tiếng Đức (de)","Bài viết có chú thích không đầy đủ","Nguồn CS1 tiếng Pháp (fr)","Châu Phi thế kỷ 20","Chủ nghĩa Tân đế quốc", "Lịch sử quan hệ quốc tế","Lịch sử châu Phi","Địa lý học chính trị","Chia cắt (chính trị)","Cạnh tranh địa chính trị","Thực dân châu Âu tại châu Phi","Quan hệ quốc tế thế kỷ 20","Quan hệ quốc tế thế kỷ 19","Châu Phi thế kỷ 19","Văn hóa phương Tây"],"wgPageViewLanguage":"vi","wgPageContentLanguage":"vi","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Tranh_giành_châu_Phi","wgRelevantArticleId":136932,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"vi","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"vi"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false, "wgWMEPageLength":60000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q179848","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.charinsert-styles":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready", "ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.did_you_mean","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.AVIM","ext.gadget.AVIM_portlet","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.purgetab","ext.gadget.switcher","ext.gadget.AdvancedSiteNotices","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession", "wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=vi&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=ext.gadget.charinsert-styles&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Colonial_Africa_1913_map.svg/1200px-Colonial_Africa_1913_map.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1118"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Colonial_Africa_1913_map.svg/800px-Colonial_Africa_1913_map.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="745"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Colonial_Africa_1913_map.svg/640px-Colonial_Africa_1913_map.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="596"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Tranh giành châu Phi – Wikipedia tiếng Việt"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//vi.m.wikipedia.org/wiki/Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Sửa đổi" href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (vi)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//vi.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.vi"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Nguồn cấp Atom của Wikipedia" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_g%E1%BA%A7n_%C4%91%C3%A2y&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Tranh_giành_châu_Phi rootpage-Tranh_giành_châu_Phi skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Bước tới nội dung</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Trang Web"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Trình đơn chính" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Trình đơn chính</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Trình đơn chính</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ẩn</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Điều hướng </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Trang_Ch%C3%ADnh" title="Xem trang chính [z]" accesskey="z"><span>Trang Chính</span></a></li><li id="n-wikipedia-featuredcontent" class="mw-list-item"><a href="/wiki/C%E1%BB%95ng_th%C3%B4ng_tin:N%E1%BB%99i_dung_ch%E1%BB%8Dn_l%E1%BB%8Dc"><span>Nội dung chọn lọc</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ng%E1%BA%ABu_nhi%C3%AAn" title="Xem trang ngẫu nhiên [x]" accesskey="x"><span>Bài viết ngẫu nhiên</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_g%E1%BA%A7n_%C4%91%C3%A2y" title="Danh sách thay đổi gần đây trong wiki [r]" accesskey="r"><span>Thay đổi gần đây</span></a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:B%C3%A1o_l%E1%BB%97i_b%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt"><span>Báo lỗi nội dung</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikipedia-interaction" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikipedia-interaction" > <div class="vector-menu-heading"> Tương tác </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-wikipedia-helppage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:S%C3%A1ch_h%C6%B0%E1%BB%9Bng_d%E1%BA%ABn"><span>Hướng dẫn</span></a></li><li id="n-aboutsite" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u"><span>Giới thiệu Wikipedia</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:C%E1%BB%99ng_%C4%91%E1%BB%93ng" title="Giới thiệu dự án, cách sử dụng và tìm kiếm thông tin ở đây"><span>Cộng đồng</span></a></li><li id="n-wikipedia-villagepump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn"><span>Thảo luận chung</span></a></li><li id="n-wikipedia-helpdesk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%C3%BAp_s%E1%BB%AD_d%E1%BB%A5ng_Wikipedia"><span>Giúp sử dụng</span></a></li><li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="//vi.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Liên_lạc"><span>Liên lạc</span></a></li><li id="n-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tr%C3%ACnh_t%E1%BA%A3i_l%C3%AAn_t%E1%BA%ADp_tin"><span>Tải lên tập tin</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Trang_Ch%C3%ADnh" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Bách khoa toàn thư mở" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-vi.svg" width="120" height="10" style="width: 7.5em; height: 0.625em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:T%C3%ACm_ki%E1%BA%BFm" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Tìm kiếm Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Tìm kiếm</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Tìm kiếm trên Wikipedia" aria-label="Tìm kiếm trên Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Tìm kiếm Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Đặc_biệt:Tìm_kiếm"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Tìm kiếm</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Công cụ cá nhân"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Giao diện"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Giao diện" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Giao diện</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_vi.wikipedia.org&uselang=vi" class=""><span>Quyên góp</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:M%E1%BB%9F_t%C3%A0i_kho%E1%BA%A3n&returnto=Tranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" title="Bạn được khuyến khích mở tài khoản và đăng nhập; tuy nhiên, không bắt buộc phải có tài khoản" class=""><span>Tạo tài khoản</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C4%83ng_nh%E1%BA%ADp&returnto=Tranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" title="Đăng nhập sẽ có lợi hơn, tuy nhiên không bắt buộc. [o]" accesskey="o" class=""><span>Đăng nhập</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Thêm tùy chọn" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Công cụ cá nhân" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Công cụ cá nhân</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Bảng chọn thành viên" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_vi.wikipedia.org&uselang=vi"><span>Quyên góp</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:M%E1%BB%9F_t%C3%A0i_kho%E1%BA%A3n&returnto=Tranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" title="Bạn được khuyến khích mở tài khoản và đăng nhập; tuy nhiên, không bắt buộc phải có tài khoản"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Tạo tài khoản</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C4%83ng_nh%E1%BA%ADp&returnto=Tranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" title="Đăng nhập sẽ có lợi hơn, tuy nhiên không bắt buộc. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Đăng nhập</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Trang dành cho người dùng chưa đăng nhập <a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u" aria-label="Tìm hiểu thêm về sửa đổi"><span>tìm hiểu thêm</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C3%B3ng_g%C3%B3p_c%E1%BB%A7a_t%C3%B4i" title="Danh sách các sửa đổi được thực hiện qua địa chỉ IP này [y]" accesskey="y"><span>Đóng góp</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_t%C3%B4i" title="Thảo luận với địa chỉ IP này [n]" accesskey="n"><span>Thảo luận cho địa chỉ IP này</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Trang Web"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Nội dung" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Nội dung</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ẩn</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Đầu</div> </a> </li> <li id="toc-Bối_cảnh" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bối_cảnh"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Bối cảnh</span> </div> </a> <ul id="toc-Bối_cảnh-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nguyên_nhân" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Nguyên_nhân"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Nguyên nhân</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Nguyên_nhân-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Hiện/ẩn mục Nguyên nhân</span> </button> <ul id="toc-Nguyên_nhân-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Châu_Phi_và_thương_mại_toàn_cầu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Châu_Phi_và_thương_mại_toàn_cầu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Châu Phi và thương mại toàn cầu</span> </div> </a> <ul id="toc-Châu_Phi_và_thương_mại_toàn_cầu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cạnh_tranh_giữa_các_đế_quốc" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Cạnh_tranh_giữa_các_đế_quốc"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Cạnh tranh giữa các đế quốc</span> </div> </a> <ul id="toc-Cạnh_tranh_giữa_các_đế_quốc-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Chính_sách_bành_trướng_của_Đức" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Chính_sách_bành_trướng_của_Đức"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.1</span> <span>Chính sách bành trướng của Đức</span> </div> </a> <ul id="toc-Chính_sách_bành_trướng_của_Đức-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chính_sách_bành_trướng_của_Ý" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Chính_sách_bành_trướng_của_Ý"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.2</span> <span>Chính sách bành trướng của Ý</span> </div> </a> <ul id="toc-Chính_sách_bành_trướng_của_Ý-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Chủ_nghĩa_thực_dân_trước_Chiến_tranh_thế_giới_thứ_nhất" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Chủ_nghĩa_thực_dân_trước_Chiến_tranh_thế_giới_thứ_nhất"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Chủ nghĩa thực dân trước Chiến tranh thế giới thứ nhất</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Chủ_nghĩa_thực_dân_trước_Chiến_tranh_thế_giới_thứ_nhất-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Hiện/ẩn mục Chủ nghĩa thực dân trước Chiến tranh thế giới thứ nhất</span> </button> <ul id="toc-Chủ_nghĩa_thực_dân_trước_Chiến_tranh_thế_giới_thứ_nhất-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Congo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Congo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Congo</span> </div> </a> <ul id="toc-Congo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ai_Cập,_Sudan_và_Nam_Sudan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ai_Cập,_Sudan_và_Nam_Sudan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Ai Cập, Sudan và Nam Sudan</span> </div> </a> <ul id="toc-Ai_Cập,_Sudan_và_Nam_Sudan-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Kênh_đào_Suez" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Kênh_đào_Suez"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.1</span> <span>Kênh đào Suez</span> </div> </a> <ul id="toc-Kênh_đào_Suez-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nội_loạn_ở_Ai_Cập_và_Sudan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Nội_loạn_ở_Ai_Cập_và_Sudan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.2</span> <span>Nội loạn ở Ai Cập và Sudan</span> </div> </a> <ul id="toc-Nội_loạn_ở_Ai_Cập_và_Sudan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Hội_nghị_Berlin_(1884-85)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hội_nghị_Berlin_(1884-85)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Hội nghị Berlin (1884-85)</span> </div> </a> <ul id="toc-Hội_nghị_Berlin_(1884-85)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ai_Cập_và_Nam_Phi_thuộc_Anh" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ai_Cập_và_Nam_Phi_thuộc_Anh"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Ai Cập và Nam Phi thuộc Anh</span> </div> </a> <ul id="toc-Ai_Cập_và_Nam_Phi_thuộc_Anh-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Khủng_hoảng_Maroc" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Khủng_hoảng_Maroc"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Khủng hoảng Maroc</span> </div> </a> <ul id="toc-Khủng_hoảng_Maroc-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sự_kháng_cự_của_giới_Dervish" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sự_kháng_cự_của_giới_Dervish"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.6</span> <span>Sự kháng cự của giới Dervish</span> </div> </a> <ul id="toc-Sự_kháng_cự_của_giới_Dervish-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Khởi_nghĩa_ở_những_thuộc_địa_Đức" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Khởi_nghĩa_ở_những_thuộc_địa_Đức"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.7</span> <span>Khởi nghĩa ở những thuộc địa Đức</span> </div> </a> <ul id="toc-Khởi_nghĩa_ở_những_thuộc_địa_Đức-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Kết_quả" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Kết_quả"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Kết quả</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Kết_quả-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Hiện/ẩn mục Kết quả</span> </button> <ul id="toc-Kết_quả-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Danh_sách_các_thuộc_địa_châu_Phi_của_các_đế_quốc_châu_Âu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Danh_sách_các_thuộc_địa_châu_Phi_của_các_đế_quốc_châu_Âu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Danh sách các thuộc địa châu Phi của các đế quốc châu Âu</span> </div> </a> <ul id="toc-Danh_sách_các_thuộc_địa_châu_Phi_của_các_đế_quốc_châu_Âu-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bỉ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Bỉ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.1</span> <span>Bỉ</span> </div> </a> <ul id="toc-Bỉ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pháp" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Pháp"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.2</span> <span>Pháp</span> </div> </a> <ul id="toc-Pháp-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Đức" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Đức"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.3</span> <span>Đức</span> </div> </a> <ul id="toc-Đức-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ý" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ý"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.4</span> <span>Ý</span> </div> </a> <ul id="toc-Ý-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bồ_Đào_Nha" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Bồ_Đào_Nha"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.5</span> <span>Bồ Đào Nha</span> </div> </a> <ul id="toc-Bồ_Đào_Nha-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tây_Ban_Nha" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Tây_Ban_Nha"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.6</span> <span>Tây Ban Nha</span> </div> </a> <ul id="toc-Tây_Ban_Nha-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Anh" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Anh"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.7</span> <span>Anh</span> </div> </a> <ul id="toc-Anh-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Những_nước_châu_Phi_giữ_được_độc_lập" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Những_nước_châu_Phi_giữ_được_độc_lập"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.8</span> <span>Những nước châu Phi giữ được độc lập</span> </div> </a> <ul id="toc-Những_nước_châu_Phi_giữ_được_độc_lập-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Xem_thêm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Xem_thêm"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Xem thêm</span> </div> </a> <ul id="toc-Xem_thêm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tham_khảo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Tham_khảo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Tham khảo</span> </div> </a> <ul id="toc-Tham_khảo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Đọc_thêm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Đọc_thêm"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Đọc thêm</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Đọc_thêm-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Hiện/ẩn mục Đọc thêm</span> </button> <ul id="toc-Đọc_thêm-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Tài_liệu_chính" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tài_liệu_chính"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Tài liệu chính</span> </div> </a> <ul id="toc-Tài_liệu_chính-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Liên_kết_ngoài" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Liên_kết_ngoài"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Liên kết ngoài</span> </div> </a> <ul id="toc-Liên_kết_ngoài-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Nội dung" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Đóng mở mục lục" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Đóng mở mục lục</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Tranh giành châu Phi</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Xem bài viết trong ngôn ngữ khác. Bài có sẵn trong 79 ngôn ngữ" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-79" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">79 ngôn ngữ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Stormloop_vir_Afrika" title="Stormloop vir Afrika – Tiếng Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Stormloop vir Afrika" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Tiếng Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80%E0%A4%95%E0%A4%BE_%E0%A4%95%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A5%8C_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A4%A8" title="अफ्रीका केरौ विभाजन – Tiếng Angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="अफ्रीका केरौ विभाजन" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="Tiếng Angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D9%81%D8%B9_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A5%D9%81%D8%B1%D9%8A%D9%82%D9%8A%D8%A7" title="التدافع على إفريقيا – Tiếng Ả Rập" lang="ar" hreflang="ar" data-title="التدافع على إفريقيا" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Tiếng Ả Rập" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Reparto_d%27Africa" title="Reparto d'Africa – Tiếng Aragon" lang="an" hreflang="an" data-title="Reparto d'Africa" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Tiếng Aragon" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Repartu_d%27%C3%81frica" title="Repartu d'África – Tiếng Asturias" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Repartu d'África" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Tiếng Asturias" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Afrikan%C4%B1n_kolonial_b%C3%B6l%C3%BCnm%C9%99si" title="Afrikanın kolonial bölünməsi – Tiếng Azerbaijan" lang="az" hreflang="az" data-title="Afrikanın kolonial bölünməsi" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Tiếng Azerbaijan" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Perebutan_Afrika" title="Perebutan Afrika – Tiếng Indonesia" lang="id" hreflang="id" data-title="Perebutan Afrika" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Tiếng Indonesia" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Perebutan_Afrika" title="Perebutan Afrika – Tiếng Mã Lai" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Perebutan Afrika" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Tiếng Mã Lai" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%AB%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE_%E0%A6%A6%E0%A6%96%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B2%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%87" title="আফ্রিকা দখলের লড়াই – Tiếng Bangla" lang="bn" hreflang="bn" data-title="আফ্রিকা দখলের লড়াই" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Tiếng Bangla" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/T%C3%B9i_Hui-chiu_%C3%AA_Sio-che%E2%81%BF" title="Tùi Hui-chiu ê Sio-cheⁿ – Tiếng Mân Nam" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Tùi Hui-chiu ê Sio-cheⁿ" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Tiếng Mân Nam" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%B1%D2%AF%D0%BB%D0%B5%D2%AF" title="Африканы колониаль бүлеү – Tiếng Bashkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Африканы колониаль бүлеү" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Tiếng Bashkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB_%D0%90%D1%84%D1%80%D1%8B%D0%BA%D1%96" title="Каланіяльны падзел Афрыкі – Tiếng Belarus" lang="be" hreflang="be" data-title="Каланіяльны падзел Афрыкі" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Tiếng Belarus" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%BE_%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B5_%D0%BD%D0%B0_%D0%90%D1%84%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Колониално разделяне на Африка – Tiếng Bulgaria" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Колониално разделяне на Африка" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Tiếng Bulgaria" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Cursa_per_l%27%C3%80frica" title="Cursa per l'Àfrica – Tiếng Catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Cursa per l'Àfrica" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Tiếng Catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/D%C4%9Blen%C3%AD_Afriky" title="Dělení Afriky – Tiếng Séc" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Dělení Afriky" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tiếng Séc" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tum badge-Q17437798 badge-goodarticle badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="bài viết tốt, huy hiệu bài viết chọn lọc"><a href="https://tum.wikipedia.org/wiki/Mga%C5%B5ano_wa_Afilika" title="Mgaŵano wa Afilika – Tiếng Tumbuka" lang="tum" hreflang="tum" data-title="Mgaŵano wa Afilika" data-language-autonym="ChiTumbuka" data-language-local-name="Tiếng Tumbuka" class="interlanguage-link-target"><span>ChiTumbuka</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Yr_Ymgiprys_am_Affrica" title="Yr Ymgiprys am Affrica – Tiếng Wales" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Yr Ymgiprys am Affrica" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Tiếng Wales" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Kapl%C3%B8bet_om_Afrika" title="Kapløbet om Afrika – Tiếng Đan Mạch" lang="da" hreflang="da" data-title="Kapløbet om Afrika" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Tiếng Đan Mạch" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Wettlauf_um_Afrika" title="Wettlauf um Afrika – Tiếng Đức" lang="de" hreflang="de" data-title="Wettlauf um Afrika" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Tiếng Đức" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B9%CE%B1%CE%BC%CE%AC%CF%87%CE%B7_%CE%B3%CE%B9%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CE%91%CF%86%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE" title="Διαμάχη για την Αφρική – Tiếng Hy Lạp" lang="el" hreflang="el" data-title="Διαμάχη για την Αφρική" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Tiếng Hy Lạp" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Scramble_for_Africa" title="Scramble for Africa – Tiếng Anh" lang="en" hreflang="en" data-title="Scramble for Africa" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Tiếng Anh" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Reparto_de_%C3%81frica" title="Reparto de África – Tiếng Tây Ban Nha" lang="es" hreflang="es" data-title="Reparto de África" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Tiếng Tây Ban Nha" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Disdivido_de_Afriko" title="Disdivido de Afriko – Tiếng Quốc Tế Ngữ" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Disdivido de Afriko" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Tiếng Quốc Tế Ngữ" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Afrikaren_banaketa" title="Afrikaren banaketa – Tiếng Basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Afrikaren banaketa" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Tiếng Basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="تقسیم آفریقا – Tiếng Ba Tư" lang="fa" hreflang="fa" data-title="تقسیم آفریقا" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Tiếng Ba Tư" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Partage_de_l%27Afrique" title="Partage de l'Afrique – Tiếng Pháp" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Partage de l'Afrique" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Tiếng Pháp" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Sciobadh_ar_an_Afraic" title="An Sciobadh ar an Afraic – Tiếng Ireland" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Sciobadh ar an Afraic" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Tiếng Ireland" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Repartimento_de_%C3%81frica" title="Repartimento de África – Tiếng Galician" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Repartimento de África" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Tiếng Galician" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%95%84%ED%94%84%EB%A6%AC%EC%B9%B4_%EB%B6%84%ED%95%A0" title="아프리카 분할 – Tiếng Hàn" lang="ko" hreflang="ko" data-title="아프리카 분할" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Tiếng Hàn" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D6%86%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A3%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D5%AA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Աֆրիկայի գաղութային բաժանում – Tiếng Armenia" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Աֆրիկայի գաղութային բաժանում" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Tiếng Armenia" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80%E0%A4%95%E0%A4%BE_%E0%A4%95%E0%A4%BE_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A4%A8" title="अफ्रीका का विभाजन – Tiếng Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="अफ्रीका का विभाजन" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Tiếng Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Utrka_za_Afriku" title="Utrka za Afriku – Tiếng Croatia" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Utrka za Afriku" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Tiếng Croatia" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Divido_di_Afrika" title="Divido di Afrika – Tiếng Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Divido di Afrika" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Tiếng Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Partition_de_Africa" title="Partition de Africa – Tiếng Khoa Học Quốc Tế" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Partition de Africa" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Tiếng Khoa Học Quốc Tế" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Kapphlaupi%C3%B0_um_Afr%C3%ADku" title="Kapphlaupið um Afríku – Tiếng Iceland" lang="is" hreflang="is" data-title="Kapphlaupið um Afríku" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="Tiếng Iceland" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Spartizione_dell%27Africa" title="Spartizione dell'Africa – Tiếng Italy" lang="it" hreflang="it" data-title="Spartizione dell'Africa" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Tiếng Italy" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%9E%D7%A8%D7%95%D7%A5_%D7%9C%D7%90%D7%A4%D7%A8%D7%99%D7%A7%D7%94" title="המרוץ לאפריקה – Tiếng Do Thái" lang="he" hreflang="he" data-title="המרוץ לאפריקה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Tiếng Do Thái" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D2%A3_%D0%BE%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%B1%D3%A9%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%83%D1%96" title="Африканың отарлық бөлінуі – Tiếng Kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Африканың отарлық бөлінуі" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Tiếng Kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Mgawanyo_wa_Afrika" title="Mgawanyo wa Afrika – Tiếng Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Mgawanyo wa Afrika" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Tiếng Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Partaj_di_Afrik" title="Partaj di Afrik – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Partaj di Afrik" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Partajamiento_de_Afrika" title="Partajamiento de Afrika – Tiếng Ladino" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Partajamiento de Afrika" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="Tiếng Ladino" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/%C4%80frikas_sadal%C4%AB%C5%A1ana" title="Āfrikas sadalīšana – Tiếng Latvia" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Āfrikas sadalīšana" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Tiếng Latvia" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Afrikos_padalijimas" title="Afrikos padalijimas – Tiếng Litva" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Afrikos padalijimas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Tiếng Litva" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Scaramuxa_per_Africa" title="Scaramuxa per Africa – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Scaramuxa per Africa" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Hajsza_Afrik%C3%A1%C3%A9rt" title="Hajsza Afrikáért – Tiếng Hungary" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Hajsza Afrikáért" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Tiếng Hungary" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="huy hiệu bài viết chọn lọc"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%81%D0%B2%D0%BE%D1%98%D1%83%D0%B2%D0%B0%D1%9A%D0%B5_%D0%BD%D0%B0_%D0%90%D1%84%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Освојување на Африка – Tiếng Macedonia" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Освојување на Африка" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Tiếng Macedonia" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%86%E0%B4%AB%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%BF%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B5%E0%B5%87%E0%B4%A3%E0%B5%8D%E0%B4%9F%E0%B4%BF%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%B3%E0%B5%8D%E0%B4%B3_%E0%B4%AE%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B8%E0%B4%B0%E0%B4%82" title="ആഫ്രിക്കക്കുവേണ്ടിയുള്ള മത്സരം – Tiếng Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ആഫ്രിക്കക്കുവേണ്ടിയുള്ള മത്സരം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Tiếng Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Partilha_de_la_%C3%81frica" title="Partilha de la África – Tiếng Miranda" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Partilha de la África" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="Tiếng Miranda" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Wedloop_om_Afrika" title="Wedloop om Afrika – Tiếng Hà Lan" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Wedloop om Afrika" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Tiếng Hà Lan" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A2%E3%83%95%E3%83%AA%E3%82%AB%E5%88%86%E5%89%B2" title="アフリカ分割 – Tiếng Nhật" lang="ja" hreflang="ja" data-title="アフリカ分割" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Tiếng Nhật" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Kappl%C3%B8pet_om_Afrika" title="Kappløpet om Afrika – Tiếng Na Uy (Bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Kappløpet om Afrika" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Tiếng Na Uy (Bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Kappl%C3%B8pet_om_Afrika" title="Kappløpet om Afrika – Tiếng Na Uy (Nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Kappløpet om Afrika" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Tiếng Na Uy (Nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Afrikaa_cirachuu" title="Afrikaa cirachuu – Tiếng Oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Afrikaa cirachuu" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="Tiếng Oromo" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%85%E0%A8%AB%E0%A8%BC%E0%A8%B0%E0%A9%80%E0%A8%95%E0%A8%BE_%E0%A8%B2%E0%A8%88_%E0%A8%A7%E0%A9%B1%E0%A8%95%E0%A8%BE-%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%95%E0%A9%80" title="ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਲਈ ਧੱਕਾ-ਮੁੱਕੀ – Tiếng Punjab" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਲਈ ਧੱਕਾ-ਮੁੱਕੀ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Tiếng Punjab" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%DB%81_%D8%AA%DB%92_%D9%82%D8%A8%D8%B6%DB%81_%D9%84%D8%A6%DB%8C_%D8%A8%DA%BE%D8%AC_%D8%AF%D9%88%DA%91" title="افریقہ تے قبضہ لئی بھج دوڑ – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="افریقہ تے قبضہ لئی بھج دوڑ" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF_%D8%A7%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7_%D9%84%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D9%87%D9%84%DB%90_%DA%81%D9%84%DB%90" title="د افریقا لپاره هلې ځلې – Tiếng Pashto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="د افریقا لپاره هلې ځلې" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Tiếng Pashto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Huoldong_Tekwe_Afrika" title="Huoldong Tekwe Afrika – Tiếng Anh Jamaica Creole" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Huoldong Tekwe Afrika" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Tiếng Anh Jamaica Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Wy%C5%9Bcig_o_Afryk%C4%99" title="Wyścig o Afrykę – Tiếng Ba Lan" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Wyścig o Afrykę" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Tiếng Ba Lan" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Partilha_de_%C3%81frica" title="Partilha de África – Tiếng Bồ Đào Nha" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Partilha de África" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Tiếng Bồ Đào Nha" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Lupta_pentru_Africa" title="Lupta pentru Africa – Tiếng Romania" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Lupta pentru Africa" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Tiếng Romania" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D0%BB_%D0%90%D1%84%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B8" title="Колониальный раздел Африки – Tiếng Nga" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Колониальный раздел Африки" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Tiếng Nga" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Culunialismu_n_Africa" title="Culunialismu n Africa – Tiếng Sicilia" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Culunialismu n Africa" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Tiếng Sicilia" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Scramble_for_Africa" title="Scramble for Africa – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Scramble for Africa" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/Osvajanje_Afrike" title="Osvajanje Afrike – Tiếng Serbia" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Osvajanje Afrike" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Tiếng Serbia" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Utrka_za_Afriku" title="Utrka za Afriku – Tiếng Serbo-Croatia" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Utrka za Afriku" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Tiếng Serbo-Croatia" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Afrikan_jako" title="Afrikan jako – Tiếng Phần Lan" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Afrikan jako" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Tiếng Phần Lan" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Kappl%C3%B6pningen_om_Afrika" title="Kapplöpningen om Afrika – Tiếng Thụy Điển" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Kapplöpningen om Afrika" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Tiếng Thụy Điển" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Pag-aagawan_para_sa_Aprika" title="Pag-aagawan para sa Aprika – Tiếng Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Pag-aagawan para sa Aprika" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tiếng Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%86%E0%AE%AA%E0%AE%BF%E0%AE%B0%E0%AE%BF%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AE%BE%E0%AE%B5%E0%AF%81%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AE%BE%E0%AE%A9_%E0%AE%AA%E0%AF%8B%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AE%BF" title="ஆபிரிக்காவுக்கான போட்டி – Tiếng Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="ஆபிரிக்காவுக்கான போட்டி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tiếng Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-din mw-list-item"><a href="https://din.wikipedia.org/wiki/T%C3%AB%C3%ABr_y%C3%A4m_n%C3%AB_Apir%C3%AFka" title="Tëër yäm në Apirïka – Tiếng Dinka" lang="din" hreflang="din" data-title="Tëër yäm në Apirïka" data-language-autonym="Thuɔŋjäŋ" data-language-local-name="Tiếng Dinka" class="interlanguage-link-target"><span>Thuɔŋjäŋ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%97%E0%B8%98%E0%B8%B4%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%93%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%84%E0%B8%A1%E0%B9%83%E0%B8%99%E0%B8%97%E0%B8%A7%E0%B8%B5%E0%B8%9B%E0%B9%81%E0%B8%AD%E0%B8%9F%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%81%E0%B8%B2" title="ลัทธิอาณานิคมในทวีปแอฟริกา – Tiếng Thái" lang="th" hreflang="th" data-title="ลัทธิอาณานิคมในทวีปแอฟริกา" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Tiếng Thái" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Afrika_Talan%C4%B1" title="Afrika Talanı – Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Afrika Talanı" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D1%80%D0%BE%D0%B7%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D1%96%D0%BB_%D0%90%D1%84%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B8" title="Колоніальний розподіл Африки – Tiếng Ukraina" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Колоніальний розподіл Африки" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Tiếng Ukraina" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Pag-aragaw_para_ha_Aprika" title="Pag-aragaw para ha Aprika – Tiếng Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Pag-aragaw para ha Aprika" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Tiếng Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%93%9C%E5%88%86%E9%9D%9E%E6%B4%B2" title="瓜分非洲 – Tiếng Ngô" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="瓜分非洲" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Tiếng Ngô" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Mphika-makaneta_yo_fuma_Afrika" title="Mphika-makaneta yo fuma Afrika – Tiếng Tsonga" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Mphika-makaneta yo fuma Afrika" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="Tiếng Tsonga" class="interlanguage-link-target"><span>Xitsonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/%C3%8Cj%C3%A0d%C3%B9_f%C3%BAn_%C3%81fr%C3%ADk%C3%A0" title="Ìjàdù fún Áfríkà – Tiếng Yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ìjàdù fún Áfríkà" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="Tiếng Yoruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%93%9C%E5%88%86%E9%9D%9E%E6%B4%B2" title="瓜分非洲 – Tiếng Quảng Đông" lang="yue" hreflang="yue" data-title="瓜分非洲" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Tiếng Quảng Đông" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%93%9C%E5%88%86%E9%9D%9E%E6%B4%B2" title="瓜分非洲 – Tiếng Trung" lang="zh" hreflang="zh" data-title="瓜分非洲" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Tiếng Trung" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q179848#sitelinks-wikipedia" title="Sửa liên kết giữa ngôn ngữ" class="wbc-editpage">Sửa liên kết</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Không gian tên"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi" title="Xem bài viết [c]" accesskey="c"><span>Bài viết</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn:Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi" rel="discussion" title="Thảo luận về trang này [t]" accesskey="t"><span>Thảo luận</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Thay đổi biến thể ngôn ngữ" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Tiếng Việt</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Giao diện"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi"><span>Đọc</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit" title="Sửa đổi trang này [v]" accesskey="v"><span>Sửa đổi</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit" title="Sửa đổi mã nguồn của trang này [e]" accesskey="e"><span>Sửa mã nguồn</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=history" title="Các phiên bản cũ của trang này [h]" accesskey="h"><span>Xem lịch sử</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Công cụ trang"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Công cụ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Công cụ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Công cụ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ẩn</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Thêm tùy chọn" > <div class="vector-menu-heading"> Tác vụ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi"><span>Đọc</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit" title="Sửa đổi trang này [v]" accesskey="v"><span>Sửa đổi</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit" title="Sửa đổi mã nguồn của trang này [e]" accesskey="e"><span>Sửa mã nguồn</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=history"><span>Xem lịch sử</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Chung </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Li%C3%AAn_k%E1%BA%BFt_%C4%91%E1%BA%BFn_%C4%91%C3%A2y/Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi" title="Các trang liên kết đến đây [j]" accesskey="j"><span>Các liên kết đến đây</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_li%C3%AAn_quan/Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi" rel="nofollow" title="Thay đổi gần đây của các trang liên kết đến đây [k]" accesskey="k"><span>Thay đổi liên quan</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Trang_%C4%91%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t" title="Một danh sách chứa tất cả trang đặc biệt [q]" accesskey="q"><span>Trang đặc biệt</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&oldid=70469337" title="Liên kết thường trực đến phiên bản này của trang"><span>Liên kết thường trực</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=info" title="Thêm chi tiết về trang này"><span>Thông tin trang</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Tr%C3%ADch_d%E1%BA%ABn&page=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&id=70469337&wpFormIdentifier=titleform" title="Hướng dẫn cách trích dẫn trang này"><span>Trích dẫn trang này</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fvi.wikipedia.org%2Fwiki%2FTranh_gi%25C3%25A0nh_ch%25C3%25A2u_Phi"><span>Lấy URL ngắn gọn</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:QrCode&url=https%3A%2F%2Fvi.wikipedia.org%2Fwiki%2FTranh_gi%25C3%25A0nh_ch%25C3%25A2u_Phi"><span>Tải mã QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> In và xuất </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:S%C3%A1ch&bookcmd=book_creator&referer=Tranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi"><span>Tạo một quyển sách</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:DownloadAsPdf&page=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=show-download-screen"><span>Tải dưới dạng PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&printable=yes" title="Bản để in ra của trang [p]" accesskey="p"><span>Bản để in ra</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Tại dự án khác </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Scramble_for_Africa" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q179848" title="Liên kết đến khoản mục kết nối trong kho dữ liệu [g]" accesskey="g"><span>Khoản mục Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Công cụ trang"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Giao diện"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Giao diện</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ẩn</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Bách khoa toàn thư mở Wikipedia</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="vi" dir="ltr"><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Colonial_Africa_1913_map.svg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Colonial_Africa_1913_map.svg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Colonial_Africa_1913_map.svg/300px-Colonial_Africa_1913_map.svg.png" decoding="async" width="300" height="279" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Colonial_Africa_1913_map.svg/450px-Colonial_Africa_1913_map.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Colonial_Africa_1913_map.svg/600px-Colonial_Africa_1913_map.svg.png 2x" data-file-width="1390" data-file-height="1295" /></a><figcaption>Bản đồ các thuộc địa châu Phi của các đế quốc châu Âu vào năm 1913 (Bỉ (vàng), Anh (hồng da cam), Pháp (xanh lam), Đức (ngọc lam), Ý (xanh lục), Bồ Đào Nha (tím) và Tây Ban Nha (hồng))</figcaption></figure> <p><b>Cuộc chia cắt châu Phi</b> là quá trình bảy cường quốc Tây Âu cắt chiếm hầu hết châu Phi làm thuộc địa từ năm 1881 đến năm 1914. 90% châu Phi chịu sự cai trị của các đế quốc châu Âu. Chỉ mỗi Ethiopia và Liberia giữ được độc lập.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Hội nghị Berlin năm 1884 thường được công nhận là khởi điểm của cuộc chia cắt châu Phi.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ở Hội nghị, các đế quốc châu Âu quyết định việc thương mại ở châu Phi và đồng ý mỗi nước được cắt chiếm riêng một vùng đất mà không đánh nhau.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Châu Phi về trước chỉ chịu thế lực quân sự và kinh tế, bây giờ bị cai trị trực tiếp.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEShillington2005301_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEShillington2005301-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bối_cảnh"><span id="B.E1.BB.91i_c.E1.BA.A3nh"></span>Bối cảnh</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=1" title="Sửa đổi phần “Bối cảnh”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=1" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Bối cảnh"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Đến năm 1841, những thương nhân châu Âu đã thành lập các trạm buôn bán nhỏ dọc theo bờ biển châu Phi, chủ yếu trao đổi hàng hóa với người dân địa phương. Họ ít khi tiến vào bên trong, bởi vì người châu Âu không chịu được các bệnh nhiệt đới như sốt rét mà chết nhiều.<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Giữa thế kỷ 19, những nhà thám hiểm châu Âu lập xong bản đồ phần lớn Đông Phi và Trung Phi. </p><p>Cuối những năm 1870, những nước châu Âu chỉ kiểm soát khoảng 10% châu Phi, tất cả các lãnh thổ của họ đều nằm gần bờ biển. Angola và Mozambique thuộc Bồ Đào Nha, mũi Hảo Vọng thuộc Anh, Algeria thuộc Pháp. </p><p>Tiến bộ kỹ thuật giúp cho các đế quốc châu Âu mở rộng thuộc địa. Người châu Âu phát minh tàu hơi nước, đường sắt và điện báo, làm cho việc giao thông vận tải và thông tin liên lạc được thuận lợi. Họ điều chế được thuốc ký ninh đặc trị sốt rét, cho phép họ dễ dàng tiến sâu vào nội địa châu Phi.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nguyên_nhân"><span id="Nguy.C3.AAn_nh.C3.A2n"></span>Nguyên nhân</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=2" title="Sửa đổi phần “Nguyên nhân”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=2" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Nguyên nhân"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Châu_Phi_và_thương_mại_toàn_cầu"><span id="Ch.C3.A2u_Phi_v.C3.A0_th.C6.B0.C6.A1ng_m.E1.BA.A1i_to.C3.A0n_c.E1.BA.A7u"></span>Châu Phi và thương mại toàn cầu</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=3" title="Sửa đổi phần “Châu Phi và thương mại toàn cầu”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=3" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Châu Phi và thương mại toàn cầu"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:African-civilizations-map-pre-colonial.svg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:African-civilizations-map-pre-colonial.svg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/African-civilizations-map-pre-colonial.svg/220px-African-civilizations-map-pre-colonial.svg.png" decoding="async" width="220" height="205" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/African-civilizations-map-pre-colonial.svg/330px-African-civilizations-map-pre-colonial.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/African-civilizations-map-pre-colonial.svg/440px-African-civilizations-map-pre-colonial.svg.png 2x" data-file-width="1390" data-file-height="1295" /></a><figcaption>Bản đồ các nền văn minh và vương quốc châu Phi trước thời kỳ thực dân châu Âu (khoảng từ 500 TCN đến 1500 CN)</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Scramble-for-Africa-1880-1913-v2.png"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Scramble-for-Africa-1880-1913-v2.png" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Scramble-for-Africa-1880-1913-v2.png/350px-Scramble-for-Africa-1880-1913-v2.png" decoding="async" width="350" height="173" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Scramble-for-Africa-1880-1913-v2.png/525px-Scramble-for-Africa-1880-1913-v2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Scramble-for-Africa-1880-1913-v2.png/700px-Scramble-for-Africa-1880-1913-v2.png 2x" data-file-width="2280" data-file-height="1130" /></a><figcaption>Châu Phi vào năm 1880 so với năm 1913</figcaption></figure> <p>Vùng Hạ Sahara của châu Phi thu hút các nước châu Âu. Từ năm 1873 đến năm 1896, châu Âu bị suy thoái kinh tế, các nước ở lục địa thi hành chính sách bảo hộ mậu dịch, Anh không thể buôn bán, thâm hụt thương mại ngày càng tăng. Châu Phi là dịp tốt cho Anh, Đức, Pháp và những nước khác được thặng dư thương mại, bởi vì châu Phi nhập khẩu từ châu Âu nhiều hơn xuất khẩu.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEShillington2005301_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEShillington2005301-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Các nước châu Âu có nhiều động lực lập thuộc địa. Thứ nhất là bỏ vốn thặng dư vào các thuộc địa thường sinh lợi hơn, bởi vì nguyên vật liệu thì rẻ và dồi dào, cạnh tranh thì ít. Thứ hai là nước mẹ cần nguyên liệu, nhất là ngà voi, cao su, dầu cọ, ca cao, kim cương, chè và thiếc. Ngoài ra, Anh muốn kiểm soát các khu vực bờ biển phía nam và phía đông của châu Phi để lập các cảng trung chuyển cho tàu bè đi về giữa Anh, châu Á và thuộc địa Ấn Độ.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nhưng mà, các nước châu Âu bỏ tương đối ít vốn vào châu Phi so với những châu lục khác, ngoại trừ Nam Phi, cho nên khá ít công ty tham gia thương mại ở vung nhiệt đới châu Phi. Có một ngoại lệ là công ty khai thác kim cương của Cecil Rhodes, ông được cho thuê toàn bộ đất của Rhodesia. Vua Bỉ Leopold II lập Nhà nước Tự do Congo để khai thác cao su và những nguồn tài nguyên khác. </p><p>Ở châu Âu, các nhóm vận động lập thuộc địa khuyên rằng tiến vào thị trường châu Phi sẽ giải quyết được vấn đề giá cả thấp và cung vượt quá cầu do thị trường các nước châu Âu bị thu hẹp. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Cạnh_tranh_giữa_các_đế_quốc"><span id="C.E1.BA.A1nh_tranh_gi.E1.BB.AFa_c.C3.A1c_.C4.91.E1.BA.BF_qu.E1.BB.91c"></span>Cạnh tranh giữa các đế quốc</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=4" title="Sửa đổi phần “Cạnh tranh giữa các đế quốc”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=4" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Cạnh tranh giữa các đế quốc"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:LeCommandantMarchand.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:LeCommandantMarchand.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/LeCommandantMarchand.jpg/220px-LeCommandantMarchand.jpg" decoding="async" width="220" height="318" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/LeCommandantMarchand.jpg/330px-LeCommandantMarchand.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/LeCommandantMarchand.jpg/440px-LeCommandantMarchand.jpg 2x" data-file-width="974" data-file-height="1408" /></a><figcaption>Áp phích tuyên truyền đương thời ở Pháp</figcaption></figure> <p>Vùng nội địa rộng lớn giữa Ai Cập và miền Nam châu Phi giàu vàng và kim cương, nước nào mà kiểm soát được thì có thể đảm bảo ngoại thương. Chính phủ Anh chịu sức ép trong nước xây dựng các thị trường béo bở ở Ấn Độ, Mã Lai, Úc và New Zealand, cho nên muốn tranh thủ Kênh đào Suez là tuyến đường biển quan trọng giữa Đông và Tây, được hoàn thành vào năm 1869. </p><p>Các thuộc địa ở châu Phi cũng có giá trị chiến lược. Hải quân các nước châu Âu ngày càng lớn mạnh, gồm những tàu chiến mới chạy bằng hơi nước, cần phải có các trạm than để tiếp nhiên liệu và quân cảng để sửa chữa. Các tuyến đường biển và đường dây liên lạc cần phải có các căn cứ chống giữ, nhất là những tuyến đường biển quốc tế sinh lợi và quan trọng như Kênh đào Suez.<sup id="cite_ref-autogenerated1982_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated1982-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Những thuộc địa đông dân có thể cung cấp lính cho thực dân. Ví dụ: Anh dùng người Ấn Độ, Pháp dùng người Bắc Phi đi đánh nhiều cuộc chiến tranh thuộc địa và cả hai Chiến tranh thế giới. </p><p>Các đế quốc có thể đổi chác thuộc địa trong lúc thương lượng. Chịu ảnh hưởng của chủ nghĩa dân tộc, các nước châu Âu lập thuộc địa để rạng quốc thể, thi hành "trọng trách của người da trắng" đi giáo hóa các dân tộc man rợ.<sup id="cite_ref-autogenerated1982_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated1982-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Preaching_from_a_Waggon_(David_Livingstone)_by_The_London_Missionary_Society.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Preaching_from_a_Waggon_(David_Livingstone)_by_The_London_Missionary_Society.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Preaching_from_a_Waggon_%28David_Livingstone%29_by_The_London_Missionary_Society.jpg/220px-Preaching_from_a_Waggon_%28David_Livingstone%29_by_The_London_Missionary_Society.jpg" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Preaching_from_a_Waggon_%28David_Livingstone%29_by_The_London_Missionary_Society.jpg/330px-Preaching_from_a_Waggon_%28David_Livingstone%29_by_The_London_Missionary_Society.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Preaching_from_a_Waggon_%28David_Livingstone%29_by_The_London_Missionary_Society.jpg/440px-Preaching_from_a_Waggon_%28David_Livingstone%29_by_The_London_Missionary_Society.jpg 2x" data-file-width="2400" data-file-height="2400" /></a><figcaption>David Livingstone, nhà thám hiểm tiên phong nội địa châu Phi và nhà hoạt động chống buôn bán nô lệ</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Chính_sách_bành_trướng_của_Đức"><span id="Ch.C3.ADnh_s.C3.A1ch_b.C3.A0nh_tr.C6.B0.E1.BB.9Bng_c.E1.BB.A7a_.C4.90.E1.BB.A9c"></span>Chính sách bành trướng của Đức</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=5" title="Sửa đổi phần “Chính sách bành trướng của Đức”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=5" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chính sách bành trướng của Đức"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bundesarchiv_Bild_105-DOA6364,_Deutsch-Ostafrika,_Polizeiaskaris.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Bundesarchiv_Bild_105-DOA6364,_Deutsch-Ostafrika,_Polizeiaskaris.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Bundesarchiv_Bild_105-DOA6364%2C_Deutsch-Ostafrika%2C_Polizeiaskaris.jpg/220px-Bundesarchiv_Bild_105-DOA6364%2C_Deutsch-Ostafrika%2C_Polizeiaskaris.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Bundesarchiv_Bild_105-DOA6364%2C_Deutsch-Ostafrika%2C_Polizeiaskaris.jpg/330px-Bundesarchiv_Bild_105-DOA6364%2C_Deutsch-Ostafrika%2C_Polizeiaskaris.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Bundesarchiv_Bild_105-DOA6364%2C_Deutsch-Ostafrika%2C_Polizeiaskaris.jpg/440px-Bundesarchiv_Bild_105-DOA6364%2C_Deutsch-Ostafrika%2C_Polizeiaskaris.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="532" /></a><figcaption>Lính bản địa ở Đông Phi thuộc Đức, vào khoảng năm 1906</figcaption></figure> <p>Đức trước khi thống nhất vào năm 1871 không có thuộc địa. Thủ tướng Otto von Bismarck phản đối lập thuộc địa, nhưng miễn cưỡng chịu theo sức ép của dư luận và giới quyền quý trong những năm 1880. Ông tổ chức Hội nghị Berlin 1884–85 đặt ra các quy tắc cắt chiếm đất châu Phi để giảm nguy cơ xung đột giữa các cường quốc châu Âu.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Bismarck dùng các công ty tư nhân để lập những thuộc địa nhỏ ở châu Phi và Thái Bình Dương. </p><p>Năm 1890, Hoàng đế Đức Wilhelm II ra chính sách ngoại giao <i>Weltpolitik</i>, mục đích là biến Đức thành cường quốc toàn cầu bằng cách tích cực ngoại giao và xây dựng hải quân lớn.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Đức trở thành đế quốc lớn thứ ba ở châu Phi, thống trị gần như 2,6 triệu km vuông lãnh thổ và 14 triệu dân bản địa. Thuộc địa châu Phi của Đức bao gồm Tây Nam Phi, Togoland, Cameroons và Tanganyika. Năm 1905, Đức cố gắng cô lập Pháp, gây cuộc Khủng hoảng Ma-rốc thứ nhất. Hội nghị Algeciras năm 1905 trên lý thuyết hạn chế sức ảnh hưởng của Pháp đối với Ma-rốc. Năm 1911, Khủng hoảng Ma-rốc thứ hai nảy ra, Pháp sau cùng phải nhường một số lãnh thổ cho Đức để giữ Ma-rốc. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Chính_sách_bành_trướng_của_Ý"><span id="Ch.C3.ADnh_s.C3.A1ch_b.C3.A0nh_tr.C6.B0.E1.BB.9Bng_c.E1.BB.A7a_.C3.9D"></span>Chính sách bành trướng của Ý</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=6" title="Sửa đổi phần “Chính sách bành trướng của Ý”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=6" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chính sách bành trướng của Ý"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Italian_Nieuport_IV_attacking_Ottoman_forces_in_Libya_1911_or_1912.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Italian_Nieuport_IV_attacking_Ottoman_forces_in_Libya_1911_or_1912.jpg/220px-Italian_Nieuport_IV_attacking_Ottoman_forces_in_Libya_1911_or_1912.jpg" decoding="async" width="220" height="296" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/14/Italian_Nieuport_IV_attacking_Ottoman_forces_in_Libya_1911_or_1912.jpg 1.5x" data-file-width="236" data-file-height="317" /></a><figcaption>Máy bay Ý tấn công quân Osman ở Libya trong Chiến tranh Ý-Thổ Nhĩ Kỳ</figcaption></figure> <p>Năm 1861, bán đảo Ý phần lớn thống nhất thành Vương quốc Ý. Ý có tham vọng bành trướng trở thành cường quốc. Năm 1870 rồi năm 1882, Ý xâm chiếm một số lãnh thổ của Eritrea.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Năm 1889–90, Ý xâm chiếm lãnh thổ ở phía nam của Sừng châu Phi, về sau lập Somaliland thuộc Ý.<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Thừa dịp Ethiopia có bất ổn sau khi Hoàng đế Yohannes IV băng hà vào năm 1889, Ý xâm chiếm Cao nguyên Ethiopia dọc theo bờ biển Eritrea. Ý chính thức thành lập Thuộc địa Eritrea, dời thủ đô từ Massawa xuống Asmara. Quan hệ giữa Ý và Ethiopia xấu đi. Năm 1895, Chiến tranh Ý-Ethiopia thứ nhất nổ ra, quân Ý đại bại dưới quân Ethiopia có ưu thế về quân số, tổ chức và sự yểm trợ của Nga và Pháp.<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Năm 1911, Ý tuyên chiến với Đế quốc Osman, chiếm được Tripolitania và Cyrenaica làm thuộc địa, về sau hợp nhất thành Libya thuộc Ý. </p><p>Năm 1935, Ý xâm lược Ethiopia lần thứ hai, chiếm đóng gần như cả nước trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Nhưng mà, quân kháng chiến Arbegnoch đẩy quân Ý ra khỏi phần lớn vùng nông thôn miền núi. Đây là lần cuối cùng Ý phát động chiến tranh lập thuộc địa.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Chủ_nghĩa_thực_dân_trước_Chiến_tranh_thế_giới_thứ_nhất"><span id="Ch.E1.BB.A7_ngh.C4.A9a_th.E1.BB.B1c_d.C3.A2n_tr.C6.B0.E1.BB.9Bc_Chi.E1.BA.BFn_tranh_th.E1.BA.BF_gi.E1.BB.9Bi_th.E1.BB.A9_nh.E1.BA.A5t"></span>Chủ nghĩa thực dân trước Chiến tranh thế giới thứ nhất</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=7" title="Sửa đổi phần “Chủ nghĩa thực dân trước Chiến tranh thế giới thứ nhất”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=7" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chủ nghĩa thực dân trước Chiến tranh thế giới thứ nhất"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Congo">Congo</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=8" title="Sửa đổi phần “Congo”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=8" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Congo"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Henry_Morton_Stanley.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Henry_Morton_Stanley.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Henry_Morton_Stanley.jpg/220px-Henry_Morton_Stanley.jpg" decoding="async" width="220" height="330" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/36/Henry_Morton_Stanley.jpg 1.5x" data-file-width="266" data-file-height="399" /></a><figcaption>Henry Morton Stanley</figcaption></figure> <p>Các cuộc thám hiểm ở Congo của David Livingstone và Henry Morton Stanley gây trong tâm trí của Vua Bỉ Leopold II cao kiến lập thuộc địa. Năm 1876, ông thành lập Hiệp hội Quốc tế Thám hiểm và Giáo hóa châu Phi. Từ năm 1869 đến năm 1874, Leopold II bí mật cử Stanley đến Congo đàm phán với một số tù trưởng châu Phi lấy đất dọc sông Congo. Năm 1882, Leopold II có đủ lãnh thổ để bắt đầu thành lập <a href="/wiki/Nh%C3%A0_n%C6%B0%E1%BB%9Bc_T%E1%BB%B1_do_Congo" title="Nhà nước Tự do Congo">Nhà nước Tự do Congo</a>. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Pierre_Savorgnan_de_Brazza.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Pierre_Savorgnan_de_Brazza.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cb/Pierre_Savorgnan_de_Brazza.jpg" decoding="async" width="200" height="273" class="mw-file-element" data-file-width="200" data-file-height="273" /></a><figcaption>Pierre Savorgnan de Brazza mặc quần áo "bản địa", ảnh của Félix Nadar</figcaption></figure> <p>Cùng lúc Stanley thám hiểm Congo cho Leopold II, nhà thám hiểm Ý Pierre de Brazza tiến vào lưu vực phía Tây Congo. Năm 1881, ông thành lập thành phố Brazzaville cho đế quốc Pháp, về sau trở thành thủ đô của <a href="/wiki/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_Congo" title="Cộng hòa Congo">Cộng hòa Congo</a>.<sup id="cite_ref-:0_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Bồ Đào Nha cũng yêu sách Congo căn cứ các hiệp ước cũ với Vương quốc Kongo, cho nên lập điều ước với Anh không cho Leopold đường tiếp cận Đại Tây Dương. </p><p>Năm 1890, Nhà nước Tự do Congo trải dài từ Leopoldville đến Stanleyville. Leopold tìm cách mở rộng thuộc địa xuống phía nam sông Lualaba. Cùng lúc, Cecil Rhodes đang mở rộng lên phía bắc từ sông Limpopo, tiến qua Matabeleland, và lập thuộc địa ở Mashonaland.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Chỗ Leopold và Rhodes gặp nhau là Katanga ở phía tây, thuộc Vương quốc Yeke do Msiri cai trị. Msiri có quân đội mạnh nhất trong khu vực. Yeke buôn bán số lượng lớn đồng, ngà voi và nô lệ; người châu Âu nghe đồn có buôn vàng nữa.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Năm 1890, Rhodes cử hai phái đoàn đến Msiri khuyên ông chịu phục. Đoàn thứ nhất bị từ chối, đoàn thứ hai không đến được Katanga. Leopold cử bốn phái đoàn. Đoàn thứ nhất chỉ được nhận một bức thư mơ hồ. Đoàn thứ hai bị từ chối. Đoàn viễn chinh thứ ba có vũ trang được lệnh chiếm Katanga mặc ý của Msiri, bắn chết Msiri chặt đầu cắm lên cột để "thị uy" cho người dân.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Đoàn thứ tư thành lập chính quyền cơ bản và "hệ thống trị an" ở Katanga. Leopold bây giờ sở hữu tới 2.300.000 km vuông đất châu Phi, khoảng gấp 75 lần diện tích của Bỉ. Leopold khủng bố người dân vô cùng, gây những vụ thảm sát, cưỡng bức lao động, đến nỗi Bỉ phải tước quyền sở hữu của Leopold II dưới sức ép trong nước. Ngày 20 tháng 8 năm 1908, Congo trở thành thuộc địa của Bỉ.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:MutilatedChildrenFromCongo.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:MutilatedChildrenFromCongo.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/MutilatedChildrenFromCongo.jpg/220px-MutilatedChildrenFromCongo.jpg" decoding="async" width="220" height="330" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/MutilatedChildrenFromCongo.jpg/330px-MutilatedChildrenFromCongo.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/MutilatedChildrenFromCongo.jpg/440px-MutilatedChildrenFromCongo.jpg 2x" data-file-width="646" data-file-height="969" /></a><figcaption>Từ năm 1885 đến năm 1908, Leopold II gây nhiều tội ác ở Nhà nước Tự do Congo; trong ảnh là những lao động bản địa bị chặt tay vì không thu hoạch đủ cao su.</figcaption></figure> <p>Sự tàn bạo của Vua Leopold II<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> có chứng cớ rành rành: 16 triệu dân bản địa thì ước tính tới 8 triệu chết từ năm 1885 đến năm 1908.<sup id="cite_ref-NYT_30.08.2012_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-NYT_30.08.2012-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Một nhà ngoại giao Ailen đương thời ước tính chết ba triệu.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ông đưa ra 4 nguyên nhân chính: "chiến tranh bừa bãi", nạn đói, giảm sinh và bệnh tật.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEHochschild2006226–32_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEHochschild2006226–32-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Bệnh ngủ và bệnh đậu mùa tàn sát gần một nửa dân số ở các khu vực xung quanh hạ lưu sông Congo.<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Rất khó xác định số người chết vào thời kỳ đó, bởi vì đến năm 1924 mới tổ chức cuộc điều tra dân số đầu tiên. </p><p>Congo thuộc Pháp cũng ngược đãi bóc lột người dân bản địa. Việc khai thác tài nguyên, thực dân nhượng quyền cho các công ty tư nhân, cho nên dân bản địa vừa bị bóc lột tàn bạo, vừa bị nhiễm dịch bệnh, chết tới một nửa.<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Năm 1905, chính phủ Pháp lập ủy ban điều tra những vụ ngược đãi ở thuộc địa, do de Brazza đứng đầu. Tuy nhiên, de Brazza chết trong lúc đi điều tra về, bản báo cáo "phê phán gay gắt" của ông không được công khai và không gây được sự cải cách gì.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEHochschild2006280–81_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEHochschild2006280–81-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Vào những năm 1920, khoảng 20.000 lao động cưỡng bức chết trong khi lắp đặt một tuyến đường sắt.<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ai_Cập,_Sudan_và_Nam_Sudan"><span id="Ai_C.E1.BA.ADp.2C_Sudan_v.C3.A0_Nam_Sudan"></span>Ai Cập, Sudan và Nam Sudan</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=9" title="Sửa đổi phần “Ai Cập, Sudan và Nam Sudan”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=9" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Ai Cập, Sudan và Nam Sudan"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Kênh_đào_Suez"><span id="K.C3.AAnh_.C4.91.C3.A0o_Suez"></span>Kênh đào Suez</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=10" title="Sửa đổi phần “Kênh đào Suez”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=10" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Kênh đào Suez"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Port_Said_Suez_Canal.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Port_Said_Suez_Canal.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Port_Said_Suez_Canal.jpg/220px-Port_Said_Suez_Canal.jpg" decoding="async" width="220" height="154" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Port_Said_Suez_Canal.jpg/330px-Port_Said_Suez_Canal.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Port_Said_Suez_Canal.jpg/440px-Port_Said_Suez_Canal.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="421" /></a><figcaption>Cửa biển Port Said vào Kênh đào Suez, có tượng De Lesseps</figcaption></figure> <p>Nhà ngoại giao Pháp Ferdinand de Lesseps được Phó vương Ai Cập Isma'il Pasha cho phép khởi công Kênh đào Suez. Có ước tính lực lượng lao động là 30.000,<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> nhưng những nguồn khác ước tính rằng 120.000 công nhân chết trong mười năm thi công do thiếu ăn, kiệt sức và bệnh tật, nhất là bệnh tả.<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Kênh đào Suez làm xong vào năm 1869. Nhưng mà, Isma'il buộc phải bán cổ phần của mình trong Kênh đào Suez cho Anh vào năm 1875 để giải quyết khó khăn tài chính. Nguyên nhân là Isma'il đã vay nặng lãi khoản tiền khổng lồ từ những ngân hàng Anh và Pháp. Thủ tướng Anh Benjamin Disraeli mưu kiểm soát hoàn toàn tuyến đường biển chiến lược này. Năm 1879, Isma'il thoái thác khoản nợ nước ngoài của Ai Cập. Anh và Pháp buộc Isma'il phải nhường ngôi cho con trai cả là Tewfik Pasha.<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Nội_loạn_ở_Ai_Cập_và_Sudan"><span id="N.E1.BB.99i_lo.E1.BA.A1n_.E1.BB.9F_Ai_C.E1.BA.ADp_v.C3.A0_Sudan"></span>Nội loạn ở Ai Cập và Sudan</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=11" title="Sửa đổi phần “Nội loạn ở Ai Cập và Sudan”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=11" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Nội loạn ở Ai Cập và Sudan"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Trong những năm 1870, thực dân châu Âu bắt đầu cấm đoán việc buôn bán nô lệ, gây khủng hoảng kinh tế ở miền bắc Sudan.<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Năm 1881, Muhammad Ahmad dấy binh chống lại chính phủ Ai Cập, cướp chính quyền ở Sudan. Cùng năm, một bộ phận quân đội Ai Cập gây binh biến chống lại Tewfik và thực dân Anh Pháp. Năm 1882, Tewfik cầu cứu Anh đem quân yểm trợ.<sup id="cite_ref-:1_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Tỉnh Equatoria của Ai Cập nằm ở Nam Sudan do Emin Pasha lãnh đạo được viện binh châu Âu cứu giúp.<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Năm 1898, liên quân Anh-Ai Cập đánh bại phiến quân của Ahmad.<sup id="cite_ref-:12_37-0" class="reference"><a href="#cite_note-:12-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Anh được quyền cai trị Sudan chung với Ai Cập, nhưng trên thực tế Anh kiểm soát hoàn toàn. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hội_nghị_Berlin_(1884-85)"><span id="H.E1.BB.99i_ngh.E1.BB.8B_Berlin_.281884-85.29"></span>Hội nghị Berlin (1884-85)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=12" title="Sửa đổi phần “Hội nghị Berlin (1884-85)”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=12" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Hội nghị Berlin (1884-85)"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kongokonferenz.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Kongokonferenz.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Kongokonferenz.jpg/220px-Kongokonferenz.jpg" decoding="async" width="220" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Kongokonferenz.jpg/330px-Kongokonferenz.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Kongokonferenz.jpg/440px-Kongokonferenz.jpg 2x" data-file-width="3631" data-file-height="2790" /></a><figcaption>Otto von Bismarck ở Hội nghị Berlin, năm 1884</figcaption></figure> <p>Năm 1884, Thủ tướng Đức Otto von Bismarck triệu tập Hội nghị Berlin để thảo luận về châu Phi.<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Các bên chủ yếu muốn phòng ngừa chiến tranh nổ ra giữa các cường quốc châu Âu trong lúc họ cắt chiếm châu Phi.<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hội nghị đặt ra các quy tắc các cường quốc phải theo trong việc lập thuộc địa. Không nước nào được đưa ra yêu sách ở châu Phi mà không thông báo cho những cường quốc khác biết. Không được tuyên bố lãnh thổ thuộc về mình, trừ phi đã chiếm đóng trước đó. Khu vực dọc theo sông Congo sẽ do Leopold II cai trị làm vùng trung lập cho các đế quốc được tự do thương mại và hàng hải.<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Các bên cũng thảo luận việc chấm dứt buôn bán nô lệ và phạm vi của hoạt động truyền giáo. Nhưng mà, các đế quốc tùy nghi phá lệ. Có một số phen xém nổ ra chiến tranh. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ai_Cập_và_Nam_Phi_thuộc_Anh"><span id="Ai_C.E1.BA.ADp_v.C3.A0_Nam_Phi_thu.E1.BB.99c_Anh"></span>Ai Cập và Nam Phi thuộc Anh</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=13" title="Sửa đổi phần “Ai Cập và Nam Phi thuộc Anh”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=13" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Ai Cập và Nam Phi thuộc Anh"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:LizzieVanZyl.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:LizzieVanZyl.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/LizzieVanZyl.jpg/220px-LizzieVanZyl.jpg" decoding="async" width="220" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/LizzieVanZyl.jpg/330px-LizzieVanZyl.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/LizzieVanZyl.jpg/440px-LizzieVanZyl.jpg 2x" data-file-width="2412" data-file-height="1644" /></a><figcaption>Đứa trẻ người Boer ở trại tập trung Anh vào Chiến tranh Boer thứ hai (1899–1902)</figcaption></figure> <p>Năm 1882, Anh giành được thực quyền kiểm soát Ai Cập, mặc dù Ai Cập vẫn là lãnh thổ của Đế quốc Osman. Năm 1914, Anh chính thức biến Ai Cập thành xứ bảo hộ. Từ những năm 1890 đến đầu thế kỷ 20, Anh chinh phục Sudan, Nigeria, Kenya và Uganda. Ở phía nam, Anh dùng mũi Hảo Vọng làm bàn đạp xâm chiếm các nước châu Phi gần kề và các nước cộng hòa của người Afrikaner. Năm 1877, Cộng hòa Transvaal bị Đế quốc Anh sáp nhập.<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Năm 1879, Vương quốc Zulu bị sáp nhập. Người Boer phản đối Anh bành trướng ở Nam Phi, phát động chiến tranh với Anh vào tháng 12 năm 1880.<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ngày 23 tháng 3 năm 1881, Anh ký hòa ước với người Boer, thừa nhận quyền tự trị của họ ở Transvaal. Anh cố lật đổ chính phủ Boer ở Transvaal bất thành vào năm 1895. Năm 1899, Chiến tranh Boer thứ hai nổ ra do xung đột về quyền khai thác vàng và kim cương Anh đánh bại người Boer, sáp nhập các nước cộng hòa của họ. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Muhammad_Ahmad.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Muhammad_Ahmad.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Muhammad_Ahmad.jpg/220px-Muhammad_Ahmad.jpg" decoding="async" width="220" height="282" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Muhammad_Ahmad.jpg/330px-Muhammad_Ahmad.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Muhammad_Ahmad.jpg/440px-Muhammad_Ahmad.jpg 2x" data-file-width="724" data-file-height="928" /></a><figcaption>Muhammad Ahmad, lãnh tụ của cuộc nổi dậy chống chính quyền Ai Cập và quân Anh ở Sudan.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Khủng_hoảng_Maroc"><span id="Kh.E1.BB.A7ng_ho.E1.BA.A3ng_Maroc"></span>Khủng hoảng Maroc</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=14" title="Sửa đổi phần “Khủng hoảng Maroc”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=14" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Khủng hoảng Maroc"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Pacification.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Pacification.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Pacification.jpg/220px-Pacification.jpg" decoding="async" width="220" height="208" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Pacification.jpg/330px-Pacification.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Pacification.jpg/440px-Pacification.jpg 2x" data-file-width="820" data-file-height="777" /></a><figcaption>Bản đồ cho thấy các giai đoạn của cuộc bình định Maroc, kết thúc vào năm 1934</figcaption></figure> <p>Sức ảnh hưởng của Pháp ở Maroc đã được Anh và Tây Ban Nha thừa nhận vào năm 1904. Đức muốn lợi dụng lãnh thổ có tranh chấp của Ma-rốc để thử thế lực của Pháp. Ngày 31 tháng 3 năm 1905, Hoàng đế Wilhelm II đến Tangier và có bài phát biểu ủng hộ Maroc được độc lập. Lòng tự tôn dân tộc của Pháp dâng lên. Có Anh ủng hộ, bộ trưởng ngoại giao Pháp Théophile Delcassé giữ vững lập trường cứng rắn. Giữa tháng 6 năm 1905, cuộc khủng hoảng lên đến đỉnh điểm, Delcassé bị thủ tướng Maurice Rouvier buộc từ chức. Rouvier chủ trương hòa giải với Đức. Đức ngày càng cô lập. Pháp đồng ý tổ chức hội nghị giải quyết cuộc khủng hoảng. Ở Hội nghị Algeciras năm 1906, Đức chỉ tranh thủ được Áo-Hung trong số mười ba nước tham dự. Áo-Hung không có quyền lợi gì ở châu Phi. Pháp được Anh, Mỹ, Nga, Ý và Tây Ban Nha ủng hộ. Ngày 31 tháng 5 năm 1906, Đức cuối cùng chịu ký kết hiệp định. Hiệp định quy định Pháp thay đổi một số điều trong chính sách đối với Maroc, nhưng giữ nguyên thế lực của Pháp. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Si_Kaddour_ben_Ghabrit_et_le_sultan_Moufay_Hafid.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Si_Kaddour_ben_Ghabrit_et_le_sultan_Moufay_Hafid.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Si_Kaddour_ben_Ghabrit_et_le_sultan_Moufay_Hafid.jpg/220px-Si_Kaddour_ben_Ghabrit_et_le_sultan_Moufay_Hafid.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Si_Kaddour_ben_Ghabrit_et_le_sultan_Moufay_Hafid.jpg/330px-Si_Kaddour_ben_Ghabrit_et_le_sultan_Moufay_Hafid.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Si_Kaddour_ben_Ghabrit_et_le_sultan_Moufay_Hafid.jpg/440px-Si_Kaddour_ben_Ghabrit_et_le_sultan_Moufay_Hafid.jpg 2x" data-file-width="957" data-file-height="640" /></a><figcaption>Vua Maroc Abdelhafid. Vào cuộc Khủng hoảng Maroc thứ hai, Abdelhafid vận động phản kháng chính sách bành trướng của Pháp</figcaption></figure> <p>5 năm sau, Đức điều động một chiếc tàu pháo đến cảng Agadir, châm ngòi cuộc Khủng hoảng Ma-rốc thứ hai. Anh tưởng rằng Đức muốn lấy Agadir làm quân cảng trên Đại Tây Dương, nhưng Đức thực ra muốn củng cố yêu sách đòi lãnh thổ thuộc địa Pháp. Tháng 11 năm 1911, Đức ký kết hiệp ước với Pháp: Đức chấp nhận quyền lợi của Pháp ở Maroc, Pháp nhường một phần lãnh thổ thuộc địa châu Phi Xích đạo ở Trung Congo cho Đức. Pháp cùng Tây Ban Nha sau đó thành lập chế độ bảo hộ hoàn toàn đối với Maroc vào ngày 30 tháng 3 năm 1912.<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sự_kháng_cự_của_giới_Dervish"><span id="S.E1.BB.B1_kh.C3.A1ng_c.E1.BB.B1_c.E1.BB.A7a_gi.E1.BB.9Bi_Dervish"></span>Sự kháng cự của giới Dervish</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=15" title="Sửa đổi phần “Sự kháng cự của giới Dervish”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=15" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Sự kháng cự của giới Dervish"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Anh, Ý và Ethiopia đều muốn xâm chiếm lãnh thổ của người Somali, nhưng gặp phải sự kháng cự của phong trào Dervish do Sayid Muhammed Abdullah Hassan lãnh đạo. Phong trào Dervish nổi lên vào năm 1899 để đánh đuổi thực dân khỏi khu vực và lập lại địa vị của Hồi giáo. Hassan đánh bại quân Anh bốn lần và đuổi họ về khu vực bờ biển. Đế quốc Osman và Đức liên minh với phong trào Dervish. Vua Osman phong Hassan làm tiểu vương của Somalia, Đức cam kết thừa nhận bất cứ lãnh thổ nào Hassan chiếm được. Nhưng mà, phong trào Dervish sau cùng thất bại dưới không quân của Anh vào năm 1920. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Khởi_nghĩa_ở_những_thuộc_địa_Đức"><span id="Kh.E1.BB.9Fi_ngh.C4.A9a_.E1.BB.9F_nh.E1.BB.AFng_thu.E1.BB.99c_.C4.91.E1.BB.8Ba_.C4.90.E1.BB.A9c"></span>Khởi nghĩa ở những thuộc địa Đức</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=16" title="Sửa đổi phần “Khởi nghĩa ở những thuộc địa Đức”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=16" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Khởi nghĩa ở những thuộc địa Đức"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Herero_Nama_Shark_Island_Death_Camp_Lieutenant_von_Durling_05.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Herero_Nama_Shark_Island_Death_Camp_Lieutenant_von_Durling_05.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Herero_Nama_Shark_Island_Death_Camp_Lieutenant_von_Durling_05.jpg/220px-Herero_Nama_Shark_Island_Death_Camp_Lieutenant_von_Durling_05.jpg" decoding="async" width="220" height="281" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5d/Herero_Nama_Shark_Island_Death_Camp_Lieutenant_von_Durling_05.jpg 1.5x" data-file-width="317" data-file-height="405" /></a><figcaption>Trung úy Đức và tù nhân ở Đảo Shark, một trong những trại tập trung quân Đức dùng để tiến hành cuộc diệt chủng Herero và Namaqua</figcaption></figure> <p>Từ năm 1904 đến năm 1908, người bản địa ở Tây Nam Phi và Đông Phi thuộc Đức nổi dậy chống chế độ thực dân. Dân Đông Phi tiến hành chiến tranh du kích chống quân Đức. Nhưng mà, Đức nhanh chóng dập tắt các cuộc nổi dậy sau khi đem viện binh tới.<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Đức gây nạn diệt chủng ở Tây Nam Phi. Từ năm 1904 đến năm 1908, đến 80% dân số Herero và 50% dân số Namaqua hoặc chết đói, hoặc chết khát hoặc chịu khổ sai mà chết trong các trại tập trung.<sup id="cite_ref-Walter_Nuhn_1904_46-0" class="reference"><a href="#cite_note-Walter_Nuhn_1904-46"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-sarkin_48-0" class="reference"><a href="#cite_note-sarkin-48"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-moses_49-0" class="reference"><a href="#cite_note-moses-49"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kết_quả"><span id="K.E1.BA.BFt_qu.E1.BA.A3"></span>Kết quả</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=17" title="Sửa đổi phần “Kết quả”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=17" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Kết quả"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Victoria_(Cameroon).jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Victoria_(Cameroon).jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Victoria_%28Cameroon%29.jpg/220px-Victoria_%28Cameroon%29.jpg" decoding="async" width="220" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Victoria_%28Cameroon%29.jpg/330px-Victoria_%28Cameroon%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Victoria_%28Cameroon%29.jpg/440px-Victoria_%28Cameroon%29.jpg 2x" data-file-width="680" data-file-height="473" /></a><figcaption>Cameroon thuộc Đức, tranh của R. Hellgrewe, 1908</figcaption></figure> <p>Vào cuối thế kỷ 19, các đế quốc châu Âu đã xâm chiếm gần 23.000.000 km vuông đất châu Phi, một phần năm diện tích toàn cầu. Chỉ Ethiopia, Liberia và Saguia el-Hamra giữ được độc lập, nhưng Saguia el-Hamra về sau cũng bị Tây Ban Nha chiếm. Chỉ Nigeria thuộc Anh thôi có 15 triệu dân, nhiều hơn toàn bộ Tây Phi thuộc Pháp hay tất cả thuộc địa của Đức. Diện tích xâm chiếm thì Pháp đứng đầu, nhưng phần lớn thuộc địa của Pháp là sa mạc Sahara thưa dân.<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Danh_sách_các_thuộc_địa_châu_Phi_của_các_đế_quốc_châu_Âu"><span id="Danh_s.C3.A1ch_c.C3.A1c_thu.E1.BB.99c_.C4.91.E1.BB.8Ba_ch.C3.A2u_Phi_c.E1.BB.A7a_c.C3.A1c_.C4.91.E1.BA.BF_qu.E1.BB.91c_ch.C3.A2u_.C3.82u"></span>Danh sách các thuộc địa châu Phi của các đế quốc châu Âu</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=18" title="Sửa đổi phần “Danh sách các thuộc địa châu Phi của các đế quốc châu Âu”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=18" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Danh sách các thuộc địa châu Phi của các đế quốc châu Âu"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Leopold_II_Statue_at_Place_du_Tr%C3%B4ne_-_panoramio.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Leopold_II_Statue_at_Place_du_Tr%C3%B4ne_-_panoramio.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Leopold_II_Statue_at_Place_du_Tr%C3%B4ne_-_panoramio.jpg/220px-Leopold_II_Statue_at_Place_du_Tr%C3%B4ne_-_panoramio.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Leopold_II_Statue_at_Place_du_Tr%C3%B4ne_-_panoramio.jpg/330px-Leopold_II_Statue_at_Place_du_Tr%C3%B4ne_-_panoramio.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Leopold_II_Statue_at_Place_du_Tr%C3%B4ne_-_panoramio.jpg/440px-Leopold_II_Statue_at_Place_du_Tr%C3%B4ne_-_panoramio.jpg 2x" data-file-width="2560" data-file-height="1920" /></a><figcaption>Tượng cưỡi ngựa của Vua Bỉ Leopold II, chủ sở hữu Nhà nước Tự do Congo từ năm 1885 đến năm 1908, Cung Nhiếp chính ở Brussels, Bỉ</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Bỉ"><span id="B.E1.BB.89"></span>Bỉ</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=19" title="Sửa đổi phần “Bỉ”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=19" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Bỉ"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Nh%C3%A0_n%C6%B0%E1%BB%9Bc_T%E1%BB%B1_do_Congo" title="Nhà nước Tự do Congo">Nhà nước Tự do Congo</a> và <a href="/wiki/Congo_thu%E1%BB%99c_B%E1%BB%89" title="Congo thuộc Bỉ">Congo thuộc Bỉ</a> (nay là <a href="/wiki/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_D%C3%A2n_ch%E1%BB%A7_Congo" title="Cộng hòa Dân chủ Congo">Cộng hòa Dân chủ Congo</a>)</li> <li>Ruanda-Urundi (nay là <a href="/wiki/Rwanda" title="Rwanda">Rwanda</a> và <a href="/wiki/Burundi" title="Burundi">Burundi</a>)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Pháp"><span id="Ph.C3.A1p"></span>Pháp</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=20" title="Sửa đổi phần “Pháp”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=20" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Pháp"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mission_Foureau-Lamy.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Mission_Foureau-Lamy.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Mission_Foureau-Lamy.jpg/220px-Mission_Foureau-Lamy.jpg" decoding="async" width="220" height="164" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Mission_Foureau-Lamy.jpg/330px-Mission_Foureau-Lamy.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Mission_Foureau-Lamy.jpg/440px-Mission_Foureau-Lamy.jpg 2x" data-file-width="897" data-file-height="670" /></a><figcaption>Quân viễn chinh Foureau-Lamy khởi hành từ Algiers vào năm 1898 để chinh phục Lưu vực Tchad mà thống nhất các thuộc địa Pháp ở Tây Phi.</figcaption></figure> <table> <tbody><tr> <td valign="top"> <ul><li><a href="/wiki/T%C3%A2y_Phi_thu%E1%BB%99c_Ph%C3%A1p" title="Tây Phi thuộc Pháp">Tây Phi thuộc Pháp</a>: <ul><li><a href="/wiki/Mauritania" class="mw-redirect" title="Mauritania">Mauritania</a></li> <li><a href="/wiki/Senegal" class="mw-redirect" title="Senegal">Senegal</a></li> <li>Albreda (1681–1857, nay thuộc <a href="/wiki/Gambia" title="Gambia">Gambia</a>)</li> <li><a href="/wiki/Sudan_thu%E1%BB%99c_Ph%C3%A1p" title="Sudan thuộc Pháp">Sudan thuộc Pháp</a> (nay là <a href="/wiki/Mali" title="Mali">Mali</a>, 1880 – 1958)</li> <li><a href="/wiki/Guin%C3%A9e_thu%E1%BB%99c_Ph%C3%A1p" title="Guinée thuộc Pháp">Guinea thuộc Pháp</a> (nay là <a href="/wiki/Guin%C3%A9e" title="Guinée">Guinea</a>)</li> <li><a href="/wiki/B%E1%BB%9D_Bi%E1%BB%83n_Ng%C3%A0" title="Bờ Biển Ngà">Bờ Biển Ngà</a></li> <li><a href="/wiki/Thu%E1%BB%99c_%C4%91%E1%BB%8Ba_Niger" title="Thuộc địa Niger">Niger</a></li> <li><a href="/wiki/Th%C6%B0%E1%BB%A3ng_Volta_thu%E1%BB%99c_Ph%C3%A1p" title="Thượng Volta thuộc Pháp">Thượng Volta thuộc Pháp</a> (nay là <a href="/wiki/Burkina_Faso" title="Burkina Faso">Burkina Faso</a>)</li> <li><a href="/wiki/Dahomey_thu%E1%BB%99c_Ph%C3%A1p" title="Dahomey thuộc Pháp">Dahomey thuộc Pháp</a> (nay là <a href="/wiki/B%C3%A9nin" title="Bénin">Benin</a>)</li> <li>Togoland thuộc Pháp (1916–60, nay là <a href="/wiki/Togo" title="Togo">Togo</a>)</li> <li>Forcados và Badjibo (nay thuộc <a href="/wiki/Nigeria" title="Nigeria">Nigeria</a>)</li></ul></li></ul> </td> <td valign="top"> <ul><li><a href="/wiki/Ch%C3%A2u_Phi_X%C3%ADch_%C4%90%E1%BA%A1o_thu%E1%BB%99c_Ph%C3%A1p" title="Châu Phi Xích Đạo thuộc Pháp">Châu Phi Xích đạo thuộc Pháp</a>: <ul><li><a href="/wiki/Gabon" title="Gabon">Gabon</a></li> <li><a href="/wiki/Cameroon_thu%E1%BB%99c_Ph%C3%A1p" title="Cameroon thuộc Pháp">Cameroun thuộc Pháp</a> (1922–60)</li> <li><a href="/wiki/Congo_thu%E1%BB%99c_Ph%C3%A1p" title="Congo thuộc Pháp">Congo thuộc Pháp</a> (nay là <a href="/wiki/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_Congo" title="Cộng hòa Congo">Cộng hòa Congo</a>)</li> <li>Oubangui-Chari (nay là <a href="/wiki/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_Trung_Phi" title="Cộng hòa Trung Phi">Cộng hòa Trung Phi</a>)</li> <li><a href="/wiki/Tchad" title="Tchad">Tchad</a></li></ul></li></ul> </td> <td valign="top"> <ul><li>Bắc Phi thuộc Pháp: <ul><li><a href="/wiki/Alg%C3%A9rie_thu%E1%BB%99c_Ph%C3%A1p" title="Algérie thuộc Pháp">Algeria thuộc Pháp</a> (1830-1962; được quản lý như một phần của nước mẹ từ năm 1848)</li> <li><a href="/wiki/Tunisia_thu%E1%BB%99c_Ph%C3%A1p" class="mw-redirect" title="Tunisia thuộc Pháp">Tunisia thuộc Pháp</a></li> <li><a href="/wiki/Maroc_thu%E1%BB%99c_Ph%C3%A1p" class="mw-redirect" title="Maroc thuộc Pháp">Maroc thuộc Pháp</a></li> <li>Fezzan-Ghadames (1943–1951) (được Liên Hợp Quốc ủy quyền cai trị)</li> <li><a href="/wiki/Ai_C%E1%BA%ADp" title="Ai Cập">Ai Cập</a> (thuộc sở hữu (1798–1801)) (cai trị chung với Anh (1876–1882))<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">[</span>55<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul></li></ul> </td> <td valign="top"> <ul><li>Đông Phi thuộc Pháp: <ul><li><a href="/wiki/Madagascar_thu%E1%BB%99c_Ph%C3%A1p" title="Madagascar thuộc Pháp">Madagascar thuộc Pháp</a></li> <li><a href="/wiki/Comoros" title="Comoros">Comoros</a></li> <li><a href="/wiki/C%C3%A1c_%C4%91%E1%BA%A3o_r%E1%BA%A3i_r%C3%A1c_t%E1%BA%A1i_%E1%BA%A4n_%C4%90%E1%BB%99_D%C6%B0%C6%A1ng" title="Các đảo rải rác tại Ấn Độ Dương">Các đảo rải rác tại Ấn Độ Dương</a></li> <li><a href="/wiki/Somaliland_thu%E1%BB%99c_Ph%C3%A1p" title="Somaliland thuộc Pháp">Somaliland thuộc Pháp</a> (nay là <a href="/wiki/Djibouti" title="Djibouti">Djibouti</a>)</li> <li><a href="/wiki/Isle_de_France_(Mauritius)" title="Isle de France (Mauritius)">Isle de France</a> (1715–1810) (nay là <a href="/wiki/Mauritius" title="Mauritius">Mauritius</a>)</li></ul></li></ul> </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Desembarco_en_Cotonou_de_tropas_senegalesas._Le_Petit_Journal,_21may1892.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Desembarco_en_Cotonou_de_tropas_senegalesas._Le_Petit_Journal,_21may1892.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Desembarco_en_Cotonou_de_tropas_senegalesas._Le_Petit_Journal%2C_21may1892.jpg/220px-Desembarco_en_Cotonou_de_tropas_senegalesas._Le_Petit_Journal%2C_21may1892.jpg" decoding="async" width="220" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Desembarco_en_Cotonou_de_tropas_senegalesas._Le_Petit_Journal%2C_21may1892.jpg/330px-Desembarco_en_Cotonou_de_tropas_senegalesas._Le_Petit_Journal%2C_21may1892.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Desembarco_en_Cotonou_de_tropas_senegalesas._Le_Petit_Journal%2C_21may1892.jpg/440px-Desembarco_en_Cotonou_de_tropas_senegalesas._Le_Petit_Journal%2C_21may1892.jpg 2x" data-file-width="923" data-file-height="945" /></a><figcaption>Bộ binh nhẹ Senegal, do Đại tá Alfred-Amédée Dodds chỉ huy, chinh phục Dahomey (nay là Benin) vào năm 1892</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Đức"><span id=".C4.90.E1.BB.A9c"></span>Đức</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=21" title="Sửa đổi phần “Đức”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=21" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Đức"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Cameroon_thu%E1%BB%99c_%C4%90%E1%BB%A9c" title="Cameroon thuộc Đức">Cameroon thuộc Đức</a> (nay thuộc <a href="/wiki/Cameroon" title="Cameroon">Cameroon</a> và <a href="/wiki/Nigeria" title="Nigeria">Nigeria</a>, 1884-1916)</li> <li><a href="/wiki/%C4%90%C3%B4ng_Phi_thu%E1%BB%99c_%C4%90%E1%BB%A9c" title="Đông Phi thuộc Đức">Đông Phi thuộc Đức</a> (nay là <a href="/wiki/Rwanda" title="Rwanda">Rwanda</a>, <a href="/wiki/Burundi" title="Burundi">Burundi</a> và phần lớn <a href="/wiki/Tanzania" title="Tanzania">Tanzania</a>, 1885-1919)</li> <li><a href="/wiki/T%C3%A2y_Nam_Phi_thu%E1%BB%99c_%C4%90%E1%BB%A9c" title="Tây Nam Phi thuộc Đức">Tây Nam Phi thuộc Đức</a> (nay là <a href="/wiki/Namibia" title="Namibia">Namibia</a>, 1884-1915)</li> <li>Togoland thuộc Đức (nay là <a href="/wiki/Togo" title="Togo">Togo</a> và lãnh thổ phía đông của <a href="/wiki/Ghana" title="Ghana">Ghana</a>, 1884-1914)</li></ul> <p>Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, các thuộc địa của Đức đem chia lại cho Anh, Pháp và Bỉ. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ý"><span id=".C3.9D"></span>Ý</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=22" title="Sửa đổi phần “Ý”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=22" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Ý"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:CH-NB_-_Italienisch-Ostafrika,_Massana_(Massawa,_Massaua)-_Hafen_-_Annemarie_Schwarzenbach_-_SLA-Schwarzenbach-A-5-23-129.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:CH-NB_-_Italienisch-Ostafrika,_Massana_(Massawa,_Massaua)-_Hafen_-_Annemarie_Schwarzenbach_-_SLA-Schwarzenbach-A-5-23-129.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/CH-NB_-_Italienisch-Ostafrika%2C_Massana_%28Massawa%2C_Massaua%29-_Hafen_-_Annemarie_Schwarzenbach_-_SLA-Schwarzenbach-A-5-23-129.jpg/220px-CH-NB_-_Italienisch-Ostafrika%2C_Massana_%28Massawa%2C_Massaua%29-_Hafen_-_Annemarie_Schwarzenbach_-_SLA-Schwarzenbach-A-5-23-129.jpg" decoding="async" width="220" height="218" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/CH-NB_-_Italienisch-Ostafrika%2C_Massana_%28Massawa%2C_Massaua%29-_Hafen_-_Annemarie_Schwarzenbach_-_SLA-Schwarzenbach-A-5-23-129.jpg/330px-CH-NB_-_Italienisch-Ostafrika%2C_Massana_%28Massawa%2C_Massaua%29-_Hafen_-_Annemarie_Schwarzenbach_-_SLA-Schwarzenbach-A-5-23-129.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/CH-NB_-_Italienisch-Ostafrika%2C_Massana_%28Massawa%2C_Massaua%29-_Hafen_-_Annemarie_Schwarzenbach_-_SLA-Schwarzenbach-A-5-23-129.jpg/440px-CH-NB_-_Italienisch-Ostafrika%2C_Massana_%28Massawa%2C_Massaua%29-_Hafen_-_Annemarie_Schwarzenbach_-_SLA-Schwarzenbach-A-5-23-129.jpg 2x" data-file-width="4341" data-file-height="4292" /></a><figcaption>Dân định cư Ý ở Massawa</figcaption></figure> <ul><li>Eritrea thuộc Ý</li> <li>Somalia thuộc Ý <ul><li>Oltre Giuba (sáp nhập vào Somalia thuộc Ý vào năm 1925)</li></ul></li> <li>Libya thuộc Ý, bao gồm: <ul><li>Tripolitania thuộc Ý</li> <li>Cyrenaica thuộc Ý</li></ul></li></ul> <p>Trong khoảng thời gian giữa hai Chiến tranh thế giới, Ý hợp nhất Ethiopia, Eritrea và Somaliland thành Đông Phi thuộc Ý. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Bồ_Đào_Nha"><span id="B.E1.BB.93_.C4.90.C3.A0o_Nha"></span>Bồ Đào Nha</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=23" title="Sửa đổi phần “Bồ Đào Nha”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=23" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Bồ Đào Nha"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Combat_de_marracuene.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Combat_de_marracuene.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Combat_de_marracuene.jpg/220px-Combat_de_marracuene.jpg" decoding="async" width="220" height="148" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Combat_de_marracuene.jpg/330px-Combat_de_marracuene.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Combat_de_marracuene.jpg/440px-Combat_de_marracuene.jpg 2x" data-file-width="639" data-file-height="430" /></a><figcaption>Marracuene ở Mozambique thuộc Bồ Đào Nha là nơi diễn ra trận quyết định giữa quân Bồ Đào Nha và vua Gaza Gungunhana vào năm 1895</figcaption></figure> <table> <tbody><tr> <td valign="top"> <ul><li><a href="/wiki/Angola_thu%E1%BB%99c_B%E1%BB%93_%C4%90%C3%A0o_Nha" title="Angola thuộc Bồ Đào Nha">Angola thuộc Bồ Đào Nha</a> (nay là <a href="/wiki/Angola" title="Angola">Angola</a>), bao gồm <ul><li>Angola lục địa</li> <li>Congo thuộc Bồ Đào Nha (nay là Tỉnh Cabinda của Angola)</li></ul></li> <li><a href="/wiki/Mozambique_thu%E1%BB%99c_B%E1%BB%93_%C4%90%C3%A0o_Nha" title="Mozambique thuộc Bồ Đào Nha">Mozambique thuộc Bồ Đào Nha</a>(nay là <a href="/wiki/Mozambique" title="Mozambique">Mozambique</a>)</li> <li><a href="/wiki/Guinea_thu%E1%BB%99c_B%E1%BB%93_%C4%90%C3%A0o_Nha" class="mw-redirect" title="Guinea thuộc Bồ Đào Nha">Guinea thuộc Bồ Đào Nha</a> (nay là <a href="/wiki/Guin%C3%A9-Bissau" title="Guiné-Bissau">Guinea-Bissau</a>)</li></ul> </td> <td valign="top"> <ul><li>Mũi Xanh thuộc Bồ Đào Nha</li> <li><a href="/wiki/S%C3%A3o_Tom%C3%A9_v%C3%A0_Pr%C3%ADncipe_thu%E1%BB%99c_B%E1%BB%93_%C4%90%C3%A0o_Nha" title="São Tomé và Príncipe thuộc Bồ Đào Nha">São Tomé và Príncipe thuộc Bồ Đào Nha</a> <ul><li><a href="/wiki/S%C3%A3o_Tom%C3%A9_(%C4%91%E1%BA%A3o)" title="São Tomé (đảo)">São Tomé</a></li> <li><a href="/wiki/Pr%C3%ADncipe" title="Príncipe">Príncipe</a></li> <li>Pháo đài São João Baptista de Ajudá (nay là Ouidah, thuộc Benin)</li></ul></li></ul> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Tây_Ban_Nha"><span id="T.C3.A2y_Ban_Nha"></span>Tây Ban Nha</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=24" title="Sửa đổi phần “Tây Ban Nha”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=24" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tây Ban Nha"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table> <tbody><tr> <td valign="top"> <ul><li>Miền bắc <a href="/wiki/T%C3%A2y_Ban_Nha_b%E1%BA%A3o_h%E1%BB%99_Maroc" title="Tây Ban Nha bảo hộ Maroc">Maroc thuộc Tây Ban Nha</a> <ul><li><ul><li>Chefchaouen (<i>Chauen</i>)</li> <li>Jebala (<i>Yebala</i>)</li> <li>Kert</li> <li>Loukkos (<i>Lucus</i>)</li> <li>Rif</li></ul></li></ul></li></ul> </td> <td valign="top"> <ul><li><a href="/wiki/T%C3%A2y_Phi_thu%E1%BB%99c_T%C3%A2y_Ban_Nha" title="Tây Phi thuộc Tây Ban Nha">Tây Phi thuộc Tây Ban Nha</a> <ul><li><a href="/wiki/Ifni" title="Ifni">Ifni</a></li> <li>Miền nam Maroc thuộc Tây Ban Nha (<a href="/wiki/M%C5%A9i_Juby" title="Mũi Juby">mũi Juby</a>)</li> <li><a href="/wiki/Sahara_thu%E1%BB%99c_T%C3%A2y_Ban_Nha" title="Sahara thuộc Tây Ban Nha">Sahara thuộc Tây Ban Nha</a> (nay là <a href="/wiki/T%C3%A2y_Sahara" title="Tây Sahara">Tây Sahara</a>) <ul><li>Saguia el-Hamra</li> <li><a href="/wiki/R%C3%ADo_de_Oro" title="Río de Oro">Río de Oro</a></li></ul></li></ul></li></ul> </td> <td valign="top"> <ul><li><a href="/wiki/Guinea_thu%E1%BB%99c_T%C3%A2y_Ban_Nha" title="Guinea thuộc Tây Ban Nha">Guinea thuộc Tây Ban Nha</a> (nay là <a href="/wiki/Guinea_X%C3%ADch_%C4%90%E1%BA%A1o" title="Guinea Xích Đạo">Guinea Xích Đạo</a>) <ul><li><a href="/wiki/Fernando_P%C3%B3" class="mw-redirect" title="Fernando Pó">Fernando Pó</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%ADo_Muni" title="Río Muni">Río Muni</a></li> <li><a href="/wiki/Annob%C3%B3n" title="Annobón">Annobón</a></li></ul></li></ul> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Anh">Anh</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=25" title="Sửa đổi phần “Anh”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=25" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Anh"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:1899railroad_salisbury.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:1899railroad_salisbury.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/1899railroad_salisbury.jpg/220px-1899railroad_salisbury.jpg" decoding="async" width="220" height="124" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/1899railroad_salisbury.jpg/330px-1899railroad_salisbury.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/31/1899railroad_salisbury.jpg 2x" data-file-width="400" data-file-height="225" /></a><figcaption>Khánh thành đường sắt ở Rhodesia, năm 1899</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Prempeh-124-palaver-and-submission.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Prempeh-124-palaver-and-submission.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Prempeh-124-palaver-and-submission.jpg/220px-Prempeh-124-palaver-and-submission.jpg" decoding="async" width="220" height="134" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Prempeh-124-palaver-and-submission.jpg/330px-Prempeh-124-palaver-and-submission.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Prempeh-124-palaver-and-submission.jpg/440px-Prempeh-124-palaver-and-submission.jpg 2x" data-file-width="618" data-file-height="377" /></a><figcaption>Sau Chiến tranh Anh-Ashanti thứ tư vào năm 1896, Anh áp đặt chế độ bảo hộ đối với Vương quốc Ashanti.</figcaption></figure> <p>Anh lập thuộc địa chủ yếu để giữ đường liên lạc an toàn đến Ấn Độ, cho nên trước tiên để ý đến Ai Cập và Nam Phi. Những thực dân Anh như Cecil Rhodes vận động lập tuyến đường sắt từ mũi Hảo Vọng đến Cairo và khai thác khoáng sản nông sản, cho nên Anh muốn kiểm soát sông Nile. </p> <table> <tbody><tr> <td valign="top"> <ul><li>Ai Cập thuộc Anh</li> <li>Cyrenaica thuộc Anh (1943-1951, nay thuộc <a href="/wiki/Libya" title="Libya">Libya</a>)</li> <li>Tripolitania thuộc Anh (1943-1951, nay thuộc <a href="/wiki/Libya" title="Libya">Libya</a>)</li> <li><a href="/wiki/Sudan_thu%E1%BB%99c_Anh-Ai_C%E1%BA%ADp" title="Sudan thuộc Anh-Ai Cập">Sudan thuộc Anh-Ai Cập</a> (1899–1956)</li> <li><a href="/wiki/Somaliland_thu%E1%BB%99c_Anh" title="Somaliland thuộc Anh">Somaliland thuộc Anh</a> (nay thuộc <a href="/wiki/Somalia" title="Somalia">Somalia</a>)</li> <li>Đông Phi thuộc Anh: <ul><li>Thuộc địa Kenya</li> <li>Xứ bảo hộ Uganda</li> <li><a href="/wiki/Tanzania" title="Tanzania">Tanzania</a> : <ul><li>Lãnh thổ Tanganyika (1919–61)</li> <li><a href="/wiki/Zanzibar" title="Zanzibar">Zanzibar</a></li></ul></li></ul></li></ul> </td> <td valign="top"> <ul><li>Mauritius thuộc Anh</li> <li>Bechuanaland (nay là <a href="/wiki/Botswana" title="Botswana">Botswana</a>)</li> <li><a href="/wiki/Nam_Rhodesia" title="Nam Rhodesia">Nam Rhodesia</a> (nay là <a href="/wiki/Zimbabwe" title="Zimbabwe">Zimbabwe</a>)</li> <li><a href="/wiki/B%E1%BA%AFc_Rhodesia" title="Bắc Rhodesia">Bắc Rhodesia</a> (nay là <a href="/wiki/Zambia" title="Zambia">Zambia</a>)</li> <li>Seychelles thuộc Anh</li> <li><a href="/wiki/Li%C3%AAn_hi%E1%BB%87p_Nam_Phi" title="Liên hiệp Nam Phi">Liên hiệp Nam Phi</a> <ul><li><a href="/wiki/Nam_Phi" class="mw-redirect" title="Nam Phi">Nam Phi</a> : <ul><li><a href="/wiki/Thu%E1%BB%99c_%C4%91%E1%BB%8Ba_Transvaal" title="Thuộc địa Transvaal">Thuộc đia Transvaal</a></li> <li>Thuộc địa mũi Hảo Vọng</li> <li>Thuộc đia Natal</li> <li>Thuộc địa sông Orange</li></ul></li> <li><a href="/wiki/T%C3%A2y_Nam_Phi" title="Tây Nam Phi">Tây Nam Phi</a> (từ năm 1915, nay là <a href="/wiki/Namibia" title="Namibia">Namibia</a>)</li></ul></li></ul> </td> <td valign="top"> <ul><li>Tây Phi thuộc Anh <ul><li>Gambia thuộc Anh</li> <li>Sierra Leone thuộc Anh</li> <li>Nigeria thuộc Anh</li> <li>Togoland thuộc Anh (1916–56, nay thuộc <a href="/wiki/Ghana" title="Ghana">Ghana</a>)</li> <li>Cameroons (1922–61, nay thuộc <a href="/wiki/Cameroon" title="Cameroon">Cameroon</a> và <a href="/wiki/Nigeria" title="Nigeria">Nigeria</a>)</li> <li>Bờ Biển Vàng (thuộc địa Anh) (nay là <a href="/wiki/Ghana" title="Ghana">Ghana</a>)</li></ul></li> <li><a href="/wiki/Nyasaland" title="Nyasaland">Nyasaland</a> (nay là <a href="/wiki/Malawi" title="Malawi">Malawi</a>)</li> <li>Basutoland (nay là <a href="/wiki/Lesotho" title="Lesotho">Lesotho</a>)</li> <li>Swaziland (nay là <a href="/wiki/Eswatini" title="Eswatini">Eswatini</a>)</li> <li>St Helena, Ascension và Tristan da Cunha</li></ul> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Những_nước_châu_Phi_giữ_được_độc_lập"><span id="Nh.E1.BB.AFng_n.C6.B0.E1.BB.9Bc_ch.C3.A2u_Phi_gi.E1.BB.AF_.C4.91.C6.B0.E1.BB.A3c_.C4.91.E1.BB.99c_l.E1.BA.ADp"></span>Những nước châu Phi giữ được độc lập</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=26" title="Sửa đổi phần “Những nước châu Phi giữ được độc lập”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=26" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Những nước châu Phi giữ được độc lập"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Liberia là nước châu Phi duy nhất được các đế quốc châu Âu công nhận là phụ thuộc vào Hoa Kỳ.<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>56<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Liberia được thành lập vào năm 1822 làm thuộc địa cho các nô lệ người Mỹ gốc Phi và Caribê được trả tự do tái định cư.<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Liberia tuyên bố độc lập vào ngày 26 tháng 7 năm 1847.<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>58<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Liberia là nước cộng hòa lâu đời nhất của châu Phi và là nước cộng hòa người da đen lâu đời thứ hai trên thế giới. </p><p>Ethiopia cũng được các cường quốc châu Âu cho là xứ bảo hộ của Ý. Nhưng mà, Ethiopia chưa bao giờ chấp nhận điều này và giành được độc lập khỏi Ý vào năm 1896.<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">[</span>59<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Không tính thời kỳ bị Ý chiếm đóng từ năm 1936 đến năm 1941, Ethiopia là nước độc lập lâu đời nhất của châu Phi. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Xem_thêm"><span id="Xem_th.C3.AAm"></span>Xem thêm</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=27" title="Sửa đổi phần “Xem thêm”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=27" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Xem thêm"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tham_khảo"><span id="Tham_kh.E1.BA.A3o"></span>Tham khảo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=28" title="Sửa đổi phần “Tham khảo”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=28" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tham khảo"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><b><a href="#cite_ref-1">^</a></b> <span class="reference-text">The <a href="/w/index.php?title=Egba_United_Government&action=edit&redlink=1" class="new" title="Egba United Government (trang không tồn tại)">Egba United Government</a>, a government of the <a href="/w/index.php?title=Egba_people&action=edit&redlink=1" class="new" title="Egba people (trang không tồn tại)">Egba people</a>, was legally recognized by the British as independent until being annexed into the <a href="/w/index.php?title=Colony_and_Protectorate_of_Nigeria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Colony and Protectorate of Nigeria (trang không tồn tại)">Colony and Protectorate of Nigeria</a> in 1914: <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67233549">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"“""”""‘""’"}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFDaly2019" class="citation journal cs1">Daly, Samuel Fury Childs (4 tháng 5 năm 2019). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/03086534.2019.1576833">“From Crime to Coercion: Policing Dissent in Abeokuta, Nigeria, 1900–1940”</a>. <i>The Journal of Imperial and Commonwealth History</i>. <b>47</b> (3): 474–489. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1080%2F03086534.2019.1576833">10.1080/03086534.2019.1576833</a>. <a href="/wiki/M%C3%A3_s%E1%BB%91_ti%C3%AAu_chu%E1%BA%A9n_qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF_cho_xu%E1%BA%A5t_b%E1%BA%A3n_ph%E1%BA%A9m_nhi%E1%BB%81u_k%E1%BB%B3" class="mw-redirect" title="Mã số tiêu chuẩn quốc tế cho xuất bản phẩm nhiều kỳ">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/0308-6534">0308-6534</a>. <a href="/wiki/S2CID_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="S2CID (định danh)">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://api.semanticscholar.org/CorpusID:159124664">159124664</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Journal+of+Imperial+and+Commonwealth+History&rft.atitle=From+Crime+to+Coercion%3A+Policing+Dissent+in+Abeokuta%2C+Nigeria%2C+1900%E2%80%931940&rft.volume=47&rft.issue=3&rft.pages=474-489&rft.date=2019-05-04&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A159124664%23id-name%3DS2CID&rft.issn=0308-6534&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F03086534.2019.1576833&rft.aulast=Daly&rft.aufirst=Samuel+Fury+Childs&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.tandfonline.com%2Fdoi%2Fabs%2F10.1080%2F03086534.2019.1576833&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><b><a href="#cite_ref-2">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFBrantlinger1985" class="citation journal cs1">Brantlinger, Patrick (1985). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_critical-inquiry_autumn-1985_12_1/page/166">“Victorians and Africans: The Genealogy of the Myth of the Dark Continent”</a>. <i>Critical Inquiry</i>. <b>12</b> (1): 166–203. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1086%2F448326">10.1086/448326</a>. <a href="/wiki/JSTOR_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="JSTOR (định danh)">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/1343467">1343467</a>. <a href="/wiki/S2CID_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="S2CID (định danh)">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://api.semanticscholar.org/CorpusID:161311164">161311164</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Critical+Inquiry&rft.atitle=Victorians+and+Africans%3A+The+Genealogy+of+the+Myth+of+the+Dark+Continent&rft.volume=12&rft.issue=1&rft.pages=166-203&rft.date=1985&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A161311164%23id-name%3DS2CID&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F1343467%23id-name%3DJSTOR&rft_id=info%3Adoi%2F10.1086%2F448326&rft.aulast=Brantlinger&rft.aufirst=Patrick&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_critical-inquiry_autumn-1985_12_1%2Fpage%2F166&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><b><a href="#cite_ref-3">^</a></b> <span class="reference-text">R. Robinson, J. Gallagher and A. Denny, <i>Africa and the Victorians</i>, London, 1965, p. 175.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEShillington2005301-4">^ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEShillington2005301_4-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEShillington2005301_4-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFShillington2005">Shillington 2005</a>, tr. 301.<span class="error harv-error" style="display: none; font-size:100%">Lỗi sfn: không có mục tiêu: CITEREFShillington2005 (<a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%97i_b%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu_Harv_v%C3%A0_Sfn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thể loại:Lỗi bản mẫu Harv và Sfn (trang không tồn tại)">trợ giúp</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-5"><b><a href="#cite_ref-5">^</a></b> <span class="reference-text">Thomas Pakenham, <i>The Scramble for Africa: White Man's Conquest of the Dark Continent from 1876 to 1912</i> (1991) ch 1</span> </li> <li id="cite_note-6"><b><a href="#cite_ref-6">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200216122141/http://broughttolife.sciencemuseum.org.uk/broughttolife/techniques/quinine">“Quinine”</a>. <i>broughttolife.sciencemuseum.org.uk</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://broughttolife.sciencemuseum.org.uk/broughttolife/techniques/quinine">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 16 tháng 2 năm 2020<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 18 tháng 12 năm 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=broughttolife.sciencemuseum.org.uk&rft.atitle=Quinine&rft_id=http%3A%2F%2Fbroughttolife.sciencemuseum.org.uk%2Fbroughttolife%2Ftechniques%2Fquinine&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><b><a href="#cite_ref-7">^</a></b> <span class="reference-text">Ewout Frankema, Jeffrey Williamson, and Pieter Woltjer, "An Economic Rationale for the West African Scramble? The Commercial Transition and the Commodity Price Boom of 1835–1885", <i>Journal of Economic History</i> 78#1 (2018), pp. 231–67.</span> </li> <li id="cite_note-8"><b><a href="#cite_ref-8">^</a></b> <span class="reference-text">Lynn Hunt, <i>The Making of the West</i>: volume C, Bedford: St. Martin, 2009.</span> </li> <li id="cite_note-autogenerated1982-9">^ <a href="#cite_ref-autogenerated1982_9-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-autogenerated1982_9-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text">H.R. Cowie, <i>Imperialism and Race Relations</i>. Revised edition, Nelson Publishing, Vol. 5, 1982.</span> </li> <li id="cite_note-10"><b><a href="#cite_ref-10">^</a></b> <span class="reference-text">George Shepperson, "The centennial of the West African conference of Berlin, 1884-1885." Phylon 46.1 (1985): 37-48 <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstor.org/stable/274944">online</a>.</span> </li> <li id="cite_note-11"><b><a href="#cite_ref-11">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFKitson2001" class="citation book cs1">Kitson, Alison (2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/germany18581990h0000kits"><i>Germany, 1858-1990: Hope, Terror, and Revival</i></a>. Oxford: Oxford University Press. tr. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/germany18581990h0000kits/page/64">64</a>. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-19-913417-0" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-19-913417-0"><bdi>0-19-913417-0</bdi></a>. <a href="/wiki/OCLC_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="OCLC (định danh)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/47209403">47209403</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Germany%2C+1858-1990%3A+Hope%2C+Terror%2C+and+Revival&rft.place=Oxford&rft.pages=64&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2001&rft_id=info%3Aoclcnum%2F47209403&rft.isbn=0-19-913417-0&rft.aulast=Kitson&rft.aufirst=Alison&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fgermany18581990h0000kits&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-12"><b><a href="#cite_ref-12">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFUllendorff1965" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Edward_Ullendorff&action=edit&redlink=1" class="new" title="Edward Ullendorff (trang không tồn tại)">Ullendorff, Edward</a> (1965). <span class="cs1-lock-registration" title="Yêu cầu đăng ký miễn phí"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/ethiopiansintrod0000ulle/page/90/mode/2up?view=theater"><i>The Ethiopians: An Introduction to Country and People</i></a></span> . London: Oxford University Press. tr. 90. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-19-285061-X" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-19-285061-X"><bdi>0-19-285061-X</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Ethiopians%3A+An+Introduction+to+Country+and+People&rft.place=London&rft.pages=90&rft.edition=second&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=1965&rft.isbn=0-19-285061-X&rft.aulast=Ullendorff&rft.aufirst=Edward&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fethiopiansintrod0000ulle%2Fpage%2F90%2Fmode%2F2up%3Fview%3Dtheater&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-13"><b><a href="#cite_ref-13">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFChisholm1911" class="citation encyclopaedia cs1">Chisholm, Hugh biên tập (1911). <span class="cs1-ws-icon" title="s:en:1911 Encyclopædia Britannica/Eritrea"><a class="external text" href="https://vi.wikisource.org/wiki/en:1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Eritrea">“Eritrea” </a></span>. <i><a href="/wiki/Encyclop%C3%A6dia_Britannica_Eleventh_Edition" title="Encyclopædia Britannica Eleventh Edition">Encyclopædia Britannica</a></i>. <b>9</b> (ấn bản thứ 11). Cambridge University Press. tr. 747.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Eritrea&rft.btitle=Encyclop%C3%A6dia+Britannica&rft.pages=747&rft.edition=11th&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1911&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-14"><b><a href="#cite_ref-14">^</a></b> <span class="reference-text">Pakenham, p.281</span> </li> <li id="cite_note-15"><b><a href="#cite_ref-15">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFClodfelter2017" class="citation book cs1">Clodfelter, Micheal (2017). <i>Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia of Casualty and Other Figures</i> (ấn bản thứ 4). McFarland. tr. 202.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Warfare+and+Armed+Conflicts%3A+A+Statistical+Encyclopedia+of+Casualty+and+Other+Figures&rft.pages=202&rft.edition=4th&rft.pub=McFarland&rft.date=2017&rft.aulast=Clodfelter&rft.aufirst=Micheal&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-16"><b><a href="#cite_ref-16">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFShank2017" class="citation journal cs1">Shank, Ian (1 tháng 10 năm 2017). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.21061%2Fvtuhr.v6i0.6">“From Home to Port: Italian Soldiers' Perspectives on the Opening Stage of the Ethiopian Campaign”</a>. <i>The Virginia Tech Undergraduate Historical Review</i>. <b>6</b>. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<span class="cs1-lock-free" title="Truy cập mở"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.21061%2Fvtuhr.v6i0.6">10.21061/vtuhr.v6i0.6</a></span>. <a href="/wiki/M%C3%A3_s%E1%BB%91_ti%C3%AAu_chu%E1%BA%A9n_qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF_cho_xu%E1%BA%A5t_b%E1%BA%A3n_ph%E1%BA%A9m_nhi%E1%BB%81u_k%E1%BB%B3" class="mw-redirect" title="Mã số tiêu chuẩn quốc tế cho xuất bản phẩm nhiều kỳ">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/2165-9915">2165-9915</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Virginia+Tech+Undergraduate+Historical+Review&rft.atitle=From+Home+to+Port%3A+Italian+Soldiers%27+Perspectives+on+the+Opening+Stage+of+the+Ethiopian+Campaign&rft.volume=6&rft.date=2017-10-01&rft_id=info%3Adoi%2F10.21061%2Fvtuhr.v6i0.6&rft.issn=2165-9915&rft.aulast=Shank&rft.aufirst=Ian&rft_id=%2F%2Fdoi.org%2F10.21061%252Fvtuhr.v6i0.6&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-:0-17"><b><a href="#cite_ref-:0_17-0">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFHochschild1999" class="citation book cs1">Hochschild, Adam (1999). <i>King Leopold's Ghost: A Story of Greed, Terror, and Heroism in Colonial Africa</i>. New York: Mariner Books. tr. 281. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-358-21250-2" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-358-21250-2"><bdi>0-358-21250-2</bdi></a>. <a href="/wiki/OCLC_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="OCLC (định danh)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/1105149367">1105149367</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=King+Leopold%27s+Ghost%3A+A+Story+of+Greed%2C+Terror%2C+and+Heroism+in+Colonial+Africa.&rft.place=New+York&rft.pages=281&rft.pub=Mariner+Books&rft.date=1999&rft_id=info%3Aoclcnum%2F1105149367&rft.isbn=0-358-21250-2&rft.aulast=Hochschild&rft.aufirst=Adam&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><b><a href="#cite_ref-18">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFFisher2010" class="citation book cs1">Fisher, Josephine Lucy (2010). <span class="cs1-lock-limited" title="Truy cập miễn phí một cách hạn chế, thường yêu cầu đăng ký"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/pioneerssettlers00fish"><i>Pioneers, settlers, aliens, exiles : the decolonisation of white identity in Zimbabwe</i></a></span>. Canberra: ANU E Press. tr. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/pioneerssettlers00fish/page/n32">1</a>. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-1-921666-15-5" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-1-921666-15-5"><bdi>978-1-921666-15-5</bdi></a>. <a href="/wiki/OCLC_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="OCLC (định danh)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/513442095">513442095</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Pioneers%2C+settlers%2C+aliens%2C+exiles+%3A+the+decolonisation+of+white+identity+in+Zimbabwe&rft.place=Canberra&rft.pages=1&rft.pub=ANU+E+Press&rft.date=2010&rft_id=info%3Aoclcnum%2F513442095&rft.isbn=978-1-921666-15-5&rft.aulast=Fisher&rft.aufirst=Josephine+Lucy&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fpioneerssettlers00fish&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-19"><b><a href="#cite_ref-19">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFFrancis1893" class="citation journal cs1">Francis, J. (1893). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=6bs5AQAAIAAJ&q=The+Athen%C3%A6um:+A+Journal+of+Literature,+Science,+the+Fine+Arts,+Music,+and+the+Drama,+Volume+2">“The Athenæum: A Journal of Literature, Science, the Fine Arts, Music, and the Drama”</a>. <i>The Athenæum</i>. <b>2</b>: 281.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Athen%C3%A6um&rft.atitle=The+Athen%C3%A6um%3A+A+Journal+of+Literature%2C+Science%2C+the+Fine+Arts%2C+Music%2C+and+the+Drama&rft.volume=2&rft.pages=281&rft.date=1893&rft.aulast=Francis&rft.aufirst=J.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D6bs5AQAAIAAJ%26q%3DThe%2BAthen%25C3%25A6um%3A%2BA%2BJournal%2Bof%2BLiterature%2C%2BScience%2C%2Bthe%2BFine%2BArts%2C%2BMusic%2C%2Band%2Bthe%2BDrama%2C%2BVolume%2B2&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-20"><b><a href="#cite_ref-20">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFHall1976" class="citation book cs1">Hall, Richard (1976). <i>Zambia 1890-1964: The Colonial Period</i>. London: Longman. tr. 30. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/9780582646209" title="Đặc biệt:Nguồn sách/9780582646209"><bdi>9780582646209</bdi></a>. <a href="/wiki/OCLC_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="OCLC (định danh)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/3040572">3040572</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Zambia+1890-1964%3A+The+Colonial+Period&rft.place=London&rft.pages=30&rft.pub=Longman&rft.date=1976&rft_id=info%3Aoclcnum%2F3040572&rft.isbn=9780582646209&rft.aulast=Hall&rft.aufirst=Richard&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-21"><b><a href="#cite_ref-21">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.sahistory.org.za/dated-event/congo-free-state-becomes-belgian-congo">“Congo Free State becomes the Belgian Congo | South African History Online”</a>. <i>www.sahistory.org.za</i>. 20 tháng 8 năm 2003<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 20 tháng 12 năm 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.sahistory.org.za&rft.atitle=Congo+Free+State+becomes+the+Belgian+Congo+%7C+South+African+History+Online&rft.date=2003-08-20&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.sahistory.org.za%2Fdated-event%2Fcongo-free-state-becomes-belgian-congo&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-22"><b><a href="#cite_ref-22">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFBourne1903" class="citation book cs1">Bourne, Henry Richard Fox (1903). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=jWccAAAAMAAJ&q=%22Civilisation+in+Congoland%22&pg=PA1"><i>Civilisation in Congoland: A Story of International Wrong-doing</i></a>. London: P.S. King & Son. tr. 253<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 26 tháng 9 năm 2007</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Civilisation+in+Congoland%3A+A+Story+of+International+Wrong-doing&rft.place=London&rft.pages=253&rft.pub=P.S.+King+%26+Son&rft.date=1903&rft.aulast=Bourne&rft.aufirst=Henry+Richard+Fox&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DjWccAAAAMAAJ%26q%3D%2522Civilisation%2Bin%2BCongoland%2522%26pg%3DPA1&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-23"><b><a href="#cite_ref-23">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFForbath1977" class="citation book cs1">Forbath, Peter (1977). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/rivercongo0000forb"><i>The River Congo: The Discovery, Exploration and Exploitation of the World's Most Dramatic Rivers</i></a>. [Harper & Row]. tr. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/rivercongo0000forb/page/374">374</a>. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-0-06-122490-4" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-0-06-122490-4"><bdi>978-0-06-122490-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+River+Congo%3A+The+Discovery%2C+Exploration+and+Exploitation+of+the+World%27s+Most+Dramatic+Rivers&rft.pages=374&rft.pub=%5BHarper+%26+Row%5D&rft.date=1977&rft.isbn=978-0-06-122490-4&rft.aulast=Forbath&rft.aufirst=Peter&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Frivercongo0000forb&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-NYT_30.08.2012-24"><b><a href="#cite_ref-NYT_30.08.2012_24-0">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFMichiko_Kakutani1998" class="citation news cs1">Michiko Kakutani (30 tháng 8 năm 1998). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090410092604/http://www.nytimes.com/books/98/08/30/daily/leopold-book-review.html">“<span class="cs1-kern-left">"</span>King Leopold's Ghost": Genocide With Spin Control”</a>. <i>The New York Times</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nytimes.com/books/98/08/30/daily/leopold-book-review.html">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 10 tháng 4 năm 2009<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 2 tháng 2 năm 2012</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+New+York+Times&rft.atitle=%22King+Leopold%27s+Ghost%22%3A+Genocide+With+Spin+Control&rft.date=1998-08-30&rft.au=Michiko+Kakutani&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nytimes.com%2Fbooks%2F98%2F08%2F30%2Fdaily%2Fleopold-book-review.html&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-25"><b><a href="#cite_ref-25">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.urome.be/fr2/reflexions/casemrepo.pdf">"Report of the British Consul, Roger Casement, on the Administration of the Congo Free State".</a></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHochschild2006226–32-26"><b><a href="#cite_ref-FOOTNOTEHochschild2006226–32_26-0">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFHochschild2006">Hochschild 2006</a>, tr. 226–32.<span class="error harv-error" style="display: none; font-size:100%">Lỗi sfn: không có mục tiêu: CITEREFHochschild2006 (<a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%97i_b%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu_Harv_v%C3%A0_Sfn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thể loại:Lỗi bản mẫu Harv và Sfn (trang không tồn tại)">trợ giúp</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-27"><b><a href="#cite_ref-27">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=8DSa_viBgsgC&pg=&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false">John D. Fage, <i>The Cambridge History of Africa: From the earliest times to c. 500 BC</i></a>, Cambridge University Press, 1982, p. 748. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-521-22803-4" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-521-22803-4">0-521-22803-4</a></span> </li> <li id="cite_note-28"><b><a href="#cite_ref-28">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFVansina1966" class="citation book cs1">Vansina, Jan (1966). <i>Paths in the Rainforest</i>. Madison: University of Wisconsin Press. tr. 239.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Paths+in+the+Rainforest&rft.place=Madison&rft.pages=239&rft.pub=University+of+Wisconsin+Press&rft.date=1966&rft.aulast=Vansina&rft.aufirst=Jan&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHochschild2006280–81-29"><b><a href="#cite_ref-FOOTNOTEHochschild2006280–81_29-0">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFHochschild2006">Hochschild 2006</a>, tr. 280–81.<span class="error harv-error" style="display: none; font-size:100%">Lỗi sfn: không có mục tiêu: CITEREFHochschild2006 (<a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%97i_b%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu_Harv_v%C3%A0_Sfn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thể loại:Lỗi bản mẫu Harv và Sfn (trang không tồn tại)">trợ giúp</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-30"><b><a href="#cite_ref-30">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFCoquéry-Vidrovitch1971" class="citation book cs1">Coquéry-Vidrovitch, Catherine (1971). <i>Le Congo au temps des grandes compagnies concessionaires 1898–1930</i>. Paris: Mouton. tr. 195.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+Congo+au+temps+des+grandes+compagnies+concessionaires+1898%E2%80%931930&rft.place=Paris&rft.pages=195&rft.pub=Mouton&rft.date=1971&rft.aulast=Coqu%C3%A9ry-Vidrovitch&rft.aufirst=Catherine&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-31"><b><a href="#cite_ref-31">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.arte.tv/fr/connaissance-decouverte/aventure-humaine/Cette_20semaine/1291022.html">L'Aventure Humaine: <i>Le canal de Suez</i>, Article de l'historien Uwe Oster</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110819201458/http://www.arte.tv/fr/connaissance-decouverte/aventure-humaine/Cette_20semaine/1291022.html">Lưu trữ</a> 2011-08-19 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>.</span> </li> <li id="cite_note-32"><b><a href="#cite_ref-32">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/5195068.stm">BBC News website:The Suez Crisis  – Key maps</a>.</span> </li> <li id="cite_note-33"><b><a href="#cite_ref-33">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFMiddleton2015" class="citation book cs1">Middleton, John (2015). <i>World monarchies and dynasties</i>. Armonk, NY: Routledge. tr. 273. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/9781317451587" title="Đặc biệt:Nguồn sách/9781317451587"><bdi>9781317451587</bdi></a>. <a href="/wiki/OCLC_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="OCLC (định danh)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/681311754">681311754</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=World+monarchies+and+dynasties&rft.place=Armonk%2C+NY&rft.pages=273&rft.pub=Routledge&rft.date=2015&rft_id=info%3Aoclcnum%2F681311754&rft.isbn=9781317451587&rft.aulast=Middleton&rft.aufirst=John&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-34"><b><a href="#cite_ref-34">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFDomke,_D._Michelle1997" class="citation web cs1">Domke, D. Michelle (tháng 11 năm 1997). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.american.edu/ted/ice/sudan.htm">“ICE Case Studies; Case Number: 3; Case Identifier: Sudan; Case Name: Civil War in the Sudan: Resources or Religion?”</a>. <a href="/w/index.php?title=Inventory_of_Conflict_and_Environment&action=edit&redlink=1" class="new" title="Inventory of Conflict and Environment (trang không tồn tại)">Inventory of Conflict and Environment</a> (via the <a href="/w/index.php?title=School_of_International_Service&action=edit&redlink=1" class="new" title="School of International Service (trang không tồn tại)">School of International Service</a> at the <a href="/w/index.php?title=American_University&action=edit&redlink=1" class="new" title="American University (trang không tồn tại)">American University</a>)<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 8 tháng 1 năm 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=ICE+Case+Studies%3B+Case+Number%3A+3%3B+Case+Identifier%3A+Sudan%3B+Case+Name%3A+Civil+War+in+the+Sudan%3A+Resources+or+Religion%3F&rft.pub=Inventory+of+Conflict+and+Environment+%28via+the+School+of+International+Service+at+the+American+University%29&rft.date=1997-11&rft.au=Domke%2C+D.+Michelle&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.american.edu%2Fted%2Fice%2Fsudan.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-:1-35"><b><a href="#cite_ref-:1_35-0">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFHurst2009" class="citation web cs1">Hurst, Ryan (15 tháng 7 năm 2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.blackpast.org/global-african-history/mahdist-revolution-1881-1898/">“Mahdist Revolution (1881-1898) •”</a>. <i>BlackPast</i> (bằng tiếng Anh)<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 21 tháng 12 năm 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=BlackPast&rft.atitle=Mahdist+Revolution+%281881-1898%29+%E2%80%A2&rft.date=2009-07-15&rft.aulast=Hurst&rft.aufirst=Ryan&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.blackpast.org%2Fglobal-african-history%2Fmahdist-revolution-1881-1898%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-36"><b><a href="#cite_ref-36">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.haaretz.com/jewish/.premium-a-self-declared-pasha-and-african-explorer-is-killed-1.5412467">“A Self-declared Pasha and African Explorer Is Killed”</a>. <i>Haaretz</i><span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 8 tháng 3 năm 2022</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Haaretz&rft.atitle=A+Self-declared+Pasha+and+African+Explorer+Is+Killed&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.haaretz.com%2Fjewish%2F.premium-a-self-declared-pasha-and-african-explorer-is-killed-1.5412467&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-:12-37"><b><a href="#cite_ref-:12_37-0">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFHurst2009" class="citation web cs1">Hurst, Ryan (15 tháng 7 năm 2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.blackpast.org/global-african-history/mahdist-revolution-1881-1898/">“Mahdist Revolution (1881-1898) •”</a>. <i>BlackPast</i> (bằng tiếng Anh)<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 21 tháng 12 năm 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=BlackPast&rft.atitle=Mahdist+Revolution+%281881-1898%29+%E2%80%A2&rft.date=2009-07-15&rft.aulast=Hurst&rft.aufirst=Ryan&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.blackpast.org%2Fglobal-african-history%2Fmahdist-revolution-1881-1898%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-38"><b><a href="#cite_ref-38">^</a></b> <span class="reference-text">Stig Förster, Wolfgang Justin Mommsen, and Ronald Edward Robinson, eds. <i>Bismarck, Europe and Africa: The Berlin Africa conference 1884-1885 and the onset of partition</i> (Oxford University Press, 1988).</span> </li> <li id="cite_note-39"><b><a href="#cite_ref-39">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation journal cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=pq8_AQAAMAAJ&q=condemn+the+slave+trade+berlin+conference+missionary">“The Redemption of Africa”</a>. <i>The Church Missionary Review</i>. <b>51</b>: 483. 1900.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Church+Missionary+Review&rft.atitle=The+Redemption+of+Africa&rft.volume=51&rft.pages=483&rft.date=1900&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Dpq8_AQAAMAAJ%26q%3Dcondemn%2Bthe%2Bslave%2Btrade%2Bberlin%2Bconference%2Bmissionary&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-40"><b><a href="#cite_ref-40">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFWack1905" class="citation book cs1">Wack, Henry Wellington (1905). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/storycongofrees01wackgoog"><i>The Story of the Congo Free State: Social, Political, and Economic Aspects of the Belgian System of Government in Central Africa</i></a>. New York and London: G. P. Putnam's Sons. tr. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/storycongofrees01wackgoog/page/n771">541</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Story+of+the+Congo+Free+State%3A+Social%2C+Political%2C+and+Economic+Aspects+of+the+Belgian+System+of+Government+in+Central+Africa&rft.place=New+York+and+London&rft.pages=541&rft.pub=G.+P.+Putnam%27s+Sons&rft.date=1905&rft.aulast=Wack&rft.aufirst=Henry+Wellington&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fstorycongofrees01wackgoog&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-41"><b><a href="#cite_ref-41">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?ParagraphID=ory">“History of South Africa”</a>. <i>www.historyworld.net</i><span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 22 tháng 12 năm 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.historyworld.net&rft.atitle=History+of+South+Africa&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.historyworld.net%2Fwrldhis%2FPlainTextHistories.asp%3FParagraphID%3Dory&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-42"><b><a href="#cite_ref-42">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/history/british/victorians/boer_wars_01.shtml">“BBC - History - The Boer Wars”</a>. <i>www.bbc.co.uk</i> (bằng tiếng Anh). 2014<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 22 tháng 12 năm 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.bbc.co.uk&rft.atitle=BBC+-+History+-+The+Boer+Wars&rft.date=2014&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.co.uk%2Fhistory%2Fbritish%2Fvictorians%2Fboer_wars_01.shtml&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-43"><b><a href="#cite_ref-43">^</a></b> <span class="reference-text">Sean M. Lynn-Jones, "Detente and deterrence: Anglo-German relations, 1911-1914." <i>International Security</i> 11#2 (1986): 121-150 <a rel="nofollow" class="external text" href="https://muse.jhu.edu/article/446285/summary">online</a>.</span> </li> <li id="cite_note-44"><b><a href="#cite_ref-44">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFPrein1994" class="citation journal cs1">Prein, Philipp (1994). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstor.org/stable/2637122">“Guns and Top Hats: African Resistance in German South West Africa, 1907-1915”</a>. <i>Journal of Southern African Studies</i>. <b>20</b> (1): 99–121. <a href="/wiki/Bibcode_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="Bibcode (định danh)">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1994JSAfS..20...99P">1994JSAfS..20...99P</a>. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1080%2F03057079408708389">10.1080/03057079408708389</a>. <a href="/wiki/M%C3%A3_s%E1%BB%91_ti%C3%AAu_chu%E1%BA%A9n_qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF_cho_xu%E1%BA%A5t_b%E1%BA%A3n_ph%E1%BA%A9m_nhi%E1%BB%81u_k%E1%BB%B3" class="mw-redirect" title="Mã số tiêu chuẩn quốc tế cho xuất bản phẩm nhiều kỳ">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/0305-7070">0305-7070</a>. <a href="/wiki/JSTOR_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="JSTOR (định danh)">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/2637122">2637122</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Southern+African+Studies&rft.atitle=Guns+and+Top+Hats%3A+African+Resistance+in+German+South+West+Africa%2C+1907-1915&rft.volume=20&rft.issue=1&rft.pages=99-121&rft.date=1994&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F03057079408708389&rft.issn=0305-7070&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F2637122%23id-name%3DJSTOR&rft_id=info%3Abibcode%2F1994JSAfS..20...99P&rft.aulast=Prein&rft.aufirst=Philipp&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F2637122&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-45"><b><a href="#cite_ref-45">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFBridgman1981" class="citation book cs1">Bridgman, Jon (1981). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=k1bRcJ885fAC"><i>The Revolt of the Hereros</i></a> (bằng tiếng Anh). University of California Press. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-0-520-04113-4" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-0-520-04113-4"><bdi>978-0-520-04113-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Revolt+of+the+Hereros&rft.pub=University+of+California+Press&rft.date=1981&rft.isbn=978-0-520-04113-4&rft.aulast=Bridgman&rft.aufirst=Jon&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Dk1bRcJ885fAC&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Walter_Nuhn_1904-46"><b><a href="#cite_ref-Walter_Nuhn_1904_46-0">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFNuhn,_Walter1989" class="citation book cs1">Nuhn, Walter (1989). <i>Sturm über Südwest. Der Hereroaufstand von 1904</i> (bằng tiếng Đức). Koblenz, DEU: Bernard & Graefe-Verlag. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-3-7637-5852-4" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-3-7637-5852-4"><bdi>978-3-7637-5852-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sturm+%C3%BCber+S%C3%BCdwest.+Der+Hereroaufstand+von+1904&rft.place=Koblenz%2C+DEU&rft.pub=Bernard+%26+Graefe-Verlag&rft.date=1989&rft.isbn=978-3-7637-5852-4&rft.au=Nuhn%2C+Walter&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span><sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Ch%C3%BA_th%C3%ADch_ngu%E1%BB%93n_g%E1%BB%91c" title="Wikipedia:Chú thích nguồn gốc"><span title="Chú thích này cần tham chiếu đến số trang hoặc phạm vi trang cụ thể mà nội dung đề cập. (December 2016)">cần số trang</span></a></i>]</sup></span> </li> <li id="cite_note-47"><b><a href="#cite_ref-47">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFSchaller2008" class="citation encyclopaedia cs1">Schaller, Dominik J. (2008). Moses, A. Dirk (biên tập). <i>From Conquest to Genocide: Colonial Rule in German Southwest Africa and German East Africa</i> [<i>Empire, Colony Genocide: Conquest, Occupation, and Subaltern Resistance in World History</i>] . Oxford: Berghahn Books. tr. 296. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-1-84545-452-4" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-1-84545-452-4"><bdi>978-1-84545-452-4</bdi></a>. <q>see his footnotes to German language sources citation #1 for Chapter 13.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=From+Conquest+to+Genocide%3A+Colonial+Rule+in+German+Southwest+Africa+and+German+East+Africa.&rft.place=Oxford&rft.pages=296&rft.edition=first&rft.pub=Berghahn+Books&rft.date=2008&rft.isbn=978-1-84545-452-4&rft.aulast=Schaller&rft.aufirst=Dominik+J.&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-sarkin-48"><b><a href="#cite_ref-sarkin_48-0">^</a></b> <span class="reference-text">Jeremy Sarkin-Hughes (2008) <i>Colonial Genocide and Reparations Claims in the 21st Century: The Socio-Legal Context of Claims under International Law by the Herero against Germany for Genocide in Namibia, 1904-1908</i>, p. 142, Praeger Security International, Westport, Conn. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-0-31336-256-9" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-0-31336-256-9">978-0-31336-256-9</a></span> </li> <li id="cite_note-moses-49"><b><a href="#cite_ref-moses_49-0">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFMoses,_A._Dirk2008" class="citation book cs1">Moses, A. Dirk (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/empirecolonygeno0000unse"><i>Empire, Colony, Genocide: Conquest, Occupation and Subaltern Resistance in World History</i></a>. New York: Berghahn Books. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-1-84545-452-4" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-1-84545-452-4"><bdi>978-1-84545-452-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Empire%2C+Colony%2C+Genocide%3A+Conquest%2C+Occupation+and+Subaltern+Resistance+in+World+History&rft.place=New+York&rft.pub=Berghahn+Books&rft.date=2008&rft.isbn=978-1-84545-452-4&rft.au=Moses%2C+A.+Dirk&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fempirecolonygeno0000unse&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span><sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Ch%C3%BA_th%C3%ADch_ngu%E1%BB%93n_g%E1%BB%91c" title="Wikipedia:Chú thích nguồn gốc"><span title="Chú thích này cần tham chiếu đến số trang hoặc phạm vi trang cụ thể mà nội dung đề cập. (December 2016)">cần số trang</span></a></i>]</sup></span> </li> <li id="cite_note-50"><b><a href="#cite_ref-50">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFSchaller,_Dominik_J.2008" class="citation book cs1">Schaller, Dominik J. (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/empirecolonygeno0000unse"><i>From Conquest to Genocide: Colonial Rule in German Southwest Africa and German East Africa</i></a>. New York: Berghahn Books. tr. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/empirecolonygeno0000unse/page/n309">296</a>. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-1-84545-452-4" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-1-84545-452-4"><bdi>978-1-84545-452-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=From+Conquest+to+Genocide%3A+Colonial+Rule+in+German+Southwest+Africa+and+German+East+Africa&rft.place=New+York&rft.pages=296&rft.pub=Berghahn+Books&rft.date=2008&rft.isbn=978-1-84545-452-4&rft.au=Schaller%2C+Dominik+J.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fempirecolonygeno0000unse&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-51"><b><a href="#cite_ref-51">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFFriedrichsmeyer,_Sara_L.Lennox,_SaraZantop,_Susanne_M.1998" class="citation book cs1">Friedrichsmeyer, Sara L.; Lennox, Sara; Zantop, Susanne M. (1998). <i>The Imperialist Imagination: German Colonialism and Its Legacy</i>. Ann Arbor, MI: University of Michigan Press. tr. 87. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-0-472-09682-4" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-0-472-09682-4"><bdi>978-0-472-09682-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Imperialist+Imagination%3A+German+Colonialism+and+Its+Legacy&rft.place=Ann+Arbor%2C+MI&rft.pages=87&rft.pub=University+of+Michigan+Press&rft.date=1998&rft.isbn=978-0-472-09682-4&rft.au=Friedrichsmeyer%2C+Sara+L.&rft.au=Lennox%2C+Sara&rft.au=Zantop%2C+Susanne+M.&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-52"><b><a href="#cite_ref-52">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFBaronian,_Marie-AudeBesser,_StephanJansen,_Yolande2007" class="citation book cs1">Baronian, Marie-Aude; Besser, Stephan; Jansen, Yolande biên tập (2007). <i>Diaspora and Memory: Figures of Displacement in Contemporary Literature, Arts and Politics</i>. Thamyris, Intersecting Place, Sex and Race, Issue 13. Leiden, NDL: Brill/Rodopi. tr. 33. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-9042021297" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-9042021297"><bdi>978-9042021297</bdi></a>. <a href="/wiki/M%C3%A3_s%E1%BB%91_ti%C3%AAu_chu%E1%BA%A9n_qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF_cho_xu%E1%BA%A5t_b%E1%BA%A3n_ph%E1%BA%A9m_nhi%E1%BB%81u_k%E1%BB%B3" class="mw-redirect" title="Mã số tiêu chuẩn quốc tế cho xuất bản phẩm nhiều kỳ">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/1381-1312">1381-1312</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Diaspora+and+Memory%3A+Figures+of+Displacement+in+Contemporary+Literature%2C+Arts+and+Politics&rft.place=Leiden%2C+NDL&rft.series=Thamyris%2C+Intersecting+Place%2C+Sex+and+Race%2C+Issue+13&rft.pages=33&rft.pub=Brill%2FRodopi&rft.date=2007&rft.issn=1381-1312&rft.isbn=978-9042021297&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-53"><b><a href="#cite_ref-53">^</a></b> <span class="reference-text">Richard Rathbone, "World war I and Africa: introduction." <i>Journal of African History</i> 19.1 (1978): 1-9.</span> </li> <li id="cite_note-54"><b><a href="#cite_ref-54">^</a></b> <span class="reference-text">James Joll and Gordon Martel, <i>The Origins of the First World War</i> (4th ed. 2006) pp 219-253.</span> </li> <li id="cite_note-55"><b><a href="#cite_ref-55">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111004005739/http://www.minefe.gouv.fr/fonds_documentaire/notes_bleues/nbb/nbb270/entente_cordiale.pdf">“Centenaire de l'Entente cordiale : les accords franco-britanniques de 1904”</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> (bằng tiếng Pháp). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.minefe.gouv.fr/fonds_documentaire/notes_bleues/nbb/nbb270/entente_cordiale.pdf">Bản gốc</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> lưu trữ ngày 4 tháng 10 năm 2011<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 29 tháng 8 năm 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Centenaire+de+l%27Entente+cordiale+%3A+les+accords+franco-britanniques+de+1904&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.minefe.gouv.fr%2Ffonds_documentaire%2Fnotes_bleues%2Fnbb%2Fnbb270%2Fentente_cordiale.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-56"><b><a href="#cite_ref-56">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ourcityforest.org/blog/2021/2/23/americas-african-colony-a-history-of-liberia">“AMERICA'S AFRICAN COLONY: A HISTORY OF LIBERIA”</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=AMERICA%27S+AFRICAN+COLONY%3A+A+HISTORY+OF+LIBERIA&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ourcityforest.org%2Fblog%2F2021%2F2%2F23%2Famericas-african-colony-a-history-of-liberia&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-57"><b><a href="#cite_ref-57">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.loc.gov/exhibits/african/afam002.html">“Colonization - The African-American Mosaic Exhibition | Exhibitions (Library of Congress)”</a>. <i>www.loc.gov</i>. 23 tháng 7 năm 2010<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 25 tháng 12 năm 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.loc.gov&rft.atitle=Colonization+-+The+African-American+Mosaic+Exhibition+%7C+Exhibitions+%28Library+of+Congress%29&rft.date=2010-07-23&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.loc.gov%2Fexhibits%2Fafrican%2Fafam002.html&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-58"><b><a href="#cite_ref-58">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation book cs1"><i>Constitution of the Republic of Liberia: July 26, 1847 as Amended to May 1955</i>. M. Nijhoff. 1965.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Constitution+of+the+Republic+of+Liberia%3A+July+26%2C+1847+as+Amended+to+May+1955&rft.pub=M.+Nijhoff&rft.date=1965&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-59"><b><a href="#cite_ref-59">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFChapman2018" class="citation web cs1">Chapman, Mark (2 tháng 3 năm 2018). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.tesfatours.com/adwa-day-in-ethiopia/">“Adwa Day in Ethiopia | Tesfa Tours”</a>. <i>www.tesfatours.com</i> (bằng tiếng Anh)<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 25 tháng 12 năm 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.tesfatours.com&rft.atitle=Adwa+Day+in+Ethiopia+%7C+Tesfa+Tours&rft.date=2018-03-02&rft.aulast=Chapman&rft.aufirst=Mark&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.tesfatours.com%2Fadwa-day-in-ethiopia%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Đọc_thêm"><span id=".C4.90.E1.BB.8Dc_th.C3.AAm"></span>Đọc thêm</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=29" title="Sửa đổi phần “Đọc thêm”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=29" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Đọc thêm"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Aldrich, Robert. <i>Greater France: A History of French Overseas Expansion</i> (1996)</li> <li>Atkinson, David. "Constructing Italian Africa: Geography and Geopolitics". <i>Italian colonialism</i> (2005): 15–26.</li> <li>Axelson, Eric. <i>Portugal and the Scramble for Africa: 1875–1891</i> (Johannesburg, Witwatersrand UP, 1967)</li> <li>Betts, Raymond F., ed. <i>The scramble for Africa: causes and dimensions of empire</i> (Heath, 1972), short excerpts from historians. <a href="//archive.org/details/scrambleforafric0000bett" class="extiw" title="iarchive:scrambleforafric0000bett">online</a></li> <li>Boddy-Evans, Alistair. "What Caused the Scramble for Africa?" <i>African History</i> (2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.seal-pa.org/hs/staff/teachers/wswitala/courses/wahg2/SiteAssets/SitePages/colonial/What%20Caused%20the%20Scramble%20for%20Africa%20KINDLE.pdf">online</a></li> <li>Brantlinger, Patrick. "Victorians and Africans: The genealogy of the myth of the dark continent." <i>Critical Inquiry</i> (1985): 166–203. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.uwf.edu/dearle/imperialadventure/imperial%20adventure/documents/brantlinger%20victorians%20and%20africans.pdf">online</a></li> <li>Chamberlain, Muriel Evelyn. <i>The scramble for Africa</i> (4th ed. Routledge, 2014) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.com/Scramble-Africa-Seminar-Studies/dp/1408220148/">excerpt and text search</a>; also <a href="//archive.org/details/scrambleforafric0000cham/page/n3/mode/2up" class="extiw" title="iarchive:scrambleforafric0000cham/page/n3/mode/2up">complete text of 2nd edition 1999</a></li> <li>Curtin, Philip D. <i>Disease and empire: The health of European Troops in the Conquest of Africa</i> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Cambridge_University_Press" class="extiw" title="en:Cambridge University Press">Cambridge University Press</a>, 1998)</li> <li>Darwin, John. "Imperialism and the Victorians: The dynamics of territorial expansion." <i>English Historical Review</i> (1997) 112#447 pp. 614–42.</li> <li>Finaldi, Giuseppe. <i>Italian National Identity in the Scramble for Africa: Italy's African Wars in the Era of Nation-building, 1870–1900</i> (Peter Lang, 2009)</li> <li>Förster, Stig, Wolfgang Justin Mommsen, and Ronald Edward Robinson, eds. <i>Bismarck, Europe and Africa: The Berlin Africa conference 1884–1885 and the onset of partition</i> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Oxford_University_Press" class="extiw" title="en:Oxford University Press">Oxford University Press</a>, 1988) <a href="//archive.org/details/bismarckeuropeandafricatheberlinafricaconference18841885andtheonsetofpartitionst" class="extiw" title="iarchive:bismarckeuropeandafricatheberlinafricaconference18841885andtheonsetofpartitionst">online</a></li> <li>Gifford, Prosser, and William Roger Louis. <i>France and Britain in Africa: Imperial Rivalry and Colonial Rule</i> (1971)</li> <li>Gifford, Prosser, and William Roger Louis. <i>Britain and Germany in Africa: Imperial rivalry and colonial rule</i> (1967) <a href="//archive.org/details/britaingermanyin0000unse/page/n5/mode/2up" class="extiw" title="iarchive:britaingermanyin0000unse/page/n5/mode/2up">online</a>.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFGjersø2015" class="citation journal cs1">Gjersø, Jonas Fossli (2015). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1080%2F03086534.2015.1026131">“The Scramble for East Africa: British Motives Reconsidered, 1884–95”</a>. <i>Journal of Imperial and Commonwealth History</i>. <b>43</b> (5): 831–860. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<span class="cs1-lock-free" title="Truy cập mở"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1080%2F03086534.2015.1026131">10.1080/03086534.2015.1026131</a></span>. <a href="/wiki/S2CID_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="S2CID (định danh)">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://api.semanticscholar.org/CorpusID:143514840">143514840</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Imperial+and+Commonwealth+History&rft.atitle=The+Scramble+for+East+Africa%3A+British+Motives+Reconsidered%2C+1884%E2%80%9395&rft.volume=43&rft.issue=5&rft.pages=831-860&rft.date=2015&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F03086534.2015.1026131&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A143514840%23id-name%3DS2CID&rft.aulast=Gjers%C3%B8&rft.aufirst=Jonas+Fossli&rft_id=%2F%2Fdoi.org%2F10.1080%252F03086534.2015.1026131&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></li> <li>Hammond, Richard James. <i>Portugal and Africa, 1815–1910: a study in uneconomic imperialism</i> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Stanford_University_Press" class="extiw" title="en:Stanford University Press">Stanford University Press</a>, 1966) <a href="//archive.org/details/portugalafrica180000hamm" class="extiw" title="iarchive:portugalafrica180000hamm">online</a></li> <li>Henderson, W.O. <i>The German Colonial Empire, 1884–1919</i> (London: Frank Cass, 1993)</li> <li>Hinsley, F.H. ed. <i>The New Cambridge Modern History, Vol. 11: Material Progress and World-Wide Problems, 1870–98</i> (1962) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://library.mpib-berlin.mpg.de/toc/z2010_334.pdf">contents</a> pp. 593–40.</li> <li>Klein, Martin A. <i>Slavery and colonial rule in French West Africa</i> (Cambridge University Press, 1998)</li> <li>Koponen, Juhani, <i>The Partition of Africa: A Scramble for a Mirage?</i> Nordic Journal of African Studies, 2, no. 1 (1993): 134.</li> <li>Lewis, David Levering. <i>The race to Fashoda : European colonialism and African resistance in the scramble for Africa</i> (1988) <a href="//archive.org/details/racetofashodaeur0000lewi_u0m1" class="extiw" title="iarchive:racetofashodaeur0000lewi u0m1">online</a></li> <li>Lovejoy, Paul E. <i>Transformations in slavery: a history of slavery in Africa</i> (Cambridge University Press, 2011)</li> <li>Lloyd, Trevor Owen. <i>Empire: the history of the British Empire</i> (2001).</li> <li>Mackenzie J.M. <i>The Partition of Africa, 1880–1900, and European Imperialism in the Nineteenth Century</i> (London 1983) <a href="//archive.org/details/partitionofafric0000mack" class="extiw" title="iarchive:partitionofafric0000mack">online</a></li> <li>Middleton, Lamar. <i>The Rape Of Africa</i> (London, 1936) <a href="//archive.org/details/in.ernet.dli.2015.77361/page/n207/mode/2up" class="extiw" title="iarchive:in.ernet.dli.2015.77361/page/n207/mode/2up">online</a></li> <li>Minawi, Mustafa. <i>The Ottoman Scramble for Africa Empire and Diplomacy an the Sahara and the Hijaz</i> (2016) <a href="//archive.org/details/kaoikaprophe007_gmail_20180922" class="extiw" title="iarchive:kaoikaprophe007 gmail 20180922">online</a></li> <li>Oliver, Roland, <i>Sir Harry Johnston and the Scramble for Africa</i> (1959) <a href="//archive.org/details/sirharryjohnston0000oliv" class="extiw" title="iarchive:sirharryjohnston0000oliv">online</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFPakenham1992" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Thomas_Pakenham_(historian)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thomas Pakenham (historian) (trang không tồn tại)">Pakenham, Thomas</a> (1992). <a href="/w/index.php?title=The_Scramble_for_Africa_(book)&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Scramble for Africa (book) (trang không tồn tại)"><i>The Scramble for Africa</i></a>. London: Abacus. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-0-349-10449-2" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-0-349-10449-2"><bdi>978-0-349-10449-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Scramble+for+Africa&rft.place=London&rft.pub=Abacus&rft.date=1992&rft.isbn=978-0-349-10449-2&rft.aulast=Pakenham&rft.aufirst=Thomas&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span> <a href="//archive.org/details/scrambleforafric00pake_0" class="extiw" title="iarchive:scrambleforafric00pake 0">online</a></li> <li>Penrose, E.F., ed. <i>European Imperialism and the Partition of Africa</i> (London, 1975).</li> <li>Perraudin, Michael, and Jürgen Zimmerer, eds. <i>German colonialism and national identity</i> (London: Taylor & Francis, 2010).</li> <li>Porter, Andrew, ed. <i>The Oxford history of the British Empire: The nineteenth century. Vol. 3</i> (1999) <a href="//archive.org/details/oxfordhistoryofthebritishempirevol3_829_k" class="extiw" title="iarchive:oxfordhistoryofthebritishempirevol3 829 k">online</a> pp 624–650.</li> <li>Robinson, Ronald, and John Gallagher. "The partition of Africa", in <i>The New Cambridge Modern History</i> vol XI, pp. 593–640 (Cambridge, 1962).</li> <li>Robinson, Ronald, and John Gallagher. <i>Africa and the Victorians: The official mind of imperialism</i> (Macmillan, 1961). <a href="//archive.org/details/africavictorians00robi_0" class="extiw" title="iarchive:africavictorians00robi 0">online</a></li> <li>Rotberg, Robert I. <i>The Founder: Cecil Rhodes and the Pursuit of Power</i> (1988) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.com/The-Founder-Cecil-Rhodes-Pursuit/dp/0195066685/">excerpt and text search</a>;</li> <li>Sarr, Felwine, and Savoy, Bénédicte, <i>The Restitution of African Cultural Heritage, Toward a New Relational Ethics</i> (2018) <a rel="nofollow" class="external free" href="http://restitutionreport2018.com/sarr_savoy_en.pdf">http://restitutionreport2018.com/sarr_savoy_en.pdf</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210326204535/http://restitutionreport2018.com/sarr_savoy_en.pdf">Lưu trữ</a> 2021-03-26 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li>Sanderson, G.N., "The European partition of Africa: Coincidence or conjuncture?" <i>Journal of Imperial and Commonwealth History</i> (1974) 3#1 pp. 1–54.</li> <li>Stoecker, Helmut. <i>German imperialism in Africa: From the beginnings until the Second World War</i> (Hurst & Co., 1986.)</li> <li>Thomas, Antony. <i>Rhodes: The Race for Africa</i> (1997) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.com/Rhodes-Race-Africa-Antony-Thomas/dp/0312169825/">excerpt and text search</a></li> <li>Thompson, Virginia, and Richard Adloff. <i>French West Africa</i> (Stanford University Press, 1958)</li> <li>Vandervort, Bruce. <i>Wars of Imperial Conquest in Africa, 1830―1914</i> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Indiana_University_Press" class="extiw" title="en:Indiana University Press">Indiana University Press</a>, 2009).</li> <li>Wesseling, H.L. and <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Arnold_J._Pomerans" class="extiw" title="en:Arnold J. Pomerans">Arnold J. Pomerans</a>. <i>Divide and rule: The partition of Africa, 1880–1914</i> (Praeger, 1996.)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tài_liệu_chính"><span id="T.C3.A0i_li.E1.BB.87u_ch.C3.ADnh"></span>Tài liệu chính</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=30" title="Sửa đổi phần “Tài liệu chính”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=30" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tài liệu chính"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Brooke-Smith, Robin. <i>Documents And Debate: The Scramble For Africa</i> (Macmillan Education, 1987) <a href="//archive.org/details/DocumentsAndDebatesRobinBrookeSmithB.A.M.Sc.auth.TheScrambleForAfricaMacmillanEducationUK1987" class="extiw" title="iarchive:DocumentsAndDebatesRobinBrookeSmithB.A.M.Sc.auth.TheScrambleForAfricaMacmillanEducationUK1987">online</a></li> <li>Chamberlain. M.E. <i>The Scramble for Africa</i> (2nd ed. 1999) pp 94–125 <a href="//archive.org/details/scrambleforafric0000cham/page/n3/mode/2up" class="extiw" title="iarchive:scrambleforafric0000cham/page/n3/mode/2up">online</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Liên_kết_ngoài"><span id="Li.C3.AAn_k.E1.BA.BFt_ngo.C3.A0i"></span>Liên kết ngoài</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&veaction=edit&section=31" title="Sửa đổi phần “Liên kết ngoài”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&section=31" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Liên kết ngoài"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFOsborn2002" class="citation news cs1">Osborn, Andrew (13 tháng 7 năm 2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/world/2002/jul/13/humanities.artsandhumanities">“Belgium exhumes its colonial demons”</a>. <i>The Guardian</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Guardian&rft.atitle=Belgium+exhumes+its+colonial+demons&rft.date=2002-07-13&rft.aulast=Osborn&rft.aufirst=Andrew&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.theguardian.com%2Fworld%2F2002%2Fjul%2F13%2Fhumanities.artsandhumanities&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFGülstorff2016" class="citation thesis cs1">Gülstorff, Torben (2016). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://edoc.hu-berlin.de/docviews/abstract.php?id=42990"><i>Trade follows Hallstein? Deutsche Aktivitäten im zentralafrikanischen Raum des Second Scramble</i></a> (Luận văn). Berlin. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.18452%2F17628">10.18452/17628</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Adissertation&rft.title=Trade+follows+Hallstein%3F+Deutsche+Aktivit%C3%A4ten+im+zentralafrikanischen+Raum+des+Second+Scramble.&rft.date=2016&rft_id=info%3Adoi%2F10.18452%2F17628&rft.aulast=G%C3%BClstorff&rft.aufirst=Torben&rft_id=https%3A%2F%2Fedoc.hu-berlin.de%2Fdocviews%2Fabstract.php%3Fid%3D42990&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFFischer2015" class="citation news cs1">Fischer, Hilke (25 tháng 2 năm 2015). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dw.com/en/130-years-ago-carving-up-africa-in-berlin/a-18278894">“130 years ago: carving up Africa in Berlin”</a>. <i>Deutsche Welle</i><span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 6 tháng 6 năm 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Deutsche+Welle&rft.atitle=130+years+ago%3A+carving+up+Africa+in+Berlin&rft.date=2015-02-25&rft.aulast=Fischer&rft.aufirst=Hilke&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.dw.com%2Fen%2F130-years-ago-carving-up-africa-in-berlin%2Fa-18278894&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATranh+gi%C3%A0nh+ch%C3%A2u+Phi" class="Z3988"></span></li></ul>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Lấy từ “<a dir="ltr" href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Tranh_giành_châu_Phi&oldid=70469337">https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Tranh_giành_châu_Phi&oldid=70469337</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i" title="Đặc biệt:Thể loại">Thể loại</a>: <ul><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Ch%C3%A2u_Phi_th%E1%BA%BF_k%E1%BB%B7_20" title="Thể loại:Châu Phi thế kỷ 20">Châu Phi thế kỷ 20</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_T%C3%A2n_%C4%91%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c" title="Thể loại:Chủ nghĩa Tân đế quốc">Chủ nghĩa Tân đế quốc</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_quan_h%E1%BB%87_qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF" title="Thể loại:Lịch sử quan hệ quốc tế">Lịch sử quan hệ quốc tế</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_ch%C3%A2u_Phi" title="Thể loại:Lịch sử châu Phi">Lịch sử châu Phi</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:%C4%90%E1%BB%8Ba_l%C3%BD_h%E1%BB%8Dc_ch%C3%ADnh_tr%E1%BB%8B" title="Thể loại:Địa lý học chính trị">Địa lý học chính trị</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Chia_c%E1%BA%AFt_(ch%C3%ADnh_tr%E1%BB%8B)" title="Thể loại:Chia cắt (chính trị)">Chia cắt (chính trị)</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:C%E1%BA%A1nh_tranh_%C4%91%E1%BB%8Ba_ch%C3%ADnh_tr%E1%BB%8B" title="Thể loại:Cạnh tranh địa chính trị">Cạnh tranh địa chính trị</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Th%E1%BB%B1c_d%C3%A2n_ch%C3%A2u_%C3%82u_t%E1%BA%A1i_ch%C3%A2u_Phi" title="Thể loại:Thực dân châu Âu tại châu Phi">Thực dân châu Âu tại châu Phi</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Quan_h%E1%BB%87_qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF_th%E1%BA%BF_k%E1%BB%B7_20" title="Thể loại:Quan hệ quốc tế thế kỷ 20">Quan hệ quốc tế thế kỷ 20</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Quan_h%E1%BB%87_qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF_th%E1%BA%BF_k%E1%BB%B7_19" title="Thể loại:Quan hệ quốc tế thế kỷ 19">Quan hệ quốc tế thế kỷ 19</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Ch%C3%A2u_Phi_th%E1%BA%BF_k%E1%BB%B7_19" title="Thể loại:Châu Phi thế kỷ 19">Châu Phi thế kỷ 19</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:V%C4%83n_h%C3%B3a_ph%C6%B0%C6%A1ng_T%C3%A2y" title="Thể loại:Văn hóa phương Tây">Văn hóa phương Tây</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Thể loại ẩn: <ul><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%97i_kh%C3%B4ng_c%C3%B3_m%E1%BB%A5c_ti%C3%AAu_Harv_v%C3%A0_Sfn" title="Thể loại:Lỗi không có mục tiêu Harv và Sfn">Lỗi không có mục tiêu Harv và Sfn</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_tr%C3%AAn_Wikipedia_k%E1%BA%BFt_h%E1%BB%A3p_tr%C3%ADch_d%E1%BA%ABn_t%E1%BB%AB_Encyclop%C3%A6dia_Britannica_n%C4%83m_1911" title="Thể loại:Bài viết trên Wikipedia kết hợp trích dẫn từ Encyclopædia Britannica năm 1911">Bài viết trên Wikipedia kết hợp trích dẫn từ Encyclopædia Britannica năm 1911</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu_webarchive_d%C3%B9ng_li%C3%AAn_k%E1%BA%BFt_wayback" title="Thể loại:Bản mẫu webarchive dùng liên kết wayback">Bản mẫu webarchive dùng liên kết wayback</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Ngu%E1%BB%93n_CS1_ti%E1%BA%BFng_Anh_(en)" title="Thể loại:Nguồn CS1 tiếng Anh (en)">Nguồn CS1 tiếng Anh (en)</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Ngu%E1%BB%93n_CS1_ti%E1%BA%BFng_%C4%90%E1%BB%A9c_(de)" title="Thể loại:Nguồn CS1 tiếng Đức (de)">Nguồn CS1 tiếng Đức (de)</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_c%C3%B3_ch%C3%BA_th%C3%ADch_kh%C3%B4ng_%C4%91%E1%BA%A7y_%C4%91%E1%BB%A7" title="Thể loại:Bài viết có chú thích không đầy đủ">Bài viết có chú thích không đầy đủ</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Ngu%E1%BB%93n_CS1_ti%E1%BA%BFng_Ph%C3%A1p_(fr)" title="Thể loại:Nguồn CS1 tiếng Pháp (fr)">Nguồn CS1 tiếng Pháp (fr)</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Trang này được sửa đổi lần cuối vào ngày 22 tháng 7 năm 2023, 07:42.</li> <li id="footer-info-copyright">Văn bản được phát hành theo <a href="/wiki/Wikipedia:Nguy%C3%AAn_v%C4%83n_Gi%E1%BA%A5y_ph%C3%A9p_Creative_Commons_Ghi_c%C3%B4ng%E2%80%93Chia_s%E1%BA%BB_t%C6%B0%C6%A1ng_t%E1%BB%B1_phi%C3%AAn_b%E1%BA%A3n_4.0_Qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF" title="Wikipedia:Nguyên văn Giấy phép Creative Commons Ghi công–Chia sẻ tương tự phiên bản 4.0 Quốc tế">Giấy phép Creative Commons Ghi công–Chia sẻ tương tự</a>; có thể áp dụng điều khoản bổ sung. Với việc sử dụng trang web này, bạn chấp nhận <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/vi">Điều khoản Sử dụng</a> và <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/vi">Quy định quyền riêng tư</a>. Wikipedia® là thương hiệu đã đăng ký của <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, một tổ chức phi lợi nhuận.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Quy định quyền riêng tư</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u">Giới thiệu Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Ph%E1%BB%A7_nh%E1%BA%ADn_chung">Lời phủ nhận</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Bộ Quy tắc Ứng xử Chung</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Lập trình viên</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/vi.wikipedia.org">Thống kê</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Tuyên bố về cookie</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//vi.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Phiên bản di động</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-7fc47fc68d-lvxcb","wgBackendResponseTime":206,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.813","walltime":"1.228","ppvisitednodes":{"value":2659,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":88470,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":1411,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":10,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":151282,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 700.465 1 -total"," 21.83% 152.914 7 Bản_mẫu:Chú_thích_tạp_chí"," 18.74% 131.263 20 Bản_mẫu:Chú_thích_sách"," 12.89% 90.282 4 Bản_mẫu:Sfn"," 10.98% 76.905 11 Bản_mẫu:Chú_thích_web"," 9.66% 67.656 2 Bản_mẫu:Page_needed"," 7.67% 53.701 2 Bản_mẫu:Sửa_chữa"," 4.82% 33.785 1 Bản_mẫu:Cite_EB1911"," 4.77% 33.423 4 Bản_mẫu:Xử_lý_thể_loại"," 3.78% 26.461 4 Bản_mẫu:Chú_thích_báo"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.450","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":6020158,"limit":52428800},"limitreport-logs":"anchor_id_list = table#1 {\n [\"CITEREFBaronian,_Marie-AudeBesser,_StephanJansen,_Yolande2007\"] = 1,\n [\"CITEREFBourne1903\"] = 1,\n [\"CITEREFBrantlinger1985\"] = 1,\n [\"CITEREFBridgman1981\"] = 1,\n [\"CITEREFChapman2018\"] = 1,\n [\"CITEREFChisholm1911\"] = 1,\n [\"CITEREFClodfelter2017\"] = 1,\n [\"CITEREFCoquéry-Vidrovitch1971\"] = 1,\n [\"CITEREFDaly2019\"] = 1,\n [\"CITEREFDomke,_D._Michelle1997\"] = 1,\n [\"CITEREFFisher2010\"] = 1,\n [\"CITEREFForbath1977\"] = 1,\n [\"CITEREFFrancis1893\"] = 1,\n [\"CITEREFFriedrichsmeyer,_Sara_L.Lennox,_SaraZantop,_Susanne_M.1998\"] = 1,\n [\"CITEREFGjersø2015\"] = 1,\n [\"CITEREFGülstorff2016\"] = 1,\n [\"CITEREFHall1976\"] = 1,\n [\"CITEREFHochschild1999\"] = 1,\n [\"CITEREFHurst2009\"] = 2,\n [\"CITEREFKitson2001\"] = 1,\n [\"CITEREFMiddleton2015\"] = 1,\n [\"CITEREFMoses,_A._Dirk2008\"] = 1,\n [\"CITEREFNuhn,_Walter1989\"] = 1,\n [\"CITEREFPakenham1992\"] = 1,\n [\"CITEREFPrein1994\"] = 1,\n [\"CITEREFSchaller,_Dominik_J.2008\"] = 1,\n [\"CITEREFSchaller2008\"] = 1,\n [\"CITEREFShank2017\"] = 1,\n [\"CITEREFUllendorff1965\"] = 1,\n [\"CITEREFVansina1966\"] = 1,\n [\"CITEREFWack1905\"] = 1,\n}\ntemplate_list = table#1 {\n [\"!\"] = 3,\n [\"Chú thích báo\"] = 4,\n [\"Chú thích sách\"] = 20,\n [\"Chú thích tạp chí\"] = 7,\n [\"Chú thích web\"] = 11,\n [\"Cite EB1911\"] = 1,\n [\"Cite encyclopedia\"] = 1,\n [\"Cite thesis\"] = 1,\n [\"ISBN\"] = 2,\n [\"Page needed\"] = 2,\n [\"Sfn\"] = 4,\n [\"Webarchive\"] = 2,\n}\narticle_whitelist = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-6b7f745dd4-qc6zk","timestamp":"20241125094324","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Tranh gi\u00e0nh ch\u00e2u Phi","url":"https:\/\/vi.wikipedia.org\/wiki\/Tranh_gi%C3%A0nh_ch%C3%A2u_Phi","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q179848","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q179848","author":{"@type":"Organization","name":"Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00f3ng g\u00f3p v\u00e0o c\u00e1c d\u1ef1 \u00e1n Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Qu\u1ef9 Wikimedia","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2007-11-07T14:30:07Z","dateModified":"2023-07-22T07:42:27Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/d\/de\/Colonial_Africa_1913_map.svg"}</script> </body> </html>