CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Operacija Schwarz – Wikipedija/Википедија</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )shwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy sh-latn","wgMonthNames":["","januar","februar","mart","april","maj","juni","juli","august","septembar","oktobar","novembar","decembar"],"wgRequestId":"1994bc7d-c42d-4080-83f2-f25ae5192540","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Operacija_Schwarz","wgTitle":"Operacija Schwarz","wgCurRevisionId":42441200,"wgRevisionId":42441200,"wgArticleId":16272,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Svi članci s mrtvim eksternim linkovima","Webarchive template wayback links","Istaknuti članci","NOB u 1943.","Jugoslavija u Drugom svjetskom ratu","Josip Broz Tito","Bitka na Sutjesci","Narodnooslobodilačka borba","Osovinske operacije u Jugoslaviji","Historija Bosne i Hercegovine","Borbe između NOVJ i Italijana","Borbe između NOVJ i Nemaca","Borbe između NOVJ i snaga NDH","Zajedničke borbe JVUO i Italijana","Njemačke operacije protiv četnika"],"wgPageViewLanguage":"sh-latn","wgPageContentLanguage":"sh-latn","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Operacija_Schwarz","wgRelevantArticleId":16272,"wgTempUserName":null,"wgUserVariant":"sh-latn","wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"sh","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"sh-latn"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":90000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q124172206","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.15"}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.Tabs","ext.gadget.charinsert","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"});mw.user.options.set({"language":"sh-latn"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=sh-latn&modules=ext.cite.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=sh-latn&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=sh-latn&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.21"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/thumb/5/5b/Okupatorske_zastave_na_Durmitoru.jpg/1200px-Okupatorske_zastave_na_Durmitoru.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1585"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/thumb/5/5b/Okupatorske_zastave_na_Durmitoru.jpg/960px-Okupatorske_zastave_na_Durmitoru.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1057"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="845"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Operacija Schwarz – Wikipedija/Википедија"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//sh.m.wikipedia.org/wiki/Operacija_Schwarz"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Uredi" href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedija (sh)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//sh.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Operacija_Schwarz"> <link rel="alternate" hreflang="sh" href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Operacija_Schwarz"> <link rel="alternate" hreflang="sh-Cyrl" href="https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&variant=sh-cyrl"> <link rel="alternate" hreflang="sh-Latn" href="https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&variant=sh-latn"> <link rel="alternate" hreflang="x-default" href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Operacija_Schwarz"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.sh"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedija Atom fid" href="/w/index.php?title=Posebno:Nedavne_izmjene&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Operacija_Schwarz rootpage-Operacija_Schwarz skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Prijeđi na sadržaj</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sajt"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Glavni meni" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Glavni meni" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Glavni meni</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Glavni meni</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">premjesti na bočnu traku</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">sakrij</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-heading"> Navigacija </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Glavna_stranica" title="Posjetite glavnu stranicu [z]" accesskey="z"><span>Glavna stranica</span></a></li><li id="n-featuredcontent" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedija:Istaknuti_%C4%8Dlanci" title="Pronađite najkvalitetnije članke"><span>Istaknuti članci</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Posebno:Nedavne_izmjene" title="Prelistajte nove izmjene [r]" accesskey="r"><span>Nedavne izmjene</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Posebno:Slu%C4%8Dajna_stranica" title="Otvorite slučajan članak [x]" accesskey="x"><span>Nasumičan članak</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Posebno:Posebne_stranice"><span>Posebne stranice</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-interaction" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-interaction" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-heading"> Interakcija </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomo%C4%87:Sadr%C5%BEaj" title="Saznajte više o upotrebi i uređivanju Wikipedije"><span>Pomoć</span></a></li><li id="n-village-pump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedija:Pijaca" title="Razgovarajte s drugim urednicima"><span>Pijaca</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedija:Portal_zajednice" title="Pronađite aktualne zadatke i akcije"><span>Radionica</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedija:Novosti" title="Pogledajte aktualnosti na Wikipediji"><span>Novosti</span></a></li><li id="n-discord" class="mw-list-item"><a href="https://discord.gg/khcKdUUxYY" rel="nofollow" title="Pridružite se našem serveru na Discordu"><span>Discord</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Glavna_stranica" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedija" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-sh-latn.svg" style="width: 7.5em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-sh-latn.svg" width="120" height="18" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Posebno:Tra%C5%BEi" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Pretražite Wikipediju [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Pretraga</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Pretražite Wikipediju" aria-label="Pretražite Wikipediju" autocapitalize="sentences" title="Pretražite Wikipediju [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Posebno:Traži"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Pretraži</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Osobne alatke"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Izgled"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Izgled" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Izgled</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=sh.wikipedia.org&uselang=sh-latn" class=""><span>Doniranje</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Posebno:Stvori_ra%C4%8Dun&returnto=Operacija+Schwarz" title="Preporučujemo da izradite račun i prijavite se, ali to nije obavezno" class=""><span>Izrada računa</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Posebno:Korisni%C4%8Dka_prijava&returnto=Operacija+Schwarz" title="Preporučujemo da se prijavite, ali to nije obavezno [o]" accesskey="o" class=""><span>Prijava</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out user-links-collapsible-item" title="Više mogućnosti" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Osobne alatke" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Osobne alatke</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Korisnički meni" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=sh.wikipedia.org&uselang=sh-latn"><span>Doniranje</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:Stvori_ra%C4%8Dun&returnto=Operacija+Schwarz" title="Preporučujemo da izradite račun i prijavite se, ali to nije obavezno"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Izrada računa</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:Korisni%C4%8Dka_prijava&returnto=Operacija+Schwarz" title="Preporučujemo da se prijavite, ali to nije obavezno [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Prijava</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Ezatvori\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"anonnotice\" lang=\"sh\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cstyle data-mw-deduplicate=\"TemplateStyles:r42423318\"\u003E.mw-parser-output .fmbox{clear:both;margin:0.2em 0;width:100%;border:1px solid #a2a9b1;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);box-sizing:border-box;color:var(--color-base,#202122)}.mw-parser-output .fmbox-warning{border:1px solid #bb7070;background-color:#ffdbdb}.mw-parser-output .fmbox-editnotice{background-color:transparent}.mw-parser-output .fmbox .mbox-text{border:none;padding:0.25em 0.9em;width:100%}.mw-parser-output .fmbox .mbox-image{border:none;padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}.mw-parser-output .fmbox .mbox-imageright{border:none;padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .fmbox .mbox-invalid-type{text-align:center}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .fmbox-warning{background-color:#300}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .fmbox-warning{background-color:#300}}\u003C/style\u003E\u003Ctable class=\"plainlinks fmbox fmbox-system\" role=\"presentation\" style=\"border:1px solid #e05600; width:100%; background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)\"\u003E\u003Ctbody\u003E\u003Ctr\u003E\u003Ctd class=\"mbox-image\"\u003E\u003Cspan class=\"mw-default-size\" typeof=\"mw:File/Frameless\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/Datoteka:Orange_Template_icon.svg\" class=\"mw-file-description\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Orange_Template_icon.svg/40px-Orange_Template_icon.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"40\" height=\"40\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Orange_Template_icon.svg/60px-Orange_Template_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Orange_Template_icon.svg/120px-Orange_Template_icon.svg.png 2x\" data-file-width=\"128\" data-file-height=\"128\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E\u003C/td\u003E\u003Ctd class=\"mbox-text\"\u003EU toku je \u003Ca href=\"/wiki/Wikipedija:Akcija_sre%C4%91ivanja_%C5%A1ablona\" title=\"Wikipedija:Akcija sređivanja šablona\"\u003E\u003Cspan style=\"color:#e05600;\"\u003EAkcija sređivanja šablona\u003C/span\u003E\u003C/a\u003E. Pozivamo vas da joj se priključite.\u003C/td\u003E\u003C/tr\u003E\u003C/tbody\u003E\u003C/table\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sajt"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sadržaj" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sadržaj</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">premjesti na bočnu traku</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">sakrij</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Početak</div> </a> </li> <li id="toc-Pozadina" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Pozadina"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Pozadina</span> </div> </a> <ul id="toc-Pozadina-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nemački_plan_operacije" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Nemački_plan_operacije"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Nemački plan operacije</span> </div> </a> <ul id="toc-Nemački_plan_operacije-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pripreme_za_operaciju_„Švarc“" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Pripreme_za_operaciju_„Švarc“"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Pripreme za operaciju „Švarc“</span> </div> </a> <ul id="toc-Pripreme_za_operaciju_„Švarc“-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Angažovane_snage" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Angažovane_snage"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Angažovane snage</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Angažovane_snage-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Uključi/isključi podsekciju Angažovane snage</span> </button> <ul id="toc-Angažovane_snage-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Osovinske_snage" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Osovinske_snage"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Osovinske snage</span> </div> </a> <ul id="toc-Osovinske_snage-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-NOVJ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#NOVJ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>NOVJ</span> </div> </a> <ul id="toc-NOVJ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ofanziva_NOVJ_u_Crnoj_Gori" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ofanziva_NOVJ_u_Crnoj_Gori"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Ofanziva NOVJ u Crnoj Gori</span> </div> </a> <ul id="toc-Ofanziva_NOVJ_u_Crnoj_Gori-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nastupanje_Nemaca_ka_Crnoj_Gori" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Nastupanje_Nemaca_ka_Crnoj_Gori"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Nastupanje Nemaca ka Crnoj Gori</span> </div> </a> <ul id="toc-Nastupanje_Nemaca_ka_Crnoj_Gori-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Razoružanje_i_hapšenje_četnika" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Razoružanje_i_hapšenje_četnika"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Razoružanje i hapšenje četnika</span> </div> </a> <ul id="toc-Razoružanje_i_hapšenje_četnika-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sudar_Vermahta_i_NOVJ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Sudar_Vermahta_i_NOVJ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Sudar Vermahta i NOVJ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Sudar_Vermahta_i_NOVJ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Uključi/isključi podsekciju Sudar Vermahta i NOVJ</span> </button> <ul id="toc-Sudar_Vermahta_i_NOVJ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Početne_borbe_u_Crnoj_Gori" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Početne_borbe_u_Crnoj_Gori"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Početne borbe u Crnoj Gori</span> </div> </a> <ul id="toc-Početne_borbe_u_Crnoj_Gori-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Proboj_ka_istočnoj_Bosni" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Proboj_ka_istočnoj_Bosni"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>Proboj ka istočnoj Bosni</span> </div> </a> <ul id="toc-Proboj_ka_istočnoj_Bosni-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Saveznička_misija_kod_NOVJ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Saveznička_misija_kod_NOVJ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.3</span> <span>Saveznička misija kod NOVJ</span> </div> </a> <ul id="toc-Saveznička_misija_kod_NOVJ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Glavnina_NOVJ_i_Vrhovni_Štab_u_obruču" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Glavnina_NOVJ_i_Vrhovni_Štab_u_obruču"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.4</span> <span>Glavnina NOVJ i Vrhovni Štab u obruču</span> </div> </a> <ul id="toc-Glavnina_NOVJ_i_Vrhovni_Štab_u_obruču-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Proboj_obruča" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Proboj_obruča"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.5</span> <span>Proboj obruča</span> </div> </a> <ul id="toc-Proboj_obruča-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ratni_zločini" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ratni_zločini"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Ratni zločini</span> </div> </a> <ul id="toc-Ratni_zločini-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gubici" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Gubici"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Gubici</span> </div> </a> <ul id="toc-Gubici-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Posljedice" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Posljedice"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Posljedice</span> </div> </a> <ul id="toc-Posljedice-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Literatura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Literatura"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Literatura</span> </div> </a> <ul id="toc-Literatura-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Reference" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Reference"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Reference</span> </div> </a> <ul id="toc-Reference-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Povezano" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Povezano"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>Povezano</span> </div> </a> <ul id="toc-Povezano-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vanjske_veze" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Vanjske_veze"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">15</span> <span>Vanjske veze</span> </div> </a> <ul id="toc-Vanjske_veze-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sadržaj" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Sadržaj" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Prikaži/sakrij sadržaj" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Prikaži/sakrij sadržaj</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading" lang="sh-Latn" dir="ltr"><span class="mw-page-title-main">Operacija Schwarz</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Prijedi na druge jezične varijante članka. Dostupno je na 4 jezika" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-4" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">4 jezika</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%E2%80%9E%D0%A8%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%86%E2%80%9C" title="Операция „Шварц“ — Bugarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Операция „Шварц“" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bugarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Case_Black" title="Case Black — Engleski" lang="en" hreflang="en" data-title="Case Black" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engleski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Op%C3%A9ration_Schwarz" title="Opération Schwarz — Francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Opération Schwarz" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Opera%C3%A7%C3%A3o_Schwarz" title="Operação Schwarz — Portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Operação Schwarz" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q124172206#sitelinks-wikipedia" title="Uredite jezičke veze" class="wbc-editpage">Uredi veze</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Imenski prostori"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Operacija_Schwarz" title="Vidi stranicu sadržaja [c]" accesskey="c"><span>Stranica</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Razgovor:Operacija_Schwarz&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Razgovarajte o sadržini ove stranice (stranica ne postoji) [t]" accesskey="t"><span>Razgovor</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown " lang="sh-Latn" dir="ltr"> <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Promijeni jezičnu varijantu" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Latinica</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-varlang-0" class="selected ca-variants-sh-Latn mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&variant=sh-latn" lang="sh-Latn" hreflang="sh-Latn"><span>Latinica</span></a></li><li id="ca-varlang-1" class="ca-variants-sh-Cyrl mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&variant=sh-cyrl" lang="sh-Cyrl" hreflang="sh-Cyrl"><span>Ћирилица</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Teme"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Operacija_Schwarz"><span>Prikaži</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit" title="Uredite ovu stranicu [v]" accesskey="v"><span>Uredi</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit" title="Uredite izvorni kod ove stranice [e]" accesskey="e"><span>Uredi kod</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=history" title="Pogledajte prethodne verzije ove stranice [h]" accesskey="h"><span>Historija</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Pomagala"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Alatke" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Alatke</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Alati</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">premjesti na bočnu traku</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">sakrij</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Više mogućnosti" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-heading"> Radnje </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Operacija_Schwarz"><span>Prikaži</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit" title="Uredite ovu stranicu [v]" accesskey="v"><span>Uredi</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit" title="Uredite izvorni kod ove stranice [e]" accesskey="e"><span>Uredi kod</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=history"><span>Historija</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-heading"> Opšte </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Posebno:%C5%A0to_vodi_ovdje/Operacija_Schwarz" title="Pogledajte listu svih stranica koje vode ovamo [j]" accesskey="j"><span>Šta vodi ovamo</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Posebno:Povezane_izmjene/Operacija_Schwarz" rel="nofollow" title="Prelistajte nedavne izmjene stranica koje su povezane s ovom [k]" accesskey="k"><span>Povezane izmjene</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&oldid=42441200" title="Nabavite trajnu vezu do ove verzije stranice"><span>Trajna veza</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=info" title="Pronađite više informacija o ovoj stranici"><span>Podaci o stranici</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:Citiraj&page=Operacija_Schwarz&id=42441200&wpFormIdentifier=titleform" title="Saznajte kako da citirate ovu stranicu"><span>Citiraj stranicu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:Skra%C4%87iva%C4%8D_adresa&url=https%3A%2F%2Fsh.wikipedia.org%2Fwiki%2FOperacija_Schwarz"><span>Skrati URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:QrCode&url=https%3A%2F%2Fsh.wikipedia.org%2Fwiki%2FOperacija_Schwarz"><span>Preuzmi QR kod</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-heading"> Štampanje/izvoz </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:Kolekcija&bookcmd=book_creator&referer=Operacija+Schwarz"><span>Napravi knjigu</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:DownloadAsPdf&page=Operacija_Schwarz&action=show-download-screen"><span>Preuzmi kao PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&printable=yes" title="Odštampajte ovu stranicu [p]" accesskey="p"><span>Odštampaj</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-heading"> Na drugim projektima </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Operation_Schwarz" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q124172206" title="Pogledajte povezanu stavku u skladištu podataka [g]" accesskey="g"><span>Stavka na Wikipodacima</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Pomagala"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Izgled"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Izgled</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">premjesti na bočnu traku</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">sakrij</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-featured-star" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedija:Istaknuti_%C4%8Dlanci" title="Ovaj članak je istaknut. Kliknite ovdje za više informacija."><img alt="Ovaj članak je istaknut. Kliknite ovdje za više informacija." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/20px-Cscr-featured.svg.png" decoding="async" width="20" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/30px-Cscr-featured.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/40px-Cscr-featured.svg.png 2x" data-file-width="466" data-file-height="443" /></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Izvor: Wikipedija</div> </div> <div id="contentSub" lang="sh-Latn" dir="ltr"><div id="mw-content-subtitle" lang="sh-Latn" dir="ltr"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="sh-Latn" dir="ltr"><dl><dd><dl><dd><i>Za završnu fazu operacije Švarc vidi <a href="/wiki/Bitka_na_Sutjesci" title="Bitka na Sutjesci">Bitka na Sutjesci</a></i></dd></dl></dd></dl> <table class="infobox vevent" style="float: right; clear: right; width: 315px; border-spacing: 2px; text-align: left; font-size: 90%;"> <tbody><tr> <th class="summary" colspan="2" style="background-color: #B0C4DE; text-align: center; vertical-align: middle; font-size: 110%;"><span style="font-size: medium;"><b>Operacija Schwarz (Crno)</b></span><br /><i>peta neprijateljska ofenziva</i> </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="background-color: #DCDCDC; text-align: center; vertical-align: middle;">Segment <a href="/wiki/Drugi_svjetski_rat_u_Jugoslaviji" title="Drugi svjetski rat u Jugoslaviji">Drugog svijetskog rata u Jugoslaviji</a> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align: center; font-size: 90%; border-bottom: 1px solid #aaa; line-height: 1.5em;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Okupatorske_zastave_na_Durmitoru.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/thumb/5/5b/Okupatorske_zastave_na_Durmitoru.jpg/300px-Okupatorske_zastave_na_Durmitoru.jpg" decoding="async" width="300" height="396" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/thumb/5/5b/Okupatorske_zastave_na_Durmitoru.jpg/450px-Okupatorske_zastave_na_Durmitoru.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/thumb/5/5b/Okupatorske_zastave_na_Durmitoru.jpg/600px-Okupatorske_zastave_na_Durmitoru.jpg 2x" data-file-width="1521" data-file-height="2009" /></a></span><br /><i>Isticanje nemačke, italijanske i bugarske zastave na Durmitoru, juna 1943.godine</i>. </td></tr> <tr> <td colspan="2"> <table class="infobox" style="width:100%; margin:0; padding:0; border:0"> <tbody><tr> <th style="padding-right:1em">Datum </th> <td>15. <a href="/wiki/Maj" title="Maj">svibanj</a>-16. <a href="/wiki/Jun" class="mw-redirect" title="Jun">lipanj</a> <a href="/wiki/1943" class="mw-redirect" title="1943">1943</a>. </td></tr> <tr> <th style="padding-right:1em">Lokacija </th> <td><span class="location">šira oblast <a href="/wiki/Sutjeska" class="mw-disambig" title="Sutjeska">Sutjeske</a> i <a href="/wiki/Durmitor" title="Durmitor">Durmitora</a> <br />(<a href="/wiki/Hercegovina" title="Hercegovina">Hercegovina</a>, <a href="/wiki/Crna_Gora" title="Crna Gora">Crna Gora</a>, <a href="/wiki/Sand%C5%BEak" title="Sandžak">Sandžak</a>)</span> </td></tr> <tr> <th style="padding-right:1em">Ishod </th> <td>nemačka ofanziva zaustavljena </td></tr> <tr> <th style="padding-right:1em">Teritorijalne<br />promjene </th> <td>partizani prešli u istočnu Bosnu i zapadnu Srbiju </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background-color: #B0C4DE; text-align: center; vertical-align: middle; font-size: 110%;">Sukobljene strane </th></tr> <tr> <td width="50%" style="border-right: 1px dotted #aaa;"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/22px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/33px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/44px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Tre%C4%87i_Reich" class="mw-redirect" title="Treći Reich">Treći Reich</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg/22px-Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg/33px-Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg/44px-Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></span></span> </span><a href="/wiki/Italija" title="Italija">Italija</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bugarska" title="Bugarska"><img alt="Bugarska" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/22px-Flag_of_Bulgaria.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/33px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/44px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/Bugarska_u_Drugom_svjetskom_ratu" title="Bugarska u Drugom svjetskom ratu">Bugarska</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg/22px-Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg/33px-Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg/44px-Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Nezavisna_Dr%C5%BEava_Hrvatska" title="Nezavisna Država Hrvatska">NDH</a><br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_the_Chetniks.svg/22px-Flag_of_the_Chetniks.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_the_Chetniks.svg/33px-Flag_of_the_Chetniks.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_the_Chetniks.svg/44px-Flag_of_the_Chetniks.svg.png 2x" data-file-width="1159" data-file-height="745" /></span></span></span> <a href="/wiki/%C4%8Cetnici" title="Četnici">Četnici</a> <small style="line-height:130%">(ponegde pomagali u borbama,<sup id="cite_ref-ReferenceD_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceD-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> najprije kao tzv. noseći bataljoni)</small> </td> <td width="50%" style="padding-left: 0.25em;"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/22px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/33px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/44px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span></span> <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a><br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_the_Chetniks.svg/22px-Flag_of_the_Chetniks.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_the_Chetniks.svg/33px-Flag_of_the_Chetniks.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_the_Chetniks.svg/44px-Flag_of_the_Chetniks.svg.png 2x" data-file-width="1159" data-file-height="745" /></span></span></span> <a href="/wiki/%C4%8Cetnici" title="Četnici">Četnici</a> <small style="line-height:130%">(pohapšeni bez otpora)</small> </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background-color: #B0C4DE; text-align: center; vertical-align: middle; font-size: 110%;">Komandanti i vođe </th></tr> <tr> <td style="width:50%; border-right:1px dotted #aaa;"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Njema%C4%8Dka" title="Njemačka"><img alt="Njemačka" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/22px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/33px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/44px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/Alexander_L%C3%B6hr" title="Alexander Löhr">Alexander Löhr</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Njema%C4%8Dka" title="Njemačka"><img alt="Njemačka" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/22px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/33px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/44px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/Rudolf_L%C3%BCters" title="Rudolf Lüters">Rudolf Lüters</a> </td> <td style="width:50%; padding-left:0.25em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/22px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/33px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/44px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span></span> <a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Josip Broz Tito</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/22px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/33px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/44px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span></span> <a href="/wiki/Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87" title="Sava Kovačević">Sava Kovačević</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/22px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/33px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/44px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span></span> <a href="/wiki/Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87" title="Koča Popović">Koča Popović</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/22px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/33px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/44px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span></span> <a href="/wiki/Peko_Dap%C4%8Devi%C4%87" title="Peko Dapčević">Peko Dapčević</a> </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background-color: #B0C4DE; text-align: center; vertical-align: middle; font-size: 110%;">Snage </th></tr> <tr> <td style="width:50%; border-right:1px dotted #aaa;">127,000 vojnika<br />300+ zrakoplova </td> <td style="width:50%; padding-left:0.25em">22,000 vojnika </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background-color: #B0C4DE; text-align: center; vertical-align: middle; font-size: 110%;">Žrtve i gubici </th></tr> <tr> <td style="width:50%; border-right:1px dotted #aaa;">oko 5.300 izbačenih iz stroja (2.768 Nemaca,<sup id="cite_ref-znaci.net_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-znaci.net-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 411 vojnika NDH<sup id="cite_ref-znaci.net_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-znaci.net-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> i preko 2.000 Italijana) </td> <td style="width:50%; padding-left:0.25em">7.543 partizana<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><br /> <p>0<sup id="cite_ref-dokument_13_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-dokument_13-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> do 15<sup id="cite_ref-Živković_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> četnika </p> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align:left; border-top:1px dotted #aaa;">stanovništvo ubijano od strane neprijatelja, preko 500 streljanih u masakru u Pivskoj Župi. </td></tr> </tbody></table> <p><b>Operacija Švarc</b> ili <b>"Crno"</b> (<a href="/wiki/Njema%C4%8Dki_jezik" title="Njemački jezik">njemački</a>: <span lang="de"><i>Fall Schwarz</i></span> - slučaj Crno), poznata kao <i><b>peta neprijateljska ofenziva</b></i>, je bila velika nemačka operacija sa ciljem <a href="/wiki/Razoru%C5%BEanje_%C4%8Detnika" title="Razoružanje četnika">razoružanja četnika</a> i uništenja <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">partizana</a> na teritoriji <a href="/wiki/Okupacija_Jugoslavije_u_Drugom_svetskom_ratu" title="Okupacija Jugoslavije u Drugom svetskom ratu">okupirane Jugoslavije</a>, tokom Drugog svjetskog rata, od <a href="/wiki/15._5." title="15. 5.">15. svibnja</a> do <a href="/wiki/16._6." title="16. 6.">16. lipnja</a> <a href="/wiki/1943" class="mw-redirect" title="1943">1943</a>. godine. </p><p>Najpoznatija bitka pete neprijateljske ofanzive je <b><a href="/wiki/Bitka_na_Sutjesci" title="Bitka na Sutjesci">Bitka na Sutjesci</a></b>, kojom su partizani izvršili proboj iz njemačkog obruča juna 1943. godine, u blizini rijeke <a href="/wiki/Sutjeska" class="mw-disambig" title="Sutjeska">Sutjeske</a> u jugoistočnoj <a href="/wiki/Bosna_i_Hercegovina" title="Bosna i Hercegovina">Bosni</a>. </p><p>Nijemci su imali za cilj razbiti grupe otpora i čvrsto posesti jadransko zaleđe, usled nastupanja <a href="/wiki/Savezni%C4%8Dke_sile" class="mw-redirect" title="Savezničke sile">Saveznika</a> u <a href="/wiki/Sredozemno_more" title="Sredozemno more">Sredozemlju</a>. <a href="/wiki/Sile_Osovine" title="Sile Osovine">Sile Osovine</a> su pod njemačkim zapovjedništvom okupile oko 127.000 vojnika i oklopnih vozila, uključujući <a href="/wiki/Tre%C4%87i_Reich" class="mw-redirect" title="Treći Reich">njemačke</a>, <a href="/wiki/Kraljevina_Italija" title="Kraljevina Italija">talijanske</a>, <a href="/wiki/Nezavisna_Dr%C5%BEava_Hrvatska" title="Nezavisna Država Hrvatska">endehazijske</a>, <a href="/wiki/Bugarska" title="Bugarska">bugarske</a> i neke četničke jedinice, te preko 300 zrakoplova. Nasuprot ovim snagama stajalo je 18.000 vojnika <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije</a>. </p><p>Na samom početku operacije, Nemci su razoružali do tada lojalne četnike. Prema nemačkom izveštaju, pri zarobljavanju 3200 četnika nije bilo mrtvih.<sup id="cite_ref-dokument_13_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-dokument_13-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Pošto je otpor <a href="/wiki/%C4%8Cetnici" title="Četnici">četnika</a> prilikom masovnog hapšenja izostao, borbe su počele <a href="/wiki/15._5." title="15. 5.">15. maja</a>, koncentričnim nastupanjem nemačkih snaga protiv partizana na prostoru <a href="/wiki/Sand%C5%BEak" title="Sandžak">Sandžaka</a> i severne Crne Gore. Snage osovine su uspele da opkole Glavnu operativnu grupu <a href="/wiki/Vrhovni_%C5%A1tab_NOVJ" title="Vrhovni štab NOVJ">Vrhovnog štaba NOVJ</a> na teško prohodnom planinskom području <a href="/wiki/Durmitor" title="Durmitor">Durmitora</a>. Time su snagama NOVJ nametnuli dugotrajne iscrpljujuće borbe, suprotne taktici partizanskog ratovanja i, s obzirom na odnos snaga u ljudstvu i tehnici, krajnje nepovoljne po <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a>. Partizanske snage našle su se zatvorene na malom prostoru, neprekidno tučene artiljerijskim i vazduhoplovnim snagama, trpeći ogromne gubitke, a bez izvora hrane. <a href="/wiki/9._lipnja" class="mw-redirect" title="9. lipnja">9. lipnja</a> su Njemci umalo uspjeli likvidirati partizanskog komandanta <a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Tita</a> kad je od eksplozije avio-bombe ranjen u ruku. </p><p><a href="/wiki/10._6." title="10. 6.">10. juna</a>, u ranim jutarnjim satima, <a href="/wiki/Prva_proleterska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Prva proleterska udarna brigada">Prva proleterska udarna brigada</a> je razbila njemačku borbenu grupu Höhne i probila neprijateljski obruč na <a href="/wiki/Sutjeska" class="mw-disambig" title="Sutjeska">Sutjesci</a>. <a href="/wiki/Partizanske_bolnice" title="Partizanske bolnice">Partizanske bolnice</a> su ostale okružene - poubijani su bez milosti, ranjenici i liječničko osoblje. Ukupno je stradalo oko 7,500 partizana, više od trećine vojnika koji su ušli u borbe. I pored gladi, teških gubitaka, ekstremnih fizičkih napora i neprekidnih borbi snage <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a> zadržale su visok moral, disciplinu i borbenost, što im je priznao i neprijatelj.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Njemački glavnokomandujući general <a href="/wiki/Rudolf_L%C3%BCters" title="Rudolf Lüters">Rudolf Lüters</a> je u svom izvješću opisao "komunističke pobunjenike" kao "dobro organizirane, vješto vođene i s borbenim moralom koji izaziva čuđenje". </p><p>Borbe su završene <a href="/wiki/15._6." title="15. 6.">15. juna</a> <a href="/wiki/1943" class="mw-redirect" title="1943">1943</a>. godine probojem glavnine snaga <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a> u <a href="/wiki/Bosna" class="mw-disambig" title="Bosna">Bosnu</a>. Odmah po proboju iz obruča NOVJ je prešla u protuofenzivu u istočnoj Bosni, <a href="/wiki/Napadi_na_garnizone_NDH" class="mw-redirect" title="Napadi na garnizone NDH">čisteći utvrde Sila osovine</a> u <a href="/wiki/Vlasenica" title="Vlasenica">Vlasenici</a>, <a href="/wiki/Srebrenica" title="Srebrenica">Srebrenici</a>, <a href="/wiki/Olovo" title="Olovo">Olovu</a>, <a href="/wiki/Kladanj" title="Kladanj">Kladanju</a> i <a href="/wiki/Zvornik" title="Zvornik">Zvorniku</a> tokom slijedećih 20 dana. </p><p>Operacija Schwarz je bila nesumnjivo, i po obimu i po broju poginulih vojnika, najveća do tada preduzeta operacija na prostoru <a href="/wiki/Jugoslavija" title="Jugoslavija">Jugoslavije</a>. Uslijedila je odmah nakon <a href="/wiki/Operacija_Weiss" title="Operacija Weiss">Operacije Weiss</a>, koja nije uspijela ostvariti isti cilj: uništi glavninu partizanskih snaga. Vezane operacije „<a href="/wiki/Operacija_Weiss" title="Operacija Weiss">Belo</a>“ i „Crno“ predstavljaju prelaz između gonjenja gerilskih grupa, što je bio preovlađujući oblik dejstava <a href="/wiki/1941" class="mw-redirect" title="1941">1941</a>. i <a href="/wiki/1942" class="mw-redirect" title="1942">1942</a>, i otvorenog manevarskog rata, koji je nastupio dolaskom <a href="/wiki/Druga_oklopna_armija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="Druga oklopna armija (Nemačka)">Druge oklopne armije</a> na teritoriju Jugoslavije avgusta <a href="/wiki/1943" class="mw-redirect" title="1943">1943</a>. godine. </p><p>Neuspeh pete ofenzive bio je prekretnica za <a href="/wiki/Jugoslavija" title="Jugoslavija">Jugoslaviju</a> u <a href="/wiki/Drugi_svjetski_rat" title="Drugi svjetski rat">Drugom svjetskom ratu</a>. U <a href="/wiki/Socijalisti%C4%8Dka_Federativna_Republika_Jugoslavija" title="Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija">SFRJ</a>, Sutjeska je postala simbol izuzetnog požrtvovanja, hrabrosti i moralne čvrstine u najtežim iskušenjima. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pozadina">Pozadina</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=1" title="Uredi odjeljak Pozadina" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=1" title="Uredi kôd odjeljka Pozadina"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Glavni članci: <a href="/wiki/Operacija_Weiss" title="Operacija Weiss">Operacija Weiss</a> i <a href="/wiki/Saradnja_%C4%8Detnika_sa_snagama_Osovine_u_Drugom_svetskom_ratu" class="mw-redirect" title="Saradnja četnika sa snagama Osovine u Drugom svetskom ratu">Saradnja četnika sa snagama Osovine u Drugom svetskom ratu</a></i></div></dd></dl> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Chetniks_and_Germans_in_Herzegovina_in_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Chetniks_and_Germans_in_Herzegovina_in_1943.jpg/220px-Chetniks_and_Germans_in_Herzegovina_in_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="157" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Chetniks_and_Germans_in_Herzegovina_in_1943.jpg/330px-Chetniks_and_Germans_in_Herzegovina_in_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Chetniks_and_Germans_in_Herzegovina_in_1943.jpg/440px-Chetniks_and_Germans_in_Herzegovina_in_1943.jpg 2x" data-file-width="2125" data-file-height="1517" /></a><figcaption>Četnici i Nemci u Hercegovini 1943.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Italijani_i_%C4%8Detnici_u_Jablanici_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/thumb/3/3d/Italijani_i_%C4%8Detnici_u_Jablanici_1943.jpg/220px-Italijani_i_%C4%8Detnici_u_Jablanici_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="152" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/thumb/3/3d/Italijani_i_%C4%8Detnici_u_Jablanici_1943.jpg/330px-Italijani_i_%C4%8Detnici_u_Jablanici_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/thumb/3/3d/Italijani_i_%C4%8Detnici_u_Jablanici_1943.jpg/440px-Italijani_i_%C4%8Detnici_u_Jablanici_1943.jpg 2x" data-file-width="2152" data-file-height="1490" /></a><figcaption>Italijani i četnici u Jablanici 1943.</figcaption></figure> <p>Tokom prethodne <a href="/wiki/Operacija_Weiss" title="Operacija Weiss">operacije Weiss</a>, četnici su se borili protiv partizana pod italijanskom komandom. Međutim, još u toku operacije, vođeni su pregovori nemačkog i italijanskog vrha o razoružanju četnika. Načelnik italijanskog generalštaba kopnene vojske general <a href="/wiki/Vitorio_Ambrozio" class="mw-redirect" title="Vitorio Ambrozio">Vitorio Ambrozio</a> je početkom marta 1943. godine pozvao u <a href="/wiki/Rim" title="Rim">Rim</a> generala Robotija i <a href="/wiki/Alessandro_Pirzio_Biroli" title="Alessandro Pirzio Biroli">Birolija</a> na razgovore o razoružanju četnika i operacijama protiv partizana. General Roboti je bio žestoko protiv razoružavanja četnika, bar dok se ne unište partizani, o čemu je ostavio sledeću belešku: </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r42365314">.mw-parser-output .templatequote{overflow:hidden;margin:1em 0;padding:0 40px}.mw-parser-output .templatequote .templatequotecite{line-height:1.5em;text-align:left;padding-left:1.6em;margin-top:0}</style><blockquote class="templatequote"><p>Ni u kom slučaju ne bi smelo doći do razoružavanja četnika, a ukoliko se već ide na to, onda je potrebna krajnja obazrivost, jer četnici su se hrabro borili i još se bore s nama protiv partizana i stoga zaslužuju priznanje za svoje odvažno držanje i naše poverenje. Ali, danas Nemci ne žele više da se u to upuštaju, rekao je Ambrozio. Pogotovu Hitler, s obzirom na mogućnost eventualnog engleskog upada na Balkan, neće ni da čuje za naše razloge i na svaki način želi da se četnici, kao budući neprijatelji, razoružaju i iskorene. On bi navodno to preduzeo odmah posle operacije "Vajs", dakle kroz nekih 20 dana. Po mojoj oceni to znači 50.000 neprijatelja više, naime, 25.000 saveznika koje ćemo izgubiti i 25.000 saveznika koje će dobiti partizani.<sup id="cite_ref-ReferenceC_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceC-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <p>Ovaj stav delio je i general Ambrozio, ali su se morali povinovati obećanju koje je <a href="/wiki/Musolini" class="mw-redirect" title="Musolini">Musolini</a> dao <a href="/wiki/Hitler" class="mw-redirect" title="Hitler">Hitleru</a>. Hitler je računao da bi se, u slučaju eventualnog engleskog upada na Balkan, "italijanski" četnici našli na strani neprijatelja.<sup id="cite_ref-ReferenceC_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceC-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nemački_plan_operacije"><span id="Nema.C4.8Dki_plan_operacije"></span>Nemački plan operacije</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=2" title="Uredi odjeljak Nemački plan operacije" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=2" title="Uredi kôd odjeljka Nemački plan operacije"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Vrhovna komanda za Jugoistok javlja o svojim namerama da započne sa operacijom "Švarc", ali koja ne može da započne pre početka maja. U toj operaciji treba da učestvuju: SS-divizija "Princ Eugen", 718. lovačka divizija, 369. hrvatska divizija, 2. i 3. hrvatska brdska divizija, prva brdska divizija, delovi 704 lovačke divizije i delovi bugarskog okupacionog korpusa. Plan predviđa, da u toj operaciji učestvuje što je moguće manje italijanskih vojnih jedinica. Razmatra se da se 24 časa pre početka operacije "Švarc" zatraži od četnika da predaju oružje i, pošto se očekuje, da četnici odbiju ovaj predlog, da se odmah započne koncentrisani napad protiv Mihailovića i njegovih pristalica.<sup id="cite_ref-Živković_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 14. marta 1943.</cite></div></blockquote> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Bundesarchiv_Bild_183-J14577,_Montenegro,_Gebirgsj%C3%A4ger-Einsatz_gegen_Partisanen.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Bundesarchiv_Bild_183-J14577%2C_Montenegro%2C_Gebirgsj%C3%A4ger-Einsatz_gegen_Partisanen.jpg/175px-Bundesarchiv_Bild_183-J14577%2C_Montenegro%2C_Gebirgsj%C3%A4ger-Einsatz_gegen_Partisanen.jpg" decoding="async" width="175" height="255" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Bundesarchiv_Bild_183-J14577%2C_Montenegro%2C_Gebirgsj%C3%A4ger-Einsatz_gegen_Partisanen.jpg/263px-Bundesarchiv_Bild_183-J14577%2C_Montenegro%2C_Gebirgsj%C3%A4ger-Einsatz_gegen_Partisanen.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Bundesarchiv_Bild_183-J14577%2C_Montenegro%2C_Gebirgsj%C3%A4ger-Einsatz_gegen_Partisanen.jpg/350px-Bundesarchiv_Bild_183-J14577%2C_Montenegro%2C_Gebirgsj%C3%A4ger-Einsatz_gegen_Partisanen.jpg 2x" data-file-width="544" data-file-height="792" /></a><figcaption>General-major <a href="/wiki/Walter_Stettner" title="Walter Stettner">Walter Stettner</a> komandant <a href="/wiki/1._brdska_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="1. brdska divizija (Nemačka)">1. brdske divizije</a> tokom anti-partisanskih operacija u Crnoj Gori, jun 1943.</figcaption></figure> <p>Operacija Švarc je imala dve etape - razoružanje i raspuštanje četnika (i likvidaciju Mihailovićevog štaba), i uništenje operativne grupe NOVJ. U prvoj fazi, Nemci su planirali da na prepad razoružaju i interniraju <a href="/wiki/%C4%8Cetnici" title="Četnici">četnike</a> oslonjene na italijanske snage. U drugoj fazi predviđeno je koncentrično nastupanje protiv snaga <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a>. Delikatan problem predstavljale su čvrste veze četnika sa italijanskim snagama. I pored saglasnosti sa najvišeg mesta, italijanske snage na svim nivoima snažno su se suprotstavljale toj ideji. </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Cilj operacije bio je usmeren protiv četnika na južnom delu Hrvatske (istočna Hercegovina i područje južno od Sarajeva, koji su tokom Drugog svjetskog rata pripadali NDH, prim.). Četničke snage moraju da se razoružaju, a po potrebi i unište. Četnici, naoružani srpski nacionalisti, službeno se dele u dve grupe. Jedna grupa deluje u italijanskoj zoni odgovornosti i njih ima oko 40.000. Italijani ih snabdevaju i naoružavaju. Protiv te grupe uperena je glavnina naših snaga kako bi se opet uspostavio „mir i red“ na toj teritoriji. Italijanska 2. armija (komanda se nalazi u Sušaku, pored Rijeke) uvek okleva kada treba da krene u akciju protiv četnika. Druga grupa četnika su čisti revolucionari. Na čelu im se nalazi jugoslovenski „ministar rata i vrhovni komandant“ Draža Mihailović. On se u to vreme sa svojim štabom nalazio u Kolašinu, u Crnoj Gori. S njim je bilo i nekoliko engleskih oficira. Njihova brojnost nije poznata. Između četnika Draže Mihailovića i italijanskih četnika postoji bliska saradnja. Vojvoda Jevđević je svojevremeno bio bosanski, a kasnije i jugoslovenski poslanik. On je neka vrsta oficira za vezu između Mihailovića i pojedinih komandanata italijanske 2. armije (Ambrozio, Roata, Roboti). O ovim odnosima sam govorio fireru već 23. septembra 1942. On je očevidno tek tada razumeo stvarnu situaciju. Posle toga je smatrao da treba razoružati sve pobunjenike u Hrvatskoj, Srbiji i Crnoj Gori. Ovo uključuje i italijanske četnike. Kada je sredinom aprila u Rim putovao u pratnji Ribentropa, Varlimontov zadatak je bio da za taj plan dobije podršku samog Musolinija. To mu je pošlo za rukom tokom jednog razgovora sa dučeom.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>General <a href="/wiki/Edmund_Glaise_von_Horstenau" class="mw-redirect" title="Edmund Glaise von Horstenau">Edmund Glaise von Horstenau</a> o operaciji Schwarz</cite></div></blockquote> <p>Nemačka komanda je operativni plan nastupanja protiv <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a> prilagodila karakteristikama terena. Planirali su da koncentričnim nastupanjem Operativnu grupu <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a> sabiju na prirodno izolovani i gotovo nenastanjeni prostor između kanjona <a href="/wiki/Tara_(rijeka)" title="Tara (rijeka)">Tare</a> i <a href="/wiki/Piva_(reka)" class="mw-redirect" title="Piva (reka)">Pive</a>, i planine <a href="/wiki/Durmitor" title="Durmitor">Durmitor</a>, te da je tamo unište masovnom upotrebom avijacije, artiljerije i planinskih trupa. <a href="/wiki/1._brdska_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="1. brdska divizija (Nemačka)">1. brdska divizija</a> svojim severnim krilom, italijanska divizija "Venecija", borbena grupa "Ludviger" (<a href="/wiki/104._lova%C4%8Dka_divizija_(Nema%C4%8Dka)" title="104. lovačka divizija (Nemačka)">724. nemački</a>, 61. i 63. bugarski puk), <a href="/wiki/369._legionarska_divizija" title="369. legionarska divizija">369. divizija</a> i <a href="/wiki/118._lova%C4%8Dka_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="118. lovačka divizija (Nemačka)">118. lovačka divizija</a> sa 4. planinskim zdrugom NDH raspoređene su polukružno sa istočne i severne strane. Ove snage trebalo je da u prvoj fazi ovladaju <a href="/wiki/Sand%C5%BEak" title="Sandžak">Sandžakom</a> i potisnu snage NOVJ na levu stranu Tare. Južno krilo <a href="/wiki/1._brdska_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="1. brdska divizija (Nemačka)">1. brdske</a>, divizija Ferara i <a href="/wiki/7._SS_dobrovolja%C4%8Dka_gorska_divizija_Prinz_Eugen" title="7. SS dobrovoljačka gorska divizija Prinz Eugen">7. SS divizija</a> trebalo je da potisnu snage <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a> sa juga i jugoistoka. Nakon toga, <a href="/wiki/118._lova%C4%8Dka_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="118. lovačka divizija (Nemačka)">118. divizija</a> imala je zadatak da posedne levu obalu <a href="/wiki/Piva_(reka)" class="mw-redirect" title="Piva (reka)">Pive</a> i tako zatvori okruženje, da proboj ometaju ne samo jake snage nego i duboki rečni klanci. Time bi snage NOVJ bile dovedene u bezizlaznu situaciju i uništene. </p><p><a href="/wiki/6._maj" class="mw-redirect" title="6. maj">6. maja</a> 1943. godine general <a href="/wiki/Rudolf_Liters" class="mw-redirect" title="Rudolf Liters">Rudolf Liters</a> je naredio da ovu operaciju treba držati u strogoj tajnosti, te da osobe van nemačkog Vermahta, pa i pripadnici savezničkih vojski, ne smeju o tome biti informisani "niti u formi nagoveštaja".<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pripreme_za_operaciju_„Švarc“"><span id="Pripreme_za_operaciju_.E2.80.9E.C5.A0varc.E2.80.9C"></span>Pripreme za operaciju „Švarc“</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=3" title="Uredi odjeljak Pripreme za operaciju „Švarc“" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=3" title="Uredi kôd odjeljka Pripreme za operaciju „Švarc“"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Jugoslavija_i_Evropa_maj_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Jugoslavija_i_Evropa_maj_1943.jpg/220px-Jugoslavija_i_Evropa_maj_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Jugoslavija_i_Evropa_maj_1943.jpg/330px-Jugoslavija_i_Evropa_maj_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Jugoslavija_i_Evropa_maj_1943.jpg/440px-Jugoslavija_i_Evropa_maj_1943.jpg 2x" data-file-width="1209" data-file-height="983" /></a><figcaption>Oslobođena <a href="/wiki/Slobodne_teritorije_u_Narodnooslobodila%C4%8Dkom_ratu" title="Slobodne teritorije u Narodnooslobodilačkom ratu">partizanska teritorija</a> u Jugoslaviji i Hitlerova tvrđava Evropa, maja 1943. godine.</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Jedinice su dužne i ovlaštene da u ovoj borbi, bez ograničenja, takođe prema ženama i prema djeci, upotrijebe svako sredstvo samo ako ono vodi uspijehu... Nijedan Nijemac koji se bori protiv bandi ne smije zbog držanja u borbi protiv bandi i njihovih pristalica da bude pozvan na disciplinsku ili vojno-sudsku odgovornost.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Hitlerovo naređenje pred "Operaciju Schwarz"</cite></div></blockquote> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Vrhovna komanda javlja komandi za Jugoistok, da je Hitler odobrio operaciju "Švarc". Važno je da se, nakon uništenja Tita, uništi i Mihailovićev pokret. Pošto se zna za bliske veze Mihailovića s italijanskim vojnim snagama, Hitler posebno naglašava da se najoštrije pazi na to da se nemačke prave namere prema četnicima skrivaju.<sup id="cite_ref-Živković_5-2" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 26. marta 1943.</cite></div></blockquote> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Italijansko-četničke jedinice, nakon što je slomljen otpor neprijatelja, ušle su u Gacko.<sup id="cite_ref-Živković_5-3" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 3. maja 1943.</cite></div></blockquote> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:1943-05-kanjon-sutjeske-kampfgruppe-gertler.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/thumb/0/0c/1943-05-kanjon-sutjeske-kampfgruppe-gertler.jpg/220px-1943-05-kanjon-sutjeske-kampfgruppe-gertler.jpg" decoding="async" width="220" height="142" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/thumb/0/0c/1943-05-kanjon-sutjeske-kampfgruppe-gertler.jpg/330px-1943-05-kanjon-sutjeske-kampfgruppe-gertler.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/thumb/0/0c/1943-05-kanjon-sutjeske-kampfgruppe-gertler.jpg/440px-1943-05-kanjon-sutjeske-kampfgruppe-gertler.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="517" /></a><figcaption>Izviđač borbene grupe "Gertler" u kanjonu Sutjeske (maj 1943).</figcaption></figure> <p>Na osnovu posete ministra inostranih poslova Italije, <a href="/wiki/Grof" title="Grof">grofa</a> <a href="/wiki/Galeaco_%C4%86ano" class="mw-redirect" title="Galeaco Ćano">Galeaca Ćana</a>, <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Hitlerovom</a> glavnom stanu u <a href="/wiki/Vinica" class="mw-disambig" title="Vinica">Vinici</a> na Istočnom frontu, kao i iz pisma koje je Hitler uputio <a href="/wiki/Musolini" class="mw-redirect" title="Musolini">Benitu Musoliniju</a>, videlo se da nemački <a href="/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht">Vermaht</a> duboko veruje da će <a href="/wiki/Savezni%C4%8Dke_sile" class="mw-redirect" title="Savezničke sile">saveznici</a> izvršiti invaziju <a href="/wiki/Balkan" title="Balkan">Balkana</a> posle <a href="/wiki/Druga_bitka_kod_El_Alamejna" class="mw-redirect" title="Druga bitka kod El Alamejna">pobede kod El Alamejna</a> i posedanje severne <a href="/wiki/Afrika" title="Afrika">Afrike</a>. Operacijama „Vajs I“, „Vajs II“ i „Vajs III“ (<a href="/wiki/Njema%C4%8Dki_jezik" title="Njemački jezik">njemački</a>: <span lang="de"><i>Weiss</i></span> I, II i III, „belo“), tj. <a href="/wiki/Bitka_na_Neretvi" title="Bitka na Neretvi">bitke na Neretvi</a>, nemački Vermaht nije postigao željene ciljeve i nije uništio pobunjenu <a href="/wiki/Gerila" class="mw-redirect" title="Gerila">gerilu</a> na <a href="/wiki/Balkan" title="Balkan">Balkanu</a>, pa se pristupilo pripremama za novi poduhvat. </p><p>Operacijom „Švarc“, Vermaht je nameravao da raščisti pozadinu jadranske obale uništavajući i četnički i partizanski pokret, koji su se i dalje čvrsto držali u Hercegovini i Crnoj Gori. Pošto je plan „Vajs“ zahtevao angažovanje dodatnih snaga radi potpunog uništenja snaga <a href="/wiki/NOV" class="mw-redirect" title="NOV">NOV</a> i <a href="/w/index.php?title=POJ&action=edit&redlink=1" class="new" title="POJ (stranica ne postoji)">POJ</a>, Hitler je zamislio operacijski plan „Švarc“ potpuno suprotan od plana „Vajs“. Pošto su italijanski komandanti u Jugoslaviji bili veoma neskloni razoružanju četnika, Hitler je saglasnost izborio preko <a href="/wiki/Benito_Mussolini" title="Benito Mussolini">Musolinijeve</a> vlade i Generalštaba. Ipak, u prvoj fazi po tom pitanju došlo je do napetosti i nesporazuma između nemačke i italijanske vojske. </p><p>Za ovu operaciju komandant Jugoistoka, general-pukovnik <a href="/w/index.php?title=Aleksandr_Ler&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aleksandr Ler (stranica ne postoji)">Aleksandr Ler</a> (<a href="/wiki/Njema%C4%8Dki_jezik" title="Njemački jezik">njemački</a>: <span lang="de"><i>Alexander Löhr</i></span>), dobio je kao pojačanje na raspolaganje <a href="/wiki/1._brdska_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="1. brdska divizija (Nemačka)">1. brdsku diviziju</a> sa istočnog fronta. Ler je taktičku komandu poverio nemačkom komandantu trupa u Hrvatskoj <a href="/wiki/Rudolf_Liters" class="mw-redirect" title="Rudolf Liters">Rudolfu Litersu</a>. Borbena grupacija za ovu operaciju otuda je nosila naziv Korpus Hrvatska. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Angažovane_snage"><span id="Anga.C5.BEovane_snage"></span>Angažovane snage</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=4" title="Uredi odjeljak Angažovane snage" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=4" title="Uredi kôd odjeljka Angažovane snage"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Jager-118.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Jager-118.jpg/220px-Jager-118.jpg" decoding="async" width="220" height="142" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Jager-118.jpg/330px-Jager-118.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Jager-118.jpg/440px-Jager-118.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="517" /></a><figcaption>Njemačke snage u maršu.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Sutjeska_povla%C4%8Denje_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Sutjeska_povla%C4%8Denje_1943.jpg/220px-Sutjeska_povla%C4%8Denje_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="239" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Sutjeska_povla%C4%8Denje_1943.jpg/330px-Sutjeska_povla%C4%8Denje_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Sutjeska_povla%C4%8Denje_1943.jpg/440px-Sutjeska_povla%C4%8Denje_1943.jpg 2x" data-file-width="801" data-file-height="869" /></a><figcaption>Partizanske snage u maršu.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Osovinske_snage">Osovinske snage</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=5" title="Uredi odjeljak Osovinske snage" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=5" title="Uredi kôd odjeljka Osovinske snage"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Nemci" class="mw-redirect" title="Nemci">Nemci</a> su znali za veliku važnost cele operacije pa su za nju angažovali čak 8 <a href="/wiki/Divizija" title="Divizija">divizija</a>, 3 <a href="/wiki/Puk" class="mw-disambig" title="Puk">puka</a> i jednu celokupnu <a href="/wiki/Brigada" title="Brigada">brigadu</a>. Oko <b>120.000</b> <a href="/wiki/Vojnik" title="Vojnik">vojnika</a>. Osim <a href="/wiki/Nemci" class="mw-redirect" title="Nemci">Nemaca</a>, angažovani su i delovi italijanske armije, hrvatskog domobranstva i bugarskih pukova. Za operaciju „Švarc“, Nemcima je bilo ustupljeno na raspolaganje: </p> <ul><li>Nemačke snage <ul><li><a href="/wiki/1._brdska_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="1. brdska divizija (Nemačka)">1. nemačka brdska divizija</a> – general-lajtnant <a href="/wiki/Walter_Stettner" title="Walter Stettner">Valter Štetner</a> (<a href="/wiki/Njema%C4%8Dki_jezik" title="Njemački jezik">njemački</a>: <span lang="de"><i>Generalleutnant Walter Stettner Ritter von Grabenhofen</i></span>)</li> <li><a href="/wiki/7._SS_dobrovolja%C4%8Dka_gorska_divizija_Prinz_Eugen" title="7. SS dobrovoljačka gorska divizija Prinz Eugen">7. SS divizija „Princ Eugen“</a> – SS-obergrupenfirer <a href="/w/index.php?title=Artur_Fleps&action=edit&redlink=1" class="new" title="Artur Fleps (stranica ne postoji)">Artur Fleps</a> (<a href="/wiki/Njema%C4%8Dki_jezik" title="Njemački jezik">njemački</a>: <span lang="de"><i>SS-Obergruppenführer Artur Phleps</i></span>)</li> <li><a href="/wiki/118._lova%C4%8Dka_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="118. lovačka divizija (Nemačka)">118. lovačka divizija</a> – general-lajtnant <a href="/w/index.php?title=Jozef_Kibler&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jozef Kibler (stranica ne postoji)">Jozef Kibler</a> (<a href="/wiki/Njema%C4%8Dki_jezik" title="Njemački jezik">njemački</a>: <span lang="de"><i>Generalleutnant Josef Kübler</i></span>)</li> <li><a href="/wiki/104._lova%C4%8Dka_divizija_(Nema%C4%8Dka)" title="104. lovačka divizija (Nemačka)">104. nemačka lovačka divizija</a> (delovi) – general pešadije <a href="/w/index.php?title=Hartvig_fon_Ludviger&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hartvig fon Ludviger (stranica ne postoji)">Hartvig fon Ludviger</a> (<a href="/wiki/Njema%C4%8Dki_jezik" title="Njemački jezik">njemački</a>: <span lang="de"><i>General der Infanterie Hartwig von Ludwiger</i></span>)</li> <li><a href="/wiki/369._legionarska_divizija" title="369. legionarska divizija">369. legionarska divizija</a> – general-lajtnant <a href="/w/index.php?title=Fric_Najdhold&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fric Najdhold (stranica ne postoji)">Fric Najdhold</a> (<a href="/wiki/Njema%C4%8Dki_jezik" title="Njemački jezik">njemački</a>: <span lang="de"><i>Generalleutnant Fritz Neidholdt</i></span>)</li> <li><a href="/wiki/Divizija_Brandenburg" class="mw-redirect" title="Divizija Brandenburg">4. puk Brandenburg</a></li> <li>samostalni 659. inžinjerijski bataljon</li> <li>202. tenkovski bataljon</li></ul></li> <li>Snage NDH <ul><li>4. Domobranski gorski zdrug</li></ul></li> <li>Italijanske snage <ul><li>Divizija „Taurinenze“ – general-major Mikele Radelo</li> <li>Divizija „Ferara“ – <a href="/wiki/Pukovnik" title="Pukovnik">pukovnik</a> Karlo Magaljoti</li> <li>Divizija „Venecija“ – pukovnik Marko Lukio</li></ul></li> <li>Bugarske snage <ul><li>61. ojačani bugarski puk iz Trakije</li> <li>63. kombinovani bugarski puk</li></ul></li></ul> <p>Za operaciju je intenzivno angažovana i avijacija. Osovinske snage na terenu podržavalo je preko 300 aviona raznih tipova. Celokupnom operacijom na nemačkoj strani je rukovodio <a href="/wiki/General-pukovnik" title="General-pukovnik">general-pukovnik</a> <a href="/wiki/Alexander_L%C3%B6hr" title="Alexander Löhr">Aleksandar Ler</a>, komandant <a href="/wiki/Armijska_grupa_E" title="Armijska grupa E">Armijske grupe E</a>. Taktički komandant bio je general <a href="/wiki/Rudolf_Liters" class="mw-redirect" title="Rudolf Liters">Rudolf Liters</a>, komandant <a href="/w/index.php?title=Korpus_Hrvatska&action=edit&redlink=1" class="new" title="Korpus Hrvatska (stranica ne postoji)">korpusa Hrvatska</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="NOVJ">NOVJ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=6" title="Uredi odjeljak NOVJ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=6" title="Uredi kôd odjeljka NOVJ"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Druga_proleterska_divizija.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Druga_proleterska_divizija.jpg/220px-Druga_proleterska_divizija.jpg" decoding="async" width="220" height="252" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Druga_proleterska_divizija.jpg/330px-Druga_proleterska_divizija.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Druga_proleterska_divizija.jpg/440px-Druga_proleterska_divizija.jpg 2x" data-file-width="1411" data-file-height="1619" /></a><figcaption>Smotra boraca 2. proleterske divizije u Boanu neposredno uoči bitke na Sutjesci, maja 1943. godine. Pred strojem je komandant <a href="/wiki/Peko_Dap%C4%8Devi%C4%87" title="Peko Dapčević">Peko Dapčević</a>.</figcaption></figure> <p>Snage <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOV i POJ</a> su brojale oko 22.000 boraca (uključujući bolnicu): </p> <ul><li><a href="/wiki/Prva_proleterska_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Prva proleterska divizija NOVJ">Prva proleterska divizija</a> – general-major <a href="/wiki/Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87" title="Koča Popović">Koča Popović</a></li> <li><a href="/wiki/Druga_proleterska_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Druga proleterska divizija NOVJ">Druga proleterska divizija</a> – general-major <a href="/wiki/Peko_Dap%C4%8Devi%C4%87" title="Peko Dapčević">Peko Dapčević</a></li> <li><a href="/wiki/Tre%C4%87a_udarna_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Treća udarna divizija NOVJ">Treća udarna divizija</a> – pukovnik Radovan Vukanović, zatim pukovnik <a href="/wiki/Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87" title="Sava Kovačević">Sava Kovačević</a>,</li> <li><a href="/wiki/Sedma_banijska_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Sedma banijska divizija NOVJ">Sedma banijska divizija</a> – pukovnik <a href="/wiki/Pavle_Jak%C5%A1i%C4%87" title="Pavle Jakšić">Pavle Jakšić</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%A0esta_proleterska_isto%C4%8Dnobosanska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Šesta proleterska istočnobosanska udarna brigada">Šesta istočnobosanska brigada</a></li> <li><a href="/wiki/Petnaesta_majevi%C4%8Dka_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Petnaesta majevička udarna brigada">Petnaesta majevička brigada</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ofanziva_NOVJ_u_Crnoj_Gori">Ofanziva NOVJ u Crnoj Gori</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=7" title="Uredi odjeljak Ofanziva NOVJ u Crnoj Gori" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=7" title="Uredi kôd odjeljka Ofanziva NOVJ u Crnoj Gori"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dok su Nemci vršili pripreme za operaciju „Švarc“, na teritoriji <a href="/wiki/Hercegovina" title="Hercegovina">Hercegovine</a> i <a href="/wiki/Crna_Gora" title="Crna Gora">Crne Gore</a> vođene su oštre borbe. Operativna grupa <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a>-a je nakon pretrpljene ofanzive „Vajs“ krenula svim snagama preko Hercegovine da se probije u Crnu Goru, uništi <a href="/wiki/%C4%8Cetnici" title="Četnici">četnike</a> i Italijane, i zavlada terenom. Na tom prostoru bi se iscrpljeni borci odmorili, ranjenici lečili, a zatim bi se krenulo prema <a href="/wiki/Kosovo" title="Kosovo">Kosovu</a> u južnu Srbiju. </p><p>Žestoke borbe između <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">partizana</a> i italijansko-četničkih snaga vođene su na sektoru <a href="/wiki/Fo%C4%8Da" title="Foča">Foča</a>-<a href="/wiki/Kalinovik" title="Kalinovik">Kalinovik</a>-<a href="/wiki/Gacko" title="Gacko">Gacko</a>-<a href="/wiki/%C5%A0avnik" title="Šavnik">Šavnik</a>. <a href="/wiki/Nevesinje" title="Nevesinje">Nevesinje</a> koje je prelazilo iz ruke u ruku čak osam puta. Snage <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a> su <a href="/wiki/6._4." title="6. 4.">6. aprila</a> <a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Drini_aprila_1943.&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitka na Drini aprila 1943. (stranica ne postoji)">forsirale Drinu</a>, razbile delove divizije Taurinenze i četnike kod Ifsara, zauzele <a href="/wiki/%C4%8Cajni%C4%8De" title="Čajniče">Čajniče</a> i opkolile <a href="/wiki/Fo%C4%8Da" title="Foča">Foču</a>, u kojoj je opkoljen jedan italijanski bataljon i oko 1000 četnika. Goneći četnike sve dublje u Crnu Goru, <a href="/wiki/Vrhovni_%C5%A1tab_NOVJ" title="Vrhovni štab NOVJ">Vrhovni štab NOVJ</a> se prebacio na planinu <a href="/wiki/Durmitor" title="Durmitor">Durmitor</a>. </p><p>Nakon teškog poraza nanesenog Italijanima u pivskom Javorku, <a href="/wiki/1._5." title="1. 5.">1. maja</a> <a href="/wiki/Prva_proleterska_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Prva proleterska divizija NOVJ">Prva</a> i <a href="/wiki/Druga_proleterska_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Druga proleterska divizija NOVJ">Druga proleterska divizija</a> krenule su u obuhvatno nastupanje radi likvidiranja italijansko-četničkog garnizona u <a href="/wiki/Kola%C5%A1in" title="Kolašin">Kolašinu</a>, sa namerom da nastave prodor prema <a href="/wiki/Berane" title="Berane">Beranama</a>. </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Gornja Morača pala je. Na Crkvinama kod Kolašina partizani su izbili... Lutovo je spremno da se priključi partizanima... Sve četničke snage sa italijanska 3 batalj. nalaze se u Kolašinu. Pavle [Đurišić — prim.] mi je juče obećao da će za pomoć L. Rijeci poslati 1 bataljon alpinaca, ali nema ih još.<sup id="cite_ref-Zbornik-tomXIV-2_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zbornik-tomXIV-2-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>PISMO KOMANDANTA LJEVOREČKOG BATALJONA OD 14. MAJA 1943. MAJORU ĐORĐU LAŠIĆU O STANJU U BATALJONU I PRIKUPLJANJU ČETNIKA U KOLAŠINU</cite></div></blockquote> <p>U sklopu opkoljavanja Kolašina, udarna grupa bataljona (dva bataljona <a href="/wiki/%C4%8Cetvrta_proleterska_crnogorska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Četvrta proleterska crnogorska udarna brigada">Četvrte</a> i jedan bataljon <a href="/wiki/Peta_proleterska_crnogorska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Peta proleterska crnogorska udarna brigada">Pete crnogorske brigade</a>) razbili su 15. maja 383. italijanski puk kod <a href="/wiki/Bio%C4%8De" title="Bioče">Bioča</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nastupanje_Nemaca_ka_Crnoj_Gori">Nastupanje Nemaca ka Crnoj Gori</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=8" title="Uredi odjeljak Nastupanje Nemaca ka Crnoj Gori" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=8" title="Uredi kôd odjeljka Nastupanje Nemaca ka Crnoj Gori"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg/220px-Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="142" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg/330px-Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg/440px-Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="517" /></a><figcaption>Nemačka <a href="/wiki/118._lova%C4%8Dka_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="118. lovačka divizija (Nemačka)">118. lovačka divizija</a> u toku borbi za Foču, maja 1943.</figcaption></figure> <p>Snage Vermahta su ka Crnoj Gori nastupale sa severa i sa istoka. U utvrđenjima u <a href="/wiki/Fo%C4%8Da" title="Foča">Foči</a> još od <a href="/wiki/15._4." title="15. 4.">15. aprila</a> snage <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a> držale su u blokadi delove italijanske alpske divizije "Taurinenze" i oko 1.100 četnika. Početkom maja, delovi nemačke <a href="/wiki/369._legionarska_divizija" title="369. legionarska divizija">369. legionarske divizije</a> su prodrli do <a href="/wiki/Fo%C4%8Da" title="Foča">Foče</a>, potiskujući Šestu istočnobosansku i Petnaestu majevičku brigadu, oslobodivši bataljon Aosta italijanske divizije Taurinenze i oko 1.000 četnika, koje su snage <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a> 23 dana držale pod opsadom. Četnici su razoružani, ali nisu internirani već su pušteni kućama. </p><p>Levo krilo 369. legionarske divizije nastupilo je iz pravca <a href="/wiki/Priboj" title="Priboj">Priboja</a> prema <a href="/wiki/Pljevlja" title="Pljevlja">Pljevljima</a>, i, ne naišavši na otpor, spojilo se sa glavninom divizije "Taurinenze". </p><p>Operacija je sa istoka počela nastupanjem <a href="/wiki/1._brdska_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="1. brdska divizija (Nemačka)">1. brdske divizije</a> u Crnu Goru iz pravca <a href="/wiki/Pe%C4%87_(grad)" title="Peć (grad)">Peć</a>-<a href="/wiki/Novi_Pazar" title="Novi Pazar">Novi Pazar</a>. Početkom maja Đurišić je uspostavio kantakte sa delovima (prethodnicom Remold) 1. brdske divizije i <a href="/wiki/Divizija_Brandenburg" class="mw-redirect" title="Divizija Brandenburg">4. pukom Brandenburg</a>.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Sredinom maja 1943. glavnina snaga <a href="/wiki/Jugoslovenska_vojska_u_otad%C5%BEbini" title="Jugoslovenska vojska u otadžbini">JVuO</a> se nalazila oko grada <a href="/wiki/Kola%C5%A1in" title="Kolašin">Kolašina</a>. U međuvremenu, <a href="/wiki/Dragoljub_Mihailovi%C4%87" class="mw-redirect" title="Dragoljub Mihailović">Mihailović</a> je napustio selo <a href="/wiki/Lipovo" class="mw-disambig" title="Lipovo">Lipovo</a> u krenuo ka Srbiji. Istog dana uprkos uspostavljenim kontaktima i snažnom protivljenju komandanta italijanskog 14. korpusa generala Ronkalje, Nemci su nakon ulaska u <a href="/wiki/Kola%C5%A1in" title="Kolašin">Kolašin</a> zarobili majora <a href="/wiki/Pavle_%C4%90uri%C5%A1i%C4%87" title="Pavle Đurišić">Pavla Đurišića</a> sa celim štabom i oko 1.200 četnika. Nakon zarobljavanja glavnine crnogorskih četnička kod <a href="/wiki/Kola%C5%A1in" title="Kolašin">Kolašina</a>, Nemci su nastavili operaciju „Švarc“. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Razoružanje_i_hapšenje_četnika"><span id="Razoru.C5.BEanje_i_hap.C5.A1enje_.C4.8Detnika"></span>Razoružanje i hapšenje četnika</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=9" title="Uredi odjeljak Razoružanje i hapšenje četnika" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=9" title="Uredi kôd odjeljka Razoružanje i hapšenje četnika"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Glavni članak: <a href="/wiki/Razoru%C5%BEanje_%C4%8Detnika" title="Razoružanje četnika">Razoružanje četnika</a></i></div></dd></dl> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Prinz_Eugen_anti_guerrilla_partisan_operation.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Prinz_Eugen_anti_guerrilla_partisan_operation.jpg/220px-Prinz_Eugen_anti_guerrilla_partisan_operation.jpg" decoding="async" width="220" height="161" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Prinz_Eugen_anti_guerrilla_partisan_operation.jpg/330px-Prinz_Eugen_anti_guerrilla_partisan_operation.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Prinz_Eugen_anti_guerrilla_partisan_operation.jpg/440px-Prinz_Eugen_anti_guerrilla_partisan_operation.jpg 2x" data-file-width="1155" data-file-height="846" /></a><figcaption>SS divizija Princ Eugen razoružava četnike</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Pavle_%C4%90uri%C5%A1i%C4%87_i_Pirzio_Biroli.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Pavle_%C4%90uri%C5%A1i%C4%87_i_Pirzio_Biroli.jpg/220px-Pavle_%C4%90uri%C5%A1i%C4%87_i_Pirzio_Biroli.jpg" decoding="async" width="220" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Pavle_%C4%90uri%C5%A1i%C4%87_i_Pirzio_Biroli.jpg/330px-Pavle_%C4%90uri%C5%A1i%C4%87_i_Pirzio_Biroli.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Pavle_%C4%90uri%C5%A1i%C4%87_i_Pirzio_Biroli.jpg/440px-Pavle_%C4%90uri%C5%A1i%C4%87_i_Pirzio_Biroli.jpg 2x" data-file-width="604" data-file-height="433" /></a><figcaption>Zbog upada u italijansku zonu i hapšenja Đurišića nastupila je kriza u nemačko-italijanskim odnosima.</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Nemačke trupe kod Foče, - uprkos protivljenju Italijana, - razoružale sto četnika.<sup id="cite_ref-Živković_5-4" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 5. maja 1943.</cite></div></blockquote> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Nedaleko od Mostara, napadnuta ručnim granatama jedna mala SS-jedinica. Četnici su, van svake sumnje, identifikovani kao napadači. Pored Berana, u više navrata četnici napali nemačke položaje.<sup id="cite_ref-Živković_5-5" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 13. maja 1943.</cite></div></blockquote> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>SS- divizija: četnici dele letke, gde se govori o četničkoj odluci, da se pozove srpski narod u veliku oslobodilačku borbu protiv Nemaca, Italijana i Hrvata. Istina, Italijani su mnogo uradili za srpski narod, stoji u proglasu, ali sada će ih izdati i predati ih Nemcima. </p><p>Četnici su spremali plan da zapadno od Andrijevice napadnu Nemce, ali su Nemci taj plan osujetili. </p><p> Nemci zarobili četničkog vođu Pavla Đurišića. Italijani zatražili da im se on mora izručiti. Italijanske snage prete da će ga osloboditi silom.<sup id="cite_ref-Živković_5-6" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 14. maja 1943.</cite></div></blockquote> <p>Četnici su Italijanima učinili ogromnu uslugu učešćem u borbi protiv ustanika, tj. partizana. Međutim, usled očekivanog iskrcavanja Saveznika, postignut je dogovor <a href="/wiki/Rim" title="Rim">Rima</a> i <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlina</a> da se oni razoružaju. <a href="/wiki/Pavle_%C4%90uri%C5%A1i%C4%87" title="Pavle Đurišić">Đurišićevi</a> četnici su početkom maja uspostavili kontakt sa nastupajućim delovima nemačke <a href="/wiki/1._brdska_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="1. brdska divizija (Nemačka)">1. brdske divizije</a>. Prihvativši komunikaciju, Nemci su postigli da se veliki broj četnika na čelu sa <a href="/wiki/Pavle_%C4%90uri%C5%A1i%C4%87" title="Pavle Đurišić">Đurišićevim</a> štabom koncentriše u <a href="/wiki/Kola%C5%A1in" title="Kolašin">Kolašinu</a>. Iznenadnim prepadom <a href="/wiki/14._5." title="14. 5.">14. maja</a> ujutro, Nemci su bez otpora pohvatali i razoružali glavninu Đurišićevih snaga u Crnoj Gori (četnička kolona je brojala oko 2.000 ljudi, računajući i neke meštane<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>). </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Nema%C4%8Dki_letak_partizanima_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Nema%C4%8Dki_letak_partizanima_1943.jpg/250px-Nema%C4%8Dki_letak_partizanima_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="148" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Nema%C4%8Dki_letak_partizanima_1943.jpg/330px-Nema%C4%8Dki_letak_partizanima_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Nema%C4%8Dki_letak_partizanima_1943.jpg/500px-Nema%C4%8Dki_letak_partizanima_1943.jpg 2x" data-file-width="949" data-file-height="640" /></a><figcaption>Letak koji su Nemci bacali partizanima sa pozivom na predaju.</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>14. maja ujutru oko 7 i po časova (...) me je vojnik izvestio da su došli u Kolašin i oko njega Nemci sa motorizacijom. U Pavlovom stanu zatekao sam samo pola pratnje (...) i kada sam hteo i ja poslednji da izađem, začuo se signalni pucanj u varoši, i odmah zaklaparale nemačke čizme na stepenicama stana... Skočio sam sa sprata stana u baštu, ugtedao u susednoj bašti Nemce, jurnuo kroz hodnik zgrade pored drugog (...) i na ulici najašem na trećeg koji me mitraljetom natera u prizemlje kod pratnje Pavlove koja je već slagala oružje na gomilu i odvođena. Držao sam se ugla sobe slažući oružje sa poslednjim preostalim četnikom... sprovodnik je i nas poveo.<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Izveštaj kapetana Mirka Kuklića</cite></div></blockquote> <p>Oko hvatanja Pavla Đurišića je izbio ozbiljan sukob između Nemaca i Italijana. Italijani su opkolili grupu kuća gde se nalazio štab nemačke divizije sa Đurišićem, na položaje postavili mitraljeze i jaku pešadiju: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Pri divizijskom komandnom mestu u Andrijevici, događaji su se odigravali ovako: odmah po privođenju Đurišića, italijanski komandant mesta pojavio se kod načelnika 1. divizije, i zatražio izručenje Đurišića. On ima striktno naređenje da Đurišića po svaku cenu dobije u svoje ruke. Mesto je u to vreme bilo od Italijana sa svih strana zaprečeno i opkoljeno. Izručenje je bilo odbijeno sa pozivom na jasno naređenje pretpostavljene komande. Situacija u Andrijevici ličila je vanrednom stanju koje su objavili Italijani.<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Izveštaj komandanta 1. brdske divizije <a href="/wiki/Walter_Stettner" title="Walter Stettner">fon Štetnera</a> od 14.5.1943.</cite></div></blockquote> <p><a href="/wiki/Walter_Stettner" title="Walter Stettner">Valter fon Štetner</a>, komandant nemačke 1. brdske divizije, je zahtevao od Ronkalje, komandanta XIV korpusa italijanske vojske, da četnici budu razoružani. Ronkalja je odgovorio da za područje <a href="/wiki/Kola%C5%A1in" title="Kolašin">Kolašina</a> ne brinu i da bez naređenja italijanskog guvernera "ne sme ni jedan četnik da bude razoružan".<sup id="cite_ref-sr.wikisource.org_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-sr.wikisource.org-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nakon što je Štetner insistirao da ima izričito naređenje pretpostavljenih da četnike smesta razoruža, Ronkalja je zapretio da to znači rat: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Ja komandujem u području Crne Gore. Ako se razoružavanje smesta ne obustavi, znaću da vas silom oružja sprečim. Guverner Crne Gore je naredio da Đurišić, koji je već u nemačkim rukama, smesta bude oslobođen i četnici opet naoružani. Bude li se nemačka akcija i nadalje izvodila, smatraću to direktnom akcijom protiv Italije.<sup id="cite_ref-sr.wikisource.org_16-1" class="reference"><a href="#cite_note-sr.wikisource.org-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:1943-05-kalinovik-zarobljeni-cetnici.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/1943-05-kalinovik-zarobljeni-cetnici.jpg/220px-1943-05-kalinovik-zarobljeni-cetnici.jpg" decoding="async" width="220" height="142" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/1943-05-kalinovik-zarobljeni-cetnici.jpg/330px-1943-05-kalinovik-zarobljeni-cetnici.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/1943-05-kalinovik-zarobljeni-cetnici.jpg/440px-1943-05-kalinovik-zarobljeni-cetnici.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="517" /></a><figcaption>Nemci sprovode kolonu razoružanih i zarobljenih četnika (okolina <a href="/wiki/Kalinovik" title="Kalinovik">Kalinovika</a>), maj 1943.</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>U Crnoj Gori započela operacija "Švarc". Četnici očevidno iznenađeni posle kratkih borbi brzo su predali oružje. Italijani odbijaju da sarađuju u ovoj operaciji. </p><p>118. divizija: Kod Kalinovika, posle slabog otpora, razoružan veći broj četnika. </p><p>369. divizija osvojila Čajniče. Prethodno su komunisti grad uništili i zapalili. </p><p> "Titov štab" smešten 20 km od Žabljaka, a a štab Draže Mihailovića, kako je potvrđeno, nalazi se jugoistočno od Bijelog Polja.<sup id="cite_ref-Živković_5-7" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 15. maja 1943.</cite></div></blockquote> <p>Neki četnici su uspeli da se izvuku uz pomoć Italijana, preobučeni u talijanske uniforme: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Jugoistok: Odnos prema Italijanima i dalje napet. Italijanske vojne jedinice iz Bileća odbile su ponudu za razgovor komandanta SS-divizije. Pre nego što je stigla SS-divizija, četnici su se povukli uz podršku Italijana. Italijani su im dali svoje uniforme i kamione, a za to imamo nepobitne dokaze. </p><p>118. divizija: Na prostoru Kalinovika zarobljeno 530 četnika. </p><p>369. divizija: Nedaleko Čajniča vodile su lakše borbe sa četnicima, koji upravo ratuju sa komunistima. </p><p>Više sela između Prijepolja i Brodareva zauzeli su komunisti. </p><p> 1. brdska divizija: Zarobljeno 2000 četnika.<sup id="cite_ref-Živković_5-8" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 16. maja 1943.</cite></div></blockquote> <p>Nemačke snage na terenu su apelovale na višu komandu da preispita odluku o hapšenju četnika, jer su se pokazali kao pouzdani saborci protiv partizana: </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:DMihailovic_poternica.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/DMihailovic_poternica.jpg/220px-DMihailovic_poternica.jpg" decoding="async" width="220" height="305" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/DMihailovic_poternica.jpg/330px-DMihailovic_poternica.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/DMihailovic_poternica.jpg/440px-DMihailovic_poternica.jpg 2x" data-file-width="462" data-file-height="641" /></a><figcaption>Poternica za Dražom Mihailovićem, koji je uspeo da se izvuče.</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Na sektoru 98. brdskog lovačkog puka bile su, ne uzimajući u obzir Kolašin, angažovane u planini jake četničke jedinice. One su izdržale jak udar komunista na Kolašin i povukle su se prema istoku pod borbom, usled nadmoćnog pritiska. One su bile prihvaćene od nemačkih četa koje su od Kolašina prodrle u planinu, te su silom prilika, zbog vrlo napregnute situacije i zbog nedostatka naših snaga, bile angažovane kao osiguravajući zastor i u međuprostoru nemačkih jedinica. </p><p>Bilo je to rešenje koje je nametnula nužda i samo takvom rešenju možemo zahvaliti što smo uspeli da u teškim borbama zauzmemo i očistimo visove zapadno od Kolašina, visove na kojima se nalazilo 2000—3000 komunista (naše snage su iznosile prvo samo 2, a kasnije 3 lovačke čete). </p><p> Borbe na ovom sektoru sada su u tolikoj meri završene da mi ovaj teren čvrsto držimo u svojim rukama. Sada se divizija nalazi praktično u situaciji da ove četnike koji su, boreći se zajedno sa nemačkim trupama, pretrpeli jake gubitke (za 3 dana 60 mrtvih) i koji su se pokazali verni i pouzdani, šalje u zarobljeništvo.<sup id="cite_ref-ReferenceD_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceD-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Apel <a href="/wiki/1._brdska_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="1. brdska divizija (Nemačka)">1. brdske divizije</a> komandi korpusa protiv hapšenja četnika (od 21. maja 1943).</cite></div></blockquote> <p>Nemačka komanda nije odustala od prvobitne zamisli. Od 3.200 ukupno zarobljenih četnika, oko pola (34 oficira i 1588 vojnika) je internirano u zarobljeničke logore. Od preostalog broja, oko 800 četnika je upućeno u nosački bataljon, evakuisani su bolesni, iznemogli, ljudi preko 60 i deca ispod 16 godina.<sup id="cite_ref-dokument_13_4-2" class="reference"><a href="#cite_note-dokument_13-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Tih 800 četnika Nijemci će koristiti za nosače municije, konjovodce i, uopće, fizičke radnike tokom bitke na Sutjesci.<sup id="cite_ref-Švarm_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-Švarm-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Ipak, potpuno razoružavanje nije uspjelo: preostale četničke jedinice uspješno su se sklonile pod talijansku zaštitu. Sam Mihailović izbjegao je zarobljavanje i povukao se u Srbiju.<sup id="cite_ref-Švarm_17-1" class="reference"><a href="#cite_note-Švarm-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nakon Mihailovićevog bekstva iz Crne Gore, nemačka komanda naređuje da se štampa poternica za njim. Istovremeno, izašla je ucena i za <a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Tita</a> na istom plakatu sa Mihailovićem i sa istom cifrom od 200.000 zlatnih nemačkih maraka. </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Operacija "Švarc": 1. brdska divizija nailazi na žilav otpor komunista. Po mišljenju Italijana, Draža Mihailović nije više u Crnoj Gori, nego je pobegao u Srbiju. Započeli smo akciju hvatanja Mihailovića.<sup id="cite_ref-Živković_5-9" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 17. maja 1943.</cite></div></blockquote> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sudar_Vermahta_i_NOVJ">Sudar Vermahta i NOVJ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=10" title="Uredi odjeljak Sudar Vermahta i NOVJ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=10" title="Uredi kôd odjeljka Sudar Vermahta i NOVJ"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Glavni članak: <a href="/wiki/Bitka_na_Sutjesci" title="Bitka na Sutjesci">Bitka na Sutjesci</a></i></div></dd></dl> <p>U oblasti <a href="/wiki/Kola%C5%A1in" title="Kolašin">Kolašina</a> i <a href="/wiki/Bijelo_Polje" title="Bijelo Polje">Bijelog Polja</a> se ofanziva <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a> sudarila sa ofanzivnim nastupanjem Nemaca. Prvi oštri sukobi izbili su u <a href="/wiki/Mojkovac" title="Mojkovac">Mojkovcu</a> i kod <a href="/wiki/Brodarevo" title="Brodarevo">Brodareva</a> <a href="/wiki/15._5." title="15. 5.">15. maja</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Početne_borbe_u_Crnoj_Gori"><span id="Po.C4.8Detne_borbe_u_Crnoj_Gori"></span>Početne borbe u Crnoj Gori</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=11" title="Uredi odjeljak Početne borbe u Crnoj Gori" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=11" title="Uredi kôd odjeljka Početne borbe u Crnoj Gori"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Vra%C5%BEja_divizija_u_Crnoj_Gori.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Vra%C5%BEja_divizija_u_Crnoj_Gori.jpg/220px-Vra%C5%BEja_divizija_u_Crnoj_Gori.jpg" decoding="async" width="220" height="143" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Vra%C5%BEja_divizija_u_Crnoj_Gori.jpg/330px-Vra%C5%BEja_divizija_u_Crnoj_Gori.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Vra%C5%BEja_divizija_u_Crnoj_Gori.jpg/440px-Vra%C5%BEja_divizija_u_Crnoj_Gori.jpg 2x" data-file-width="2149" data-file-height="1393" /></a><figcaption>369. legionarska "vražija" divizija u selu Gotovuša, Pljevlja, maj-jun, 1943.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Germans_on_Sutjeska_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Germans_on_Sutjeska_1943.jpg/220px-Germans_on_Sutjeska_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Germans_on_Sutjeska_1943.jpg/330px-Germans_on_Sutjeska_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Germans_on_Sutjeska_1943.jpg/440px-Germans_on_Sutjeska_1943.jpg 2x" data-file-width="2151" data-file-height="1469" /></a><figcaption>Teški mitraljez Vražije divizije na položaju kod Vrbnice, 10. juna 1943.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Map_Operation_Schwarz.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Map_Operation_Schwarz.JPG/220px-Map_Operation_Schwarz.JPG" decoding="async" width="220" height="246" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Map_Operation_Schwarz.JPG/330px-Map_Operation_Schwarz.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Map_Operation_Schwarz.JPG/440px-Map_Operation_Schwarz.JPG 2x" data-file-width="1715" data-file-height="1920" /></a><figcaption>Mapa operacije Schwarz.</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Operacija "Švarc": vreme oblačno, kišovito. Jake komunističke snage pružaju žilav otpor pred 1. brdskoj diviziji.<sup id="cite_ref-Živković_5-10" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 18. maja 1943.</cite></div></blockquote> <p><a href="/wiki/15._5." title="15. 5.">15. maja</a> <a href="/wiki/1943" class="mw-redirect" title="1943">1943</a>. otpočela je peta ofanziva protiv Glavne operativne grupe Vrhovnog štaba NOVJ-a. Do prvih oštrih sukoba došlo je na severu, između Čajniča i Foče, sa delovima 369. legionarske divizije, i na istoku, kod <a href="/wiki/Brodarevo" title="Brodarevo">Brodareva</a> i <a href="/wiki/Mojkovac" title="Mojkovac">Mojkovca</a>, sa <a href="/wiki/1._brdska_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="1. brdska divizija (Nemačka)">1. brdskom divizijom</a>. </p><p>Suočivši se sa nastupanjem krupnih nemačkih snaga sa istoka, Vrhovni štab NOVJ-a odlučio je da zauzimanjem <a href="/wiki/Fo%C4%8Da" title="Foča">Foče</a> spreči zatvaranje obruča i obezbedi komunikaciju prema istočnoj <a href="/wiki/Bosna" class="mw-disambig" title="Bosna">Bosni</a>. Napad je od <a href="/wiki/21._5." title="21. 5.">21.</a> do <a href="/wiki/25._5." title="25. 5.">25. maja</a> izvodila ojačana Prva proleterska divizija protiv glavnine nemačke <a href="/wiki/118._lova%C4%8Dka_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="118. lovačka divizija (Nemačka)">118. lovačke divizije</a> i 4. gorskog zdruga NDH. I pored određenih taktičkih uspeha (razbijanja 7. gorske pukovnije <a href="/wiki/21._5." title="21. 5.">21. maja</a> i 13. gorske pukovnije <a href="/wiki/24._5." title="24. 5.">24. maja</a>), nakon bočnog udara delova <a href="/wiki/369._legionarska_divizija" title="369. legionarska divizija">369. divizije</a> kod <a href="/wiki/Gradac_(Pljevlja)" title="Gradac (Pljevlja)">Gradca</a> <a href="/wiki/25._5." title="25. 5.">25. maja</a>, ovaj napad pokazao se besperspektivnim. Otuda je Vrhovni štab <a href="/wiki/27._5." title="27. 5.">27. maja</a> naredio prebacivanje svih snaga na levu obalu <a href="/wiki/Tara_(rijeka)" title="Tara (rijeka)">Tare</a>. </p><p><a href="/wiki/118._lova%C4%8Dka_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="118. lovačka divizija (Nemačka)">118. lovačka divizija</a> imala je zadatak da sa zapada izbije na Pivu i blokira je. Njen 738. puk 22. maja bez kontakta sa jedinicama NOVJ izbio je na Vučevo, visoravan zapadno od <a href="/wiki/Piva_(reka)" class="mw-redirect" title="Piva (reka)">Pive</a>. Međutim, na ovoj širokoj i neprohodnoj oblasti nisu mogli da organizuju veze i snabdevanje, pa je komandant puka, potpukovnik Anaker, jedan bataljon uputio na jug, radi uspostavljanja veze sa <a href="/wiki/7._SS_dobrovolja%C4%8Dka_gorska_divizija_Prinz_Eugen" title="7. SS dobrovoljačka gorska divizija Prinz Eugen">7. SS divizijom</a>, a jedan na zapad, radi veze sa štabom svoje divizije. Preostali, 2. bataljon u dramatičnoj borbi <a href="/wiki/29._5." title="29. 5.">29. maja</a> dva bataljona <a href="/wiki/Druga_proleterska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Druga proleterska udarna brigada">Druge proleterske</a> zbacili su sa dominantnih pozicija. Intervenciju delova divizije sa severa, preko <a href="/wiki/Drina" title="Drina">Drine</a>, suzbiole su snage <a href="/wiki/Prva_proleterska_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Prva proleterska divizija NOVJ">Prve proleterske divizije</a> koje su se prebacile preko <a href="/wiki/Tara_(rijeka)" title="Tara (rijeka)">Tare</a>. Time su snage NOVJ čvrsto zaposele Vučevo i sprečile Nemce da zatvore obruč na Pivi. Sledeća prirodna prepreka na kojoj je <a href="/wiki/118._lova%C4%8Dka_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="118. lovačka divizija (Nemačka)">118. divizija</a> to mogla učiniti, bila je dolina <a href="/wiki/Sutjeska" class="mw-disambig" title="Sutjeska">Sutjeske</a>. </p><p>Od <a href="/wiki/18._5." title="18. 5.">18. maja</a> počelo se ispoljavati nastupanje <a href="/wiki/7._SS_dobrovolja%C4%8Dka_gorska_divizija_Prinz_Eugen" title="7. SS dobrovoljačka gorska divizija Prinz Eugen">7. SS divizije</a> i italijanske divizije Ferara sa juga prema <a href="/wiki/%C5%A0avnik" title="Šavnik">Šavniku</a>, <a href="/wiki/%C5%BDabljak" title="Žabljak">Žabljaku</a> i <a href="/wiki/Mratinje" title="Mratinje">Mratinju</a>. Uspešna odbrana <a href="/wiki/Prva_dalmatinska_proleterska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Prva dalmatinska proleterska udarna brigada">Prve dalmatinske</a> i <a href="/wiki/Peta_proleterska_crnogorska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Peta proleterska crnogorska udarna brigada">Pete crnogorske</a> koje su suzbile nastupanje desnog krila <a href="/wiki/7._SS_dobrovolja%C4%8Dka_gorska_divizija_Prinz_Eugen" title="7. SS dobrovoljačka gorska divizija Prinz Eugen">7. SS divizije</a> i Italijana, omogućila je organizovanje napada na levo krilo <a href="/wiki/7._SS_dobrovolja%C4%8Dka_gorska_divizija_Prinz_Eugen" title="7. SS dobrovoljačka gorska divizija Prinz Eugen">7. SS divizije</a>. </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Operacija "Švarc": Jake komunističke snage (14 km jugoistočno od Foče) prisilile 4. hrvatsku brigadu da se povuče.<sup id="cite_ref-Živković_5-11" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 22. maja 1943.</cite></div></blockquote> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Jaki neprijateljski napadi nedaleko od Foče (verovatno 4 komunističke brigade), očevidno, kako bi probili odbranu 118. divizije. Iz Sarajeva nam stiglo pojačanje.<sup id="cite_ref-Živković_5-12" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 24. maja 1943.</cite></div></blockquote> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>I dalje traje neprijateljski pritisak na Foču i to verovatno sa 6 brigada i sa ukupno 6000.<sup id="cite_ref-Živković_5-13" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 25. maja 1943.</cite></div></blockquote> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Proboj_ka_istočnoj_Bosni"><span id="Proboj_ka_isto.C4.8Dnoj_Bosni"></span>Proboj ka istočnoj Bosni</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=12" title="Uredi odjeljak Proboj ka istočnoj Bosni" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=12" title="Uredi kôd odjeljka Proboj ka istočnoj Bosni"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Njemacki_ranjenici_Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/thumb/d/d6/Njemacki_ranjenici_Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg/220px-Njemacki_ranjenici_Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="142" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/thumb/d/d6/Njemacki_ranjenici_Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg/330px-Njemacki_ranjenici_Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/thumb/d/d6/Njemacki_ranjenici_Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg/440px-Njemacki_ranjenici_Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="517" /></a><figcaption>Njemački ranjenici u Foči, maj 1943.</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Sopstveni gubici u poslednjih 15 dana: 131 ubijen, 506 ranjenih i 744 nestala; </p><p>komunisti: 897 ubijena, 620 ranjenih i 701 zarobljen; </p><p> četnici: 15 mrtvih, 3049 zarobljenih.<sup id="cite_ref-Živković_5-14" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 30. maja 1943.</cite></div></blockquote> <p>Počev od <a href="/wiki/31._5." title="31. 5.">31. maja</a>, pa do <a href="/wiki/5._6." title="5. 6.">5. juna</a>, <a href="/w/index.php?title=%C4%8Cetvrta_crnogorska_proleterska_brigada&action=edit&redlink=1" class="new" title="Četvrta crnogorska proleterska brigada (stranica ne postoji)">4. crnogorska</a>, <a href="/wiki/Sedma_kraji%C5%A1ka_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Sedma krajiška udarna brigada">7. krajiška</a> i <a href="/wiki/Deseta_hercegova%C4%8Dka_proleterska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Deseta hercegovačka proleterska udarna brigada">10. hercegovačka</a> vodile su oštre i iscrpljujuće borbe sa Nemcima na krševitim stranama planine Bioč i u gornjem toku <a href="/wiki/Piva_(reka)" class="mw-redirect" title="Piva (reka)">Pive</a>. Postignuti uspesi bili su nedovoljni, s obzirom na rezerve kojima su Nemci raspolagali. </p><p>Ustanovivši da je taj pravac, preko izvorišnog dela Sutjeske i <a href="/wiki/Gata%C4%8Dko_polje" title="Gatačko polje">Gatačkog polja</a>, gusto posednut po dubini, Vrhovni štab je organizovao savetovanje <a href="/wiki/3._6." title="3. 6.">3. juna</a> u <a href="/wiki/Mratinje" title="Mratinje">Mratinju</a>. Zaključeno je da je situacija kritična, i snage su podeljene na dva dela. Prvu grupu sačinjavale su <a href="/wiki/Prva_proleterska_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Prva proleterska divizija NOVJ">Prva</a> i <a href="/wiki/Druga_proleterska_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Druga proleterska divizija NOVJ">Druga divizija</a> sa vrhovniš štabom, a drugu <a href="/wiki/Tre%C4%87a_udarna_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Treća udarna divizija NOVJ">Treća</a> (u nešto izmenjenom sastavu) i <a href="/wiki/Sedma_banijska_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Sedma banijska divizija NOVJ">Sedma divizija</a>, sa Centralnom bolnicom i delom većnika AVNOJ-a. Drugom grupom rukovodili su <a href="/wiki/Milovan_%C4%90ilas" title="Milovan Đilas">Milovan Đilas</a>, kao delegat Vrhovnog štaba, i <a href="/wiki/Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87" title="Sava Kovačević">Sava Kovačević</a>, koji je imenovan za komandanta <a href="/wiki/Tre%C4%87a_udarna_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Treća udarna divizija NOVJ">Treće divizije</a>. Dve grupe trebalo je da se probijaju u divergentnim smerovima radi razvlačenja nemačkih snaga. Prva grupa trebalo je da se probija preko Sutjeske, dok je drugoj dat zadatak da se vrati na desnu obalu <a href="/wiki/Tara_(rijeka)" title="Tara (rijeka)">Tare</a>, u <a href="/wiki/Sand%C5%BEak" title="Sandžak">Sandžak</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Saveznička_misija_kod_NOVJ"><span id="Savezni.C4.8Dka_misija_kod_NOVJ"></span>Saveznička misija kod NOVJ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=13" title="Uredi odjeljak Saveznička misija kod NOVJ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=13" title="Uredi kôd odjeljka Saveznička misija kod NOVJ"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:British_mission_during_Sutjeska_battle.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/British_mission_during_Sutjeska_battle.jpg/220px-British_mission_during_Sutjeska_battle.jpg" decoding="async" width="220" height="156" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/British_mission_during_Sutjeska_battle.jpg/330px-British_mission_during_Sutjeska_battle.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/British_mission_during_Sutjeska_battle.jpg/440px-British_mission_during_Sutjeska_battle.jpg 2x" data-file-width="2130" data-file-height="1507" /></a><figcaption>Engleska misija na Zelengori, tokom 5. neprijateljske ofenzive, jun 1943.</figcaption></figure> <p>Obavešten o dolasku britanske vojne misije, Vrhovni štab je <a href="/wiki/20._5." title="20. 5.">20. maja</a> <a href="/wiki/1943" class="mw-redirect" title="1943">1943</a>. napustio <a href="/wiki/%C4%90ur%C4%91evi%C4%87a_Tara" title="Đurđevića Tara">Đurđevića Taru</a> i smestio se u šumu kod Crnog Jezera, u podnožju <a href="/wiki/Durmitor" title="Durmitor">Durmitora</a>. </p><p>U noći <a href="/wiki/27._5." title="27. 5.">27</a>/<a href="/wiki/28._5." title="28. 5.">28. maja</a> je stiglo je britansko Odeljenje za vezu, sa šifrovanim nazivom misija „Tipikal“. Na čelu ove misije nalazili su se kapetan <a href="/w/index.php?title=Bil_Stjuart&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bil Stjuart (stranica ne postoji)">Bil Stjuart</a>, koji je govorio srpsko-hrvatski jezik, jer je pre rata radio u britanskom konzulatu u <a href="/wiki/Zagreb" title="Zagreb">Zagrebu</a>, i <a href="/wiki/William_Deakin" title="William Deakin">Vilijam Dikin</a>, profesor istorije na <a href="/wiki/Oksford" title="Oksford">Oksfordu</a>. Pored njih dvojice misija je imala još 4 člana. </p><p>Već sutradan <a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Tito</a> je primio Britance i zahtevao je vojnu pomoć i tražio da britansko vazduhoplovstvo bombarduje nemačke centre koncentracije. Pošto na ovom sektoru nije bilo nijednog četničkog vojnika, Dikin je javljao komandi da se jedino snage <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a> bore protiv Nemaca. Nešto kasnije, nakon borbe na <a href="/wiki/Sutjeska_(rijeka)" title="Sutjeska (rijeka)">Sutjesci</a> i upoznavanja sa situacijom u Bosni, te nakon zarobljavanja četničkog komandanta Zeničkog odreda Goluba Mitrovića kod kojeg su zaplenjeni dokumenti o saradnji s <a href="/wiki/Nezavisna_Dr%C5%BEava_Hrvatska" title="Nezavisna Država Hrvatska">NDH</a> i Nemcima, kapetan Dikin javio je da četnici sarađuju sa Nemcima i Italijanima protiv partizana.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>U <a href="/wiki/Dragoljub_Mihailovi%C4%87" class="mw-redirect" title="Dragoljub Mihailović">Mihailovićevom</a> štabu se tada nalazio britanski pukovnik <a href="/wiki/Vilijam_Bejli" class="mw-redirect" title="Vilijam Bejli">Vilijam Bejli</a>. Nakon prolećne krize u odnosima, kad je izvestio o saradnji četnika sa Italijanima, Bejli je izvestio komandu u <a href="/wiki/Kairo" title="Kairo">Kairu</a> da je <a href="/wiki/Dragoljub_Mihailovi%C4%87" class="mw-redirect" title="Dragoljub Mihailović">Draža Mihailović</a> na vreme izbegao iz <a href="/wiki/Crna_Gora" title="Crna Gora">Crne Gore</a>, i da Nemci razoružavaju <a href="/wiki/%C4%8Cetnici" title="Četnici">četnike</a>. </p><p>Saveznički komandant Sredozemlja general Vilson je <a href="/wiki/26._5." title="26. 5.">26. maja</a> <a href="/wiki/1943" class="mw-redirect" title="1943">1943</a>. godine izdao zapoovest <a href="/wiki/Dragoljub_Mihailovi%C4%87" class="mw-redirect" title="Dragoljub Mihailović">Mihailoviću</a> da svoje trupe prebace istočno od <a href="/wiki/Ibar" title="Ibar">Ibra</a>, i da tamo vode borbu sa Nemcima, jer zapadno od Ibra "partizani predstavljaju dobru i efikasnu borbenu snagu u svima rejonima gde je general Mihailović pretstavljen jedino kvislinzima".<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Glavnina_NOVJ_i_Vrhovni_Štab_u_obruču"><span id="Glavnina_NOVJ_i_Vrhovni_.C5.A0tab_u_obru.C4.8Du"></span>Glavnina NOVJ i Vrhovni Štab u obruču</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=14" title="Uredi odjeljak Glavnina NOVJ i Vrhovni Štab u obruču" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=14" title="Uredi kôd odjeljka Glavnina NOVJ i Vrhovni Štab u obruču"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg/220px-Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg/330px-Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg/440px-Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg 2x" data-file-width="2170" data-file-height="1447" /></a><figcaption>Druga proleterska divizija u pokretu kroz Zelengoru, tokom bitke na Sutjesci juna 1943.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Usta%C5%A1ka_%C5%A1tampa_u_Operaciji_Schwarz.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Usta%C5%A1ka_%C5%A1tampa_u_Operaciji_Schwarz.jpg/220px-Usta%C5%A1ka_%C5%A1tampa_u_Operaciji_Schwarz.jpg" decoding="async" width="220" height="123" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Usta%C5%A1ka_%C5%A1tampa_u_Operaciji_Schwarz.jpg/330px-Usta%C5%A1ka_%C5%A1tampa_u_Operaciji_Schwarz.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Usta%C5%A1ka_%C5%A1tampa_u_Operaciji_Schwarz.jpg/440px-Usta%C5%A1ka_%C5%A1tampa_u_Operaciji_Schwarz.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="671" /></a><figcaption>Ustaška štampa javlja o "obkoljenju moskovskih bandi" u operaciji Schwarz.</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Operacija "Švarc": sve govori, da je neprijatelj pojačao svoje položaje na planini Durmitor. U borbama kod Gackog neprijatelj ima velike gubitke (200 mrtvih). Sopstveni gubici: 10 mrtvih, 50 ranjenih. Uspešno delovanje vazduhoplova po neprijateljskim ciljevima na prostoru Mratinja, Tjentišta i Suha.<sup id="cite_ref-Živković_5-15" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 7. juna 1943.</cite></div></blockquote> <p>Vrhovni štab je video da se glavna operativna grupa može probiti jedino dolinom <a href="/wiki/Sutjeska_(rijeka)" title="Sutjeska (rijeka)">Sutjeske</a> jer su tu bile slabije snage Nemaca. Međutim, Nemci su predvideli ovakav razvoj događaja, pa su požurili da utvrde čitavu dolinu Sutjeske. </p><p>Na mestima: <a href="/wiki/Tjenti%C5%A1te" title="Tjentište">Tjentište</a>, <a href="/wiki/Ljubin_Grob" class="mw-redirect" title="Ljubin Grob">Ljubin Grob</a>, <a href="/wiki/Vu%C4%8Devo" title="Vučevo">Vučevo</a>, <a href="/wiki/Bare_(Rudo)" title="Bare (Rudo)">Bare</a>, <a href="/w/index.php?title=Li%C4%8Dke_Kolibe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ličke Kolibe (stranica ne postoji)">Ličke Kolibe</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%88%D1%83%D1%82%D0%B0" class="mw-redirect" title="Кошута">Košuta</a>, <a href="/wiki/Popov_Most" title="Popov Most">Popov Most</a>, <a href="/w/index.php?title=Milinklade&action=edit&redlink=1" class="new" title="Milinklade (stranica ne postoji)">Milinklade</a>, <a href="/wiki/Suha" title="Suha">Suha</a>, <a href="/wiki/Vrbnica" class="mw-disambig" title="Vrbnica">Vrbnica</a>, <a href="/w/index.php?title=Magli%C4%87_(planina)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maglić (planina) (stranica ne postoji)">Maglić</a> i <a href="/wiki/Volujak" title="Volujak">Volujak</a>, koja leže u dolini reke <a href="/wiki/Sutjeska_(rijeka)" title="Sutjeska (rijeka)">Sutjeske</a> skoro mesec dana su se vodile teške i krvave borbe u drugoj fazi operacije „Švarc“, pa je bitka zbog ovih mesta koja leže u dolini reke Sutjeske i dobila naziv „Bitka na Sutjesci“. </p><p>Operativna glavnina NOVJ je imala i centralnu bolnicu sa oko 3000 ranjenika, od kojih su 1000 bili <a href="/wiki/Trbu%C5%A1ni_tifus" title="Trbušni tifus">tifusari</a>. </p><p>U napad preko <a href="/wiki/Piva" title="Piva">Pive</a> i Vučeva u dolinu Sutjeske upućena je Prva proleterska divizija. Kao dominirajuća tačka trebalo je posesti brdo Vučevo, napraviti koridor za slobodni prolaz preko Sutjeske, pravcem <a href="/wiki/Zelengora" title="Zelengora">Zelengore</a> i dalje u Bosnu. </p><p>I njemačka komanda je predvidela takvu mogućnost, pa je poslala prethodnicu da zauzme Vučevo. U borbi prsa u prsa, snage Prve proleterske divizije su uspele da zbace Nemce i zagospodare ovom dominirajućom tačkom. <a href="/wiki/Nemci" class="mw-redirect" title="Nemci">Nemci</a> su zatim počeli zaposedati čitavu dolinu Sutjeske, od <a href="/wiki/Tjenti%C5%A1te" title="Tjentište">Tjentišta</a> do njenog ušća u <a href="/wiki/Drina" title="Drina">Drinu</a> kod <a href="/w/index.php?title=%C4%8Celebi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Čelebić (stranica ne postoji)">Čelebića</a>. Tim pravcem je prodirala i <a href="/wiki/7._SS_dobrovolja%C4%8Dka_gorska_divizija_Prinz_Eugen" title="7. SS dobrovoljačka gorska divizija Prinz Eugen">7. SS divizija „Princ Eugen“</a> koja je opkoljavala glavninu snaga i <a href="/wiki/Centralna_bolnica_NOVJ" title="Centralna bolnica NOVJ">centralnu bolnicu</a>. Početkom juna počela je prava drama na Sutjesci. </p><p>Pošto je pokušaj proboja fronta preko Foče propao, Vrhovni štab je morao da se vrati na početne položaje, što su <a href="/wiki/Nemci" class="mw-redirect" title="Nemci">Nemci</a> iskoristili da naprave još čvršći obruč. </p><p>Tako se prvih dana juna čitav Vrhovni štab našao u obruču, zajedno sa centralnom bolnicom u dolini Sutjeske. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Tito_and_Ivan_Ribar_in_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Tito_and_Ivan_Ribar_in_1943.jpg/220px-Tito_and_Ivan_Ribar_in_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="308" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Tito_and_Ivan_Ribar_in_1943.jpg/330px-Tito_and_Ivan_Ribar_in_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Tito_and_Ivan_Ribar_in_1943.jpg/440px-Tito_and_Ivan_Ribar_in_1943.jpg 2x" data-file-width="1774" data-file-height="2480" /></a><figcaption><a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Tito</a> i <a href="/wiki/Ivan_Ribar" title="Ivan Ribar">Ivan Ribar</a> na Sutjesci</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Tito</a> je <a href="/wiki/3._6." title="3. 6.">3. juna</a> sa Vrhovnim Štabom prešao <a href="/wiki/Piva" title="Piva">Pivu</a> kod Mratinca. Istog dana na sednici Vrhovnog štaba se diskutovalo o položaju grupacije <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a> sa bolnicom. </p><p>Pored svakodnevnih borbi, kanjon Sutjeske su svakodnevno zasipali avioni bombama i to u vrlo niskom letu. Naročito su veliki gubici bili u redovima <a href="/wiki/Druga_dalmatinska_proleterska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Druga dalmatinska proleterska udarna brigada">Druge dalmatinske brigade</a> koja se sukobljavala sa jačim snagama 117. divizije. U operativnom dnevniku Nemačke komande stoji da je u borbi kod <a href="/wiki/Gacko" title="Gacko">Gackog</a> za jedan dan poginulo 200 partizana i 50 Nemaca. </p><p>U teškoj situaciji po Vrhovni štab i čitavu glavninu, odlučeno je da se čitava operativna grupa podeli na dva dela: Prvu grupu bi činilo deset brigada Prve i Druge proleterske divizije, koje su već forsirale Pivu, a drugu grupu šest brigada <a href="/wiki/Tre%C4%87a_udarna_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Treća udarna divizija NOVJ">Treće udarne</a> i <a href="/wiki/Sedma_banijska_divizija" class="mw-redirect" title="Sedma banijska divizija">Sedme banijske divizije</a> sa <a href="/w/index.php?title=Centralnom_bolnicom&action=edit&redlink=1" class="new" title="Centralnom bolnicom (stranica ne postoji)">centralnom bolnicom</a> koje su se nalazile istočno od Pive. </p><p>Prva grupa je trebala da se probije preko Sutjeske na severozopad, a druga s <a href="/wiki/Centralna_bolnica_NOVJ" title="Centralna bolnica NOVJ">centralnom bolnicom</a> preko reke <a href="/wiki/Tara_(rijeka)" title="Tara (rijeka)">Tare</a> natrag u <a href="/wiki/Sand%C5%BEak" title="Sandžak">Sandžak</a>. </p><p>Na prostoru oko kanjona Sutjeske i Suhe počele su žestoke borbe za okolne visove, koji su naizmenično padali u ruke i jednih i drugih. Napravljen je prostor od 5–6 km za prolaz glavnine snaga. Tu su trebali krenuti i ranjenici. </p><p>Prva proleterska divizija je krenula preko Milinklada i <a href="/wiki/8._6." title="8. 6.">8. juna</a> <a href="/wiki/1943" class="mw-redirect" title="1943">1943</a>. izbila u rejon Lučkih i Vrbničkih koliba na Zelengori. Druga proleterska divizija je imala manje sreće. Na mestu Bare, nedaleko od Volujaka bilo je poprište krvavih borbi sa jedinicama 118. nemačke divizije. </p><p>Naročito je stradala <a href="/wiki/Druga_dalmatinska_proleterska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Druga dalmatinska proleterska udarna brigada">Druga dalmatinska brigada</a>. Samo u jednom danu poginulo je preko <b>600</b> boraca. Ostao je manji vod koji je poslao poruku Vrhovnom štabu da će se svi borci boriti do poslednjeg. Nemački udari na Barama i Košuti su bili još žešći. </p><p>Naročito teška situacija bila je na sektoru druge grupe, koja se sa centralnom bolnicom probijala neuspešno preko <a href="/wiki/Tara_(rijeka)" title="Tara (rijeka)">Tare</a> u <a href="/wiki/Sand%C5%BEak" title="Sandžak">Sandžak</a>. </p><p>Zato je Vrhovni štab naredio da druga grupa krene sa njom zajedno preko Vučeva i <a href="/wiki/Sutjeska_(rijeka)" title="Sutjeska (rijeka)">Sutjeske</a>. To je iziskivalo nekoliko dana, pa je obruč bio još čvršće stegnut. I pored predloga komandanta Prve proleterske divizije Koče Popovića da se sve snage probiju u pravcu gde se probijala Prva proleterska divizija, Vrhovni štab je ostao da čeka drugu grupu koju je predvodio <a href="/wiki/Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87" title="Sava Kovačević">Sava Kovačević</a>. </p><p>U velikom obruču u kome se tada nalazio Vrhovni štab, javljeno je da je <a href="/wiki/9._6." title="9. 6.">9. juna</a> <a href="/wiki/1943" class="mw-redirect" title="1943">1943</a>. godine <a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Tito</a> ranjen na brdu Milinklade na planini <a href="/wiki/Ozren_(Bosna_i_Hercegovina)" title="Ozren (Bosna i Hercegovina)">Ozren</a>. Pukovnik <a href="/wiki/Savo_Orovi%C4%87" title="Savo Orović">Savo Orović</a> je svojim fotoaparatom ovekovečio ovaj događaj pored jedne pećine, gde se skrivao Vrhovni štab. U istom napadu, poginuo je kapetan Bil Stjuart, <a href="/wiki/%C4%90uro_Vujovi%C4%87" title="Đuro Vujović">Đuro Vujović</a>, titov lični patilac i još nekoliko partizana. </p><p>Da bi se spasla glavnina snaga i centralna bolnica naređeno je bilo da se posednu dominirajuće kote "Velika Košuta" i "Ljubin Grob", koje su se još nazivale "koridori spasa". Za Košutu je bila određana Sedma brigada Druge proleterske divizije]], dok je <a href="/wiki/%C4%8Cetvrta_proleterska_crnogorska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Četvrta proleterska crnogorska udarna brigada">Četvrta proleterska crnogorska NOU brigada</a> branila Ljubin Grob. Tu je poginuo i komandant Četvrte crnogorske brigade <a href="/wiki/Vasilije_%C4%90urovi%C4%87_Vako" title="Vasilije Đurović Vako">Vasilije Đurović Vako</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Proboj_obruča"><span id="Proboj_obru.C4.8Da"></span>Proboj obruča</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=15" title="Uredi odjeljak Proboj obruča" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=15" title="Uredi kôd odjeljka Proboj obruča"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Komandant_Danilo_Leki%C4%87_govori_borcima_uo%C4%8Di_proboja_na_Sutjesci.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Komandant_Danilo_Leki%C4%87_govori_borcima_uo%C4%8Di_proboja_na_Sutjesci.jpg/220px-Komandant_Danilo_Leki%C4%87_govori_borcima_uo%C4%8Di_proboja_na_Sutjesci.jpg" decoding="async" width="220" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Komandant_Danilo_Leki%C4%87_govori_borcima_uo%C4%8Di_proboja_na_Sutjesci.jpg/330px-Komandant_Danilo_Leki%C4%87_govori_borcima_uo%C4%8Di_proboja_na_Sutjesci.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Komandant_Danilo_Leki%C4%87_govori_borcima_uo%C4%8Di_proboja_na_Sutjesci.jpg/440px-Komandant_Danilo_Leki%C4%87_govori_borcima_uo%C4%8Di_proboja_na_Sutjesci.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="573" /></a><figcaption>Komandant 1. proleterske brigade Danilo Lekić govori borcima uoči proboja na Sutjesci, juna 1943.</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Operacija "Švarc": neprijatelj dovlači pojačanje sa istoka preko Pive. Nakon teških borbi sa promenljivom srećom neprijatelju je pošlo za rukom, da na jednom mestu probije front kod 369 divizije. Most na Sutjesci je srušen. Neprijatelj ima velike ljudske i materijalne gubitke.<sup id="cite_ref-Živković_5-16" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 10. juna 1943.</cite></div></blockquote> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Jak neprijatelj u luku Sutjeska — Piva sabijen u najuži prostor; pouzdano utvrđeno da se među njima nalazi i Tito. Poslednja je faza borbe, došao je čas potpunog uništenja Titove vojske. Važnost naređenja: »Nijedan čovek sposoban za vojnu službu ne sme živ da napusti obruč, a žene pregledati da nisu preobučeni muškarci« mora se ponovo podvući trupama. Tito i pratioci su navodno u nemačkim uniformama. Proveriti vojničke knjižice.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Naređenje komandanta nemačkih trupa u Hrvatskoj generala <a href="/wiki/Rudolf_L%C3%BCters" title="Rudolf Lüters">Rudolfa Lütersa</a> od 10. juna 1943. da nijedan čovek zatečen u okruženju na Sutjesci ne sme ostati živ</cite></div></blockquote> <p>Pre početka glavnog boja naređeno je da se zakopa sve teško oružje, spali arhiva i svi konji zakolju za ishranu boraca. <a href="/wiki/Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87" title="Koča Popović">Koča Popović</a> je, nakon delimičnog uspeha velikog napada 5/6. VI na Košur, Borovno i Popov Most, već sedmog sa svoje dve brigade prodro u srce Zelengore. Tu je ostao narednih dana, prateći kako se prostor sužava i nemačke kolone napreduju iz svih pravaca. Njegovu ideju energičnog i brzog prodora sa Zelengore na sever Tito nije odobrio. Već 9. VI Koča se sa svoje dve brigade našao pod udarom glavnine 369. pešadijske divizije sa severa (kg Höhne), istoka (kg Wertmüller) i zapada (kg Fischer). </p><p>Devetog posle podne Koča je došao do zaključka da je dalje čekanje pogubno, poslao Titu kurira sa porukom da on odlazi na sever, i da preporučuje da krenu za njim. Prema njegovoj zamisli, nemački položaji trebalo je da budu bezobzirno pregaženi, i da se preko njih bez i najmanjeg zadržavanja, nastupanje nastavi u najvećem mogućem tempu. Koča se pobrinuo da obrazloženje o presudnom značaju ove borbe dopre do svakog borca i komandira. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87.jpg/175px-Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87.jpg" decoding="async" width="175" height="219" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87.jpg/263px-Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d7/Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87.jpg 2x" data-file-width="289" data-file-height="362" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87" title="Koča Popović">Koča Popović</a>, komandant <a href="/wiki/Prva_proleterska_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Prva proleterska divizija NOVJ">Prve proleterske divizije</a>, koji je naredio proboj kroz nemački obruč.</figcaption></figure> <p>Prvi tračak nade za izvlačenje iz obruča načinjen je <a href="/wiki/10._6." title="10. 6.">10. juna</a> u ranim jutarnjim satima, kada je <a href="/wiki/Prva_proleterska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Prva proleterska udarna brigada">Prva proleterska brigada</a> kod sela Balinovac u jurišu pregazila borbenu grupu Höhne. </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Dobro pamtim. <a href="/wiki/Danilo_Leki%C4%87" title="Danilo Lekić">Danilo Lekić</a> je komandovao: "Prva proleterska - juriš!!" I, verovatno, ja mislim da je to jedini put kad je cela Prva proleterska jurišala. Preko te čistine. Svi smo bili u istom streljačkom stroju. Prvi put,svi... I sve komande četa, i svi štabovi bataljona i štab brigade, i Španac (Danilo Lekic) i Plavi su bili u jurišu, i svi kuriri, i svi kuvari, i svi bolnicari... Sve je izaslo tu, koliko nas je bilo. Mi smo krenuli. I svi smo znali: nema nazad! Mi moramo tamo!<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite><a href="/wiki/Antonije_Isakovi%C4%87" title="Antonije Isaković">Antonije Isaković</a>, jedan od učesnika</cite></div></blockquote> <p>Istovremeno, <a href="/wiki/Tre%C4%87a_kraji%C5%A1ka_proleterska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Treća krajiška proleterska udarna brigada">Treća krajiška brigada</a> razbila je bataljon borbene grupe Fischer. Borci su jurnuli uz brdo Pliješ (1642) sa željom da otmu pukovsku zastavu, ali je zam. kom. divizije <a href="/wiki/Vaso_Jovanovi%C4%87" title="Vaso Jovanović">Vaso Jovanović</a> naredio da se bez zadržavanja grabi napred, na sever, prema cesti <a href="/wiki/Fo%C4%8Da" title="Foča">Foča</a>-<a href="/wiki/Kalinovik" title="Kalinovik">Kalinovik</a>. Tokom sledećeg dana obe brigade pregazile su reorganizovane ostatke borbene grupe Höhne, razbile borbenu grupu Wertmüller koja je pokušala da se umetne sa istoka, i naterali u bekstvo iz poslednje rezerve izvučena pojačanja. </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Grupa „Hene" je u toku svoga napada naišla na žestok neprijateljski protivnapad. Prema svim raspoloživim informacijama, izgleda da je neprijatelj na ovom mestu koncentrisao sve snage radi energičnog proboja. Borbeni moral borbene grupe je, zbog prethodne jake vatre iz minobacača i mitraljeza, bio veoma poljuljan i nije mogao više da izdrži jak pritisak. I pored upornog nastojanja oficira, borci su se povukli na polazni položaj.<sup id="cite_ref-ReferenceA_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>IZVEŠTAJ OPERATIVNOG ODELJENJA 369. PEŠADIJSKE DIVIZIJE KOMANDANTU NEMAČKIH TRUPA U NDH OD 15. JUNA 1943.</cite></div></blockquote> <p>Za 48 sati dve brigade savladale su izrazito težak teren sa rastojanjem od 20 km vazdušne linije, praktično neprekidno savlađujući otpor osam puta brojnijeg neprijatelja, koji je učestalo pokušavao protivnapade, stalno privlačeći i uvodeći nove snage. O ovom proboju je javio Berlinu i general Ler, ali ga je nazvao lokalnim probojem. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Proboj_na_Sutjesci.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Proboj_na_Sutjesci.jpg/220px-Proboj_na_Sutjesci.jpg" decoding="async" width="220" height="270" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Proboj_na_Sutjesci.jpg/330px-Proboj_na_Sutjesci.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Proboj_na_Sutjesci.jpg/440px-Proboj_na_Sutjesci.jpg 2x" data-file-width="2066" data-file-height="2538" /></a><figcaption>Proboj iz okruženja na Sutjesci (od 1 do 25 juna 1943 godine)</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Na dan 12. 6. u 04,00 časa pojavili su se prvo pojedini borci, zatim cela odeljenja iz sastava II/724. puka u potpunom neredu, krećući se istočno od Jeleča kroz divizijska osiguranja pozadinskih delova. Komandiri odeljenja su izjavili da je njihov bataljon razbijen i da su partizani izvršili proboj. Dobili su naređenje da se povlače u pravcu Sarajeva.<sup id="cite_ref-ReferenceA_23-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>IZVEŠTAJ OPERATIVNOG ODELJENJA 369. PEŠADIJSKE DIVIZIJE KOMANDANTU NEMAČKIH TRUPA U NDH OD 15. JUNA 1943.</cite></div></blockquote> <p>12. VI brigade su već ovladale putem Foča - Kalinovik, a sa pristizanjem ostalih brigada ostvarena je kohezija cele Operativne grupe Vrhovnog Štaba. <a href="/wiki/12._6." title="12. 6.">12. juna</a> zauzeto je selo Rataj i tako još više proširena pukotina u nemačkom obruču. 13. VI, razbijajući sve delove 369. divizije koje je štab uspevao da sastavi, glavnina Operativne grupe prešla je put Foča - Kalinovik, razbivši tako i poslednju nadu Nemaca da će okružiti. </p><p>Takve sreće nije bila Treća udarna divizija Save Kovačevića s glavninom centralne bolnice koja je ostala u neprijateljskom obruču u dolini <a href="/wiki/Sutjeska_(rijeka)" title="Sutjeska (rijeka)">Sutjeske</a>, gde su se nalazile 7. SS, 118, 1. brdska divizija i italijanska divizija "Ferara". Na <a href="/wiki/Tjenti%C5%A1te" title="Tjentište">Tjentištu</a> je <a href="/wiki/12._6." title="12. 6.">12. juna</a> izbrojano 214 mrtvih partizana, a 34 su zarobljeni. <a href="/wiki/13._6." title="13. 6.">13. juna</a> počeo je odlučujući prodor ove grupe. Divizija je podeljena na nekoliko delova i probijala se duž reke <a href="/wiki/Sutjeska_(rijeka)" title="Sutjeska (rijeka)">Sutjeske</a> samostalno. U jednom od takvih juriša, nadomak zidina spaljenog sela Krekova poginuo je <a href="/wiki/Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87" title="Sava Kovačević">Sava Kovačević</a>. Uz velike gubitke, <a href="/wiki/Tre%C4%87a_udarna_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Treća udarna divizija NOVJ">Treća divizija</a> se probila u dolini Sutjeske i uskoro priključila ostalim jedinicama na Zelengori. </p><p><a href="/wiki/13._6." title="13. 6.">13. juna</a>, Nemci su pronašli u dolini Sutjeske ranjenike koji su se odvojili od glavnine i sve ih pobili. U nemačkom izveštaju piše da su svi poubijani, jer je većina bila zaražena tifusom. <a href="/wiki/14._6." title="14. 6.">14. juna</a> prodorom prema Zelengori, glavnina NOVJ s Vrhovnim štabom i delom ranjenika je uspela izaći iz obruča i poći za <a href="/wiki/Bosna" class="mw-disambig" title="Bosna">Bosnu</a>. </p><p><a href="/wiki/15._6." title="15. 6.">15. juna</a> okončana je operacija „Švarc“. 118. divizija je prestala sa napadima, a general Liters je javljao <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Hitlerovom</a> glavnom štabu da je glavnina partizanskih snaga uspela da pobegne iz Crne Gore u <a href="/wiki/Bosna" class="mw-disambig" title="Bosna">Bosnu</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ratni_zločini"><span id="Ratni_zlo.C4.8Dini"></span>Ratni zločini</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=16" title="Uredi odjeljak Ratni zločini" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=16" title="Uredi kôd odjeljka Ratni zločini"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>SEKTOR „<a href="/wiki/Podgorica" title="Podgorica">PODGORICA</a>": Nastavlja se sa čišćenjem <a href="/w/index.php?title=Piperi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Piperi (stranica ne postoji)">Pipera</a>, u toku kojeg je zapaljeno oko stotinu kuća.<br /> </p><dl><dd><dl><dd>General <a href="/wiki/Ercole_Roncaglia" title="Ercole Roncaglia">Ercole Roncaglia</a>, VI arm. korp.<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><div class="templatequotecite">– <cite>Dnevni izvještaj komande italijanskog VI armijskog korpusa komandi Druge armije za <a href="/wiki/24._5." title="24. 5.">24. maj</a> 1943. godine</cite></div></dd></dl></dd></dl></blockquote> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Nemci_ubijaju_ranjenike_na_Sutjesci.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Nemci_ubijaju_ranjenike_na_Sutjesci.jpg/220px-Nemci_ubijaju_ranjenike_na_Sutjesci.jpg" decoding="async" width="220" height="156" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Nemci_ubijaju_ranjenike_na_Sutjesci.jpg/330px-Nemci_ubijaju_ranjenike_na_Sutjesci.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Nemci_ubijaju_ranjenike_na_Sutjesci.jpg/440px-Nemci_ubijaju_ranjenike_na_Sutjesci.jpg 2x" data-file-width="2114" data-file-height="1495" /></a><figcaption>Nemci ubijaju ranjene i iznemogle partizane na Sutjesci.</figcaption></figure> <p>Od preko 7.000 poginulih boraca NOVJ na Sutjesci, veliki deo predstavljaju iscrpljeni borci i ranjenici koje su Nemci bez veće procedure jednostavno likvidirali. Izveštaj 1. brdske divizije kaže: "<b>Zarobljeno: 498, od toga streljano 411</b>."<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Većinu nepokretnih ranjenika (njih oko 700) partizani su sakrili u Pivskoj Planini, sa bolničarkama. Međutim, Nemci su ih, pretraživši teren sa psima tragačima, likvidirali gotovo do poslednjeg, zajedno sa bolničarkama. Pored toga, ubijen je veliki broj civila. Na primer, u mestu Dola u Pivi samo 7. juna esesovci su pobili 520 meštana, među kojima i 106 djece.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Operacija "Švarc": U pojedinim mestima registrovane brojne žrtve tifusa. I ta smo naselja zapalili.<sup id="cite_ref-Živković_5-17" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 12. juna 1943.</cite></div></blockquote> <p>Nacisti su meštane ubijali masovno i bezobzirno, kao na primer u selu Grab: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>»Potporučnik Kaufmann, komandir 6. čete 2. bataljona 738. puka 118 lovačke divizije je u rajonu Graba, kod seljaka, otkrio konzervirane živežne namirnice u kozjim kožama. Na temelju toga on je pretpostavljao da stanovnici u rajonu Graba snabdijevaju partizane hranom u klisuri Sutjeske. Da bi to spriječio, smatrao je da treba cjelokupno stanovništvo pobiti. Potporučnik Kaufmann je zatim otišao koa potpukovnika Annackera, komandanta 738. puka, koji mu je odobrio da se stanovnici strijeljaju. Po naređenju potporučnika Kaufmanna, koji je lično upravljao vatrom, bilo je strijeljano 70 lica i to žena i djece. Egzekuciju su sproveli vojnici Kaufmannove 6. čete 2. bataljona 738. puka...«<sup id="cite_ref-ReferenceB_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceB-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>potporučnik Wildner Reinhold, iz borbene grupe »Annacker«</cite></div></blockquote> <p>Prilikom napada na Košur ostao je da leži veliki broj ranjenika. Major Strecker, komandant 3. bataljona 738. puka je dao naređenje za likvidaciju svih nepokretnih ranjenika: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>»Nakon svog povratka potporučnik Longin mi je pričao da je dobio naređenje od svog komandanta bataljona majora Streckera da ubije sve ranjene partizane koji nisu mogli hodati. Ja lično sam čuo pucnjavu kojom su ranjenici bili ubijeni... «<sup id="cite_ref-ReferenceB_27-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceB-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>potporučnik Wildner Reinhold, iz borbene grupe »Annacker«</cite></div></blockquote> <p><a href="/wiki/%C4%8Cetnici" title="Četnici">Četnici</a> su takođe klali partizanske ranjenike sa Sutjeske, pa su juna 1943. godine zaklali u selu Jelaču i <a href="/wiki/Vrbnica" class="mw-disambig" title="Vrbnica">Vrbnici</a> dr <a href="/wiki/Sima_Milo%C5%A1evi%C4%87" class="mw-redirect" title="Sima Milošević">Simu Miloševića</a> i hrvatskog pesnika <a href="/wiki/Ivan_Goran_Kova%C4%8Di%C4%87" title="Ivan Goran Kovačić">Ivana Gorana Kovačića</a>.<sup id="cite_ref-Presuda_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-Presuda-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gubici">Gubici</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=17" title="Uredi odjeljak Gubici" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=17" title="Uredi kôd odjeljka Gubici"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Ukupni naši gubici od 15. maja do 12. jun 1943. u operaciji "Švarc" iznose: 323 poginula, 1696 ranjena i 217 nestali. </p><p><br />Hrvatski gubici: 43 ubijeno, 184 ranjeno, 208 nestalo. </p> <p><br />Neprijateljski gubici: 3252 izbrojena ubijena, 4209 zarobljeno, 17 nam je prebeglo, 59 zarobljeno.<sup id="cite_ref-Živković_5-18" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 13. juna 1943.</cite></div></blockquote> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Operacija "Švarc": najveći deo neprijateljskih snaga, koji su se našli u obruču, uništeni. Neprijatelj pretrpio velike gubitke kod Tjentišta izbrojeno 406 ubijenih neprijatelja.<sup id="cite_ref-Živković_5-19" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 14. juna 1943.</cite></div></blockquote> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Operacija "Švarc" okončana. Vreme: vedro. Broj izbrojenih mrtvih neprijatelja povisio se na 5 697.<sup id="cite_ref-Živković_5-20" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 15. juna 1943.</cite></div></blockquote> <p>Operacija „Švarc“ je nanela velike gubitke jedinicama <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a>:<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li>1. divizija: 1514 poginulih od 5041 boraca ukupno, ili 30,03%</li> <li>2. divizija: 2605 poginulih od 8106 boraca ukupno, ili 32,14% (računajući jedinice pod njenom komandom 10. juna)</li> <li>3. divizija: 1554 poginulih od 4664 boraca ukupno, ili 33,32% (računajući i 3. bat. 10. herc. brigade)</li> <li>7. divizija: 1349 poginulih od 2547 boraca ukupno, ili 52,96%</li></ul> <p>Poginuli su istaknuti revolucionari: <a href="/wiki/Veselin_Masle%C5%A1a" title="Veselin Masleša">Veselin Masleša</a>, <a href="/wiki/Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87" title="Sava Kovačević">Sava Kovačević</a>, <a href="/wiki/Sima_Milo%C5%A1evi%C4%87" class="mw-redirect" title="Sima Milošević">Sima Milošević</a>, <a href="/wiki/Vasilije_%C4%90urovi%C4%87_Vako" title="Vasilije Đurović Vako">Vasilije Đurović Vako</a>, <a href="/wiki/Ivan_Goran_Kova%C4%8Di%C4%87" title="Ivan Goran Kovačić">Ivan Goran Kovačić</a>, <a href="/wiki/Olga_Popovi%C4%87-Dedijer" class="mw-redirect" title="Olga Popović-Dedijer">Olga Popović-Dedijer</a>, <a href="/wiki/Petar_Pero_%C4%86etkovi%C4%87" class="mw-redirect" title="Petar Pero Ćetković">Pero Ćetković</a>, <a href="/w/index.php?title=Mom%C4%8Dilo_Moma_Stanojlovi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Momčilo Moma Stanojlović (stranica ne postoji)">Moma Stanojlović</a> i mnogi drugi, ali je glavnina <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a>-a bila sačuvana. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Posljedice">Posljedice</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=18" title="Uredi odjeljak Posljedice" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=18" title="Uredi kôd odjeljka Posljedice"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Partizani_u_isto%C4%8Dnoj_Bosni_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Partizani_u_isto%C4%8Dnoj_Bosni_1943.jpg/220px-Partizani_u_isto%C4%8Dnoj_Bosni_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Partizani_u_isto%C4%8Dnoj_Bosni_1943.jpg/330px-Partizani_u_isto%C4%8Dnoj_Bosni_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Partizani_u_isto%C4%8Dnoj_Bosni_1943.jpg/440px-Partizani_u_isto%C4%8Dnoj_Bosni_1943.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="797" /></a><figcaption>Partizani u neprohodnim šumama istočne Bosne, nakon proboja na Sutjesci 1943.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Mijalko_Todorovi%C4%87_govori_narodu_u_Bosni_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Mijalko_Todorovi%C4%87_govori_narodu_u_Bosni_1943.jpg/220px-Mijalko_Todorovi%C4%87_govori_narodu_u_Bosni_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="138" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Mijalko_Todorovi%C4%87_govori_narodu_u_Bosni_1943.jpg/330px-Mijalko_Todorovi%C4%87_govori_narodu_u_Bosni_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Mijalko_Todorovi%C4%87_govori_narodu_u_Bosni_1943.jpg/440px-Mijalko_Todorovi%C4%87_govori_narodu_u_Bosni_1943.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="750" /></a><figcaption>Drug Mijalko Todorović Plavi govori narodu u Bosni, posle Bitke na Sutjesci.</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Operacija "Švarc" je završena. Četnici su se već pre operacije zahvaljujući italijanskoj pomoći spasli nemačkog obruča. Glavnina komunističkih bandi pod Titom uništena je na prostoru Piva - Sutjeska. Neprijatelj je imao najmanje 12 000 mrtvih. Od toga broja 10 000 poginulo u borbama, a 2 000 od tifusa i gladi. Tito je uspeo da pobegne sa oko 4 000 ljudi. Teške bolesnike su sami ubili. </p><p>Sopstveni gubici iznose: 465 ubijena, 1554 ranjena, 281 nestali: Hrvatske jedinice imaju 47 ubijenih i 399 nestalih boraca. </p><p> Savezničke trupe borile su se preko mesec dana, pod teškim uslovima, po pljusku i snegu, na teško pristupačnom terenu, gde planinski visovi dosežu do 2 500 metara. Naše trupe postigle su maksimum, a posebno se istakla 1. brdska divizija, kao i SS-divizija. Veoma je bilo teško snabdevanje trupa. Rezultat borbi jeste sledeći: Titove snage na hercegovsko-crnogorskom prostoru su razbijene. Titov ugled je time veoma oslabljen.<sup id="cite_ref-Živković_5-21" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 17. juna 1943.</cite></div></blockquote> <p>Po završetku operacije, <a href="/wiki/Siegfried_Kasche" title="Siegfried Kasche">Siegfried Kasche</a>, njemački veleposlanik pri <a href="/wiki/NDH" class="mw-redirect" title="NDH">NDH</a>, obavijestio je ministarstvo u <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlinu</a> o njezinom djelimičnom neuspjehu: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Prema saopštenju zapovednika nemačkih trupa u Hrvatskoj, četnicima je najvećim delom još pre početka akcije uspelo da, uz pomoć Italijana, izbegnu nemački udar. Time nije ostvaren jedan od glavnih ciljeva operacije. Glavnu neprijateljsku masu sačinjavali su Titovi partizani, koji su se posle obeju operacija 'Weiß' probili u Crnu Goru i tamo sa uspehom vodili borbe sa četnicima...<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <p>Sumirajući rezultate po završetku operacije Schwarz, u izvještaju <a href="/wiki/7._SS_dobrovolja%C4%8Dka_gorska_divizija_Prinz_Eugen" title="7. SS dobrovoljačka gorska divizija Prinz Eugen">7. SS dobrovoljačke brdske divizije Prinz Eugen</a> poslatom 25. jula 1943, o držanju četnika, kao i o italijanskoj naklonosti prema njima, navedeno je: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"> <p>1) Neprijatelj </p><p>a) Komandovanje: </p><p> Četničke bande. Zbog iznenadnog nastupanja naših snaga ukrcanih na motorna vozila, četnici nisu stupili u borbu i bez borbe su se predali. Italijani su pokušali pre svega da spasu četničke komandante od zahvata nemačkih snaga. Pravovremenim prekidom telefonskih veza, ovo je delimično sprečeno.<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <p>U drugom izvještaju poslatom istog dana iz 7. divizije, konstatuje se da je tokom operacije Schwarz situacija bila, kada je o „neprijateljima“ riječ, bitno složenija: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"> <p>1) Neprijatelj: </p><p> Kod operacije „Švarc“ artiljerijski puk imao je da se bori delom protiv istog protivnika kao u operaciji „Vajs 1“ (Weiss 1) i „Vajs 2“ s tim što se ovde trebalo računati pored komunista (Titova armija) i sa legalnim i ilegalnim četnicima. Iako artiljerijski divizioni nisu imali neposredni dodir sa neprijateljem kao kod pešadije (prepadi i bliska borba), ipak se moglo konstatovati, da se ovog puta neprijatelj žilavije suprotstavljao i čak sa više teškog naoružanja.<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <p>U dnevnom izvještaju za 14. jun 1943. (tj. pred sam svršetak operacije), obavještavajni oficiri iz njemačke <a href="/wiki/118._lova%C4%8Dka_divizija_(Njema%C4%8Dka)" title="118. lovačka divizija (Njemačka)">118. divizije</a> opisuju tešku situaciju »kod neprijatelja«: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Sve govori da je neprijatelj pretrpio ogromne gubitke, ali da je s druge strane uspio pobjeći sa značajnim dijelovima preko ceste <a href="/wiki/Kalinovik" title="Kalinovik">Kalinovik</a>—<a href="/wiki/Fo%C4%8Da" title="Foča">Foča</a>. Međutim, stanje u kojem se te neprijateljske snage nalaze mora biti katastrofalno, jer se posvuda na područjima koja treba očistiti nalaze neprijatelji koji su umrli od iscrpljenosti ili su zbog iscrpljenosti postali potpuno apatični, i koji se bezvoljno daju zarobiti.<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik 118. divizije za period od 1. aprila 1943. do 30. juna 1943 (14. VI 1943.).</cite></div></blockquote> <p>Na bojnom polju ostalo je skoro 10.000 mrtvih, od čega oko 7.500 partizana. Ne skrivajući zadovoljstvo zbog ogromnih gubitaka snaga NOVJ, 19. juna 1943. iz Crne Gore major <a href="/w/index.php?title=Rudolf_Perhinek&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rudolf Perhinek (stranica ne postoji)">Rudolf Perhinek</a> (pseudonim »Rade Perišin«) prenosi vijesti generalu Mihailoviću: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Mi smo se samo bojali da komunističko vodstvo neće primiti borbu sa Nemcima čime bi ostala netaknuta borbena snaga komunista, što bi za nas pretstavljalo najveću opasnost za docniji rad. Srećom komunisti su morali primiti borbu, jer bi inače sebe kompromitovali pred narodom kome stalno govore da se samo oni bore protivu okupatora... Po prikupljanju dovoljno snaga Nemci su preduzeli koncentrično dejstvo protivu crvenih i ubrzo ih potpuno uništili.<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <p>Komentirajući ishod Pete neprijateljske ofenzive, <a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Josip Broz Tito</a> je u ljeto 1943. zapisao sljedeće: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Draža Mihailović je bio likvidiran baš u onim krajevima gde je bio najjače zasjeo, kao na primjer u Crnoj Gori, Sandžaku i Hercegovini. Otada on više ne predstavlja ništa u vojničkom pogledu, a politički se potpuno raskrinkao.<sup id="cite_ref-znaci.org_38-0" class="reference"><a href="#cite_note-znaci.org-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <p>Nakon rata, general <a href="/wiki/Alexander_L%C3%B6hr" title="Alexander Löhr">Alexander Löhr</a>, koji je od 1945. do 1947. u zatvoru u Beogradu čekao na početak sudskog procesa, ostavio je rukopis na preko 180 stranica, u kome je po sjećanju dao rekonstruisati ratne događaje.<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> General Löhr je preuzeo dužnost komandanta njemačke XII armije (od januara 1943. <a href="/wiki/Armijska_grupa_E" title="Armijska grupa E">Armijska grupa »E«</a>) u avgustu 1942. godine. O rezultatima operacije Schwarz, general Löhr piše: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r42365314" /><blockquote class="templatequote"><p>Kao rezultat akcije Švarc moglo se konstatovati sledeće: <br /> Po pitanju četnika ostalo je sve po starom, samo je Mihailović bio primoran da menja svoje sedište, a Đurišić je bio zarobljen. Partizani su pretrpeli osetne gubitke – trupe su javile 10.000 mrtvih, zaključno sa onima koji su umrli od tifusa – ali ni ovoga puta oni nisu ostavljali na položaju ranjenike, osim jedva ponekog, niti su se predavali. Naposletku, oni su se pod komandom Tita probili iz okruženja i ponovo prikupili kako izgleda istočno od Sarajeva u Bosni. Celokupan uspeh ovih akcija od 15. januara bio je dakle u četničkom pitanju ravan nuli, a sem toga je kod Firera izazvao jako neraspoloženje protiv italijanskih generala, što se odrazilo u veoma opširnoj i oštroj depeši upućenoj Musoliniju. Što se tiče partizana, tu doduše više nije postojala neometana “Titova država“ u zapadnoj Bosni, ali je ipak bilo između Save i Dunava stalnih borbi Nemaca i Hrvata sa partizanima. S druge strane oni su u istočnoj Bosni držali samo jedan deo teritorije, ali je njihov autoritet i uticaj na stanovništvo usled uspeha znatno porastao. Trajno vezivanje nemačkih snaga u Hrvatskoj bilo je očigledno i ta je činjenica uzeta u obzir prilikom pomenutog novog regulisanja nemačkog komandovanja na Jugoistoku.</p><div class="templatequotecite">– <cite>General <a href="/wiki/Alexander_L%C3%B6hr" title="Alexander Löhr">Alexander Löhr</a></cite></div></blockquote> <p>Operacija „Švarc“ se smatra jednom od prekretnica u <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_borba_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije">Narodnooslobodilačkom ratu</a> u <a href="/wiki/Jugoslavija" title="Jugoslavija">Jugoslaviji</a>. Samo nekoliko meseca kasnije, sve zapadne sile su počele podržavati Narodnooslobodilački pokret, sve do <a href="/wiki/Teheranska_konferencija" title="Teheranska konferencija">Teheranske konferencije</a> kada je isti pokret priznat kao jedini legitimni antifašistički pokret u <a href="/wiki/Jugoslavija" title="Jugoslavija">Jugoslaviji</a>. </p><p>Zbog neuspjeha operacije Švarc, njemački generali Löhr i <a href="/wiki/Rudolf_L%C3%BCters" title="Rudolf Lüters">Lüters</a> su poslije bitke na Sutjesci smijenjeni. </p><p>Većina četnika je vraćena iz internacije do kraja <a href="/wiki/1943" class="mw-redirect" title="1943">1943</a>, a Wehrmacht je sa četničkim vođama potpisao <a href="/wiki/Ugovori_o_saradnji_%C4%8Detnika_i_Vermahta" class="mw-redirect" title="Ugovori o saradnji četnika i Vermahta">ugovore o saradnji</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Literatura">Literatura</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=19" title="Uredi odjeljak Literatura" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=19" title="Uredi kôd odjeljka Literatura"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/151.htm">Oslobodilački rat naroda Jugoslavije, 2, prepravljeno i dopunjeno izdanje, knjiga 1</a> - Vojnoistorijski institut, Beograd 1957</li> <li>Zbornik dokumenata Vojnoistorijskog instituta, TOM II (dokumenti Vrhovnog štaba), knjiga 9: <ul><li>Uputstvo komandanta nemačke 118 lovačke divizije od 12. maja 1943 potčinjenim jedinicama o postupku trupa pri izvođenju pretstojećih operacija (Prilozi, dokument br. 1)</li> <li>Dnevni izveštaj komandanta Jugoistoka od 16. maja 1943 Vrhovnoj komandi oružanih snaga o početnim dejstvima nemačkih divizija angažovanih u operaciji »Švarc« (Prilozi, dokument br. 3)</li> <li>Izveštaj nemačkog poslanika u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj od 17. maja 1943 Ministarstvu inostranih poslova Trećeg Rajha o nastupanju nemačkih divizija angažovanih u operaciji »Švarc« (Prilozi, dokument br. 4)</li> <li>Dnevni izveštaj nemačkog komandanta Jugoistoka od 27. maja 1943 Vrhovnoj komandi oružanih snaga o žilavim borbama na svim pravcima nastupanja nemačkih jedinica angažovanih u operaciji »Švarc« (Prilozi, dokument br. 5)</li> <li>Dnevni izveštaj nemačkog komandanta Jugoistoka od 3. juna 1943 Vrhovnoj komandi nemačkih oružanih snaga o toku operacije »Švarc« i ostalim dejstvima na području Hrvatske, Bosne i Srbije (Prilozi, dokument br. 7)</li> <li>Dnevni izveštaj nemačkog komandanta Jugoistoka od 4. juna 1943. Vrhovnoj komandi kopnene vojske (Prilozi, dokument br. 8)</li> <li>9. Dnevni izveštaj nemačkog komandanta Jugoistoka od 7. juna 1943 Vrhovnoj komandi oružanih snaga o daljim namerama pri izvođenju operacije »Švarc« (Prilozi, dokument br. 9)</li> <li>10. Naređenje komandanta nemačkih trupa u Hrvatskoj od 10. juna 1943 da nijedan čovek zatečen u okruženju na Sutjesci ne sme ostati živ (Prilozi, dokument br. 10)</li> <li>11. Dnevni izveštaj nemačkog. komandanta Jugoistoka od 12. juna 1943 Vrhovnoj komandi oružanih snaga o završnim borbama u operaciji »Švarc« (Prilozi, dokument br. 11)</li> <li>12. Dnevni izveštaj nemačkog komandanta Jugoistoka od 14. juna 1943 Vrhovnoj komandi oružanih snaga o ishodu operacije »Švarc« (Prilozi, dokument br. 12)</li> <li>13. Privremeni zaključni izveštaj Komande nemačke Prve brdske divizije od 15. juna 1943 komandantu nemačkih trupa u Hrvatskoj o obostranim gubicima na diviziskom operativnom području u toku izvođenja operacije »Švarc« (Prilozi, dokument br. 13)</li> <li>14. Poverljivi izveštaj komandanta nemačkih trupa u Hrvatskoj od 20. juna 1943 Vrhovnoj komandi oružanih snaga o toku borbe i iskustvima u operaciji »Švarc« (Prilozi, dokument br. 14)</li></ul></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3.htm">Zbornik dokumenata Vojnoistorijskog instituta, TOM XII (nemački dokumenti), knjiga 3</a>: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_60.htm">1. Zapovest komandanta nemačkih trupa u NDH od 6. maja 1943. potčinjenim jedinicama za operaciju "Švarc" na prostoru Crne Gore, Sandžaka i Hercegovine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_64.htm">3. Zapovest komandanta nemačke Prve brdske divizije od 14. maja 1943. potčinjenim jedinicama za izvođenje operacije »Švarc«</a></li></ul></li> <li>Đuro Kladarin: Bitka na Sutjesci, Zagreb 1968.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/129.htm">Viktor Kučan: <b>PROZIVKA BORACA SA SUTJESKE</b></a> (poimenični spisak po jedinicama sa osnovnim biografskim podacima) - Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 1995.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/54.htm">Prva proleterska - ilustrovana monografija, Globus, Zagreb 1980</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/27.htm">PRVA PROLETERSKA BRIGADA - SEĆANjA BORACA: KNjIGA 2</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/31.htm">TREĆA KRAJIŠKA BRIGADA - SJEĆANjA BORACA</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/200.htm">Otto Kumm: VORWÄRTS, PRINZ EUGEN! - Geschichte der 7. SS-Freiwilligen-Division "Prinz Eugen"</a>, Munin-Verlag, Coburg 1978.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/181.htm">Roland Kaltenegger: TOTENKOPF & EDELWEIß</a>, Ares Verlag 2008.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/174.htmThomas">Cassagrande: Die volksdeutsche SS-Division "Prinz Eugen": die Banater Schwaben und die Nazionalsocialistiscchen Kriegsverbrechen</a><sup class="noprint Inline-Template"><span title=" since August 2023" style="white-space: nowrap;">[<i><a href="/wiki/Wikipedija:Mrtvi_eksterni_linkovi" title="Wikipedija:Mrtvi eksterni linkovi">mrtav link</a></i>]</span></sup>, Campus Verlag, Frankfurt am Mein 2003.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/180.htm">Franz Schraml: KRIEGSSCHAUPLATZ KROATIEN</a>, Kurt Vowinckel Verlag, Neckargemünd 1962.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/210.htm">Rudolf Primorac: OPERATIVNO-TAKTIČKA ISKUSTVA IZ PRVE POLOVINE NARODNOOSLOBODILAČKOG RATA</a>, Vojnoizdavački i novinski centar, Beograd 1986.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/212.htm">Gojko Nikoliš: KORIJEN, STABLO, PAVETINA</a>, Sveučilišna naklada Liber - Zagreb 1981.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Reference">Reference</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=20" title="Uredi odjeljak Reference" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=20" title="Uredi kôd odjeljka Reference"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r42389381">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-ReferenceD-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceD_1-0">1,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceD_1-1">1,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_74.htm">Beleška sa savetovanja pri 1. brdskoj diviziji od 21. maja 1943; o zajedničkim dejstvima nemačko-četničkih snaga protiv jedinica NOVJ u rejonu Kolašina</a></span> </li> <li id="cite_note-znaci.net-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-znaci.net_2-0">2,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-znaci.net_2-1">2,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_94.pdf">Izveštaj komandanta nemačkih trupa u NDH od 20. juna 1943, Zbornik NOR-a, tom XII (nemački dokumenti), knjiga 3, dokument 94</a></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/129_4.pdf">Viktor Kučan: BORCI SUTJESKE, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 1996, Prozivka boraca sa Sutjeske</a></span> </li> <li id="cite_note-dokument_13-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-dokument_13_4-0">4,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-dokument_13_4-1">4,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-dokument_13_4-2">4,2</a></sup></span> <span class="reference-text">Izveštaj Obaveštajnog odseka 1. brdske divizije od 15. juna 1943, Zbornik NOR-a, II / 9, Prilozi, dokument 13, strana 464</span> </li> <li id="cite_note-Živković-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-0">5,00</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-1">5,01</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-2">5,02</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-3">5,03</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-4">5,04</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-5">5,05</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-6">5,06</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-7">5,07</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-8">5,08</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-9">5,09</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-10">5,10</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-11">5,11</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-12">5,12</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-13">5,13</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-14">5,14</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-15">5,15</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-16">5,16</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-17">5,17</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-18">5,18</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-19">5,19</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-20">5,20</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_5-21">5,21</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160803153944/http://www.scribd.com/doc/34075047/Srbi-u-Dokumentima-Vermahta">„Nikola Živković, Srbi u Ratnom dnevniku Vrhovne komande Vermahta”</a>. Arhivirano iz <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.scribd.com/doc/34075047/Srbi-u-Dokumentima-Vermahta">originala</a> na datum 2016-08-03<span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 2012-11-14</span>.</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Nikola+%C5%BDivkovi%C4%87%2C+Srbi+u+Ratnom+dnevniku+Vrhovne+komande+Vermahta&rft.atitle=&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20160803153944%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.scribd.com%2Fdoc%2F34075047%2FSrbi-u-Dokumentima-Vermahta&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:Operacija_Schwarz"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_92.htm">Izveštaj komandanta 118. lovačke divizije od 16. juna 1943. o toku borbi sa snagama NOVJ, obostranim gubicima i iskustvima za vreme operacije „Švarc“, Zbornik dokumenata i podataka o NOR-u, tom XII - nemački dokumenti, knjiga 2 (1943), Vojnoistorijski institut, Beograd 1978, dokument 92</a></span> </li> <li id="cite_note-ReferenceC-7"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceC_7-0">7,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceC_7-1">7,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.znaci.org/00001/11_33.htm">https://www.znaci.org/00001/11_33.htm</a></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Glez fon Horstenau, Između Hitlera i Pavelića: Memoari kontroverznog generala, Nolit, Beograd, 2007, str. 230-231.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/00001/55.htm">Druga proleterska brigada 1942-1992 - ilustrovana monografija</a> (str. 151)</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141027044621/http://www.visitmycountry.net/bosnia_herzegovina/bh/index.php/nacionalni-parkovi/30-bastina/nacionalni-parkovi/nacionalni-park-sutjeska/727-nacionalni-park-sutjeska-kulturno-istorijsko-naslijede">„Nacionalni park Sutjeska - Kulturno istorijsko naslijeđe”</a>. Arhivirano iz <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.visitmycountry.net/bosnia_herzegovina/bh/index.php/nacionalni-parkovi/30-bastina/nacionalni-parkovi/nacionalni-park-sutjeska/727-nacionalni-park-sutjeska-kulturno-istorijsko-naslijede">originala</a> na datum 2014-10-27<span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 2014-06-17</span>.</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Nacionalni+park+Sutjeska+-+Kulturno+istorijsko+naslije%C4%91e&rft.atitle=&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20141027044621%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.visitmycountry.net%2Fbosnia_herzegovina%2Fbh%2Findex.php%2Fnacionalni-parkovi%2F30-bastina%2Fnacionalni-parkovi%2Fnacionalni-park-sutjeska%2F727-nacionalni-park-sutjeska-kulturno-istorijsko-naslijede&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:Operacija_Schwarz"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Zbornik-tomXIV-2-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Zbornik-tomXIV-2_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_14_2.pdf">ZBORNIK DOKUMENATA VOJNOISTORIJSKOG INSTITUTA: TOM XIV - DOKUMENTI ČETNIČKOG POKRETA DRAŽE MIHAILOVIĆA - KNJIGA 2</a></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230804125444/https://znaci.org/00001/4_12_3_63.htm">„Predlog potpukovnika Hajnca od 11. maja 1943. komandantu Jugoistoka za angažovanje delova divizije „Brandenburg" u Crnoj Gori i za saradnju sa četničkim odredima Pavla Đurišića, Zbornik NOR-a, tom XII (nemački dokumenti), knjiga 3, dokument 63.”</a>. Arhivirano iz <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.znaci.org/00001/4_12_3_63.htm">originala</a> na datum 2023-08-04<span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 2023-08-04</span>.</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Predlog+potpukovnika+Hajnca+od+11.+maja+1943.+komandantu+Jugoistoka+za+anga%C5%BEovanje+delova+divizije+%E2%80%9EBrandenburg%22+u+Crnoj+Gori+i+za+saradnju+sa+%C4%8Detni%C4%8Dkim+odredima+Pavla+%C4%90uri%C5%A1i%C4%87a%2C+Zbornik+NOR-a%2C+tom+XII+%28nema%C4%8Dki+dokumenti%29%2C+knjiga+3%2C+dokument+63.&rft.atitle=&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20230804125444%2Fhttps%3A%2F%2Fznaci.org%2F00001%2F4_12_3_63.htm&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:Operacija_Schwarz"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/11_39.htm">RASULO MIHAILOVIĆEVIH ODREDA U CRNOJ GORI</a></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Izveštaj kapetana Mirka Kuklića, AVII - Vojni arhiv, arhivski fond D. M., CG—P—101.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><a class="external text" href="https://sr.wikisource.org/sr-el/%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%B5%D1%88%D1%82%D0%B0%D1%98_%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0_1._%D0%B1%D1%80%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B5_%D0%B4%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B5_%D0%BE%D0%B4_14.5.1943.">Izveštaj komandanta 1. brdske divizije od 14.5.1943.</a></span> </li> <li id="cite_note-sr.wikisource.org-16"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-sr.wikisource.org_16-0">16,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-sr.wikisource.org_16-1">16,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a class="external text" href="https://sr.wikisource.org/sr-el/%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%80_%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%B5%D1%92%D1%83_%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB-%D0%BC%D0%B0%D1%98%D0%BE%D1%80%D0%B0_%D1%84%D0%BE%D0%BD_%D0%A8%D1%82%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0_%D0%B8_%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B5_%D0%A0%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0%D1%99%D0%B5_14.5.1943.">Razgovor između general-majora fon Štetnera i ekselencije Ronkalje 14.5.1943.</a></span> </li> <li id="cite_note-Švarm-17"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Švarm_17-0">17,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Švarm_17-1">17,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160624040205/http://www.vreme.com/cms/view.php?id=1113628">„Filip Švarm, Smrt fašizmu – sloboda narodu”</a>. Arhivirano iz <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vreme.com/cms/view.php?id=1113628">originala</a> na datum 2016-06-24<span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 2014-06-17</span>.</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Filip+%C5%A0varm%2C+Smrt+fa%C5%A1izmu+%E2%80%93+sloboda+narodu&rft.atitle=&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20160624040205%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.vreme.com%2Fcms%2Fview.php%3Fid%3D1113628&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:Operacija_Schwarz"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/5.htm">F. V. D. Dikin: Bojovna planina, Nolit, Beograd 1973</a></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_14_2_226.htm">Zbornik dokumenata i podataka o NOV-u, tom XIV - dokumenti četničkog pokreta Draže Mihailovića, knjiga 2 (januar - septembar 1943) Vojnoistorijski institut, Beograd 1973, dokument br. 226</a></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/NARA/T316.php?broj=293&rec=315&roll=1302">National Archive and Records Administration, T315, Roll 1302, frame no. 000286.</a> <br /> (<a href="/wiki/Njema%C4%8Dki_jezik" title="Njemački jezik">njemački</a>: <span lang="de"><i>"Starker Feind in Sutjeska — Piva Bogen auf engstem Raum zusammengedrängt, darunter Tito einwandfrei festgestellt. Letzte Phase des Kampfes, die Stunde der restlosen Vernichtung der Tito—Armee damit gekommen. Der Befehl: "Kein Wehrfähiger Mann verlässt den Kessel lebend. Frauen untersuchen, ob nicht verkleidete Männer." ist der Truppe erneut einzuschärfen. Tito und Begleiter angeblich in deutschen Uniformen. Soldbücher prüfen."</i></span>)</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/zb/4_2_9.htm">Zbornik NOR-a, tom II, knjiga 9, dokument 284, strana 457.</a></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pobjeda.me/arhiva/?datum=2006-11-04&id=104565">Još jednom na Sutjesci</a></span> </li> <li id="cite_note-ReferenceA-23"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_23-0">23,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_23-1">23,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_91.htm">https://www.znaci.org/00001/4_12_3_91.htm</a> IZVEŠTAJ OPERATIVNOG ODELJENJA 369. PEŠADIJSKE DIVIZIJE OD 15. JUNA 1943. KOMANDANTU NEMAČKIH TRUPA U NDH</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.znaci.org/zb/4_3_5_2.pdf">https://www.znaci.org/zb/4_3_5_2.pdf</a></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_103.htm">https://www.znaci.org/00001/4_12_3_103.htm</a></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140529052519/http://www.vijesti.me/vijesti/pivska-krvava-bajka-dola-mjesto-gdje-je-sat-ubijeno-520-ljudi-djece-clanak-8544">„Pivska krvava bajka: Dola, mjesto gdje je za sat ubijeno 520 ljudi i djece”</a>. Arhivirano iz <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vijesti.me/vijesti/pivska-krvava-bajka-dola-mjesto-gdje-je-sat-ubijeno-520-ljudi-djece-clanak-8544">originala</a> na datum 2014-05-29<span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 2012-08-17</span>.</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Pivska+krvava+bajka%3A+Dola%2C+mjesto+gdje+je+za+sat+ubijeno+520+ljudi+i+djece&rft.atitle=&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20140529052519%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.vijesti.me%2Fvijesti%2Fpivska-krvava-bajka-dola-mjesto-gdje-je-sat-ubijeno-520-ljudi-djece-clanak-8544&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:Operacija_Schwarz"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-ReferenceB-27"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceB_27-0">27,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceB_27-1">27,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.znaci.org/00001/33_7.pdf">https://www.znaci.org/00001/33_7.pdf</a></span> </li> <li id="cite_note-Presuda-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Presuda_28-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/60_3_34.pdf">Miodrag Zečević: DOKUMENTA SA SUĐENjA DRAŽI MIHAILOVIĆU, Beograd 2001: Presuda Dragoljubu Mihailoviću i ostalima</a></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.znaci.org/00001/129.htm">https://www.znaci.org/00001/129.htm</a> Viktor Kučan: BORCI SUTJESKE</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text">Izveštaj Kašea od 18. 6. 1943. Up. PA/AA/NAK, Akt br. 101.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text">Vasa Kazimirović, NDH u svetlosti dokumenata, Nova knjiga/Narodna knjiga, Beograd, 1987, str. 165.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/NARA/T316.php?broj=808&rec=314&roll=560">NARA, T314, Roll 560, frame no. 000802.</a></span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/00001/4_12_3_110.htm"> Izveštaj SS-dobrovoljačke brdske divizije "Princ Eugen" od 25. jula 1943. o iskustvima iz operacije "Švarc"</a></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/NARA/T316.php?broj=816&rec=314&roll=560">NARA, T314, Roll 560, frames no. 000810—000812.</a></span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/NARA/T316.php?broj=245&rec=315&roll=1301">NARA, T315, Roll 1301, frames no. 000242—000244.</a> <br /> (<a href="/wiki/Njema%C4%8Dki_jezik" title="Njemački jezik">njemački</a>: <span lang="de"><i>"Alles deutet daraufhin, daß der Feind riesige Verluste gehabt hat, aber das es ihm andererseits doch gelungen ist mit namhaften Teilen über die Straße Kalinovik Foca zu entkommen. Der Zustand in dem sich diese Feindkräfte befinden muß allerdings katastrophal sein, denn überall in zu säubern den Gelände werden an Erschöpfung gestorbene od.durch Erschöpfung völlig apathisch gewordene Feinde gefunden, die sich willenlos gefangennehmen lassen."</i></span>)</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text">Zbornik NOR-a, tom XIV, knjiga 2, Vojnoistorijski institut, Beograd, 1983, dok. 166, str. 791.</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/00003/800.pdf#page=36">Damjan Pavlica: Draža za početnike - priručnik za borbu protiv revizije prošlosti</a>, str. 109—110.</span> </li> <li id="cite_note-znaci.org-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-znaci.org_38-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/00001/40_51.htm">Jozo Tomasevich: ČETNICI U DRUGOM SVJETSKOM RATU 1941-1945, poglavlje BITKA NA NERETVI I NJENE POSLJEDICE</a></span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130216202528/http://www.srpsko-nasledje.co.rs/sr-c/1998/07/article-14.html#">„Записи Александра Лера, часопис СРПСКО НАСЛЕЂЕ, број 7/1998”</a>. Srpsko-nasledje.co.rs. 3. 1. 1943.. Arhivirano iz <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.srpsko-nasledje.co.rs/sr-c/1998/07/article-14.html">originala</a> na datum 16. 2. 2013<span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 4. 1. 2023</span>.</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B8+%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B0+%D0%9B%D0%B5%D1%80%D0%B0%2C+%D1%87%D0%B0%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%B8%D1%81+%D0%A1%D0%A0%D0%9F%D0%A1%D0%9A%D0%9E+%D0%9D%D0%90%D0%A1%D0%9B%D0%95%D0%82%D0%95%2C+%D0%B1%D1%80%D0%BE%D1%98+7%2F1998&rft.atitle=&rft.date=3.+1.+1943.&rft.pub=Srpsko-nasledje.co.rs&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20130216202528%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.srpsko-nasledje.co.rs%2Fsr-c%2F1998%2F07%2Farticle-14.html%23&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:Operacija_Schwarz"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Povezano">Povezano</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=21" title="Uredi odjeljak Povezano" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=21" title="Uredi kôd odjeljka Povezano"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Bitka_na_Sutjesci" title="Bitka na Sutjesci">Bitka na Sutjesci</a></li> <li><a href="/wiki/Razoru%C5%BEavanje_%C4%8Detnika" class="mw-redirect" title="Razoružavanje četnika">Razoružavanje četnika</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Vanjske_veze">Vanjske veze</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&veaction=edit&section=22" title="Uredi odjeljak Vanjske veze" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&action=edit&section=22" title="Uredi kôd odjeljka Vanjske veze"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="infobox sisterproject" style="width: 300px"> <div style="float: left;"><figure class="mw-halign-none" typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Operation_Schwarz" title="commons:Category:Operation Schwarz"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a><figcaption></figcaption></figure></div> <div style="margin-left: 20px;"><i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Operation_Schwarz" class="extiw" title="commons:Category:Operation Schwarz">Operacija Schwarz</a></b></i> na <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Glavna_stranica_-_%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0" class="extiw" title="commons:Glavna stranica - Главна страница">Wikimedijinoj ostavi</a> </div> </div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vojska.net/hrv/drugi-svjetski-rat/operacija/schwarz-1943/">Prikaz bitke na vojska.net</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.slobodnajugoslavija.org/index.php?option=com_content&task=view&id=43&Itemid=28">Prikaz bitke na slobodnajugoslavija.org</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111109183017/http://www.slobodnajugoslavija.org/index.php?option=com_content&task=view&id=43&Itemid=28">Arhivirano</a> 2011-11-09 na <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine-u</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vojska.net/eng/world-war-2/operation/schwarz-1943/">Operation SCHWARZ - Sutjeska offensive </a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.historylearningsite.co.uk/resistance_movement_in_yugoslavi.htm">A History of Yugoslavian Reistance in WWII</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vojska.net/eng/world-war-2/operation/schwarz-1943/">Operation SCHWARZ - Sutjeska offensive </a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.historylearningsite.co.uk/resistance_movement_in_yugoslavi.htm">A History of Yugoslavian Reistance in WWII</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/5_1.htm">William Deakin: BOJOVNA PLANINA</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/31_80.htm">Nikola KARANOVIĆ: TREĆA KRAJIŠKA BRIGADA U BICI NA SUTJESCI</a> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_103.htm">Sumarni izveštaj 1. brdske divizije od 10. jula 1943. o borbama protiv jedinica NOVJ u toku operacije "Švarc"</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_93.htm">Izveštaj komandanta Borbene grupe "Gertler" od 18. juna 1943. komandantu 118. lovačke divizije o borbama protiv jed;nica NOVJ u toku operacije "Švarc" od 2. do 13. juna 1943. godine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_92.htm">Izveštaj komandanta 118. lovačke divizije od 16. juna 1943. o toku borbi sa snagema NOVJ. obostranim gubicima i iskustvima za vreme operacije "Švarc"</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_89.htm">Naređenje komandanta nemačkih trupa u NDH od 10. juna 1943. potčinjenim jedinicama za dalje sužavanje obruča i uništenje snaga NOVJ u reionu Sutjeske</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_91.htm">Izveštaj Operptivnog odeljenja 369. pešadijske divizije od 15. juna 1943 komandantu nemačkih trupa u NDH o proboju snaga NOVJ iz okruženja na Zelengori</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_86.htm">Naređenje komandanta 118. lovačke divizije od 7. juna 1943. potčinjenim komandantima da u rejonu Tjentišta pohapse sve stanovnike sposobne za vojsku od 15 do 45 godina</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_74.htm">Beleška sa savetovanja pri 1. brdskoj diviziji od 21. maja 1943; o zajedničkim dejstvima nemačko-četničkih snaga protiv jedinica NOVJ u rejonu Kolašina</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_68.htm">Zapisnik sa sastanka komandanta 1. brdske divizije i komandanta italijanskog sektora Skadar — Kosovo od 16. maja 1943. o sadejstvu nemačkih i italijanskih trupa u borbi protiv jedinica NOVJ i razoružanju četnika u Crnoj Gori</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_67.htm">Izveštaj komandanta 1. brdske divizije od 16. maja 1943. komandantu nemačkih trupa u NDH o nemačko-italijanskim odnosima u vezi vođenja zajedničkih dejstava protiv jedinica NOVJ i razoružanja četnika u Crnoj Gori</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_63.htm">Predlog potpukovnika Hajnca od 11. maja 1943. komandantu Jugoistoka za angažovanje delova divizije "Brandenburg" u Crnoj Gori i za saradnju sa četničkim odredima Pavla Đurišića nakon obavljenih pregovora u Kolašinu</a></li></ul></li> <li>Nemačka propaganda: "Kolo", 26. jun 1943, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ubsm.bg.ac.rs/ID/1316/max/1316-0506.jpg">str. 10</a> i <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ubsm.bg.ac.rs/ID/1316/max/1316-0507.jpg">str. 11</a></li></ul> <div class="navbox-styles nomobile"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r41348688">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Sedam_neprijateljskih_ofanziva" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="4"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r41556979">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r41556873">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-prikaži"><a href="/wiki/%C5%A0ablon:Sedam_neprijateljskih_ofanziva" title="Šablon:Sedam neprijateljskih ofanziva"><abbr title="Pogledajte šablon" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">p</abbr></a></li><li class="nv-razgovor"><a href="/wiki/Razgovor_o_%C5%A1ablonu:Sedam_neprijateljskih_ofanziva" title="Razgovor o šablonu:Sedam neprijateljskih ofanziva"><abbr title="Razgovarajte o šablonu" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">r</abbr></a></li><li class="nv-uredi"><a class="external text" href="https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%A0ablon:Sedam_neprijateljskih_ofanziva&action=edit"><abbr title="Uredite šablon" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">u</abbr></a></li></ul></div><div id="Sedam_neprijateljskih_ofanziva" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Sedam_neprijateljskih_ofanziva" title="Sedam neprijateljskih ofanziva">Sedam neprijateljskih ofanziva</a></div></th></tr><tr><td class="noviewer navbox-image" rowspan="1" style="width:1px;padding:0 2px 0 0"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Nazi_Swastika.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Nazi_Swastika.svg/60px-Nazi_Swastika.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Nazi_Swastika.svg/90px-Nazi_Swastika.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Nazi_Swastika.svg/120px-Nazi_Swastika.svg.png 2x" data-file-width="200" data-file-height="200" /></a></span></div></td><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Gu%C5%A1enje_ustanka_u_Srbiji" title="Gušenje ustanka u Srbiji">Prva neprijateljska ofanziva (<i>Užice</i>)</a> • <a href="/wiki/Gu%C5%A1enje_ustanka_u_isto%C4%8Dnoj_Bosni" title="Gušenje ustanka u istočnoj Bosni">Druga neprijateljska ofanziva</a> (<i><a href="/wiki/Igmanski_mar%C5%A1" title="Igmanski marš">Igman</a></i>) • <a href="/wiki/Tre%C4%87a_neprijateljska_ofanziva" title="Treća neprijateljska ofanziva">Treća neprijateljska ofanziva</a> • <a href="/wiki/Operacija_Weiss" title="Operacija Weiss">Četvrta neprijateljska ofanziva</a> (<i><a href="/wiki/Bitka_na_Neretvi" title="Bitka na Neretvi">Neretva</a></i>) • <a class="mw-selflink selflink">Peta neprijateljska ofanziva</a> (<i><a href="/wiki/Bitka_na_Sutjesci" title="Bitka na Sutjesci">Sutjeska</a></i>) • <a href="/wiki/%C5%A0esta_neprijateljska_ofanziva" title="Šesta neprijateljska ofanziva">Šesta neprijateljska ofanziva</a> • <a href="/wiki/Sedma_neprijateljska_ofanziva" title="Sedma neprijateljska ofanziva">Sedma neprijateljska ofanziva</a> (<i><a href="/wiki/Desant_na_Drvar" title="Desant na Drvar">Drvar</a></i>)</div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="1" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Standard_of_the_Prime_Minister_of_SFR_Yugoslavia.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Standard_of_the_Prime_Minister_of_SFR_Yugoslavia.svg/60px-Standard_of_the_Prime_Minister_of_SFR_Yugoslavia.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Standard_of_the_Prime_Minister_of_SFR_Yugoslavia.svg/90px-Standard_of_the_Prime_Minister_of_SFR_Yugoslavia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Standard_of_the_Prime_Minister_of_SFR_Yugoslavia.svg/120px-Standard_of_the_Prime_Minister_of_SFR_Yugoslavia.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="800" /></a></span></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles nomobile"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41348688" /></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Drugi_svjetski_rat_u_Jugoslaviji" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41556979" /><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41556873" /><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-prikaži"><a href="/wiki/%C5%A0ablon:Drugi_svjetski_rat_u_Jugoslaviji" title="Šablon:Drugi svjetski rat u Jugoslaviji"><abbr title="Pogledajte šablon" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">p</abbr></a></li><li class="nv-razgovor"><a href="/wiki/Razgovor_o_%C5%A1ablonu:Drugi_svjetski_rat_u_Jugoslaviji" title="Razgovor o šablonu:Drugi svjetski rat u Jugoslaviji"><abbr title="Razgovarajte o šablonu" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">r</abbr></a></li><li class="nv-uredi"><a class="external text" href="https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%A0ablon:Drugi_svjetski_rat_u_Jugoslaviji&action=edit"><abbr title="Uredite šablon" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">u</abbr></a></li></ul></div><div id="Drugi_svjetski_rat_u_Jugoslaviji" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Drugi_svjetski_rat_u_Jugoslaviji" title="Drugi svjetski rat u Jugoslaviji">Drugi svjetski rat u Jugoslaviji</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div class="center">Sukobljene<br /> strane</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Saveznici" class="mw-redirect" title="Saveznici">Saveznici</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_Yugoslavia_(1946-1992).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Flag_of_Yugoslavia_%281946-1992%29.svg/22px-Flag_of_Yugoslavia_%281946-1992%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Flag_of_Yugoslavia_%281946-1992%29.svg/33px-Flag_of_Yugoslavia_%281946-1992%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Flag_of_Yugoslavia_%281946-1992%29.svg/44px-Flag_of_Yugoslavia_%281946-1992%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a></span> <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_the_United_Kingdom_(3-5).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/22px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/33px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/44px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Komanda_Srednjeg_Istoka" title="Komanda Srednjeg Istoka">Komanda Srednjeg Istoka</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_the_Soviet_Union.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/22px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/33px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/44px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Crvena_armija" title="Crvena armija">Crvena armija</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Sile_osovine" class="mw-redirect" title="Sile osovine">Osovina</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_the_NSDAP_(1920%E2%80%931945).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Flag_of_the_NSDAP_%281920%E2%80%931945%29.svg/22px-Flag_of_the_NSDAP_%281920%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Flag_of_the_NSDAP_%281920%E2%80%931945%29.svg/33px-Flag_of_the_NSDAP_%281920%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Flag_of_the_NSDAP_%281920%E2%80%931945%29.svg/44px-Flag_of_the_NSDAP_%281920%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Wehrmacht_u_Jugoslaviji" class="mw-redirect" title="Wehrmacht u Jugoslaviji">Wehrmacht</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_Italy_(1861%E2%80%931946).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg/22px-Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg/33px-Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg/44px-Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span> <a href="/wiki/Italijanske_jedinice_u_Jugoslaviji_u_Drugom_svetskom_ratu" title="Italijanske jedinice u Jugoslaviji u Drugom svetskom ratu">Italijani</a> <small>(do 1943.)</small>  <span style="font-weight:bold;">•</span> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_Bulgaria.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/22px-Flag_of_Bulgaria.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/33px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/44px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Bugarska_u_Drugom_svetskom_ratu" class="mw-redirect" title="Bugarska u Drugom svetskom ratu">Bugari</a> <small>(do 1944.)</small>  <span style="font-weight:bold;">•</span> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_Croatia_(1941%E2%80%931945).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg/22px-Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg/33px-Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg/44px-Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Usta%C5%A1e" title="Ustaše">Ustaše</a> i <a href="/wiki/Hrvatsko_domobranstvo" title="Hrvatsko domobranstvo">Domobrani</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_the_Government_of_National_Salvation_(occupied_Yugoslavia).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Flag_of_the_Government_of_National_Salvation_%28occupied_Yugoslavia%29.svg/22px-Flag_of_the_Government_of_National_Salvation_%28occupied_Yugoslavia%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Flag_of_the_Government_of_National_Salvation_%28occupied_Yugoslavia%29.svg/33px-Flag_of_the_Government_of_National_Salvation_%28occupied_Yugoslavia%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Flag_of_the_Government_of_National_Salvation_%28occupied_Yugoslavia%29.svg/44px-Flag_of_the_Government_of_National_Salvation_%28occupied_Yugoslavia%29.svg.png 2x" data-file-width="562" data-file-height="376" /></a></span> <a href="/wiki/Srpska_dr%C5%BEavna_stra%C5%BEa" title="Srpska državna straža">Nedićevci</a> i <a href="/wiki/Srpski_dobrovolja%C4%8Dki_SS_korpus" class="mw-redirect" title="Srpski dobrovoljački SS korpus">Ljotićevci</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_the_Chetniks.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_the_Chetniks.svg/22px-Flag_of_the_Chetniks.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_the_Chetniks.svg/33px-Flag_of_the_Chetniks.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_the_Chetniks.svg/44px-Flag_of_the_Chetniks.svg.png 2x" data-file-width="1159" data-file-height="745" /></a></span> <a href="/wiki/%C4%8Cetnici_u_drugom_svjetskom_ratu" class="mw-redirect" title="Četnici u drugom svjetskom ratu">Četnici</a> ili <a href="/wiki/JVuO" class="mw-redirect" title="JVuO">JVuO</a> <small>(počeli kao Saveznici)</small>  <span style="font-weight:bold;">•</span> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_the_Slovene_Home_Guard.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Flag_of_the_Slovene_Home_Guard.svg/22px-Flag_of_the_Slovene_Home_Guard.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Flag_of_the_Slovene_Home_Guard.svg/33px-Flag_of_the_Slovene_Home_Guard.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Flag_of_the_Slovene_Home_Guard.svg/44px-Flag_of_the_Slovene_Home_Guard.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="540" /></a></span> <a href="/wiki/Slovensko_domobranstvo" title="Slovensko domobranstvo">Slovenski domobrani</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_Albania_(1943%E2%80%931944).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Flag_of_Albania_%281943%E2%80%931944%29.svg/22px-Flag_of_Albania_%281943%E2%80%931944%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Flag_of_Albania_%281943%E2%80%931944%29.svg/33px-Flag_of_Albania_%281943%E2%80%931944%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Flag_of_Albania_%281943%E2%80%931944%29.svg/44px-Flag_of_Albania_%281943%E2%80%931944%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a></span> <a href="/wiki/Balli_Komb%C3%ABtar" title="Balli Kombëtar">Balisti</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div class="center">Vođe <br />i vojskovođe</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Saveznici" class="mw-redirect" title="Saveznici">Saveznici</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Josip Broz Tito</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Arso_Jovanovi%C4%87" title="Arso Jovanović">Arso Jovanović</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Peko_Dap%C4%8Devi%C4%87" title="Peko Dapčević">Peko Dapčević</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87" title="Koča Popović">Koča Popović</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87" title="Sava Kovačević">Sava Kovačević</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ivo_Lola_Ribar" title="Ivo Lola Ribar">Ivo Lola Ribar</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Mo%C5%A1a_Pijade" title="Moša Pijade">Moša Pijade</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Kosta_Na%C4%91" title="Kosta Nađ">Kosta Nađ</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Edvard_Kardelj" title="Edvard Kardelj">Edvard Kardelj</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Milovan_%C4%90ilas" title="Milovan Đilas">Milovan Đilas</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Fitzroy_MacLean" title="Fitzroy MacLean">Fitzroy MacLean</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Henry_Maitland_Wilson" title="Henry Maitland Wilson">Henry Maitland Wilson</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Fjodor_Tolbuhin" title="Fjodor Tolbuhin">Fjodor Tolbuhin</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Sile_osovine" class="mw-redirect" title="Sile osovine">Osovina</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Alexander_L%C3%B6hr" title="Alexander Löhr">Alexander Löhr</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Maximilian_von_Weichs" title="Maximilian von Weichs">Maximilian von Weichs</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Franz_B%C3%B6hme" title="Franz Böhme">Franz Böhme</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Hans_Felber" title="Hans Felber">Hans Felber</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Edmund_Glaise-Horstenau" title="Edmund Glaise-Horstenau">Glaise-Horstenau</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Alessandro_Pirzio_Biroli" title="Alessandro Pirzio Biroli">Pirzio Biroli</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Mario_Roatta" title="Mario Roatta">Mario Roatta</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ante_Paveli%C4%87" title="Ante Pavelić">Ante Pavelić</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Slavko_Kvaternik" title="Slavko Kvaternik">Slavko Kvaternik</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Mladen_Lorkovi%C4%87" title="Mladen Lorković">Mladen Lorković</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Milan_Nedi%C4%87" title="Milan Nedić">Milan Nedić</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Dimitrije_Ljoti%C4%87" title="Dimitrije Ljotić">Dimitrije Ljotić</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Kosta_Pe%C4%87anac" title="Kosta Pećanac">Kosta Pećanac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Dragoljub_Mihailovi%C4%87" class="mw-redirect" title="Dragoljub Mihailović">Dragoljub Mihailović</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Mom%C4%8Dilo_%C4%90uji%C4%87" title="Momčilo Đujić">Momčilo Đujić</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pavle_%C4%90uri%C5%A1i%C4%87" title="Pavle Đurišić">Pavle Đurišić</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Sekula_Drljevi%C4%87" title="Sekula Drljević">Sekula Drljević</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Lav_Rupnik" class="mw-redirect" title="Lav Rupnik">Lav Rupnik</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div class="center">Tok rata<br /><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Stjepan_Stevo_Filipovi%C4%87.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Stjepan_Stevo_Filipovi%C4%87.jpg/85px-Stjepan_Stevo_Filipovi%C4%87.jpg" decoding="async" width="85" height="134" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Stjepan_Stevo_Filipovi%C4%87.jpg/128px-Stjepan_Stevo_Filipovi%C4%87.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Stjepan_Stevo_Filipovi%C4%87.jpg/170px-Stjepan_Stevo_Filipovi%C4%87.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1897" /></a></span></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/1941." title="1941.">1941.</a><br /><a href="/wiki/Ustanak_u_Jugoslaviji" class="mw-redirect" title="Ustanak u Jugoslaviji">Ustanak</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Vojni_pu%C4%8D_27._marta_1941." title="Vojni puč 27. marta 1941.">Martovski puč</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Aprilski_rat" title="Aprilski rat">Aprilski rat</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Okupacija_Jugoslavije_u_Drugom_svetskom_ratu" title="Okupacija Jugoslavije u Drugom svetskom ratu">Okupacija</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ustanak_u_Jugoslaviji_1941." title="Ustanak u Jugoslaviji 1941.">Ustanak</a> (<a href="/wiki/Ustanak_u_NDH_1941." class="mw-redirect" title="Ustanak u NDH 1941.">NDH</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ustanak_u_Crnoj_Gori_1941." title="Ustanak u Crnoj Gori 1941.">Crna Gora</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ustanak_u_Srbiji_1941." title="Ustanak u Srbiji 1941.">Srbija</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/w/index.php?title=Ustanak_u_Sloveniji_1941.&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ustanak u Sloveniji 1941. (stranica ne postoji)">Slovenija</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/w/index.php?title=Ustanak_u_Sloveniji_1941.&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ustanak u Sloveniji 1941. (stranica ne postoji)">Makedonija</a>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ustanak_u_Drvaru" title="Ustanak u Drvaru">Drvar</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Kosmaj" title="Operacija Kosmaj">Kosmaj</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Loznicu_1941." title="Bitka za Loznicu 1941.">Loznica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Krupanj_1941." title="Bitka za Krupanj 1941.">Krupanj</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/U%C5%BEi%C4%8Dka_Republika" title="Užička Republika">Užička Republika</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_%C5%A0abac_1941." title="Bitka za Šabac 1941.">Šabac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Ma%C4%8Dva" title="Operacija Mačva">Mačva</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Gornji_Milanovac_1941." title="Borbe za Gornji Milanovac 1941.">Gornji Milanovac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Opsada_Kraljeva_(1941)" title="Opsada Kraljeva (1941)">Kraljevo</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Gu%C5%A1enje_ustanka_u_Srbiji" title="Gušenje ustanka u Srbiji">Gušenje ustanka u Srbiji</a> (<a href="/wiki/Sastanak_u_Divcima" title="Sastanak u Divcima">Divci</a>, <a href="/wiki/Napad_%C4%8Detnika_na_U%C5%BEi%C4%8Dku_Republiku" title="Napad četnika na Užičku Republiku">Napad četnika na Užice</a>, <a href="/wiki/Bitka_na_Kadinja%C4%8Di" title="Bitka na Kadinjači">Kadinjača</a>, <i><a href="/wiki/Operacija_Mihailovi%C4%87" title="Operacija Mihailović">Mihailović</a></i>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Povla%C4%8Denje_partizana_u_Sand%C5%BEak_1941." title="Povlačenje partizana u Sandžak 1941.">Povlačenje u Sandžak</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pljevaljska_bitka" title="Pljevaljska bitka">Pljevlja</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Olovo" title="Bitka za Olovo">Olovo</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/1942." title="1942.">1942.</a><br /><a href="/wiki/Bitka_na_Kozari" title="Bitka na Kozari">Kozara</a><br /><a href="/wiki/Biha%C4%87ka_Republika" title="Bihaćka Republika">Bihaćka Republika</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Dra%C5%BEgo%C5%A1ka_bitka" title="Dražgoška bitka">Dražgoše</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Gu%C5%A1enje_ustanka_u_isto%C4%8Dnoj_Bosni" title="Gušenje ustanka u istočnoj Bosni">Gušenje ustanka u istočnoj Bosni</a> (<a href="/wiki/Igmanski_mar%C5%A1" title="Igmanski marš">Igmanski marš</a>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Isto%C4%8Dnu_Bosnu_1942." title="Borbe za Istočnu Bosnu 1942.">Borbe za Istočnu Bosnu</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Prijedor" title="Operacija Prijedor">Prijedor</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Petrova_gora" title="Operacija Petrova gora">Petrova gora</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Tre%C4%87a_neprijateljska_ofanziva" title="Treća neprijateljska ofanziva">Treća ofanziva</a> (<i><a href="/wiki/Operacija_Trio" title="Operacija Trio">Trio</a></i>, <a href="/wiki/Antipartizanska_ofanziva_u_Crnoj_Gori_(1942)" title="Antipartizanska ofanziva u Crnoj Gori (1942)">Antipartizanska ofanziva u Crnoj Gori</a>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/%C4%8Cetni%C4%8Dki_pu%C4%8Devi_u_Bosni" title="Četnički pučevi u Bosni">Četnički pučevi u Bosni</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_na_Kozari" title="Bitka na Kozari">Kozara</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Vlasenicu_juna_1942." title="Napad NOVJ na Vlasenicu juna 1942.">Vlasenica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pohod_proleterskih_brigada_u_Bosansku_krajinu" title="Pohod proleterskih brigada u Bosansku krajinu">Pohod u Bosansku krajinu</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Udbinu_avgusta_1942." title="Napad NOVJ na Udbinu avgusta 1942.">Udbina</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Kupres_1942." title="Bitka za Kupres 1942.">Kupres</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Livno_1942." title="Borbe za Livno 1942.">Livno</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Mrkonji%C4%87_Grad_avgusta_1942." title="Napad NOVJ na Mrkonjić Grad avgusta 1942.">Mrkonjić Grad</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_na_Gojlo_1942." title="Napad na Gojlo 1942.">Gojlo</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Jajce_1942." title="Borbe za Jajce 1942.">Jajce</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Ljubljanska_pokrajina" title="Operacija Ljubljanska pokrajina">Ljubljanska pokrajina</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Albia" title="Operacija Albia">Albia</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Fru%C5%A1ka_gora" title="Operacija Fruška gora">Fruška gora</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Velika_Kapela" title="Operacija Velika Kapela">Velika Kapela</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Alfa" title="Operacija Alfa">Alfa</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Kopaonik" title="Operacija Kopaonik">Kopaonik</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Bijela" title="Operacija Bijela">Bijela</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Beta" title="Operacija Beta">Beta</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Glinu_1942." title="Napad NOVJ na Glinu 1942.">Glina</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Biha%C4%87ka_operacija" title="Bihaćka operacija">Bihać</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Bosanski_Novi_1942." title="Napad NOVJ na Bosanski Novi 1942.">Bosanski Novi</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Sanski_Most_1942." title="Napad NOVJ na Sanski Most 1942.">Sanski Most</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Majur_decembra_1942." title="Napad NOVJ na Majur decembra 1942.">Majur</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/1943." title="1943.">1943.</a><br /><a href="/wiki/Bitka_na_Neretvi" title="Bitka na Neretvi">Neretva</a><br /><a href="/wiki/Bitka_na_Sutjesci" title="Bitka na Sutjesci">Sutjeska</a><br /><a href="/wiki/Kapitulacija_Italije_u_Jugoslaviji" title="Kapitulacija Italije u Jugoslaviji">Kapitulacija Italije</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Tesli%C4%87_januara_1943." title="Napad NOVJ na Teslić januara 1943.">Teslić</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napadi_NOVJ_na_Oku%C4%8Dane_januara_1943." title="Napadi NOVJ na Okučane januara 1943.">Okučani</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Weiss" title="Operacija Weiss">Weiss</a></i> (<i><a href="/wiki/Operacija_Weiss_I" title="Operacija Weiss I">Weiss I</a></i>, <i><a href="/w/index.php?title=Operacija_Weiss_II&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operacija Weiss II (stranica ne postoji)">Weiss II</a></i>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_na_Neretvi" title="Bitka na Neretvi">Neretva</a> (<a href="/wiki/Bitka_za_Prozor_1943." title="Bitka za Prozor 1943.">Prozor</a>, <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Jablanicu_1943." title="Napad NOVJ na Jablanicu 1943.">Jablanica</a>, <a href="/wiki/Bitka_za_Konjic_1943." title="Bitka za Konjic 1943.">Konjic</a>, <a href="/wiki/Protivudar_kod_Gornjeg_Vakufa" title="Protivudar kod Gornjeg Vakufa">Gornji Vakuf</a>, <a href="/wiki/Forsiranje_Neretve" title="Forsiranje Neretve">Proboj</a>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Prodor_NOVJ_u_Hercegovinu_(1943)" title="Prodor NOVJ u Hercegovinu (1943)">Prodor NOVJ u Hercegovinu</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Braun" title="Operacija Braun">Braun</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_na_Drini_(1943)" title="Bitka na Drini (1943)">Drina</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Teufel" title="Operacija Teufel">Teufel</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Prodor_NOVJ_u_Crnu_Goru_(1943)" title="Prodor NOVJ u Crnu Goru (1943)">Prodor NOVJ u Crnu Goru</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ofanziva_NOVJ_u_Lici_1943." title="Ofanziva NOVJ u Lici 1943.">Lika</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a class="mw-selflink selflink">Schwarz</a></i> (<a href="/wiki/Razoru%C5%BEanje_%C4%8Detnika" title="Razoružanje četnika">Razoružanje četnika</a>, <a href="/wiki/Bitka_na_Sutjesci" title="Bitka na Sutjesci">Sutjeska</a>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Veliku_Kladu%C5%A1u_juna_1943." title="Napad NOVJ na Veliku Kladušu juna 1943.">Velika Kladuša</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Vlasenicu_juna_1943." title="Napad NOVJ na Vlasenicu juna 1943.">Vlasenica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Paula" title="Operacija Paula">Paula</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Zvornik_1943." title="Napad NOVJ na Zvornik 1943.">Zvornik</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Vara%C5%BEdin" title="Operacija Varaždin">Varaždin</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Zaseda_kod_Lepenice_1943." title="Zaseda kod Lepenice 1943.">Lepenica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_na_aerodrom_Rajlovac" title="Napad na aerodrom Rajlovac">Aerodrom Rajlovac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Gama" title="Operacija Gama">Gama</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Bugojno_1943." title="Napad NOVJ na Bugojno 1943.">Bugojno</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Zaseda_kod_Ne%C5%A1tina_avgusta_1943." title="Zaseda kod Neština avgusta 1943.">Neštin</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Kapitulacija_Italije_u_Jugoslaviji" title="Kapitulacija Italije u Jugoslaviji">Kapitulacija Italije</a> (<i><a href="/wiki/Operacija_Osovina" title="Operacija Osovina">Osovina</a></i>, <a href="/wiki/Bitka_za_Split_1943." class="mw-redirect" title="Bitka za Split 1943.">Split</a>, <a href="/wiki/Romelova_ofanziva" title="Romelova ofanziva">Romelova ofanziva</a>, <i><a href="/wiki/Operacija_Istra" title="Operacija Istra">Istra</a></i>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Zrin" title="Bitka za Zrin">Zrin</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Prva_tuzlanska_operacija_NOVJ" title="Prva tuzlanska operacija NOVJ">Tuzla</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ofanziva_JVuO_1943." title="Ofanziva JVuO 1943.">Ofanziva JVuO</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Prijepolje_(1943)" title="Borbe za Prijepolje (1943)">Prijepolje</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Kola%C5%A1in_1943." title="Borbe za Kolašin 1943.">Kolašin</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Vi%C5%A1egrad" title="Bitka za Višegrad">Višegrad</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Zenicu_1943." title="Napad NOVJ na Zenicu 1943.">Zenica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Travnik_1943." title="Borbe za Travnik 1943.">Travnik</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napadi_NOVJ_na_%C5%A0tampetov_most" title="Napadi NOVJ na Štampetov most">Štampetov most</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Balkanski_klanac" title="Operacija Balkanski klanac">Balkanski klanac</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Sanski_Most_1943." title="Napad NOVJ na Sanski Most 1943.">Sanski Most</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Jesenji_pljusak" title="Operacija Jesenji pljusak">Jesenji pljusak</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Viroviticu_novembra_1943." title="Napad NOVJ na Viroviticu novembra 1943.">Virovitica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Koprivnicu_1943." title="Napad NOVJ na Koprivnicu 1943.">Koprivnica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Traufe" title="Operacija Traufe">Traufe</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Glinu_1943." title="Napad NOVJ na Glinu 1943.">Glina</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Nema%C4%8Dka_zimska_ofanziva_1943/1944" class="mw-redirect" title="Nemačka zimska ofanziva 1943/1944">Nemačka zimska ofanziva</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Ziethen" title="Operacija Ziethen">Ziethen</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Kugelblitz" title="Operacija Kugelblitz">Kugelblitz</a></i> (<a href="/wiki/Prijepoljska_bitka" title="Prijepoljska bitka">Prijepolje</a>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Panter" title="Operacija Panter">Panter</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Sne%C5%BEna_oluja" title="Operacija Snežna oluja">Snežna oluja</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Prva_banjalu%C4%8Dka_operacija" title="Prva banjalučka operacija">Banja Luka</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/1944." title="1944.">1944.</a><br /><a href="/wiki/Desant_na_Drvar" title="Desant na Drvar">Desant na Drvar</a><br /><a href="/wiki/Bitka_za_Srbiju_1944." class="mw-redirect" title="Bitka za Srbiju 1944.">Bitka za Srbiju</a><br /><a href="/wiki/Sremski_front" title="Sremski front">Sremski front</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><i><a href="/wiki/Operacija_Huk_%C5%A1ume" title="Operacija Huk šume">Huk šume</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Napfkuchen" class="mw-redirect" title="Operacija Napfkuchen">Napfkuchen</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Prvi_prodor_NOVJ_u_Srbiju" title="Prvi prodor NOVJ u Srbiju">Prvi prodor NOVJ u Srbiju</a> (<a href="/wiki/Bitka_za_Ivanjicu_januara_1944." title="Bitka za Ivanjicu januara 1944.">Ivanjica</a>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Buktinja" title="Operacija Buktinja">Buktinja</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_%C4%8Caglin_januara_1944." title="Napad NOVJ na Čaglin januara 1944.">Čaglin</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Dre%C5%BEnica" title="Operacija Drežnica">Drežnica</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Falkenjagd" title="Operacija Falkenjagd">Falkenjagd</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Februarski_pohod" title="Februarski pohod">Februarski pohod</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Pik" title="Operacija Pik">Pik</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Bura_(1944)" title="Operacija Bura (1944)">Bura</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Hajka" title="Operacija Hajka">Hajka</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Zaseda_u_Popovom_polju_1944." title="Zaseda u Popovom polju 1944.">Popovo polje</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Dachstein" title="Operacija Dachstein">Dachstein</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Drugi_prodor_NOVJ_u_Srbiju" title="Drugi prodor NOVJ u Srbiju">Drugi prodor NOVJ u Srbiju</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Antipartizanska_ofanziva_u_isto%C4%8Dnoj_Bosni_prolje%C4%87a_1944" class="mw-redirect" title="Antipartizanska ofanziva u istočnoj Bosni proljeća 1944">Nemačka ofanziva u istočnoj Bosni</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Braun%C5%A1vajg" title="Operacija Braunšvajg">Braunšvajg</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Cazin_aprila_1944." title="Napad NOVJ na Cazin aprila 1944.">Cazin</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borba_u_Lomnici_aprila_1944." title="Borba u Lomnici aprila 1944.">Lomnica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Desant_na_Kor%C4%8Dulu" title="Desant na Korčulu">Korčula</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Martin_Brod_(1944)" title="Borbe za Martin Brod (1944)">Martin Brod</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Prole%C4%87na_ofanziva_(1944)" title="Prolećna ofanziva (1944)">Prolećna ofanziva</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Nema%C4%8Dki_napad_na_Ljubiju_(1944)" title="Nemački napad na Ljubiju (1944)">Ljubija</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Desant_NOVJ_na_%C5%A0oltu_maja_1944." title="Desant NOVJ na Šoltu maja 1944.">Šolta</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_%C5%A0ah" title="Operacija Šah">Šah</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Desant_na_Drvar" title="Desant na Drvar">Drvar</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Desant_na_Bra%C4%8D_juna_1944." title="Desant na Brač juna 1944.">Brač</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borba_za_Delnice" title="Borba za Delnice">Delnice</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Podgora%C4%8D_1944." title="Napad NOVJ na Podgorač 1944.">Podgorač</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_%C4%8Cazmu_(1944)" title="Borbe za Čazmu (1944)">Čazma</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Blitz" title="Operacija Blitz">Blitz</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_D%C3%BCnkirchen" title="Operacija Dünkirchen">Denkerk</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Bosiljevo_1944." title="Napad NOVJ na Bosiljevo 1944.">Bosiljevo</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Topli%C4%8Dko-jablani%C4%8Dka_operacija" title="Topličko-jablanička operacija">Toplica-Jablanica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Snije%C5%BEni%C4%8Dko-trusinska_operacija" title="Sniježničko-trusinska operacija">Sniježnica-Trusina</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Muholovka" title="Operacija Muholovka">Muholovka</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_R%C3%B6slein" title="Operacija Röslein">Röslein</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Andrijevi%C4%8Dka_operacija" title="Andrijevička operacija">Andrijevica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Tre%C4%87i_prodor_NOVJ_u_Srbiju" title="Treći prodor NOVJ u Srbiju">Treći prodor NOVJ u Srbiju</a> (<a href="/wiki/Bitka_na_Kopaoniku_(1944)" title="Bitka na Kopaoniku (1944)">Kopaonik</a>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Durmitorska_operacija" title="Durmitorska operacija">Durmitor</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Brezna" title="Operacija Brezna">Brezna</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Savezni%C4%8Dko_bombardovanje_Wehrmachta_u_Jugoslaviji" title="Savezničko bombardovanje Wehrmachta u Jugoslaviji">Savezničko bombardovanje</a> (<i><a href="/wiki/Operacija_Vazdu%C5%A1ni_most" title="Operacija Vazdušni most">Vazdušni most</a></i>, <i><a href="/wiki/Operacija_Ratweek" class="mw-redirect" title="Operacija Ratweek">Ratweek</a></i>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_na_Jelovoj_gori" title="Bitka na Jelovoj gori">Jelova gora</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Dunavski_vilenjak" title="Operacija Dunavski vilenjak">Dunavski vilenjak</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Prijedor_1944." title="Bitka za Prijedor 1944.">Prijedor</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Cazin_septembra_1944." title="Napad NOVJ na Cazin septembra 1944.">Cazin</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Druga_banjalu%C4%8Dka_operacija" title="Druga banjalučka operacija">Banja Luka</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Bra%C4%8D_1944." title="Bitka za Brač 1944.">Brač</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Hvar_(1944)" title="Borbe za Hvar (1944)">Hvar</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Oslobo%C4%91enje_Valjeva_septembra_1944." title="Oslobođenje Valjeva septembra 1944.">Valjevo</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Aran%C4%91elovac_septembra_1944." title="Borbe za Aranđelovac septembra 1944.">Aranđelovac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Cirkus" title="Operacija Cirkus">Cirkus</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Trebinje_1944." title="Borbe za Trebinje 1944.">Trebinje</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ni%C5%A1ka_operacija_1944." class="mw-redirect" title="Niška operacija 1944.">Niš</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Kru%C5%A1evac_(1944)" title="Borbe za Kruševac (1944)">Kruševac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Beogradska_operacija" title="Beogradska operacija">Beograd</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Sremski_front" title="Sremski front">Sremski front</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Kosovska_operacija" title="Kosovska operacija">Kosovo</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Borbe_za_Kraljeva%C4%8Dki_mostobran" title="Borbe za Kraljevački mostobran">Mostobran Kraljevo</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Prilep_(1944)" title="Bitka za Prilep (1944)">Prilep</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Draufg%C3%A4nger_(Sremski_front)" title="Operacija Draufgänger (Sremski front)">Draufgänger</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Travnik_1944." title="Napad NOVJ na Travnik 1944.">Travnik</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Cazin_novembra_1944." title="Napad NOVJ na Cazin novembra 1944.">Cazin</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Batinska_bitka" title="Batinska bitka">Batina</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Koprivnicu_1944." title="Bitka za Koprivnicu 1944.">Koprivnica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Na%C5%A1ice_1944." title="Bitka za Našice 1944.">Našice</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Kninska_operacija" title="Kninska operacija">Knin</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Proboj_Armijske_grupe_E_iz_Gr%C4%8Dke" title="Proboj Armijske grupe E iz Grčke">Proboj Armijske grupe E</a> (<a href="/wiki/Proboj_Nijemaca_i_%C4%8Detnika_iz_Srbije" title="Proboj Nijemaca i četnika iz Srbije">Proboj iz Srbije</a>, <a href="/wiki/Proboj_Armijske_grupe_E_kroz_isto%C4%8Dnu_Bosnu" title="Proboj Armijske grupe E kroz istočnu Bosnu">Proboj kroz istočnu Bosnu</a>, <a href="/wiki/Zaseda_na_Sjeme%C4%87u" title="Zaseda na Sjemeću">Sjemeć</a>, <a href="/wiki/Proboj_Nijemaca_i_%C4%8Detnika_iz_Crne_Gore" title="Proboj Nijemaca i četnika iz Crne Gore">Proboj iz Crne Gore</a>, <i><a href="/wiki/Operacija_Zeleni_put_II" title="Operacija Zeleni put II">Zeleni put II</a></i>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/%C4%8Cetni%C4%8Dka_ofanziva_u_isto%C4%8Dnoj_Bosni_1944." class="mw-redirect" title="Četnička ofanziva u istočnoj Bosni 1944.">Četnička ofanziva u istočnoj Bosni</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Viroviti%C4%8Dki_mostobran" title="Borbe za Virovitički mostobran">Virovitički mostobran</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Decembarska_ofanziva_(Sremski_front)" title="Decembarska ofanziva (Sremski front)">Decembarska ofanziva</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/1945." title="1945.">1945.</a><br /><a href="/wiki/Zavr%C5%A1ne_operacije_u_Jugoslaviji_1945." class="mw-redirect" title="Završne operacije u Jugoslaviji 1945.">Oslobođenje</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Protivudar_3._januara_(Sremski_front)" title="Protivudar 3. januara (Sremski front)">Nemački protivudar</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Travnik_1944/1945" class="mw-redirect" title="Borbe za Travnik 1944/1945">Travnik</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Zimska_oluja_(1945)" title="Operacija Zimska oluja (1945)">Zimska oluja</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Vukodlak_(1945)" title="Operacija Vukodlak (1945)">Vukodlak</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Mostarska_operacija" title="Mostarska operacija">Mostar</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_R%C3%BCbezahl_(1945)" title="Operacija Rübezahl (1945)">Rübezahl</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bolmanska_bitka" title="Bolmanska bitka">Bolman</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Kraj_zime" title="Operacija Kraj zime">Kraj zime</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Majska_oluja" title="Operacija Majska oluja">Majska oluja</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Sarajevska_operacija" title="Sarajevska operacija">Sarajevo</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Zavr%C5%A1na_%C4%8Detni%C4%8Dka_dejstva_u_Bosni_(1944-1945)" class="mw-redirect" title="Završna četnička dejstva u Bosni (1944-1945)">Četnička dejstva u Bosni</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_na_Lijev%C4%8Da_polju" title="Bitka na Lijevča polju">Lijevča polje</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Proboj_Sremskog_fronta" title="Proboj Sremskog fronta">Proboj Sremskog fronta</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Karlova%C4%8Dka_operacija" title="Karlovačka operacija">Karlovac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Rije%C4%8Dka_operacija" title="Riječka operacija">Rijeka</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Tr%C5%A1%C4%87anska_operacija" title="Tršćanska operacija">Trst</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Oslobo%C4%91enje_Zagreba" title="Oslobođenje Zagreba">Zagreb</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_na_Zelengori" title="Bitka na Zelengori">Zelengora</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Zavr%C5%A1ne_operacije_u_Sloveniji" title="Završne operacije u Sloveniji">Završne operacije u Sloveniji</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Blajbur%C5%A1ka_predaja" title="Blajburška predaja">Blajburg</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Od%C5%BEak" title="Bitka za Odžak">Odžak</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div class="center">Ratni zločini</div> <small>(<a href="/wiki/Spisak_osu%C4%91enih_za_ratne_zlo%C4%8Dine_tokom_Drugog_svjetskog_rata_u_Jugoslaviji" class="mw-redirect" title="Spisak osuđenih za ratne zločine tokom Drugog svjetskog rata u Jugoslaviji">spisak osuđenih</a>)</small></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Koncentracioni_logor" class="mw-redirect" title="Koncentracioni logor">Logori</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Koncentracioni_logor_Jasenovac" class="mw-redirect" title="Koncentracioni logor Jasenovac">Jasenovac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Koncentracioni_logor_Sajmi%C5%A1te" class="mw-redirect" title="Koncentracioni logor Sajmište">Sajmište</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Koncentracioni_logor_Banjica" class="mw-redirect" title="Koncentracioni logor Banjica">Banjica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Logor_Mili%C5%A1i%C4%87eva_ciglana" title="Logor Milišićeva ciglana">Ciglana</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Koncentracioni_logor_Jadovno" class="mw-redirect" title="Koncentracioni logor Jadovno">Jadovno</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Streli%C5%A1te_u_Jajincima" title="Strelište u Jajincima">Jajinci</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Topovske_%C5%A1upe" title="Topovske šupe">Topovske šupe</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Logor_Stara_Gradi%C5%A1ka" class="mw-redirect" title="Logor Stara Gradiška">Stara Gradiška</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/w/index.php?title=Logor_%C5%A0abac&action=edit&redlink=1" class="new" title="Logor Šabac (stranica ne postoji)">Šabac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Logor_Crveni_krst" class="mw-redirect" title="Logor Crveni krst">Niš</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Logor_Lepoglava" class="mw-redirect" title="Logor Lepoglava">Lepoglava</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Logor_Jastrebarsko" class="mw-redirect" title="Logor Jastrebarsko">Jastrebarsko</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Masakr" title="Masakr">Pokolji</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Pokolj_u_Blagaju_1941." class="mw-redirect" title="Pokolj u Blagaju 1941.">Blagaj</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Masakri_u_Vrginmostu" title="Masakri u Vrginmostu">Vrginmost</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pokolj_kod_Drvara" class="mw-redirect" title="Pokolj kod Drvara">Drvar</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pokolj_u_Bosanskom_Grahovu" class="mw-redirect" title="Pokolj u Bosanskom Grahovu">Grahovo</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pokolj_u_glinskoj_crkvi" class="mw-redirect" title="Pokolj u glinskoj crkvi">Glina</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Masakr_u_Skeli" title="Masakr u Skeli">Skela</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Krvavi_mar%C5%A1" title="Krvavi marš">Šabac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Masakr_u_Kraljevu" title="Masakr u Kraljevu">Kraljevo</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Masakr_u_Kragujevcu" title="Masakr u Kragujevcu">Kragujevac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Predaja_zarobljenih_partizana_Nijemcima_novembra_1941." title="Predaja zarobljenih partizana Nijemcima novembra 1941.">Valjevo</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Novosadska_racija" title="Novosadska racija">Novi Sad</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Masakr_u_Drakuli%C4%87u" title="Masakr u Drakuliću">Drakulić</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pokolj_u_Zabiokovlju" class="mw-redirect" title="Pokolj u Zabiokovlju">Zabiokovlje</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pokolj_u_Makarskoj_1942." class="mw-redirect" title="Pokolj u Makarskoj 1942.">Imotski-Ljubuški</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pokolj_u_Gatima" class="mw-redirect" title="Pokolj u Gatima">Gata</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pokolj_u_Prozoru_1942." class="mw-redirect" title="Pokolj u Prozoru 1942.">Prozor</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pokolj_u_bjelopoljskom_srezu_1943." class="mw-redirect" title="Pokolj u bjelopoljskom srezu 1943.">Bijelo Polje</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Masakr_muslimana_Sand%C5%BEaka_i_isto%C4%8Dne_Bosne_1943." class="mw-redirect" title="Masakr muslimana Sandžaka i istočne Bosne 1943.">Sandžak i istočna Bosna</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Masakr_u_Pivskoj_%C5%BEupi" title="Masakr u Pivskoj župi">Pivska župa</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pokolj_u_Vrani%C4%87u" class="mw-redirect" title="Pokolj u Vraniću">Vranić</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Masakr_u_Sremskoj_Ra%C4%8Di" title="Masakr u Sremskoj Rači">Rača</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Masakr_u_Drugovcu" title="Masakr u Drugovcu">Drugovac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Blajbur%C5%A1ka_predaja" title="Blajburška predaja">Blajburg</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div>Vidi još: <small><a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_borba_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije">Narodnooslobodilačka borba</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/AVNOJ" class="mw-redirect" title="AVNOJ">AVNOJ</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Saveznici_i_Jugoslavija" title="Saveznici i Jugoslavija">Saveznici i Jugoslavija</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Spisak_osovinskih_operacija_u_Jugoslaviji" class="mw-redirect" title="Spisak osovinskih operacija u Jugoslaviji">Osovinske operacije</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napadi_na_garnizone_NDH" class="mw-redirect" title="Napadi na garnizone NDH">Napadi na garnizone NDH</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Spisak_antipartizanskih_operacija_u_NDH" class="mw-redirect" title="Spisak antipartizanskih operacija u NDH">Antipartizanske operacije u NDH</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Saradnja_%C4%8Detnika_sa_snagama_Osovine_u_Drugom_svetskom_ratu" class="mw-redirect" title="Saradnja četnika sa snagama Osovine u Drugom svetskom ratu">Kolaboracija četnika</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Njema%C4%8Dki_zlo%C4%8Dini_u_Jugoslaviji_u_Drugom_svjetskom_ratu" title="Njemački zločini u Jugoslaviji u Drugom svjetskom ratu">Njemački zločini</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Genocid_u_Nezavisnoj_Dr%C5%BEavi_Hrvatskoj" title="Genocid u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj">Genocid u NDH</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Holokaust" title="Holokaust">Holokaust</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Demografski_gubici_Jugoslavije_u_drugom_svjetskom_ratu" class="mw-redirect" title="Demografski gubici Jugoslavije u drugom svjetskom ratu">Demografski gubici</a></small></div></td></tr></tbody></table></div> <p class="mw-empty-elt"> </p>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="" lang="sh-Latn" dir="ltr">Izvor: <a dir="ltr" href="https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&oldid=42441200">https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&oldid=42441200</a></div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Posebno:Kategorije" title="Posebno:Kategorije">Kategorije</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategorija:NOB_u_1943." title="Kategorija:NOB u 1943.">NOB u 1943.</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Jugoslavija_u_Drugom_svjetskom_ratu" title="Kategorija:Jugoslavija u Drugom svjetskom ratu">Jugoslavija u Drugom svjetskom ratu</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Josip_Broz_Tito" title="Kategorija:Josip Broz Tito">Josip Broz Tito</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Bitka_na_Sutjesci" title="Kategorija:Bitka na Sutjesci">Bitka na Sutjesci</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Narodnooslobodila%C4%8Dka_borba" title="Kategorija:Narodnooslobodilačka borba">Narodnooslobodilačka borba</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Osovinske_operacije_u_Jugoslaviji" title="Kategorija:Osovinske operacije u Jugoslaviji">Osovinske operacije u Jugoslaviji</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Historija_Bosne_i_Hercegovine" title="Kategorija:Historija Bosne i Hercegovine">Historija Bosne i Hercegovine</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Borbe_izme%C4%91u_NOVJ_i_Italijana" title="Kategorija:Borbe između NOVJ i Italijana">Borbe između NOVJ i Italijana</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Borbe_izme%C4%91u_NOVJ_i_Nemaca" title="Kategorija:Borbe između NOVJ i Nemaca">Borbe između NOVJ i Nemaca</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Borbe_izme%C4%91u_NOVJ_i_snaga_NDH" title="Kategorija:Borbe između NOVJ i snaga NDH">Borbe između NOVJ i snaga NDH</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Zajedni%C4%8Dke_borbe_JVUO_i_Italijana" title="Kategorija:Zajedničke borbe JVUO i Italijana">Zajedničke borbe JVUO i Italijana</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Njema%C4%8Dke_operacije_protiv_%C4%8Detnika" title="Kategorija:Njemačke operacije protiv četnika">Njemačke operacije protiv četnika</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Sakrivene kategorije: <ul><li><a href="/wiki/Kategorija:Svi_%C4%8Dlanci_s_mrtvim_eksternim_linkovima" title="Kategorija:Svi članci s mrtvim eksternim linkovima">Svi članci s mrtvim eksternim linkovima</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Webarchive_template_wayback_links" title="Kategorija:Webarchive template wayback links">Webarchive template wayback links</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Istaknuti_%C4%8Dlanci" title="Kategorija:Istaknuti članci">Istaknuti članci</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Ova stranica je posljednji put izmijenjena 10. marta 2025. u 09:33.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst je dostupan pod licencom <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en">Creative Commons Attribution-ShareAlike</a>; mogu se primijeniti i dodatni uslovi. Za više informacija pogledajte <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Uslove korištenja</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Pravila o privatnosti</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedija:O_projektu">O projektu</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedija:Op%C4%87e_odricanje_odgovornosti">Odricanje odgovornosti</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Kodeks ponašanja</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Programeri</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/sh.wikipedia.org">Statistika</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Izjava o kolačićima</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//sh.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Operacija_Schwarz&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobilni prikaz</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Pretraga</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Pretražite Wikipediju"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Posebno:Traži"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Pretraži</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sadržaj" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Prikaži/sakrij sadržaj" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Prikaži/sakrij sadržaj</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" lang="sh-Latn" dir="ltr"><span class="mw-page-title-main">Operacija Schwarz</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>4 jezika</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Započni temu</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.eqiad.main-d6f4c4464-ngtgz","wgBackendResponseTime":280,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.689","walltime":"0.969","ppvisitednodes":{"value":13425,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":310054,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":88124,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":15,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":57518,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 560.980 1 -total"," 35.43% 198.729 43 Šablon:Izdvojeni_citat"," 26.38% 147.992 6 Šablon:Navbox"," 18.39% 103.143 36 Šablon:Comma_separated_entries"," 16.17% 90.730 1 Šablon:Izvori"," 13.54% 75.949 1 Šablon:Sedam_neprijateljskih_ofanziva"," 12.27% 68.836 108 Šablon:If_empty"," 10.42% 58.480 6 Šablon:Cite_web"," 10.23% 57.382 1 Šablon:Infokutija_vojni_sukob"," 9.13% 51.216 6 Šablon:Citation/core"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.162","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":1931845,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7bc664cbbc-ffrj2","timestamp":"20250313214937","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Operacija Schwarz","url":"https:\/\/sh.wikipedia.org\/wiki\/Operacija_Schwarz","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q124172206","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q124172206","author":{"@type":"Organization","name":"Doprinositelji Wikimedijinim projektima"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-09-25T22:09:50Z","dateModified":"2025-03-10T08:33:54Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/sh\/5\/5b\/Okupatorske_zastave_na_Durmitoru.jpg","headline":"Nema\u010dka operacija protiv jugoslovenskih partizana 1943."}</script> </body> </html>