CINXE.COM
Corpus Iuris Canonici - Wikipedia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="it" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Corpus Iuris Canonici - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )itwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","gennaio","febbraio","marzo","aprile","maggio","giugno","luglio","agosto","settembre","ottobre","novembre","dicembre"],"wgRequestId":"6a084eb9-12bc-4d6d-9ba0-0d8eea262d69","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Corpus_Iuris_Canonici","wgTitle":"Corpus Iuris Canonici","wgCurRevisionId":143139164,"wgRevisionId":143139164,"wgArticleId":1078306,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Senza fonti - cattolicesimo","Senza fonti - gennaio 2017","Collegamento interprogetto a Wikiversity presente ma assente su Wikidata","P3365 letta da Wikidata","P1417 letta da Wikidata","P4549 letta da Wikidata","P3241 letta da Wikidata","Voci con codice VIAF","Voci con codice LCCN","Voci con codice GND","Voci con codice BNF","Voci con codice J9U","Voci non biografiche con codici di controllo di autorità","Diritto canonico","Papa Gregorio XIII"], "wgPageViewLanguage":"it","wgPageContentLanguage":"it","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Corpus_Iuris_Canonici","wgRelevantArticleId":1078306,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"it","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"it"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":7000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q635036","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model", "platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.MainPageWikiList","ext.gadget.stru-commonsupload","ext.gadget.HiddenCat", "ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.TitoloErrato","ext.gadget.NewSection","ext.gadget.RichiediRevisioneBozza","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=it&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=it&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=it&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.18"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Bologna%2C_gregorio_IX%2C_decretales_con_commento_di_bernardo_da_parma%2C_e_testi_di_innocenzo_IV_e_gregorio_X%2C_1290_ca.%2C_01.jpg/1200px-Bologna%2C_gregorio_IX%2C_decretales_con_commento_di_bernardo_da_parma%2C_e_testi_di_innocenzo_IV_e_gregorio_X%2C_1290_ca.%2C_01.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="850"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Bologna%2C_gregorio_IX%2C_decretales_con_commento_di_bernardo_da_parma%2C_e_testi_di_innocenzo_IV_e_gregorio_X%2C_1290_ca.%2C_01.jpg/800px-Bologna%2C_gregorio_IX%2C_decretales_con_commento_di_bernardo_da_parma%2C_e_testi_di_innocenzo_IV_e_gregorio_X%2C_1290_ca.%2C_01.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="566"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Bologna%2C_gregorio_IX%2C_decretales_con_commento_di_bernardo_da_parma%2C_e_testi_di_innocenzo_IV_e_gregorio_X%2C_1290_ca.%2C_01.jpg/640px-Bologna%2C_gregorio_IX%2C_decretales_con_commento_di_bernardo_da_parma%2C_e_testi_di_innocenzo_IV_e_gregorio_X%2C_1290_ca.%2C_01.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="453"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Corpus Iuris Canonici - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//it.m.wikipedia.org/wiki/Corpus_Iuris_Canonici"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifica" href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (it)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//it.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://it.wikipedia.org/wiki/Corpus_Iuris_Canonici"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.it"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Feed Atom di Wikipedia" href="/w/index.php?title=Speciale:UltimeModifiche&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Corpus_Iuris_Canonici rootpage-Corpus_Iuris_Canonici skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Vai al contenuto</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sito"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principale" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principale" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principale</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principale</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">sposta nella barra laterale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">nascondi</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigazione </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pagina_principale" title="Visita la pagina principale [z]" accesskey="z"><span>Pagina principale</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:UltimeModifiche" title="Elenco delle ultime modifiche del sito [r]" accesskey="r"><span>Ultime modifiche</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:PaginaCasuale" title="Mostra una pagina a caso [x]" accesskey="x"><span>Una voce a caso</span></a></li><li id="n-nearby-pages-title" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:NelleVicinanze"><span>Nelle vicinanze</span></a></li><li id="n-vetrina" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Vetrina"><span>Vetrina</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aiuto:Aiuto" title="Pagine di aiuto"><span>Aiuto</span></a></li><li id="n-Sportello-informazioni" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aiuto:Sportello_informazioni"><span>Sportello informazioni</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:PagineSpeciali"><span>Pagine speciali</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Comunità" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Comunità" > <div class="vector-menu-heading"> Comunità </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portale:Comunit%C3%A0" title="Descrizione del progetto, cosa puoi fare, dove trovare le cose"><span>Portale Comunità</span></a></li><li id="n-villagepump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Bar"><span>Bar</span></a></li><li id="n-wikipediano" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wikipediano"><span>Il Wikipediano</span></a></li><li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Contatti"><span>Contatti</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Pagina_principale" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="L'enciclopedia libera" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-it.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciale:Ricerca" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Cerca in Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Ricerca</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Cerca in Wikipedia" aria-label="Cerca in Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Cerca in Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciale:Ricerca"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Ricerca</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Strumenti personali"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Aspetto"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifica la dimensione, la larghezza e il colore del testo" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Aspetto" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Aspetto</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=it.wikipedia.org&uselang=it" class=""><span>Fai una donazione</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciale:CreaUtenza&returnto=Corpus+Iuris+Canonici" title="Si consiglia di registrarsi e di effettuare l'accesso, anche se non è obbligatorio" class=""><span>registrati</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciale:Entra&returnto=Corpus+Iuris+Canonici" title="Si consiglia di effettuare l'accesso, anche se non è obbligatorio [o]" accesskey="o" class=""><span>entra</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Altre opzioni" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Strumenti personali" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Strumenti personali</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utente" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=it.wikipedia.org&uselang=it"><span>Fai una donazione</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:CreaUtenza&returnto=Corpus+Iuris+Canonici" title="Si consiglia di registrarsi e di effettuare l'accesso, anche se non è obbligatorio"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>registrati</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:Entra&returnto=Corpus+Iuris+Canonici" title="Si consiglia di effettuare l'accesso, anche se non è obbligatorio [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>entra</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagine per utenti anonimi <a href="/wiki/Aiuto:Benvenuto" aria-label="Ulteriori informazioni sulla contribuzione"><span>ulteriori informazioni</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:MieiContributi" title="Un elenco delle modifiche fatte da questo indirizzo IP [y]" accesskey="y"><span>contributi</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:MieDiscussioni" title="Discussioni sulle modifiche fatte da questo indirizzo IP [n]" accesskey="n"><span>discussioni</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sito"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Indice" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Indice</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">sposta nella barra laterale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">nascondi</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Inizio</div> </a> </li> <li id="toc-Il_Corpus" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Il_Corpus"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Il <i>Corpus</i></span> </div> </a> <ul id="toc-Il_Corpus-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Note" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Note"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Note</span> </div> </a> <ul id="toc-Note-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Altri_progetti" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Altri_progetti"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Altri progetti</span> </div> </a> <ul id="toc-Altri_progetti-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Collegamenti_esterni" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Collegamenti_esterni"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Collegamenti esterni</span> </div> </a> <ul id="toc-Collegamenti_esterni-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Indice" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Indice" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Mostra/Nascondi l'indice" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Mostra/Nascondi l'indice</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Corpus Iuris Canonici</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Vai a una voce in un'altra lingua. Disponibile in 17 lingue" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-17" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">17 lingue</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="مجموعة القوانين الكنسية - arabo" lang="ar" hreflang="ar" data-title="مجموعة القوانين الكنسية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabo" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Corpus_Iuris_Canonici" title="Corpus Iuris Canonici - bosniaco" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Corpus Iuris Canonici" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniaco" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Corpus_Iuris_Canonici" title="Corpus Iuris Canonici - tedesco" lang="de" hreflang="de" data-title="Corpus Iuris Canonici" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="tedesco" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Corpus_Juris_Canonici" title="Corpus Juris Canonici - inglese" lang="en" hreflang="en" data-title="Corpus Juris Canonici" data-language-autonym="English" data-language-local-name="inglese" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Corpus_Iuris_Canonici" title="Corpus Iuris Canonici - esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Corpus Iuris Canonici" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Corpus_Iuris_Canonici" title="Corpus Iuris Canonici - spagnolo" lang="es" hreflang="es" data-title="Corpus Iuris Canonici" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="spagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Corpus_juris_canonici" title="Corpus juris canonici - francese" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Corpus juris canonici" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francese" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Corpus_Juris_Canonici" title="Corpus Juris Canonici - indonesiano" lang="id" hreflang="id" data-title="Corpus Juris Canonici" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonesiano" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%AB%E3%83%8E%E3%83%B3%E6%B3%95%E5%A4%A7%E5%85%A8" title="カノン法大全 - giapponese" lang="ja" hreflang="ja" data-title="カノン法大全" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="giapponese" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Corpus_iuris_canonici" title="Corpus iuris canonici - latino" lang="la" hreflang="la" data-title="Corpus iuris canonici" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latino" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Kanon%C5%B3_teis%C4%97s_s%C4%85vadas" title="Kanonų teisės sąvadas - lituano" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Kanonų teisės sąvadas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituano" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Corpus_Iuris_Canonici" title="Corpus Iuris Canonici - olandese" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Corpus Iuris Canonici" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="olandese" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Corpus_Iuris_Canonici" title="Corpus Iuris Canonici - polacco" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Corpus Iuris Canonici" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polacco" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Corpus_Juris_Canonici" title="Corpus Juris Canonici - portoghese" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Corpus Juris Canonici" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portoghese" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/Corpus_juris_canonici" title="Corpus juris canonici - russo" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Corpus juris canonici" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russo" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/Corpus_Juris_Canonici" title="Corpus Juris Canonici - ucraino" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Corpus Juris Canonici" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ucraino" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%95%99%E4%BC%9A%E6%B3%95%E5%A4%A7%E5%85%A8" title="教会法大全 - cinese" lang="zh" hreflang="zh" data-title="教会法大全" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="cinese" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q635036#sitelinks-wikipedia" title="Modifica collegamenti interlinguistici" class="wbc-editpage">Modifica collegamenti</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Namespace"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Corpus_Iuris_Canonici" title="Vedi la voce [c]" accesskey="c"><span>Voce</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Discussione:Corpus_Iuris_Canonici&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Vedi le discussioni relative a questa pagina (la pagina non esiste) [t]" accesskey="t"><span>Discussione</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambia versione linguistica" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">italiano</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Visite"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Corpus_Iuris_Canonici"><span>Leggi</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&veaction=edit" title="Modifica questa pagina [v]" accesskey="v"><span>Modifica</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&action=edit" title="Modifica il wikitesto di questa pagina [e]" accesskey="e"><span>Modifica wikitesto</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&action=history" title="Versioni precedenti di questa pagina [h]" accesskey="h"><span>Cronologia</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Strumenti pagine"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Strumenti" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Strumenti</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Strumenti</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">sposta nella barra laterale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">nascondi</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Altre opzioni" > <div class="vector-menu-heading"> Azioni </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Corpus_Iuris_Canonici"><span>Leggi</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&veaction=edit" title="Modifica questa pagina [v]" accesskey="v"><span>Modifica</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&action=edit" title="Modifica il wikitesto di questa pagina [e]" accesskey="e"><span>Modifica wikitesto</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&action=history"><span>Cronologia</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Generale </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:PuntanoQui/Corpus_Iuris_Canonici" title="Elenco di tutte le pagine che sono collegate a questa [j]" accesskey="j"><span>Puntano qui</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:ModificheCorrelate/Corpus_Iuris_Canonici" rel="nofollow" title="Elenco delle ultime modifiche alle pagine collegate a questa [k]" accesskey="k"><span>Modifiche correlate</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&oldid=143139164" title="Collegamento permanente a questa versione di questa pagina"><span>Link permanente</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&action=info" title="Ulteriori informazioni su questa pagina"><span>Informazioni pagina</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:Cita&page=Corpus_Iuris_Canonici&id=143139164&wpFormIdentifier=titleform" title="Informazioni su come citare questa pagina"><span>Cita questa voce</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fit.wikipedia.org%2Fwiki%2FCorpus_Iuris_Canonici"><span>Ottieni URL breve</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:QrCode&url=https%3A%2F%2Fit.wikipedia.org%2Fwiki%2FCorpus_Iuris_Canonici"><span>Scarica codice QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Stampa/esporta </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:Libro&bookcmd=book_creator&referer=Corpus+Iuris+Canonici"><span>Crea un libro</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:DownloadAsPdf&page=Corpus_Iuris_Canonici&action=show-download-screen"><span>Scarica come PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&printable=yes" title="Versione stampabile di questa pagina [p]" accesskey="p"><span>Versione stampabile</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In altri progetti </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Corpus_iuris_canonici" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q635036" title="Collegamento all'elemento connesso dell'archivio dati [g]" accesskey="g"><span>Elemento Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Strumenti pagine"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Aspetto"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Aspetto</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">sposta nella barra laterale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">nascondi</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Da Wikipedia, l'enciclopedia libera.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="it" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r133964453">.mw-parser-output .avviso .mbox-text-div>div,.mw-parser-output .avviso .mbox-text-full-div>div{font-size:90%}.mw-parser-output .avviso .mbox-image{flex-basis:52px;flex-grow:0;flex-shrink:0}.mw-parser-output .avviso .mbox-text-full-div .hide-when-compact{display:block}</style><div style="" class="ambox metadata plainlinks avviso avviso-contenuto"> <div class="avviso-immagine mbox-image noprint"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Question_book-4.svg" class="mw-file-description" title="Niente fonti!"><img alt="Niente fonti!" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Question_book-4.svg/45px-Question_book-4.svg.png" decoding="async" width="45" height="35" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Question_book-4.svg/68px-Question_book-4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Question_book-4.svg/90px-Question_book-4.svg.png 2x" data-file-width="262" data-file-height="204" /></a></span></div> <div class="avviso-testo mbox-text"> <div class="mbox-text-div"><b>Questa voce o sezione  sull'argomento cattolicesimo <a href="/wiki/Wikipedia:Uso_delle_fonti" title="Wikipedia:Uso delle fonti">non cita le fonti necessarie</a> o quelle presenti sono insufficienti</b>. <div class="hide-when-compact"> <div class="noprint"><hr />Puoi <a class="external text" href="https://it.wikipedia.org/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&action=edit">migliorare questa voce</a> aggiungendo citazioni da <a href="/wiki/Wikipedia:Fonti_attendibili" title="Wikipedia:Fonti attendibili">fonti attendibili</a> secondo le <a href="/wiki/Wikipedia:Uso_delle_fonti" title="Wikipedia:Uso delle fonti">linee guida sull'uso delle fonti</a>. Segui i suggerimenti del <a href="/wiki/Progetto:Cattolicesimo" title="Progetto:Cattolicesimo">progetto di riferimento</a>.</div> </div> </div> </div> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/File:Bologna,_gregorio_IX,_decretales_con_commento_di_bernardo_da_parma,_e_testi_di_innocenzo_IV_e_gregorio_X,_1290_ca.,_01.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Bologna%2C_gregorio_IX%2C_decretales_con_commento_di_bernardo_da_parma%2C_e_testi_di_innocenzo_IV_e_gregorio_X%2C_1290_ca.%2C_01.jpg/310px-Bologna%2C_gregorio_IX%2C_decretales_con_commento_di_bernardo_da_parma%2C_e_testi_di_innocenzo_IV_e_gregorio_X%2C_1290_ca.%2C_01.jpg" decoding="async" width="310" height="219" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Bologna%2C_gregorio_IX%2C_decretales_con_commento_di_bernardo_da_parma%2C_e_testi_di_innocenzo_IV_e_gregorio_X%2C_1290_ca.%2C_01.jpg/465px-Bologna%2C_gregorio_IX%2C_decretales_con_commento_di_bernardo_da_parma%2C_e_testi_di_innocenzo_IV_e_gregorio_X%2C_1290_ca.%2C_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Bologna%2C_gregorio_IX%2C_decretales_con_commento_di_bernardo_da_parma%2C_e_testi_di_innocenzo_IV_e_gregorio_X%2C_1290_ca.%2C_01.jpg/620px-Bologna%2C_gregorio_IX%2C_decretales_con_commento_di_bernardo_da_parma%2C_e_testi_di_innocenzo_IV_e_gregorio_X%2C_1290_ca.%2C_01.jpg 2x" data-file-width="2808" data-file-height="1988" /></a><figcaption><i><a href="/wiki/Decretales" class="mw-redirect" title="Decretales">Decretales</a></i> di Gregorio IX con commento di <a href="/wiki/Bernardo_da_Parma" class="mw-redirect" title="Bernardo da Parma">Bernardo da Parma</a>, manoscritto del 1290 circa, <a href="/wiki/Biblioteca_Medicea_Laurenziana" title="Biblioteca Medicea Laurenziana">Biblioteca Medicea Laurenziana</a>, parte del <i>Corpus Iuris Canonici</i>.</figcaption></figure> <p>Il <i><b>Corpus Iuris Canonici</b></i> è un corpo normativo del <a href="/wiki/Diritto_canonico" title="Diritto canonico">diritto canonico</a> della <a href="/wiki/Chiesa_cattolica" title="Chiesa cattolica">Chiesa cattolica</a>, promulgato da <a href="/wiki/Papa_Gregorio_XIII" title="Papa Gregorio XIII">papa Gregorio XIII</a> con la <a href="/wiki/Bolla_pontificia" title="Bolla pontificia">bolla</a> <i>Cum pro munere</i> del <a href="/wiki/1580" title="1580">1580</a>, e ufficialmente pubblicato nell'<i>editio romana</i> due anni più tardi.<sup id="cite_ref-:0_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ne fanno parte sei collezioni, apparse in secoli diversi:<sup id="cite_ref-:0_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li>il <i><a href="/wiki/Decretum_Gratiani" title="Decretum Gratiani">Decretum Gratiani</a></i> (nella versione interpolata o modificata dai <i>Correctores Romani</i>);</li> <li>il <i><a href="/wiki/Liber_Extra" title="Liber Extra">Liber Extra</a></i> (o <a href="/wiki/Decretale" title="Decretale"><i>Decretales</i></a>), emanato da <a href="/wiki/Gregorio_IX" class="mw-redirect" title="Gregorio IX">Gregorio IX</a> nel <a href="/wiki/1234" title="1234">1234</a>;</li> <li>il <i><a href="/wiki/Liber_Sextus" title="Liber Sextus">Liber Sextus</a></i>, emanato da <a href="/wiki/Bonifacio_VIII" class="mw-redirect" title="Bonifacio VIII">Bonifacio VIII</a> nel <a href="/wiki/1298" title="1298">1298</a>;</li> <li>le <i><a href="/wiki/Clementinae" title="Clementinae">Clementinae</a></i>, volute da <a href="/wiki/Clemente_V" class="mw-redirect" title="Clemente V">Clemente V</a> dopo il <a href="/wiki/Concilio_di_Vienne" title="Concilio di Vienne">Concilio di Vienne</a> (1312), e promulgate successivamente da <a href="/wiki/Papa_Giovanni_XXII" title="Papa Giovanni XXII">papa Giovanni XXII</a> nel 1317;</li> <li>le <i><a href="/w/index.php?title=Extravagantes_Johannis_XXII&action=edit&redlink=1" class="new" title="Extravagantes Johannis XXII (la pagina non esiste)">Extravagantes Johannis XXII</a></i>, raccolta di <a href="/wiki/Decretale" title="Decretale">decretali</a>, redatta durante il pontificato di <a href="/wiki/Giovanni_XXII" class="mw-redirect" title="Giovanni XXII">Giovanni XXII</a> (<a href="/wiki/1325" title="1325">1325</a> circa);</li> <li>le <i><a href="/w/index.php?title=Extravagantes_communes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Extravagantes communes (la pagina non esiste)">Extravagantes communes</a></i>, raccolta compilata da Giovanni di Chappuis (fine XV secolo).</li></ul> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Il_Corpus">Il <i>Corpus</i></h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&veaction=edit&section=1" title="Modifica la sezione Il Corpus" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Il Corpus"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/File:Gregorius_%E2%80%93_Corpus_iuris_canonici,_1475_%E2%80%93_BEIC_11745309.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Gregorius_%E2%80%93_Corpus_iuris_canonici%2C_1475_%E2%80%93_BEIC_11745309.jpg/170px-Gregorius_%E2%80%93_Corpus_iuris_canonici%2C_1475_%E2%80%93_BEIC_11745309.jpg" decoding="async" width="170" height="260" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Gregorius_%E2%80%93_Corpus_iuris_canonici%2C_1475_%E2%80%93_BEIC_11745309.jpg/255px-Gregorius_%E2%80%93_Corpus_iuris_canonici%2C_1475_%E2%80%93_BEIC_11745309.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Gregorius_%E2%80%93_Corpus_iuris_canonici%2C_1475_%E2%80%93_BEIC_11745309.jpg/340px-Gregorius_%E2%80%93_Corpus_iuris_canonici%2C_1475_%E2%80%93_BEIC_11745309.jpg 2x" data-file-width="1569" data-file-height="2401" /></a><figcaption><i>Corpus iuris canonici</i>, edizione del 1475</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/File:Papa_Gregorio_IX_%E2%80%93_Corpus_iuris_canonici,_1572_%E2%80%93_BEIC_6506282.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Papa_Gregorio_IX_%E2%80%93_Corpus_iuris_canonici%2C_1572_%E2%80%93_BEIC_6506282.jpg/170px-Papa_Gregorio_IX_%E2%80%93_Corpus_iuris_canonici%2C_1572_%E2%80%93_BEIC_6506282.jpg" decoding="async" width="170" height="228" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Papa_Gregorio_IX_%E2%80%93_Corpus_iuris_canonici%2C_1572_%E2%80%93_BEIC_6506282.jpg/255px-Papa_Gregorio_IX_%E2%80%93_Corpus_iuris_canonici%2C_1572_%E2%80%93_BEIC_6506282.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Papa_Gregorio_IX_%E2%80%93_Corpus_iuris_canonici%2C_1572_%E2%80%93_BEIC_6506282.jpg/340px-Papa_Gregorio_IX_%E2%80%93_Corpus_iuris_canonici%2C_1572_%E2%80%93_BEIC_6506282.jpg 2x" data-file-width="1420" data-file-height="1907" /></a><figcaption><i>Corpus iuris canonici</i>, edizione del 1572</figcaption></figure> <p>Il <a href="/wiki/Decretum_Gratiani" title="Decretum Gratiani">Decretum Gratiani</a> (testo base con cui si distingue il diritto dalla teologia e si fonda il <a href="/wiki/Diritto_canonico" title="Diritto canonico">diritto canonico</a>) fu compilato da <a href="/wiki/Graziano_(giurista)" title="Graziano (giurista)">Graziano</a> nella prima metà del <a href="/wiki/XII_secolo" title="XII secolo">secolo XII</a>. È stato tramandato in varie e non identiche versioni, essendo quella più antica divisa in sole due parti, priva del trattato <i>De consecratione</i> e priva altresì di molte <i>auctoritates</i> di diritto romano e dei canoni dei concili lateranensi del 1123 e del 1139, inseriti successivamente; la versione definitiva (la cosiddetta <i>Vulgata</i>) è divisa in tre parti: 101 <i>distinctiones</i>, suddivise in <i>quaestiones</i>, che trattano del diritto canonico in genere; 36 <i>causae</i>, divise anch'esse in <i>quaestiones</i> (trattano il diritto matrimoniale, il diritto patrimoniale, penale e processuale); il <i>De consecratione</i> (assente nelle prime tappe redazionali del <i>Decretum</i>), diviso in 5 <i>distinctiones</i>, che si occupa della materia liturgica e dei sacramenti in genere. Tale opera introduce le famose <i>rationes gratianee</i>: </p> <ul><li><i>ratio temporis</i>;</li> <li><i>ratio loci</i>;</li> <li><i>ratio significationis</i>;</li> <li><i>ratio dispensationis</i>.</li></ul> <p>Graziano è inoltre il fondatore della scuola dei <a href="/wiki/Decretista" title="Decretista">decretisti</a>, ovverosia coloro che studiano e commentano il <i>Decretum Magistri Gratiani</i>; da tale scuola avranno origine gli autori delle <a href="/wiki/Quinque_compilationes_antiquae" title="Quinque compilationes antiquae">Quinque compilationes antiquae</a>. </p><p>Nel suo significato originale, per <i>Corpus Iuris Canonici</i> s'intendevano appunto il <i>Decretum Gratiani</i> e le <i>Quinque compilationes antiquae</i>. Poi, dopo l'emanazione del <i>Liber Extra</i> (<i>Decretales</i>) di Gregorio IX del 1234, sempre in via ufficiosa e senza un ufficiale riconoscimento della Chiesa cattolica, nel mondo dei giuristi ecclesiastici e dei <i>doctores <a href="/wiki/In_utroque_iure" title="In utroque iure">in utroque iure</a></i> sorse l'uso di denominare Corpus Iuris Canonici il <i>Decretum Gratiani</i> unitamente alle <i>Decretales Gregori IX</i>, definite appunto <i>Liber Extra</i> perché si aggiungeva al <i>Decretum</i>. Con la pubblicazione delle citate raccolte di canoni a partire dal 1234, prevalentemente ufficiali, il termine <i>Corpus Iuris Canonici</i> comprese sia il <i>Decretum</i> sia le raccolte che via vie furono emanate, posteriormente a quella di Gregorio IX. Il termine, presente in vari manoscritti, fu poi conservato in molte pubblicazioni a stampa di diritto canonico. </p><p>Con l'invenzione della <a href="/wiki/Stampa_a_caratteri_mobili" title="Stampa a caratteri mobili">stampa a caratteri mobili</a> anche il <i>Corpus Iuris Canonici</i> apparve in forma di libro stampato. La prima edizione fu pubblicata a <a href="/wiki/Parigi" title="Parigi">Parigi</a> da Giovanni di Chappuis nel <a href="/wiki/1500" title="1500">1500</a><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Dopo la celebrazione del <a href="/wiki/Concilio_di_Trento" title="Concilio di Trento">Concilio di Trento</a> (terminato nel 1563) <a href="/wiki/Pio_V" class="mw-redirect" title="Pio V">Pio V</a> nominò una commissione di cardinali e di giuristi, che fu detta dei <i>Correctores Romani</i>, incaricati di rivedere, emendare e correggere il testo di tutte le sei collezioni. Non poté vedere la fine dei lavori della commissione poiché morì nel 1572. L'anno 1582 rappresenta solo l'approvazione finale di tale <i>Corpus</i> da parte della Chiesa cattolica.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Il termine, all'epoca, non si riferiva più al <i>Decretum Gratiani</i> originario (di cui esistevano svariati manoscritti databili a partire dal secolo XII, non identici l'uno all'altro), al <i>Liber Extra</i> e alle successive raccolte, bensì al <i>Decretum Gratiani</i> interpolato dai <i>Correctores Romani</i> (per adeguarlo ai dettami del concilio tridentino) e alle successive citate collezioni (dal <i>Liber Extra</i> elle <i>Extravagantes Communes</i>), con esclusione delle <i>Quinquae Compilationes Antiquae</i>. </p><p>A partire dal <a href="/wiki/XVIII_secolo" title="XVIII secolo">XVIII secolo</a> furono pubblicate tre <a href="/wiki/Edizione_critica" title="Edizione critica">edizioni critiche</a> del <i>Corpus Iuris Canonici</i> le quali, a proposito del <i>Decretum Gratiani</i>, riportarono tra l'altro il testo della <i>Vulgata</i> (cioè la versione del <i>Decretum</i> circolante dalla seconda metà del secolo XII) nonché il testo delle interpolazioni dei <i>Correctores</i> (mettendo in luce un testo precedente, che risaliva al secolo XII). La prima edizione critica fu redatta da Justus Henning Böhmer, seguita da quella del Richter (che ricala pedissequamente le manipolazioni apportate dai Correttori Romani nel sec. XVI, inglobate nel testo) e infine quella di Fiedberg (entrambe nel XIX secolo), il quale utilizzò otto manoscritti per ricostruire il testo della <i>Vulgata</i>. Böhmer, a differenza degli altri due, utilizzò altresì un manoscritto che è il <a href="/wiki/Testimone_(filologia)" class="mw-redirect" title="Testimone (filologia)">testimone</a> di una delle prime tappe redazionali del <i>Decretum</i>. Per questo tale edizione critica desta ancor oggi molto interesse tra gli studiosi. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Note">Note</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&veaction=edit&section=2" title="Modifica la sezione Note" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Note"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-:0-1"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-:0_1-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-:0_1-1">b</a></i></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web" style="font-style:normal"> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dizionari.simone.it/2/corpus-iuris-canonici"><span style="font-style:italic;">Che significa Corpus iuris canonici - Dizionari Simone Online</span></a>, su <span style="font-style:italic;">dizionari.simone.it</span>. <small>URL consultato il 21 settembre 2024</small>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-2"><a href="#cite_ref-2"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation cita" style="font-style:normal"><a href="#CITEREFMusselli,_2007">Musselli, 2007</a>, pp. 53-54</cite>.</span> </li> <li id="cite_note-3"><a href="#cite_ref-3"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFTreccani_corpus-iuris-canonici" class="citation testo" style="font-style:normal"> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.treccani.it/enciclopedia/corpus-iuris-canonici"><span style="font-style:italic;">Corpus Iuris Canonici</span></a>, in <span style="font-style:italic;">Treccani.it – Enciclopedie on line</span>, Roma, Istituto dell'Enciclopedia Italiana.</cite></span> </li> <li id="cite_note-4"><a href="#cite_ref-4"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation cita" style="font-style:normal"><a href="#CITEREFMusselli,_2007">Musselli, 2007</a>, p. 53</cite>.</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&veaction=edit&section=3" title="Modifica la sezione Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Bibliografia"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite id="CITEREFMusselli,_2007" class="citation libro" style="font-style:normal"> Luciano Musselli, <span style="font-style:italic;">Storia del diritto canonico. Introduzione alla storia del diritto e delle istituzioni ecclesiali</span>, 2ª ed., Torino, G. Giappichelli, 2007, <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/Speciale:RicercaISBN/978-88-348-7485-1" title="Speciale:RicercaISBN/978-88-348-7485-1">978-88-348-7485-1</a>, <a href="/wiki/Servizio_bibliotecario_nazionale" title="Servizio bibliotecario nazionale">SBN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://opac.sbn.it/bid/TO01607361">TO01607361</a>.</cite></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Altri_progetti">Altri progetti</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&veaction=edit&section=4" title="Modifica la sezione Altri progetti" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Altri progetti"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div id="interProject" class="toccolours" style="display: none; clear: both; margin-top: 2em"><p id="sisterProjects" style="background-color: #efefef; color: black; font-weight: bold; margin: 0"><span>Altri progetti</span></p><ul title="Collegamenti verso gli altri progetti Wikimedia"> <li class="" title=""><a href="https://it.wikiversity.org/wiki/Materia:Diritto_canonico" class="extiw" title="v:Materia:Diritto canonico">Wikiversità</a></li> <li class="" title=""><span class="plainlinks" title="commons:Category:Corpus iuris canonici"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Corpus_iuris_canonici?uselang=it">Wikimedia Commons</a></span></li></ul></div> <ul><li><span typeof="mw:File"><a href="https://it.wikiversity.org/wiki/" title="Collabora a Wikiversità"><img alt="Collabora a Wikiversità" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Wikiversity_logo_2017.svg/18px-Wikiversity_logo_2017.svg.png" decoding="async" width="18" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Wikiversity_logo_2017.svg/27px-Wikiversity_logo_2017.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Wikiversity_logo_2017.svg/36px-Wikiversity_logo_2017.svg.png 2x" data-file-width="626" data-file-height="512" /></a></span> <a href="https://it.wikiversity.org/wiki/" class="extiw" title="v:">Wikiversità</a> contiene risorse su <b><a href="https://it.wikiversity.org/wiki/Materia:Diritto_canonico" class="extiw" title="v:Materia:Diritto canonico"><span style="font-style:italic;">Corpus Iuris Canonici</span></a></b></li> <li><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/?uselang=it" title="Collabora a Wikimedia Commons"><img alt="Collabora a Wikimedia Commons" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="18" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/27px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/36px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/?uselang=it">Wikimedia Commons</a></span> contiene immagini o altri file su <b><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Corpus_iuris_canonici?uselang=it"><span style="font-style:italic;">Corpus Iuris Canonici</span></a></span></b></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Collegamenti_esterni">Collegamenti esterni</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&veaction=edit&section=5" title="Modifica la sezione Collegamenti esterni" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Collegamenti esterni"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li><cite id="CITEREFTreccani.it" class="citation web" style="font-style:normal"> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/corpus-iuris-canonici"><span style="font-style:italic;">Corpus iuris canonici</span></a>, su <span style="font-style:italic;">Treccani.it – Enciclopedie on line</span>, <a href="/wiki/Istituto_dell%27Enciclopedia_Italiana" title="Istituto dell'Enciclopedia Italiana">Istituto dell'Enciclopedia Italiana</a>.</cite> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q635036#P3365" title="Modifica su Wikidata"><img alt="Modifica su Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></li> <li><cite id="CITEREFBritannica.com" class="citation web" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/Corpus-Juris-Canonici"><span style="font-style:italic;">Corpus Juris Canonici</span></a>, su <span style="font-style:italic;"><a href="/wiki/Enciclopedia_Britannica" title="Enciclopedia Britannica">Enciclopedia Britannica</a></span>, Encyclopædia Britannica, Inc.</cite> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q635036#P1417" title="Modifica su Wikidata"><img alt="Modifica su Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></li> <li><cite id="CITEREFARLIMA" class="citation web" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="francese">FR</abbr></span>) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://arlima.net/no/9063"><span style="font-style:italic;">Bibliografia su Corpus Iuris Canonici</span></a>, su <span style="font-style:italic;">Les Archives de littérature du Moyen Âge</span>.</cite> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q635036#P4549" title="Modifica su Wikidata"><img alt="Modifica su Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></li> <li><cite id="CITEREFCatholic_Encyclopedia" class="citation libro" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.newadvent.org/cathen/04391a.htm"><span style="font-style:italic;">Corpus Iuris Canonici</span></a>, in <span style="font-style:italic;"><a href="/wiki/Catholic_Encyclopedia" title="Catholic Encyclopedia">Catholic Encyclopedia</a></span>, Robert Appleton Company.</cite> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q635036#P3241" title="Modifica su Wikidata"><img alt="Modifica su Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></li> <li>(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="latino">LA</abbr></span>) <i>Corpus Iuris Canonici</i>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.columbia.edu/cu/lweb/digital/collections/cul/texts/ldpd_6029936_001/index.html">Vol. 1</a> e <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.columbia.edu/cu/lweb/digital/collections/cul/texts/ldpd_6029936_002/index.html">Vol. 2</a>, Bernhard Tauchnitz, Leipzig 1879/1881, Akademische Druck- und Verlagsanstalt, Graz 1959.</li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r141815314">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid #aaa;clear:both;margin:auto;padding:2px;width:100%}.mw-parser-output .navbox th{padding-left:1em;padding-right:1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>tbody>tr:first-child>th{background:#ccf;font-size:90%;width:100%;color:var(--color-base,black)}.mw-parser-output .navbox_navbar{float:left;margin:0;padding:0 10px 0 0;text-align:left;width:6em}.mw-parser-output .navbox_title{font-size:110%}.mw-parser-output .navbox_abovebelow{background:#ddf;font-size:90%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbox_group{background:#ddf;font-size:90%;padding:0 10px;white-space:nowrap}.mw-parser-output .navbox_list{font-size:90%;width:100%}.mw-parser-output .navbox_list a{white-space:nowrap}html:not(.vector-feature-night-mode-enabled) .mw-parser-output .navbox_odd{background:#fdfdfd;color:var(--color-base,black)}html:not(.vector-feature-night-mode-enabled) .mw-parser-output .navbox_even{background:#f7f7f7;color:var(--color-base,black)}.mw-parser-output .navbox a.mw-selflink{color:var(--color-base,black)}.mw-parser-output .navbox_center{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .navbox_image{padding-left:7px;vertical-align:middle;width:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox .mw-collapsible-toggle{font-weight:normal;text-align:right;width:7em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox_image img{max-width:none!important}.mw-parser-output .subnavbox{margin:-3px;width:100%}.mw-parser-output .subnavbox_group{background:#e6e6ff;padding:0 10px}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr:first-child>th{background:var(--background-color-interactive)!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox th{color:var(--color-base)!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox_abovebelow,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox_group{background:var(--background-color-interactive-subtle)!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .subnavbox_group{background:var(--background-color-neutral-subtle)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr:first-child>th{background:var(--background-color-interactive)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox th{color:var(--color-base)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox_abovebelow,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox_group{background:var(--background-color-interactive-subtle)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .subnavbox_group{background:var(--background-color-neutral-subtle)!important}}</style><table class="navbox mw-collapsible mw-collapsed noprint metadata" id="navbox-Documenti_della_Chiesa_cattolica"><tbody><tr><th colspan="3" style="background:#FFE8BF; border:2px solid #FFAD1F;"><div class="navbox_navbar"><div class="noprint plainlinks" style="background-color:transparent; padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-base, #000000); white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Template:Documenti_della_Chiesa_cattolica" title="Template:Documenti della Chiesa cattolica"><span title="Vai alla pagina del template">V</span></a> · <a href="/w/index.php?title=Discussioni_template:Documenti_della_Chiesa_cattolica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Discussioni template:Documenti della Chiesa cattolica (la pagina non esiste)"><span title="Discuti del template">D</span></a> · <a class="external text" href="https://it.wikipedia.org/w/index.php?title=Template:Documenti_della_Chiesa_cattolica&action=edit"><span title="Modifica il template. Usa l'anteprima prima di salvare">M</span></a></div></div><span class="navbox_title"><a href="/wiki/Documenti_della_Chiesa_cattolica" title="Documenti della Chiesa cattolica">Documenti della Chiesa cattolica</a></span></th></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group" style="background: #FFE8BF;">Codici</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd" style="text-align:left;"><a class="mw-selflink selflink">Corpus Iuris Canonici</a> (1582) • <a href="/wiki/Codice_Piano_Benedettino" title="Codice Piano Benedettino">Codice Piano Benedettino</a> (1917) • <a href="/wiki/Codice_di_diritto_canonico" title="Codice di diritto canonico">Codice di diritto canonico</a> (1983) • <a href="/wiki/Codice_dei_canoni_delle_Chiese_orientali" title="Codice dei canoni delle Chiese orientali">Codice dei canoni delle Chiese orientali</a> (1990)</td><td rowspan="5" class="navbox_image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Emblem_of_the_Holy_See_usual.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Emblem_of_the_Holy_See_usual.svg/100px-Emblem_of_the_Holy_See_usual.svg.png" decoding="async" width="100" height="136" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Emblem_of_the_Holy_See_usual.svg/150px-Emblem_of_the_Holy_See_usual.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Emblem_of_the_Holy_See_usual.svg/200px-Emblem_of_the_Holy_See_usual.svg.png 2x" data-file-width="673" data-file-height="918" /></a></span></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group" style="background: #FFE8BF;">Argomenti trattati</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_even" style="text-align:left;;background:#fffafa;"><i><a href="/wiki/Acta_Apostolicae_Sedis" title="Acta Apostolicae Sedis">Acta Apostolicae Sedis</a></i> • <a href="/wiki/Annuario_pontificio" title="Annuario pontificio">Annuario pontificio</a> • <a href="/wiki/Bolla_pontificia" title="Bolla pontificia">Bolla pontificia</a> • <a href="/wiki/Breve_apostolico" title="Breve apostolico">Breve apostolico</a> • <a href="/wiki/Catechismo_della_Chiesa_cattolica" title="Catechismo della Chiesa cattolica">Catechismo della Chiesa cattolica</a> • <a href="/wiki/Concordato" title="Concordato">Concordato</a> • <a href="/wiki/Costituzione_apostolica" title="Costituzione apostolica">Costituzione apostolica</a> • <a href="/wiki/Decretale" title="Decretale">Decretale</a> • <a href="/wiki/Diritto_canonico" title="Diritto canonico">Diritto canonico</a> • <a href="/wiki/Enciclica" title="Enciclica">Enciclica</a> • <a href="/wiki/Esortazione_apostolica" title="Esortazione apostolica">Esortazione apostolica</a> • <a href="/wiki/Lettera_apostolica" title="Lettera apostolica">Lettera apostolica</a> • <i><a href="/wiki/Motu_proprio" title="Motu proprio">Motu proprio</a></i></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group" style="background: #FFE8BF;">Atti di rilievo</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd" style="text-align:left;"><i><a href="/wiki/Acta_Sanctae_Sedis" title="Acta Sanctae Sedis">Acta Sanctae Sedis</a></i> • <a href="/wiki/Catechismo_del_Concilio_di_Trento" title="Catechismo del Concilio di Trento">Catechismo tridentino</a> • <a href="/wiki/Dottrina_cristiana_breve" title="Dottrina cristiana breve">Dottrina cristiana breve</a> • <a href="/wiki/Dichiarazione_pi%C3%B9_copiosa_della_dottrina_cristiana" title="Dichiarazione più copiosa della dottrina cristiana">Dichiarazione più copiosa della dottrina cristiana</a> • <a href="/wiki/Catechismo_di_Pio_X" title="Catechismo di Pio X">Catechismo di Pio X</a> • <a href="/wiki/Catechismo_della_Chiesa_cattolica#Il_Compendio" title="Catechismo della Chiesa cattolica">Compendio</a> • <i><a href="/wiki/Crimen_sollicitationis" title="Crimen sollicitationis">Crimen sollicitationis</a></i> • <i><a href="/wiki/Secreta_continere" title="Secreta continere">Secreta continere</a></i> • <i><a href="/wiki/Enchiridion_symbolorum,_definitionum_et_declarationum_de_rebus_fidei_et_morum" title="Enchiridion symbolorum, definitionum et declarationum de rebus fidei et morum">Enchiridion Symbolorum</a></i> • <a href="/wiki/Martirologio_Romano" title="Martirologio Romano">Martirologio Romano</a> • <i><a href="/wiki/Non_expedit" title="Non expedit">Non expedit</a></i> • <a href="/wiki/Compendio_della_Dottrina_Sociale_della_Chiesa" title="Compendio della Dottrina Sociale della Chiesa">Compendio della Dottrina Sociale della Chiesa</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group" style="background: #FFE8BF;">Liste</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_even" style="text-align:left;;background:#fffafa;"><a href="/wiki/Documenti_del_Concilio_Vaticano_II" title="Documenti del Concilio Vaticano II">Documenti del Concilio Vaticano II</a> • <a href="/wiki/Lista_di_bolle_pontificie" title="Lista di bolle pontificie">Bolle</a> • <a href="/wiki/Lista_di_Costituzioni_apostoliche" title="Lista di Costituzioni apostoliche">Costituzioni apostoliche</a> • <a href="/wiki/Lista_di_encicliche" title="Lista di encicliche">Encicliche</a> • <a href="/wiki/Lista_di_esortazioni_apostoliche" title="Lista di esortazioni apostoliche">Esortazioni apostoliche</a> • <a href="/wiki/Lista_di_motu_proprio" title="Lista di motu proprio">Motu proprio</a> • <a href="/wiki/Lista_delle_lettere_apostoliche" title="Lista delle lettere apostoliche">Lettere apostoliche</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group" style="background: #FFE8BF;">Documenti per pontefice</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Documenti_di_papa_Giovanni_XXIII" title="Documenti di papa Giovanni XXIII">Giovanni XXIII</a> • <a href="/wiki/Documenti_di_papa_Paolo_VI" title="Documenti di papa Paolo VI">Paolo VI</a> • <a href="/wiki/Opere_e_documenti_di_papa_Giovanni_Paolo_II" title="Opere e documenti di papa Giovanni Paolo II">Giovanni Paolo II</a> • <a href="/wiki/Opere_e_documenti_di_papa_Benedetto_XVI" title="Opere e documenti di papa Benedetto XVI">Benedetto XVI</a> • <a href="/wiki/Opere_e_documenti_di_papa_Francesco" title="Opere e documenti di papa Francesco">Francesco</a></td></tr></tbody></table> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r140554510">.mw-parser-output .CdA{border:1px solid #aaa;width:100%;margin:auto;font-size:90%;padding:2px}.mw-parser-output .CdA th{background-color:#f2f2f2;font-weight:bold;width:20%}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .CdA{border-color:#54595D}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .CdA th{background-color:#202122}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .CdA{border-color:#54595D}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .CdA th{background-color:#202122}}</style><table class="CdA"><tbody><tr><th><a href="/wiki/Aiuto:Controllo_di_autorit%C3%A0" title="Aiuto:Controllo di autorità">Controllo di autorità</a></th><td><a href="/wiki/Virtual_International_Authority_File" title="Virtual International Authority File">VIAF</a> <span class="uid">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/174963852">174963852</a></span><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a> <span class="uid">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/names/n88027108">n88027108</a></span><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a> <span class="uid">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="tedesco">DE</abbr></span>) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4148318-2">4148318-2</a></span><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/Biblioteca_nazionale_di_Francia" title="Biblioteca nazionale di Francia">BNF</a> <span class="uid">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="francese">FR</abbr></span>) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb14537275b">cb14537275b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb14537275b">(data)</a></span><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/Biblioteca_nazionale_di_Israele" title="Biblioteca nazionale di Israele">J9U</a> <span class="uid">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr>, <abbr title="ebraico">HE</abbr></span>) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nli.org.il/en/authorities/987007259534205171">987007259534205171</a></span></td></tr></tbody></table> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.eqiad.main‐55d695cf44‐bkhn8 Cached time: 20250218204707 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [vary‐revision‐sha1, show‐toc] CPU time usage: 0.285 seconds Real time usage: 0.409 seconds Preprocessor visited node count: 3210/1000000 Post‐expand include size: 29365/2097152 bytes Template argument size: 1824/2097152 bytes Highest expansion depth: 15/100 Expensive parser function count: 4/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 6232/5000000 bytes Lua time usage: 0.162/10.000 seconds Lua memory usage: 4988601/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 335.725 1 -total 34.62% 116.244 1 Template:Collegamenti_esterni 15.17% 50.944 1 Template:Treccani 13.84% 46.464 1 Template:Documenti_della_Chiesa_cattolica 13.17% 44.211 1 Template:Navbox 11.19% 37.569 1 Template:F 10.62% 35.650 1 Template:Avviso 10.59% 35.559 1 Template:Cita_testo 8.17% 27.423 1 Template:Cita_web 7.16% 24.037 1 Template:Categorie_avviso --> <!-- Saved in parser cache with key itwiki:pcache:1078306:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250218204707 and revision id 143139164. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Estratto da "<a dir="ltr" href="https://it.wikipedia.org/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&oldid=143139164">https://it.wikipedia.org/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&oldid=143139164</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categoria:Categorie" title="Categoria:Categorie">Categorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categoria:Diritto_canonico" title="Categoria:Diritto canonico">Diritto canonico</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Papa_Gregorio_XIII" title="Categoria:Papa Gregorio XIII">Papa Gregorio XIII</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Categorie nascoste: <ul><li><a href="/wiki/Categoria:Senza_fonti_-_cattolicesimo" title="Categoria:Senza fonti - cattolicesimo">Senza fonti - cattolicesimo</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Senza_fonti_-_gennaio_2017" title="Categoria:Senza fonti - gennaio 2017">Senza fonti - gennaio 2017</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Collegamento_interprogetto_a_Wikiversity_presente_ma_assente_su_Wikidata" title="Categoria:Collegamento interprogetto a Wikiversity presente ma assente su Wikidata">Collegamento interprogetto a Wikiversity presente ma assente su Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:P3365_letta_da_Wikidata" title="Categoria:P3365 letta da Wikidata">P3365 letta da Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:P1417_letta_da_Wikidata" title="Categoria:P1417 letta da Wikidata">P1417 letta da Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:P4549_letta_da_Wikidata" title="Categoria:P4549 letta da Wikidata">P4549 letta da Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:P3241_letta_da_Wikidata" title="Categoria:P3241 letta da Wikidata">P3241 letta da Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_con_codice_VIAF" title="Categoria:Voci con codice VIAF">Voci con codice VIAF</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_con_codice_LCCN" title="Categoria:Voci con codice LCCN">Voci con codice LCCN</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_con_codice_GND" title="Categoria:Voci con codice GND">Voci con codice GND</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_con_codice_BNF" title="Categoria:Voci con codice BNF">Voci con codice BNF</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_con_codice_J9U" title="Categoria:Voci con codice J9U">Voci con codice J9U</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_non_biografiche_con_codici_di_controllo_di_autorit%C3%A0" title="Categoria:Voci non biografiche con codici di controllo di autorità">Voci non biografiche con codici di controllo di autorità</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Questa pagina è stata modificata per l'ultima volta il 16 gen 2025 alle 12:40.</li> <li id="footer-info-copyright">Il testo è disponibile secondo la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.it">licenza Creative Commons Attribuzione-Condividi allo stesso modo</a>; possono applicarsi condizioni ulteriori. Vedi le <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/it">condizioni d'uso</a> per i dettagli.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/it">Informativa sulla privacy</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Sala_stampa/Wikipedia">Informazioni su Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Avvertenze_generali">Avvertenze</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Codice di condotta</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Sviluppatori</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/it.wikipedia.org">Statistiche</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Dichiarazione sui cookie</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//it.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Corpus_Iuris_Canonici&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Versione mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Ricerca</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Cerca in Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciale:Ricerca"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Ricerca</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Indice" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Mostra/Nascondi l'indice" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Mostra/Nascondi l'indice</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Corpus Iuris Canonici</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>17 lingue</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Aggiungi argomento</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-76d4c66f66-2pwzz","wgBackendResponseTime":130,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.285","walltime":"0.409","ppvisitednodes":{"value":3210,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":29365,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":1824,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":15,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":4,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":6232,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 335.725 1 -total"," 34.62% 116.244 1 Template:Collegamenti_esterni"," 15.17% 50.944 1 Template:Treccani"," 13.84% 46.464 1 Template:Documenti_della_Chiesa_cattolica"," 13.17% 44.211 1 Template:Navbox"," 11.19% 37.569 1 Template:F"," 10.62% 35.650 1 Template:Avviso"," 10.59% 35.559 1 Template:Cita_testo"," 8.17% 27.423 1 Template:Cita_web"," 7.16% 24.037 1 Template:Categorie_avviso"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.162","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4988601,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-55d695cf44-bkhn8","timestamp":"20250218204707","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Corpus Iuris Canonici","url":"https:\/\/it.wikipedia.org\/wiki\/Corpus_Iuris_Canonici","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q635036","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q635036","author":{"@type":"Organization","name":"Contributori ai progetti Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2007-04-19T10:58:34Z","dateModified":"2025-01-16T11:40:46Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/0\/05\/Bologna%2C_gregorio_IX%2C_decretales_con_commento_di_bernardo_da_parma%2C_e_testi_di_innocenzo_IV_e_gregorio_X%2C_1290_ca.%2C_01.jpg"}</script> </body> </html>