CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Jehova's getuigen - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"75f06ca6-7179-436d-bb88-30b98a2bfb1f","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Jehova's_getuigen","wgTitle":"Jehova's getuigen","wgCurRevisionId":68256971,"wgRevisionId":68256971,"wgArticleId":139608,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Pagina's die ISBN magische links gebruiken","Jehova's getuigen","Adventisme","Restaurationisme","Sekte","Niet-trinitarische stroming"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Jehova's_getuigen","wgRelevantArticleId":139608,"wgIsProbablyEditable":false,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":false,"wgRestrictionEdit":["autoconfirmed"],"wgRestrictionMove":["autoconfirmed"], "wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":80000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q35269","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles": "ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init", "ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/JW_Logo.svg/1200px-JW_Logo.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1200"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/JW_Logo.svg/800px-JW_Logo.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/JW_Logo.svg/640px-JW_Logo.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="640"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Jehova's getuigen - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Jehova%27s_getuigen"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Jehova%27s_getuigen"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject page-Jehova_s_getuigen rootpage-Jehova_s_getuigen skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/30_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Jehova%27s+getuigen" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Jehova%27s+getuigen" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Jehova%27s+getuigen" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Jehova%27s+getuigen" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Religieuze_ideeën" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Religieuze_ideeën"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Religieuze ideeën</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Religieuze_ideeën-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Religieuze ideeën-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Religieuze_ideeën-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Enige_juiste_religie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Enige_juiste_religie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Enige juiste religie</span> </div> </a> <ul id="toc-Enige_juiste_religie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-"Nieuw_licht"" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#"Nieuw_licht""> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1.1</span> <span>"Nieuw licht"</span> </div> </a> <ul id="toc-"Nieuw_licht"-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Organisatie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Organisatie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1.2</span> <span>Organisatie</span> </div> </a> <ul id="toc-Organisatie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-God" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#God"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>God</span> </div> </a> <ul id="toc-God-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Jezus_Christus" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jezus_Christus"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Jezus Christus</span> </div> </a> <ul id="toc-Jezus_Christus-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bijbel" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bijbel"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Bijbel</span> </div> </a> <ul id="toc-Bijbel-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ziel,_opstanding_en_dood" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ziel,_opstanding_en_dood"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Ziel, opstanding en dood</span> </div> </a> <ul id="toc-Ziel,_opstanding_en_dood-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-144.000" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#144.000"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5.1</span> <span>144.000</span> </div> </a> <ul id="toc-144.000-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Heilsgeschiedenis" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Heilsgeschiedenis"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.6</span> <span>Heilsgeschiedenis</span> </div> </a> <ul id="toc-Heilsgeschiedenis-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-1914" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#1914"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7</span> <span>1914</span> </div> </a> <ul id="toc-1914-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Eschatologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Eschatologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.8</span> <span>Eschatologie</span> </div> </a> <ul id="toc-Eschatologie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Evangelisatie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Evangelisatie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.9</span> <span>Evangelisatie</span> </div> </a> <ul id="toc-Evangelisatie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Seksualiteit" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Seksualiteit"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.10</span> <span>Seksualiteit</span> </div> </a> <ul id="toc-Seksualiteit-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Feestdagen_en_gebruiken" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Feestdagen_en_gebruiken"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.11</span> <span>Feestdagen en gebruiken</span> </div> </a> <ul id="toc-Feestdagen_en_gebruiken-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bloedtransfusies_en_vaccinaties" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bloedtransfusies_en_vaccinaties"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.12</span> <span>Bloedtransfusies en vaccinaties</span> </div> </a> <ul id="toc-Bloedtransfusies_en_vaccinaties-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Houding_tegenover_de_wereld" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Houding_tegenover_de_wereld"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.13</span> <span>Houding tegenover de wereld</span> </div> </a> <ul id="toc-Houding_tegenover_de_wereld-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Disciplinair_beleid" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Disciplinair_beleid"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.14</span> <span>Disciplinair beleid</span> </div> </a> <ul id="toc-Disciplinair_beleid-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Organisatiestructuur" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Organisatiestructuur"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Organisatiestructuur</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Organisatiestructuur-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Organisatiestructuur-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Organisatiestructuur-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Regionale_en_lokale_regelingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Regionale_en_lokale_regelingen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Regionale en lokale regelingen</span> </div> </a> <ul id="toc-Regionale_en_lokale_regelingen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Kritiek" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Kritiek"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Kritiek</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Kritiek-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Kritiek-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Kritiek-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Behandeling_van_seksueel_(kinder)misbruik" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Behandeling_van_seksueel_(kinder)misbruik"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Behandeling van seksueel (kinder)misbruik</span> </div> </a> <ul id="toc-Behandeling_van_seksueel_(kinder)misbruik-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Internationale_situatie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Internationale_situatie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.1</span> <span>Internationale situatie</span> </div> </a> <ul id="toc-Internationale_situatie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Situatie_in_Nederland" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Situatie_in_Nederland"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.2</span> <span>Situatie in Nederland</span> </div> </a> <ul id="toc-Situatie_in_Nederland-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Verschoningsrecht_voor_ouderlingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Verschoningsrecht_voor_ouderlingen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.3</span> <span>Verschoningsrecht voor ouderlingen</span> </div> </a> <ul id="toc-Verschoningsrecht_voor_ouderlingen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Afgedwongen_sociaal_isolement_en_uitsluiting" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Afgedwongen_sociaal_isolement_en_uitsluiting"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Afgedwongen sociaal isolement en uitsluiting</span> </div> </a> <ul id="toc-Afgedwongen_sociaal_isolement_en_uitsluiting-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nadruk_op_de_prediking" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Nadruk_op_de_prediking"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Nadruk op de prediking</span> </div> </a> <ul id="toc-Nadruk_op_de_prediking-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-1914_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#1914_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>1914</span> </div> </a> <ul id="toc-1914_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bloedtransfusie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bloedtransfusie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Bloedtransfusie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bloedtransfusie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bloedschuld" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bloedschuld"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.6</span> <span>Bloedschuld</span> </div> </a> <ul id="toc-Bloedschuld-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Niet-uitgekomen_voorspellingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Niet-uitgekomen_voorspellingen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.7</span> <span>Niet-uitgekomen voorspellingen</span> </div> </a> <ul id="toc-Niet-uitgekomen_voorspellingen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Externe_links" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Externe_links"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Externe links</span> </div> </a> <ul id="toc-Externe_links-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Jehova's getuigen</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 119 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-119" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">119 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Jehovah_se_Getuies" title="Jehovah se Getuies – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Jehovah se Getuies" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8B%AD%E1%88%96%E1%8B%8B_%E1%88%9D%E1%88%B5%E1%8A%AD%E1%88%AE%E1%89%BD" title="የይሖዋ ምስክሮች – Amhaars" lang="am" hreflang="am" data-title="የይሖዋ ምስክሮች" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Amhaars" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%AF_%D9%8A%D9%87%D9%88%D9%87" title="شهود يهوه – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="شهود يهوه" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%87%D9%88%D8%AF_%D9%8A%D9%87%D9%88%D9%87" title="شهود يهوه – Egyptisch Arabisch" lang="arz" hreflang="arz" data-title="شهود يهوه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptisch Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Testigos_de_Xehov%C3%A1" title="Testigos de Xehová – Asturisch" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Testigos de Xehová" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturisch" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Jehov%C3%A1_Diosan_Qhana%C3%B1chirinakapaxa" title="Jehová Diosan Qhanañchirinakapaxa – Aymara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Jehová Diosan Qhanañchirinakapaxa" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="Aymara" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Yehova_%C5%9Fahidl%C9%99ri" title="Yehova şahidləri – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="Yehova şahidləri" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Mga_Saksi_ni_Jehova" title="Mga Saksi ni Jehova – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Mga Saksi ni Jehova" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%BA%D1%96_%D0%86%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D1%8B" title="Сведкі Іеговы – Belarussisch" lang="be" hreflang="be" data-title="Сведкі Іеговы" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarussisch" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B8_%D0%BD%D0%B0_%D0%99%D0%B5%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Свидетели на Йехова – Bulgaars" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Свидетели на Йехова" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaars" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AF%E0%A6%BF%E0%A6%B9%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A7%80" title="যিহোবার সাক্ষী – Bengaals" lang="bn" hreflang="bn" data-title="যিহোবার সাক্ষী" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengaals" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Testo%C3%B9_Jehovah" title="Testoù Jehovah – Bretons" lang="br" hreflang="br" data-title="Testoù Jehovah" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretons" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Jehovini_svjedoci" title="Jehovini svjedoci – Bosnisch" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Jehovini svjedoci" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Testimonis_de_Jehov%C3%A0" title="Testimonis de Jehovà – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Testimonis de Jehovà" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD_%D0%A2%D0%B5%D1%88%D0%B0%D1%88" title="Иегован Тешаш – Tsjetsjeens" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Иегован Тешаш" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="Tsjetsjeens" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Mga_Saksi_ni_Heoba" title="Mga Saksi ni Heoba – Cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Mga Saksi ni Heoba" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="Cebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%DB%95%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C_%DB%8C%DB%95%DA%BE%D9%88%DB%95" title="گەوایانی یەھوە – Soranî" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="گەوایانی یەھوە" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Soranî" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Sv%C4%9Bdkov%C3%A9_Jehovovi" title="Svědkové Jehovovi – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Svědkové Jehovovi" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Tystion_Jehofa" title="Tystion Jehofa – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Tystion Jehofa" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Jehovas_Vidner" title="Jehovas Vidner – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="Jehovas Vidner" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Zeugen_Jehovas" title="Zeugen Jehovas – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Zeugen Jehovas" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eahid%C3%AA_Yehovay" title="Şahidê Yehovay – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Şahidê Yehovay" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ee mw-list-item"><a href="https://ee.wikipedia.org/wiki/Yehowa_%C3%90asefowo" title="Yehowa Ðasefowo – Ewe" lang="ee" hreflang="ee" data-title="Yehowa Ðasefowo" data-language-autonym="Eʋegbe" data-language-local-name="Ewe" class="interlanguage-link-target"><span>Eʋegbe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%AC%CF%81%CF%84%CF%85%CF%81%CE%B5%CF%82_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%99%CE%B5%CF%87%CF%89%CE%B2%CE%AC" title="Μάρτυρες του Ιεχωβά – Grieks" lang="el" hreflang="el" data-title="Μάρτυρες του Ιεχωβά" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Grieks" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/Testim%C3%B2%E1%B9%85_ad_G%C3%A9uva" title="Testimòṅ ad Géuva – Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Testimòṅ ad Géuva" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Jehovah%27s_Witnesses" title="Jehovah's Witnesses – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Jehovah's Witnesses" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Atestantoj_de_Jehovo" title="Atestantoj de Jehovo – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Atestantoj de Jehovo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Testigos_de_Jehov%C3%A1" title="Testigos de Jehová – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Testigos de Jehová" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Jehoova_tunnistajad" title="Jehoova tunnistajad – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Jehoova tunnistajad" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Jehovaren_Lekukoak" title="Jehovaren Lekukoak – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Jehovaren Lekukoak" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Testigus_de_Jehov%C3%A1" title="Testigus de Jehová – Extremeens" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Testigus de Jehová" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremeens" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D9%87" title="شاهدان یهوه – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="شاهدان یهوه" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Jehovan_todistajat" title="Jehovan todistajat – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Jehovan todistajat" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Jehova_Vitni" title="Jehova Vitni – Faeröers" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Jehova Vitni" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="Faeröers" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/T%C3%A9moins_de_J%C3%A9hovah" title="Témoins de Jéhovah – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Témoins de Jéhovah" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Testemonis_di_Jeova" title="Testemonis di Jeova – Friulisch" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Testemonis di Jeova" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="Friulisch" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Jehova%27s_Tsj%C3%BBgen" title="Jehova's Tsjûgen – Fries" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Jehova's Tsjûgen" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Finn%C3%A9ithe_I%C3%A1iv%C3%A9" title="Finnéithe Iáivé – Iers" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Finnéithe Iáivé" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Iers" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Fianaisean_Ieh%C3%B2bha" title="Fianaisean Iehòbha – Schots-Gaelisch" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Fianaisean Iehòbha" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="Schots-Gaelisch" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Testemu%C3%B1as_de_Xehov%C3%A1" title="Testemuñas de Xehová – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Testemuñas de Xehová" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-guw mw-list-item"><a href="https://guw.wikipedia.org/wiki/Kunnudet%E1%BB%8D_Jehovah_T%E1%BB%8Dn_L%E1%BA%B9" title="Kunnudetọ Jehovah Tọn Lẹ – Gun" lang="guw" hreflang="guw" data-title="Kunnudetọ Jehovah Tọn Lẹ" data-language-autonym="Gungbe" data-language-local-name="Gun" class="interlanguage-link-target"><span>Gungbe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A2%D7%93%D7%99_%D7%99%D7%94%D7%95%D7%94" title="עדי יהוה – Hebreeuws" lang="he" hreflang="he" data-title="עדי יהוה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebreeuws" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A4%B9%E0%A5%8B%E0%A4%B5%E0%A4%BE_%E0%A4%95%E0%A5%87_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A5%80" title="यहोवा के साक्षी – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="यहोवा के साक्षी" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Jehovini_svjedoci" title="Jehovini svjedoci – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Jehovini svjedoci" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Temwen_Jewova" title="Temwen Jewova – Haïtiaans Creools" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Temwen Jewova" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="Haïtiaans Creools" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Jehova_tan%C3%BAi" title="Jehova tanúi – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Jehova tanúi" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B5%D5%B0%D5%B8%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Եհովայի վկաներ – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Եհովայի վկաներ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Testes_de_Jehovah" title="Testes de Jehovah – Interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Testes de Jehovah" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Saksi-saksi_Jehovah" title="Saksi-saksi Jehovah – Iban" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Saksi-saksi Jehovah" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="Iban" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Saksi-Saksi_Yehuwa" title="Saksi-Saksi Yehuwa – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Saksi-Saksi Yehuwa" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Testi_di_Jehova" title="Testi di Jehova – Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Testi di Jehova" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Vottar_Jeh%C3%B3va" title="Vottar Jehóva – IJslands" lang="is" hreflang="is" data-title="Vottar Jehóva" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="IJslands" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Testimoni_di_Geova" title="Testimoni di Geova – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Testimoni di Geova" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A8%E3%83%9B%E3%83%90%E3%81%AE%E8%A8%BC%E4%BA%BA" title="エホバの証人 – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="エホバの証人" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%B0%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A1_%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%AC%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="იეჰოვას მოწმეები – Georgisch" lang="ka" hreflang="ka" data-title="იეჰოვას მოწმეები" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgisch" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Bambangi_ya_Yehowa" title="Bambangi ya Yehowa – Kongo" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Bambangi ya Yehowa" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="Kongo" class="interlanguage-link-target"><span>Kongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kj mw-list-item"><a href="https://kj.wikipedia.org/wiki/Eendombwedi_daJehowa" title="Eendombwedi daJehowa – Kuanyama" lang="kj" hreflang="kj" data-title="Eendombwedi daJehowa" data-language-autonym="Kwanyama" data-language-local-name="Kuanyama" class="interlanguage-link-target"><span>Kwanyama</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%BA%D1%83%D3%99%D0%B3%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B5%D1%80%D1%96" title="Иегова куәгерлері – Kazachs" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Иегова куәгерлері" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazachs" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%97%AC%ED%98%B8%EC%99%80%EC%9D%98_%EC%A6%9D%EC%9D%B8" title="여호와의 증인 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="여호와의 증인" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eahid%C3%AAn_Yehowa" title="Şahidên Yehowa – Koerdisch" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Şahidên Yehowa" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Koerdisch" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Dustunyoryon_Yehovah" title="Dustunyoryon Yehovah – Cornish" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Dustunyoryon Yehovah" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="Cornish" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Testes_Iehovae" title="Testes Iehovae – Latijn" lang="la" hreflang="la" data-title="Testes Iehovae" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latijn" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Testemunyos_de_Djehova" title="Testemunyos de Djehova – Ladino" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Testemunyos de Djehova" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="Ladino" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Zeie_vum_Jehova" title="Zeie vum Jehova – Luxemburgs" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Zeie vum Jehova" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Luxemburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Jehovagetuige" title="Jehovagetuige – Limburgs" lang="li" hreflang="li" data-title="Jehovagetuige" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Testimoni_de_Geova" title="Testimoni de Geova – Lombardisch" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Testimoni de Geova" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombardisch" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Batatoli_ya_Yehova" title="Batatoli ya Yehova – Lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Batatoli ya Yehova" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="Lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Jehovos_liudytojai" title="Jehovos liudytojai – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Jehovos liudytojai" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Jehovas_liecinieki" title="Jehovas liecinieki – Lets" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Jehovas liecinieki" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lets" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Vavolombelon%27_i_Jehovah" title="Vavolombelon' i Jehovah – Malagassisch" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Vavolombelon' i Jehovah" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Malagassisch" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Nga_Kaiwhakaatu_o_Ihowa" title="Nga Kaiwhakaatu o Ihowa – Maori" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Nga Kaiwhakaatu o Ihowa" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="Maori" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D0%B5%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%B8_%D1%81%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D1%86%D0%B8" title="Јеховини сведоци – Macedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Јеховини сведоци" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonisch" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AF%E0%B4%B9%E0%B5%8B%E0%B4%B5%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%9F%E0%B5%86_%E0%B4%B8%E0%B4%BE%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B4%BF%E0%B4%95%E0%B5%BE" title="യഹോവയുടെ സാക്ഷികൾ – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="യഹോവയുടെ സാക്ഷികൾ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A5%87%E0%A4%B9%E0%A5%82%E0%A4%B5%E0%A5%8D%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%9A%E0%A5%87_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A5%80%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%B0" title="जेहूव्हाचे साक्षीदार – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="जेहूव्हाचे साक्षीदार" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Saksi_Jehovah" title="Saksi Jehovah – Maleis" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Saksi Jehovah" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Maleis" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Te%C3%A7temunhas_de_Jeob%C3%A1" title="Teçtemunhas de Jeobá – Mirandees" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Teçtemunhas de Jeobá" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="Mirandees" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/T%C4%93mel%C4%81huanimeh_Jehov%C3%A1" title="Tēmelāhuanimeh Jehová – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Tēmelāhuanimeh Jehová" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Jehovas_vitne" title="Jehovas vitne – Noors - Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Jehovas vitne" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Noors - Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Jehovas_vitner" title="Jehovas vitner – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Jehovas vitner" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Testim%C3%B2nis_de_Jehov%C3%A0" title="Testimònis de Jehovà – Occitaans" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Testimònis de Jehovà" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Occitaans" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pag mw-list-item"><a href="https://pag.wikipedia.org/wiki/Tasi_nen_Jehovah" title="Tasi nen Jehovah – Pangasinan" lang="pag" hreflang="pag" data-title="Tasi nen Jehovah" data-language-autonym="Pangasinan" data-language-local-name="Pangasinan" class="interlanguage-link-target"><span>Pangasinan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Testigunan_di_yehova" title="Testigunan di yehova – Papiaments" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Testigunan di yehova" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="Papiaments" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pdc mw-list-item"><a href="https://pdc.wikipedia.org/wiki/Jehovah%27s_Witness" title="Jehovah's Witness – Pennsylvania-Duits" lang="pdc" hreflang="pdc" data-title="Jehovah's Witness" data-language-autonym="Deitsch" data-language-local-name="Pennsylvania-Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deitsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awiadkowie_Jehowy" title="Świadkowie Jehowy – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Świadkowie Jehowy" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%DB%81%D9%88%D9%88%D8%A7%DB%81_%D8%AF%DB%92_%DA%AF%D9%88%D8%A7%DB%81" title="یہوواہ دے گواہ – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="یہوواہ دے گواہ" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Testemunhas_de_Jeov%C3%A1" title="Testemunhas de Jeová – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Testemunhas de Jeová" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Martorii_lui_Iehova" title="Martorii lui Iehova – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Martorii lui Iehova" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B8_%D0%98%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D1%8B" title="Свидетели Иеговы – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Свидетели Иеговы" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%BA%D3%A9%D1%80%D3%A9%D3%A9%D1%87%D1%87%D2%AF%D0%BB%D1%8D%D1%80%D1%8D" title="Иегова көрөөччүлэрэ – Jakoets" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Иегова көрөөччүлэрэ" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Jakoets" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Jehovah%27s_Witnesses" title="Jehovah's Witnesses – Schots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Jehovah's Witnesses" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="Schots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sg mw-list-item"><a href="https://sg.wikipedia.org/wiki/A-T%C3%A9moin_ti_J%C3%A9hovah" title="A-Témoin ti Jéhovah – Sango" lang="sg" hreflang="sg" data-title="A-Témoin ti Jéhovah" data-language-autonym="Sängö" data-language-local-name="Sango" class="interlanguage-link-target"><span>Sängö</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Jehovini_svjedoci" title="Jehovini svjedoci – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Jehovini svjedoci" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Jehovah%27s_Witnesses" title="Jehovah's Witnesses – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Jehovah's Witnesses" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Jehovovi_svedkovia" title="Jehovovi svedkovia – Slowaaks" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Jehovovi svedkovia" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowaaks" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Jehovove_pri%C4%8De" title="Jehovove priče – Sloveens" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Jehovove priče" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Sloveens" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/D%C3%ABshmitar%C3%ABt_e_Jehovait" title="Dëshmitarët e Jehovait – Albanees" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Dëshmitarët e Jehovait" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albanees" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D0%B5%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%B8_%D1%81%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D1%86%D0%B8" title="Јеховини сведоци – Servisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Јеховини сведоци" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Servisch" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-srn mw-list-item"><a href="https://srn.wikipedia.org/wiki/Jehovah_Kotoigi" title="Jehovah Kotoigi – Sranantongo" lang="srn" hreflang="srn" data-title="Jehovah Kotoigi" data-language-autonym="Sranantongo" data-language-local-name="Sranantongo" class="interlanguage-link-target"><span>Sranantongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ss mw-list-item"><a href="https://ss.wikipedia.org/wiki/Fakazi_baJehova" title="Fakazi baJehova – Swazi" lang="ss" hreflang="ss" data-title="Fakazi baJehova" data-language-autonym="SiSwati" data-language-local-name="Swazi" class="interlanguage-link-target"><span>SiSwati</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-st mw-list-item"><a href="https://st.wikipedia.org/wiki/Lipaki_Tsa_Jehova" title="Lipaki Tsa Jehova – Zuid-Sotho" lang="st" hreflang="st" data-title="Lipaki Tsa Jehova" data-language-autonym="Sesotho" data-language-local-name="Zuid-Sotho" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Jehovas_vittnen" title="Jehovas vittnen – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Jehovas vittnen" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Mashahidi_wa_Yehova" title="Mashahidi wa Yehova – Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Mashahidi wa Yehova" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awjodki_Jehowe" title="Śwjodki Jehowe – Silezisch" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Śwjodki Jehowe" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="Silezisch" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AF%E0%AF%86%E0%AE%95%E0%AF%8B%E0%AE%B5%E0%AE%BE%E0%AE%B5%E0%AE%BF%E0%AE%A9%E0%AF%8D_%E0%AE%9A%E0%AE%BE%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%9A%E0%AE%BF%E0%AE%95%E0%AE%B3%E0%AF%8D" title="யெகோவாவின் சாட்சிகள் – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="யெகோவாவின் சாட்சிகள்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9E%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A2%E0%B8%B0%E0%B9%82%E0%B8%AE%E0%B8%A7%E0%B8%B2" title="พยานพระยะโฮวา – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="พยานพระยะโฮวา" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/%C3%9Dehowany%C5%88_%C5%9Ea%C3%BDatlary" title="Ýehowanyň Şaýatlary – Turkmeens" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Ýehowanyň Şaýatlary" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="Turkmeens" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Mga_Saksi_ni_Jehova" title="Mga Saksi ni Jehova – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Mga Saksi ni Jehova" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tn mw-list-item"><a href="https://tn.wikipedia.org/wiki/Basupi_ba_ga_Jehofa" title="Basupi ba ga Jehofa – Tswana" lang="tn" hreflang="tn" data-title="Basupi ba ga Jehofa" data-language-autonym="Setswana" data-language-local-name="Tswana" class="interlanguage-link-target"><span>Setswana</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Yehova%27n%C4%B1n_%C5%9Eahitleri" title="Yehova'nın Şahitleri – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Yehova'nın Şahitleri" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Timbhoni_ta_Yehovha" title="Timbhoni ta Yehovha – Tsonga" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Timbhoni ta Yehovha" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="Tsonga" class="interlanguage-link-target"><span>Xitsonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tum mw-list-item"><a href="https://tum.wikipedia.org/wiki/%C5%B4akaboni_%C5%B5a_Yehova" title="Ŵakaboni ŵa Yehova – Toemboeka" lang="tum" hreflang="tum" data-title="Ŵakaboni ŵa Yehova" data-language-autonym="ChiTumbuka" data-language-local-name="Toemboeka" class="interlanguage-link-target"><span>ChiTumbuka</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B2%D1%96%D0%B4%D0%BA%D0%B8_%D0%84%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%B8" title="Свідки Єгови – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Свідки Єгови" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%DB%81%D9%88%D9%88%D8%A7%DB%81_%DA%A9%DB%92_%DA%AF%D9%88%D8%A7%DB%81" title="یہوواہ کے گواہ – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="یہوواہ کے گواہ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Iyegova_shohidlari" title="Iyegova shohidlari – Oezbeeks" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Iyegova shohidlari" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Oezbeeks" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A2n_Ch%E1%BB%A9ng_Gi%C3%AA-h%C3%B4-va" title="Nhân Chứng Giê-hô-va – Vietnamees" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Nhân Chứng Giê-hô-va" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamees" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%80%B6%E5%92%8C%E5%8D%8E%E8%A7%81%E8%AF%81%E4%BA%BA" title="耶和华见证人 – Wuyu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="耶和华见证人" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wuyu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%80%B6%E5%92%8C%E8%8F%AF%E8%A6%8B%E8%AD%89%E4%BA%BA" title="耶和華見證人 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="耶和華見證人" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/I%C3%A2-h%C3%B4-hoa_Ki%C3%A0n-ch%C3%A8ng-j%C3%AEn" title="Iâ-hô-hoa Kiàn-chèng-jîn – Minnanyu" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Iâ-hô-hoa Kiàn-chèng-jîn" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnanyu" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%80%B6%E5%92%8C%E8%8F%AF%E8%A6%8B%E8%AD%89%E4%BA%BA" title="耶和華見證人 – Kantonees" lang="yue" hreflang="yue" data-title="耶和華見證人" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonees" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q35269#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Jehova%27s_getuigen" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Jehova%27s_getuigen" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Jehova%27s_getuigen"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-viewsource" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jehova%27s_getuigen&action=edit" title="Deze pagina is beveiligd.
U kunt wel de broncode bekijken. [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bekijken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jehova%27s_getuigen&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Jehova%27s_getuigen"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-viewsource" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jehova%27s_getuigen&action=edit"><span>Brontekst bekijken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jehova%27s_getuigen&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Jehova%27s_getuigen" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Jehova%27s_getuigen" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jehova%27s_getuigen&oldid=68256971" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jehova%27s_getuigen&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Jehova%27s_getuigen&id=68256971&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FJehova%2527s_getuigen"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FJehova%2527s_getuigen"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Jehova%27s+getuigen"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Jehova%27s_getuigen&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jehova%27s_getuigen&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Jehovah%27s_Witnesses" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q35269" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:JW_Logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/JW_Logo.svg/230px-JW_Logo.svg.png" decoding="async" width="230" height="230" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/JW_Logo.svg/345px-JW_Logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/JW_Logo.svg/460px-JW_Logo.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="1000" /></a><figcaption>Logo van jw.org, de website van Jehova's getuigen</figcaption></figure> <p><b>Jehova's getuigen</b><sup id="cite_ref-spgb_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-spgb-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> vormen een <a href="/wiki/Duizendjarig_vrederijk" title="Duizendjarig vrederijk">millennialistische</a>, <a href="/wiki/Restaurationisme" title="Restaurationisme">restaurationistische</a> <a href="/wiki/Sekte" title="Sekte">sekte</a> binnen het <a href="/wiki/Christendom" title="Christendom">christendom</a>. De sekte is voortgekomen uit het <a href="/wiki/Adventisme" title="Adventisme">adventisme</a> en hanteert geloofspunten die op onderdelen van de meeste christelijke geloofsrichtingen afwijken; zo geloven zij niet in de <a href="/wiki/Drie-eenheid" title="Drie-eenheid">Drie-eenheid</a>. </p><p>Jehova's getuigen geloven dat zij de enige juiste religie hebben<sup id="cite_ref-1-6-2009_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-1-6-2009-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ware_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-ware-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> en dat alle niet-Jehova's getuigen direct of indirect '<a href="/wiki/Satan" title="Satan">Satan</a> de <a href="/wiki/Duivel" title="Duivel">Duivel</a>' aanbidden.<sup id="cite_ref-Aanbid2002_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Aanbid2002-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Mede daarom beperken Jehova's getuigen sociale omgang met niet-leden zo veel mogelijk.<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Jehova's getuigen geloven dat de mensheid zich in de "<a href="/wiki/Eindtijd" title="Eindtijd">eindtijd</a>" bevindt, de laatste fase voordat <a href="/wiki/God_(christendom)" title="God (christendom)">God</a> ingrijpt, wat hen een <a href="/wiki/Eindtijdbeweging" title="Eindtijdbeweging">eindtijdbeweging</a> maakt. Omdat ze geloven dat alle niet-Jehova's getuigen dan zullen worden vernietigd,<sup id="cite_ref-aanbid_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-aanbid-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> proberen zij deze mensen te overtuigen van hun geloof. Jehova's getuigen staan erom bekend dit te doen door (vaak getweeën) van deur tot deur gaan, de velddienst, die zij vanuit hun organisatie verplicht zijn te vervullen. Hierbij verspreiden leden van deze sekte hun boodschap aan de hand van de <a href="/wiki/Bijbel_(christendom)" title="Bijbel (christendom)">Bijbel</a> in de eigen vertaling (<a href="/wiki/Nieuwewereldvertaling_van_de_Bijbel" title="Nieuwewereldvertaling van de Bijbel">Nieuwewereldvertaling van de Bijbel</a>) en publicaties van het <a href="/wiki/Wachttoren-,_Bijbel-_en_Traktaatgenootschap" title="Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap">Wachttorengenootschap</a>. </p><p>Jehova's getuigen beschouwen de <a href="/wiki/Bijbel_(christendom)" title="Bijbel (christendom)">Bijbel</a> als foutloos en zij geloven dat wat er in de Bijbel staat echt gebeurd is en <a href="/wiki/Wetenschap" title="Wetenschap">wetenschappelijk</a> juist is. Hiermee behoren zij tot de <a href="/wiki/Christelijke_stroming" title="Christelijke stroming">stroming</a> van <a href="/wiki/Christenfundamentalisme" title="Christenfundamentalisme">christenfundamentalisme</a>. Ze geloven dat zij aanbidden zoals dat ook in het <a href="/wiki/Vroege_christendom" title="Vroege christendom">vroege christendom</a> werd gedaan, een opvatting die <a href="/wiki/Restaurationisme" title="Restaurationisme">restaurationisme</a> wordt genoemd. </p><p>De sekte ontstond eind <a href="/wiki/19e_eeuw" title="19e eeuw">19e eeuw</a> in de <a href="/wiki/Verenigde_Staten" title="Verenigde Staten">Verenigde Staten</a> en is een aftakking van de door <a href="/wiki/Charles_Taze_Russell" title="Charles Taze Russell">Charles Taze Russell</a> gestichte <i>Bible Students Association,</i> een beweging van <a href="/wiki/Bijbelonderzoekers" title="Bijbelonderzoekers">Bijbelonderzoekers</a>. </p> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie het artikel <a href="/wiki/Geschiedenis_van_Jehova%27s_getuigen" title="Geschiedenis van Jehova's getuigen">Geschiedenis van Jehova's getuigen</a></i></div> <p>Men treedt toe tot de sekte door het <a href="/wiki/Ritueel" title="Ritueel">ritueel</a> van de volledige onderdompeling (<a href="/wiki/Volwassenendoop" title="Volwassenendoop">doop</a>) op (bijna) volwassen leeftijd; Jehova's getuigen kennen geen <a href="/wiki/Kinderdoopsel" class="mw-redirect" title="Kinderdoopsel">kinderdoop</a>. Wereldwijd zijn er zo'n 8,7 miljoen Jehova's getuigen, waarvan in 2019 in <a href="/wiki/Belgi%C3%AB" title="België">België</a> ruim 25.000, in <a href="/wiki/Nederland" title="Nederland">Nederland</a> ruim 29.000<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> en in 2012 in <a href="/wiki/Suriname" title="Suriname">Suriname</a> ruim 6.600.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Het bestuur van Jehova's getuigen noemt zich het <a href="/wiki/Besturend_Lichaam_van_Jehova%27s_getuigen" title="Besturend Lichaam van Jehova's getuigen">Besturend Lichaam</a>. Hun <a href="/wiki/Kerkgenootschap" title="Kerkgenootschap">kerkgenootschap</a> heet officieel <i>Christelijke Gemeente van Jehovah's Getuigen</i>.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Religieuze_ideeën"><span id="Religieuze_idee.C3.ABn"></span>Religieuze ideeën</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Enige_juiste_religie">Enige juiste religie</h3></div> <p>Jehova's getuigen geloven dat zij de enige 'ware' of juiste religie aanhangen.<sup id="cite_ref-1-6-2009_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-1-6-2009-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ware_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-ware-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Zij geloven ook dat hun geschiedenis terug te voeren is tot <a href="/wiki/Ka%C3%AFn_en_Abel" title="Kaïn en Abel">Abel</a> (de zoon van <a href="/wiki/Adam" title="Adam">Adam</a> en <a href="/wiki/Eva_(persoon)" title="Eva (persoon)">Eva</a>)<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> en er sindsdien een "ononderbroken lijn van Getuigen" is geweest,<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> met in deze "lijn" personen als <a href="/wiki/Henoch" title="Henoch">Henoch</a> en <a href="/wiki/Noach" title="Noach">Noach</a>.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ze noemen <a href="/wiki/Jezus_(traditioneel-christelijk)" title="Jezus (traditioneel-christelijk)">Jezus</a> "Jehovah's grootste Getuige"<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> en de Bijbel "het Boek door Jehovah's getuigen".<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Jehova's getuigen verwijzen naar hun doctrinaire corpus als "de <a href="/wiki/Religieuze_waarheid" title="Religieuze waarheid">waarheid</a>" en noemen lidmaatschap van de beweging "in de waarheid zijn".<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ze geloven dat "de waarheid" door Jezus is gedelegeerd aan de "getrouwe en beleidvolle slaaf" (naar <a href="/wiki/Evangelie_volgens_Matte%C3%BCs" title="Evangelie volgens Matteüs">Matteüs</a> 24:45), die zij interpreteren als het <a href="/wiki/Besturend_Lichaam" class="mw-redirect" title="Besturend Lichaam">Besturend Lichaam</a><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> - het hoofdbestuur van Jehova's getuigen. Zij geloven dat alle andere religies "onwaar" en vals zijn en uit <a href="/wiki/Satan" title="Satan">Satan</a> voortspruiten. Volgens hen aanbidden daarom alle niet-Jehova's getuigen direct of indirect Satan.<sup id="cite_ref-Aanbid2002_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-Aanbid2002-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Zij geloven dat als God binnenkort ingrijpt alle niet-Jehova's getuigen zullen worden vernietigd.<sup id="cite_ref-aanbid_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-aanbid-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Vanwege dit standpunt zijn Jehova's getuigen niet aangesloten bij organisaties als de <a href="/wiki/Wereldraad_van_Kerken" title="Wereldraad van Kerken">Wereldraad van Kerken</a>, de <a href="/wiki/Raad_van_Kerken_in_Nederland" title="Raad van Kerken in Nederland">Raad van Kerken in Nederland</a> en dergelijke.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id=""Nieuw_licht""><span id=".22Nieuw_licht.22"></span>"Nieuw licht"</h4></div> <p>De publicaties van Jehova's getuigen leren dat doctrinaire wijzigingen en verfijningen het resultaat zijn van een proces van progressieve openbaring, waarin God Zijn wil en voornemen geleidelijk onthult<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> en waarbij "nieuw licht"<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (doctrinaire wijzigingen) wordt bereikt door redeneren en studie,<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> de leiding van de <a href="/wiki/Heilige_Geest" title="Heilige Geest">Heilige Geest</a> en aanwijzingen van Jezus Christus en <a href="/wiki/Engel" title="Engel">engelen</a>.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Er wordt ook gezegd dat de leden van het Besturend Lichaam door de Heilige Geest worden geholpen om "diepe waarheden" te onderscheiden, die vervolgens door het voltallige Besturend Lichaam worden besproken voordat deze eventueel besluit tot een doctrinaire wijziging.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In sommige gevallen zijn eerder verlaten doctrines opnieuw opgenomen in het doctrinaire corpus "de waarheid". In het geval van de interpretatie van de "superieure autoriteiten" uit <a href="/wiki/Brief_van_Paulus_aan_de_Romeinen" title="Brief van Paulus aan de Romeinen">Romeinen</a> 13 werd de oorspronkelijke interpretatie van stichter Russell<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> door zijn opvolger <a href="/wiki/Joseph_Franklin_Rutherford" title="Joseph Franklin Rutherford">Rutherford</a> verlaten in 1929,<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> maar opnieuw ingenomen in 1962.<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Het Besturend Lichaam leert dat de doctrinaire wijziging in 1929 (naar wat sinds 1962 als een "vals-religieuze leer" wordt beschouwd) noodzakelijk was om 'Gods volk [lees: Jehova's getuigen] te helpen aan hun compromisloze neutraliteit vast te houden in de <a href="/wiki/Tweede_Wereldoorlog" title="Tweede Wereldoorlog">Tweede Wereldoorlog</a> en <a href="/wiki/Koude_oorlog" class="mw-redirect" title="Koude oorlog">Koude oorlog</a>.'<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Organisatie">Organisatie</h4></div> <p>Jehova's getuigen geloven dat God zowel in de hemel als op aarde een organisatie gebruikt en dat Jehova's getuigen, onder leiding van hun Besturende Lichaam, het enige zichtbare kanaal zijn waarop God met de mensheid communiceert.<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Van deze organisatie wordt gezegd: "Het is een theocratische organisatie, die van God af naar beneden, en niet van de gemeenteleden af naar boven, wordt bestuurd."<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="God">God</h3></div> <p>Jehova's getuigen geloven in een almachtige God en zij stellen: "De titel „God” is noch een eigennaam noch stelt hij de identiteit van de drager ervan vast".<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Volgens Jehova's getuigen is het gebruik van de naam "<a href="/wiki/JHWH" title="JHWH">Jehovah</a>"<sup id="cite_ref-spgb_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-spgb-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> voor de christelijke God daarom zo belangrijk, "omdat zijn naam de persoon vertegenwoordigt die hij is. ... Zo verzekert de naam Jehovah ons dat God volkomen in staat is zijn wil te volvoeren tot zegen van allen die hem dienen, wat er ook gebeurt."<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Jehova's getuigen geloven niet in de <a href="/wiki/Drie-eenheid" title="Drie-eenheid">Drie-eenheid</a>, een opvatting die ook wel <a href="/wiki/Unitarisme_(theologie)" title="Unitarisme (theologie)">unitarisme</a> wordt genoemd. Ze geloven dat de <a href="/wiki/Heilige_Geest" title="Heilige Geest">Heilige Geest</a> "een kracht is door middel waarvan God zijn wil volbrengt. ... Kort gezegd is de heilige geest Gods aangewende kracht, zijn kracht zoals hij die werkzaam laat zijn."<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hoewel Jehova's getuigen geloven dat de <a href="/wiki/Parakleet" title="Parakleet">Parakleet</a> slaat op de Heilige Geest, geloven zij niet dat de Heilige Geest een persoon is.<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jezus_Christus">Jezus Christus</h3></div> <p>Jehova's getuigen geloven dat Jehova de schepping van het universum heeft verricht, waarbij hij eerst Jezus (in zijn voormenselijke gedaante) schiep en de rest van de schepping liet verlopen door bemiddeling van Jezus. </p><p>Jezus Christus is Gods zoon, maar maakt geen deel uit van een <a href="/wiki/Drie-eenheid" title="Drie-eenheid">Drie-eenheid</a>. Hij is het hoogste schepsel en wordt beschouwd als dezelfde persoon als de <a href="/wiki/Aartsengel" title="Aartsengel">aartsengel</a> <a href="/wiki/Micha%C3%ABl_(aartsengel)" title="Michaël (aartsengel)">Michaël</a>. "Hij is de op een na hoogste persoon in het universum." Ze geloven "dat hij een voormenselijk bestaan heeft gehad en dat zijn leven vanuit de hemel werd overgebracht naar de schoot van een maagd, <a href="/wiki/Maria_(moeder_van_Jezus)" title="Maria (moeder van Jezus)">Maria</a>". "Deze Zoon is door Jehovah naar de aarde gezonden om zijn leven als losprijs voor de mensheid te geven en aldus de weg tot eeuwig leven te openen voor diegenen van Adams nageslacht die geloof zouden oefenen." Zij geloven daarnaast dat hij aan een <a href="/wiki/Martelpaal" title="Martelpaal">martelpaal</a> of boom is gestorven, in plaats van aan het <a href="/wiki/Kruis_(christendom)" title="Kruis (christendom)">Kruis</a>. "Deze zelfde Zoon, die weer tot hemelse heerlijkheid is verhoogd, regeert thans als Koning," "met de autoriteit die God hem sinds 1914 gegeven heeft", "om alle goddelozen te vernietigen en zijn Vaders oorspronkelijke voornemen met betrekking tot de aarde te verwezenlijken."<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bijbel">Bijbel</h3></div> <p>Jehova's getuigen geloven dat de <a href="/wiki/Bijbel_(christendom)" title="Bijbel (christendom)">Bijbel</a> het onfeilbare <a href="/wiki/Woord_van_God" title="Woord van God">Woord van God</a> is. God heeft de boodschap aan mensen gegeven zoals een zakenman een secretaresse dicteert.<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Zij beschouwen de 66 boeken van de <a href="/wiki/Protestantisme" title="Protestantisme">protestantse</a> <a href="/wiki/Canon_van_de_Bijbel" title="Canon van de Bijbel">canon</a> als <a href="/wiki/Goddelijke_inspiratie" title="Goddelijke inspiratie">door God geïnspireerd</a> en als absolute waarheid. Bij interpretatie ervan hanteren zij het principe: letterlijk waar mogelijk, <a href="/wiki/Symbool" title="Symbool">symbolisch</a> waar het niet anders kan.<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Jehova's getuigen geloven in een vrij letterlijke versie van het <a href="/wiki/Scheppingsverhaal_(Genesis)" title="Scheppingsverhaal (Genesis)">scheppingsverhaal in Genesis</a>, maar zij beschouwen de "dagen" van de schepping als perioden van duizenden jaren. Op basis hiervan kunnen ze worden geclassificeerd als <a href="/wiki/Creationisme" title="Creationisme">Oude-aardecreationisten</a>. Ook de <a href="/wiki/Wonder" title="Wonder">wonderen</a> in de Bijbel worden beschouwd als historische feiten. "De historiciteit ervan in twijfel trekken, betekent alle wonderen uit de Bijbel in twijfel trekken, met inbegrip van de opstanding van Jezus Christus zelf. En de opstanding van Jezus loochenen, betekent het christelijke geloof in zijn totaliteit loochenen".<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Jehova's getuigen beschouwen de <a href="/wiki/Schriftkritiek" class="mw-redirect" title="Schriftkritiek">historisch-kritische methode</a> (die zij consequent "hogere (Bijbel)kritiek" noemen) derhalve als grote vijand.<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Omdat de reeds bestaande Bijbelvertalingen "werden vervaardigd door geestelijken en zendelingen van religieuze sekten van de christenheid, en hun vertalingen in mindere of meerdere mate werden beïnvloed door de heidense filosofieën en onschriftuurlijke overleveringen die hun religieuze stelsels van het verleden hadden geërfd, alsook door de neiging tot hogere kritiek", hebben zij een eigen vertaling vervaardigd: de <i><a href="/wiki/Nieuwewereldvertaling_van_de_Bijbel" title="Nieuwewereldvertaling van de Bijbel">Nieuwewereldvertaling van de Bijbel</a></i>.<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ziel,_opstanding_en_dood"><span id="Ziel.2C_opstanding_en_dood"></span>Ziel, opstanding en dood</h3></div> <p>Jehova's getuigen geloven niet dat de mens een onsterfelijke ziel heeft die voortleeft na de dood. Uit het gebruik van de oorspronkelijke termen in het Hebreeuws en Grieks voor ziel maken Jehova's getuigen op "dat de ziel een persoon of een dier is of het leven dat een persoon of dier bezit". Zij beschouwen de opvatting als zou de ziel iets onstoffelijks zijn als on-Bijbels.<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Jehova's getuigen zijn aanhangers van het <a href="/wiki/Annihilationisme" title="Annihilationisme">annihilationisme</a> en geloven dus dat een persoon ophoudt te bestaan bij de dood, er geen leven na de dood is, totdat een (eventuele) weder<a href="/wiki/Opstanding" title="Opstanding">opstanding</a> de persoon weer tot leven brengt. Zij geloven niet in een <a href="/wiki/Hel_(mythologie)" class="mw-redirect" title="Hel (mythologie)">hel</a>, maar dat een deel van de mensheid geen opstanding krijgt, waarbij aan verstokte kwaaddoeners moet worden gedacht, zoals <a href="/wiki/Judas_Iskariot" title="Judas Iskariot">Judas Iskariot</a>. </p><p>Degenen die een opstanding krijgen, worden door de Jehova's getuigen in twee groepen verdeeld: </p> <ul><li>144.000 gezalfde christenen die een hemelse opstanding krijgen</li> <li>de rest van de gestorven mensheid die een aardse opstanding krijgt.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="144.000">144.000</h4></div> <p>Jehova's getuigen geloven dat precies 144.000 getrouwe mannen en vrouwen vanaf het eerste <a href="/wiki/Pinksteren" title="Pinksteren">Pinksteren</a> (<a href="/wiki/33" title="33">33</a> n.Chr.) tot aan het toekomstige uitbreken van de "grote verdrukking" (zie verderop) een hemelse opstanding krijgen als geestelijke wezens om de eeuwigheid met God en Jezus door te brengen. Zij geloven dat deze mensen "gezalfd" zijn door God om deel uit te maken van het geestelijke "Israël Gods".<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Zij geloven dat de 144.000 synoniem zijn met de "kleine kudde" uit <a href="/wiki/Evangelie_volgens_Lucas" title="Evangelie volgens Lucas">Lucas</a> 12:32 en dat deze personen 1.000 jaar met Christus zullen regeren als koning-priesters, terwijl alle andere door God goedgekeurde personen (de "andere schapen" uit <a href="/wiki/Evangelie_volgens_Johannes" title="Evangelie volgens Johannes">Johannes</a> 10:16, samengesteld uit de "grote schare" uit Openbaring 7:9,14 en de opgestane "rechtvaardigen en onrechtvaardigen" uit <a href="/wiki/Handelingen_van_de_apostelen" title="Handelingen van de apostelen">Handelingen</a> 24:15) een kans krijgen om voor eeuwig te leven in een hersteld paradijs op aarde. Volgens Jehova's getuigen werden de eerste leden van de 144.000 tot hemels leven opgewekt in 1918 en werden alle leden die daarna stierven onmiddellijk tot hemels leven opgewekt. </p><p>Ze geloven dat de hemelse opstanding heeft plaatsgevonden sinds 1918<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> en de aardse opstanding nog in de toekomst ligt, namelijk wanneer Jezus het Paradijs op aarde herstelt. Jehova's getuigen die geloven dat zij "gezalfd" zijn, maken dat kenbaar door het brood te eten en de wijn te drinken die rondgaat bij het jaarlijkse <a href="/wiki/Heilig_Avondmaal" title="Heilig Avondmaal">Avondmaal</a>, de viering ter nagedachtenis aan de dood van Christus. Volgens het Jaarboek 2012 van Jehova's getuigen beleden in 2011 bijna 12.000 Jehova's getuigen te behoren tot het "gezalfde overblijfsel" van de 144.000<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> - een toename van meer dan 3.000 sinds 1995.<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Het Jaarboek 2012 was het laatste jaarboek waarin hierover werd gerapporteerd. Voor lidmaatschap van het <a href="/wiki/Besturend_Lichaam_van_Jehova%27s_getuigen" title="Besturend Lichaam van Jehova's getuigen">Besturend Lichaam</a> is het behoren tot de "gezalfde" 144.000 een voorwaarde. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Heilsgeschiedenis">Heilsgeschiedenis</h3></div> <p>Een centraal thema in de leer van Jehova's getuigen is de "strijdvraag".<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Deze strijdvraag betreft het recht van Jehova God op aanbidding. In een combinatie van het verslag van de <a href="/wiki/Zondeval" title="Zondeval">zondeval</a> en <a href="/wiki/Job_(boek)" title="Job (boek)">Job</a>, beweren Jehova's getuigen dat Satan (een <a href="/wiki/Gevallen_engel" title="Gevallen engel">gevallen engel</a>) dit recht betwistte. Had Jehova God echt het beste met de mensen voor? Zijn mensen beter af als zij God gehoorzamen of als zij zelf bepalen wat goed en kwaad is? Satan claimde tevens dat niemand van de mensen (maar ook niet van de geestelijke schepselen) Jehova God aanbidding gaf zonder enig eigenbelang. </p><p>Hoewel het oorspronkelijke voornemen van Jehova God was dat alle mensen op een paradijselijke aarde zouden wonen, verloren <a href="/wiki/Adam_en_Eva" title="Adam en Eva">Adam en Eva</a> dit <a href="/wiki/Hof_van_Eden" title="Hof van Eden">paradijs</a> toen zij de kant van Satan kozen en werden zij onvolmaakt; deze onvolmaaktheid hebben vervolgens alle mensen van hen geërfd. In plaats van hen onmiddellijk te doden, stond God Adam en Eva toe te proberen of zij er beter van werden zelf te bepalen wat goed en kwaad is. Tevens konden <a href="/wiki/Engel" title="Engel">engelen</a> en mensen tonen of zij God uit vrije wil zouden aanbidden. </p><p>Om de schaal van het verlies van volmaaktheid door Adam weer in balans te krijgen, moest een volmaakt mens sterven. Dit offer werd gebracht door Jezus, de tweede Adam. Na zijn opstanding moest Jezus lange tijd "wachten aan Gods rechterhand", maar uiteindelijk werd hij in 1914 aangesteld als koning van het in dat jaar in de hemel opgerichte <a href="/wiki/Koninkrijk_Gods" class="mw-redirect" title="Koninkrijk Gods">Koninkrijk Gods</a>. </p><p>In 1914 begon Jezus zijn regeerperiode met een oorlogvoering tegen Satan, die hij toen uit de hemel wierp. Omdat Satan en zijn engelen, de <a href="/wiki/Demon" title="Demon">demonen</a>, uit de hemel geworpen werden, naar de aarde, werd vanaf 1914 hun invloed op aarde merkbaarder: de "tijd van het einde" begon (zie volgende paragraaf). Deze periode van grote ellende zal culmineren in het zogeheten <a href="/wiki/Armageddon_(Bijbel)" title="Armageddon (Bijbel)">Armageddon</a>, de beslissende oorlog die Jezus zal voeren tegen Satan en zijn aanhangers, zowel zichtbaar als onzichtbaar. Satan en zijn demonen zullen voor 1000 jaar worden geketend en alle personen die Jehova God niet gehoorzamen zullen worden vernietigd in die strijd, waardoor paradijselijke omstandigheden zullen terugkeren op aarde. Bij Jehova's getuigen staat de <a href="/wiki/Doctrine" title="Doctrine">doctrine</a> van de oorlog van Armageddon centraal in hun theologie.<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Gedurende 1000 jaar (het <a href="/wiki/Duizendjarig_vrederijk" title="Duizendjarig vrederijk">Millennium</a>) zal Jezus de doden <a href="/wiki/Opstanding" title="Opstanding">opwekken</a> en de mensheid terugvoeren tot volmaaktheid. Na die tijd worden Satan en zijn demonen nog eenmaal losgelaten op de mensheid: de ultieme test. Vervolgens zullen zij en hun menselijke aanhangers voor eeuwig vernietigd worden, draagt Jezus zijn Koninkrijk over aan Jehova God en begint een eeuwigdurende periode van geluk. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="1914">1914</h3></div> <p>Het jaar 1914 neemt een belangrijke plaats in het doctrinaire stelsel van Jehova's getuigen in. <a href="/wiki/Frederick_William_Franz" title="Frederick William Franz">Frederick William Franz</a>, destijds president van het Wachttorengenootschap, zei in 1979: "Het enige doel van ons bestaan als Genootschap is om aan te kondigen dat het Koninkrijk in 1914 is opgericht".<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De doctrine "dat de tijden der heidenen in de laatste helft van 1914 eindigden" wordt een "fundamentele Koninkrijkswaarheid" genoemd en "een van de waarheden waaraan [Jehova's getuigen] in deze tijd moeten vasthouden."<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Geloof in de doctrine inzake 1914 is een voorwaarde om te kunnen toetreden tot de beweging van Jehova's getuigen. Indien een Jehova's getuige deze doctrine niet meer gelooft, wordt dat gezien als "afval" en een reden tot "<a href="/wiki/Jehova%27s_getuigen_en_disciplinering" title="Jehova's getuigen en disciplinering">uitsluiting</a>" (<a href="/wiki/Excommunicatie" title="Excommunicatie">excommunicatie</a>).<sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Jehova's getuigen geloven dat in 1914 de "<a href="/wiki/Eindtijd" title="Eindtijd">tijd van het einde</a>" begon. Zij baseren dit op een interpretatie van Daniël 4, waarin over "zeven tijden" wordt gesproken. Deze "zeven tijden" worden als zeven jaar opgevat<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">[</span>55<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> van elk 360 dagen ofwel in totaal 2520 dagen. Deze 2520 dagen worden vervolgens omgezet in 2520 jaar.<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>56<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Vervolgens hanteren Jehova's getuigen <a href="/wiki/607_v.Chr." title="607 v.Chr.">607 v.Chr.</a> als jaar waarin <a href="/wiki/Jeruzalem" title="Jeruzalem">Jeruzalem</a> werd verwoest door koning <a href="/wiki/Nebukadnezar_II" title="Nebukadnezar II">Nebukadnezar</a> van Babylon, en in hun chronologie de laatste Joodse koning werd afgezet. Zij geloven dat de "zeven tijden" uit Daniël 4 in dat jaar begonnen en (2520 jaar later) eindigden in 1914. "In dat jaar begon er met de Eerste Wereldoorlog een tot op onze tijd voortdurende periode van verschrikkelijke moeilijkheden. Dit betekent dat Jezus Christus in 1914 als Koning van Gods hemelse regering begon te regeren".<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Eschatologie">Eschatologie</h3></div> <p>Jehova's getuigen zijn een <a href="/wiki/Eindtijdbeweging" title="Eindtijdbeweging">eindtijdbeweging</a> - zij geloven dat de menselijke geschiedenis zich in de <a href="/wiki/Eindtijd" title="Eindtijd">eindtijd</a> bevindt. Hun <a href="/wiki/Eschatologie" title="Eschatologie">eschatologie</a> staat centraal in hun religieuze opvattingen. Jehova's getuigen geloven dat de eindtijd begon in 1914.<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>58<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In dat jaar vond de <a href="/wiki/Wederkomst_van_Jezus" title="Wederkomst van Jezus">wederkomst van Jezus</a> (onzichtbaar) plaats en begon het aftellen naar het zogeheten Armageddon, de oorlog waarin Jezus eenieder die niet tot zijn "schapen" behoort zal vernietigen.<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">[</span>59<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Jehova's getuigen noemen de eindtijd ook wel "de laatste dagen".<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite-bracket">[</span>60<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Aan het einde van deze "laatste dagen" volgt in hun eschatologie de "grote verdrukking", die zal beginnen met een aanval van de <a href="/wiki/Verenigde_Naties" title="Verenigde Naties">Verenigde Naties</a> op alle religies behalve Jehova's getuigen. Hierna zet Satan de Verenigde Naties aan tot het aanvallen van Jehova's getuigen en begint Armageddon.<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">[</span>61<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>62<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Jarenlang leerden Jehova's getuigen dat Armageddon zou uitbreken binnen één mensengeslacht vanaf 1914.<sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite-bracket">[</span>63<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De toepassing van dit mensengeslacht is met het verstrijken van de tijd sinds 1914 een aantal keren opnieuw geïnterpreteerd. Toen de maximale "rek" in de interpretatie ervan (namelijk dat ook degenen die waren geboren in 1914 behoorden tot "het geslacht") begon te naderen, werd een alternatieve interpretatie geïntroduceerd in <i>De Wachttoren</i>.<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite-bracket">[</span>64<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hierbij werd uitgelegd: "Maar in werkelijkheid heeft een geslacht meer te maken met mensen en gebeurtenissen dan met een vastgesteld aantal jaren." Maar ruim 10 jaar later, toen Armageddon nog altijd niet was uitgebroken, werd definitief de doctrine verlaten dat men eenvoudig 70 à 80 jaar kon optellen bij het jaar 1914.<sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite-bracket">[</span>65<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De meest recente herinterpretatie stelt dat deze passage betekent dat er als de "grote verdrukking" uitbreekt nog "gezalfde" Jehova's getuigen op aarde zullen zijn van wie het leven overlapt met "gezalfden" die zich in 1914 bewust waren van de betekenis van de gebeurtenissen in dat jaar<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66"><span class="cite-bracket">[</span>66<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>: "[Jezus] bedoelde kennelijk dat de levens van de gezalfden die in 1914 het begin van het teken zagen, de levens zouden overlappen van andere gezalfden die het begin van de grote verdrukking zouden zien."<sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67"><span class="cite-bracket">[</span>67<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Hoewel het berekenen van de periode vanaf 1914 tot aan Armageddon sinds 2010 tot het verleden behoort, betekent dit niet dat de urgentie van de eschatologie is afgenomen in de boodschap van Jehova's getuigen. Zo wordt de <a href="/wiki/Coronapandemie" title="Coronapandemie">coronapandemie</a> in 2020 beschouwd als een teken dat "ongetwijfeld het laatste deel van het laatste deel van de laatste dagen" is aangebroken.<sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68"><span class="cite-bracket">[</span>68<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Evangelisatie">Evangelisatie</h3></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Evangeliza%C3%A7%C3%A3o.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Evangeliza%C3%A7%C3%A3o.jpg/260px-Evangeliza%C3%A7%C3%A3o.jpg" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Evangeliza%C3%A7%C3%A3o.jpg/390px-Evangeliza%C3%A7%C3%A3o.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Evangeliza%C3%A7%C3%A3o.jpg/520px-Evangeliza%C3%A7%C3%A3o.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a><figcaption>Jehova's getuigen prediken in <a href="/wiki/Sofia_(stad)" title="Sofia (stad)">Sofia</a></figcaption></figure> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r58633982">.mw-parser-output .cquote{margin:1.5em 0;padding:0 50px;display:table;position:relative;border-left:none}.mw-parser-output .cquote>:nth-last-child(2){margin-bottom:0}.mw-parser-output .cquote-cite{position:relative;margin:20px -40px 0;text-align:right;font-size:90%}.mw-parser-output .cquote-cite-leeg{margin-top:0}.mw-parser-output .cquote>:first-child::before,.mw-parser-output .cquote-cite::after{color:#B2B7F2;font-size:42px;font-family:"Times New Roman",Times,serif;font-weight:bold;position:absolute}.mw-parser-output .cquote>:first-child::before{content:"“";left:10px;top:-19px}.mw-parser-output .cquote-cite::after{content:"”";right:0;top:-53px;height:0}.mw-parser-output .cquote-cite-leeg::after{top:-33px}</style> <blockquote class="cquote"> <p>Het meest opvallende kenmerk van de Jehova's getuigen is hun prediking. Deze evangelisatiearbeid dient door iedere Jehova's Getuige te worden verricht en vormt het meest essentiële onderdeel van hun godsdienstige identiteit. Het is een religieuze plicht, hen door zowel Jezus Christus als door Paulus opgelegd (Matth. 24:14, 2 Tim. 4:2). Wie niet predikt, is geen Jehova's Getuige, aldus de logische consequentie van de eerder genoemde definitie die ze van zichzelf geven. Een niet-evangeliserende gelovige vormt 'geen deel van de organisatie' en 'heeft Christus niet lief', waarmee wordt aangetoond dat eventuele overige indicaties van religieuze toewijding voor een belangrijk gedeelte ondergeschikt zijn aan de predikingsactiviteit (w:1/8/68). Het verkondigen van het 'Goede Nieuws' vindt hoofdzakelijk plaats via huis-aan-huis prediking, de zogenaamde velddienst.<sup id="cite_ref-Singelenberg_69-0" class="reference"><a href="#cite_note-Singelenberg-69"><span class="cite-bracket">[</span>69<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="cquote-cite cquote-cite-leeg"></div> </blockquote> <p>Jehova's getuigen noemen hun evangelisatie "velddienst", "getuigeniswerk" of "(van-huis-tot-huis)prediking" en vinden dat het terecht als hun handelsmerk wordt beschouwd.<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">[</span>70<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Het doel van deze evangelisatie is tweeledig: het is een poging anderen te bekeren tot de beweging om zo voor redding in aanmerking te komen (het overleven van Armageddon waarin zeer binnenkort goddelozen zullen worden vernietigd), maar Jehova's getuigen vinden een nog belangrijker reden dat de activiteit wordt beschouwd als "een slachtoffer van lof" voor God.<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite-bracket">[</span>71<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Iedere Jehova's getuige dient maandelijks een rapportageformulier in te vullen waarop wordt aangegeven hoeveel uur hij/zij aan evangelisatie heeft besteed en met welke resultaten: hoeveel tijdschriften of andere publicaties zijn 'verspreid', hoeveel personen die eerder belangstelling hebben getoond een hernieuwd bezoekje hebben ontvangen, etc. Het Wachttorengenootschap wil hierdoor toezicht houden op de activiteiten van hun leden. Het kan zijn dat "werkers" (door het Wachttorengenootschap aangestelde volle-tijdsevangelisten) moeten worden gestuurd naar bepaalde regio's of dat bepaalde leden aangespoord moeten worden door de ouderlingen om meer tijd aan evangelisatie te besteden.<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">[</span>72<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Seksualiteit">Seksualiteit</h3></div> <p><a href="/wiki/Seksuele_handeling" title="Seksuele handeling">Seksuele handeling</a> met iemand anders dan de (<a href="/wiki/Heteroseksualiteit" title="Heteroseksualiteit">heteroseksuele</a>) huwelijkspartner wordt "hoererij" genoemd<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73"><span class="cite-bracket">[</span>73<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> en is een grond voor <a href="/wiki/Jehova%27s_getuigen_en_disciplinering" title="Jehova's getuigen en disciplinering">disciplinaire maatregelen</a>. Een <a href="/wiki/Huwelijk" title="Huwelijk">huwelijk</a> kan alleen "Schriftuurlijk" worden ontbonden als een van de partners seksuele handelingen heeft verricht met een ander dan zijn of haar huwelijkspartner; hiermee wordt bedoeld dat de niet-"schuldige" partner alleen dan vrij is om te hertrouwen. Hoewel <a href="/wiki/Anale_seks" title="Anale seks">anale</a> en <a href="/wiki/Orale_seks" title="Orale seks">orale seks</a> theoretisch een grond vormen voor disciplinaire maatregelen, zegt <i>De Wachttoren</i>: "Het staat niet aan de ouderlingen zich te mengen in het intieme leven van gehuwde christenen."<sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74"><span class="cite-bracket">[</span>74<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hoewel Jehova's getuigen de mogelijkheid erkennen dat genen en hormonen een rol kunnen spelen bij <a href="/wiki/Homoseksualiteit" title="Homoseksualiteit">homoseksualiteit</a>,<sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75"><span class="cite-bracket">[</span>75<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> is het "praktiseren" ervan grond voor disciplinaire maatregelen. </p><p>Ook <a href="/wiki/Transgender" title="Transgender">transgenders</a>, mensen die in het verkeerde lichaam worden geboren, en die ervoor kiezen om in de andere rol te leven, kunnen niet langer een van Jehova's getuigen blijven. Daarvoor wordt Deuteronomium 22:5 aangehaald.<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76"><span class="cite-bracket">[</span>76<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Dit hoeft niet gepaard te gaan met het beoefenen van ongeoorloofde seksuele handelingen. Het leven als iemand van het andere geslacht wordt op dezelfde lijn geplaatst als schaamteloos, onrein en verfoeilijk gedrag. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Feestdagen_en_gebruiken">Feestdagen en gebruiken</h3></div> <p>Jehova's getuigen gebruiken niet de term <a href="/wiki/Sacrament" title="Sacrament">sacramenten</a>, maar net als de meeste protestantse <a href="/wiki/Kerkgenootschap" title="Kerkgenootschap">denominaties</a> en bewegingen, kennen ze wel de <a href="/wiki/Doop_(sacrament)" title="Doop (sacrament)">doop</a> en vieren ze het <a href="/wiki/Heilig_Avondmaal" title="Heilig Avondmaal">Avondmaal</a>. </p> <ul><li>Het Avondmaal is de enige religieuze feestdag die Jehova's getuigen collectief vieren. Zij noemen dit ook wel "de Gedachtenisviering" en willen deze, net als de <a href="/wiki/Quartodecimanen" title="Quartodecimanen">quartodecimanen</a> uit de Oudheid, houden op de avond van de 14e <a href="/wiki/Nisan" title="Nisan">nisan</a> volgens de eerste-eeuwse Joodse <a href="/wiki/Maankalender" title="Maankalender">maankalender</a>.<sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77"><span class="cite-bracket">[</span>77<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De viering is eenvoudig: na een lied en gebed wordt een toespraak gehouden over de wijze waarop Jehova's getuigen Jezus' dood interpreteren. Hierna worden - voorafgegaan door twee gebeden - ongezuurd brood en rode wijn aan de aanwezigen doorgegeven. Het zijn symbolen voor het lichaam en bloed van Jezus Christus, maar alleen "gezalfde" Jehova's getuigen mogen van het ongezuurde brood en de rode wijn gebruik maken. Er wordt besloten met nogmaals een lied en gebed.</li> <li>Jehova's getuigen hanteren de <a href="/wiki/Volwassenendoop" title="Volwassenendoop">volwassenendoop</a> door onderdompeling.</li> <li>Jehova's getuigen vieren geen <a href="/wiki/Kerkelijk_jaar" title="Kerkelijk jaar">kerkelijke feestdagen</a> omdat deze als van heidense oorsprong worden beschouwd. Ook de meeste andere <a href="/wiki/Feest-_en_gedenkdagen" title="Feest- en gedenkdagen">feestdagen</a> vieren ze niet. Het verbod op de viering van <a href="/wiki/Verjaardag" title="Verjaardag">verjaardagen</a> stamt uit het jaar 1920. Destijds was de aangevoerde reden voor het verbod de nadruk op het individu; inmiddels is dit vervangen door verwijzingen naar de onthoofdingen die plaatsvonden op de verjaardagen die vermeld worden in de Bijbel. Bruiloften worden wel gevierd, met de reden dat Jezus zelf ook deel nam aan zulke feesten.<sup id="cite_ref-78" class="reference"><a href="#cite_note-78"><span class="cite-bracket">[</span>78<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Jehova's getuigen beschouwen <a href="/wiki/Zondagsheiliging" title="Zondagsheiliging">zondagsrust</a> als een onbijbels gebruik.<sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79"><span class="cite-bracket">[</span>79<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><a href="/wiki/Roken_(tabak)" title="Roken (tabak)">Roken</a>, <a href="/wiki/Drugs" class="mw-redirect" title="Drugs">drugsgebruik</a> en <a href="/wiki/Dronkenschap" title="Dronkenschap">dronkenschap</a> zijn een grondslag voor uitsluiting. Op matig gebruik van <a href="/wiki/Alcoholische_drank" title="Alcoholische drank">alcohol</a>, <a href="/wiki/Koffie_(drank)" title="Koffie (drank)">koffie</a> en andere (licht) verslavende middelen staan geen sancties.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bloedtransfusies_en_vaccinaties">Bloedtransfusies en vaccinaties</h3></div> <p>Jehova's getuigen weigeren <a href="/wiki/Bloedtransfusie" title="Bloedtransfusie">bloedtransfusie</a>,<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite-bracket">[</span>80<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> maar zij accepteren alternatieve behandelmethoden. Het Besturend Lichaam schrijft voor dat transfusies van volbloed en bepaalde bestanddelen van bloed (<a href="/wiki/Bloedplasma" title="Bloedplasma">plasma</a>, <a href="/wiki/Rode_bloedcel" title="Rode bloedcel">erytrocyten</a>, <a href="/wiki/Witte_bloedcel" title="Witte bloedcel">leukocyten</a>, <a href="/wiki/Bloedplaatje" title="Bloedplaatje">trombocyten</a>) niet acceptabel zijn (op straffe van uitsluiting). Op het accepteren van andere bestanddelen (zoals <a href="/wiki/Albumine" title="Albumine">albumine</a>) is geen sanctie van toepassing; er is een lijst van de bestanddelen die een Jehova's getuige mag accepteren zonder dat sancties volgen. </p><p>Vanwege de risico's die dit standpunt oplevert, heeft de Nederlandse <a href="/wiki/Afdeling_bestuursrechtspraak_van_de_Raad_van_State_(Nederland)" title="Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (Nederland)">Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State</a> bepaald dat Jehova's getuigen niet in aanmerking komen voor <a href="/wiki/Adoptie_in_Nederland" title="Adoptie in Nederland">adoptie</a> van een buitenlands kind.<sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81"><span class="cite-bracket">[</span>81<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82"><span class="cite-bracket">[</span>82<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Van 1931 tot 1961 was het accepteren van een vaccinatie een reden voor <a href="/wiki/Excommunicatie" title="Excommunicatie">uitsluiting</a>.<sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83"><span class="cite-bracket">[</span>83<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In 1952 schreef het Besturend Lichaam dat het Wachttorengenootschap niet aansprakelijk kon worden gesteld voor de gevolgen van het weigeren van vaccinaties.<sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="#cite_note-84"><span class="cite-bracket">[</span>84<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In 1961 schreven ze dat het accepteren van vaccinaties geen grond meer was voor uitsluiting.<sup id="cite_ref-85" class="reference"><a href="#cite_note-85"><span class="cite-bracket">[</span>85<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In <i>Ontwaakt!</i> van 1993 ontkende het Besturend Lichaam het eerdere standpunt inzake vaccinaties en stelde dat in hun geschriften altijd was gezegd dat het een kwestie van het geweten was.<sup id="cite_ref-86" class="reference"><a href="#cite_note-86"><span class="cite-bracket">[</span>86<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Houding_tegenover_de_wereld">Houding tegenover de wereld</h3></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Uniforme_triangulo_purpura.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Uniforme_triangulo_purpura.jpg/260px-Uniforme_triangulo_purpura.jpg" decoding="async" width="260" height="192" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Uniforme_triangulo_purpura.jpg/390px-Uniforme_triangulo_purpura.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Uniforme_triangulo_purpura.jpg/520px-Uniforme_triangulo_purpura.jpg 2x" data-file-width="610" data-file-height="450" /></a><figcaption>In concentratiekampen in nazi-Duitsland waren Jehova's getuigen aan een paarse driehoek te herkennen</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Albert_van_Duren.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Albert_van_Duren.JPG/260px-Albert_van_Duren.JPG" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Albert_van_Duren.JPG/390px-Albert_van_Duren.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Albert_van_Duren.JPG/520px-Albert_van_Duren.JPG 2x" data-file-width="1000" data-file-height="750" /></a><figcaption><a href="/wiki/Stolpersteine" title="Stolpersteine">Stolperstein</a> in <a href="/wiki/Tiel" title="Tiel">Tiel</a> voor Jehova's getuige Albert van Duren</figcaption></figure> <p>Jehova's getuigen gehoorzamen de overheid zolang wetgeving niet in strijd is met hun interpretatie van Gods wetten. Zij <a href="/wiki/Verkiezing" title="Verkiezing">stemmen</a> niet en nemen niet actief deel aan door de overheid opgezette programma's, bijvoorbeeld ter verbetering van een wijk of iets dergelijks. Ook weigeren ze de vlag te groeten en militaire dienst te verrichten, hoewel zij geen aanhangers zijn van <a href="/wiki/Pacifisme" title="Pacifisme">pacifisme</a>.<sup id="cite_ref-87" class="reference"><a href="#cite_note-87"><span class="cite-bracket">[</span>87<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Vanwege hun <a href="/wiki/Dienstweigering" title="Dienstweigering">dienstweigering</a> en omdat ze ook vervangende dienst weigerden, werden Jehova's getuigen in Nederland tot de jaren 1970 tot gevangenisstraf veroordeeld. Sinds een wijziging van inzicht ("nieuw licht") in 1996 wordt vervangende dienst gezien als een vorm van belasting.<sup id="cite_ref-88" class="reference"><a href="#cite_note-88"><span class="cite-bracket">[</span>88<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In de voorgaande jaren werden Jehova's getuigen die wel vervangende dienst accepteerden uitgesloten.<sup id="cite_ref-89" class="reference"><a href="#cite_note-89"><span class="cite-bracket">[</span>89<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In sommige landen werden Jehova's getuigen die vervangende dienst weigerden langdurig gevangengezet.<sup id="cite_ref-90" class="reference"><a href="#cite_note-90"><span class="cite-bracket">[</span>90<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Conflicten met totalitaire regimes waren vaak grimmig van aard, inclusief veroordelingen tot <a href="/wiki/Concentratiekamp" title="Concentratiekamp">concentratiekampen</a> en executies in <a href="/wiki/Nazi" title="Nazi">nazi-Duitsland</a> en <a href="/wiki/Communisme" title="Communisme">communistische</a> regimes. In april <a href="/wiki/1933" title="1933">1933</a> werden de <i>Bibelforscher</i> (zoals Jehova's getuigen op dat moment heetten in Duitsland) verboden door de nazi's. Snel hierna werden de eerste Jehova's getuigen gevangengenomen en overgebracht naar kampen. Daar kregen ze een paarse driehoek, wat hen moest onderscheiden van andere gevangenen. Jehova's getuigen behoorden daarmee samen met de <a href="/wiki/Joden" title="Joden">Joden</a> tot de eerste vervolgden van de nazi's. </p><p>De kwestie van de vlaggengroet heeft in de Verenigde Staten geleid tot rechtszaken voor het <a href="/wiki/Hooggerechtshof_(Verenigde_Staten)" class="mw-redirect" title="Hooggerechtshof (Verenigde Staten)">Hooggerechtshof</a>; deze zijn uiteindelijk gewonnen door de Jehova's getuigen, zodat zij (en anderen) vrijgesteld zijn van de vlaggengroet. </p><p>Omdat het Besturend Lichaam regelmatig ontraadt om een "wereldse carrière" op te bouwen, volgen relatief weinig Jehova's getuigen hogere opleidingen (<a href="/wiki/Hoger_beroepsonderwijs" title="Hoger beroepsonderwijs">HBO</a> of <a href="/wiki/Universiteit" title="Universiteit">universiteit</a>). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Disciplinair_beleid">Disciplinair beleid</h3></div> <p>Jehova's getuigen hebben een <a href="/wiki/Canoniek_recht" title="Canoniek recht">canoniek rechtssysteem</a>. De <a href="/wiki/Kerkelijke_rechtbank" title="Kerkelijke rechtbank">kerkelijke rechtbank</a> wordt <a href="/wiki/Ad_hoc" title="Ad hoc">ad hoc</a> samengesteld en een "(rechterlijk) comité" genoemd. </p><p>Jehova's getuigen passen een strikt <a href="/wiki/Kerkelijke_tucht" title="Kerkelijke tucht">kerkelijke tucht</a> toe met betrekking tot overtredingen van wat het Besturend Lichaam beschouwt als Bijbelse verboden en geboden. De beweging kent een actieve vorm van <a href="/wiki/Excommunicatie" title="Excommunicatie">excommunicatie</a>, die zij "uitsluiting" noemen. Indien een lid wordt uitgesloten, is het andere leden van de beweging niet toegestaan met de uitgeslotene te spreken of zelfs maar een groet tot hem te richten, op straffe zelf uitgesloten te worden. Dit geldt ook voor familieleden; alleen voor nog bij elkaar wonende gezinsleden en zeer dringende aangelegenheden waarbij contact onvermijdelijk is, wordt een uitzondering gemaakt.<sup id="cite_ref-91" class="reference"><a href="#cite_note-91"><span class="cite-bracket">[</span>91<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Het artikel <a href="/wiki/Jehova%27s_getuigen_en_disciplinering" title="Jehova's getuigen en disciplinering">Jehova's getuigen en disciplinering</a> behandelt verdere informatie over het disciplinair beleid van de Jehova's getuigen</i></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Organisatiestructuur">Organisatiestructuur</h2></div> <p>Het wereldwijde bestuur van Jehova's getuigen zetelt in New York (VS) en wordt het <a href="/wiki/Besturend_Lichaam" class="mw-redirect" title="Besturend Lichaam">Besturend Lichaam</a> genoemd. Het bestaat sinds 2018 uit 8 oudgediende mannen. Selectie voor het Besturend Lichaam vindt plaats op basis van <a href="/wiki/Co%C3%B6ptatie" title="Coöptatie">coöptatie</a>. Jehova's getuigen geloven dat Jehova (God) de leden van het Besturend Lichaam kiest. Het Besturend Lichaam houdt kantoor op het hoofdkantoor van het Wachttorengenootschap. Voorheen waren de leden van het Besturend Lichaam ook de directieleden van het Wachttorengenootschap, maar dit is tegen het einde van de twintigste eeuw losgelaten. Voormalig lid van het Besturend Lichaam <a href="/wiki/Raymond_Franz" title="Raymond Franz">Raymond Franz</a> dacht dat dit was om de theologische en juridische verantwoordelijkheid te scheiden in verband met mogelijke claims.<sup id="cite_ref-92" class="reference"><a href="#cite_note-92"><span class="cite-bracket">[</span>92<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/w/index.php?title=Robert_Ciranko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Robert Ciranko (de pagina bestaat niet)">Robert Ciranko</a> is president van de <i>Watch Tower Bible en Tract Society of Pennsylvania</i>. </p> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie voor meer informatie over de formele kant van de organisatie het artikel <a href="/wiki/Wachttoren-,_Bijbel-_en_Traktaatgenootschap" title="Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap">Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap</a></i></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Regionale_en_lokale_regelingen">Regionale en lokale regelingen</h3></div> <p>Jehova's getuigen zijn allen toegewezen aan een gemeente, de lokale groep getuigen. Deze bestaat doorgaans uit 50 tot 125 'verkondigers' (Jehova's getuigen die maandelijks rapporteren dat zij van deur-tot-deur evangeliseren). Het bestuur van een gemeente is in handen van <a href="/wiki/Ouderling" title="Ouderling">ouderlingen</a>. Voor meer praktische zaken maakt men gebruik van '<a href="/wiki/Diaken" title="Diaken">dienaren in de bediening</a>'. Alleen mannelijke verkondigers kunnen officiële functies bekleden in de regelingen van het Besturend Lichaam. </p><p>Een gemeente komt tweemaal per week collectief samen. Tijdens deze vergaderingen worden daarvoor aangewezen publicaties van het Wachttorengenootschap besproken. De belangrijkste publicatie is <i><a href="/wiki/De_Wachttoren" title="De Wachttoren">De Wachttoren</a></i>, waarmee de wekelijkse bestudering van een artikel daaruit de belangrijkste bijeenkomst betreft. De plaats voor een bijeenkomst heet <a href="/wiki/Koninkrijkszaal" title="Koninkrijkszaal">koninkrijkszaal</a>. </p><p>Een groep gemeenten vormt een 'kring' die onder toezicht staat van een 'kringopziener', een regionaal inspecteur van het Wachttorengenootschap (elke 3 à 4 jaar wordt een nieuwe kringopziener toegewezen). Hij bezoekt tweemaal per jaar elke gemeente in het aan hem toegewezen gebied, waarbij hij de boekhouding en de algemene (geestelijke) status en activiteiten van de gemeente controleert. Tijdens zijn bezoeken aan een gemeente stelt hij (op basis van voorstellen van de plaatselijke ouderlingen) de ouderlingen en 'dienaren in de bediening' aan. Op kringniveau komen de getuigen tweemaal per jaar samen, tijdens een 'kringvergadering'.<sup id="cite_ref-93" class="reference"><a href="#cite_note-93"><span class="cite-bracket">[</span>93<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Op bovenregionaal niveau vindt eenmaal per jaar een grote vergadering van Jehova's getuigen plaats: een meerdaags <a href="/wiki/Congres_(Jehova%27s_getuigen)" title="Congres (Jehova's getuigen)">congres</a> (dit duurt meestal drie dagen). De activiteiten in grotere gebieden worden door een 'bijkantoor' gecontroleerd. Een bijkantoor gebied valt meestal samen met lokale landsgrenzen. Op een van de twee kringvergaderingen is steeds een vertegenwoordiger van het bijkantoor aanwezig. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kritiek">Kritiek</h2></div> <p>Er is op verscheidene gronden kritiek op Jehova's getuigen. </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r58633982"> <blockquote class="cquote"> <p>Van vele kanten is het WTG [Wachttorengenootschap] aangevallen op een aantal omstreden doctrines en de consequenties van de organisatorische structuur op de individuele volgeling. Ook dit is verre van een unieke eigenschap in de totale reeks van kenmerken van talloze hiërarchisch geleide fundamentalistische religieuze bewegingen. De controverse wordt mede veroorzaakt door het feit dat het doctrinaire stelsel van de JG weinig stabiliteit kent. Wie kennis neemt van het ideeëngoed van stichter Russell ten tijde van de eeuwwisseling, zal maar weinig herkennen van de huidige leerstellingen.<sup id="cite_ref-Singelenberg_69-1" class="reference"><a href="#cite_note-Singelenberg-69"><span class="cite-bracket">[</span>69<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="cquote-cite cquote-cite-leeg"></div> </blockquote> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Behandeling_van_seksueel_(kinder)misbruik"><span id="Behandeling_van_seksueel_.28kinder.29misbruik"></span>Behandeling van seksueel (kinder)misbruik</h3></div> <p>Er is internationaal veel kritiek (ook van overheidswege) op de richtlijnen van het bestuur van Jehova's getuigen voor de behandeling van seksueel (kinder)misbruik. De kritiek betrof vooral de volgende onderdelen: </p> <ul><li>Aangifte doen van het misbruik bij de wereldlijke autoriteiten wordt altijd ontmoedigd.<sup id="cite_ref-94" class="reference"><a href="#cite_note-94"><span class="cite-bracket">[</span>94<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Degenen die toch aangifte doen, worden stelselmatig gestigmatiseerd.</li> <li>De procedures van interne rechtspraak zijn psychisch heel schadelijk voor de slachtoffers. Zo zijn slachtoffers (ook kinderen) verplicht hun "beschuldiging" in persoon en in aanwezigheid van de dader te herhalen. Hierbij wordt vaak doorgevraagd naar de (buitengewoon intieme) details.</li> <li>Ook is de interne richtlijn dat er minimaal twee getuigen moeten zijn van het misbruik,<sup id="cite_ref-95" class="reference"><a href="#cite_note-95"><span class="cite-bracket">[</span>95<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> waarvan bij kindermisbruik uiteraard maar zelden sprake is. Als de beschuldigde de "beschuldiging" ontkent, wordt degene die de "beschuldiging" deed beschuldigd van <a href="/wiki/Laster" title="Laster">laster</a> en worden op basis daarvan disciplinaire maatregelen getroffen.</li> <li>Door de procedures van interne rechtspraak, waarbij de <a href="/wiki/Pedofilie" title="Pedofilie">pedofilie</a> niet werd bekendgemaakt (zelfs als de beschuldigde had bekend), krijgt een dader de kans in herhaling te vallen.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Internationale_situatie">Internationale situatie</h4></div> <p>In 2002 zond de <a href="/wiki/British_Broadcasting_Corporation" title="British Broadcasting Corporation">BBC</a> de <a href="/wiki/Documentaire" title="Documentaire">documentaire</a> "Suffer the Little Children" uit.<sup id="cite_ref-96" class="reference"><a href="#cite_note-96"><span class="cite-bracket">[</span>96<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-97" class="reference"><a href="#cite_note-97"><span class="cite-bracket">[</span>97<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hierin werd bovenstaande kritiek aan de hand van casuïstiek geïllustreerd en werd T. Jaracz, een lid van het Besturend Lichaam, gevraagd om een reactie. Hij zei eerst dat de richtlijnen waren gebaseerd op wetgeving inzake privacy, maar na aandringen van journalist <a href="/w/index.php?title=Betsan_Powys&action=edit&redlink=1" class="new" title="Betsan Powys (de pagina bestaat niet)">Betsan Powys</a> zei hij: "Weet U, de Bijbel zegt: 'Ga niet buiten de dingen die geschreven staan.' Wij gaan niet buiten wat geschreven staat."<sup id="cite_ref-98" class="reference"><a href="#cite_note-98"><span class="cite-bracket">[</span>98<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ook werd in de documentaire William Bowen geïnterviewd. Hij richtte in 2001 de stichting "Silentlambs" op.<sup id="cite_ref-99" class="reference"><a href="#cite_note-99"><span class="cite-bracket">[</span>99<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Met name twee processen in het Verenigd Koninkrijk (2014) en Australië (2015) hebben aangetoond dat de misstanden voortvloeiden uit beleid dat werd voorgeschreven door het Besturend Lichaam van Jehova's getuigen. De conclusie van de Australische <i>Royal Commission into Institutional Responses to Child Sexual Abuse</i> was: "Wij beschouwen de organisatie van Jehova's getuigen niet als een organisatie die adequaat handelt bij seksueel misbruik van kinderen. ... De manier waarop de organisatie blijft vasthouden aan beleid, zoals de regel dat twee getuigen nodig zijn, laat een ernstig gebrek aan begrip zien inzake de aard van seksueel misbruik van kinderen."<sup id="cite_ref-100" class="reference"><a href="#cite_note-100"><span class="cite-bracket">[</span>100<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Vergelijkbare schandalen elders in de wereld haalden eerder de internationale pers.<sup id="cite_ref-101" class="reference"><a href="#cite_note-101"><span class="cite-bracket">[</span>101<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-102" class="reference"><a href="#cite_note-102"><span class="cite-bracket">[</span>102<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In 2021 zond VICE TV de documentaire "Ex Jehovah's Witnesses Speak Out" uit.<sup id="cite_ref-103" class="reference"><a href="#cite_note-103"><span class="cite-bracket">[</span>103<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-104" class="reference"><a href="#cite_note-104"><span class="cite-bracket">[</span>104<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hierin onthulde een klokkenluider dat Jehova's getuigen archieven vol hebben met namen en gebeurtenissen rondom seksueel misbruik, voornamelijk bij kinderen. Door de interne procedures van Jehova's getuigen, wordt er vrijwel nooit aangifte gedaan bij de politie. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Situatie_in_Nederland">Situatie in Nederland</h4></div> <p>Vooral de stichting Reclaimed Voices<sup id="cite_ref-105" class="reference"><a href="#cite_note-105"><span class="cite-bracket">[</span>105<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> heeft aandacht bij de politiek en het <a href="/wiki/Openbaar_Ministerie" title="Openbaar Ministerie">Openbaar Ministerie</a> gevraagd voor mogelijke misstanden bij Jehova's getuigen. Het bestuur van de Jehova's getuigen gaf eerst aan op voorwaarden bereid te zijn tot contact met de stichting,<sup id="cite_ref-106" class="reference"><a href="#cite_note-106"><span class="cite-bracket">[</span>106<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> maar heeft deze toezegging later teruggetrokken.<sup id="cite_ref-107" class="reference"><a href="#cite_note-107"><span class="cite-bracket">[</span>107<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Het weigerde ook te reageren op de berichten over seksueel misbruik binnen de kerk of aan te geven van hoeveel gevallen het op de hoogte is.<sup id="cite_ref-108" class="reference"><a href="#cite_note-108"><span class="cite-bracket">[</span>108<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In augustus 2018 kondigde het Openbaar Ministerie aan strafrechtelijk onderzoek te doen naar het plegen van seksueel geweld binnen de sekte. Het gaat hierbij om aangifte door negen slachtoffers, waarvan vijf via Reclaimed Voices.<sup id="cite_ref-109" class="reference"><a href="#cite_note-109"><span class="cite-bracket">[</span>109<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-110" class="reference"><a href="#cite_note-110"><span class="cite-bracket">[</span>110<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Nadat het bestuur van Jehova's getuigen ook had geweigerd mee te werken aan een onderzoek naar de aard en omvang van seksueel misbruik binnen de organisatie,<sup id="cite_ref-111" class="reference"><a href="#cite_note-111"><span class="cite-bracket">[</span>111<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> drongen alle partijen in de <a href="/wiki/Tweede_Kamer_der_Staten-Generaal" title="Tweede Kamer der Staten-Generaal">Tweede Kamer</a> bij het <a href="/wiki/Ministerie_van_Volksgezondheid,_Welzijn_en_Sport" title="Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport">Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport</a> aan op een onafhankelijk onderzoek.<sup id="cite_ref-112" class="reference"><a href="#cite_note-112"><span class="cite-bracket">[</span>112<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Dit onderzoek is eind 2018 gestart onder leiding van prof. dr. Kees van den Bos, hoogleraar Sociale Psychologie aan de <a href="/wiki/Universiteit_Utrecht" title="Universiteit Utrecht">Universiteit Utrecht</a>.<sup id="cite_ref-113" class="reference"><a href="#cite_note-113"><span class="cite-bracket">[</span>113<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-114" class="reference"><a href="#cite_note-114"><span class="cite-bracket">[</span>114<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In januari 2020 is het onderzoeksrapport gepubliceerd.<sup id="cite_ref-115" class="reference"><a href="#cite_note-115"><span class="cite-bracket">[</span>115<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Het bestuur van Jehova's getuigen probeerde publicatie eerst via een <a href="/wiki/Kort_geding" title="Kort geding">kort geding</a> te voorkomen, maar de rechter verwierp de argumenten en stond publicatie toe.<sup id="cite_ref-Rechter_116-0" class="reference"><a href="#cite_note-Rechter-116"><span class="cite-bracket">[</span>116<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Conclusies van de onderzoekers waren "dat Jehova’s getuigen een ernstig probleem hebben wat betreft seksueel misbruik, dat ze beschuldigingen daarover niet (of met tegenzin) aan de politie melden en ‘een verscherpt staatsonderzoek’ nodig hebben omdat zij een ‘gesloten gemeenschap’ zijn. Slachtoffers van seksueel misbruik onder de Jehova’s Getuigen die daar melding van deden, zijn zeer negatief over de behandeling van hun klacht." <a href="/wiki/Minister_voor_Rechtsbescherming" title="Minister voor Rechtsbescherming">Minister voor Rechtsbescherming</a> <a href="/wiki/Sander_Dekker" title="Sander Dekker">Sander Dekker</a> vond dat het rapport "een uitermate zorgelijk beeld" schetst.<sup id="cite_ref-117" class="reference"><a href="#cite_note-117"><span class="cite-bracket">[</span>117<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In een persbericht liet de minister weten dat het bestuur van Jehova’s getuigen niets wil doen om de aanbevelingen uit het rapport op te volgen. "Ik vind die houding uitermate kwalijk", zei hij daarover.<sup id="cite_ref-Rechter_116-1" class="reference"><a href="#cite_note-Rechter-116"><span class="cite-bracket">[</span>116<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In december 2023 diende een zaak die Jehova's getuigen hadden aangespannen tegen de Nederlandse staat. Zij stelden dat de staat en minister Dekker Jehova's getuigen hadden gediscrimineerd omdat "alleen hún omgang met seksueel misbruik ... overheidswege onder de loep [is] genomen, terwijl andere religieuze groepen buiten schot bleven".<sup id="cite_ref-118" class="reference"><a href="#cite_note-118"><span class="cite-bracket">[</span>118<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Daarnaast vonden zij "dat Dekker zich stigmatiserend over hen had uitgelaten en meerdere grondrechten had geschonden door maatregelen die hij voorstelde, nadat de Universiteit Utrecht het onderzoek had uitgevoerd". Op 13 december 2023 oordeelde rechtbank te Den Haag dat er geen sprake was van discriminatie. "Volgens de rechtbank was het niet nodig om ook bij andere kerkelijke organisaties zo'n onderzoek te laten doen, want er waren op dat moment geen signalen dat daar de afhandeling van dergelijke klachten niet in orde was."<sup id="cite_ref-119" class="reference"><a href="#cite_note-119"><span class="cite-bracket">[</span>119<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-120" class="reference"><a href="#cite_note-120"><span class="cite-bracket">[</span>120<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Verschoningsrecht_voor_ouderlingen">Verschoningsrecht voor ouderlingen</h4></div> <p>In mei 2020 oordeelde de <a href="/wiki/Rechtbank_Overijssel" title="Rechtbank Overijssel">rechtbank Overijssel</a> dat ouderlingen van Jehova's getuigen in hun hoedanigheid van lid van een rechterlijk comité niet vallen onder het <a href="/wiki/Verschoningsrecht" title="Verschoningsrecht">verschoningsrecht</a>.<sup id="cite_ref-121" class="reference"><a href="#cite_note-121"><span class="cite-bracket">[</span>121<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> "Een ouderling die onderzoek doet in een misbruikzaak, verleent geen geestelijke zorg, stelt de rechter."<sup id="cite_ref-122" class="reference"><a href="#cite_note-122"><span class="cite-bracket">[</span>122<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De <i>Christelijke Gemeente van Jehovah's Getuigen</i> is hiertegen in beroep gegaan. Op 19 januari 2021 deed de <a href="/wiki/Hoge_Raad_der_Nederlanden" title="Hoge Raad der Nederlanden">Hoge Raad</a> uitspraak en stelde dat ouderlingen van Jehova’s getuigen in uitzonderlijke gevallen verschoningsrecht kunnen hebben.<sup id="cite_ref-123" class="reference"><a href="#cite_note-123"><span class="cite-bracket">[</span>123<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Afgedwongen_sociaal_isolement_en_uitsluiting">Afgedwongen sociaal isolement en uitsluiting</h3></div> <p>Sociale contacten buiten de groep worden afgeraden en waar ze wel plaatsvinden, vooral gezien als mogelijkheden tot prediking. Dit maakt de leden sociaal erg afhankelijk van de groep. Als een lid wordt '<a href="/wiki/Jehova%27s_getuigen_en_disciplinering" title="Jehova's getuigen en disciplinering">uitgesloten</a>' valt de groep weg (Jehova's getuigen mogen niet spreken met uitgeslotenen) en daarmee vaak het volledige sociale netwerk. Deze regels zijn ook van toepassing op familieleden. Dit is een machtig wapen dat volgens critici en ex-leden (ook als dreigmiddel) veelvuldig wordt gebruikt om kritische leden de mond te snoeren. Degenen die vrijwillig uit de organisatie stappen, worden 'teruggetrokken' genoemd. Op hen zijn dezelfde regels van toepassing als op uitgeslotenen, dus die stap wordt bijzonder moeilijk gemaakt gezien de sociale consequenties. </p><p>Kinderen van Jehova's getuigen hebben het soms moeilijk, doordat hun gedrag stuit op onbegrip en soms <a href="/wiki/Pesten_(gedrag)" title="Pesten (gedrag)">pesten</a> of intolerantie van anderen. Ze vallen op doordat ze bijvoorbeeld geen <a href="/wiki/Verjaardag" title="Verjaardag">verjaardagen</a> of <a href="/wiki/Sinterklaas" title="Sinterklaas">Sinterklaas</a> vieren en hun ouders vergezellen bij het van-huis-tot-huiswerk. </p><p>Voor kinderen is het vaak moeilijk te doorzien wat (in <a href="/wiki/Sociologie" title="Sociologie">sociologische</a> terminologie) de "frontstage" en de "backstage" is. Op bijeenkomsten en in publicaties wordt voortdurend aangespoord tot het nastreven van een carrière als volle-tijdsevangelist (de "backstage"), maar op andere plaatsen wordt ontraden dit te communiceren aan de buitenwereld (de "frontstage"), zoals in toewijzingszaken voor de rechter.<sup id="cite_ref-124" class="reference"><a href="#cite_note-124"><span class="cite-bracket">[</span>124<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Deze verdraaiing van de werkelijkheid wordt door sommige critici ook frauduleus genoemd.<sup id="cite_ref-125" class="reference"><a href="#cite_note-125"><span class="cite-bracket">[</span>125<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nadruk_op_de_prediking">Nadruk op de prediking</h3></div> <p>Jehova's getuigen staan vooral bekend doordat ze met anderen over de Bijbel willen spreken of op de Bijbel gebaseerde lectuur willen aanbieden. Deze prediking is voor alle leden verplicht en wordt door veel mensen aangeduid als "langs de deuren gaan". Hoewel "de voet tussen de deur zetten" slechts spreekwoordelijk is, wekt het "langs de deuren gaan" vaak ergernis op. </p><p>Naast het gedwongen karakter van de prediking, is er ook kritiek op het exclusieve karakter ervan als "dienst". In <i>De Wachttoren</i> wordt het van-huis-tot-huis werk "de apostolische methode" genoemd waarvoor "geen vervanging" is.<sup id="cite_ref-126" class="reference"><a href="#cite_note-126"><span class="cite-bracket">[</span>126<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Degenen die het niet met deze interpretatie eens zijn, wijzen erop dat er geen enkel verslag in de Bijbel staat van Jezus of een apostel die van deur tot deur gaat ter evangelisatie, maar wel van spreken in tempels, op openbare pleinen en in particuliere huizen van mede-christenen.<sup id="cite_ref-127" class="reference"><a href="#cite_note-127"><span class="cite-bracket">[</span>127<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Hoewel de redactie van de <i>Nieuwewereldvertaling</i> in <a href="/wiki/Handelingen_van_de_Apostelen" class="mw-redirect" title="Handelingen van de Apostelen">Handelingen</a> 5:42 en 20:20 kiest voor het woordgebruik "van huis tot huis", wijzen critici erop dat dit niet onaangekondigde bezoeken aan niet-groepsleden betreft volgens het model dat Jehova's getuigen hanteren. Dit zou bijvoorbeeld blijken uit het gebruik van de term in Handelingen 20:20, waar Paulus tot zijn medegelovigen zegt dat hij hen "van huis tot huis" heeft onderwezen. Ook de voetnoot van deze tekst in de <i>Nieuwewereldvertaling</i> spreekt van de alternatieve vertaling "in particuliere huizen".<sup id="cite_ref-128" class="reference"><a href="#cite_note-128"><span class="cite-bracket">[</span>128<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="1914_2">1914</h3></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r58633982"> <blockquote class="cquote"> <p>Een belangrijke controverse richt zich op de 1914-doctrine. Dat begon met de voorspelling van Russell, die ruim een eeuw geleden profeteerde dat het einde van de wereld zich in 1914 zou voltrekken (ssII:99). Toen het voorzegde einde uitbleef, werd de betekenis van het jaartal geherinterpreteerd tot de huidige exegese: Jezus begon in 1914 zijn regering over het koninkrijk en het aftellen tot de uiteindelijke Apocalyps ving toen aan. ... Afgezien van deze leerstellige mutaties, kleeft er tevens een fundamenteel probleem aan de berekening die aan '1914' ten grondslag ligt. Niet alleen is de constructie van de 2520 jaren op basis van uiteenlopende Bijbelse fragmenten - een overigens gangbare calculus in het Amerikaanse millennistische milieu (zie Boyer 1992:88) - uitermate arbitrair, de werkelijk zwakke plek is de aanname van de verwoesting van Jeruzalem in <a href="/wiki/607_v.Chr." title="607 v.Chr.">607 v.Chr.</a>. De veronderstelde gebeurtenissen in dat jaar, uitgangsdatum voor de 2520 jaar, vinden namelijk onder godsdiensthistorici en archeologen geen enkele bevestiging".<sup id="cite_ref-Singelenberg_69-2" class="reference"><a href="#cite_note-Singelenberg-69"><span class="cite-bracket">[</span>69<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="cquote-cite cquote-cite-leeg"></div> </blockquote> <p>Hoewel, zoals zojuist geciteerd, "godsdiensthistorici en archeologen geen enkele bevestiging" vinden voor 607 v.Chr. als datum voor de vernietiging van Jeruzalem,<sup id="cite_ref-129" class="reference"><a href="#cite_note-129"><span class="cite-bracket">[</span>129<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> proberen incidenteel sommige Jehova's getuigen op persoonlijke titel een verdediging op te bouwen rondom 607 v.Chr. en de gebeurtenissen die in dat jaar zouden hebben plaatsgevonden. Het bekendste voorbeeld hiervan zijn de werken van <a href="/wiki/Rolf_Furuli" title="Rolf Furuli">Rolf Furuli</a>, die beweert dat bepaalde kleitabletten uit de <a href="/wiki/Babylon_XI" title="Babylon XI">Neo-Babylonische periode</a> niet passen in de wetenschappelijk geaccepteerde chronologie. In een recensie van een publicatie van Furuli's werken schreef Lester L. Grabbe, hoogleraar theologie aan de <a href="/wiki/Universiteit_van_Hull" title="Universiteit van Hull">Universiteit van Hull</a>, in een uitgave van 2004 van het <i>Journal for the Study of the Old Testament</i>: "Hier hebben we weer een amateur die probeert wetenschappelijke geschiedenis te <a href="/wiki/Herschrijving" title="Herschrijving">herschrijven</a>. Furuli geeft weinig aanwijzingen dat hij zijn theorieën heeft laten toetsen door specialisten op het gebied van <a href="/wiki/Mesopotami%C3%AB" title="Mesopotamië">Mesopotamische</a> <a href="/wiki/Astronomie" title="Astronomie">astronomie</a> of <a href="/wiki/Geschiedenis_van_Perzi%C3%AB" class="mw-redirect" title="Geschiedenis van Perzië">Perzische geschiedenis</a>."<sup id="cite_ref-130" class="reference"><a href="#cite_note-130"><span class="cite-bracket">[</span>130<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bloedtransfusie">Bloedtransfusie</h3></div> <p>Een mediagevoelige kritiek betreft het verbod op bloedtransfusies, vooral wanneer het kinderen betreft die zelf nog geen keuze kunnen maken. Zowel inhoudelijk is er kritiek op die leer als op de inconsistenties ervan. Een voorbeeld van inconsistentie in dit verband is het standpunt tegenover bloedplasma. Bloedplasma bestaat voor ongeveer 92 procent uit water; de rest bestaat uit kleine bloedbestanddelen zoals globulines, fibrogenen en albumine. Elk van deze bestanddelen afzonderlijk wordt beschouwd als een zaak van het persoonlijke geweten van de getuige, maar een transfusie van deze componenten in samengevoegde vorm (dus als bloedplasma) is een grondslag voor excommunicatie (uitsluiting). </p><p>Zoals uit bovenstaand voorbeeld blijkt, wordt het verbod ook toegepast op bloedbestanddelen en zijn transfusies van witte of rode bloedcellen verboden. Maar andere componenten worden wel toegestaan (zoals de genoemde kleine bloedbestanddelen ofwel bloedfracties). Critici wijzen vaak op het in hun ogen arbitraire karakter van de samenstelling van categorieën van verboden en toegestane bestanddelen. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bloedschuld">Bloedschuld</h3></div> <p>Omdat bepaalde regels binnen deze organisatie in de loop der jaren zijn aangepast (op sommige punten versoepeld), is het mogelijk dat er in het verleden fatale beslissingen zijn opgelegd door groepsdruk, die later door nieuwe interpretatie ("nieuw licht") tot een andere situatie zouden kunnen leiden. Een voorbeeld hiervan zijn sterfgevallen die voortvloeiden uit de weigering van orgaantransplantaties vanwege het verbod hierop (orgaantransplantaties worden in de huidige interpretatie aan het eigen geweten overgelaten, maar waren voorheen grondslag voor uitsluiting). Sommigen beweren om deze reden dat het <a href="/wiki/Besturend_Lichaam" class="mw-redirect" title="Besturend Lichaam">Besturend Lichaam</a> zich hierdoor in zekere zin bloedschuld op de hals heeft gehaald. </p><p>Hetzelfde geldt voor het eerdere standpunt inzake dienstweigering. In het <a href="/wiki/Besturend_Lichaam" class="mw-redirect" title="Besturend Lichaam">Besturend Lichaam</a> van Jehova's getuigen was een meerderheid al sinds eind jaren 1970 vóór afschaffing van sancties op het accepteren van vervangende dienst, maar bleef dit gehandhaafd tot 1996 omdat de benodigde tweederdemeerderheid die noodzakelijk is om een doctrinaire wijziging ("nieuw licht") door te voeren met één stem niet werd gehaald.<sup id="cite_ref-131" class="reference"><a href="#cite_note-131"><span class="cite-bracket">[</span>131<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Het Besturend Lichaam heeft op geen enkele wijze excuses aangeboden aan degenen die hierdoor werden getroffen.<sup id="cite_ref-132" class="reference"><a href="#cite_note-132"><span class="cite-bracket">[</span>132<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Niet-uitgekomen_voorspellingen">Niet-uitgekomen voorspellingen</h3></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:1918_Rutherford_Hippodrome_BostonGlobe_March30.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/1918_Rutherford_Hippodrome_BostonGlobe_March30.png/260px-1918_Rutherford_Hippodrome_BostonGlobe_March30.png" decoding="async" width="260" height="202" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/1918_Rutherford_Hippodrome_BostonGlobe_March30.png/390px-1918_Rutherford_Hippodrome_BostonGlobe_March30.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/1918_Rutherford_Hippodrome_BostonGlobe_March30.png/520px-1918_Rutherford_Hippodrome_BostonGlobe_March30.png 2x" data-file-width="623" data-file-height="485" /></a><figcaption>Advertentie voor <a href="/wiki/Joseph_Franklin_Rutherford" title="Joseph Franklin Rutherford">Rutherfords</a> lezing: "De wereld is geëindigd - Miljoenen die nu leven zullen nooit sterven"</figcaption></figure> <p>Jehova's getuigen hebben verschillende profetieën gepubliceerd die niet zijn uitgekomen. Russell geloofde aanvankelijk dat in 1874 Jezus' onzichtbare tegenwoordigheid begon en het begin van de oorlog van Armageddon markeerde,<sup id="cite_ref-133" class="reference"><a href="#cite_note-133"><span class="cite-bracket">[</span>133<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> later wijzigde hij dit in 1878 en weer later in 1881<sup id="cite_ref-134" class="reference"><a href="#cite_note-134"><span class="cite-bracket">[</span>134<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> en ten slotte in 1914. Tot aan zijn dood in 1916 hield hij vol dat de <a href="/wiki/Eerste_Wereldoorlog" title="Eerste Wereldoorlog">Eerste Wereldoorlog</a> zou culmineren in Armageddon. </p><p>Rutherford voorspelde dat het herstel tot het aardse Paradijs zou starten in 1925, gemarkeerd door de opstanding van "oude getrouwe" "vorsten" als Abraham, Jozef en David.<sup id="cite_ref-135" class="reference"><a href="#cite_note-135"><span class="cite-bracket">[</span>135<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Om een waardige huisvesting te verschaffen aan de uit de doden herrezen aartsvaders, de "vorsten" van de "Nieuwe Wereld", zamelden de Bijbelonderzoekers geld in om in <a href="/wiki/San_Diego_(Californi%C3%AB)" title="San Diego (Californië)">San Diego</a>, <a href="/wiki/Californi%C3%AB" title="Californië">Californië</a> een paleis te laten bouwen: <i>Beth Sarim</i> ("Huis van de Vorsten").<sup id="cite_ref-136" class="reference"><a href="#cite_note-136"><span class="cite-bracket">[</span>136<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In de periode ter overbrugging totdat de "vorsten" waren opgestaan, bewoonde toenmalig president van het Wachttorengenootschap <a href="/wiki/Joseph_Franklin_Rutherford" title="Joseph Franklin Rutherford">Joseph Franklin Rutherford</a> het in de winter, volgens het Wachttorengenootschap om gezondheidsredenen.<sup id="cite_ref-137" class="reference"><a href="#cite_note-137"><span class="cite-bracket">[</span>137<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In werkelijkheid leefde Rutherford een groot deel van zijn laatste jaren in dit paleis en stierf er uiteindelijk ook.<sup id="cite_ref-138" class="reference"><a href="#cite_note-138"><span class="cite-bracket">[</span>138<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Een recenter voorbeeld is de verwachting inzake de komst van Armageddon in 1975. Hoewel de formulering in dat geval veel minder stellig was dan eerdere voorspellingen, was het effect gelijk aan dat van 1925. </p><p>Vanwege de <a href="/wiki/Historisch_revisionisme" title="Historisch revisionisme">revisionistische</a> geschiedschrijving door het Besturend Lichaam, zijn leden van de beweging vaak niet op de hoogte van de werkelijke aard van de profetieën die hun leiders hebben gepubliceerd. Daar komt bij dat oudere publicaties lastig te verkrijgen zijn en niet meer worden gebruikt bij diensten van de beweging. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Externe_links">Externe links</h2></div> <div class="interProject commons mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Jehovah%27s_Witnesses#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Jehovah's Witnesses">Mediabestanden</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-klein toccolours noprint" style="box-sizing:border-box; display:flex; gap:1em; align-items:center; font-size:85%; clear:right; float:right; margin: 0 0 1em 1em; padding:0.5em; width:270px;"> <div style="min-width:fit-content;"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/25px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/38px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/50px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></div> <div><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Commons</a> heeft mediabestanden in de categorie <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Jehovah%27s_Witnesses#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Jehovah's Witnesses">Jehovah's Witnesses</a></b></i>.</div> </div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jw.org/nl/">Website Jehova's getuigen</a></li> <li><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67679320">.mw-parser-output .taalaanduiding{font-family:sans-serif;font-size:85%;cursor:help;color:var(--color-subtle,#555)}.mw-parser-output .taalaanduiding span{border-bottom:1px dotted var(--color-subtle,#555)}</style><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jw.org/">Website Jehovah’s Witnesses</a></li></ul> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div><b>Referenties</b></div> <div class="reflist" style="-moz-column-count:3; -webkit-column-count:3; column-count:3;-moz-column-width:21em; -webkit-column-width:21em; column-width:21em; list-style-type: decimal;"><ol class="references"> <li id="cite_note-spgb-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-spgb_1-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-spgb_1-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Sinds begin jaren 1950 wijken Jehova's getuigen af van de spelling volgens het <a href="/wiki/Groene_Boekje" title="Groene Boekje">Groene Boekje</a> en spellen zij "Jehovah" en "Jehovah's Getuige". De spelling conform het Groene Boekje is dus "Jehova's getuige" of "Jehovagetuige" en duidt op de individuele aanhanger. "Jehovah's Getuigen" duidt op het kerkgenootschap. Conform de spellingsregels zou eigenlijk "Jehovahs Getuigen" moeten worden geschreven, maar men hanteert hierbij het <a href="/wiki/Donorprincipe" title="Donorprincipe">donorprincipe</a>: men heeft de naam uit het Engels overgenomen ("Jehovah's Witnesses") en de apostrof gehandhaafd. Zie de website van <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.onzetaal.nl/taaladvies/advies/jehovas-getuigen-jehovahs-getuigen-jehovahs-getuigen">Onze Taal</a>.</span> </li> <li id="cite_note-1-6-2009-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-1-6-2009_2-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-1-6-2009_2-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Anoniem (2009): <i>De Wachttoren</i> 1-6-2009, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 5</span> </li> <li id="cite_note-ware-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-ware_3-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-ware_3-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jw.org/nl/jehovahs-getuigen/faq/ware-geloof/">Geloven Jehovah’s Getuigen dat ze als enigen het ware geloof hebben?</a></i> op jw.org. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210922033017/https://www.jw.org/nl/jehovahs-getuigen/faq/ware-geloof/">Gearchiveerd</a> op 22 september 2021.</span> </li> <li id="cite_note-Aanbid2002-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Aanbid2002_4-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Aanbid2002_4-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Anoniem (2002): <i>Aanbid de enige ware God</i>, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wol.jw.org/nl/wol/d/r18/lp-o/1102002068">blz. 72</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230816190840/https://wol.jw.org/nl/wol/d/r18/lp-o/1102002068">Gearchiveerd</a> op 16 augustus 2023.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text">M.J. Penton (1997): <i>Apocalypse Delayed: The Story of Jehovah's Witnesses</i>, University of Toronto Press, pp. 280–283</span> </li> <li id="cite_note-aanbid-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-aanbid_6-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-aanbid_6-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Anoniem (2002): <i>Aanbid de enige ware God</i>, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 120, 121</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (2019): <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jw.org/nl/bibliotheek/boeken/bericht-dienstjaar-2019/land-gebied-2019/">Bericht per land of gebied - Wereldbericht Jehovah’s Getuigen: dienstjaar 2019</a></i>, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230816190519/https://www.jw.org/nl/bibliotheek/boeken/bericht-dienstjaar-2019/land-gebied-2019/">Gearchiveerd</a> op 16 augustus 2023.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/wphc/Suriname/SUR-Census2012-vol1.pdf">Tabel 7.3. Totale bevolking naar geloofsovertuiging/godsdienst en etnische groep</a> van Algemeen Bureau voor de Statistiek. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230205163635/https://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/wphc/Suriname/SUR-Census2012-vol1.pdf">Gearchiveerd</a> op 5 februari 2023.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">In Nederland is de officiële naam "Christelijke Gemeente van Jehovah's Getuigen in Nederland". Tot 1 september 2011 werd in Nederland hiervoor de naam Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap gehanteerd (vaak verkort aangeduid als <i>Wachttorengenootschap</i>). — Brief "Aan alle gemeenten" d.d. 1-8-2011, kenmerk SCA</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1985): <i>Redeneren aan de hand van de Schrift</i>, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 219</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1959): <i>Jehovah's Witnesses in the Divine Purpose</i>, Watch Tower, Bible and Tract Society, New York, blz. 8; zie ook: Anoniem (1976): <i>De Wachttoren</i> 1-1-1976, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 5-9</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1983): <i>Verenigd in de aanbidding van de enige ware God</i>, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 75</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1995): <i>De Wachttoren</i> 1-9-1995, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 13</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1960): <i>The Watchtower</i> 1-10-1960, Watch Tower, Bible and Tract Society, New York</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text">Zie bijvoorbeeld Anoniem (2009): <i>De Wachttoren</i> 15-2-2009, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 22</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (2007): <i>De Wachttoren</i> 1-4-2007, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 24</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text">Op de Jaarvergadering 2012 van het Wachttorengenootschap werd aangekondigd dat het Besturend Lichaam "de getrouwe en beleidvolle slaaf" is: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jw.org/en/news/events-activities/annual-meeting-report-2012">Annual Meeting Report</a> op jw.org</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text">James A. Beckford (1975): <i>The Trumpet of Prophecy: A Sociological Study of Jehovah's Witnesses</i>, Oxford, Basil Blackwell. Sid. 202. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0631163107" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-631-16310-7</a>. ”The ideological argument states that, since absolute truth is unitary and exclusive of all relativisation, there can only 'logically' be one human organization to represent it. Consequently, all other religious organizations are in error and are to be strictly avoided. The absolutist view of truth further implies that, since anything less than absolute truth can only corrupt and destroy it, there can be no justification for Jehovah's witnesses having any kind of association with other religionists, however sincere the motivation might be.”</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (2006): <i>The Watchtower</i>, 15 juli 2006. pag. 22</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1965): <i>The Watchtower</i>, 1 maart 1965, pp. 158–159</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">M.J. Penton (1997): <i>Apocalypse Delayed: The Story of Jehovah's Witnesses</i>, University of Toronto Press, pp. 165–171</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1995): <i>The Watchtower</i>, 15 mei 1995, pag. 15</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text">Deze term wordt ontleend aan Spreuken 4:18: "Maar het pad van de rechtvaardigen is als het heldere morgenlicht dat steeds helderder wordt tot het klaarlichte dag is." (Nieuwewereldvertaling)</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text">M.J. Penton (1997): <i>Apocalypse Delayed: The Story of Jehovah's Witnesses</i>, University of Toronto Press, pag. 165</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">J. F. Rutherford (1933): <i>Preparation</i>, Watch Tower Bible & Tract Society, pag. 64, 67</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (2010): <i>The Watchtower</i>, 15 juli 2010, pag. 23</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text">C.T. Russell: <i>Studies In the Scriptures Series I - The Divine Plan of the Ages</i> pag. 250</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text">J.F. Rutherford (1929): <i>The Watchtower</i>, 1 juni 1929, pag. 163 en 15 juni 1929, pag. 183</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1962): <i>Life everlasting in Freedom of the Sons of God</i>, pag. 189</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1996): <i>The Watchtower</i>, 1 mei 1996, pag. 13</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1993): <i>Jehovah’s Witnesses-Proclaimers of God’s Kingdom</i>, pag. 146, 147</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1998): <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://wol.jw.org/nl/wol/d/r18/lp-o/1998443">Waardeert u Jehovah’s organisatie?</a></i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221231171558/https://wol.jw.org/nl/wol/d/r18/lp-o/1998443">Gearchiveerd</a> op 31 december 2022.</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1981): <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://wol.jw.org/nl/wol/d/r18/lp-o/1981327">Het zichtbare deel van Gods organisatie</a></i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221231171627/https://wol.jw.org/nl/wol/d/r18/lp-o/1981327">Gearchiveerd</a> op 31 december 2022.</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1972): <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://wol.jw.org/nl/wol/d/r18/lp-o/1971922?q=theocratische+organisatie&p=par">De theocratische organisatie waarmee wij thans voorwaarts moeten gaan</a></i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230816190731/https://wol.jw.org/nl/wol/d/r18/lp-o/1971922?q=theocratische+organisatie&p=par">Gearchiveerd</a> op 16 augustus 2023.</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1988): <i>Inzicht</i> Deel 1, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 1217</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (2008): <i>De Wachttoren</i> 1-9-2008, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 4, 5</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (2009): <i>De Wachttoren</i> 1-10-2009, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 4</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1988): <i>Inzicht</i> deel 1, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 735</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text">Combinatie van passages uit: Anoniem (1985): <i>Redeneren aan de hand van de schrift</i>, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 216, 225</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1982): <i>U kunt voor eeuwig in een paradijs op aarde leven</i>, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 49</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1990): <i>Jehovah’s Getuigen in de twintigste eeuw</i>, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, pag. 4-5</span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1990): <i>De Wachttoren</i> 1-5-1990, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 5</span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1989): <i>Gods woord</i>, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 31</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1993): <i>Jehovah's getuigen - Verkondigers wereldwijd</i>, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 608</span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1985): <i>Redeneren aan de hand van de schrift</i>, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 430</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem: <i>Wat leert de Bijbel echt?</i>, <a href="/wiki/Wachttoren-,_Bijbel-_en_Traktaatgenootschap" title="Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap">Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap</a>, New York, pag. 79</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1988): <i>Openbaring</i>, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 103</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem: <i>Jaarboek 2012</i>, <a href="/wiki/Wachttoren-,_Bijbel-_en_Traktaatgenootschap" title="Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap">Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap</a>, New York, pag. 55</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem: <i>Jaarboek 1996</i>, <a href="/wiki/Wachttoren-,_Bijbel-_en_Traktaatgenootschap" title="Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap">Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap</a>, New York, pag. 33</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1983): <i>Verenigd in de aanbidding van de enige ware God</i>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wol.jw.org/nl/wol/d/r18/lp-o/1101983086#h=1:0-7:278">De strijdvraag waarmee de gehele schepping wordt geconfronteerd</a>", pag. 46-54</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text">Vergelijk Rüdiger Hauth (2000): artikel <i>Sekten</i>, TRE 31, pag. 33–38. Volgens Hauth is 'Armageddon' het "belangrijkste steekwoord [voor Jehova's getuigen], dat hun leven en denken bepaalt". Ter onderbouwing citeert hij hierbij <a href="/wiki/De_Wachttoren" title="De Wachttoren">De Wachttoren</a> van 1 februari 1985, pag. 4</span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span>R.V. Franz (1991): <i>In Search of Christian Freedom</i>, Commentary Press, Atlanta, blz. 32, 33</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1983): <i>De Wachttoren</i> 1-4-1983, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 11</span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1986): <i>De Wachttoren</i> 1-4-1986, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 31</span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text">Naar analogie van een combinatie van Openbaring 12:6 ("De vrouw zelf vluchtte naar de woestijn. God had daar een plaats voor haar gereedgemaakt, waar twaalfhonderdzestig dagen lang voor haar gezorgd zou worden.") en 14 ("Maar de vrouw kreeg de twee vleugels van de grote adelaar om naar haar plaats in de woestijn te vliegen, waar gedurende een tijd en twee tijden en een halve tijd voor haar gezorgd zou worden, buiten het bereik van de slang.")</span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text">Op basis van een soortgelijke omzetting in Numeri 14:34 ("Veertig dagen hebben jullie het land verkend, veertig jaar zul je voor je schuld boete doen, één jaar voor elke dag.") en Ezechiël 4:6 ("Wanneer je die dagen hebt volgemaakt, ga je vervolgens op je rechterzij liggen om de schuld van het volk van Juda te dragen, veertig dagen lang: één dag voor elk jaar geef ik je die last te dragen.")</span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1955): <i>Eeuwig leven in de vrijheid van de zonen Gods</i>, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 141</span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1976): <i>De Wachttoren</i> 1-10-1976, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 600-603</span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (2007): <i>De Wachttoren</i> 1-2-2007, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 31</span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (2008): <i>Kennis die tot eeuwig leven leidt</i>, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 98-107</span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (2013): <i>De Wachttoren</i> 15-7-2013, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 3-8</span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1986): <i>De Wachttoren</i> 15-2-1986, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 4-6</span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a></span> <span class="reference-text">Op basis van <a href="/wiki/Evangelie_volgens_Matte%C3%BCs" title="Evangelie volgens Matteüs">Matteüs</a> 24:34: "Ik verzeker jullie: deze generatie zal zeker nog niet verdwenen zijn wanneer al die dingen gebeuren."</span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1984): <i>De Wachttoren</i> 15-8-1984, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 5</span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1995): <i>De Wachttoren</i> 1-11-1995, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 10-21, 31</span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (2008): <i>De Wachttoren</i> 15-2-2008, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 23, 24</span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (2010): <i>De Wachttoren</i> 15-4-2010, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 10</span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200319014702/https://www.jw.org/en/news/jw/region/global/Coronavirus-Report/">Coronavirus report</a> op jw.org</span> </li> <li id="cite_note-Singelenberg-69"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Singelenberg_69-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Singelenberg_69-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Singelenberg_69-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Singelenberg, <i>Religieuze Bewegingen in Nederland</i>, nr 32, 1996</span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (2008): <i>De Wachttoren</i> 15-7-2008, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 3</span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (2008): <i>De Wachttoren</i> 15-7-2008, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 6</span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (2002): <i>Onze Koninkrijksdienst</i> december 2002, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, Emmen, blz. 8</span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://wol.jw.org/nl/wol/d/r18/lp-o/1200001555">Hoererij</a> op jw.org. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221231171634/https://wol.jw.org/nl/wol/d/r18/lp-o/1200001555">Gearchiveerd</a> op 31 december 2022.</span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1983): <i>De Wachttoren</i> 15-6-1983, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 31</span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1995): <i>Ontwaakt!</i> 8-2-1995, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 15</span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a></span> <span class="reference-text">Deuteronomium 22:5: "Een vrouw mag geen kleren en attributen van een man dragen en een man mag geen vrouwenkleren dragen. Want de HEER verafschuwt ieder die zulke dingen doet."</span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a></span> <span class="reference-text">De berekening wijkt enigszins af van de gebruikelijke <a href="/wiki/Joodse_kalender" title="Joodse kalender">Joodse kalender</a>, aangezien deze omstreeks de vierde eeuw werd gestandaardiseerd met behulp van de <a href="/wiki/Cyclus_van_Meton" title="Cyclus van Meton">cyclus van Meton</a>. 1 nisan begint wanneer de nieuwe maan die het dichtst ligt bij het begin van de lente op het noordelijk halfrond (de <a href="/wiki/Lentepunt" title="Lentepunt">lente-equinox</a>), in <a href="/wiki/Jeruzalem" title="Jeruzalem">Jeruzalem</a> bij zonsondergang zichtbaar wordt. Als we vanaf dat moment veertien dagen verder tellen, komen we op 14 nisan. Dan is het gewoonlijk <a href="/wiki/Volle_maan_(astronomie)" title="Volle maan (astronomie)">volle maan</a>, en in de praktijk ligt dit gewoonlijk op of omstreeks de avond van de eerste volle maan na 21 maart.</span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1991): <i>De Wachttoren</i> 15-10-1998, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 30</span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1993): <i>De Wachttoren</i> 15-2-1993, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 27-29</span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a></span> <span class="reference-text">Hierbij beroepen zij zich onder andere op de passage in <i><a href="/wiki/Handelingen_van_de_Apostelen" class="mw-redirect" title="Handelingen van de Apostelen">Handelingen</a> 15:28, 29</i>: "In overeenstemming met de heilige Geest hebben wij namelijk besloten u geen andere verplichtingen op te leggen dan wat strikt noodzakelijk is: onthoud u van offervlees dat bij de afgodendienst is gebruikt, van bloed, van vlees waar nog bloed in zit, en van ontucht. Als u zich hier aan houdt, doet u wat juist is. Het ga u goed."</span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.volkskrant.nl/binnenland/article512739.ece/Jehova_s_getuigen_mogen_geen_kind_adopteren">Ellen de Visser (2008): <i>Jehova’s getuigen mogen geen kind adopteren</i>, De Volkskrant, 13 maart 2008.</a></span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a></span> <span class="reference-text">ABRvS 12 maart 2008, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RVS:2008:BC6412">ECLI:NL:RVS:2008:BC6412</a>.</span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span>Zie <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.religioustolerance.org/witness6.htm">dit overzichtsartikel</a></span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1952): <i>The Watchtower</i>, 15-12-1952, Watchtower-, Bible- and Tractsociety, New York, blz. 764</span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1961): <i>The Watchtower</i>, Watchtower-, Bible- and Tractsociety, New York, 1-11-1961, blz. 670</span> </li> <li id="cite_note-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-86">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1993): <i>Ontwaakt!</i> 8 augustus 1993, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 25</span> </li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-87">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1997): <i>Ontwaakt!</i> 8-5-1997, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 22-23</span> </li> <li id="cite_note-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-88">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1996): <i>De Wachttoren</i> 1-5-1996, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 19, 20</span> </li> <li id="cite_note-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-89">↑</a></span> <span class="reference-text">Richard Singelenberg (1996): "Jehovah's Getuigen en het leger", in <i>Nieuwe religieuze bewegingen in Nederland</i>, deel 31, blz. 1-14<br />Anoniem (1975): <i>Ontwaakt!</i> 22 maart 1975, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 23, 24<br />R.V. Franz (1998): <i>Gewetensconflict</i>, Commentary Press, Atlanta, blz. 120, 136-7<br />M.J. Penton (1997): <i>Apocalypse delayed</i>, University of Toronto Press, Toronto, blz. 280</span> </li> <li id="cite_note-90"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-90">↑</a></span> <span class="reference-text">Het rapport over 1988 van Amnesty International meldt dat in Frankrijk "dat jaar meer dan 500 gewetensbezwaarden inzake militaire dienst, van wie het overgrote deel Jehova's Getuigen, werden ingesloten". In datzelfde jaar werden er in Italië "naar verluidt ongeveer 1000 gewetensbezwaarden, het merendeel Jehova's Getuigen, in 10 militaire gevangenissen ingesloten vanwege hun weigering om militaire dienst of vervangende burgerdienst te verrichten"</span> </li> <li id="cite_note-91"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-91">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1988): <i>De Wachttoren</i> 15-4-1988, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 23-26</span> </li> <li id="cite_note-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-92">↑</a></span> <span class="reference-text">Zie <a rel="nofollow" class="external text" href="http://home.tiscali.nl/t661020/reorganisatie.htm">dit artikel</a> en <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.watchman.org/jw/jwreorg.htm">dit artikel</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211021145046/https://www.watchman.org/jw/jwreorg.htm">Gearchiveerd</a> op 21 oktober 2021.</span> </li> <li id="cite_note-93"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-93">↑</a></span> <span class="reference-text">Tot het najaar van 2015 duurden deze bijeenkomsten twee dagen en was hiernaast een 'dagvergadering' die één dag duurde.</span> </li> <li id="cite_note-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-94">↑</a></span> <span class="reference-text">Onder verwijzing naar 1 Korintiërs 6:6-8</span> </li> <li id="cite_note-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-95">↑</a></span> <span class="reference-text">Onder verwijzing naar Deuteronomium 19:15</span> </li> <li id="cite_note-96"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-96">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/panorama/2114320.stm">Suffer the Little Children</a> op bbc.co.uk. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230527074950/http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/panorama/2114320.stm">Gearchiveerd</a> op 27 mei 2023.</span> </li> <li id="cite_note-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=cEoWiru6Bhg">Suffer the Little Children</a> op youtube.com. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221231171557/https://www.youtube.com/watch?v=cEoWiru6Bhg">Gearchiveerd</a> op 31 december 2022.</span> </li> <li id="cite_note-98"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-98">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/hi/english/static/audio_video/programmes/panorama/transcripts/transcript_14_07_02.txt">Transcript "Suffer the Little Children"</a> (N.B.: hierin wordt de naam Jaracz abusievelijk gespeld als Jarrett). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221012194529/http://news.bbc.co.uk/hi/english/static/audio_video/programmes/panorama/transcripts/transcript_14_07_02.txt">Gearchiveerd</a> op 12 oktober 2022.</span> </li> <li id="cite_note-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-99">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.silentlambs.org/">Silentlambs.org</a></span> </li> <li id="cite_note-100"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-100">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Hallisey, Kathleen</span>, "<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.thetimes.co.uk/edition/law/we-need-to-do-more-to-tackle-sexual-abuse-among-jehovahs-witnesses-b26nmjn90">We need to do more to tackle sexual abuse among Jehovah's Witnesses</a>", <span class="mw-formatted-date" title="2017-01-27">27 januari 2017</span>. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2017-01-26">26 januari 2017</span>.</span> </li> <li id="cite_note-101"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-101">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Sarah Marsh</span> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/world/2018/mar/25/jehovahs-witnesses-accused-of-silencing-victims-of-child-abuse-uk">The Guardian: Jehovah's Witnesses accused of silencing victims of child abuse (25 maart 2018)</a>, Duitsland. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230717132524/https://www.theguardian.com/world/2018/mar/25/jehovahs-witnesses-accused-of-silencing-victims-of-child-abuse-uk">Gearchiveerd</a> op 17 juli 2023.</span> </li> <li id="cite_note-102"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-102">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Duits">(<span>de</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Hugo Stamm</span> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.tagesanzeiger.ch/panorama/vermischtes/Tausende-sexuelle-Uebergriffe-bei-den-Zeugen-Jehovas/story/22658338">Tages Anzeiger: Tausende sexuelle Uebergriffe bei den Zeugen Jehovas (6 maart 2017)</a></span> </li> <li id="cite_note-103"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-103">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.vicetv.com/en_us/video/crusaders/60f82b9a4da46408cb4b3063">Crusaders: Ex Jehovah's Witnesses Speak Out</a> op VICE TV. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230528195337/https://www.vicetv.com/en_us/video/crusaders/60f82b9a4da46408cb4b3063">Gearchiveerd</a> op 28 mei 2023.</span> </li> <li id="cite_note-104"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-104">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=XvJB7heMP7E">Crusaders: Ex Jehovah's Witnesses Speak Out</a> op youtube.com. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210805172224/https://www.youtube.com/watch?v=XvJB7heMP7E">Gearchiveerd</a> op 5 augustus 2021.</span> </li> <li id="cite_note-105"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-105">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://reclaimedvoices.org">Website reclaimedvoices.org</a></span> </li> <li id="cite_note-106"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-106">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.rtvnoord.nl/nieuws/186430/Jehovah-s-Getuigen-willen-onder-voorwaarden-in-gesprek-met-anti-misbruikstichting-update">Jehovah's Getuigen willen 'onder voorwaarden' in gesprek met anti-misbruikstichting</a> op rtvnoord.nl (20-11-2017). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220128165902/https://www.rtvnoord.nl/nieuws/186430/Jehovah-s-Getuigen-willen-onder-voorwaarden-in-gesprek-met-anti-misbruikstichting-update">Gearchiveerd</a> op 28 januari 2022.</span> </li> <li id="cite_note-107"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-107">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.trouw.nl/samenleving/jehovah-s-getuigen-gaan-niet-in-gesprek-met-slachtoffers-van-seksueel-misbruik~a2c0f4f5/">Jehovah’s Getuigen gaan niet in gesprek met slachtoffers van seksueel misbruik</a> op trouw.nl (2-5-2018). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180820005712/https://www.trouw.nl/samenleving/jehovah-s-getuigen-gaan-niet-in-gesprek-met-slachtoffers-van-seksueel-misbruik~a2c0f4f5/">Gearchiveerd</a> op 20 augustus 2018.</span> </li> <li id="cite_note-108"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-108">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nu.nl/binnenland/5248856/jehovas-getuigen-weigeren-reageren-kindermisbruik-binnen-kerk.html?redirect=1">Jehova's Getuigen weigeren te reageren op kindermisbruik binnen kerk</a> op nu.nl (2-5-2018). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221231171549/https://www.nu.nl/binnenland/5248856/jehovas-getuigen-weigeren-reageren-kindermisbruik-binnen-kerk.html?redirect=1">Gearchiveerd</a> op 31 december 2022.</span> </li> <li id="cite_note-109"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-109">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://nos.nl/artikel/2246378-misbruik-bij-jehovah-s-ze-behandelen-ons-de-slachtoffers-als-daders.html">Misbruik bij Jehovah's ze behandelen ons de slachtoffers als daders</a> op nos.nl (18 augustus 2018). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221231171553/https://nos.nl/artikel/2246378-misbruik-bij-jehovah-s-ze-behandelen-ons-de-slachtoffers-als-daders.html">Gearchiveerd</a> op 31 december 2022.</span> </li> <li id="cite_note-110"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-110">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://nos.nl/artikel/2246303-openbaar-ministerie-doet-onderzoek-naar-misbruik-jehova-s.html">Openbaar Ministerie doet onderzoek naar misbruik Jehova's</a> op nos.nl (18 augustus 2018). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221231171649/https://nos.nl/artikel/2246303-openbaar-ministerie-doet-onderzoek-naar-misbruik-jehova-s.html">Gearchiveerd</a> op 31 december 2022.</span> </li> <li id="cite_note-111"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-111">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://nos.nl/artikel/2233061-teleurstelling-bij-minister-na-afwijzing-misbruik-onderzoek-door-jehovah-s-getuigen.html">Teleurstelling bij minister na afwijzing misbruik-onderzoek door Jehovah's Getuigen</a> op nos.nl (22-5-2018). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230602184111/https://nos.nl/artikel/2233061-teleurstelling-bij-minister-na-afwijzing-misbruik-onderzoek-door-jehovah-s-getuigen.html">Gearchiveerd</a> op 2 juni 2023.</span> </li> <li id="cite_note-112"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-112">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://nos.nl/artikel/2239683-hele-tweede-kamer-wil-misbruikonderzoek-jehovah-s-getuigen.html">Hele Tweede Kamer wil misbruikonderzoek Jehovah's getuigen</a> op nos.nl (3-7-2018). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230326182851/https://nos.nl/artikel/2239683-hele-tweede-kamer-wil-misbruikonderzoek-jehovah-s-getuigen.html">Gearchiveerd</a> op 26 maart 2023.</span> </li> <li id="cite_note-113"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-113">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.uu.nl/organisatie/departement-bestuurs-en-organisatiewetenschap/contactpunt-onderzoek-jehovas-getuigen">Contactpunt onderzoek Jehova's Getuigen</a> op uu.nl. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230529154542/https://www.uu.nl/organisatie/departement-bestuurs-en-organisatiewetenschap/contactpunt-onderzoek-jehovas-getuigen">Gearchiveerd</a> op 29 mei 2023.</span> </li> <li id="cite_note-114"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-114">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nrc.nl/nieuws/2019/03/06/onderzoek-jehovahs-moet-inzicht-geven-in-patroon-a3934501">Onderzoek naar misbruik bij Jehovah’s moet inzicht geven in patroon</a> op nrc.nl (6-3-2019). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221231171556/https://www.nrc.nl/nieuws/2019/03/06/onderzoek-jehovahs-moet-inzicht-geven-in-patroon-a3934501">Gearchiveerd</a> op 31 december 2022.</span> </li> <li id="cite_note-115"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-115">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wodc.nl/onderzoeksdatabase/3010-aangiftebereidheid-binnen-de-gemeenschap-van-jehovaes-getuigen.aspx">Aangiftebereidheid binnen de gemeenschap van jehova's getuigen</a> op wodc.nl. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20201112020009/https://www.wodc.nl/onderzoeksdatabase/3010-aangiftebereidheid-binnen-de-gemeenschap-van-jehovaes-getuigen.aspx">Gearchiveerd</a> op 12 november 2020.</span> </li> <li id="cite_note-Rechter-116"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Rechter_116-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rechter_116-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nrc.nl/nieuws/2020/01/23/rechter-rapport-over-seksueel-misbruik-jehovas-getuigen-mag-gepubliceerd-a3987935">Rechter: publiceren over seksueel misbruik Jehova’s Getuigen toegestaan</a> op nrc.nl (23-1-2020). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221231171627/https://www.nrc.nl/nieuws/2020/01/23/rechter-rapport-over-seksueel-misbruik-jehovas-getuigen-mag-gepubliceerd-a3987935">Gearchiveerd</a> op 31 december 2022.</span> </li> <li id="cite_note-117"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-117">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ad.nl/binnenland/minister-dekker-rapport-over-jehovah-s-schetst-uitermate-zorgelijk-beeld~ad4bea29/">Minister Dekker: Rapport over Jehovah's schetst ‘uitermate zorgelijk’ beeld</a> op ad.nl (23-1-2020)</span> </li> <li id="cite_note-118"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-118">↑</a></span> <span class="reference-text">Rianne Oosterom en Marinde van der Breggen: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.trouw.nl/religie-filosofie/jehovah-s-getuigen-klagen-de-staat-aan-voor-discriminatie~b58b0e90/">Jehovah’s Getuigen klagen de staat aan voor discriminatie</a></i> in Trouw 10 december 2023</span> </li> <li id="cite_note-119"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-119">↑</a></span> <span class="reference-text">RTV Drenthe: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/16122190/rechter-minister-heeft-jehovahs-getuigen-niet-gediscrimineerd">Rechter: Minister heeft Jehovah's Getuigen niet gediscrimineerd</a></i>, 13 december 2023</span> </li> <li id="cite_note-120"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-120">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://acrobat.adobe.com/id/urn:aaid:sc:EU:038dd5ee-921d-4edb-9c2c-8dd8d416c753">Uitspraak rechtbank Den Haag zaaknummer C-09-619164-HA ZA 21-909 inzake discriminatie</a></i>, 13 december 2023</span> </li> <li id="cite_note-121"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-121">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBOVE:2020:1694">ECLI:NL:RBOVE:2020:1694</a>, 8 mei 2020 op uitspraken.rechtspraak.nl</span> </li> <li id="cite_note-122"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-122">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nrc.nl/nieuws/2020/05/09/ouderlingen-jehovas-mogen-niet-zwijgen-bij-misbruik-a3999204">Ouderlingen Jehova’s mogen niet zwijgen bij misbruik</a></i>, 9 mei 2020 op nrc.nl. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221231171655/https://www.nrc.nl/nieuws/2020/05/09/ouderlingen-jehovas-mogen-niet-zwijgen-bij-misbruik-a3999204">Gearchiveerd</a> op 31 december 2022.</span> </li> <li id="cite_note-123"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-123">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.hogeraad.nl/actueel/nieuwsoverzicht/2021/januari/ouderling-jehovah-getuigen-uitzonderlijke-gevallen-verschoningsrecht/">Ouderling van Jehovah’s Getuigen kan in uitzonderlijke gevallen verschoningsrecht hebben</a>. <i>Hoge raad</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221231171552/https://www.hogeraad.nl/actueel/nieuwsoverzicht/2021/januari/ouderling-jehovah-getuigen-uitzonderlijke-gevallen-verschoningsrecht/">Gearchiveerd</a> op <span class="mw-formatted-date" title="2022-12-31">31 december 2022</span>. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2022-05-16">16 mei 2022</span>. </span></span> </li> <li id="cite_note-124"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-124">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span>Anoniem (1988): <i>Preparing for child custody cases</i>, Watch Tower Bible and Tract Society, New York, blz. 43: "Getuigenis van jonge mensen - Dit kan worden gebruikt om te laten zien dat ze normaal zijn. Wijs jonge mensen van de plaatselijke gemeente aan en interview diegenen die zijn opgevoed als Jehovah's Getuigen en, in de ogen van de presiderende opziener, geestelijk gezind zijn maar ook genieten van de normale gezonde dingen die jonge mensen doen. Ze hoeven niet te wedijveren in sport. <b>Zorg ervoor dat ze niet de indruk krijgen deel te nemen aan een demonstratie op een kringvergadering, omdat ze dan zouden laten zien dat de belangrijkste dingen in hun leven de dienst en het gaan naar de Koninkrijkszaal zijn.</b> Laat hobby's zien, kunstvaardigheid, sociale activiteiten, sport en in het bijzonder plannen voor de toekomst. <b>Zorg ervoor dat ze niet allemaal zeggen dat ze later willen gaan pionieren [pionier is de term voor volle-tijdsevangelist].</b> Plannen kunnen een zakelijke carrière zijn, trouwen en kinderen krijgen, journalistiek en allerlei andere soorten zaken. Misschien kan je een interesse in kunst en theater tonen. Ze moeten rein, moreel, eerlijk zijn, maar met de interesses die je van andere jonge mensen zou verwachten." Accentuering toegevoegd.</span> </li> <li id="cite_note-125"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-125">↑</a></span> <span class="reference-text">R.V. Franz (1991): <i>In search of Christian freedom</i>, Commentary Press, Atlanta, blz. 283-285 (<a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0914675168" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-914675-16-8</a>)</span> </li> <li id="cite_note-126"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-126">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1991): <i>De Wachttoren</i> 15 januari 1991, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 11</span> </li> <li id="cite_note-127"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-127">↑</a></span> <span class="reference-text">R.V. Franz (1991): <i>In search of Christian freedom</i>, Commentary Press, Atlanta, blz. 207-236 (<a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0914675168" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-914675-16-8</a>)</span> </li> <li id="cite_note-128"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-128">↑</a></span> <span class="reference-text">Zie het gebruik van dezelfde term in Handelingen 2:46; naar analogie van de vertaling van de term in de <i>Nieuwewereldvertaling</i> zou dit betekenen dat de eerste christenen hun maaltijden "van huis tot huis" zouden nuttigen.</span> </li> <li id="cite_note-129"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-129">↑</a></span> <span class="reference-text">Zie het zeer grondige overzicht van het archeologisch materiaal inzake 607 versus 587/<a href="/wiki/586_v.Chr." title="586 v.Chr.">586 v.Chr.</a> als jaar van de vernietiging van Jeruzalem in de studie van Carl Olof Jonsson (1998 - Third edition): <i>The Gentile Times Reconsidered - Chronology and Christ's Return</i>, Commentary Press, Atlanta (<a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0914675060" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-914675-06-0</a>)</span> </li> <li id="cite_note-130"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-130">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span>Lester L. Grabbe (2004): <i>Journal for the Study of the Old Testament</i> 28:5 [2004], pp. 42-43</span> </li> <li id="cite_note-131"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-131">↑</a></span> <span class="reference-text">R.V. Franz (1998): <i>Gewetensconflict</i>, Commentary Press, Atlanta, blz. 120-126 en 150-151 en R.V. Franz (1991): <i>In search of Christian freedom</i>, Commentary Press, Atlanta, blz. 257-268</span> </li> <li id="cite_note-132"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-132">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1998): <i>De Wachttoren</i>, 15-8-1998, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 17 wentelt de verantwoordelijkheid op de individuele Jehova's getuige.</span> </li> <li id="cite_note-133"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-133">↑</a></span> <span class="reference-text">C.T. Russell (1892): <i>The Watchtower</i> 15-1-1892, blz. 21-23</span> </li> <li id="cite_note-134"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-134">↑</a></span> <span class="reference-text">Zie ook: Anoniem (1993): <i>Jehovah's Getuigen - Verkondigers van Gods Koninkrijk</i>, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 631, 632</span> </li> <li id="cite_note-135"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-135">↑</a></span> <span class="reference-text">J.F. Rutherford (1922): <i>Millions Now Living Will Never Die</i>, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 88: "Wij mogen verwachten dat wij in 1925 de terugkeer mogen aanschouwen van die getrouwe mannen [Abraham, Isaäk en Jakob] uit de dood, om opgewekt en volledig hersteld tot menselijke volmaaktheid te worden en de zichtbare, rechtmatige vertegenwoordigers te zijn van het nieuwe samenstel van dingen op aarde."</span> </li> <li id="cite_note-136"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-136">↑</a></span> <span class="reference-text">Een grondige documentatie inzake Beth Sarim kan op <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jwfacts.com/watchtower/bethsarim.php">deze pagina</a> worden gelezen.</span> </li> <li id="cite_note-137"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-137">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1993): <i>Jehovah's Getuigen - Verkondigers van Gods Koninkrijk</i>, Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap, New York, blz. 76</span> </li> <li id="cite_note-138"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-138">↑</a></span> <span class="reference-text">Anoniem (1942): <i>Consolation</i> 27-5-1942, blz. 5, 6</span> </li> </ol></div> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67837862">.mw-parser-output .navigatie{position:relative;clear:both;overflow:auto;margin:1em auto -0.5em;padding:2px;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:87%}.mw-parser-output .navigatie-bewerken{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-bewerken .mw-ui-icon::before{background-size:0.9em}.mw-parser-output .navigatie-afb-links,.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{position:absolute}.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{right:2px}.mw-parser-output .navigatie-afb-groot{float:right;padding-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:#ddeef8;padding:2px 5.5em;font-weight:bold}.mw-parser-output .navigatie-inhoud{padding:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-inhoud p:first-child{margin:0}.mw-parser-output .navigatie div[style*="background-color"],.mw-parser-output .navigatie div[style*="background"]{color:inherit}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}</style> <div class="navigatie" role="navigation" aria-labelledby="Wachttorengenootschap_en_Jehova's_getuigen"> <div class="navigatie-afb-links noviewer"><div class="navigatie-bewerken show-autoconfirmed nomobile"><span class="nowrap skin-invert-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_Wachttorengenootschap" title="Sjabloon:Navigatie Wachttorengenootschap"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span typeof="mw:File"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/nl:Overleg_sjabloon:Navigatie_Wachttorengenootschap" title="Overleg sjabloon"><img alt="Overleg sjabloon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span typeof="mw:File"><a href="//nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_Wachttorengenootschap&action=edit" title="Sjabloon bewerken"><img alt="Sjabloon bewerken" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></div></div> <div id="Wachttorengenootschap_en_Jehova's_getuigen" class="navigatie-titel"><a href="/wiki/Wachttoren-,_Bijbel-_en_Traktaatgenootschap" title="Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap">Wachttorengenootschap</a> en <a class="mw-selflink selflink">Jehova's getuigen</a></div> <div class="navigatie-inhoud"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67785531">.mw-parser-output .navigatie-tabel{margin:0 auto 0 auto;text-align:left}.mw-parser-output .navigatie-tabel .links{text-align:right}.mw-parser-output .navigatie-tabel .rechts{padding-left:0.5em}@media screen and (max-width:640px){.mw-parser-output .navigatie-tabel tr{display:grid;grid-template-columns:1fr;width:100%;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-tabel tr:last-of-type{margin-bottom:0}.mw-parser-output .navigatie-tabel .links{text-align:unset}.mw-parser-output .navigatie-tabel .rechts{padding:unset}}</style><table class="navigatie-tabel vatop" cellpadding="0" cellspacing="0" style=""><tbody><tr><td class="links" style=""><b>Strekkingen:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Bijbelonderzoekers" title="Bijbelonderzoekers">Bijbelonderzoekers</a> · <a href="/wiki/Ernstige_Bijbelonderzoekers" title="Ernstige Bijbelonderzoekers">Ernstige Bijbelonderzoekers</a> · <a class="mw-selflink selflink">Jehova's getuigen</a> · <a href="/wiki/Vrije_Bijbelonderzoekers" title="Vrije Bijbelonderzoekers">Vrije Bijbelonderzoekers</a></td></tr><tr><td class="links"><b>Organisatie:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Wachttoren-,_Bijbel-_en_Traktaatgenootschap" title="Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap">Wachttoren-, Bijbel- en Traktaatgenootschap</a> · <a href="/wiki/Besturend_Lichaam_van_Jehova%27s_getuigen" title="Besturend Lichaam van Jehova's getuigen">Besturend Lichaam</a></td></tr><tr><td class="links"><span class="nowrap"><b>Belangrijke publicaties:</b></span></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Nieuwewereldvertaling_van_de_Bijbel" title="Nieuwewereldvertaling van de Bijbel">Nieuwewereldvertaling van de Bijbel</a> · <a href="/wiki/De_Wachttoren" title="De Wachttoren">De Wachttoren</a> · <a href="/wiki/Ontwaakt!" title="Ontwaakt!">Ontwaakt!</a></td></tr><tr><td class="links"><b>Presidenten:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/William_Henry_Conley" title="William Henry Conley">William Henry Conley</a> · <a href="/wiki/Charles_Taze_Russell" title="Charles Taze Russell">Charles Taze Russell</a> · <a href="/wiki/Joseph_Franklin_Rutherford" title="Joseph Franklin Rutherford">Joseph Franklin Rutherford</a> · <a href="/wiki/Nathan_Homer_Knorr" title="Nathan Homer Knorr">Nathan Homer Knorr</a> · <a href="/wiki/Frederick_William_Franz" title="Frederick William Franz">Frederick William Franz</a> · <a href="/wiki/Milton_George_Henschel" title="Milton George Henschel">Milton George Henschel</a> · <span class="nowrap"><a href="/wiki/Don_Alden_Adams" title="Don Alden Adams">Don Alden Adams</a></span> · <a href="/w/index.php?title=Robert_Ciranko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Robert Ciranko (de pagina bestaat niet)">Robert Ciranko</a></td></tr><tr><td class="links"><b>Gerelateerd:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Geschiedenis_van_Jehova%27s_getuigen" title="Geschiedenis van Jehova's getuigen">Geschiedenis van Jehova's getuigen</a> · <a href="/wiki/Afsplitsingen_van_Jehova%27s_getuigen" title="Afsplitsingen van Jehova's getuigen">Afsplitsingen van Jehova's getuigen</a> · <a href="/wiki/Congres_(Jehova%27s_getuigen)" title="Congres (Jehova's getuigen)">Congres van Jehova's getuigen</a> · <a href="/wiki/Koninkrijkszaal" title="Koninkrijkszaal">Koninkrijkszaal</a> · <a href="/wiki/Photo-Drama_der_Schepping" title="Photo-Drama der Schepping">Photo-Drama der Schepping</a></td></tr></tbody></table> <p><i><a href="/wiki/Geschiedenis_van_het_christendom" title="Geschiedenis van het christendom">Geschiedenis van het christendom</a> · <a href="/wiki/Christendom_van_A_tot_Z" title="Christendom van A tot Z">christendom van A tot Z</a></i> </p> </div></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jehova%27s_getuigen&oldid=68256971">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jehova%27s_getuigen&oldid=68256971</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Jehova%27s_getuigen" title="Categorie:Jehova's getuigen">Jehova's getuigen</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Adventisme" title="Categorie:Adventisme">Adventisme</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Restaurationisme" title="Categorie:Restaurationisme">Restaurationisme</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Sekte" title="Categorie:Sekte">Sekte</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Niet-trinitarische_stroming" title="Categorie:Niet-trinitarische stroming">Niet-trinitarische stroming</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Verborgen categorie: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Pagina%27s_die_ISBN_magische_links_gebruiken" title="Categorie:Wikipedia:Pagina's die ISBN magische links gebruiken">Wikipedia:Pagina's die ISBN magische links gebruiken</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 16 okt 2024 om 16:47.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Jehova%27s_getuigen&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c59558b9d-2t9f4","wgBackendResponseTime":166,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.325","walltime":"0.587","ppvisitednodes":{"value":3241,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":23519,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":9966,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":14,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":83726,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 306.365 1 -total"," 29.41% 90.096 1 Sjabloon:Commonscatklein"," 24.19% 74.104 1 Sjabloon:Appendix"," 23.43% 71.771 1 Sjabloon:References"," 10.69% 32.749 1 Sjabloon:Navigatie_Wachttorengenootschap"," 9.57% 29.309 1 Sjabloon:Navigatie"," 7.39% 22.626 1 Sjabloon:Zusterproject_box_klein"," 6.60% 20.205 3 Sjabloon:Zie_ook"," 5.62% 17.216 2 Sjabloon:First_non_empty"," 4.73% 14.478 1 Sjabloon:Cite_news"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.008","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":930023,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-6b7f745dd4-z527z","timestamp":"20241125131955","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Jehova's getuigen","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Jehova%27s_getuigen","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q35269","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q35269","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-04-04T23:13:37Z","dateModified":"2024-10-16T15:47:58Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/c\/c9\/JW_Logo.svg","headline":"een adventistische geloofsgemeenschap binnen het christendom met geloofspunten die op onderdelen van de meeste christelijke geloofsrichtingen afwijken"}</script> </body> </html>