CINXE.COM
ژوزف استالین - ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
<!doctype html> <html class="client-nojs skin-theme-clientpref-day mf-expand-sections-clientpref-0 mf-font-size-clientpref-small mw-mf-amc-clientpref-0" lang="fa" dir="rtl"> <head> <base href="https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86"> <meta charset="UTF-8"> <title>ژوزف استالین - ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js skin-theme-clientpref-day mf-expand-sections-clientpref-0 mf-font-size-clientpref-small mw-mf-amc-clientpref-0";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":["0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"e8195b1b-78e3-4cbe-bd94-973878842185","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName" :"ژوزف_استالین","wgTitle":"ژوزف استالین","wgCurRevisionId":40763077,"wgRevisionId":40763077,"wgArticleId":7236,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"ژوزف_استالین","wgRelevantArticleId":7236,"wgIsProbablyEditable":false,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":false,"wgRestrictionEdit":["autoconfirmed"],"wgRestrictionMove":["autoconfirmed"],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFMode":"stable","wgMFAmc":false,"wgMFAmcOutreachActive":false,"wgMFAmcOutreachUserEligible":false,"wgMFLazyLoadImages":true,"wgMFEditNoticesFeatureConflict": false,"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgMFIsSupportedEditRequest":true,"wgMFScriptPath":"","wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":300000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgSectionTranslationMissingLanguages":[{"lang":"ace","autonym":"Acèh","dir":"ltr"},{"lang":"ady","autonym":"адыгабзэ","dir":"ltr"},{"lang":"alt","autonym":"алтай тил","dir":"ltr"},{"lang":"ami","autonym":"Pangcah","dir":"ltr"},{"lang":"ann","autonym":"Obolo","dir":"ltr"},{"lang":"as","autonym":"অসমীয়া","dir":"ltr"},{"lang":"av","autonym":"авар","dir":"ltr"},{"lang":"bbc","autonym":"Batak Toba","dir":"ltr"},{"lang":"bdr","autonym":"Bajau Sama","dir":"ltr"},{"lang":"bew","autonym":"Betawi","dir":"ltr"},{"lang":"bho","autonym":"भोजपुरी","dir":"ltr"},{"lang":"bi","autonym":"Bislama","dir":"ltr"},{"lang":"bjn","autonym":"Banjar","dir":"ltr"},{"lang": "blk","autonym":"ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ","dir":"ltr"},{"lang":"bm","autonym":"bamanankan","dir":"ltr"},{"lang":"bo","autonym":"བོད་ཡིག","dir":"ltr"},{"lang":"bpy","autonym":"বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী","dir":"ltr"},{"lang":"btm","autonym":"Batak Mandailing","dir":"ltr"},{"lang":"bug","autonym":"Basa Ugi","dir":"ltr"},{"lang":"ch","autonym":"Chamoru","dir":"ltr"},{"lang":"chr","autonym":"ᏣᎳᎩ","dir":"ltr"},{"lang":"cr","autonym":"Nēhiyawēwin / ᓀᐦᐃᔭᐍᐏᐣ","dir":"ltr"},{"lang":"cu","autonym":"словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ","dir":"ltr"},{"lang":"dag","autonym":"dagbanli","dir":"ltr"},{"lang":"dga","autonym":"Dagaare","dir":"ltr"},{"lang":"din","autonym":"Thuɔŋjäŋ","dir":"ltr"},{"lang":"dtp","autonym":"Kadazandusun","dir":"ltr"},{"lang":"dv","autonym":"ދިވެހިބަސް","dir":"rtl"},{"lang":"dz","autonym":"ཇོང་ཁ","dir":"ltr"},{"lang":"ee","autonym":"eʋegbe","dir": "ltr"},{"lang":"fat","autonym":"mfantse","dir":"ltr"},{"lang":"ff","autonym":"Fulfulde","dir":"ltr"},{"lang":"fj","autonym":"Na Vosa Vakaviti","dir":"ltr"},{"lang":"fon","autonym":"fɔ̀ngbè","dir":"ltr"},{"lang":"frp","autonym":"arpetan","dir":"ltr"},{"lang":"gag","autonym":"Gagauz","dir":"ltr"},{"lang":"glk","autonym":"گیلکی","dir":"rtl"},{"lang":"gor","autonym":"Bahasa Hulontalo","dir":"ltr"},{"lang":"gpe","autonym":"Ghanaian Pidgin","dir":"ltr"},{"lang":"guc","autonym":"wayuunaiki","dir":"ltr"},{"lang":"gur","autonym":"farefare","dir":"ltr"},{"lang":"guw","autonym":"gungbe","dir":"ltr"},{"lang":"haw","autonym":"Hawaiʻi","dir":"ltr"},{"lang":"iba","autonym":"Jaku Iban","dir":"ltr"},{"lang":"ie","autonym":"Interlingue","dir":"ltr"},{"lang":"igl","autonym":"Igala","dir":"ltr"},{"lang":"iu","autonym":"ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ / inuktitut","dir":"ltr"},{"lang":"kbd","autonym":"адыгэбзэ","dir":"ltr"},{"lang":"kcg","autonym":"Tyap","dir":"ltr"},{"lang":"kg","autonym":"Kongo", "dir":"ltr"},{"lang":"kge","autonym":"Kumoring","dir":"ltr"},{"lang":"ki","autonym":"Gĩkũyũ","dir":"ltr"},{"lang":"kl","autonym":"kalaallisut","dir":"ltr"},{"lang":"koi","autonym":"перем коми","dir":"ltr"},{"lang":"krc","autonym":"къарачай-малкъар","dir":"ltr"},{"lang":"kus","autonym":"Kʋsaal","dir":"ltr"},{"lang":"kv","autonym":"коми","dir":"ltr"},{"lang":"lad","autonym":"Ladino","dir":"ltr"},{"lang":"lg","autonym":"Luganda","dir":"ltr"},{"lang":"lij","autonym":"Ligure","dir":"ltr"},{"lang":"lld","autonym":"Ladin","dir":"ltr"},{"lang":"ln","autonym":"lingála","dir":"ltr"},{"lang":"lo","autonym":"ລາວ","dir":"ltr"},{"lang":"ltg","autonym":"latgaļu","dir":"ltr"},{"lang":"mad","autonym":"Madhurâ","dir":"ltr"},{"lang":"map-bms","autonym":"Basa Banyumasan","dir":"ltr"},{"lang":"mhr","autonym":"олык марий","dir":"ltr"},{"lang":"mi","autonym":"Māori","dir":"ltr"},{"lang":"min","autonym":"Minangkabau","dir":"ltr"},{"lang":"mni","autonym": "ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ","dir":"ltr"},{"lang":"mnw","autonym":"ဘာသာမန်","dir":"ltr"},{"lang":"mos","autonym":"moore","dir":"ltr"},{"lang":"mrj","autonym":"кырык мары","dir":"ltr"},{"lang":"myv","autonym":"эрзянь","dir":"ltr"},{"lang":"nan","autonym":"閩南語 / Bân-lâm-gú","dir":"ltr"},{"lang":"nb","autonym":"norsk bokmål","dir":"ltr"},{"lang":"nia","autonym":"Li Niha","dir":"ltr"},{"lang":"nr","autonym":"isiNdebele seSewula","dir":"ltr"},{"lang":"nso","autonym":"Sesotho sa Leboa","dir":"ltr"},{"lang":"ny","autonym":"Chi-Chewa","dir":"ltr"},{"lang":"om","autonym":"Oromoo","dir":"ltr"},{"lang":"or","autonym":"ଓଡ଼ିଆ","dir":"ltr"},{"lang":"pag","autonym":"Pangasinan","dir":"ltr"},{"lang":"pam","autonym":"Kapampangan","dir":"ltr"},{"lang":"pcd","autonym":"Picard","dir":"ltr"},{"lang":"pcm","autonym":"Naijá","dir":"ltr"},{"lang":"pdc","autonym":"Deitsch","dir":"ltr"},{"lang":"pwn","autonym":"pinayuanan","dir":"ltr"},{"lang":"rm","autonym": "rumantsch","dir":"ltr"},{"lang":"rn","autonym":"ikirundi","dir":"ltr"},{"lang":"rsk","autonym":"руски","dir":"ltr"},{"lang":"rup","autonym":"armãneashti","dir":"ltr"},{"lang":"rw","autonym":"Ikinyarwanda","dir":"ltr"},{"lang":"se","autonym":"davvisámegiella","dir":"ltr"},{"lang":"sg","autonym":"Sängö","dir":"ltr"},{"lang":"sgs","autonym":"žemaitėška","dir":"ltr"},{"lang":"shi","autonym":"Taclḥit","dir":"ltr"},{"lang":"shn","autonym":"ၽႃႇသႃႇတႆး ","dir":"ltr"},{"lang":"skr","autonym":"سرائیکی","dir":"rtl"},{"lang":"sm","autonym":"Gagana Samoa","dir":"ltr"},{"lang":"smn","autonym":"anarâškielâ","dir":"ltr"},{"lang":"sn","autonym":"chiShona","dir":"ltr"},{"lang":"srn","autonym":"Sranantongo","dir":"ltr"},{"lang":"ss","autonym":"SiSwati","dir":"ltr"},{"lang":"stq","autonym":"Seeltersk","dir":"ltr"},{"lang":"su","autonym":"Sunda","dir":"ltr"},{"lang":"tay","autonym":"Tayal","dir":"ltr"},{"lang":"tcy","autonym":"ತುಳು","dir":"ltr"},{"lang": "tdd","autonym":"ᥖᥭᥰ ᥖᥬᥲ ᥑᥨᥒᥰ","dir":"ltr"},{"lang":"tet","autonym":"tetun","dir":"ltr"},{"lang":"ti","autonym":"ትግርኛ","dir":"ltr"},{"lang":"tk","autonym":"Türkmençe","dir":"ltr"},{"lang":"tn","autonym":"Setswana","dir":"ltr"},{"lang":"to","autonym":"lea faka-Tonga","dir":"ltr"},{"lang":"tpi","autonym":"Tok Pisin","dir":"ltr"},{"lang":"trv","autonym":"Seediq","dir":"ltr"},{"lang":"ts","autonym":"Xitsonga","dir":"ltr"},{"lang":"tum","autonym":"chiTumbuka","dir":"ltr"},{"lang":"tw","autonym":"Twi","dir":"ltr"},{"lang":"ty","autonym":"reo tahiti","dir":"ltr"},{"lang":"udm","autonym":"удмурт","dir":"ltr"},{"lang":"ve","autonym":"Tshivenda","dir":"ltr"},{"lang":"vls","autonym":"West-Vlams","dir":"ltr"},{"lang":"vro","autonym":"võro","dir":"ltr"},{"lang":"wo","autonym":"Wolof","dir":"ltr"},{"lang":"xal","autonym":"хальмг","dir":"ltr"},{"lang":"xh","autonym":"isiXhosa","dir":"ltr"},{"lang":"yue","autonym":"粵語","dir":"ltr"},{"lang":"zgh","autonym" :"ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ","dir":"ltr"}],"wgSectionTranslationTargetLanguages":["ace","ady","alt","am","ami","an","ang","ann","anp","ar","ary","arz","as","ast","av","avk","awa","ay","az","azb","ba","ban","bar","bbc","bcl","bdr","be","bew","bg","bho","bi","bjn","blk","bm","bn","bo","bpy","br","bs","btm","bug","ca","cdo","ce","ceb","ch","chr","ckb","co","cr","crh","cs","cu","cy","da","dag","de","dga","din","diq","dsb","dtp","dv","dz","ee","el","eml","eo","es","et","eu","fa","fat","ff","fi","fj","fo","fon","fr","frp","frr","fur","fy","gag","gan","gcr","gl","glk","gn","gom","gor","gpe","gu","guc","gur","guw","gv","ha","hak","haw","he","hi","hif","hr","hsb","ht","hu","hy","hyw","ia","iba","ie","ig","igl","ilo","io","is","it","iu","ja","jam","jv","ka","kaa","kab","kbd","kbp","kcg","kg","kge","ki","kk","kl","km","kn","ko","koi","krc","ks","ku","kus","kv","kw","ky","lad","lb","lez","lg","li","lij","lld","lmo","ln","lo","lt","ltg","lv","mad","mai","map-bms","mdf","mg", "mhr","mi","min","mk","ml","mn","mni","mnw","mos","mr","mrj","ms","mt","mwl","my","myv","mzn","nah","nan","nap","nb","nds","nds-nl","ne","new","nia","nl","nn","nqo","nr","nso","ny","oc","om","or","os","pa","pag","pam","pap","pcd","pcm","pdc","pl","pms","pnb","ps","pt","pwn","qu","rm","rn","ro","rsk","rue","rup","rw","sa","sah","sat","sc","scn","sco","sd","se","sg","sgs","sh","shi","shn","si","sk","skr","sl","sm","smn","sn","so","sq","sr","srn","ss","st","stq","su","sv","sw","szl","ta","tay","tcy","tdd","te","tet","tg","th","ti","tk","tl","tly","tn","to","tpi","tr","trv","ts","tt","tum","tw","ty","tyv","udm","ur","uz","ve","vec","vep","vi","vls","vo","vro","wa","war","wo","wuu","xal","xh","xmf","yi","yo","yue","za","zgh","zh","zu"],"isLanguageSearcherCXEntrypointEnabled":true,"mintEntrypointLanguages":["ace","ast","azb","bcl","bjn","bh","crh","ff","fon","ig","is","ki","ks","lmo","min","sat","ss","tn","vec"],"wgWikibaseItemId":"Q855","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands", "architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgMinervaPermissions":{"watchable":true,"watch":false},"wgMinervaFeatures":{"beta":false,"donate":true,"mobileOptionsLink":true,"categories":false,"pageIssues":true,"talkAtTop":false,"historyInPageActions":false,"overflowSubmenu":false,"tabsOnSpecials":true,"personalMenu":false,"mainMenuExpanded":false,"echo":true,"nightMode":true},"wgMinervaDownloadNamespaces":[0]};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.phonos.styles":"ready","ext.phonos.icons":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.minerva.styles":"ready","skins.minerva.content.styles.images":"ready", "mediawiki.hlist":"ready","skins.minerva.codex.styles":"ready","skins.minerva.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","mobile.init.styles":"ready","ext.relatedArticles.styles":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","ext.phonos.init","ext.tmh.player","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","skins.minerva.scripts","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups","mobile.init","ext.echo.centralauth","ext.relatedArticles.readMore.bootstrap","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.entrypoints.mffrequentlanguages","ext.cx.entrypoints.languagesearcher.init","mw.externalguidance.init", "ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.phonos.icons%2Cstyles%7Cext.relatedArticles.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.hlist%7Cmobile.init.styles%7Cskins.minerva.codex.styles%7Cskins.minerva.content.styles.images%7Cskins.minerva.icons%2Cstyles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=minerva"> <script async src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=minerva"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=minerva"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.6"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="theme-color" content="#eaecf0"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/08/StalinCropped1943.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/StalinCropped1943.jpg/800px-StalinCropped1943.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1066"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/StalinCropped1943.jpg/640px-StalinCropped1943.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="853"> <meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1.0, user-scalable=yes, minimum-scale=0.25, maximum-scale=5.0"> <meta property="og:title" content="ژوزف استالین - ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="manifest" href="/w/api.php?action=webapp-manifest"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکیپدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org"> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> <meta http-equiv="X-Translated-By" content="Google"> <meta http-equiv="X-Translated-To" content="en"> <script type="text/javascript" src="https://www.gstatic.com/_/translate_http/_/js/k=translate_http.tr.en_GB.1_qyHg0XphE.O/am=DAY/d=1/rs=AN8SPfo_O3MiUOHLzIFK2FbMzbiipwQcbg/m=corsproxy" data-sourceurl="https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86"></script> <link href="https://fonts.googleapis.com/css2?family=Material+Symbols+Outlined:opsz,wght,FILL,GRAD@20..48,100..700,0..1,-50..200" rel="stylesheet"> <script type="text/javascript" src="https://www.gstatic.com/_/translate_http/_/js/k=translate_http.tr.en_GB.1_qyHg0XphE.O/am=DAY/d=1/exm=corsproxy/ed=1/rs=AN8SPfo_O3MiUOHLzIFK2FbMzbiipwQcbg/m=phishing_protection" data-phishing-protection-enabled="false" data-forms-warning-enabled="true" data-source-url="https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86"></script> <meta name="robots" content="none"> </head> <body class="mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject page-ژوزف_استالین rootpage-ژوزف_استالین stable issues-group-B skin-minerva action-view skin--responsive mw-mf-amc-disabled mw-mf"> <script type="text/javascript" src="https://www.gstatic.com/_/translate_http/_/js/k=translate_http.tr.en_GB.1_qyHg0XphE.O/am=DAY/d=1/exm=corsproxy,phishing_protection/ed=1/rs=AN8SPfo_O3MiUOHLzIFK2FbMzbiipwQcbg/m=navigationui" data-environment="prod" data-proxy-url="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog" data-proxy-full-url="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-source-url="https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" data-source-language="auto" data-target-language="en" data-display-language="en-GB" data-detected-source-language="fa" data-is-source-untranslated="false" data-source-untranslated-url="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%25DA%2598%25D9%2588%25D8%25B2%25D9%2581_%25D8%25A7%25D8%25B3%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2584%25DB%258C%25D9%2586&anno=2" data-client="tr"></script> <div id="mw-mf-viewport"> <div id="mw-mf-page-center"><a class="mw-mf-page-center__mask" href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#"></a> <header class="header-container header-chrome"> <div class="minerva-header"> <nav class="navigation-drawer toggle-list view-border-box"><input type="checkbox" id="main-menu-input" class="toggle-list__checkbox" role="button" aria-haspopup="true" aria-expanded="false" aria-labelledby="mw-mf-main-menu-button"> <label role="button" for="main-menu-input" id="mw-mf-main-menu-button" aria-hidden="true" data-event-name="ui.mainmenu" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet toggle-list__toggle"> <span class="minerva-icon minerva-icon--menu"></span> <span></span> </label> <div id="mw-mf-page-left" class="menu view-border-box"> <ul id="p-navigation" class="toggle-list__list"> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--home" href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-mw="interface"> <span class="minerva-icon minerva-icon--home"></span> <span class="toggle-list-item__label">خانه</span> </a></li> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--random" href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-mw="interface"> <span class="minerva-icon minerva-icon--die"></span> <span class="toggle-list-item__label">تصادفی</span> </a></li> <li class="toggle-list-item skin-minerva-list-item-jsonly"><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--nearby" href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AF%D8%B1%D9%86%D8%B2%D8%AF%DB%8C%DA%A9%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.nearby" data-mw="interface"> <span class="minerva-icon minerva-icon--mapPin"></span> <span class="toggle-list-item__label">در نزدیکی</span> </a></li> </ul> <ul id="p-personal" class="toggle-list__list"> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--login" href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.login" data-mw="interface"> <span class="minerva-icon minerva-icon--logIn"></span> <span class="toggle-list-item__label">ورود</span> </a></li> </ul> <ul id="pt-preferences" class="toggle-list__list"> <li class="toggle-list-item skin-minerva-list-item-jsonly"><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--settings" href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%AF%D9%88%D8%B4%DB%8C_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87&returnto=%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.settings" data-mw="interface"> <span class="minerva-icon minerva-icon--settings"></span> <span class="toggle-list-item__label">تنظیمات</span> </a></li> </ul> <ul id="p-donation" class="toggle-list__list"> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--donate" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://donate.wikimedia.org/?wmf_source%3Ddonate%26wmf_medium%3Dsidebar%26wmf_campaign%3Dfa.wikipedia.org%26uselang%3Dfa%26wmf_key%3Dminerva" data-event-name="menu.donate" data-mw="interface"> <span class="minerva-icon minerva-icon--heart"></span> <span class="toggle-list-item__label">کمک مالی</span> </a></li> </ul> <ul class="hlist"> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--about" href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-mw="interface"> <span class="toggle-list-item__label">دربارهٔ ویکیپدیا</span> </a></li> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--disclaimers" href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-mw="interface"> <span class="toggle-list-item__label">تکذیبنامهها</span> </a></li> </ul> </div><label class="main-menu-mask" for="main-menu-input"></label> </nav> <div class="branding-box"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB"> <span><img src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" alt="ویکیپدیا" width="96" height="32" style="width: 6em; height: 2em;"> </span> </a> </div> <form action="/w/index.php" method="get" class="minerva-search-form"> <div class="search-box"><input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> <input class="search skin-minerva-search-trigger" id="searchInput" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکیپدیا" aria-label="جستجو در ویکیپدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکیپدیا [f]" accesskey="f"> <span class="search-box-icon-overlay"><span class="minerva-icon minerva-icon--search"></span> </span> </div><button id="searchIcon" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet skin-minerva-search-trigger"> <span class="minerva-icon minerva-icon--search"></span> <span>جستجو</span> </button> </form> <nav class="minerva-user-navigation" aria-label="ناوبری کاربر"> </nav> </div> </header> <main id="content" class="mw-body"> <div class="banner-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="pre-content heading-holder"> <div class="page-heading"> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">ژوزف استالین</span></h1> <div class="tagline"> دبیرکل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی (۱۹۲۴–۱۹۵۲) </div> </div> <nav class="page-actions-menu"> <ul id="p-views" class="page-actions-menu__list"> <li id="language-selector" class="page-actions-menu__list-item"><a role="button" href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#p-lang" data-mw="interface" data-event-name="menu.languages" title="زبان" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet language-selector"> <span class="minerva-icon minerva-icon--language"></span> <span>زبان</span> </a></li> <li id="page-actions-watch" class="page-actions-menu__list-item"><a role="button" id="ca-watch" href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.watch" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet menu__item--page-actions-watch"> <span class="minerva-icon minerva-icon--star"></span> <span>پیگیری</span> </a></li> <li id="page-actions-viewsource" class="page-actions-menu__list-item"><a role="button" id="ca-edit" href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86&action=edit&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.viewsource" data-mw="interface" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet edit-page menu__item--page-actions-viewsource"> <span class="minerva-icon minerva-icon--editLock"></span> <span>نمایش مبدأ</span> </a></li> </ul> </nav><!-- version 1.0.2 (change every time you update a partial) --> <div id="mw-content-subtitle"></div> </div> <div id="bodyContent" class="content"> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"> <script>function mfTempOpenSection(id){var block=document.getElementById("mf-section-"+id);block.className+=" open-block";block.previousSibling.className+=" open-block";}</script> <div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"> <section class="mf-section-0" id="mf-section-0"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35359648">.mw-parser-output .infobox-subbox{padding:0;border:none;margin:-3px;width:auto;min-width:100%;font-size:100%;clear:none;float:none;background-color:transparent}.mw-parser-output .infobox-3cols-child{margin:auto}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-header,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-subheader,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-above,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-title,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-image,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-full-data,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-below{text-align:center}</style> <p><b>ژوزف ویساریونویچ اِستالین</b><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>ج<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (با نام تولد <b>یُسِب بِساریُنیس دزِ جوغاشویلی</b>؛<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>چ<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ۱۸ دسامبر <small>[<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D8%A8%DA%A9_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%88_%D8%B3%D8%A8%DA%A9_%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF_%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سبک قدیمی و سبک جدید گاهشماری میلادی">سبک قدیمی</a>: ۶ دسامبر]</small> ۱۸۷۸ – ۵ مارس ۱۹۵۳)، انقلابی و رهبر سیاسی اهل <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مردم شوروی">شوروی</a> بود که این کشور را از ۱۹۲۴ تا هنگام مرگش در ۱۹۵۳ رهبری کرد. او در ردای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D9%84_%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دبیرکل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی">دبیرکل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی</a> (۱۹۲۲–۱۹۵۲) و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نخستوزیر اتحاد جماهیر شوروی">نخستوزیر اتحاد جماهیر شوروی</a> (۱۹۴۱–۱۹۵۳) قدرت را در دست داشت. استالین که نخست بهعنوان بخشی از <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="رهبری جمعی در اتحاد شوروی">رهبری جمعی</a> بر کشور حکمرانی میکرد، تا دههٔ ۱۹۳۰، قدرت خود را تحکیم و به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%DB%8C%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دیکتاتور">دیکتاتوری</a> تبدیل کرد. استالین از نظر ایدئولوژیک به تفسیر <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="لنینیسم">لنینیستی</a> از <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مارکسیسم">مارکسیسم</a> پایبند بود و او این تفکرات را به شکل <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D9%85%E2%80%93%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مارکسیسم–لنینیسم">مارکسیسم–لنینیسم</a> مدون کرد. سیاستهای خودش <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="استالینیسم">استالینیسم</a> نیز نامیده میشود.</p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35359648"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35359648"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35359648"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35359648"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35359648"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35359648"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35359648"> <table class="infobox vcard"> <tbody> <tr> <th colspan="2" class="infobox-above" style="font-size: 100%;"> <div class="honorific-prefix" style="display:inline; font-weight: normal;"> ژنرالیسیموس </div><br> <div style="display:inline-block; font-size:130%;" class="fn"> ژوزف استالین </div></th> </tr> <tr> <td colspan="2" class="infobox-subheader" style="font-size:125%; font-weight:bold;"> <div class="nickname"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40744541">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="plainlist"> <ul> <li><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r30716427">.mw-parser-output .nobold{font-weight:normal}</style><span class="nobold"><span lang="ru" style="font-style: normal;" title="متن به زبان روسی"><bdi>Иосиф Сталин</bdi></span></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r30716427"><span class="nobold"><span lang="ka" style="font-style: normal;" title="متن به زبان گرجی"><bdi>იოსებ სტალინი</bdi></span></span></li> </ul> </div> </div></td> </tr> <tr> <td colspan="2" class="infobox-image"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:StalinCropped1943.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/StalinCropped1943.jpg/220px-StalinCropped1943.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/StalinCropped1943.jpg/330px-StalinCropped1943.jpg 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/StalinCropped1943.jpg/440px-StalinCropped1943.jpg 2x" data-file-width="964" data-file-height="1285"></a></span> <div class="infobox-caption" style="line-height:normal;padding-top:0.2em;"> استالین در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کنفرانس تهران">کنفرانس تهران</a> در سال ۱۹۴۳ </div></td> </tr> <tr> <td colspan="2" class="infobox-full-data"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35359648"></td> </tr> <tr> <th colspan="2" class="infobox-header" style="background:lavender;line-height:normal;padding:0.2em;"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D9%84_%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دبیرکل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی">دبیرکل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی</a></th> </tr> <tr> <td colspan="2" class="infobox-full-data" style="border-bottom:none"><span class="nowrap"><b>دوره مسئولیت</b></span><br> ۳ آوریل ۱۹۲۲ – ۱۶ اکتبر ۱۹۵۲<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>الف<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right"><span class="nowrap">پس از</span></th> <td class="infobox-data"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%A7%DA%86%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88_%D9%85%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AA%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویاچسلاو مولوتف">ویاچسلاو مولوتف</a><br><span class="avoidwrap" style="display:inline-block;">(بهعنوان دبیر مسئول)</span></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right"><span class="nowrap">پیش از</span></th> <td class="infobox-data"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D8%AA%D8%A7_%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%B4%DA%86%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نیکیتا خروشچف">نیکیتا خروشچف</a><br><span class="avoidwrap" style="display:inline-block;">(بهعنوان دبیر اول)</span></td> </tr> <tr> <th colspan="2" class="infobox-header" style="background:lavender;line-height:normal;padding:0.2em;">رئیس شورای وزیران اتحاد جماهیر شوروی<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>ب<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></th> </tr> <tr> <td colspan="2" class="infobox-full-data" style="border-bottom:none"><span class="nowrap"><b>دوره مسئولیت</b></span><br> ۶ مه ۱۹۴۱ – ۵ مارس ۱۹۵۳</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right"><span class="nowrap">پس از</span></th> <td class="infobox-data">ویاچسلاو مولوتف</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right"><span class="nowrap">پیش از</span></th> <td class="infobox-data"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D8%A6%D9%88%D8%B1%DA%AF%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%86%DA%A9%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گئورگی مالنکوف">گئورگی مالنکوف</a></td> </tr> <tr> <th colspan="2" class="infobox-header" style="background:lavender;line-height:normal;padding:0.2em;"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Minister_of_Defence_(Soviet_Union)&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Minister of Defence (Soviet Union) (صفحه وجود ندارد)">وزیر دفاع شوروی</a><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>پ<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></th> </tr> <tr> <td colspan="2" class="infobox-full-data" style="border-bottom:none"><span class="nowrap"><b>دوره مسئولیت</b></span><br> ۱۹ ژوئیه ۱۹۴۱ – ۳ مارس ۱۹۴۷</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">رئیس</th> <td class="infobox-data">خودش</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right"><span class="nowrap">پس از</span></th> <td class="infobox-data"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B4%D9%86%DA%A9%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سیمیون تیموشنکو">سیمیون تیموشنکو</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right"><span class="nowrap">پیش از</span></th> <td class="infobox-data"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%84%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نیکلای بولگانین">نیکلای بولگانین</a></td> </tr> <tr> <th colspan="2" class="infobox-header" style="background:lavender;line-height:normal;padding:0.2em;"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=People's_Commissariat_for_Nationalities&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="People's Commissariat for Nationalities (صفحه وجود ندارد)">کمیساریای خلق ملیتها</a></th> </tr> <tr> <td colspan="2" class="infobox-full-data" style="border-bottom:none"><span class="nowrap"><b>دوره مسئولیت</b></span><br> ۸ نوامبر ۱۹۱۷ – ۷ ژوئیه ۱۹۲۳</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">رئیس</th> <td class="infobox-data"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%B1_%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ولادیمیر لنین">ولادیمیر لنین</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right"><span class="nowrap">پس از</span></th> <td class="infobox-data"><i>ایجاد مقام </i></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right"><span class="nowrap">پیش از</span></th> <td class="infobox-data"><i>انحلال مقام</i></td> </tr> <tr style="display:none"> <td colspan="2"></td> </tr> <tr> <th colspan="2" class="infobox-header" style="color: #202122; background:lavender">اطلاعات شخصی</th> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">زاده</th> <td class="infobox-data"> <div style="display:inline" class="nickname"> یُسِب بِساریُنیس دزِ جوغاشویلی<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>ت<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </div><br> ۱۸ دسامبر <small>[<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D8%A8%DA%A9_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%88_%D8%B3%D8%A8%DA%A9_%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF_%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سبک قدیمی و سبک جدید گاهشماری میلادی">سبک قدیمی</a>: ۶ دسامبر]</small> ۱۸۷۸<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>ث<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><br><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C_(%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گوری (گرجستان)">گوری</a>، فرمانداری تفلیس، امپراتوری روسیه</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">درگذشته</th> <td class="infobox-data">۵ مارس ۱۹۵۳ (۷۴ سال)<br> مسکو، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%88_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جمهوری فدراتیو سوسیالیستی روسیه شوروی">روسیه شوروی</a>، اتحاد جماهیر شوروی</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">آرامگاه</th> <td class="infobox-data label"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744541"> <div class="plainlist"> <ul> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آرامگاه لنین">آرامگاه لنین</a>، مسکو (۱۹۵۳–۱۹۶۱)</li> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1_%DA%A9%D8%B1%D9%85%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آرامگاه دیوار کرملین">آرامگاه دیوار کرملین</a>، مسکو (از ۱۹۶۱)</li> </ul> </div></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">حزب سیاسی</th> <td class="infobox-data"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744541"> <div class="plainlist"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="حزب کمونیست اتحاد شوروی">حزب کمونیست</a> (از ۱۹۱۲) </div></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">دیگر عضویتهای سیاسی</th> <td class="infobox-data"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744541"> <div class="plainlist"> <ul> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه">حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه</a> (۱۸۹۸–۱۹۱۲؛ جناح <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%B4%D9%88%DB%8C%DA%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بلشویک">بلشویک</a> از ۱۹۰۳)</li> </ul> </div></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">همسر(ان)</th> <td class="infobox-data"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744541"> <div class="plainlist"> <ul> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Kato_Svanidze&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Kato Svanidze (صفحه وجود ندارد)">اکاترینا سوانیدزه</a> (<abbr title="ازدواج کردن">ا.</abbr> ۱۹۰۶–۱۹۰۷)</li> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AF%DA%98%D8%AF%D8%A7_%D8%A2%D9%84%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%88%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نادژدا آلیلیوا">نادژدا آلیلیوا</a> (<abbr title="ازدواج کردن">ا.</abbr> ۱۹۱۹–۱۹۳۲)</li> </ul> </div></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">فرزندان</th> <td class="infobox-data"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744541"> <div class="plainlist"> <ul> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DB%8C%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%81_%D8%AC%D9%88%DA%AF%D8%A7%D8%B4%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="یاکوف جوگاشویلی">یاکوف جوگاشویلی</a></li> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%86_%DA%A9%D9%88%D8%B2%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کنستانتین کوزاکوف">کنستانتین کوزاکوف</a><sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007365–366_6-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007365%E2%80%93366-6"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Alexander_Davydov_(soldier)&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Alexander Davydov (soldier) (صفحه وجود ندارد)">الکساندر داویدوف</a><sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007366_7-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007366-7"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="واسیلی استالین">واسیلی استالین</a></li> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سوتلانا استالین">سوتلانا استالین</a></li> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%D8%AA%DB%8C%D9%88%D9%85_%D8%B3%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D9%81&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="آرتیوم سرگیف (صفحه وجود ندارد)">آرتیوم سرگیف</a> (فرزندخوانده)</li> </ul> </div></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">والدین</th> <td class="infobox-data"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744541"> <div class="plainlist"> <ul> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D9%88%D8%BA%D8%A7%D8%B4%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بسارین جوغاشویلی">بسارین جوغاشویلی</a></li> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%DA%A9%D9%87_%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B2%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ککه گلادزه">ککه گلادزه</a></li> </ul> </div></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">تحصیلات</th> <td class="infobox-data"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%87_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%AA%D9%81%D9%84%DB%8C%D8%B3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مدرسه علوم دینی تفلیس">مدرسه علوم دینی تفلیس</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">جایزهها</th> <td class="infobox-data"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%B2_%D9%88_%D8%A7%D9%81%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%B4%D8%AF%D9%87_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7_%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="فهرست جوایز و افتخارات دریافت شده توسط ژوزف استالین">فهرست کامل</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">امضا</th> <td class="infobox-data"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Stalin_Signature.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="امضای ژوزف استالین"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Stalin_Signature.svg/128px-Stalin_Signature.svg.png" decoding="async" width="128" height="57" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Stalin_Signature.svg/192px-Stalin_Signature.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Stalin_Signature.svg/256px-Stalin_Signature.svg.png 2x" data-file-width="121" data-file-height="54"></a></span></td> </tr> <tr> <th colspan="2" class="infobox-header" style="color: #202122; background:lavender">خدمات نظامی</th> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">لقب(ها)</th> <td class="infobox-data"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style> <div class="hlist"> <ul> <li>کوبا</li> <li>سوسو</li> </ul> </div></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">وفاداری</th> <td class="infobox-data"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744541"> <div class="plainlist"> <ul> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%88_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جمهوری فدراتیو سوسیالیستی روسیه شوروی">روسیه شوری</a></li> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="اتحاد شوروی">اتحاد شوروی</a></li> </ul> </div></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">خدمت/شاخه</th> <td class="infobox-data"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744541"> <div class="plainlist"> <ul> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%B3%D8%B1%D8%AE?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ارتش سرخ">ارتش سرخ</a></li> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D9%84%D8%AD_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نیروهای مسلح شوروی">نیروهای مسلح شوروی</a></li> </ul> </div></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">سالهای خدمت</th> <td class="infobox-data"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744541"> <div class="plainlist"> <ul> <li>۱۹۱۸–۱۹۲۰</li> <li>۱۹۴۱–۱۹۵۳</li> </ul> </div></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">درجه</th> <td class="infobox-data">ژنرالیسیموس (از ۱۹۴۵)</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">فرمانده</th> <td class="infobox-data">نیروهای مسلح شوروی (از ۱۹۴۱)</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:right">جنگها/عملیات</th> <td class="infobox-data"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40048262">.mw-parser-output .treeview ul{padding:0;margin:0}.mw-parser-output .treeview li{padding:0;margin:0;list-style-type:none;list-style-image:none}.mw-parser-output .treeview li li{background:url("https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3d/Treeview-grey-line-flipped.png")no-repeat right 0 top -2981px;padding-right:21px;text-indent:0.3em}.mw-parser-output .treeview li li:last-child{background-position:right 0 top -5971px}.mw-parser-output .treeview li.emptyline>ul>.mw-empty-elt:first-child+.emptyline,.mw-parser-output .treeview li.emptyline>ul>li:first-child{background-position:right 9px}</style> <div class="treeview"> <ul> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ داخلی روسیه">جنگ داخلی روسیه</a> <ul> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%88_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ شوروی و لهستان">جنگ شوروی و لهستان</a></li> </ul></li> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B2%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ زمستان">جنگ زمستان</a></li> <li><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ جهانی دوم">جنگ جهانی دوم</a></li> </ul> </div></td> </tr> <tr> <td colspan="2" class="infobox-full-data"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40744547">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-left{clear:left;float:left;margin-right:1em}.mw-parser-output .side-box-right{margin-left:1em}}</style> <div class="side-box side-box-left noprint" style="border-collapse:collapse; border-width:1px 0 0 0; background:transparent; float:none; margin:0 -5px; float:none; margin-left:auto; margin-right:auto"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744541"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-text plainlist" style="line-height:1.1em"> <div class="haudio"> <div style="padding:4px 0"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Stalin_announcing_German_surrender.ogg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پرونده:Stalin announcing German surrender.ogg">صدای ژوزف استالین،</a> (<span class="duration"><span class="min">۰</span>:<span class="s">۲۵</span></span>) </div> <div> <span typeof="mw:File"><span> <audio id="mwe_player_0" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="233" style="width:233px;" data-durationhint="26" data-mwtitle="Stalin_announcing_German_surrender.ogg" data-mwprovider="wikimediacommons"> <source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/37/Stalin_announcing_German_surrender.ogg" type="audio/ogg; codecs="vorbis"" data-width="0" data-height="0"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/3/37/Stalin_announcing_German_surrender.ogg/Stalin_announcing_German_surrender.ogg.mp3" type="audio/mpeg" data-transcodekey="mp3" data-width="0" data-height="0"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AStalin_announcing_German_surrender.ogg&lang=ar&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ar" label="العربية (ar)" data-dir="rtl"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AStalin_announcing_German_surrender.ogg&lang=en&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="en" label="English (en)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AStalin_announcing_German_surrender.ogg&lang=es&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="es" label="español (es)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AStalin_announcing_German_surrender.ogg&lang=fi&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="fi" label="suomi (fi)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AStalin_announcing_German_surrender.ogg&lang=ru&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ru" label="русский (ru)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AStalin_announcing_German_surrender.ogg&lang=sk&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="sk" label="slovenčina (sk)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AStalin_announcing_German_surrender.ogg&lang=ta&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ta" label="தமிழ் (ta)" data-dir="ltr"> </audio></span></span> </div> <div class="description" style="padding:2px 0 0 0"> اعلامیهٔ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D8%AA%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="قرارداد تسلیم آلمان">تسلیم آلمان</a>، ضبط در مهٔ ۱۹۴۵ </div> </div> </div> </div> </div></td> </tr> <tr> <td colspan="2" class="infobox-full-data"> <div class="mw-collapsible mw-collapsed" style="text-align: center; font-size: 95%;"> <div style="line-height: 1.6em; font-weight: bold; font-size: 100%; text-align: right; background: lavender"> <div> عضویت در نهاد مرکزی </div> </div> <ul class="mw-collapsible-content" style="font-size: 105%; margin-top: 0; margin-bottom: 0; line-height: inherit; text-align: right;"> <li style="line-height: inherit; margin: 0">۱۹۱۷–۱۹۵۳: عضو کامل، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Inner-composition_of_the_6th_Congress_of_the_Russian_Social_Democratic_Labour_Party_(Bolsheviks)&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Inner-composition of the 6th Congress of the Russian Social Democratic Labour Party (Bolsheviks) (صفحه وجود ندارد)">ششمین</a>–<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Politburo_of_the_18th_Congress_of_the_All-Union_Communist_Party_(Bolsheviks)&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Politburo of the 18th Congress of the All-Union Communist Party (Bolsheviks) (صفحه وجود ندارد)">هجدهمین</a> دفتر سیاسی و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=19th_Presidium_of_the_Communist_Party_of_the_Soviet_Union&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="19th Presidium of the Communist Party of the Soviet Union (صفحه وجود ندارد)">نوزدهمین</a> هیئت رئیسه حزب کمونیست شوروی</li> <li style="line-height: inherit; margin: 0">۱۹۲۲–۱۹۵۳: عضو کامل، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Secretariat_of_the_11th_Congress_of_the_Russian_Communist_Party_(Bolsheviks)&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Secretariat of the 11th Congress of the Russian Communist Party (Bolsheviks) (صفحه وجود ندارد)">یازدهمین</a>–<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Secretariat_of_the_19th_Congress_of_the_Communist_Party_of_the_Soviet_Union&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Secretariat of the 19th Congress of the Communist Party of the Soviet Union (صفحه وجود ندارد)">نوزدهمین</a> دبیرخانه حزب کمونیست شوروی</li> <li style="line-height: inherit; margin: 0">۱۹۲۰–۱۹۵۲: عضو کامل، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Politburo,_Secretariat_and_Orgburo_of_the_9th_Congress_of_the_Russian_Communist_Party_(Bolsheviks)&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Politburo, Secretariat and Orgburo of the 9th Congress of the Russian Communist Party (Bolsheviks) (صفحه وجود ندارد)">نهم</a>–<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Orgburo_of_the_18th_Congress_of_the_All-Union_Communist_Party_(Bolsheviks)&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Orgburo of the 18th Congress of the All-Union Communist Party (Bolsheviks) (صفحه وجود ندارد)">هجدهمین</a> اورگبورو حزب کمونیست شوروی</li> <li style="line-height: inherit; margin: 0">۱۹۱۲–۱۹۵۳: عضو کامل، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Central_Committee_of_the_5th_Congress_of_the_Russian_Social_Democratic_Labour_Party&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Central Committee of the 5th Congress of the Russian Social Democratic Labour Party (صفحه وجود ندارد)">پنجمین</a>–<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Central_Committee_of_the_19th_Congress_of_the_Communist_Party_of_the_Soviet_Union&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Central Committee of the 19th Congress of the Communist Party of the Soviet Union (صفحه وجود ندارد)">نوزدهمین</a> کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی</li> <li style="line-height: inherit; margin: 0">۱۹۱۸–۱۹۱۹: عضو کامل، کمیته مرکزی دوم <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Communist_Party_of_Ukraine_(Soviet_Union)&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Communist Party of Ukraine (Soviet Union) (صفحه وجود ندارد)">حزب کمونیست اوکراین</a> دومین کمیته مرکزی حزب کمونیست اوکراین</li> </ul> </div> <hr> <div class="mw-collapsible mw-collapsed" style="text-align: center; font-size: 95%;"> <div style="line-height: 1.6em; font-weight: bold; font-size: 100%; text-align: right; background: lavender"> <div> سایر سمتها </div> </div> <ul class="mw-collapsible-content" style="font-size: 105%; margin-top: 0; margin-bottom: 0; line-height: inherit; text-align: right;"> <li style="line-height: inherit; margin: 0">۱۹۱۷–۱۹۱۸: عضو مجلس مؤسسان روسیه از <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Petrograd_Metropolis_electoral_district_(Russian_Constituent_Assembly_election,_1917)&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Petrograd Metropolis electoral district (Russian Constituent Assembly election, 1917) (صفحه وجود ندارد)">کلانشهر پتروگراد</a></li> <li style="line-height: inherit; margin: 0">۱۹۱۹–۱۹۲۰: کمیسر خلق برای کنترل دولتی جمهوری فدراتیو سوسیالیستی روسیه شوروی</li> <li style="line-height: inherit; margin: 0">۱۹۲۰–۱۹۲۲: <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=People's_Commissar_for_Workers'_and_Peasants'_Inspection_of_the_Russian_SFSR&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="People's Commissar for Workers' and Peasants' Inspection of the Russian SFSR (صفحه وجود ندارد)">کمیسر خلق برای بازرسی کارگران و دهقانان جمهوری فدراتیو سوسیالیستی روسیه شوروی</a></li> <li style="line-height: inherit; margin: 0">۱۹۴۱–۱۹۴۵: رئیس، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کمیته دفاع دولتی">کمیته دفاع دولتی</a></li> </ul> </div></td> </tr> </tbody> </table> <p>استالین متولد <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C_(%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گوری (گرجستان)">گوری</a> در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="امپراتوری روسیه">امپراتوری روسیه</a> (<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گرجستان">گرجستان</a> کنونی) بود. خانوادهاش فقیر بودند. او در مدرسهٔ علوم دینی تفلیس تحصیل کرد و سپس به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه">حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه</a> پیوست. او سردبیری <i><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%AF%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پراودا">پراودا</a></i>، روزنامهٔ حزب، را به عهده داشت و از طریق سرقت توأم با خشونت، آدمربایی و باجگیری، برای جناح <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%B4%D9%88%DB%8C%DA%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بلشویک">بلشویک</a>ِ حزب که توسط <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%B1_%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ولادیمیر لنین">ولادیمیر لنین</a> رهبری میشدند، سرمایه جمعآوری میکرد. او بارها دستگیر و چند بار به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D8%B1%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سیبری">سیبری</a> تبعید شد. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%B4%D9%88%DB%8C%DA%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بلشویک">بلشویکها</a> در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="انقلاب اکتبر">انقلاب اکتبر</a> سال ۱۹۱۷ قدرت را در روسیه به دست گرفتند و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%AA%DA%A9%E2%80%8C%D8%AD%D8%B2%D8%A8%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نظام تکحزبی">دولتی تکحزبی</a> تحت سلطهٔ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="حزب کمونیست اتحاد شوروی">حزب کمونیستِ</a> ایجاد کردند؛ استالین که از اعضای برجستهٔ حزب بود به عضویت <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%AA%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C_%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پلیتبوروی کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی">پلیتبوروی</a> حاکم درآمد. او در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ داخلی روسیه">جنگ داخلی روسیه</a> فعال بود و در پایهگذاری اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۲۲ نیز نقش مهمی داشت. او پس از مرگ لنین در سال ۱۹۲۴، رهبری کشور را بر عهده گرفت. در دوران استالین، سیاست «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%DA%A9_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سوسیالیسم در یک کشور">سوسیالیسم در یک کشور</a>» به اصلی مرکزی در ایدئولوژی حزب کمونیست تبدیل شد. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D9%86%D8%AC%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="برنامههای پنجساله اتحاد جماهیر شوروی">برنامههای پنجسالهٔ او</a> کشور را دستخوش اشتراکیشدن زمینهای کشاورزی و صنعتیشدن سریع کرد که منجر به ایجاد <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="اقتصاد دستوری">اقتصاد دستوری</a>ِ متمرکزی شد. اختلالات شدید در تولید مواد غذایی در وقوع <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%82%D8%AD%D8%B7%DB%8C_%DB%B1%DB%B9%DB%B3%DB%B2%E2%80%93%DB%B3%DB%B3_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="قحطی ۱۹۳۲–۳۳ شوروی">قحطی سالهای ۱۹۳۲–۱۹۳۳</a> مؤثر افتاد و منجر به مرگ میلیونها نفر شد. استالین <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پاکسازی بزرگ">پاکسازی بزرگ</a> را بهمنظور ریشهکنی «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D8%B4%D9%85%D9%86_%D8%AE%D9%84%D9%82?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دشمن خلق">دشمنان طبقهٔ کارگر</a>» آغاز کرد که در طی آن بیش از یک میلیون نفر عمدتاً در سیستم اردوگاههای کار اجباری <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%84%D8%A7%DA%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گولاگ">گولاگ</a> زندانی و حداقل ۷۰۰٫۰۰۰ نفر بین سالهای ۱۹۳۴ و ۱۹۳۹ اعدام شدند. او تا سال ۱۹۳۷ سلطهٔ مطلقی بر حزب و دولت داشت. قحطی مصنوعی که توسط استالین در اوکراین ایجاد شد و به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%87%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%88%D9%85%D9%88%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="هولودومور">هولودومور</a> مشهور است، باعث مرگ نزدیک به ۵ میلیون اوکراینی شد.<sup id="cite_ref-EGCA_10-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-EGCA-10"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین مارکسیسم–لنینیسم را در خارج از کشور از طریق <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کمینترن">انترناسیونال کمونیستی</a> ترویج، و از جنبشهای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B6%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ضدفاشیسم">ضدفاشیستی</a> اروپا طی دههٔ ۱۹۳۰ (بهویژه در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ داخلی اسپانیا">جنگ داخلی اسپانیا</a>) پشتیبانی میکرد. در سال ۱۹۳۹، رژیم او <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%81%E2%80%93%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%BE?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پیمان مولوتوف–ریبنتروپ">پیمان عدم تجاوزی</a> با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%86%D8%A7%D8%B2%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آلمان نازی">آلمان نازی</a> امضا کرد که نتیجهٔ آن <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AC%D9%85_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تهاجم شوروی به لهستان">تهاجم شوروی به لهستان</a> بود. آلمان در سال ۱۹۴۱ با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="عملیات بارباروسا">حمله به اتحاد جماهیر شوروی</a> به این پیمان پایان داد. شوروی با مصیبتها و تلفات عظیمی مواجه شد، اما <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%B3%D8%B1%D8%AE?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ارتش سرخ">ارتش سرخ</a>ِ در مقابل تهاجم آلمان ایستادگی و در سال ۱۹۴۵ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%D8%B1%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نبرد برلین">برلین را تصرف کرد</a> و به جنگ جهانی دوم در اروپا پایان داد. شوروی در بحبوحهٔ جنگ کشورهای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="اشغال کشورهای حوزه دریای بالتیک توسط شوروی">بالتیک</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%A7_%D9%88_%D8%A8%D9%88%DA%A9%D9%88%D9%81%DB%8C%D9%86%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="اشغال بیسارابیا و بوکوفینای شمالی توسط شوروی">بیسارابیا و بوکوفینای شمالی</a> را به خاک خود الحاق و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="امپریالیسم شوروی">دولتهای همسویی</a> در سرتاسر اروپای مرکزی و شرقی و نیز در بخشهایی از شرق آسیا مستقر کرد. اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده بهعنوان <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ابرقدرت">ابرقدرتهای</a> جهانی ظهور کردند و وارد دورهای از تنش موسوم به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D8%B1%D8%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ سرد">جنگ سرد</a> شدند. پس از جنگ، استالین بر بازسازی شوروی و ساخت بمب اتمی در سال ۱۹۴۹ نظارت کرد. طی این سالها، کشور قحطی بزرگ دیگری و کارزار یهودستیزانهای که اوجش <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="توطئه پزشکها">توطئه پزشکها</a> بود را تجربه کرد. استالین در سال ۱۹۵۳ درگذشت و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D8%AA%D8%A7_%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%B4%DA%86%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نیکیتا خروشچف">نیکیتا خروشچف</a> جانشینش شد؛ خروشچف انتقادات شدیدی به حکمرانی استالین وارد کرد و سیاست <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B2%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="استالینزدایی">استالینزدایی</a> از جامعهٔ شوروی را پی گرفت.</p> <p>استالین بهطور گستردهای یکی از مهمترین چهرههای قرن بیستم بهشمار میرود. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%DB%8C%D8%B4_%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کیش شخصیت">کیش شخصیتی فراگیری</a> از او در جنبش بینالمللی مارکسیست-لنینیست شکل گرفت که او را قهرمان طبقهٔ کارگر و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سوسیالیسم">سوسیالیسم</a> مییابد. از زمان <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%B4%DB%8C_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی">فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی</a> در سال ۱۹۹۱، استالین محبوبیت خود را در روسیه و گرجستان حفظ کرده است، خاصه بهعنوان رهبر جنگی پیروزمندانه که شوروی را ابرقدرتی جهانی کرد. در نقطهٔ مقابل، رژیم او <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تمامیتخواهی">تمامیتخواه</a> توصیف میشود و بهدلیل سرکوب وسیع، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پاکسازی قومی">پاکسازی قومی</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%AC%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مهاجرت اجباری در اتحاد جماهیر شوروی">کوچ اجباری گسترده</a>، صدها هزار اعدام و قحطی که میلیونها نفر را کشت، مورد نکوهش بسیار قرار گرفته است.</p> <div id="toc" class="toc" role="navigation" aria-labelledby="mw-toc-heading"> <input type="checkbox" role="button" id="toctogglecheckbox" class="toctogglecheckbox" style="display:none"> <div class="toctitle" lang="fa" dir="rtl"> <h2 id="mw-toc-heading">فهرست</h2><span class="toctogglespan"><label class="toctogglelabel" for="toctogglecheckbox"></label></span> </div> <ul> <li class="toclevel-1 tocsection-1"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D8%B3%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%87%D9%94_%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C"><span class="tocnumber">۱</span> <span class="toctext">سالهای اولیهٔ زندگی</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-2"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%DB%B1%DB%B8%DB%B7%DB%B8%E2%80%93%DB%B1%DB%B8%DB%B9%DB%B9:_%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C_%D9%88_%D9%86%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C"><span class="tocnumber">۱.۱</span> <span class="toctext">۱۸۷۸–۱۸۹۹: کودکی و نوجوانی</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-3"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%DB%B1%DB%B8%DB%B9%DB%B9%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B0%DB%B4:_%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87"><span class="tocnumber">۱.۲</span> <span class="toctext">۱۸۹۹–۱۹۰۴: حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-4"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%DB%B1%DB%B9%DB%B0%DB%B5%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B1%DB%B2:_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%DB%B1%DB%B9%DB%B0%DB%B5_%D9%88_%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C%D8%B4"><span class="tocnumber">۱.۳</span> <span class="toctext">۱۹۰۵–۱۹۱۲: انقلاب ۱۹۰۵ و پیامدهایش</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-5"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%DB%B1%DB%B9%DB%B1%DB%B2%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B1%DB%B7:_%D8%AA%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87%D9%94_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C_%D9%88_%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%AF%D8%A7"><span class="tocnumber">۱.۴</span> <span class="toctext">۱۹۱۲–۱۹۱۷: ترقی به کمیتهٔ مرکزی و سردبیری <i>پراودا</i></span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-6"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%DB%B1%DB%B9%DB%B1%DB%B7:_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87"><span class="tocnumber">۱.۵</span> <span class="toctext">۱۹۱۷: انقلاب روسیه</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-7"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D8%AF%D8%B1_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86"><span class="tocnumber">۲</span> <span class="toctext">در دولت لنین</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-8"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%DB%B1%DB%B9%DB%B1%DB%B7%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B1%DB%B8:_%D8%AA%D8%AB%D8%A8%DB%8C%D8%AA_%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA"><span class="tocnumber">۲.۱</span> <span class="toctext">۱۹۱۷–۱۹۱۸: تثبیت قدرت</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-9"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%DB%B1%DB%B9%DB%B1%DB%B8%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B2%DB%B1:_%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C"><span class="tocnumber">۲.۲</span> <span class="toctext">۱۹۱۸–۱۹۲۱: فرماندهی نظامی</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-10"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%DB%B1%DB%B9%DB%B2%DB%B1%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B2%DB%B3:_%D8%B3%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86"><span class="tocnumber">۲.۳</span> <span class="toctext">۱۹۲۱–۱۹۲۳: سالهای پایانی لنین</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-11"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D8%AA%D8%AD%DA%A9%DB%8C%D9%85_%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA"><span class="tocnumber">۳</span> <span class="toctext">تحکیم قدرت</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-12"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%DB%B1%DB%B9%DB%B2%DB%B4%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B2%DB%B7:_%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86"><span class="tocnumber">۳.۱</span> <span class="toctext">۱۹۲۴–۱۹۲۷: جانشینی لنین</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-13"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%DB%B1%DB%B9%DB%B2%DB%B7%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B3%DB%B1:_%D9%86%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%AF%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%D8%8C_%DA%A9%D9%84%DA%A9%D8%AA%DB%8C%D9%88%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D9%88_%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C"><span class="tocnumber">۳.۲</span> <span class="toctext">۱۹۲۷–۱۹۳۱: نابودی کولاکها، کلکتیویزاسیون و صنعتیسازی</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-14"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C"><span class="tocnumber">۳.۲.۱</span> <span class="toctext">سیاست اقتصادی</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-15"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D9%88_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C"><span class="tocnumber">۳.۲.۲</span> <span class="toctext">سیاست فرهنگی و خارجی</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-2 tocsection-16"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%DB%B1%DB%B9%DB%B3%DB%B2%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B3%DB%B9:_%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF"><span class="tocnumber">۳.۳</span> <span class="toctext">۱۹۳۲–۱۹۳۹: بحرانهای بزرگ</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-17"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D9%82%D8%AD%D8%B7%DB%8C"><span class="tocnumber">۳.۳.۱</span> <span class="toctext">قحطی</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-18"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%87_%D9%88_%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%A6%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C%DA%A9"><span class="tocnumber">۳.۳.۲</span> <span class="toctext">امور خارجه و ایدئولوژیک</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-19"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D9%88%D8%AD%D8%B4%D8%AA_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF"><span class="tocnumber">۳.۳.۳</span> <span class="toctext">وحشت بزرگ</span></a></li> </ul></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-20"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85"><span class="tocnumber">۴</span> <span class="toctext">جنگ جهانی دوم</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-21"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%DB%B1%DB%B9%DB%B3%DB%B9%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B1:_%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%86%D8%A7%D8%B2%DB%8C"><span class="tocnumber">۴.۱</span> <span class="toctext">۱۹۳۹–۱۹۴۱: پیمان با آلمان نازی</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-22"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B1%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B2:_%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87%D9%94_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C"><span class="tocnumber">۴.۲</span> <span class="toctext">۱۹۴۱–۱۹۴۲: حملهٔ آلمان به شوروی</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-23"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B2%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B5:_%D8%B6%D8%AF%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87%D9%94_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C"><span class="tocnumber">۴.۳</span> <span class="toctext">۱۹۴۲–۱۹۴۵: ضدحملهٔ شوروی</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-24"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B5:_%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C"><span class="tocnumber">۴.۴</span> <span class="toctext">۱۹۴۵: پیروزی</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-25"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D8%A8%D8%B9%D8%AF_%D8%A7%D8%B2_%D8%AC%D9%86%DA%AF"><span class="tocnumber">۵</span> <span class="toctext">بعد از جنگ</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-26"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B5%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B7:_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D9%88_%D9%82%D8%AD%D8%B7%DB%8C"><span class="tocnumber">۵.۱</span> <span class="toctext">۱۹۴۵–۱۹۴۷: بازسازی و قحطی</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-27"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B7%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B5%DB%B0:_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86_%D9%88_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D8%B1%D8%AF"><span class="tocnumber">۵.۲</span> <span class="toctext">۱۹۴۷–۱۹۵۰: استالین و جنگ سرد</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-28"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%A9_%D8%B4%D8%B1%D9%82"><span class="tocnumber">۵.۲.۱</span> <span class="toctext">بلوک شرق</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-29"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7"><span class="tocnumber">۵.۲.۲</span> <span class="toctext">آسیا</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-2 tocsection-30"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%DB%B1%DB%B9%DB%B5%DB%B0%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B5%DB%B3:_%D8%B3%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C"><span class="tocnumber">۵.۳</span> <span class="toctext">۱۹۵۰–۱۹۵۳: سالهای پایانی</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-31"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D9%85%D8%B1%DA%AF%D8%8C_%D8%AA%D8%B4%DB%8C%DB%8C%D8%B9_%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%B2%D9%87_%D9%88_%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7"><span class="tocnumber">۵.۳.۱</span> <span class="toctext">مرگ، تشییع جنازه و پیامدها</span></a></li> </ul></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-32"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%A6%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C"><span class="tocnumber">۶</span> <span class="toctext">ایدئولوژی سیاسی</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-33"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C"><span class="tocnumber">۷</span> <span class="toctext">شخصیت و زندگی خصوصی</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-34"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA"><span class="tocnumber">۷.۱</span> <span class="toctext">شخصیت</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-35"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87"><span class="tocnumber">۷.۲</span> <span class="toctext">رابطهها و خانواده</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-36"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB"><span class="tocnumber">۸</span> <span class="toctext">میراث</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-37"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D9%82%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86"><span class="tocnumber">۸.۱</span> <span class="toctext">قربانیان</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-38"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D8%AF%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%88_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%B3%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C"><span class="tocnumber">۸.۲</span> <span class="toctext">در شوروی و کشورهای پساشوروی</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-39"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D8%AA%D9%88%D8%B6%DB%8C%D8%AD%D8%A7%D8%AA"><span class="tocnumber">۹</span> <span class="toctext">توضیحات</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-40"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D9%BE%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3"><span class="tocnumber">۱۰</span> <span class="toctext">پانویس</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-41"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9"><span class="tocnumber">۱۱</span> <span class="toctext">منابع</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-42"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%86"><span class="tocnumber">۱۲</span> <span class="toctext">پیوند به بیرون</span></a></li> </ul> </div> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(1)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="سالهای_اولیهٔ_زندگی"><span id=".D8.B3.D8.A7.D9.84.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.A7.D9.88.D9.84.DB.8C.D9.87.D9.94_.D8.B2.D9.86.D8.AF.DA.AF.DB.8C"></span>سالهای اولیهٔ زندگی</h2> </div> <section class="mf-section-1 collapsible-block" id="mf-section-1"> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="۱۸۷۸–۱۸۹۹:_کودکی_و_نوجوانی"><span id=".DB.B1.DB.B8.DB.B7.DB.B8.E2.80.93.DB.B1.DB.B8.DB.B9.DB.B9:_.DA.A9.D9.88.D8.AF.DA.A9.DB.8C_.D9.88_.D9.86.D9.88.D8.AC.D9.88.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>۱۸۷۸–۱۸۹۹: کودکی و نوجوانی</h3> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r26758752/mw-parser-output/.tmulti">.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{display:flex;flex-direction:column}.mw-parser-output .tmulti .trow{display:flex;flex-direction:row;clear:left;flex-wrap:wrap;width:100%;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{margin:1px;float:left}.mw-parser-output .tmulti .theader{clear:both;font-weight:bold;text-align:center;align-self:center;background-color:transparent;width:100%}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption{text-align:right;background-color:transparent}.mw-parser-output .tmulti .text-align-left{text-align:left}.mw-parser-output .tmulti .text-align-right{text-align:right}.mw-parser-output .tmulti .text-align-center{text-align:center}@media all and (max-width:720px){.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{width:100%!important;box-sizing:border-box;max-width:none!important;align-items:center}.mw-parser-output .tmulti .trow{justify-content:center}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{float:none!important;max-width:100%!important;box-sizing:border-box;text-align:center}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption{text-align:center}}</style> <div class="thumb tmulti tright"> <div class="thumbinner multiimageinner" style="width:292px;max-width:292px"> <div class="trow"> <div class="tsingle" style="width:177px;max-width:177px"> <div class="thumbimage" style="height:145px;overflow:hidden"> <span typeof="mw:File"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Stalin_1893-1.1.1.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Stalin_1893-1.1.1.jpg/175px-Stalin_1893-1.1.1.jpg" decoding="async" width="175" height="145" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="993"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 175px;height: 145px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Stalin_1893-1.1.1.jpg/175px-Stalin_1893-1.1.1.jpg" data-alt="" data-width="175" data-height="145" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Stalin_1893-1.1.1.jpg/263px-Stalin_1893-1.1.1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Stalin_1893-1.1.1.jpg/350px-Stalin_1893-1.1.1.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </div> </div> <div class="tsingle" style="width:111px;max-width:111px"> <div class="thumbimage" style="height:145px;overflow:hidden"> <span typeof="mw:File"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Stalin_1893-1.1.2_detail.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Stalin_1893-1.1.2_detail.jpg/109px-Stalin_1893-1.1.2_detail.jpg" decoding="async" width="109" height="145" class="mw-file-element" data-file-width="612" data-file-height="816"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 109px;height: 145px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Stalin_1893-1.1.2_detail.jpg/109px-Stalin_1893-1.1.2_detail.jpg" data-alt="" data-width="109" data-height="145" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Stalin_1893-1.1.2_detail.jpg/164px-Stalin_1893-1.1.2_detail.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Stalin_1893-1.1.2_detail.jpg/218px-Stalin_1893-1.1.2_detail.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </div> </div> </div> <div class="trow" style="display:flex"> <div class="thumbcaption"> عکس استالینِ حدوداً پانزده ساله به سال ۱۸۹۳ در مدرسهٔ دینی <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C_(%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گوری (گرجستان)">گوری</a>. </div> </div> </div> </div> <p>استالین در شهر <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C_(%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گوری (گرجستان)">گوری</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گرجستان">گرجستان</a> به دنیا آمد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest19912Khlevniuk2015۱۱_11-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest19912Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1-11"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> که در آن زمان بخشی از فرمانداری تفلیس <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="امپراتوری روسیه">امپراتوری روسیه</a> و محل زندگی ترکیبی از جوامع <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مردم گرجی">گرجی</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مردم آذری">آذری</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مردم ارمنی">ارمنی</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%B1%D9%88%D8%B3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مردم روس">روس</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تاریخ یهودیان در روسیه">یهودی</a> بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200415_12-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200415-12"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او در ۱۸ دسامبر <small>[<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D8%A8%DA%A9_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%88_%D8%B3%D8%A8%DA%A9_%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF_%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سبک قدیمی و سبک جدید گاهشماری میلادی">سبک قدیمی</a>: ۶ دسامبر]</small> ۱۸۷۸<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200414Montefiore2007۲۳_13-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200414Montefiore2007%DB%B2%DB%B3-13"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> متولد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200414Montefiore200723_14-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200414Montefiore200723-14"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>ح<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و در ۲۹ دسامبر <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%BA%D8%B3%D9%84_%D8%AA%D8%B9%D9%85%DB%8C%D8%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="غسل تعمید">غسل تعمید</a> داده شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200416_17-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200416-17"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نامش در زمان تولد یُسِب بِساریُنیس دزِ جوغاشویلی بود و ملقب به سوسو.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199111Service200416Montefiore200723Kotkin2014۱۷_18-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199111Service200416Montefiore200723Kotkin2014%DB%B1%DB%B7-18"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پدر و مادرش <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D9%88%D8%BA%D8%A7%D8%B4%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بسارین جوغاشویلی">بسارین جوغاشویلی</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%DA%A9%D9%87_%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B2%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ککه گلادزه">اکترین گلادزه</a> بودند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest19911–2Volkogonov19915Service200414Montefiore200719Khlevniuk201511Deutscher1966۲۶_19-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest19911%E2%80%932Volkogonov19915Service200414Montefiore200719Khlevniuk201511Deutscher1966%DB%B2%DB%B6-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او تنها فرزندشان بود که از دوران شیرخوارگی جان به در برد و باقی در نوزادی مردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov19915Service200416Montefiore200722Kotkin201417Khlevniuk2015۱۱_20-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov19915Service200416Montefiore200722Kotkin201417Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1-20"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>بسارین کفاشی بود که در کارگاه فرد دیگری استخدام شده بود؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest19915Service200414Montefiore200722Kotkin2014۱۶_21-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest19915Service200414Montefiore200722Kotkin2014%DB%B1%DB%B6-21"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این کار در ابتدا به لحاظ مالی سودآور بود اما بعدها به ضرر رفت<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200416Montefiore2007۲۲,_۳۲_22-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200416Montefiore2007%DB%B2%DB%B2,_%DB%B3%DB%B2-22"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و خانواده درگیر فقر گردید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199111Service2004۱۹_23-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199111Service2004%DB%B1%DB%B9-23"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بسارین الکلی شد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200417Montefiore200725Kotkin201420Khlevniuk2015۱۲_24-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200417Montefiore200725Kotkin201420Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B2-24"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و در مستی همسر و پسرش را کتک میزد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199110Volkogonov19915Service200417Montefiore200729Kotkin201424Khlevniuk2015۱۲_25-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199110Volkogonov19915Service200417Montefiore200729Kotkin201424Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B2-25"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اکترین و استالین تا سال ۱۸۸۳ خانه را ترک کرده بودند و خانه به دوش زندگی میکردند، به طوری که در طول دههٔ آتی در ۹ اتاق اجارهای مختلف ساکن شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200730–31Kotkin2014۲۰_26-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200730%E2%80%9331Kotkin2014%DB%B2%DB%B0-26"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آنها در سال ۱۸۸۶ به خانهٔ یکی از دوستان خانوادگی به نام پدر کریستوفر چارکویانی نقل مکان کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199112Montefiore200731Kotkin2014۲۰–۲۱_27-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199112Montefiore200731Kotkin2014%DB%B2%DB%B0%E2%80%93%DB%B2%DB%B1-27"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اکترین به عنوان نظافتچی و رختشور در خانهها کار میکرد تا پسرش را به مدرسه بفرستد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200731–32_28-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200731%E2%80%9332-28"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین به کمک چارکویانی در سپتامبر ۱۸۸۸ در مدرسهٔ کلیسای گوری ارتدوکس ثبت نام کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199111Service200420Montefiore200732–34Kotkin201421_29-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199111Service200420Montefiore200732%E2%80%9334Kotkin201421-29"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEDovićHelgason2019[https://books.google.com/books?id=nimVDwAAQBAJ&dq=gori+church+school+orthodox&pg=RA1-PA56_256]_30-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDovi%C4%87Helgason2019%5Bhttps://books.google.com/books?id=nimVDwAAQBAJ&dq=gori+church+school+orthodox&pg=RA1-PA56_256%5D-30"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او همکلاسیانش بسیار دعوا میکرد،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200420Montefiore2007۳۶_31-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200420Montefiore2007%DB%B3%DB%B6-31"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما دانش آموز درسخوانی بود<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199112Service200430Montefiore200744Kotkin2014۲۶_32-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199112Service200430Montefiore200744Kotkin2014%DB%B2%DB%B6-32"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و در نقاشی و نمایشنامهنویسی استعداد داشت،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200743–44_33-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200743%E2%80%9344-33"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%B9%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="اشعار استالین">شعر میگفت</a><sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200744_34-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200744-34"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و در گروه کر آواز میخواند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199113Service200430Montefiore200743Kotkin2014۲۶_35-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199113Service200430Montefiore200743Kotkin2014%DB%B2%DB%B6-35"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دیری نپایید که درگیر چندین بیماری شدید شد: عفونت <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D8%A8%D9%84%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آبله">آبله</a> در سال ۱۸۸۴ که زخمهایی بر روی صورتش به جا گذاشت<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199112Volkogonov19915Service200419Montefiore200731Kotkin2014۲۰_36-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199112Volkogonov19915Service200419Montefiore200731Kotkin2014%DB%B2%DB%B0-36"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و تصادف با درشکه در ۱۲ سالگی که به شدت مجروحش کرد و احتمالاً مسبب معلولیت مادامالعمر در بازوی چپش بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199112Service200425Montefiore200735,_46Kotkin2014۲۰–۲۱_37-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199112Service200425Montefiore200735,_46Kotkin2014%DB%B2%DB%B0%E2%80%93%DB%B2%DB%B1-37"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین در اوت ۱۸۹۴ در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%87_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%AA%D9%81%D9%84%DB%8C%D8%B3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مدرسه علوم دینی تفلیس">مدرسهٔ علوم دینی</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%AF%DA%A9%D8%B3_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کلیسای ارتدکس روسی">ارتدکس روس</a> در تفلیس ثبتنام کرد؛ او بورسیه دریافت کرده بود و شهریهٔ کمتری میپرداخت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196628Montefiore200751–53Khlevniuk2015۱۵_38-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196628Montefiore200751%E2%80%9353Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B5-38"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او میان ۶۰۰ کشیش جوانی که آنجا تحصیل میکردند، نمرات بالایی کسب کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199119Service200436Montefiore200756Kotkin201432Khlevniuk201516_39-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199119Service200436Montefiore200756Kotkin201432Khlevniuk201516-39"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200754–55_40-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200754%E2%80%9355-40"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به نوشتن شعر ادامه داد و پنج شعر از او با موضوعهایی مانند طبیعت، زمین و میهنپرستی با تخلص «سوسلو» در روزنامهٔ <i>ایوریا</i> (<i>گرجستان</i>) که متعلق به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7_%DA%86%D8%A7%D9%88%DA%86%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%AF%D8%B2%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ایلیا چاوچاوادزه">ایلیا چاوچاوادزه</a> بود، منتشر شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199118Service200438Montefiore200757Kotkin2014۳۳_41-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199118Service200438Montefiore200757Kotkin2014%DB%B3%DB%B3-41"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ سیمون سباگ مونته فیوره، زندگینامهنویس استالین، این اشعار به «اشعار کلاسیک کوچک شعر گرجی» تبدیل<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200758_42-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200758-42"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و در دیوانهای مختلف شعر گرجی در طول سالهای بعدی گنجانده شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200758_42-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200758-42"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> چون سن استالین بیشتر شد، علاقهاش به کشیشی را از دست داد، نمراتش کاهش یافت<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200769Kotkin201432Khlevniuk2015۱۸_43-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200769Kotkin201432Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B8-43"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و بارها به خاطر رفتار سرکشش در اتاقی حبس میشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199119Montefiore200769Kotkin201436–37Khlevniuk2015۱۹_44-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199119Montefiore200769Kotkin201436%E2%80%9337Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B9-44"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مجلهٔ مدرسه دربارهاش نوشت که او خود را <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="خداناباوری">خداناباور</a> میداند، در عبادات حاضر نمیشود و کلاهش را به احترام راهبان برنمیدارد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200770–71_45-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200770%E2%80%9371-45"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین به محفل کتب ممنوعهٔ مدرسه پیوست؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199119Montefiore200762Kotkin201436,_37Khlevniuk2015۱۸_46-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199119Montefiore200762Kotkin201436,_37Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B8-46"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او به ویژه تحت تأثیر <i><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%86%D9%87_%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%9F_(%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="چه باید کرد؟ (رمان)">چه باید کرد؟</a></i> (چاپ ۱۸۶۳)، رمان انقلابی <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%84%D8%A7%DB%8C_%DA%86%D8%B1%D9%86%DB%8C%D8%B4%D9%81%D8%B3%DA%A9%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نیکلای چرنیشفسکی">نیکلای چرنیشفسکی</a> قرار گرفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200763_47-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200763-47"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <i>پدرکشی</i> از <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%AF%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="الکساندر قازبگی">الکساندر قازبگی</a> دیگر اثر محبوب او بود و استالین لقب «کُبا» — نام قهرمان راهزن کتاب — را بر خود نهاد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199114Volkogonov19915Service200427–28Montefiore200763Kotkin201423–24Khlevniuk2015۱۷_48-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199114Volkogonov19915Service200427%E2%80%9328Montefiore200763Kotkin201423%E2%80%9324Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B7-48"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این نام مستعار همچنین ممکن است ادای احترامی به یاکوبی «کبا» اگناتاشویلی، حامی نیکوکار ثروتمندش، بوده باشد که هزینه مدرسهاش را میپرداخت. (<i>کبا</i> مخفف گرجی یاکوب یا یعقوب است و استالین بعدها <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DB%8C%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%81_%D8%AC%D9%88%DA%AF%D8%A7%D8%B4%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="یاکوف جوگاشویلی">پسر اولش</a> را به یاد او، یاکوف نام داد)<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBrackman20047Montefiore,_6_September_2007_49-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEBrackman20047Montefiore,_6_September_2007-49"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او همچنین کتاب <i><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سرمایه (کتاب)">سرمایه</a></i> (چاپ ۱۸۶۷) اثر <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کارل مارکس">کارل مارکس</a>، نظریهپرداز و جامعهشناس آلمانی، را مطالعه<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196638Montefiore2007۶۴_50-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196638Montefiore2007%DB%B6%DB%B4-50"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و خود را وقف نظریهٔ سیاسی-اجتماعی مارکس موسوم به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مارکسیسم">مارکسیسم</a> — که در آن زمان محبوبیتش در گرجستان رو به افزایش بود — کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200769_51-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200769-51"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این فقط یکی از اشکال مختلف <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سوسیالیسم">سوسیالیسم</a> مخالف رژیم تزار بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200440Kotkin2014۴۳_52-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200440Kotkin2014%DB%B4%DB%B3-52"><span class="cite-bracket">[</span>۴۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او شبها در جلسات مخفی کارگران شرکت میکرد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200766_53-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200766-53"><span class="cite-bracket">[</span>۴۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و با سیلیباسترو سیلواً جیبلادزه، بنیانگذار گروهی مارکسیستی گرجی به نام «گروه سوم» آشنا شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200765Kotkin2014۴۴_54-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200765Kotkin2014%DB%B4%DB%B4-54"><span class="cite-bracket">[</span>۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین مدرسه دینی را در آوریل ۱۸۹۹ ترک کرد و هرگز برنگشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200441Montefiore2007۷۱_55-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200441Montefiore2007%DB%B7%DB%B1-55"><span class="cite-bracket">[</span>۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="۱۸۹۹–۱۹۰۴:_حزب_سوسیال_دموکرات_کارگری_روسیه"><span id=".DB.B1.DB.B8.DB.B9.DB.B9.E2.80.93.DB.B1.DB.B9.DB.B0.DB.B4:_.D8.AD.D8.B2.D8.A8_.D8.B3.D9.88.D8.B3.DB.8C.D8.A7.D9.84_.D8.AF.D9.85.D9.88.DA.A9.D8.B1.D8.A7.D8.AA_.DA.A9.D8.A7.D8.B1.DA.AF.D8.B1.DB.8C_.D8.B1.D9.88.D8.B3.DB.8C.D9.87"></span>۱۸۹۹–۱۹۰۴: حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه</h3> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Stalin_1902-1.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Stalin_1902-1.jpg/180px-Stalin_1902-1.jpg" decoding="async" width="180" height="301" class="mw-file-element" data-file-width="1140" data-file-height="1908"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 180px;height: 301px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Stalin_1902-1.jpg/180px-Stalin_1902-1.jpg" data-width="180" data-height="301" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Stalin_1902-1.jpg/270px-Stalin_1902-1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Stalin_1902-1.jpg/360px-Stalin_1902-1.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> عکس پلیس از استالین، گرفته شده در سال ۱۹۰۲ </figcaption> </figure> <p>استالین در اکتبر ۱۸۹۹ به عنوان هواشناس در رصدخانهٔ تفلیس شروع به کار کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196654Conquest199127Service200443–44Montefiore200776Kotkin2014۴۷–۴۸_56-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196654Conquest199127Service200443%E2%80%9344Montefiore200776Kotkin2014%DB%B4%DB%B7%E2%80%93%DB%B4%DB%B8-56"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> حجم کار او زیاد نبود و به همین دلیل زمان زیادی برای فعالیت انقلابی داشت. او به واسطهٔ برگزاری کلاس آموزش سوسیالیسم، تعدادی هوادار جذب کرد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200779_57-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200779-57"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و در سازماندهی نشست دستهجمعی مخفی کارگران برای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="روز جهانی کارگر">روز کارگر</a> سال ۱۹۰۰ همکاری کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196654Conquest199127Montefiore2007۷۸_58-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196654Conquest199127Montefiore2007%DB%B7%DB%B8-58"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در آن روز بسیاری از کارگران را به اعتصاب فراخواند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200778_59-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200778-59"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تا این زمان، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D9%85%D8%AE%D9%81%DB%8C_%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1_(%D8%A7%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%A7)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پلیس مخفی تزار (اخرانا)">اخرانا</a>، پلیس مخفی تزار، به فعالیتهای استالین در محافل انقلابی تفلیس پی برده بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200778_59-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200778-59"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آنها در مارس ۱۹۰۱ تلاش کردند دستگیرش کنند، اما او فرار کرد و مخفی شد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199127Service200445Montefiore200781–82Kotkin2014۴۹_60-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199127Service200445Montefiore200781%E2%80%9382Kotkin2014%DB%B4%DB%B9-60"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و مدتی با کمکهای مالی دوستان و سمپاتهایش زندگی کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200782_61-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200782-61"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او که به زندگی زیرزمینی رو آورده بود، در تدارک تظاهراتی برای روز کارگر سال ۱۹۰۱ مشارکت کرد. در آن روز ۳ هزار معترض با پلیس درگیر شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199128Montefiore200782Kotkin2014۵۰_62-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199128Montefiore200782Kotkin2014%DB%B5%DB%B0-62"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین با بهرهگیری از نامهای مستعار و اقامت در مکانهای مختلف از دستگیری اجتناب میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200787_63-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200787-63"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او در نوامبر ۱۹۰۱ برای عضویت در کمیتهٔ تفلیس <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه">حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه</a> (RSDLP)، که حزبی مارکسیست بود و در سال ۱۸۹۸ تأسیس شده بود، انتخاب شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196663Rieber200537–38Montefiore2007۸۷–۸۸_64-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196663Rieber200537%E2%80%9338Montefiore2007%DB%B8%DB%B7%E2%80%93%DB%B8%DB%B8-64"><span class="cite-bracket">[</span>۵۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین همان ماه به شهر بندری <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%85%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="باتومی">باتومی</a> سفر کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199129Service200452Rieber200539Montefiore2007101Kotkin2014۵۱_65-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199129Service200452Rieber200539Montefiore2007101Kotkin2014%DB%B5%DB%B1-65"><span class="cite-bracket">[</span>۵۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> خطابههای ستیزهجویانهاش میان مارکسیستهای شهر تفرقه انداخت؛ برخی گمان میکردند او <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پرووکاتور">عامل پرووکاتور دولت</a> است و میخواهد در دردسر بیاندازدشان.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200791,_95Kotkin2014۵۳_66-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200791,_95Kotkin2014%DB%B5%DB%B3-66"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او در فروشگاه <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B4%DB%8C%D9%84%D8%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="خانواده روتشیلد">روتشیلد</a> استخدام شد و دو اعتصاب کارگری سازماندهی کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200790–93Kotkin201451Khlevniuk2015۲۲–۲۳_67-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200790%E2%80%9393Kotkin201451Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B2%E2%80%93%DB%B2%DB%B3-67"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین پس از دستگیری چند تن از رهبران اعتصابات، در سازماندهی تظاهرات بزرگی که منجر به حمله به یک زندان شد، همکاری کرد. سربازان با شلیک به سوی تظاهرکنندگان ۱۳ نفر را کشتند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199129Service200449Montefiore200794–95Kotkin201452Khlevniuk2015۲۳_68-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199129Service200449Montefiore200794%E2%80%9395Kotkin201452Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B3-68"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین تظاهرات بزرگ دیگری را در روز تشییع جنازهشان سازماندهی کرد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200797–98_69-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200797%E2%80%9398-69"><span class="cite-bracket">[</span>۶۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما نهایتاً در آوریل ۱۹۰۲ دستگیر شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199129Service200449Rieber200542Montefiore200798Kotkin2014۵۲_70-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199129Service200449Rieber200542Montefiore200798Kotkin2014%DB%B5%DB%B2-70"><span class="cite-bracket">[</span>۶۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ابتدا به زندان باتومی<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196667Service200452Montefiore2007۱۰۱_71-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196667Service200452Montefiore2007%DB%B1%DB%B0%DB%B1-71"><span class="cite-bracket">[</span>۶۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و سپس به زندان کوتاییسی انداخته شد،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196667Conquest199129Service200452Montefiore2007۱۰۵_72-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196667Conquest199129Service200452Montefiore2007%DB%B1%DB%B0%DB%B5-72"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تا اینکه اواسط سال ۱۹۰۳ به سه سال تبعید در شرق سیبری محکوم شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196668Conquest199129Montefiore2007107Kotkin201453Khlevniuk2015۲۳_73-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196668Conquest199129Montefiore2007107Kotkin201453Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B3-73"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین در ماه اکتبر باتومی را ترک کرد و در اواخر نوامبر ۱۹۰۳ به شهر کوچک نوایا اودا در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D8%B1%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سیبری">سیبری</a> رسید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196675Conquest199129Service200452Montefiore2007۱۰۸–۱۱۰_74-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196675Conquest199129Service200452Montefiore2007%DB%B1%DB%B0%DB%B8%E2%80%93%DB%B1%DB%B1%DB%B0-74"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در آنجا در خانهٔ دهقانی دو اتاقهای زندگی میکرد و در سردخانهٔ ساختمان میخوابید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007111_75-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007111-75"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او دو بار تلاش کرد فرار کند: بار اول تا شهر بالاگانسک رسید، اما به دلیل <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DB%8C%D8%AE%E2%80%8C%D8%B2%D8%AF%DA%AF%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="یخزدگی">یخزدگی</a> بازگشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200452Montefiore2007۱۱۴–۱۱۵_76-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200452Montefiore2007%DB%B1%DB%B1%DB%B4%E2%80%93%DB%B1%DB%B1%DB%B5-76"><span class="cite-bracket">[</span>۶۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دومین تلاشش در ژانویهٔ ۱۹۰۴ موفقیتآمیز بود و خود را به تفلیس رساند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200452Montefiore2007115–116Kotkin2014۵۳_77-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200452Montefiore2007115%E2%80%93116Kotkin2014%DB%B5%DB%B3-77"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین آنجا با همکاری فیلیپ ماخارادزه روزنامهای به نام <i>مبارزهٔ پرولتری</i> منتشر کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200457Montefiore2007۱۲۳_78-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200457Montefiore2007%DB%B1%DB%B2%DB%B3-78"><span class="cite-bracket">[</span>۷۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او خواستار انشعاب جنبش مارکسیستی گرجی از همتای روسیاش بود و در نتیجه چند تن از اعضای حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه او را متهم به ضدیت با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%84%D8%AA%D8%B1%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="انترناسیونالیسم پرولتری">انترناسیونالیسم مارکسیستی</a> کردند و خواستار اخراجش از حزب شدند؛ لذا استالین خیلی زود نظراتش را پس گرفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200454Montefiore2007117–118Kotkin2014۷۷_79-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200454Montefiore2007117%E2%80%93118Kotkin2014%DB%B7%DB%B7-79"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه در دوران تبعید استالین بین «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%B4%D9%88%DB%8C%DA%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بلشویک">بلشویک</a>» های <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%B1_%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ولادیمیر لنین">ولادیمیر لنین</a> و «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B4%D9%88%DB%8C%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="منشویکها">منشویک</a>» های <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%88%D8%B3_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ژولیوس مارتوف">ژولیوس مارتوف</a> منشعب شده بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199133–34Service200453Montefiore2007113Kotkin201478–79Khlevniuk2015۲۴_80-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199133%E2%80%9334Service200453Montefiore2007113Kotkin201478%E2%80%9379Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4-80"><span class="cite-bracket">[</span>۷۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین با بسیاری از منشویکهای گرجستان منازعه داشت و با بلشویکها همراه شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196676Service200459Kotkin201480Khlevniuk2015۲۴_81-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196676Service200459Kotkin201480Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4-81"><span class="cite-bracket">[</span>۷۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اگرچه او در شهر معدنی <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%86%DB%8C%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="چیاتورا">چیاتورا</a> مقری بلشویکی تأسیس کرده بود،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007131_82-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007131-82"><span class="cite-bracket">[</span>۷۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما بلشویسم در سپهر انقلابی گرجی در اقلیت بود و منشویکها غالب بودند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199138Service2004۵۹_83-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199138Service2004%DB%B5%DB%B9-83"><span class="cite-bracket">[</span>۷۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="۱۹۰۵–۱۹۱۲:_انقلاب_۱۹۰۵_و_پیامدهایش"><span id=".DB.B1.DB.B9.DB.B0.DB.B5.E2.80.93.DB.B1.DB.B9.DB.B1.DB.B2:_.D8.A7.D9.86.D9.82.D9.84.D8.A7.D8.A8_.DB.B1.DB.B9.DB.B0.DB.B5_.D9.88_.D9.BE.DB.8C.D8.A7.D9.85.D8.AF.D9.87.D8.A7.DB.8C.D8.B4"></span>۱۹۰۵–۱۹۱۲: انقلاب ۱۹۰۵ و پیامدهایش</h3> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Lenin_at_Tampere.JPG?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Lenin_at_Tampere.JPG/220px-Lenin_at_Tampere.JPG" decoding="async" width="220" height="154" class="mw-file-element" data-file-width="1280" data-file-height="897"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 154px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Lenin_at_Tampere.JPG/220px-Lenin_at_Tampere.JPG" data-width="220" data-height="154" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Lenin_at_Tampere.JPG/330px-Lenin_at_Tampere.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Lenin_at_Tampere.JPG/440px-Lenin_at_Tampere.JPG 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> استالین اولین بار در کنفرانسی به سال ۱۹۰۵ در تامپرهٔ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D9%88%DA%A9%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D9%81%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دوکنشین بزرگ فنلاند">فنلاند</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%B1_%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ولادیمیر لنین">ولادیمیر لنین</a> را ملاقات کرد. لنین به «استاد بزرگ استالین» تبدیل شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin201481_84-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin201481-84"><span class="cite-bracket">[</span>۷۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </figcaption> </figure> <p>در ژانویهٔ ۱۹۰۵ نیروهای دولتی معترضان را در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%86_%D9%BE%D8%AA%D8%B1%D8%B2%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="سن پترزبورگ">سن پترزبورگ</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DB%8C%DA%A9%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87_%D8%AE%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86_(%DB%B1%DB%B9%DB%B0%DB%B5)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="یکشنبه خونین (۱۹۰۵)">قتلعام کردند</a>. ناآرامیها به زودی در سراسر امپراتوری روسیه گسترش یافت و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%DB%B1%DB%B9%DB%B0%DB%B5_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="انقلاب ۱۹۰۵ روسیه">انقلاب ۱۹۰۵</a> را رقم زد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196680Service200456Montefiore2007۱۲۶_85-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196680Service200456Montefiore2007%DB%B1%DB%B2%DB%B6-85"><span class="cite-bracket">[</span>۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> گرجستان به ویژه از مراکز انقلاب بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196684–85Service2004۵۶_86-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196684%E2%80%9385Service2004%DB%B5%DB%B6-86"><span class="cite-bracket">[</span>۷۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در فوریه که <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%DB%B1%DB%B9%DB%B0%DB%B5%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B0%DB%B7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کشتار ارمنی-تاتار ۱۹۰۵–۱۹۰۷">خشونتهای قومی بین ارمنیان و تاتارها</a> در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="باکو">باکو</a> رخ داد و دست کم ۲٬۰۰۰ نفر کشته شدند، استالین هم آنجا بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200458Montefiore2007۱۲۸–۱۲۹_87-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200458Montefiore2007%DB%B1%DB%B2%DB%B8%E2%80%93%DB%B1%DB%B2%DB%B9-87"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او علناً «پوگرومها علیه یهودیان و ارمنیان» را بخشی از تلاشهای تزار <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نیکلای دوم">نیکلای دوم</a> برای حفظ «تاج و تخت حقیرش» دانست.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007129_88-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007129-88"><span class="cite-bracket">[</span>۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین جوخهٔ نبردی بلشویکی تشکیل داد تا جناحهای قومی متخاصم باکو را از هم دور نگه دارد؛ او همچنین از ناآرامیها به عنوان پوششی برای سرقت تجهیزات چاپ استفاده میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007129_88-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007129-88"><span class="cite-bracket">[</span>۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او همزمان با خشونت روزافزون در گرجستان، جوخههای نبرد بیشتری شکل داد – کاری که منشویکها نیز انجام میدادند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007131–132_89-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007131%E2%80%93132-89"><span class="cite-bracket">[</span>۸۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> جوخههای استالین پلیس و سربازان محلی را خلع سلاح،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007132_90-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007132-90"><span class="cite-bracket">[</span>۸۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به اسلحهخانههای دولتی حمله<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007143_91-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007143-91"><span class="cite-bracket">[</span>۸۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و در ازای حفاظت از کسب و کارهای بزرگ محلی و معادن پول جمعآوری میکردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007132–133_92-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007132%E2%80%93133-92"><span class="cite-bracket">[</span>۸۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آنها به کمک منشویکها<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007137_93-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007137-93"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> حملاتی علیه سربازان <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B2%D8%A7%DA%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="کازاک">کازاک</a> دولت و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B5%D8%AF%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="صدتاییهای سیاه">صدتاییهای سیاهِ</a> طرفدار تزار ترتیب دادند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196687Montefiore2007۱۳۵,_۱۴۴_94-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196687Montefiore2007%DB%B1%DB%B3%DB%B5,_%DB%B1%DB%B4%DB%B4-94"><span class="cite-bracket">[</span>۸۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>در نوامبر ۱۹۰۵ بلشویکهای گرجی استالین را به عنوان یکی از نمایندگان خود برای کنفرانس بلشویکها در سن پترزبورگ انتخاب کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196689–90Service200460Montefiore2007۱۴۵_95-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196689%E2%80%9390Service200460Montefiore2007%DB%B1%DB%B4%DB%B5-95"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین آنجا با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AF%DA%98%D8%AF%D8%A7_%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%B3%DA%A9%D8%A7%DB%8C%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نادژدا کروپسکایا">نادژدا کروپسکایا</a> همسر لنین آشنا شد و او به استالین اطلاع داد که محل برگزاری به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تامپره">تامپره</a> در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D9%88%DA%A9%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D9%81%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دوکنشین بزرگ فنلاند">دوکنشین بزرگ فنلاند</a> منتقل شده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007145_96-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007145-96"><span class="cite-bracket">[</span>۸۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در این کنفرانس استالین برای اولین بار لنین را ملاقات کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196690Conquest199137Service200460Kotkin2014۸۱_97-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196690Conquest199137Service200460Kotkin2014%DB%B8%DB%B1-97"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین عمیقاً به لنین احترام میگذاشت، اما علناً با نظر لنین — دربارهٔ فرستادن نامزدهای بلشویکی به انتخابات <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%85%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_(%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دومای دولتی (امپراتوری روسیه)">دومای دولتی</a> — مخالف بود؛ استالین مناسبات پارلمانی را اتلاف وقت میدید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196692Montefiore2007147Kotkin2014۱۰۵_98-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196692Montefiore2007147Kotkin2014%DB%B1%DB%B0%DB%B5-98"><span class="cite-bracket">[</span>۹۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در آوریل ۱۹۰۶، استالین در کنگرهٔ چهارم حزب در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%A9%D9%87%D9%84%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="استکهلم">استکهلم</a> شرکت کرد – اولین سفرش به خارج از امپراتوری روسیه.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196694Conquest199139–40Service200461,_62Montefiore2007۱۵۶_99-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196694Conquest199139%E2%80%9340Service200461,_62Montefiore2007%DB%B1%DB%B5%DB%B6-99"><span class="cite-bracket">[</span>۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در کنفرانس، اعضای حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه — با اکثریتی منشویکی — توافق کردند که از سرقت مسلحانه برای جمعآوری بودجه استفاده نکنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196696Conquest199140Service200462Khlevniuk2015۲۶_100-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196696Conquest199140Service200462Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B6-100"><span class="cite-bracket">[</span>۹۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لنین و استالین با این تصمیم مخالف بودند<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196696Service200462Kotkin2014۱۱۳_101-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196696Service200462Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B3-101"><span class="cite-bracket">[</span>۹۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و بعدها بهطور خصوصی در مورد چگونگی ادامه سرقتها برای کمک به بلشویکها بحث کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007168Kotkin2014۱۱۳_102-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007168Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B3-102"><span class="cite-bracket">[</span>۹۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین در ژوئیه ۱۹۰۶ در مراسمی در کلیسایی ارتدوکس در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%A7%DA%A9%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سناکی">سناکی</a> با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88_%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AF%D8%B2%D9%87&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="کاتو سوانیدزه (صفحه وجود ندارد)">کاتو سوانیدزه</a> ازدواج کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200464Montefiore2007159Kotkin2014105Semeraro2017[httpsbooksgooglecombooksidbAXMDwAAQBAJdqKatoSvanidzestalinorthodoxchurch1906pgPT87_??]_103-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200464Montefiore2007159Kotkin2014105Semeraro2017%5BhttpsbooksgooglecombooksidbAXMDwAAQBAJdqKatoSvanidzestalinorthodoxchurch1906pgPT87_??%5D-103"><span class="cite-bracket">[</span>۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در مارس ۱۹۰۷ او پسری به نام <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DB%8C%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%81_%D8%AC%D9%88%DA%AF%D8%A7%D8%B4%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="یاکوف جوگاشویلی">یاکوف</a> زایید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200464Montefiore2007167Kotkin2014106Khlevniuk2015۲۵_104-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200464Montefiore2007167Kotkin2014106Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B5-104"><span class="cite-bracket">[</span>۹۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تا آن سال — به گفتهٔ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%AA_%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_(%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AE)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="رابرت سرویس (مورخ)">رابرت سرویس، مورخ</a> — استالین «بلشویک پیشروی گرجستان» شده بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200465_105-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200465-105"><span class="cite-bracket">[</span>۹۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او در پنجمین کنگرهٔ حزب که در تاریخ مه–ژوئن ۱۹۰۷ در کلیسای برادری لندن برگزار شد، شرکت کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199141Service200465Montefiore2007178–180Kotkin2014۱۰۸_106-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199141Service200465Montefiore2007178%E2%80%93180Kotkin2014%DB%B1%DB%B0%DB%B8-106"><span class="cite-bracket">[</span>۹۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین پس از بازگشت به تفلیس، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%82%D8%AA_%D8%A7%D8%B2_%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D8%AA%D9%81%D9%84%DB%8C%D8%B3_%DB%B1%DB%B9%DB%B0%DB%B7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سرقت از بانک تفلیس ۱۹۰۷">سرقت از کاروان بزرگ انتقال پول به بانک امپراتوری</a> را در ژوئن ۱۹۰۷ سازماندهی کرد. سارقانِ او با تیراندازی و بمبهای دستساز به کاروان مسلح در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_(%D8%AA%D9%81%D9%84%DB%8C%D8%B3)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="میدان آزادی (تفلیس)">میدان اریوانسکی</a> حمله بردند. حدود ۴۰ نفر کشته شدند اما همهٔ سارقان زنده فرار کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199141–42Service200475Kotkin2014۱۱۳_107-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199141%E2%80%9342Service200475Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B3-107"><span class="cite-bracket">[</span>۹۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین پس از این سرقت، به همراه همسر و پسرش در باکو ساکن شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher1966100Montefiore2007180Kotkin2014۱۱۴_108-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher1966100Montefiore2007180Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B4-108"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در آنجا منشویکها به خاطر این سرقت با استالین درگیر شدند و رای به اخراج او از حزب سوسیال دموکرات دادند، اما او به ایشان محلی نداد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher1966100Conquest199143–44Service200476Montefiore2007۱۸۴_109-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher1966100Conquest199143%E2%80%9344Service200476Montefiore2007%DB%B1%DB%B8%DB%B4-109"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Joseph_Stalin_1911_mug_shot.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Joseph_Stalin_1911_mug_shot.jpg/220px-Joseph_Stalin_1911_mug_shot.jpg" decoding="async" width="220" height="185" class="mw-file-element" data-file-width="4339" data-file-height="3648"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 185px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Joseph_Stalin_1911_mug_shot.jpg/220px-Joseph_Stalin_1911_mug_shot.jpg" data-width="220" data-height="185" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Joseph_Stalin_1911_mug_shot.jpg/330px-Joseph_Stalin_1911_mug_shot.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Joseph_Stalin_1911_mug_shot.jpg/440px-Joseph_Stalin_1911_mug_shot.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B9%DA%A9%D8%B3_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="عکس بازداشت">عکس بازداشت</a> استالین که در سال ۱۹۱۱ توسط <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D9%85%D8%AE%D9%81%DB%8C_%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1_(%D8%A7%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%A7)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پلیس مخفی تزار (اخرانا)">پلیس مخفی تزاری</a> تهیه شده است </figcaption> </figure> <p>استالین در باکو به سلطهٔ بلشویکها بر شاخه محلی حزب کمک<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007190_110-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007190-110"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و دو روزنامهٔ بلشویکی به نامهای <i>باکینسکی پرولتاری</i> و <i>گودوک</i> («سوت») منتشر کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007186_111-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007186-111"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در اوت ۱۹۰۷، او در کنگرهٔ هفتم <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84_%D8%AF%D9%88%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بینالملل دوم">بینالملل دوم</a> — سازمانی سوسیالیستی بینالمللی — در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%88%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="اشتوتگارت">اشتوتگارت</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="امپراتوری آلمان">آلمان</a> شرکت کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007189_112-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007189-112"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در نوامبر ۱۹۰۷ همسرش بر اثر <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%81%D9%88%D8%B3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تیفوس">تیفوس</a> درگذشت<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007191Kotkin2014۱۱۵_113-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007191Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B5-113"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و استالین پسرش را نزد خانوادهٔ همسرش در تفلیس گذاشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199144Service200471Montefiore2007193Kotkin2014۱۱۶_114-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199144Service200471Montefiore2007193Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B6-114"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او در باکو گروهی مسلح گرد آورد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007194_115-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007194-115"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و به حمله به صدتاییهای سیاه و جمعآوری پول از طریق حفاظت مسلحانه و جعل اسکناس ادامه داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200474Montefiore2007196Kotkin2014۱۱۵_116-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200474Montefiore2007196Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B5-116"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آنها همچنین فرزندان چند تن از ثروتمندان را برای باجگیری ربودند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007197–198Kotkin2014۱۱۵_117-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007197%E2%80%93198Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B5-117"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او در اوایل ۱۹۰۸ به شهر <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%86%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ژنو">ژنو</a> سوئیس سفر کرد تا با لنین و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D8%A6%D9%88%D8%B1%DA%AF%DB%8C_%D9%BE%D9%84%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گئورگی پلخانف">گئورگی پلخانف</a> مارکسیست برجستهٔ روس ملاقات کند، اگرچه پلخانف را نپسندید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007195_118-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007195-118"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>در مارس ۱۹۰۸ استالین دستگیر و به زندان بایلوف باکو منتقل شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199144Service200468Montefiore2007203Kotkin2014۱۱۶_119-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199144Service200468Montefiore2007203Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B6-119"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در آنجا رهبر بلشویکهای زندانی شد، محافل بحث شکل داد و مظنونان به خبرچینی را میکشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199145Montefiore2007۲۰۳–۲۰۴_120-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199145Montefiore2007%DB%B2%DB%B0%DB%B3%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B4-120"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او سرانجام برای دو سال به روستای سولویچگودسک در استان ولوگدا تبعید شد و در فوریهٔ ۱۹۰۹ خود را به آنجا رساند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199145Service200468Montefiore2007206,_208Kotkin2014۱۱۶_121-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199145Service200468Montefiore2007206,_208Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B6-121"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او در ماه ژوئن از روستا فرار کرد و با لباس مبدل زنانه به شهر <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%AA%D9%84%D8%A7%D8%B3_(%D8%B4%D9%87%D8%B1)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کوتلاس (شهر)">کوتلاس</a> و از آنجا به سن پترزبورگ رفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199146Montefiore2007212Kotkin2014۱۱۷_122-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199146Montefiore2007212Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B7-122"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در مارس ۱۹۱۰ دوباره دستگیر و به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%84%D9%88%DB%8C%DA%86%DA%AF%D9%88%D8%AF%D8%B3%DA%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سولویچگودسک">سولویچگودسک</a> بازگردانده شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199146Montefiore2007222,_226Kotkin2014۱۲۱_123-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199146Montefiore2007222,_226Kotkin2014%DB%B1%DB%B2%DB%B1-123"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در این زمان حداقل با دو زن رابطه داشت؛ ماریا کوزاکووا، صاحب خانهاش و بعدها مادر پسر دومش <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%86_%DA%A9%D9%88%D8%B2%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کنستانتین کوزاکوف">کنستانتین</a>، یکی از این زنان بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200479Montefiore2007227,_229,_230–231Kotkin2014۱۲۱_124-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200479Montefiore2007227,_229,_230%E2%80%93231Kotkin2014%DB%B1%DB%B2%DB%B1-124"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ژوئن ۱۹۱۱ به استالین اجازهٔ نقل مکان به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D9%88%D9%84%D9%88%DA%AF%D8%AF%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="وولوگدا">وولوگدا</a> داده شد و در دو ماه اقامتش با پلاگیا اونفریوا رابطه داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199147Service200480Montefiore2007231,_234Kotkin2014121_125-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199147Service200480Montefiore2007231,_234Kotkin2014121-125"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200479Montefiore2007234Kotkin2014۱۲۱_126-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200479Montefiore2007234Kotkin2014%DB%B1%DB%B2%DB%B1-126"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین باری دیگر به سن پترزبورگ فرار کرد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007236Kotkin2014۱۲۱_127-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007236Kotkin2014%DB%B1%DB%B2%DB%B1-127"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تا اینکه در سپتامبر ۱۹۱۱ دستگیر و به تبعید سه سالهٔ دیگری در ولوگدا محکوم شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007237Kotkin2014۱۲۱–۲۲_128-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007237Kotkin2014%DB%B1%DB%B2%DB%B1%E2%80%93%DB%B2%DB%B2-128"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="۱۹۱۲–۱۹۱۷:_ترقی_به_کمیتهٔ_مرکزی_و_سردبیری_پراودا"><span id=".DB.B1.DB.B9.DB.B1.DB.B2.E2.80.93.DB.B1.DB.B9.DB.B1.DB.B7:_.D8.AA.D8.B1.D9.82.DB.8C_.D8.A8.D9.87_.DA.A9.D9.85.DB.8C.D8.AA.D9.87.D9.94_.D9.85.D8.B1.DA.A9.D8.B2.DB.8C_.D9.88_.D8.B3.D8.B1.D8.AF.D8.A8.DB.8C.D8.B1.DB.8C_.D9.BE.D8.B1.D8.A7.D9.88.D8.AF.D8.A7"></span>۱۹۱۲–۱۹۱۷: ترقی به کمیتهٔ مرکزی و سردبیری <i>پراودا</i></h3> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:First_Issue_of_PRAVDA.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/First_Issue_of_PRAVDA.jpg/220px-First_Issue_of_PRAVDA.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" data-file-width="4032" data-file-height="3024"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 165px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/First_Issue_of_PRAVDA.jpg/220px-First_Issue_of_PRAVDA.jpg" data-width="220" data-height="165" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/First_Issue_of_PRAVDA.jpg/330px-First_Issue_of_PRAVDA.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/First_Issue_of_PRAVDA.jpg/440px-First_Issue_of_PRAVDA.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> اولین شمارهٔ <i><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%AF%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پراودا">پراودا</a></i>، روزنامهٔ بلشویکی که استالین سردبیر آن بود </figcaption> </figure> <p>در ژانویهٔ ۱۹۱۲ که استالین در تبعید بود، اولین <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C_%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی">کمیتهٔ مرکزی بلشویکی</a> در کنفرانس پراگ انتخاب شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200483Kotkin2014۱۲۲–۱۲۳_129-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200483Kotkin2014%DB%B1%DB%B2%DB%B2%E2%80%93%DB%B1%DB%B2%DB%B3-129"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اندکی پس از کنفرانس، لنین و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D9%86%D9%88%D9%88%DB%8C%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گریگوری زینوویف">گریگوری زینوویف</a> تصمیم گرفتند استالین را وارد کمیته کنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200483Kotkin2014۱۲۲–۱۲۳_129-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200483Kotkin2014%DB%B1%DB%B2%DB%B2%E2%80%93%DB%B1%DB%B2%DB%B3-129"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین که همچنان در وولوگدا به سر میبرد، موافقت کرد و تا پایان عمر عضو کمیتهٔ مرکزی باقی ماند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199148Service200483Montefiore2007240Kotkin2014۱۲۲–۱۲۳_130-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199148Service200483Montefiore2007240Kotkin2014%DB%B1%DB%B2%DB%B2%E2%80%93%DB%B1%DB%B2%DB%B3-130"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لنین معتقد بود استالینِ گرجی به جلب حمایت اقلیتهای قومی امپراتوری برای بلشویکها کمک خواهد کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007240_131-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007240-131"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در فوریهٔ ۱۹۱۲، استالین دوباره به سن پترزبورگ گریخت <sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007241_132-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007241-132"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و موظف شد تا روزنامهٔ هفتگی بلشویکها به نام <i>زوزدا</i> (اختر) را به روزنامهای روزانه با نام <i><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%AF%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پراودا">پراودا</a></i> (حقیقت) تبدیل کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200484Montefiore2007۲۴۳_133-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200484Montefiore2007%DB%B2%DB%B4%DB%B3-133"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این روزنامهٔ جدید در آوریل ۱۹۱۲ منتشر شد،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200484Montefiore2007۲۴۷_134-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200484Montefiore2007%DB%B2%DB%B4%DB%B7-134"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> هرچند نقش استالین به عنوان سردبیر مخفی ماند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200484Montefiore2007۲۴۷_134-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200484Montefiore2007%DB%B2%DB%B4%DB%B7-134"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>در ماه مهٔ ۱۹۱۲، او دوباره دستگیر و در زندان اسپالرنی زندانی شد و سپس به سه سال تبعید در سیبری محکوم گردید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199151Montefiore2007۲۴۸_135-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199151Montefiore2007%DB%B2%DB%B4%DB%B8-135"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ژوئیه، او به روستای ناریما در سیبری رسید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007249Kotkin2014۱۳۳_136-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007249Kotkin2014%DB%B1%DB%B3%DB%B3-136"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین آنجا با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DB%8C%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%84%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="یاکوف اسوردلوف">یاکوف اسوردلوف</a>، بلشویکی دیگر، هماتاقی بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200486Montefiore2007250Kotkin2014۱۵۴_137-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200486Montefiore2007250Kotkin2014%DB%B1%DB%B5%DB%B4-137"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پس از دو ماه، استالین و سوردلوف به سن پترزبورگ فرار کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199151Service200486–87Montefiore2007۲۵۰–۲۵۱_138-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199151Service200486%E2%80%9387Montefiore2007%DB%B2%DB%B5%DB%B0%E2%80%93%DB%B2%DB%B5%DB%B1-138"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در مدت کوتاه اقامت در تفلیس، استالین و گروه مسلح او برای حمله به یک کالسکهٔ پستی برنامهریزی کردند که در طی آن بیشتر اعضای گروه — اما نه خود استالین — توسط مقامات دستگیر شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007252–253_139-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007252%E2%80%93253-139"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین به سن پترزبورگ بازگشت و به ویراستاری و نوشتن مقالات <i>پراودا</i> ادامه داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007255_140-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007255-140"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Stalin_in_exile_1915.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Stalin_in_exile_1915.jpg/180px-Stalin_in_exile_1915.jpg" decoding="async" width="180" height="240" class="mw-file-element" data-file-width="714" data-file-height="952"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 180px;height: 240px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Stalin_in_exile_1915.jpg/180px-Stalin_in_exile_1915.jpg" data-width="180" data-height="240" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Stalin_in_exile_1915.jpg/270px-Stalin_in_exile_1915.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Stalin_in_exile_1915.jpg/360px-Stalin_in_exile_1915.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> استالین در سال ۱۹۱۵ </figcaption> </figure> <p>پس از انتخابات دومای اکتبر ۱۹۱۲ که شش بلشویک و شش منشویک به آن راه یافتند، استالین مقالاتی در حمایت از آشتی بین دو جناح مارکسیستی نوشت که باعث شد لنین از او انتقاد کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007256_141-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007256-141"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در اواخر سال ۱۹۱۲، استالین دو بار برای دیدار با لنین به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کراکوف">کراکوف</a> در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="اتریش-مجارستان">اتریش-مجارستان</a> رفت<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199152Service200487–88Montefiore2007256–259Kotkin2014۱۳۳_142-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199152Service200487%E2%80%9388Montefiore2007256%E2%80%93259Kotkin2014%DB%B1%DB%B3%DB%B3-142"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و سرانجام تسلیم مخالفت لنین با اتحاد مجدد با منشویکها شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007263_143-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007263-143"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ژانویهٔ ۱۹۱۳، استالین به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="وین">وین</a> سفر کرد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199154Service200489Montefiore2007۲۶۳_144-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199154Service200489Montefiore2007%DB%B2%DB%B6%DB%B3-144"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و در آنجا به بررسی «مسئلهٔ ملی» پرداخت – اینکه بلشویکها باید چه سیاستی برای اقلیتهای ملی و قومی امپراتوری روسیه اتخاذ کنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200489Montefiore2007۲۶۴–۲۶۵_145-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200489Montefiore2007%DB%B2%DB%B6%DB%B4%E2%80%93%DB%B2%DB%B6%DB%B5-145"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لنین که استالین را به نوشتن مقالهای در این زمینه تشویق میکرد،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200459_146-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200459-146"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> میخواست با پیشنهاد حق جدایی از دولت روسیه این گروهها را به سمت آرمان بلشویکها جذب کند، اما همچنین امیدوار بود که آنها بخشی از روسیهٔ آینده تحت حکومت بلشویکها باقی بمانند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007266_147-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007266-147"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>مقالهٔ استالین به نام <i><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%88_%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%84%D9%87_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="مارکسیسم و مسئله ملی (صفحه وجود ندارد)">مارکسیسم و مسئلهٔ ملی</a></i><sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199153Service200485Montefiore2007266Kotkin2014۱۳۳_148-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199153Service200485Montefiore2007266Kotkin2014%DB%B1%DB%B3%DB%B3-148"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اولین بار در شمارههای مارس، آوریل و مهٔ ۱۹۱۳ مجلهٔ بلشویکی <i>روشنگری</i> منتشر شد و مورد پسند لنین قرار گرفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007267_149-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007267-149"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014133_150-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014133-150"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> طبق گفتهٔ مونتفیوره، این «معروفترین اثر استالین» بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007266_147-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007266-147"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این مقاله با نام مستعار «ک. استالین» منتشر شد،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007267_149-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007267-149"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نامی که او از سال ۱۹۱۲ استفاده میکرد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEHimmer1986269Volkogonov19917Service2004۸۵_151-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEHimmer1986269Volkogonov19917Service2004%DB%B8%DB%B5-151"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و از کلمهٔ روسی «فولاد» (استال) مأخوذ و «مرد پولادین» ترجمه شده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEHimmer1986269Service200485_152-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEHimmer1986269Service200485-152"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEHimmer1986269Volkogonov19917Montefiore2007268Kotkin2014۱۳۳_153-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEHimmer1986269Volkogonov19917Montefiore2007268Kotkin2014%DB%B1%DB%B3%DB%B3-153"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شاید استالین قصد داشته از نام مستعار لنین تقلید کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEHimmer1986269_154-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEHimmer1986269-154"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او تا پایان عمر نام «استالین» را حفظ کرد، احتمالاً چون مقالهای که میان بلشویکها معروفش کرده بود تحت این نام منتشر شده بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007267–268_155-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007267%E2%80%93268-155"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>مقامات تزاری در فوریهٔ ۱۹۱۳ استالین را پس از بازگشت به سن پترزبورگ دستگیر کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007268–270Khlevniuk2015۲۸_156-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007268%E2%80%93270Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B8-156"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او به چهار سال تبعید به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%B3%DA%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="توروخانسک">توروخانسک</a> در سیبری محکوم شد که فرار از آن بس دشوار بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199154Service2004102–103Montefiore2007270,_273Khlevniuk2015۲۹_157-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199154Service2004102%E2%80%93103Montefiore2007270,_273Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B9-157"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در اوت به روستای موناستیرسکویه رسید، هرچند پس از چهار هفته به آبادی کوستینو منتقل شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007273–274_158-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007273%E2%80%93274-158"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در مارس ۱۹۱۴، مقامات به دلیل نگرانی از احتمال فرارش او را به روستای کورهیکا در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مدار شمالگان">مدار شمالگان</a> منتقل کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199155Service2004105–106Montefiore2007277–278Khlevniuk2015۲۹_159-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199155Service2004105%E2%80%93106Montefiore2007277%E2%80%93278Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B9-159"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در این روستا با زنی به نام لیدیا پریپرگینا رابطه داشت که در آن زمان ۱۴ ساله بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESuny2020559Khlevniuk2015۳۰_160-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESuny2020559Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B0-160"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> فرزند آنها حوالی دسامبر ۱۹۱۴ به دنیا آمد، اما زود درگذشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007292–293_161-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007292%E2%80%93293-161"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دومین فرزندشان، الکساندر، حدود آوریل ۱۹۱۷ متولد شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007298,_300_162-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007298,_300-162"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در کورهیکا در میان <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D8%B1%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مردم بومی سیبری">مردم بومی</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A7%D9%88%D9%86%DA%A9%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مردم اونکی">تونگوز</a> و اوستیاک زندگی میکرد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007287_163-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007287-163"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و بخش زیادی از وقت خود را به ماهیگیری میگذراند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199156Service2004110Montefiore2007۲۸۸–۲۸۹_164-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199156Service2004110Montefiore2007%DB%B2%DB%B8%DB%B8%E2%80%93%DB%B2%DB%B8%DB%B9-164"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="۱۹۱۷:_انقلاب_روسیه"><span id=".DB.B1.DB.B9.DB.B1.DB.B7:_.D8.A7.D9.86.D9.82.D9.84.D8.A7.D8.A8_.D8.B1.D9.88.D8.B3.DB.8C.D9.87"></span>۱۹۱۷: انقلاب روسیه</h3> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40744652">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-right:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable"> مقالهٔ اصلی: <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="انقلاب روسیه">انقلاب روسیه</a> </div> <p>استالین در تبعید بود که روسیه وارد <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ جهانی اول">جنگ جهانی اول</a> شد. در اکتبر ۱۹۱۶ استالین و سایر بلشویکهای تبعیدی به ارتش روسیه فراخوانده شدند و موناستیرسکویه را ترک کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199157Service2004113–114Montefiore2007300Kotkin2014۱۵۵_165-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199157Service2004113%E2%80%93114Montefiore2007300Kotkin2014%DB%B1%DB%B5%DB%B5-165"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آنها در فوریهٔ ۱۹۱۷ به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DA%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کراسنویارسک">کراسنویارسک</a> رسیدند<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199157Montefiore2007301–302Kotkin2014۱۵۵_166-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199157Montefiore2007301%E2%80%93302Kotkin2014%DB%B1%DB%B5%DB%B5-166"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما پزشکی به دلیل معلولیت دست استالین او را برای خدمت نامناسب تشخیص داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004114Montefiore2007302Kotkin2014۱۵۵_167-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004114Montefiore2007302Kotkin2014%DB%B1%DB%B5%DB%B5-167"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او که میبایست چهار ماه دیگر تبعید خود میگذراند، درخواست کرد این مدت را در شهر <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%DA%86%DB%8C%D9%86%D8%B3%DA%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آچینسک">آچینسک</a> نزدیک آنجا سپری کند که پذیرفته شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004114Montefiore2007۳۰۲_168-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004114Montefiore2007%DB%B3%DB%B0%DB%B2-168"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در زمان وقوع <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D9%81%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="انقلاب فوریه">انقلاب فوریه</a>، استالین در این شهر بود؛ شورشهایی در پتروگراد — سن پترزبورگ سابق — درگرفت و تزار <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نیکلای دوم">نیکلای دوم</a> برای فرار از سرنگونی خشن، از سلطنت کنارهگیری کرد. امپراتوری روسیه به یک جمهوری دوفاکتو تبدیل گردید که توسط <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دولت موقت روسیه">دولت موقتی</a> تحت سلطهٔ لیبرالها اداره میشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199157–58Service2004116–117Montefiore2007302–303Kotkin2014178Khlevniuk2015۴۲_169-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199157%E2%80%9358Service2004116%E2%80%93117Montefiore2007302%E2%80%93303Kotkin2014178Khlevniuk2015%DB%B4%DB%B2-169"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین با روحیهای سرخوش در ماه مارس با قطار به پتروگراد سفر کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov199115,_19Service2004117Montefiore2007304Kotkin2014۱۷۳_170-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov199115,_19Service2004117Montefiore2007304Kotkin2014%DB%B1%DB%B7%DB%B3-170"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در آنجا، استالین و رفیق بلشویکش <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%84%D9%88_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="لو کامنف">لو کامنف</a> <i>پراودا</i> را به دست گرفتند<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov199119Service2004120Montefiore2007۳۱۰_171-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov199119Service2004120Montefiore2007%DB%B3%DB%B1%DB%B0-171"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و استالین به عنوان نمایندهٔ بلشویکها در کمیتهٔ اجرایی <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%AA%D8%B1%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شورای پتروگراد">شورای پتروگراد</a> — شورای قدرتمند کارگران شهر — منصوب شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199159–60Montefiore2007۳۱۰_172-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199159%E2%80%9360Montefiore2007%DB%B3%DB%B1%DB%B0-172"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در آوریل، استالین در انتخابات بلشویکها برای کمیته مرکزی حزب سوم شد؛ لنین اول شده بود و زینوویف دوم.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199164Service2004131Montefiore2007316Kotkin2014193Khlevniuk2015۴۶_173-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199164Service2004131Montefiore2007316Kotkin2014193Khlevniuk2015%DB%B4%DB%B6-173"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این امر جایگاه ارشد استالین را در حزب نشان میداد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007316_174-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007316-174"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39598369">.mw-parser-output .quotebox{background-color:#F9F9F9;border:1px solid #aaa;box-sizing:border-box;padding:10px;font-size:88%;max-width:100%}.mw-parser-output .quotebox.floatleft{margin:.5em 1.4em .8em 0}.mw-parser-output .quotebox.floatright{margin:.5em 0 .8em 1.4em}.mw-parser-output .quotebox.centered{overflow:hidden;position:relative;margin:.5em auto .8em auto}.mw-parser-output .quotebox.floatleft span,.mw-parser-output .quotebox.floatright span{font-style:inherit}.mw-parser-output .quotebox>blockquote{margin:0;padding:0;border-right:0;font-family:inherit;font-size:inherit}.mw-parser-output .quotebox-title{text-align:center;font-size:110%;font-weight:bold}.mw-parser-output .quotebox-quote>:first-child{margin-top:0}.mw-parser-output .quotebox-quote:last-child>:last-child{margin-bottom:0}.mw-parser-output .quotebox-quote.quoted:before{font-family:"Times New Roman",serif;font-weight:bold;font-size:large;color:gray;content:" “ ";vertical-align:-45%;line-height:0}.mw-parser-output .quotebox-quote.quoted:after{font-family:"Times New Roman",serif;font-weight:bold;font-size:large;color:gray;content:" ” ";line-height:0}.mw-parser-output .quotebox .left-aligned{text-align:left}.mw-parser-output .quotebox .right-aligned{text-align:right}.mw-parser-output .quotebox .center-aligned{text-align:center}.mw-parser-output .quotebox .quote-title,.mw-parser-output .quotebox .quotebox-quote{display:block}.mw-parser-output .quotebox cite{display:block;font-style:normal}@media screen and (max-width:640px){.mw-parser-output .quotebox{width:100%!important;margin:0 0 .8em!important;float:none!important}}</style> <div class="quotebox pullquote floatleft" style="width:25em; R;"> <blockquote class="quotebox-quote right-aligned" style=""> <p>دولت فعلیِ زمینداران و سرمایهداران باید با یک دولت جدید، دولتی از کارگران و دهقانان جایگزین شود.<br> شبهدولتِ موجود که توسط مردم انتخاب نشده و پاسخگوی مردم نیست، باید با دولتی که توسط مردم به رسمیت شناخته میشود، توسط نمایندگان کارگران، سربازان و دهقانان انتخاب شده و در برابر نمایندگانشان پاسخگو باشد، جایگزین شود.</p> </blockquote> <p><cite class="right-aligned" style="">— سرمقاله استالین در <i>پراودا</i>، اکتبر ۱۹۱۷<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004144_175-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004144-175"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></cite></p> </div> <p>استالین در سازماندهی قیام <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%98%D9%88%D8%A6%DB%8C%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="روزهای ژوئیه">روزهای ژوئیه</a>، نمایش مسلحانهٔ قدرت توسط بلشویکها، مشارکت کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199165Montefiore2007۳۱۹–۳۲۰_176-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199165Montefiore2007%DB%B3%DB%B1%DB%B9%E2%80%93%DB%B3%DB%B2%DB%B0-176"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پس از سرکوب تظاهرات، دولت موقت سرکوب بلشویکها را شدت بخشید و به <i>پراودا</i> حمله کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200732_177-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200732-177"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در جریان این حمله لنین را مخفیانه از دفتر روزنامه بیرون برد و مسئولیت امنیت او را بر عهده گرفت. او لنین را ابتدا در خانههای امن پتروگراد پنهان و نهایتاً به رازلیف منتقل کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007322–324Kotkin2014203Khlevniuk2015۴۸–۴۹_178-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007322%E2%80%93324Kotkin2014203Khlevniuk2015%DB%B4%DB%B8%E2%80%93%DB%B4%DB%B9-178"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در غیاب لنین، استالین به نوشتن <i>پراودا</i> ادامه داد و رهبر موقت بلشویکها شد. او همچنین بر ششمین کنگرهٔ حزب که به صورت مخفی برگزار شد، نظارت داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007326Kotkin2014۲۰۴_179-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007326Kotkin2014%DB%B2%DB%B0%DB%B4-179"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لنین از بلشویکها درخواست میکرد قدرت را از طریق کودتا علیه دولت موقت در دست بگیرند. استالین و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%84%D8%A6%D9%88%D9%86_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%DA%A9%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="لئون تروتسکی">لئون تروتسکی</a> — از بلشویکهای ارشد — هر دو از طرح لنین حمایت کردند، اما کامنف و سایر اعضای حزب در آغاز مخالف بودند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199168Service2004138_180-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199168Service2004138-180"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لنین به پتروگراد بازگشت و در جلسهٔ ۱۰ اکتبر کمیتهٔ مرکزی رای اکثریت را به نفع کودتا به دست آورد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007332–333,_335_181-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007332%E2%80%93333,_335-181"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>در ۲۴ اکتبر، پلیس به دفتر روزنامهٔ بلشویکها حمله کرد و ماشینآلات و دستگاههای چاپ را از بین برد؛ استالین توانست برخی از این تجهیزات را برای ادامه فعالیتهای خود حفظ کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004144Montefiore2007۳۳۷–۳۳۸_182-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004144Montefiore2007%DB%B3%DB%B3%DB%B7%E2%80%93%DB%B3%DB%B3%DB%B8-182"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سحرگاه ۲۵ اکتبر، استالین همراه با لنین در جلسهٔ کمیتهٔ مرکزی در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%A4%D8%B3%D8%B3%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%85%D9%88%D9%84%D9%86%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مؤسسه اسمولنی">مؤسسهٔ اسمولنی</a> حضور یافت. کودتای بلشویکی — <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="انقلاب اکتبر">انقلاب اکتبر</a> — از آنجا هدایت میشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004145Montefiore2007۳۴۱_183-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004145Montefiore2007%DB%B3%DB%B4%DB%B1-183"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شبهنظامیان بلشویکی ایستگاه برق پتروگراد، ادارهٔ پست اصلی، بانک دولتی، مرکز تلفن و چندین پل را تصرف کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007341–342_184-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007341%E2%80%93342-184"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کشتی بلشویکی <i><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%88_%D8%A2%D8%A6%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ناو آئورورا">آئورورا</a></i> به سمت <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AE_%D8%B2%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کاخ زمستانی">کاخ زمستانی</a> آتش گشود؛ نمایندگان دولت موقت تسلیم و توسط بلشویکها دستگیر شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007344–346_185-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007344%E2%80%93346-185"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اگرچه از استالین خواسته شده بود نمایندگان بلشویکِ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کنگره کشوری شوراها">دومین کنگرهٔ شوراها</a> را در جریان تحولات جاری قرار دهد، اما نقش او در کودتا روشن نبود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004145,_147_186-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004145,_147-186"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تروتسکی و دیگر مخالفان بعدی استالین از این موضوع به عنوان مدرکی بر کماهمیت بودن نقش او در کودتا استفاده میکردند، اما مورخان امروزه این ادعا را رد میکنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004144–146Kotkin2014224Khlevniuk2015۵۲_187-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004144%E2%80%93146Kotkin2014224Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B2-187"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ اولگ خلوینیوک، استالین «در [انقلاب اکتبر] به عنوان بلشویکی ارشد، عضو کمیتهٔ مرکزی حزب و سردبیر روزنامهٔ اصلی آن، نقش مهمی ایفا کرد.» ؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk201553_188-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk201553-188"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بهطور مشابه، استفن کوتکین میگوید استالین در جریان مقدمات کودتا «در قلب رویدادها» بوده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014177_189-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014177-189"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(2)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="در_دولت_لنین"><span id=".D8.AF.D8.B1_.D8.AF.D9.88.D9.84.D8.AA_.D9.84.D9.86.DB.8C.D9.86"></span>در دولت لنین</h2> </div> <section class="mf-section-2 collapsible-block" id="mf-section-2"> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="۱۹۱۷–۱۹۱۸:_تثبیت_قدرت"><span id=".DB.B1.DB.B9.DB.B1.DB.B7.E2.80.93.DB.B1.DB.B9.DB.B1.DB.B8:_.D8.AA.D8.AB.D8.A8.DB.8C.D8.AA_.D9.82.D8.AF.D8.B1.D8.AA"></span>۱۹۱۷–۱۹۱۸: تثبیت قدرت</h3> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Stalin_1917-1.1A.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Stalin_1917-1.1A.jpg/180px-Stalin_1917-1.1A.jpg" decoding="async" width="180" height="225" class="mw-file-element" data-file-width="800" data-file-height="1000"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 180px;height: 225px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Stalin_1917-1.1A.jpg/180px-Stalin_1917-1.1A.jpg" data-width="180" data-height="225" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Stalin_1917-1.1A.jpg/270px-Stalin_1917-1.1A.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Stalin_1917-1.1A.jpg/360px-Stalin_1917-1.1A.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> استالین در سال ۱۹۱۷ به عنوان کمیسر خلق </figcaption> </figure> <p>لنین در ۲۶ اکتبر ۱۹۱۷ خود را رئیس دولت جدید موسوم به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%B3%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D9%84%D9%82?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شورای کمیسرهای خلق">شورای کمیسرهای خلق</a> (سوویناکوم) اعلام کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004147–148Kotkin2014227–228,_229Khlevniuk2015۵۲_190-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004147%E2%80%93148Kotkin2014227%E2%80%93228,_229Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B2-190"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین از تصمیم لنین برای عدم تشکیل ائتلاف با منشویکها و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="حزب سوسیالیست انقلابی">حزب سوسیالیست انقلابی</a> حمایت کرد، اگرچه آنها نهایتاً با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%DA%86%D9%BE&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="سوسیالیستهای انقلابی چپ (صفحه وجود ندارد)">سوسیالیستهای انقلابی چپ</a> دولت ائتلافی تشکیل دادند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov199128–29Service2004۱۴۸_191-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov199128%E2%80%9329Service2004%DB%B1%DB%B4%DB%B8-191"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین به همراه لنین، تروتسکی و سووردلوف، بخشی از هیئت رهبری چهار نفرهٔ غیررسمی دولت شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199171Kotkin2014۲۲۸_192-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199171Kotkin2014%DB%B2%DB%B2%DB%B8-192"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دفتر کار استالین در مؤسسهٔ اسمولنی، نزدیک دفتر کار لنین، قرار داشت<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199171Kotkin2014۲۲۹_193-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199171Kotkin2014%DB%B2%DB%B2%DB%B9-193"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و او و تروتسکی تنها افرادی بودند که بدون قرار ملاقات اجازهٔ ورود به اتاق مطالعهٔ لنین را داشتند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200327Kotkin2014۲۲۶_194-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200327Kotkin2014%DB%B2%DB%B2%DB%B6-194"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با اینکه استالین به اندازهٔ لنین یا تروتسکی شناخته شده نبود،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004150_195-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004150-195"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما اهمیتش میان بلشویکها افزایش یافته بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003157_196-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003157-196"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او نیز فرمانهای لنین برای تعطیلی روزنامههای مخالف را امضا کرد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004149_197-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004149-197"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و به همراه سووردلوف جلسات کمیتهای را ریاست میکرد که وظیفهٔ تدوین قانون اساسی برای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%88_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جمهوری فدراتیو سوسیالیستی روسیه شوروی">جمهوری فدراتیو سوسیالیستی روسیه شوروی</a> را بر عهده داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004155_198-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004155-198"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین قویاً از تصمیم لنین برای تشکیل سازمان امنیت <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%86%DA%A9%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="چکا">چکا</a> و «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D8%AD%D8%B4%D8%AA_%D8%B3%D8%B1%D8%AE_(%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="وحشت سرخ (شوروی)">وحشت سرخ</a>» که به دنبالش آمد، حمایت کرد. او میگفت خشونت دولتی برای قدرتهای سرمایهداری ابزار مؤثری بوده است و برای دولت شوروی نیز همینطور خواهد بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004158_199-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004158-199"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین برخلاف بلشویکهای ارشد مانند کامنف و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D8%AE%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نیکلای بوخارین">نیکلای بوخارین</a>، هرگز نسبت به رشد سریع و گسترش چکا و وحشت سرخ ابراز نگرانی نکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004158_199-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004158-199"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین پس از کنارهگیری از سردبیری <i>پراودا</i><sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004148_200-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004148-200"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به عنوان کمیسر خلق برای امور ملیتها منصوب شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199170Volkogonov199130Service2004148Kotkin2014228Khlevniuk2015۵۲_201-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199170Volkogonov199130Service2004148Kotkin2014228Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B2-201"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AF%DA%98%D8%AF%D8%A7_%D8%A2%D9%84%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%88%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نادژدا آلیلیوا">نادژدا آلیلیوا</a> را منشی خود و با او ازدواج کرد،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199172Service2004۱۵۱_202-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199172Service2004%DB%B1%DB%B5%DB%B1-202"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اگرچه تاریخ دقیق ازدواجشان مشخص نیست.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199172Service2004167Kotkin2014264Khlevniuk2015۴۹_203-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199172Service2004167Kotkin2014264Khlevniuk2015%DB%B4%DB%B9-203"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در نوامبر ۱۹۱۷، او «حکم ملیت» را امضا کرد که به اقلیتهای قومی و ملی ساکن در روسیه حق جدایی و تعیین سرنوشت داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199171_204-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199171-204"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این صرفاً فرمانی استراتژیک بود؛ بلشویکها میخواستند حمایت اقلیتهای قومی را جلب کنند، اما امیدوار بودند که آنها عملاً استقلال نخواهند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199171Service2004۱۵۲_205-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199171Service2004%DB%B1%DB%B5%DB%B2-205"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> همان ماه، او برای مذاکره با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="حزب سوسیال دموکرات فنلاند">حزب سوسیال دموکرات فنلاند</a> به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%87%D9%84%D8%B3%DB%8C%D9%86%DA%A9%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="هلسینکی">هلسینکی</a> سفر کرد و در دسامبر درخواست <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%84_%D9%81%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="استقلال فنلاند">استقلال فنلاند</a> را پذیرفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199171Service2004۱۵۲_205-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199171Service2004%DB%B1%DB%B5%DB%B2-205"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ادارهٔ او بودجه برای تأسیس روزنامه و مدرسه به زبانهای اقلیتهای قومی اختصاص داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004153_206-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004153-206"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سوسیالیستهای انقلابی از صحبتهای استالین دربارهٔ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="فدرالیسم">فدرالیسم</a> و تعیین سرنوشت ملی به عنوان نمایشی برای سیاستهای متمرکز کننده و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="امپریالیسم">امپریالیستی</a> سوویناکوم انتقاد میکردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004155_198-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004155-198"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>به دلیل تداوم جنگ جهانی اول که روسیه در آن با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="قدرتهای مرکز">قدرتهای مرکز</a> — آلمان و اتریش-مجارستان — در جنگ بود، دولت لنین در مارس ۱۹۱۸ از پتروگراد به مسکو نقل مکان کرد. استالین، تروتسکی، سووردلوف و لنین در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%85%D9%84%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کرملین مسکو">کرملین</a> ساکن شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199172Service2004150–151Kotkin2014۲۵۹–۲۶۴_207-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199172Service2004150%E2%80%93151Kotkin2014%DB%B2%DB%B5%DB%B9%E2%80%93%DB%B2%DB%B6%DB%B4-207"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین از تمایل لنین برای امضای آتشبس با نیروهای مرکز علیرغم از دست رفتن اراضی روسیه حمایت کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199175Service2004158–161Kotkin2014۲۵۰_208-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199175Service2004158%E2%80%93161Kotkin2014%DB%B2%DB%B5%DB%B0-208"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او این امر را ضروری میدانست زیرا برخلاف لنین، متقاعد نشده بود که اروپا در آستانهٔ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%84%D8%AA%D8%B1%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="انقلاب پرولتری">انقلاب پرولتری</a> است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004159–160Kotkin2014۲۵۰_209-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004159%E2%80%93160Kotkin2014%DB%B2%DB%B5%DB%B0-209"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سرانجام لنین سایر بلشویکهای ارشد را متقاعد کرد که منجر به امضای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D8%B3%D8%AA-%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%81%D8%B3%DA%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پیمان برست-لیتوفسک">پیمان برست-لیتوفسک</a> در مارس ۱۹۱۸ شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199175Service2004161Kotkin2014۲۵۷–۲۵۸_210-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199175Service2004161Kotkin2014%DB%B2%DB%B5%DB%B7%E2%80%93%DB%B2%DB%B5%DB%B8-210"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این معاهده مناطق وسیعی از سرزمین و منابع امپراتوری سابق روسیه را به نیروهای مرکز واگذار و بسیاری از مردم روسیه را خشمگین کرد. سوسیالیستهای انقلابی چپ به همین دلیل از دولت ائتلافی کنارهگیری کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004161Kotkin2014۲۵۸–۲۵۹,_۲۶۵_211-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004161Kotkin2014%DB%B2%DB%B5%DB%B8%E2%80%93%DB%B2%DB%B5%DB%B9,_%DB%B2%DB%B6%DB%B5-211"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> حزب حاکم سوسیال دموکرات کارگری مدتی بعد به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="حزب کمونیست اتحاد شوروی">حزب کمونیست روسیه</a> تغییر نام داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014259_212-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014259-212"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="۱۹۱۸–۱۹۲۱:_فرماندهی_نظامی"><span id=".DB.B1.DB.B9.DB.B1.DB.B8.E2.80.93.DB.B1.DB.B9.DB.B2.DB.B1:_.D9.81.D8.B1.D9.85.D8.A7.D9.86.D8.AF.D9.87.DB.8C_.D9.86.D8.B8.D8.A7.D9.85.DB.8C"></span>۱۹۱۸–۱۹۲۱: فرماندهی نظامی</h3> </div> <p>پس از به قدرت رسیدن بلشویکها، لشکریان راستگرا و چپگرا علیه آنها متحد شدند که مسبب <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ داخلی روسیه">جنگ داخلی روسیه</a> شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004165Kotkin2014۲۶۸–۲۷۰_213-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004165Kotkin2014%DB%B2%DB%B6%DB%B8%E2%80%93%DB%B2%DB%B7%DB%B0-213"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ماه مهٔ ۱۹۱۸، در بحبوحهٔ کمبود مواد غذایی، سووناکوم استالین را به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D9%84%DA%AF%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ولگوگراد">تزاریتسین</a> فرستاد تا مسئولیت تهیهٔ غذا در جنوب روسیه را بر عهده بگیرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199177Volkogonov199139Montefiore200327Service2004163Kotkin2014300–301Khlevniuk2015۵۴_214-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199177Volkogonov199139Montefiore200327Service2004163Kotkin2014300%E2%80%93301Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B4-214"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او که مشتاق بود خود را به عنوان یک فرمانده ثابت کند،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004173_215-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004173-215"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به محض ورود کنترل عملیات نظامی منطقهای را به دست گرفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004164Kotkin2014۳۰۲–۳۰۳_216-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004164Kotkin2014%DB%B3%DB%B0%DB%B2%E2%80%93%DB%B3%DB%B0%DB%B3-216"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او با دو نظامی — <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D9%85%D9%86%D8%AA_%D9%88%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%84%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کلیمنت ووراشیلوف">کلیمنت ووراشیلوف</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%A8%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سیمیون بودیونی">سیمیون بودیونی</a> — دوست شد که هستهٔ پایگاه حمایت نظامی و سیاسی او را تشکیل میدادند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199178,_82Montefiore200728Khlevniuk2015۵۵_217-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199178,_82Montefiore200728Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B5-217"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین با این باور که پیروزی با برتری عددی تضمین میشود، تعداد زیادی از نیروهای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%B3%D8%B1%D8%AE?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ارتش سرخ">ارتش سرخ</a> را به نبرد علیه <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنبش سفید">ارتشهای سفید</a> ضد بلشویکی منطقه فرستاد که منجر به تلفات سنگین شد؛ لنین از این تاکتیک پرهزینه خشنود نبود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199181Service2004۱۷۰_218-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199181Service2004%DB%B1%DB%B7%DB%B0-218"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در تزاریتسین به شاخهٔ محلی چکا دستور داد ضدانقلابهای مظنون را — گاه بدون محاکمه — اعدام کنند<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov199146Montefiore200727Kotkin2014305,_307Khlevniuk2015۵۶–۵۷_219-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov199146Montefiore200727Kotkin2014305,_307Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B6%E2%80%93%DB%B5%DB%B7-219"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و برخلاف دستور دولت، سازمانهای نظامی و جمعآوری غذا را از متخصصانی طبقهٔ متوسط پاکسازی و برخی از آنها را نیز اعدام کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199178–79Volkogonov199140Service2004166Khlevniuk2015۵۵_220-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199178%E2%80%9379Volkogonov199140Service2004166Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B5-220"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استفادهٔ او از خشونت و وحشت دولتی در مقیاس بالاتری از آنچه مطلوب اکثر رهبران بلشویکی بود صورت میگرفت؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004171_221-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004171-221"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برای مثال، استالین دستور داد چندین روستا را به آتش بکشند تا مطمئن شود برنامهٔ تهیهٔ غذای او رعایت میشود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004169_222-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004169-222"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>در دسامبر ۱۹۱۸، استالین به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پرم">پرم</a> فرستاده شد تا تحقیقاتی انجام دهد در مورد اینکه چطور نیروهای سفید <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D9%88%D9%84%DA%86%D8%A7%DA%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="الکساندر کولچاک">الکساندر کولچاک</a> موفق شدند نیروهای سرخ مستقر در آنجا را از بین ببرند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199183–84Service2004172Kotkin2014۳۱۴_223-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199183%E2%80%9384Service2004172Kotkin2014%DB%B3%DB%B1%DB%B4-223"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او قبل از اینکه به جبههٔ غربی در پتروگراد منصوب شود بین ژانویه و مارس ۱۹۱۹ به مسکو بازگشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004172_224-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004172-224"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199185Service2004۱۷۲_225-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199185Service2004%DB%B1%DB%B7%DB%B2-225"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وقتی هنگ سوم سرخ فرار کرد، استالین دستور به اعدام علنی فراریهای دستگیر شده داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004172_224-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004172-224"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سپتامبر، او به جبههٔ جنوبی بازگردانده شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004172_224-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004172-224"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در طول جنگ، ارزش خود را به کمیتهٔ مرکزی ثابت کرد و قاطعیت، عزم و تمایل به بر عهده گرفتن مسئولیت در موقعیتهای درگیری نشان داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004173_215-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004173-215"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> همزمان، او دستورها را نادیده میگرفت و بهطور مکرر در واکنش به انتقادات تهدید به استعفا میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004173,_174_226-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004173,_174-226"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لنین او را در هشتمین کنگرهٔ حزب به دلیل استفاده از تاکتیکهایی که منجر به کشته شدن تعداد زیادی از سربازان ارتش سرخ شده بود، توبیخ کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004185_227-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004185-227"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با این وجود، دولت در نوامبر ۱۹۱۹ به دلیل خدماتش در زمان جنگ، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85_%D8%B3%D8%B1%D8%AE?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نشان پرچم سرخ">نشان پرچم سرخ</a> را به او اعطا کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199186Volkogonov199145Kotkin2014۳۳۱_228-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199186Volkogonov199145Kotkin2014%DB%B3%DB%B3%DB%B1-228"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Stalin_1920-1.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Stalin_1920-1.jpg/180px-Stalin_1920-1.jpg" decoding="async" width="180" height="230" class="mw-file-element" data-file-width="1555" data-file-height="1986"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 180px;height: 230px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Stalin_1920-1.jpg/180px-Stalin_1920-1.jpg" data-width="180" data-height="230" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Stalin_1920-1.jpg/270px-Stalin_1920-1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Stalin_1920-1.jpg/360px-Stalin_1920-1.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> ژوزف استالین در سال ۱۹۲۰ </figcaption> </figure> <p>بلشویکها تا پایان سال ۱۹۱۹ در جنگ داخلی روسیه پیروز شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004175_229-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004175-229"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سووناکوم توجه خود را به گسترش انقلاب پرولتری در خارج از کشور معطوف کرد و به همین منظور در مارس ۱۹۱۹ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کمینترن">کمینترن</a> را تشکیل داد؛ استالین در مراسم افتتاحیهٔ آن شرکت کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199191Service2004۱۷۵_230-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199191Service2004%DB%B1%DB%B7%DB%B5-230"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اگرچه استالین اعتقاد لنین مبنی بر اینکه پرولتاریای اروپا در آستانهٔ انقلاب هستند را قبول نداشت، اما اذعان داشت که تا زمانی که روسیهٔ شوروی تنها کشور کمونیست باقی بماند، آسیبپذیر خواهد بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004176_231-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004176-231"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پس از درگیریهای قبلی بین نیروهای لهستانی و روس، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%88_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ شوروی و لهستان">جنگ شوروی و لهستان</a> در اوایل سال ۱۹۲۰ آغاز شد. قوای لهستانی در ۷ مه به اوکراین حمله و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%DB%8C%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کییف">کییف</a> را تصرف کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004176Kotkin2014۳۵۲–۳۵۴_232-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004176Kotkin2014%DB%B3%DB%B5%DB%B2%E2%80%93%DB%B3%DB%B5%DB%B4-232"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ۲۶ مه، استالین به جبههٔ جنوب غربی در اوکراین منتقل شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004178Kotkin2014357Khlevniuk2015۵۹_233-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004178Kotkin2014357Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B9-233"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ارتش سرخ در ۱۰ ژوئن کییف را بازپس گرفت و نیروهای لهستان را به داخل کشورشان عقب راند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004176–177_234-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004176%E2%80%93177-234"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ۱۶ ژوئیه، کمیتهٔ مرکزی تصمیم گرفت جنگ را به داخل خاک لهستان بکشاند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004177_235-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004177-235"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لنین معتقد بود که پرولتاریای لهستانی برای حمایت از روسها علیه دولت <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B2%D9%81_%D9%BE%DB%8C%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%B3%DA%A9%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="یوزف پیلسودسکی">یوزف پیلسودسکی</a> شورش خواهند کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004177_235-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004177-235"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین نسبت به این امر هشدار داده بود؛ او معتقد بود که احساسات ملیگرایانه باعث خواهد شد طبقهٔ کارگر لهستان از تلاشهای جنگی دولت خود حمایت کند<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004177_235-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004177-235"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و ارتش سرخ آمادهٔ جنگی تهاجمی نیست و این فرصتی به ارتشهای سفید میدهد تا دوباره در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شبهجزیره کریمه">کریمه</a> جان بگیرند و احتمالاً جنگ داخلی را مجدداً شعلهور کنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004177_235-3" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004177-235"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در این موضوع راه به جایی نبرد. پس تصمیم لنین را پذیرفت و از آن حمایت کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004178_236-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004178-236"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در جبههٔ جنوب غربی، او مصمم به فتح <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%84%D9%88%DB%8C%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="لویو">لویو</a> شد؛ با تمرکز بر این هدف، او در اوایل اوت از دستور انتقال نیروهای خود برای کمک به قوای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%D8%AA%D9%88%D8%AE%D8%A7%DA%86%D9%81%D8%B3%DA%A9%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="میخائیل توخاچفسکی">میخائیل توخاچفسکی</a> که به ورشو حمله میکردند سرپیچی کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199187Service2004179Kotkin2014362Khlevniuk2015۶۰_237-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199187Service2004179Kotkin2014362Khlevniuk2015%DB%B6%DB%B0-237"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>در اواسط اوت ۱۹۲۰، لهستانیها <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%88_(%DB%B1%DB%B9%DB%B2%DB%B0)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نبرد ورشو (۱۹۲۰)">پیشروی روسها را عقب راندند</a> و استالین برای شرکت در جلسهٔ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%AA%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C_%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پلیتبوروی کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی">پولیتبورو</a> به مسکو بازگشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004180,_182Kotkin2014۳۶۴_238-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004180,_182Kotkin2014%DB%B3%DB%B6%DB%B4-238"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> توخاچفسکی شکست خود در نبرد ورشو را به گردن استالین انداخت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBrackman2004135_239-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEBrackman2004135-239"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در مسکو، لنین و تروتسکی نیز به دلیل رفتار او در جنگ لهستان و شوروی از او انتقاد کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004182_240-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004182-240"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین احساس تحقیر و قدر نادیدن میکرد؛ در ۱۷ اوت، او از ارتش استعفا داد که در ۱ سپتامبر پذیرفته شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004182Kotkin2014۳۶۴–۳۶۵_241-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004182Kotkin2014%DB%B3%DB%B6%DB%B4%E2%80%93%DB%B3%DB%B6%DB%B5-241"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در کنفرانس نهم بلشویکی در اواخر سپتامبر، تروتسکی استالین را به «اشتباهات استراتژیک» در جنگ متهم کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDavies2003211Service2004183–185Kotkin2014۳۷۶–۳۷۷_242-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDavies2003211Service2004183%E2%80%93185Kotkin2014%DB%B3%DB%B7%DB%B6%E2%80%93%DB%B3%DB%B7%DB%B7-242"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تروتسکی ادعا کرد که استالین با سرپیچی از دستور انتقال نیرو، این کارزار را خراب کرده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014377_243-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014377-243"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لنین طرف تروتسکی را گرفت و هیچکس در این کنفرانس از استالین دفاع نکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004184–185Kotkin2014۳۷۷_244-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004184%E2%80%93185Kotkin2014%DB%B3%DB%B7%DB%B7-244"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین احساس رسوا شدن کرد و بیزاریاش از تروتسکی افزایش یافت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004185_227-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004185-227"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> جنگ لهستان و شوروی در ۱۸ مارس ۱۹۲۱ با امضای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%AD_%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="صلح ریگا">معاهدهٔ صلح ریگا</a> به پایان رسید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014392_245-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014392-245"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="۱۹۲۱–۱۹۲۳:_سالهای_پایانی_لنین"><span id=".DB.B1.DB.B9.DB.B2.DB.B1.E2.80.93.DB.B1.DB.B9.DB.B2.DB.B3:_.D8.B3.D8.A7.D9.84.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.BE.D8.A7.DB.8C.D8.A7.D9.86.DB.8C_.D9.84.D9.86.DB.8C.D9.86"></span>۱۹۲۱–۱۹۲۳: سالهای پایانی لنین</h3> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Stalin_1921-1.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Stalin_1921-1.jpg/220px-Stalin_1921-1.jpg" decoding="async" width="220" height="163" class="mw-file-element" data-file-width="1479" data-file-height="1099"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 163px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Stalin_1921-1.jpg/220px-Stalin_1921-1.jpg" data-width="220" data-height="163" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Stalin_1921-1.jpg/330px-Stalin_1921-1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Stalin_1921-1.jpg/440px-Stalin_1921-1.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> استالین در سال ۱۹۲۱ با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85_%D8%B3%D8%B1%D8%AE?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نشان پرچم سرخ">نشان پرچم سرخ</a> </figcaption> </figure> <p>شوروی کشورهای همسایه را تحت سلطهٔ خود میخواست؛ در فوریهٔ ۱۹۲۱ به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جمهوری دموکراتیک گرجستان">گرجستانِ تحت حکومت منشویکها</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%B3%D8%B1%D8%AE_%D8%A8%D9%87_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="حمله ارتش سرخ به گرجستان">حمله کرد</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014396–397_246-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014396%E2%80%93397-246"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در آوریل ۱۹۲۱، استالین به ارتش سرخ دستور داد تا برای بازگرداندن کنترل دولت روسیه به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جمهوری خودمختار شوروی سوسیالیستی ترکستان">ترکستان</a> اعزام شود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014388_247-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014388-247"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین به عنوان کمیسر خلق برای ملیتها، معتقد بود که هر گروه ملی و قومی باید حق ابراز خویش داشته باشد،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004202_248-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004202-248"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما از طریق «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%AE%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جماهیر خودمختار اتحاد شوروی">جماهیر خودمختار</a>» درون دولت روسیه که در آن میتوانستند بر امور مختلف منطقهای نظارت داشته باشند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004199–200Kotkin2014۳۷۱_249-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004199%E2%80%93200Kotkin2014%DB%B3%DB%B7%DB%B1-249"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برخی از مارکسیستها به دلیل این دیدگاه او را متهم کردند بیش از حد به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D9%85%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%98%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="ملیگرایی بورژوایی (صفحه وجود ندارد)">ملیگرایی بورژوایی</a> امتیاز داده است، حال آنکه برخی دیگر متهمش میکردند با تلاش برای حفظ این ملتها در درون دولت روسیه، بیش از حد روسگراست.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004202_248-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004202-248"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>قفقاز زادگاه استالین به دلیل ترکیب پیچیدهٔ چند قومیتیاش مشکل خاصی به وجود آورد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004200_250-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004200-250"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین با ایدهٔ جمهوریهای خودمختار جداگانهٔ گرجستانی، ارمنی و آذربایجانی مخالف بود و استدلال میکرد که اینها احتمالاً به اقلیتهای قومی قلمروهای خود تحت ستم خواهند کرد. در عوض، او خواستار «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%88_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جمهوری فدراتیو سوسیالیستی قفقاز جنوبی شوروی">جمهوری سوسیالیستی فدرال ماورای قفقاز</a>» بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004194–196Kotkin2014۴۰۰_251-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004194%E2%80%93196Kotkin2014%DB%B4%DB%B0%DB%B0-251"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="حزب کمونیست گرجستان">حزب کمونیست گرجستان</a> با این امر مخالفت کرد که منجر به «مسئلهٔ گرجستان» شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004194–195Kotkin2014۴۷۹–۴۸۱_252-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004194%E2%80%93195Kotkin2014%DB%B4%DB%B7%DB%B9%E2%80%93%DB%B4%DB%B8%DB%B1-252"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در اواسط سال ۱۹۲۱، استالین به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="قفقاز جنوبی">قفقاز جنوبی</a> بازگشت و در آنجا از کمونیستهای گرجستانی خواست تا از ملیگرایی شوونیستی گرجستانی که اقلیتهای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A2%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B2%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مردم آبخازی">آبخازی</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آسیها">آسی</a> و آجارستانی را در گرجستان به حاشیه رانده، اجتناب کنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004203–205Kotkin2014۴۰۰_253-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004203%E2%80%93205Kotkin2014%DB%B4%DB%B0%DB%B0-253"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در این سفر با پسرش یاکوف ملاقات کرد و او را به مسکو بازگرداند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991127Service2004۲۳۲_254-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991127Service2004%DB%B2%DB%B3%DB%B2-254"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نادژدا پسر دیگری به نام <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="واسیلی استالین">واسیلی</a> در مارس ۱۹۲۱ به دنیا آورده بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991127Service2004۲۳۲_254-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991127Service2004%DB%B2%DB%B3%DB%B2-254"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>اعتصابات کارگری و قیامهای دهقانی پس از جنگ داخلی در سراسر روسیه به راه افتاد. اینان عمدتاً مخالف پروژهٔ جمعآوری غذا توسط سووناکوم بودند. لنین در پاسخ به این موضوع اصلاحاتی به نام «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سیاستهای نوین اقتصادی">سیاستهای نوین اقتصادی</a>» اعمال کرد که به بازار آزاد میمانست.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199189Service2004187Kotkin2014344Khlevniuk2015۶۴_255-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199189Service2004187Kotkin2014344Khlevniuk2015%DB%B6%DB%B4-255"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در حزب کمونیست نیز آشفتگی داخلی وجود آمده بود، زیرا تروتسکی جناحی را رهبری میکرد که خواستار لغو اتحادیههای کارگری بود. لنین با این کار مخالف بود و استالین از فرصت برای بسیج مخالفانِ تروتسکی استفاده کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004186_256-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004186-256"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین همچنین پذیرفت مدیریت بخش تحریک و پروپاگاندا در دبیرخانهٔ کمیتهٔ مرکزی را بر عهده بگیرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004188_257-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004188-257"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در کنگرهٔ یازدهم حزب در سال ۱۹۲۲، لنین استالین را به عنوان <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D9%84_%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دبیرکل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی">دبیرکل</a> جدید حزب معرفی کرد. اگرچه نگرانیهایی وجود داشت که تصدی این پست جدید علاوه بر پستهای دیگرش، فشار کاری او را بیش از حد افزایش و قدرت زیادی به او دهد، اما استالین در هر حال به این سمت منصوب شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199196Volkogonov199178–70Service2004189–190Kotkin2014۴۱۱_258-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199196Volkogonov199178%E2%80%9370Service2004189%E2%80%93190Kotkin2014%DB%B4%DB%B1%DB%B1-258"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لنین داشتن متحدی کلیدی در این منصب مهم را سودمند مییافت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004190_259-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004190-259"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39598369"> <div class="quotebox pullquote floatleft" style="width:25em; R;"> <blockquote class="quotebox-quote right-aligned" style=""> <p>استالین بیش از حد بیادب است و این نقص که در محیط ما و در روابط ما به عنوان کمونیست کاملاً قابل قبول است، در موقعیت دبیرکل غیرقابل قبول میشود؛ بنابراین به رفقا پیشنهاد میکنم راهی برای برکناری او از این شغل بیابند و فرد دیگری را به این شغل منصوب کنند که تمایزش با رفیق استالین از جنبههای دیگر چنین باشد که او تحمل بیشتری داشته باشد، مؤدبتر و نسبت به رفقا توجه بیشتری داشته باشد، کمتر دمدمی مزاج و… باشد.</p> </blockquote> <p><cite class="right-aligned" style="">— وصیتنامهٔ لنین، ۴ ژانویهٔ ۱۹۲۳؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2000369Service2004209Kotkin2014۵۰۴_260-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2000369Service2004209Kotkin2014%DB%B5%DB%B0%DB%B4-260"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></cite></p> </div> <p>در ماه مهٔ ۱۹۲۲، سکتهٔ مغزی شدیدی لنین را تا حدی فلج کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199197Volkogonov199153Service2004۱۹۱_261-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199197Volkogonov199153Service2004%DB%B1%DB%B9%DB%B1-261"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با اقامت در داچای گورکی، ارتباط اصلی لنین با سووناکوم از طریق استالین بود که منظما از آنجا بازدید میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004191–192Kotkin2014۴۱۳_262-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004191%E2%80%93192Kotkin2014%DB%B4%DB%B1%DB%B3-262"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لنین دو بار از استالین خواست به تا تهیهٔ سم برای خودکشی کمک کند، اما استالین نپذیرفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004192Kotkin2014414Khlevniuk2015۶۸_263-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004192Kotkin2014414Khlevniuk2015%DB%B6%DB%B8-263"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با وجود این رفاقت، لنین از آنچه رفتار «آسیایی» استالین مینامید خوشش نمیآمد و به خواهرش ماریا گفت استالین «باهوش نیست.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991102Service2004191–192Kotkin2014۵۲۸_264-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991102Service2004191%E2%80%93192Kotkin2014%DB%B5%DB%B2%DB%B8-264"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لنین و استالین بر سر تجارت خارجی با هم بحث میکردند. لنین معتقد بود دولت شوروی باید بر تجارت خارجی انحصار داشته باشد، اما استالین نظر <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%DA%AF%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%88%DA%A9%D9%88%D9%84%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%81&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="گریگوری سوکولنیکف (صفحه وجود ندارد)">گریگوری سوکولنیکف</a> را مقبول مییافت مبنی بر اینکه که چنین انحصاری در این مرحله عملی نیست.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199198Service2004193Kotkin2014483Khlevniuk2015۶۹–۷۰_265-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199198Service2004193Kotkin2014483Khlevniuk2015%DB%B6%DB%B9%E2%80%93%DB%B7%DB%B0-265"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اختلاف دیگری بر سر مسئلهٔ گرجستان رخ داد و لنین از تمایل کمیتهٔ مرکزی گرجستان برای یک <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دولت سوسیالیستی">جمهوری سوسیالیستی</a> گرجی به جای ایدهٔ استالین برای یک جمهوری ماورای قفقاز حمایت کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199195Service2004195Khlevniuk2015۷۱–۷۲_266-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199195Service2004195Khlevniuk2015%DB%B7%DB%B1%E2%80%93%DB%B7%DB%B2-266"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>آنها بر سر ماهیت دولت شوروی هم اختلاف داشتند. لنین خواستار تشکیل فدراسیون جدیدی به نام «اتحاد جماهیر شوروی اروپا و آسیا» بود که تمایل او به گسترش ارضی در دو قاره را نشان میداد. او اصرار داشت که دولت روسیه باید بهطور مساوی با سایر کشورهای شوروی به این اتحادیه بپیوندد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004195_267-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004195-267"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین اما معتقد بود که این امر احساس استقلالطلبی را در میان غیرروسها تشویق میکند. استالین در عوض استدلال میکرد اقلیتهای قومی به «جمهوریهای خودمختار» درون جمهوری سوسیالیستی فدراتیو روسیه شوروی راضی خواهند بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov199171Service2004194Kotkin2014475–476Khlevniuk2015۶۸–۶۹_268-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov199171Service2004194Kotkin2014475%E2%80%93476Khlevniuk2015%DB%B6%DB%B8%E2%80%93%DB%B6%DB%B9-268"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لنین، استالین را به «شوونیسم روس بزرگ» و استالین، لنین را به «لیبرالیسم ملی» متهم کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199198–99Service2004195Kotkin2014477,_478Khlevniuk2015۶۹_269-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199198%E2%80%9399Service2004195Kotkin2014477,_478Khlevniuk2015%DB%B6%DB%B9-269"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سرانجام به مصالحه رسیدند و فدراسیون به «اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی» تغییر نام داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004195_267-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004195-267"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تشکیل اتحاد جماهیر شوروی در دسامبر ۱۹۲۲ تصویب شد. اگرچه رسماً یک نظام فدرال بود، اما تمام تصمیمات عمده توسط <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%AA%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C_%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پلیتبوروی کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی">پلیتبوروی حاکم حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی</a> در مسکو گرفته میشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov199174Service2004206Kotkin2014۴۸۵_270-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov199174Service2004206Kotkin2014%DB%B4%DB%B8%DB%B5-270"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>اختلافات استالین و لنین شخصی هم شد؛ به ویژه زمانی که استالین در مکالمهای تلفنی با کروپسکایا، همسر لنین، بیادبی کرد، لنین از او عصبانی شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199199–100,_103Volkogonov199172–74Service2004210–211Khlevniuk2015۷۰–۷۱_271-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199199%E2%80%93100,_103Volkogonov199172%E2%80%9374Service2004210%E2%80%93211Khlevniuk2015%DB%B7%DB%B0%E2%80%93%DB%B7%DB%B1-271"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سالهای آخر زندگی لنین، کروپسکایا <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D8%B5%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="وصیتنامه لنین">وصیتنامهٔ لنین</a> را به رهبران حکومت ارائه کرد که حاوی یادداشتهایی تحقیرآمیز دربارهٔ استالین بود. این یادداشتها از رفتارهای بیادبانه و قدرت مفرط استالین انتقاد و پیشنهاد میکردند استالین از منصب دبیرکلی برکنار شود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991100–101Volkogonov199153,_79–82Service2004208–209Khlevniuk2015۷۱_272-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991100%E2%80%93101Volkogonov199153,_79%E2%80%9382Service2004208%E2%80%93209Khlevniuk2015%DB%B7%DB%B1-272"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برخی از مورخان صحت این متون را زیر سؤال بردهاند و بر آناند که ممکن است توسط کروپسکایا نوشته شده باشند، زیرا او با استالین اختلافات شخصی داشت؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014501_273-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014501-273"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با این حال، استالین هرگز بهطور علنی تردیدی دربارهٔ اصالت وصیتنامهٔ لنین ابراز نکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014528_274-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014528-274"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اکثر مورخان این سند را بازتابی دقیق از دیدگاههای لنین میدانند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESuny2020b59_275-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESuny2020b59-275"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ بوریس باژانوف، منشی استالین، لنین «بهطور کلی به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="رهبری جمعی در اتحاد شوروی">رهبری جمعی</a> با تروتسکی در صدر گرایش داشت.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBazhanovDoyle199062_276-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEBazhanovDoyle199062-276"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(3)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="تحکیم_قدرت"><span id=".D8.AA.D8.AD.DA.A9.DB.8C.D9.85_.D9.82.D8.AF.D8.B1.D8.AA"></span>تحکیم قدرت</h2> </div> <section class="mf-section-3 collapsible-block" id="mf-section-3"> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="۱۹۲۴–۱۹۲۷:_جانشینی_لنین"><span id=".DB.B1.DB.B9.DB.B2.DB.B4.E2.80.93.DB.B1.DB.B9.DB.B2.DB.B7:_.D8.AC.D8.A7.D9.86.D8.B4.DB.8C.D9.86.DB.8C_.D9.84.D9.86.DB.8C.D9.86"></span>۱۹۲۴–۱۹۲۷: جانشینی لنین</h3> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Stalin_Rykov_Kamenev_Zinoviev_1925.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Stalin_Rykov_Kamenev_Zinoviev_1925.jpg/220px-Stalin_Rykov_Kamenev_Zinoviev_1925.jpg" decoding="async" width="220" height="255" class="mw-file-element" data-file-width="2090" data-file-height="2422"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 255px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Stalin_Rykov_Kamenev_Zinoviev_1925.jpg/220px-Stalin_Rykov_Kamenev_Zinoviev_1925.jpg" data-width="220" data-height="255" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Stalin_Rykov_Kamenev_Zinoviev_1925.jpg/330px-Stalin_Rykov_Kamenev_Zinoviev_1925.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Stalin_Rykov_Kamenev_Zinoviev_1925.jpg/440px-Stalin_Rykov_Kamenev_Zinoviev_1925.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> (از چپ به راست) استالین، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D9%84%DA%A9%D8%B3%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آلکسی رایکوف">آلکسی رایکوف</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%84%D9%88_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="لو کامنف">لو کامنف</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D9%86%D9%88%D9%88%DB%8C%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گریگوری زینوویف">گریگوری زینوویف</a> در سال ۱۹۲۵. این سه بعداً با استالین دچار اختلاف و در طول <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پاکسازی بزرگ">پاکسازی بزرگ</a> اعدام شدند. </figcaption> </figure> <p>لنین در ژانویه ۱۹۲۴ درگذشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991104Montefiore200330Service2004219Kotkin2014534Khlevniuk2015۷۹_277-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991104Montefiore200330Service2004219Kotkin2014534Khlevniuk2015%DB%B7%DB%B9-277"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین مسئول برگزاری مراسم تشییع جنازهٔ او شد و یکی از حاملان تابوتش بود؛ پلیتیورو برخلاف میل همسر لنین جسد او را مومیایی کرد و در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آرامگاه لنین">آرامگاهی</a> در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B1%D8%AE?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="میدان سرخ">میدان سرخ</a> مسکو قرار داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991110Montefiore200330Service2004219Kotkin2014۵۴۲–۵۴۳_278-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991110Montefiore200330Service2004219Kotkin2014%DB%B5%DB%B4%DB%B2%E2%80%93%DB%B5%DB%B4%DB%B3-278"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این اقدام بخشی از تلاشها برای ایجاد <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%DB%8C%D8%B4_%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کیش شخصیت">کیش شخصیت</a> لنین بود و در همان سال نام پتروگراد به «لنینگراد» تغییر یافت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991130Montefiore200330Service2004221Kotkin2014۵۴۰_279-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991130Montefiore200330Service2004221Kotkin2014%DB%B5%DB%B4%DB%B0-279"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین برای تقویت وجههٔ لنینیستی خود، ۹ سخنرانی دربارهٔ <i><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مبانی لنینیسم">مبانی لنینیسم</a></i> در دانشگاه سوردلوف ایراد کرد که بعداً به صورت کتاب منتشر شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991111–112Volkogonov1991117–118Service2004221Kotkin2014۵۴۴_280-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991111%E2%80%93112Volkogonov1991117%E2%80%93118Service2004221Kotkin2014%DB%B5%DB%B4%DB%B4-280"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سیزدهمین کنگرهٔ حزب در ماه مهٔ ۱۹۲۴، وصیتنامهٔ لنین فقط برای رهبران نمایندگان استانی قرائت شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004222–224Khlevniuk2015۷۹_281-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004222%E2%80%93224Khlevniuk2015%DB%B7%DB%B9-281"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین که از محتوای آن خجلتزده شده بود، از دبیرکلی استعفا کرد؛ این فروتنی نجاتش داد و باعث شد در سمتش ابقا شود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991111Volkogonov199193–94Service2004222–224Kotkin2014546–548Khlevniuk2015۷۹_282-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991111Volkogonov199193%E2%80%9394Service2004222%E2%80%93224Kotkin2014546%E2%80%93548Khlevniuk2015%DB%B7%DB%B9-282"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ بوریس بازانوف، منشی استالین، استالین از مرگ لنین شادمان بود، گرچه «در ظاهر ماسک غم به چهره زده بود.»<sup id="cite_ref-283" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-283"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین به عنوان دبیرکل اختیار تام در انتصاب افراد به دفتر خود داشت و هواداران وفادار خویش را در سراسر حزب و دولت منصوب کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014426_284-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014426-284"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او اعضای جدید حزب کمونیست که از طبقات پرولتاریایی بودند را به «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%B4%D9%88%DB%8C%DA%A9_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بلشویک قدیمی">بلشویکهای قدیمی</a>» که اغلب فارغالتحصیلان دانشگاهی طبقهٔ متوسط بودند ترجیح میداد و میخواست با انتصاب آنان در سمتهای مختلف، هوادارانی در مناطق مختلف کشور داشته باشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014455_285-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014455-285"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014453_286-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014453-286"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین تماس زیادی با کارمندان جوان حزب برقرار میکرد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014469_287-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014469-287"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و تمایل به ترفیع درجه باعث میشد بسیاری از اعضای شهرستانی به دنبال تحت تأثیر قرار دادن استالین و جلب لطفش باشند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014432_288-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014432-288"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین همچنین روابط نزدیکی با سه نفر در قلب پلیس مخفی (ابتدا چکا و سپس جایگزین آن، اداره سیاسی دولتی) برقرار کرد: <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%81%D9%84%DB%8C%DA%A9%D8%B3_%DA%98%D8%B1%DA%98%DB%8C%D9%86%D8%B3%DA%A9%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="فلیکس ژرژینسکی">فلیکس ژرژینسکی</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D9%86%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D8%A7%DA%AF%D9%88%D8%AF%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گنریخ یاگودا">گنریخ یاگودا</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%D8%A7%DA%86%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88_%D9%85%D9%86%DA%98%DB%8C%D9%86%D8%B3%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="ویاچسلاو منژینسکی (صفحه وجود ندارد)">ویاچسلاو منژینسکی</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014495–496_289-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014495%E2%80%93496-289"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او اوقات خصوصی خود را بین آپارتمان کرملین و داچایی در زوبالوا تقسیم میکرد؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991127Service2004۲۳۵_290-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991127Service2004%DB%B2%DB%B3%DB%B5-290"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> همسرش در فوریهٔ ۱۹۲۶ دختری به نام <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سوتلانا استالین">سوتلانا</a> به دنیا آورد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991127Service2004۲۳۸_291-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991127Service2004%DB%B2%DB%B3%DB%B8-291"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>پس از مرگ لنین، شخصیتهای مختلفی در مبارزه برای جانشینی او ظهور کردند: در کنار استالین؛ تروتسکی، زینوویف، کامنف، بوخارین، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D9%84%DA%A9%D8%B3%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آلکسی رایکوف">آلکسی رایکوف</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%B3%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="میخائیل تومسکی (صفحه وجود ندارد)">میخائیل تومسکی</a> در این رقابت حضور داشتند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEFainsodHough1979111_292-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEFainsodHough1979111-292"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین تروتسکی را که بشخصه از او متنفر بود<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991136_293-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991136-293"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مانع اصلی تسلط خود بر حزب میدید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200327_294-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200327-294"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین با کامنف و زینوویف زمان بیماری لنین <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%81%D8%B1%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="حکومت سهنفره">ترویکایی</a> غیررسمی علیه تروتسکی تشکیل دادند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199198Kotkin2014474Khlevniuk2015۵۲_295-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199198Kotkin2014474Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B2-295"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> زینوویف از افزایش قدرت استالین نگران بود، اما در کنگرهٔ سیزدهم به عنوان وزنهٔ تعادلی مقابل تروتسکی از او حمایت کرد زیرا تروتسکی رهبری جناحی حزبی به نام «اپوزیسیون چپ» را بر عهده گرفته بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004214–215,_217_296-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004214%E2%80%93215,_217-296"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اپوزیسیون چپ معتقد بودند سیاستهای نوین اقتصادی بیش از حد به سرمایهداران امتیاز میدهد و به استالین به دلیل حمایت از این سیاست لقب «راستگرا» دادند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk201587_297-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk201587-297"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین گروهی از حامیان خود در کمیتهٔ مرکزی ایجاد کرد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004225_298-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004225-298"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و اپوزیسیون چپ به تدریج از مناصب تأثیرگذار خود برکنار شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004227_299-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004227-299"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بوخارین از استالین حمایت کرد زیرا مانند استالین معتقد بود برنامههای اپوزیسیون چپ شوروی را به بیثباتی خواهد کشاند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004228_300-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004228-300"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Ordzhonikidze,_Stalin_and_Mikoyan,_1925.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Ordzhonikidze%2C_Stalin_and_Mikoyan%2C_1925.jpg/220px-Ordzhonikidze%2C_Stalin_and_Mikoyan%2C_1925.jpg" decoding="async" width="220" height="155" class="mw-file-element" data-file-width="1500" data-file-height="1060"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 155px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Ordzhonikidze%2C_Stalin_and_Mikoyan%2C_1925.jpg/220px-Ordzhonikidze%2C_Stalin_and_Mikoyan%2C_1925.jpg" data-width="220" data-height="155" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Ordzhonikidze%2C_Stalin_and_Mikoyan%2C_1925.jpg/330px-Ordzhonikidze%2C_Stalin_and_Mikoyan%2C_1925.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Ordzhonikidze%2C_Stalin_and_Mikoyan%2C_1925.jpg/440px-Ordzhonikidze%2C_Stalin_and_Mikoyan%2C_1925.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> استالین و نزدیکانش <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B3_%D9%85%DB%8C%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آناستاس میکویان">آناستاس میکویان</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%DA%98%D9%86%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D8%AF%D8%B2%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گریگوری ارژنیکیدزه">گریگوری ارژنیکیدزه</a> در تفلیس، ۱۹۲۵ </figcaption> </figure> <p>استالین در اواخر سال ۱۹۲۴ علیه کامنف و زینوویف دورخیز و حامیانشان را از موقعیتهای کلیدی بیرون کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004228Kotkin2014۵۶۳_301-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004228Kotkin2014%DB%B5%DB%B6%DB%B3-301"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۹۲۵، این دو به مخالفت علنی با استالین و بوخارین روی آوردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004240_302-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004240-302"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آنها در چهاردهمین کنگرهٔ حزب در دسامبر، حملاتی علیه جناح استالین به راه انداختند، اما ناموفق بودند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004240–243Khlevniuk2015۸۲–۸۳_303-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004240%E2%80%93243Khlevniuk2015%DB%B8%DB%B2%E2%80%93%DB%B8%DB%B3-303"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین به نوبهٔ خود کامنف و زینوویف را متهم کرد که دوباره فعالیتهای جناحی و در نتیجه بیثباتی را بر حزب تحمیل کردهاند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004240–243Khlevniuk2015۸۲–۸۳_303-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004240%E2%80%93243Khlevniuk2015%DB%B8%DB%B2%E2%80%93%DB%B8%DB%B3-303"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در اواسط سال ۱۹۲۶، کامنف و زینوویف با حامیان تروتسکی همراه شدند تا گروه «مخالفان متحد» را علیه استالین تشکیل دهند؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991126Conquest200811Kotkin2014614Khlevniuk2015۸۳_304-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991126Conquest200811Kotkin2014614Khlevniuk2015%DB%B8%DB%B3-304"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اینان در اکتبر تحت تهدید اخراج با توقف فعالیتهای جناحی موافقت کردند و بعداً بر اساس دستور استالین، بهطور علنی از نظرات خود دست کشیدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991137,_138Kotkin2014۶۱۴_305-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991137,_138Kotkin2014%DB%B6%DB%B1%DB%B4-305"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مباحثات جناحی ادامه یافت و استالین در اکتبر و سپس دسامبر ۱۹۲۶ و دوباره در دسامبر ۱۹۲۷ تهدید به استعفا کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004247Kotkin2014614,_618Khlevniuk2015۹۱_306-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004247Kotkin2014614,_618Khlevniuk2015%DB%B9%DB%B1-306"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در اکتبر ۱۹۲۷، زینوویف و تروتسکی از کمیتهٔ مرکزی برکنار شدند؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk201585_307-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk201585-307"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تروتسکی به قزاقستان تبعید و بعداً در سال ۱۹۲۹ از کشور اخراج شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991139,_151Service2004282–283Conquest200811–12Kotkin2014676–677Khlevniuk2015۸۵_308-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991139,_151Service2004282%E2%80%93283Conquest200811%E2%80%9312Kotkin2014676%E2%80%93677Khlevniuk2015%DB%B8%DB%B5-308"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برخی از اعضای مخالفان متحد که ابراز ندامت کرده بودند، بعداً به دولت بازگشتند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991164Service2004۲۸۲_309-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991164Service2004%DB%B2%DB%B8%DB%B2-309"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>حال استالین رهبر معظم حزب بود،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004276_310-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004276-310"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اگرچه رئیس دولت نبود. او این مقام را به متحد کلیدی خود، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%A7%DA%86%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88_%D9%85%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AA%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویاچسلاو مولوتف">ویاچسلاو مولوتف</a>، محول کرده بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004277–278_311-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004277%E2%80%93278-311"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> از دیگر حامیان مهمش در پلیتبورو وروشیلوف، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C%DA%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="لازار کاگانویچ">لازار کاگانویچ</a> و گریگوری ارژنیکیدزه بودند<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004277,_280Conquest2008۱۲–۱۳_312-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004277,_280Conquest2008%DB%B1%DB%B2%E2%80%93%DB%B1%DB%B3-312"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> که خیال استالین را از حضور متحدانش در نهادهای مختلف آسوده میساخت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004278_313-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004278-313"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ مونتفیوره، در این مقطع «استالین رهبر الیگارشی بود، اما به هیچ وجه دیکتاتور نبود.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200339_314-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200339-314"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نفوذ در حال افزایش او در نامگذاری مکانهای مختلف به افتخار او قابل مشاهده است؛ در ژوئن ۱۹۲۴ شهر معدنی <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%86%D8%AA%D8%B3%DA%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دونتسک">یوزوفکا</a> در اوکراین به استالینو<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991130_315-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991130-315"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و در آوریل ۱۹۲۵، تساریتسین با دستور <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="میخائیل کالینین">میخائیل کالینین</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D8%A2%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%86%D9%88%DA%A9%DB%8C%D8%AF%D8%B2%D9%87&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="آول انوکیدزه (صفحه وجود ندارد)">آول انوکیدزه</a> به استالینگراد تغییر نام یافت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991130Volkogonov1991160Kotkin2014۶۸۹_316-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991130Volkogonov1991160Kotkin2014%DB%B6%DB%B8%DB%B9-316"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>در سال ۱۹۲۶، استالین کتاب <i>اندر مسائل لنینیسم</i> را منتشر کرد؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004244_317-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004244-317"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او مفهوم «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%DA%A9_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سوسیالیسم در یک کشور">سوسیالیسم در یک کشور</a>» را دیدگاه صحیح لنینیستی نمایاند. اما این با دیدگاههای مرسوم بلشویکی در تضاد بود زیرا بلشویکها معتقد بودند سوسیالیسم را نمیتوان در یک کشور به تنهایی برپایی کرد و تنها از طریق فرایند <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="انقلاب جهانی">انقلاب جهانی</a> قابل دستیابی است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004244_317-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004244-317"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="۱۹۲۷–۱۹۳۱:_نابودی_کولاکها،_کلکتیویزاسیون_و_صنعتیسازی"><span id=".DB.B1.DB.B9.DB.B2.DB.B7.E2.80.93.DB.B1.DB.B9.DB.B3.DB.B1:_.D9.86.D8.A7.D8.A8.D9.88.D8.AF.DB.8C_.DA.A9.D9.88.D9.84.D8.A7.DA.A9.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.D8.8C_.DA.A9.D9.84.DA.A9.D8.AA.DB.8C.D9.88.DB.8C.D8.B2.D8.A7.D8.B3.DB.8C.D9.88.D9.86_.D9.88_.D8.B5.D9.86.D8.B9.D8.AA.DB.8C.E2.80.8C.D8.B3.D8.A7.D8.B2.DB.8C"></span>۱۹۲۷–۱۹۳۱: نابودی کولاکها، کلکتیویزاسیون و صنعتیسازی</h3> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="سیاست_اقتصادی"><span id=".D8.B3.DB.8C.D8.A7.D8.B3.D8.AA_.D8.A7.D9.82.D8.AA.D8.B5.D8.A7.D8.AF.DB.8C"></span>سیاست اقتصادی</h4> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39598369"> <div class="quotebox pullquote floatright" style="width:25em; R;"> <blockquote class="quotebox-quote right-aligned" style=""> <p>ما از کشورهای پیشرفته پنجاه تا صد سال عقب افتادهایم. ما باید این شکاف را در ده سال پر کنیم. یا این کار را انجام میدهیم یا له خواهیم شد. این چیزی است که تعهدات ما در قبال کارگران و دهقانان اتحاد جماهیر شوروی به ما دیکته میکند.</p> </blockquote> <p><cite class="right-aligned" style="">— استالین، فوریهٔ ۱۹۳۱<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004273_318-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004273-318"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></cite></p> </div> <p>اتحاد جماهیر شوروی از نظر توسعهٔ صنعتی عقبتر از کشورهای غربی<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004256_319-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004256-319"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و با کمبود غلات مواجه بود؛ میزان تولید گندم در سال ۱۹۲۷ تنها ۷۰٪ سال قبل بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004254_320-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004254-320"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دولت استالین از حملهٔ احتمالی ژاپن، فرانسه، بریتانیا، لهستان و رومانی بیم داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991172–173Service2004256Kotkin2014۶۳۸–۶۳۹_321-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991172%E2%80%93173Service2004256Kotkin2014%DB%B6%DB%B3%DB%B8%E2%80%93%DB%B6%DB%B3%DB%B9-321"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بسیاری از کمونیستها، از جمله در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%B3%D9%88%D9%85%D9%88%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کومسومول">کومسومول</a>، او.گ.پ.او. و ارتش سرخ، مشتاق بودند از سیاستهای نوین اقتصادی و رویکرد بازارمحور آن خلاص شوند؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991144,_146Service2004۲۵۸_322-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991144,_146Service2004%DB%B2%DB%B5%DB%B8-322"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آنها کسانی که از این سیاست سود میبردند — دهقانان ثروتمند معروف به «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%DA%A9_(%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کولاک (روسیه)">کولاک</a>» و صاحبان مشاغل کوچک یا «نپمنها» — دل خوشی نداشتند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004256Kotkin2014۵۷۱_323-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004256Kotkin2014%DB%B5%DB%B7%DB%B1-323"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در این مقطع، استالین سیاستهای نوین اقتصادی را رها کرد که او را در طیف گرایشهای اقتصادی حتی به چپتر از تروتسکی یا زینوویف سوق داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004253Khlevniuk2015۱۰۱_324-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004253Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B0%DB%B1-324"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>در اوایل سال ۱۹۲۸، استالین به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D9%88%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D8%B3%DA%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نووسیبیرسک">نووسیبیرسک</a> سفر کرد، زیرا مدعی بود کولاکها غلات خود را آنجا احتکار میکنند. او دستور داد کولاکها دستگیر و غلاتشان مصادره شود. استالین بخش زیادی از غلات منطقه را در فوریه با خود به مسکو بازگرداند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991147–148Service2004257–258Kotkin2014661,_668–669,_679–684Khlevniuk2015۱۰۲–۱۰۳_325-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991147%E2%80%93148Service2004257%E2%80%93258Kotkin2014661,_668%E2%80%93669,_679%E2%80%93684Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B0%DB%B2%E2%80%93%DB%B1%DB%B0%DB%B3-325"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به دستور استالین، گروههای تأمین غلات در سراسر سیبری غربی و اورال پدید آمدند و بین اینان با دهقانان درگیریهای خشونتآمیزی رخ داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004258Khlevniuk2015۱۰۳_326-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004258Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B0%DB%B3-326"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین اعلام کرد کولاکها و «دهقانان میانه» باید برای تحویل محصولات خود تحت فشار قرار بگیرند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004258_327-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004258-327"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بوخارین و چندین عضو دیگر کمیتهٔ مرکزی این اقدام را درست نمییافتند و عصبانی بودند که با آنها مشورت نشده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004258Khlevniuk2015۱۰۵_328-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004258Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B0%DB%B5-328"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ژانویهٔ ۱۹۳۰، پولیتبورو تصویب کرد طبقهٔ کولاک بین بروند؛ کولاکهای متهم دستگیر و به مناطق دیگر کشور یا اردوگاههای کار اجباری تبعید شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004267_329-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004267-329"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تعداد زیادی در طول سفر جان باختند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991160Volkogonov1991۱۶۶_330-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991160Volkogonov1991%DB%B1%DB%B6%DB%B6-330"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تا ژوئیهٔ ۱۹۳۰، بیش از ۳۲۰ هزار خانوار تحت تأثیر سیاست <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%DA%A9%E2%80%8C%D8%B2%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کولاکزدایی">کولاکزدایی</a> قرار گرفتند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004267_329-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004267-329"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ دیمیتری ولکوگونوف، زندگینامهنویس استالین، نابودی کولاکها «اولین وحشت جمعی بود که استالین در کشور اعمال کرد.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991167_331-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991167-331"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Stakhanov.JPG?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Stakhanov.JPG/220px-Stakhanov.JPG" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" data-file-width="4060" data-file-height="2678"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 145px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Stakhanov.JPG/220px-Stakhanov.JPG" data-width="220" data-height="145" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Stakhanov.JPG/330px-Stakhanov.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Stakhanov.JPG/440px-Stakhanov.JPG 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D9%84%DA%A9%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آلکسی استاخانوف">آلکسی استاخانوف</a> به همراه یک معدنچی؛ دولت استالین <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%AA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنبش استاخانوفیت">جنبش استاخانوفیت</a> را برای تشویق به کار بیشتر آغاز کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESandle1999231_332-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESandle1999231-332"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </figcaption> </figure> <p>در سال ۱۹۲۹، پولیتبورو سیاست کلکتیویزاسیون (تجمیع و ادارهٔ جمعی زمینهای کشاورزی) را اعلام کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004265–266Khlevniuk2015۱۱۰–۱۱۱_333-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004265%E2%80%93266Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1%DB%B0%E2%80%93%DB%B1%DB%B1%DB%B1-333"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مزارع جمعی «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%AE%D9%88%D8%B2?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کلخوز">کلخوز</a>» و مزارع دولتی «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AE%D9%88%D8%B2?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سوخوز">سوخوز</a>» تأسیس شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESandle1999234_334-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESandle1999234-334"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین پیوستن کولاکها به این مزارع را ممنوع کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004266Khlevniuk2015۱۱۲_335-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004266Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1%DB%B2-335"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اگرچه پیوستن به این طرح رسماً داوطلبانه بود، بسیاری از دهقانان به آنها ملحق شدند زیرا از سرنوشت کولاکها میترسیدند؛ برخی دیگر در فضایی آمیخته به ارعاب و خشونت از سوی هواداران حزب به این مزارع پیوستند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015113_336-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015113-336"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تا سال ۱۹۳۲، حدود ۶۲٪ از خانوارهای کشاورز بخشی از مزارع جمعی بودند و این رقم تا سال ۱۹۳۶ به ۹۰٪ افزایش یافت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004271_337-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004271-337"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بسیاری از این دهقانان بابت از دست دادن مزارع خصوصی خود ناراحت بودند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004270_338-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004270-338"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بهرهوری مزارع کاهش یافت<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004270Khlevniuk2015۱۱۶_339-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004270Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1%DB%B6-339"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و قحطی در بسیاری از مناطق شیوع پیدا کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004272Khlevniuk2015۱۱۶_340-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004272Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1%DB%B6-340"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پولیتبورو بارها دستور داد به این مناطق کمکهای غذایی اضطراری ارسال شود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004272_341-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004272-341"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>قیامهای مسلحانه دهقانی علیه کولاکستیزی و کلکتیویزاسیون در اوکراین، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="قفقاز شمالی">قفقاز شمالی</a>، جنوب روسیه و آسیای مرکزی به وقوع پیوست و در مارس ۱۹۳۰ به اوج خود رسید؛ این قیامها توسط ارتش سرخ سرکوب شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004270Khlevniuk2015۱۱۳–۱۱۴_342-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004270Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1%DB%B3%E2%80%93%DB%B1%DB%B1%DB%B4-342"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین با انتشار مقالهای به این شورشها واکنش نشان داد و تأکید کرد که کلکتیویزاسیون داوطلبانه است و خشونت و افراطهای دیگر را به گردن مقامات محلی انداخت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991160Khlevniuk2015۱۱۴_343-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991160Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1%DB%B4-343"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بوخارین، با وجود سالها رفاقت با استالین، نگرانی خود را از این سیاستها ابراز کرد؛ او آنها را بازگشت به «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%AC%D9%86%DA%AF%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کمونیسم جنگی">کمونیسم جنگی</a>» لنین میدانست و معتقد بود شکست خواهند خورد. او نتوانست حمایت حزب را برای مخالفت با اصلاحات جلب کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991172Service2004260Kotkin2014۷۰۸_344-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991172Service2004260Kotkin2014%DB%B7%DB%B0%DB%B8-344"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در نوامبر ۱۹۲۹، استالین او را از پولیتبورو برکنار کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991158Service2004266Conquest2008۱۸_345-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991158Service2004266Conquest2008%DB%B1%DB%B8-345"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>بهطور رسمی، اتحاد شوروی میگفت <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="اقتصاد بازار">اقتصاد بازار</a> «غیرمنطقی» و «پر از اسراف» را با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="اقتصادی دستوری (صفحه وجود ندارد)">اقتصادی دستوری</a> بر اساس چارچوبی بلندمدت، دقیق و علمی جایگزین کرده است؛ اما در واقع، اقتصاد شوروی بر اساس دستور مقطعی و بدون برنامه از مرکز بنا شده بود که اغلب با هدف رسیدن به اهداف کوتاه مدت صادر میشدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESandle1999227,_229_346-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESandle1999227,_229-346"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۹۲۸، «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%BE%D9%86%D8%AC-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%88%D9%84_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="برنامه پنج-ساله اول شوروی">برنامه پنجسالهٔ اول</a>» با تمرکز بر توسعهٔ صنایع سنگین آغاز شد؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004259_347-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004259-347"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این طرح یک سال زودتر از موعد در سال ۱۹۳۲ به اتمام رسید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004274_348-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004274-348"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شوروی تحول اقتصادی عظیمی را تجربه کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004265_349-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004265-349"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> معادن جدیدی افتتاح، شهرهای جدید مثل <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%AF%D9%86%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%AF%D9%88%D8%B1%D8%B3%DA%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ماگنیتوگورسک">ماگنیتوگورسک</a> ساخته و کار بر روی <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%84_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF%E2%80%93%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C%DA%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کانال دریای سفید–بالتیک">کانال دریای سفید–بالتیک</a> آغاز شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004265_349-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004265-349"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> میلیونها دهقان به شهرها نقل مکان کردند، اگرچه ساخت و ساز مسکن شهری نمیتوانست پاسخگوی تقاضا باشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004265_349-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004265-349"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با خرید ماشینآلات خارجی، بدهیهای زیادی انباشته شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015118_350-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015118-350"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>بسیاری از پروژههای بزرگ ساختمانی، از جمله کانال دریای سفید-بالتیک و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="متروی مسکو">متروی مسکو</a>، عمدتاً با نیروی کار اجباری ساخته شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991186,_190_351-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991186,_190-351"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آنچه از سلطهٔ کارگران بر صنعت مانده بود از بین رفت و اختیارات و امتیازات مدیران کارخانهها افزایش یافت؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTESandle1999231–233_352-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESandle1999231%E2%80%93233-352"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین از نابرابری دستمزد دفاع کرد و گفت مارکس معتقد بود این مسئله در مراحل اولیهٔ سوسیالیسم ضروری است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESandle1999241–242_353-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESandle1999241%E2%80%93242-353"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برای تقویت میزان کار، مجموعهای از مدالها و جوایز و همچنین <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%AA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنبش استاخانوفیت">جنبش استاخانوفیت</a> ایجاد شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESandle1999231_332-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESandle1999231-332"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پیام استالین این بود که سوسیالیسم در شوروی در مسیر برپایی و سرمایهداری در بحبوحهٔ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7_%D9%88%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D8%A7%D9%84_%DB%B1%DB%B9%DB%B2%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سقوط والاستریت در سال ۱۹۲۹ (میلادی)">سقوط والاستریت</a> در حال فروپاشی است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004269_354-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004269-354"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سخنرانیها و مقالات استالین نشان میدهد او <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%87%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آرمانشهر">آرمانشهری</a> از اتحاد جماهیر شوروی در سر داشت که به درجات رفیع توسعهٔ انسانی خواهد رسید و «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="انسان جدید شورویایی (صفحه وجود ندارد)">انسان جدید شورویایی</a>» را خلق خواهد کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004300_355-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004300-355"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="سیاست_فرهنگی_و_خارجی"><span id=".D8.B3.DB.8C.D8.A7.D8.B3.D8.AA_.D9.81.D8.B1.D9.87.D9.86.DA.AF.DB.8C_.D9.88_.D8.AE.D8.A7.D8.B1.D8.AC.DB.8C"></span>سیاست فرهنگی و خارجی</h4> </div> <p>استالین در سال ۱۹۲۸ اعلام کرد جنگ طبقاتی بین پرولتاریا و دشمنانشان با پیشرفت سوسیالیسم تشدید خواهد شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991152–153Sandle1999214Khlevniuk2015۱۰۷–۱۰۸_356-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991152%E2%80%93153Sandle1999214Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B0%DB%B7%E2%80%93%DB%B1%DB%B0%DB%B8-356"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او دربارهٔ «خطر از جناح راست» — حتی در درون حزب کمونیست — هشدار داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015108_357-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015108-357"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اولین <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دادگاه نمایشی">دادگاه نمایشی</a> بزرگ در شوروی، محاکمهٔ شاختا (۱۹۲۸) بود که در آن چندین «متخصص صنعتی» از طبقهٔ متوسط به خرابکاری محکوم شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991152–155Service2004259Kotkin2014687,_702–704,_709Khlevniuk2015۱۰۷_358-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991152%E2%80%93155Service2004259Kotkin2014687,_702%E2%80%93704,_709Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B0%DB%B7-358"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> از ۱۹۲۹ تا ۱۹۳۰، محاکمات نمایشی بیشتر برای ارعاب مخالفان برگزار شد:<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004268_359-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004268-359"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این شامل محاکمهٔ حزب صنعتی، محاکمهٔ منشویکها و محاکمه مترو-ویکرز بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991155_360-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991155-360"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین که میدانست اکثریت روس محتملا از حاکمیت یک گرجی خشنود نیستند، روسها را در سلسله مراتب دولتی ترفیع داد و زبان روسی را در مدارس و ادارات اجباری کرد، هرچند در مناطقی با اکثریت غیرروس در کنار زبانهای محلی استفاده میشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004324,_326_361-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004324,_326-361"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تمایلات ملیگرایانه در میان اقلیتهای قومی سرکوب شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004301_362-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004301-362"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="محافظهکاری اجتماعی">سیاستهای اجتماعی محافظهکارانه</a> برای تقویت نظم اجتماعی و افزایش جمعیت تبلیغ میشد؛ این دربرگیرندهٔ تمرکز بر خانواده و ارزشهای مادری، جرمانگاری مجدد همجنسگرایی، محدودیت <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%82%D8%B7_%D8%AC%D9%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سقط جنین">سقط جنین</a> و طلاق و انحلال بخش زنان <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%86%D9%88%D8%AA%D8%AF%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ژنوتدل">ژنوتدل</a> بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESandle1999244,_246_363-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESandle1999244,_246-363"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین خواهان «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="انقلاب فرهنگی در اتحاد جماهیر شوروی">انقلاب فرهنگی</a>» بود که بهطور همزمان منجر به ایجاد فرهنگی برای «تودهها» و گسترش فرهنگ نخبهگرایانهٔ پیشین شود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004299_364-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004299-364"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004304_365-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004304-365"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او بر تأسیس مدارس، روزنامهها و کتابخانهها و همچنین پیشرفت سواد و شمارش نظارت داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991111,_127Service2004۳۰۸_366-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991111,_127Service2004%DB%B3%DB%B0%DB%B8-366"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سبک هنری <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="واقعگرایی سوسیالیستی">واقعگرایی سوسیالیستی</a> تبلیغ میشد<sup id="cite_ref-FOOTNOTESandle1999246Montefiore2003۸۵_367-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESandle1999246Montefiore2003%DB%B8%DB%B5-367"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و استالین شخصاً نویسندگان برجستهای مانند <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D9%85_%DA%AF%D9%88%D8%B1%DA%A9%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ماکسیم گورکی">ماکسیم گورکی</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%D8%B4%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AE%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="میخائیل شولوخف">میخائیل شولوخف</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D9%84%DA%A9%D8%B3%DB%8C%DB%8C_%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%88%DB%8C%DA%86_%D8%AA%D9%88%D9%84%D8%B3%D8%AA%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آلکسیی نیکولایویچ تولستوی">آلکسیی نیکولایویچ تولستوی</a> را به خود نزدیک میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004302–303_368-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004302%E2%80%93303-368"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او همچنین از دانشمندانی حمایت میکرد که تحقیقاتشان با تفسیر از پیش تعیین شدهٔ او از مارکسیسم مطابقت داشته باشد؛ به عنوان مثال، او با وجود اینکه تحقیقات <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%81%DB%8C%D9%85_%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%86%DA%A9%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تروفیم لیسنکو">تروفیم لیسنکو</a>، زیستشناس کشاورزی، توسط اکثر دانشمندان <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شبهعلم">شبهعلمی</a> نامیده و رد شد، از آن حمایت کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991211,_276–277Service2004۳۰۷_369-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991211,_276%E2%80%93277Service2004%DB%B3%DB%B0%DB%B7-369"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کارزار ضدمذهبی دولت دوباره تشدید و بودجهٔ بیشتری به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%AE%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%B2?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="اتحادیه بیخدایان مبارز">اتحادیه بیخدایان مبارز</a> اختصاص داده شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991157_370-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991157-370"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004301_362-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004301-362"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کشیشان، آخوندها و راهبان بودایی با آزار و اذیت مواجه شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004268_359-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004268-359"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بسیاری از بناهای مذهبی تخریب شدند، به ویژه <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9_%D8%B9%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%AA%E2%80%8C%D8%AF%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کلیسای جامع عیسی نجاتدهنده">کلیسای جامع مسیح منجی</a> مسکو که در سال ۱۹۳۱ برای ساخت کاخ شوراها (که تکمیل نشد) تخریب شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991191_371-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991191-371"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مذهب میان بخش زیادی از مردم نفوذ داشت؛ در سرشماری ۱۹۳۷، حدود ۵۷٪ از پاسخدهندگان تأکید کردند مذهبی هستند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015325_372-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015325-372"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین در طول دههٔ ۱۹۲۰ و پس از آن اهمیت بالایی برای سیاست خارجی قائل بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004379_373-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004379-373"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او شخصاً با طیف وسیعی از بازدیدکنندگان غربی از جمله <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%88%D8%B1%D8%AC_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%B4%D8%A7%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جورج برنارد شاو">جورج برنارد شاو</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%DA%86._%D8%AC%DB%8C._%D9%88%D9%84%D8%B2?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="اچ. جی. ولز">اچ. جی. ولز</a> ملاقات کرد که هر دو او را پسندیدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991183–184_374-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991183%E2%80%93184-374"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دولت استالین از طریق کمینترن نفوذ زیادی بر احزاب مارکسیست دیگر کشورها اعمال میکرد؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004282_375-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004282-375"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در ابتدا این سازمان را عمدتاً به بوخارین واگذار کرده بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004261_376-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004261-376"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ششمین کنگرهٔ کمینترن در ژوئیهٔ ۱۹۲۸، استالین به حاضران اعلام کرد که تهدید اصلی برای سوسیالیسم نه از راست، بلکه از سوی سوسیالیستهای غیرمارکسیست و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سوسیال دموکراسی">سوسیال دموکراتها</a> که او آنها را «فاشیستهای سوسیالیست» مینامید، میآید؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMcDermott1995410–411Conquest1991176Service2004261,_383Kotkin2014۷۲۰_377-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMcDermott1995410%E2%80%93411Conquest1991176Service2004261,_383Kotkin2014%DB%B7%DB%B2%DB%B0-377"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین معتقد بود در بسیاری از کشورها، سوسیال دموکراتها رقبای اصلی مارکسیست-لنینیستها در جلب حمایت طبقهٔ کارگر هستند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991173_378-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991173-378"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این مخالفت با چپگرایان رقیب، بوخارین را که رشد فاشیسم و راست افراطی در اروپا را تهدید بسیار بزرگتری میدانست، نگران کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004261_376-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004261-376"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین کمینترن را پس از خروج بوخارین تحت نظارت <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D8%AF%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A6%DB%8C%D9%84%D8%B3%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="دمیتری مانوئیلسکی (صفحه وجود ندارد)">دمیتری مانوئیلسکی</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D8%A7%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D8%AA%D9%86%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="اوسین پیاتنیتسکی (صفحه وجود ندارد)">اوسین پیاتنیتسکی</a> قرار داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004282_375-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004282-375"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین با مشکلاتی در زندگی خانوادگی روبرو بود. پسرش یاکوف در سال ۱۹۲۹ بهطور ناموفق اقدام به خودکشی کرد؛ عدم موفقیتش باعث شد استالین به او به دیدهٔ تحقیر بنگرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004289Kotkin2014۵۹۵_379-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004289Kotkin2014%DB%B5%DB%B9%DB%B5-379"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> روابط او با نادژدا نیز پس از مشاجراتشان و مشکلات سلامتی روحی نادژدا، تیره شده بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004289_380-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004289-380"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در نوامبر ۱۹۳۲، پس از ضیافت شامی در کرملین که استالین با زنان دیگر بگو بخند کرد، نادژدا خودش را کشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991169Montefiore200390Service2004۲۹۱–۲۹۲_381-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991169Montefiore200390Service2004%DB%B2%DB%B9%DB%B1%E2%80%93%DB%B2%DB%B9%DB%B2-381"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> علت مرگ او بهطور علنی <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D9%BE%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D8%AA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آپاندیسیت">آپاندیسیت</a> اعلام شد؛ استالین علت واقعی مرگ مادرشان را از فرزندانش هم پنهان کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200394,_95Service2004۲۹۲,_۲۹۴_382-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200394,_95Service2004%DB%B2%DB%B9%DB%B2,_%DB%B2%DB%B9%DB%B4-382"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دوستان استالین معتقد بودند او پس از خودکشی همسرش دچار تغییر قابل توجهی و از نظر عاطفی سرسختتر شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004297_383-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004297-383"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="۱۹۳۲–۱۹۳۹:_بحرانهای_بزرگ"><span id=".DB.B1.DB.B9.DB.B3.DB.B2.E2.80.93.DB.B1.DB.B9.DB.B3.DB.B9:_.D8.A8.D8.AD.D8.B1.D8.A7.D9.86.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.A8.D8.B2.D8.B1.DA.AF"></span>۱۹۳۲–۱۹۳۹: بحرانهای بزرگ</h3> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="قحطی"><span id=".D9.82.D8.AD.D8.B7.DB.8C"></span>قحطی</h4> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744652"> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable"> مقالههای اصلی: <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%82%D8%AD%D8%B7%DB%8C_%DB%B1%DB%B9%DB%B3%DB%B2%E2%80%93%DB%B3%DB%B3_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="قحطی ۱۹۳۲–۳۳ شوروی">قحطی ۱۹۳۲–۳۳ شوروی</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%87%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%88%D9%85%D9%88%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="هولودومور">هولودومور</a> </div> <p>نارضایتی گستردهای از دولت استالین میان مردم وجود داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004316_384-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004316-384"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ناآرامیهای اجتماعی که پیش از این عمدتاً به مناطق روستایی محدود میشد، بهطور فزایندهای در مناطق شهری مشهود بود و این امر استالین را واداشت برخی از سیاستهای اقتصادی خود را در سال ۱۹۳۲ تعدیل کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004310_385-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004310-385"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ماه مهٔ ۱۹۳۲، او بازارهایی به نام کولخوز برپا کرد تا کشاورزان مازاد محصولات خود را بفروشند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004310DaviesWheatcroft2006۶۲۷_386-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004310DaviesWheatcroft2006%DB%B6%DB%B2%DB%B7-386"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در عین حال، مجازاتهای کیفری شدیدتر شدند. در اوت ۱۹۳۲ قانونی تحت فشار استالین معرفی شد که در آن سرقت حتی مقدار کمی غلات میتوانست جرمی با مجازات اعدام باشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006۶۲۸_387-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006%DB%B6%DB%B2%DB%B8-387"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در طرح پنج سالهٔ دوم، سهمیههای تولید نسبت به طرح اول کاهش یافت و تمرکز اصلی بر بهبود رفاه مردم بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004310_385-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004310-385"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لذا تلاش بر توسعهٔ فضای مسکن و تولید کالاهای مصرفی گذاشته شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004310_385-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004310-385"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این طرح مثل گذشته بارها برای سازگاری با اوضاع وقت تغییر داده شد. به عنوان مثال، وقتی <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%81_%D9%87%DB%8C%D8%AA%D9%84%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آدولف هیتلر">آدولف هیتلر</a> در سال ۱۹۳۳ به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B9%D8%B8%D9%85_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="صدراعظم آلمان">صدراعظمی آلمان</a> رسید، تمرکز به سمت تولید تسلیحات رفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004318_388-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004318-388"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>شوروی شاهد <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%82%D8%AD%D8%B7%DB%8C_%DB%B1%DB%B9%DB%B3%DB%B2%E2%80%93%DB%B3%DB%B3_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="قحطی ۱۹۳۲–۳۳ شوروی">قحطی بزرگی بود که در زمستان ۱۹۳۲–۱۹۳۳</a> به اوج خود رسید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004312Conquest200819–20Khlevniuk2015۱۱۷_389-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004312Conquest200819%E2%80%9320Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1%DB%B7-389"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بین پنج تا هفت میلیون نفر جان باختند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015117_390-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015117-390"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اوکراین و قفقاز شمالی بیشترین آسیب را دیدند، اگرچه قحطی قزاقستان و چندین استان روسیه را نیز تحت تأثیر قرار داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015119_391-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015119-391"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مورخان در مورد اینکه دولت استالین عمداً باعث قحطی شده یا نه اختلاف دارند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEEllman2005823_392-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEEllman2005823-392"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> هیچ سندی نیست که در آن استالین یا دولتش صراحتاً خواستار استفاده از گرسنگی به عنوان سلاحی علیه مردم شده باشند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEEllman2005824DaviesWheatcroft2006۶۲۸,_۶۳۱_393-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEEllman2005824DaviesWheatcroft2006%DB%B6%DB%B2%DB%B8,_%DB%B6%DB%B3%DB%B1-393"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برداشت محصول در سالهای ۱۹۳۱ و ۱۹۳۲ به دلیل شرایط آب و هوایی ضعیف بود<sup id="cite_ref-FOOTNOTEEllman2005823–824DaviesWheatcroft2006626Khlevniuk2015۱۱۷_394-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEEllman2005823%E2%80%93824DaviesWheatcroft2006626Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1%DB%B7-394"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و به دنبال چند سال کاهش بهرهوری، میزان تولید هم بهطور تدریجی کاهش یافت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015117_390-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015117-390"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با این حال سیاستهای دولتی — از جمله تلاش برای صنعتیشدن سریع، مالکیت اجتماعی دام و تأکید حفظ مزارع زیر محصول به جای پایبندی به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%A8_%DA%A9%D8%B4%D8%AA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تناوب کشت">تناوب کشت</a> — مشکل را تشدید کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEEllman2005834_395-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEEllman2005834-395"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دولت همچنین نتوانسته بود برای مواقع اضطراری غلات ذخیره کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006626_396-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006626-396"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین عناصر متخاصم و خرابکاری دهقانان را مقصر قحطی دانست.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEEllman2005824DaviesWheatcroft2006627–628Khlevniuk2015۱۲۰_397-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEEllman2005824DaviesWheatcroft2006627%E2%80%93628Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B2%DB%B0-397"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دولت او مقادیر کمی غذا در اختیار مناطق روستایی دچار قحطی قرار داد، اگرچه هرگز برای مقابله با گرسنگی کافی نبود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006627_398-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006627-398"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دولت شوروی تأکید داشت به نیروی کار شهری اولویت داده شود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEEllman2005833Kuromiya2008۶۶۵_399-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEEllman2005833Kuromiya2008%DB%B6%DB%B6%DB%B5-399"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برای استالین، صنعتیشدن شوروی بسیار مهمتر از جان دهقانان بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006628Ellman2007۶۶۴_400-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006628Ellman2007%DB%B6%DB%B6%DB%B4-400"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> صادرات غلات که یکی از منابع اصلی سرمایهٔ شوروی برای پرداخت هزینهٔ ماشینآلات بود به شدت کاهش یافت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006627_398-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006627-398"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین نپذیرفت سیاستهای او در قحطی نقش داشته است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006628_401-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006628-401"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وقوع قحطی از ناظران خارجی پنهان نگه داشته شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991164Kotkin2014۷۲۴_402-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991164Kotkin2014%DB%B7%DB%B2%DB%B4-402"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="امور_خارجه_و_ایدئولوژیک"><span id=".D8.A7.D9.85.D9.88.D8.B1_.D8.AE.D8.A7.D8.B1.D8.AC.D9.87_.D9.88_.D8.A7.DB.8C.D8.AF.D8.A6.D9.88.D9.84.D9.88.DA.98.DB.8C.DA.A9"></span>امور خارجه و ایدئولوژیک</h4> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744652"> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable"> همچنین ببینید: <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دادگاههای مسکو">دادگاههای مسکو</a> </div> <p>استالین در سالهای ۱۹۳۵–۱۹۳۶ بر تدوین قانون اساسی جدیدی نظارت داشت. این قانون اساسی بهطور نمایشی و با اهداف تبلیغاتی ابعاد لیبرالی داشت، اما تمام قدرت در دست استالین و پلیتبوروی او بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004319_403-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004319-403"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او اعلام کرد که «سوسیالیسم، که فاز اول کمونیسم است، بهطور اساسی در این کشور به دست آمده است».<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004319_403-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004319-403"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۹۳۸، <i>تاریخچهٔ حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی (بلشویکها)</i> چاپ شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991212Volkogonov1991552–443Service2004۳۶۱_404-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991212Volkogonov1991552%E2%80%93443Service2004%DB%B3%DB%B6%DB%B1-404"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> رابرت کنکویست، زندگینامهنویس، بعداً از این اثر با عنوان «متن اصلی استالینیسم» نام برد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991212_405-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991212-405"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> زندگینامههای مُجازی هم از استالین منتشر شدند،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004361_406-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004361-406"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> هرچند او بیشتر مایل بود تجسم حزب کمونیست نمایانده شود، نه اینکه داستان زندگیاش را کاوش کنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004362_407-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004362-407"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در اواخر دههٔ ۱۹۳۰، استالین «محدودیتهایی کوچکی بر پرستش عظمت خود اعمال کرد.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004362_407-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004362-407"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تا سال ۱۹۳۸، حلقهٔ داخلی نزدیکان استالین تا حدی ثبات پیدا کرده بود و افرادی را در بر میگرفت که تا زمان مرگش با او ماندند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991216_408-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991216-408"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>شوروی در سال ۱۹۳۴ برای بهبود روابط بینالمللیاش عضو <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87_%D9%85%D9%84%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جامعه ملل">جامعهٔ ملل</a> — که قبلاً از آن محروم مانده بود — شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004386_409-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004386-409"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در اکتبر ۱۹۳۳، کمی پس از به قدرت رسیدن هیتلر در آلمان، ارتباطات محرمانهای با او آغاز کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991217_410-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991217-410"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین هیتلر را تحسین میکرد، به ویژه راهبرد او برای حذف رقبایش در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%84_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="حزب ناسیونال سوسیالیست کارگران آلمان">حزب نازی</a> در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D8%A8_%D8%AF%D8%B4%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شب دشنههای بلند">شب دشنههای بلند</a> را.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991176Montefiore2003116Service2004۳۴۰_411-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991176Montefiore2003116Service2004%DB%B3%DB%B4%DB%B0-411"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ولی استالین فاشیسم را خطرناک مییافت و به دنبال برقراری روابط بهتر با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="لیبرال دموکراسی">دموکراسیهای لیبرال</a> غرب اروپا بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991218Khlevniuk2015۱۲۳,_۱۳۵_412-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991218Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B2%DB%B3,_%DB%B1%DB%B3%DB%B5-412"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در مهٔ ۱۹۳۵، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87_%D9%88_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پیمان همکاری مشترک فرانسه و شوروی">شوروی با فرانسه و چکسلواکی</a> پیمان کمک متقابل امضا کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015135_413-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015135-413"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در هفتمین کنگرهٔ بینالمللی کمونیست که در ژوئیه-اوت ۱۹۳۵ برگزار شد، دولت شوروی مارکسیست-لنینیستها را تشویق کرد به عنوان بخشی از یک جبههٔ مردمی علیه فاشیسم با دیگر چپها متحد شوند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEHaslam1979682–683Conquest1991218Service2004385Khlevniuk2015۱۳۵_414-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEHaslam1979682%E2%80%93683Conquest1991218Service2004385Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B3%DB%B5-414"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در مقابل، دولتهای ضدکمونیست <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%86%D8%A7%D8%B2%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آلمان نازی">آلمان نازی</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_(%DB%B1%DB%B9%DB%B2%DB%B2_%D8%AA%D8%A7_%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B3)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ایتالیای فاشیستی (۱۹۲۲ تا ۱۹۴۳)">ایتالیای فاشیست</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="امپراتوری ژاپن">امپراتوری ژاپن</a> در سال ۱۹۳۶ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B6%D8%AF_%DA%A9%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پیمان ضد کمینترن">پیمان ضد کمینترن</a> را امضا کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004392Khlevniuk2015۱۵۴_415-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004392Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B5%DB%B4-415"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ داخلی اسپانیا">جنگ داخلی اسپانیا</a> در ژوئیهٔ ۱۹۳۶ آغاز شد؛ شوروی ۶۴۸ هواپیما و ۴۰۷ تانک به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%82%D9%87_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_(%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="فرقه جمهوریخواهان (جنگ داخلی اسپانیا)">جناح جمهوریخواه</a> چپ فرستاد. این تانکها همراه با ۳٬۰۰۰ سرباز شوروی و ۴۲٬۰۰۰ نفر از اعضای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%BE%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تیپهای بینالمللی">تیپهای بینالمللی</a> که توسط کمینترن ایجاد شده بود، اعزام شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991219Service2004۳۸۷_416-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991219Service2004%DB%B3%DB%B8%DB%B7-416"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین شخصاً دخالت عمیقی در وضعیت اسپانیا داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015154_417-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015154-417"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آلمان و ایتالیا از ناسیونالیستها حمایت کردند که نهایتاً در مارس ۱۹۳۹ پیروز شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004387,_389_418-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004387,_389-418"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با آغاز <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85_%DA%86%DB%8C%D9%86_%D9%88_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ دوم چین و ژاپن">جنگ دوم چین و ژاپن</a> در ژوئیهٔ ۱۹۳۷، شوروی و چین در ماه اوت <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%87%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%AF%D9%85_%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%B5%D9%85_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%88_%DA%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="معاهده عدم تخاصم شوروی و چین">پیمان عدم تخاصم</a> امضا کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015156_419-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015156-419"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%DA%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="حزب کمونیست چین">حزب کمونیست چین</a> هم کمک میکرد؛ اینان <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ داخلی چین">جنگ داخلی چین</a> با ملیگرایان <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%A7%D9%86%DA%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کومینتانگ">کومینتانگ</a> را به حالت تعلیق درآورده بودند تا <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جبهه متحد دوم">جبههٔ متحدی</a> علیه حملهٔ ژاپن شکل دهند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004392_420-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004392-420"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="وحشت_بزرگ"><span id=".D9.88.D8.AD.D8.B4.D8.AA_.D8.A8.D8.B2.D8.B1.DA.AF"></span>وحشت بزرگ</h4> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744652"> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable"> مقالهٔ اصلی: <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پاکسازی بزرگ">پاکسازی بزرگ</a> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Vinnycia16.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Vinnycia16.jpg/220px-Vinnycia16.jpg" decoding="async" width="220" height="131" class="mw-file-element" data-file-width="916" data-file-height="546"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 131px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Vinnycia16.jpg/220px-Vinnycia16.jpg" data-width="220" data-height="131" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Vinnycia16.jpg/330px-Vinnycia16.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Vinnycia16.jpg/440px-Vinnycia16.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> گور دسته جمعی نبش قبر شده وینیتسا </figcaption> </figure> <p>رفتار استالین در مورد سرکوب دولتی اغلب متناقض بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015126_421-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015126-421"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ماه مهٔ ۱۹۳۳، او بسیاری از محکومان جرائم جزئی را از زندان آزاد کرد و به نیروهای امنیتی دستور داد دستگیریهای گسترده و تبعیدهای بیشتری انجام ندهند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015125_422-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015125-422"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سپتامبر ۱۹۳۴، کمیسیونی برای بررسی حبسهای غیرقانونی تشکیل داد. در همان ماه، او خواستار اعدام کارگران کارخانه متالورژی استالین شد که به جاسوسی برای ژاپن متهم بودند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015126_421-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015126-421"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این رویکرد ترکیبی پس از قتل <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D8%B1%DA%AF%DB%8C_%DA%A9%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سرگی کیروف">سرگی کیروف</a>، عضو برجستهٔ حزب در دسامبر ۱۹۳۴، تغییر کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991179Montefiore2003126–127Service2004314Khlevniuk2015۱۲۸–۱۲۹_423-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991179Montefiore2003126%E2%80%93127Service2004314Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B2%DB%B8%E2%80%93%DB%B1%DB%B2%DB%B9-423"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پس از این قتل، استالین بهطور فزایندهای نگران ترور خود شد. او امنیت شخصیاش را تقویت کرد و به ندرت به اماکن عمومی میرفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEOvery2004327_424-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEOvery2004327-424"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سرکوب دولتی پس از مرگ کیروف تشدید شد؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015128,_137_425-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015128,_137-425"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دستور تشدید سرکوب از جانب استالین بود که نشان میدهد او به امنیت از سایر ملاحظات اهمیت بیشتری میداد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004347_426-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004347-426"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در فرمانی ترویکاهای انکاوهده را تأسیس کرد؛ هیئتهای سه نفرهای که میتوانستند بدون دخالت دادگاهها حکم صادر کنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004315_427-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004315-427"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۹۳۵، او به این تروییکاها دستور داد ضدانقلاب را از مناطق شهری اخراج کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004318_388-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004318-388"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در اوایل سال ۱۹۳۵، بیش از ۱۱٬۰۰۰ نفر از لنینگراد اخراج شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004318_388-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004318-388"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۹۳۶، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%DA%98%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نیکولای یژوف">نیکولای یژوف</a> رئیس انکاوهده شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015139_428-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015139-428"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین سپس بسیاری از رقبای سابقش در حزب کمونیست و حتی اعضای کمیتهٔ مرکزی را دستگیر کرد. آنها به مزدوری با حمایت غرب محکوم و بسیاریشان زندانی یا به تبعید داخلی فرستاده شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004314–317_429-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004314%E2%80%93317-429"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دادگاههای مسکو">اولین محاکمهٔ نمایشی مسکو</a> در اوت ۱۹۳۶ برگزار شد. کامنف و زینوویف از جمله کسانی بودند متهم شدند که برای ترور توطئه چیدهاند. آنان در دادگاهی نمایشی مجرم شناخته و اعدام شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003139,_154–155,_164–172,_175–176Service2004320Khlevniuk2015۱۳۹_430-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003139,_154%E2%80%93155,_164%E2%80%93172,_175%E2%80%93176Service2004320Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B3%DB%B9-430"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دومین محاکمهٔ نمایشی مسکو در ژانویهٔ ۱۹۳۷ و سومین در مارس ۱۹۳۸ برگزار شد. طی آن بوخارین و ریکوف به مشارکت در توطئهٔ تروریستی ادعایی تروتسکی-زینوویف متهم و به اعدام محکوم شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003192–193Service2004346Conquest200824Khlevniuk2015۱۴۰_431-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003192%E2%80%93193Service2004346Conquest200824Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B4%DB%B0-431"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تا اواخر سال ۱۹۳۷، تمام آنچه از رهبری جمعی پولیتبورو مانده بود از بین رفته بود و پولیتبورو بهطور کامل توسط استالین کنترل میشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015176–177_432-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015176%E2%80%93177-432"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اخراجهای گستردهای از حزب صورت گرفت<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004349_433-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004349-433"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و استالین به احزاب کمونیست خارجی نیز دستور داد عناصر ضد استالینیستی را پاکسازی کنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004391_434-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004391-434"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>سرکوبها از دسامبر ۱۹۳۶ تشدید شد و تا نوامبر ۱۹۳۸ به شدت ادامه پیدا کرد. این دوره به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پاکسازی بزرگ">پاکسازی بزرگ</a> معروف است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004347_426-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004347-426"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ماه مهٔ ۱۹۳۷، اکثر اعضای فرماندهی عالی ارتش و حتی در ردههای پایینتر نیروهای نظامی اغلب با اتهامات ساختگی دستگیر شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003201Service2004349Khlevniuk2015۱۴۰_435-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003201Service2004349Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B4%DB%B0-435"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تا اواخر سال ۱۹۳۷، پاکسازیها فراتر از حزب رفته بود و عامهٔ جمعیت را درگیر کرده بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015141,_150_436-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015141,_150-436"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ژوئیهٔ ۱۹۳۷، پولیتبورو دستور به پاکسازی «عناصر ضد شوروی» از جامعه داد. هدف، بلشویکهای مخالف استالین، منشویکها و سوسیالیستهای انقلابی سابق، کشیشان، سربازان سابق ارتش سفید و مجرمان عادی بودند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004350Khlevniuk2015۱۵۰–۱۵۱_437-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004350Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B5%DB%B0%E2%80%93%DB%B1%DB%B5%DB%B1-437"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در آن ماه، استالین و یژوف فرمان شمارهٔ ۰۰۴۴۷ را امضا کردند؛ ۲۶۸٬۹۵۰ نفر دستگیر شدند که استالین در نهایت ۷۵٬۹۵۰ نفرشان را اعدام کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003203–204Service2004350–351Khlevniuk2015۱۵۰_438-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003203%E2%80%93204Service2004350%E2%80%93351Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B5%DB%B0-438"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او همچنین دستور به اجرای «عملیاتهای ملی» داد – <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پاکسازی قومی">پاکسازی قومی</a> گروههای قومی غیرشوروی — از جمله لهستانیها، آلمانیها، لاتویاییها، فنلاندیها، یونانیها، کرهایها و چینیها — از طریق تبعید داخلی یا خارجی.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003204Service2004351,_390Khlevniuk2015۱۵۱_439-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003204Service2004351,_390Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B5%DB%B1-439"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در طول این سالها حدود ۱٫۶ میلیون نفر دستگیر، ۷۰۰٬۰۰۰ نفر تیرباران و تعداد نامعلومی تحت شکنجهٔ انکاوهده کشته شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015151_440-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015151-440"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>در دهههای ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰، گروههای انکاوهده با هدف ترور مخالفان و فراریان در خارج از کشور فعال بودند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004394_441-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004394-441"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در اوت ۱۹۴۰، تروتسکی در مکزیک ترور شد تا آخرین رقیب استالین در میان رهبران سابق حزب از سر راه کنار رود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991230Service2004394Overy2004338Khlevniuk2015۱۷۴_442-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991230Service2004394Overy2004338Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B7%DB%B4-442"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این پاکسازیها اکثر نسل قدیم مقامات حزب را با مقامات جوانتری جایگزین کرد که دورهٔ قبل از رهبری استالین را به یاد نمیآوردند و انتظار میرفت وفاداری بیشتری به او داشته باشند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015137–138,_147_443-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015137%E2%80%93138,_147-443"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کارمندان حزب با کمال میل دستور را اجرا و سعی میکردند استالین را خشنود نگه دارند تا قربانی پاکسازی نشوند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015140_444-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015140-444"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این کارمندان اغلب افراد بیشتری از آنچه دولت مرکزی استالین برایشان تعیین کرده بود دستگیر و اعدام میکردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003204_445-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003204-445"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>تمام تصمیمات کلیدی در طول وحشت بزرگ را استالین تکنفره گرفته بود، بسیاری از عملیاتها را شخصاً هدایت میکرد و به اجرای آنها علاقه نشان میداد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015151,_159_446-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015151,_159-446"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اجماع نظری میان مورخان دربارهٔ انگیزههای او شکل نگرفته است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015151_440-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015151-440"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نوشتههای شخصی استالین از آن دوره — طبق گفتهٔ خلوونیوک — «بهطور غیرمعمولی پیچیده و غیرمنطقی» هستند و مملو از ادعاهایی دربارهٔ دشمنانی که او را محاصره کردهاند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015152_447-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015152-447"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او بهویژه از موفقیت نیروهای راستگرا در سرنگونی دولت چپگرای اسپانیا نگران بود و از <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ستون پنجم">ستون پنجم</a> داخلی در صورت جنگ با ژاپن و آلمان میترسید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004347–248Khlevniuk2015125,_156–157_448-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004347%E2%80%93248Khlevniuk2015125,_156%E2%80%93157-448"><span class="cite-bracket">[</span>۴۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015153,_156–157_449-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015153,_156%E2%80%93157-449"><span class="cite-bracket">[</span>۴۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با برکناری یژوف از ریاست انکاوهده و جایگزینی او با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="لاورنتی بریا">لاورنتی بریا</a> که کاملاً به استالین وفادار بود، دوران وحشت به پایان رسید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004367_450-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004367-450"><span class="cite-bracket">[</span>۴۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003245_451-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003245-451"><span class="cite-bracket">[</span>۴۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> یژوف در آوریل ۱۹۳۹ دستگیر و در سال ۱۹۴۰ اعدام شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991209Service2004369Khlevniuk2015۱۶۰_452-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991209Service2004369Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B6%DB%B0-452"><span class="cite-bracket">[</span>۴۴۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وحشت بزرگ به شهرت اتحاد جماهیر شوروی در خارج از کشور، بهویژه میان حامیان چپگرایش، آسیب رساند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015162_453-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015162-453"><span class="cite-bracket">[</span>۴۴۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با پایان پاکسازیها، استالین مسئولیتشان را بر عهده نگرفت و «افراطها» و «نقض قوانین» را بر گردن یژوف انداخت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015159_454-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015159-454"><span class="cite-bracket">[</span>۴۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015157_455-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015157-455"><span class="cite-bracket">[</span>۴۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ جیمز هریس، مورخ، تحقیقات در بایگانیهای آن زمان نشان میدهد که انگیزهٔ پشت پاکسازیها تلاش استالین برای ایجاد دیکتاتوری شخصی خود نبوده است. شواهد حاکی است او به دنبال ساختن دولت سوسیالیستی مورد نظر لنین بوده است. به گفتهٔ هریس، انگیزهٔ واقعی وحشت بزرگ، ترس بیش از حد از ضدانقلاب بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEHarris20171–5,_16_456-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEHarris20171%E2%80%935,_16-456"><span class="cite-bracket">[</span>۴۴۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(4)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="جنگ_جهانی_دوم"><span id=".D8.AC.D9.86.DA.AF_.D8.AC.D9.87.D8.A7.D9.86.DB.8C_.D8.AF.D9.88.D9.85"></span>جنگ جهانی دوم</h2> </div> <section class="mf-section-4 collapsible-block" id="mf-section-4"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744652"> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable"> مقالههای اصلی: <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="اتحاد جماهیر شوروی در جنگ جهانی دوم">اتحاد جماهیر شوروی در جنگ جهانی دوم</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B2%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ زمستان">جنگ زمستان</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%B0%D8%A7%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%88_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مذاکرات محور شوروی و آلمان">مذاکرات محور شوروی و آلمان</a>، و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کشتار کاتین">کشتار کاتین</a> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="۱۹۳۹–۱۹۴۱:_پیمان_با_آلمان_نازی"><span id=".DB.B1.DB.B9.DB.B3.DB.B9.E2.80.93.DB.B1.DB.B9.DB.B4.DB.B1:_.D9.BE.DB.8C.D9.85.D8.A7.D9.86_.D8.A8.D8.A7_.D8.A2.D9.84.D9.85.D8.A7.D9.86_.D9.86.D8.A7.D8.B2.DB.8C"></span>۱۹۳۹–۱۹۴۱: پیمان با آلمان نازی</h3> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Bundesarchiv_Bild_183-H27337,_Moskau,_Stalin_und_Ribbentrop_im_Kreml.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Bundesarchiv_Bild_183-H27337%2C_Moskau%2C_Stalin_und_Ribbentrop_im_Kreml.jpg/180px-Bundesarchiv_Bild_183-H27337%2C_Moskau%2C_Stalin_und_Ribbentrop_im_Kreml.jpg" decoding="async" width="180" height="237" class="mw-file-element" data-file-width="1185" data-file-height="1562"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 180px;height: 237px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Bundesarchiv_Bild_183-H27337%2C_Moskau%2C_Stalin_und_Ribbentrop_im_Kreml.jpg/180px-Bundesarchiv_Bild_183-H27337%2C_Moskau%2C_Stalin_und_Ribbentrop_im_Kreml.jpg" data-width="180" data-height="237" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Bundesarchiv_Bild_183-H27337%2C_Moskau%2C_Stalin_und_Ribbentrop_im_Kreml.jpg/270px-Bundesarchiv_Bild_183-H27337%2C_Moskau%2C_Stalin_und_Ribbentrop_im_Kreml.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Bundesarchiv_Bild_183-H27337%2C_Moskau%2C_Stalin_und_Ribbentrop_im_Kreml.jpg/360px-Bundesarchiv_Bild_183-H27337%2C_Moskau%2C_Stalin_und_Ribbentrop_im_Kreml.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> خوش آمدگویی استالین به وزیر امور خارجهٔ آلمان، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D9%85_%D9%81%D9%88%D9%86_%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%BE?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="یواخیم فون ریبنتروپ">یواخیم فون ریبنتروپ</a> در کرملین، ۱۹۳۹ </figcaption> </figure> <p>استالین به عنوان یک مارکسیست-لنینیست درگیری بین قدرتهای سرمایهداری رقیب را اجتنابناپذیر میدانست. وقتی آلمان <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%B4%D9%84%D9%88%D8%B3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آنشلوس">در سال ۱۹۳۸ اتریش</a> و سپس <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84_%DA%86%DA%A9%D8%B3%D9%84%D9%88%D8%A7%DA%A9%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="اشغال چکسلواکی">بخشی از چکسلواکی</a> را ضمیمه کرد، استالین تشخیص داد جنگی در راه است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003308_457-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003308-457"><span class="cite-bracket">[</span>۴۴۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او به دنبال حفظ بیطرفی شوروی و امیدوار بود که جنگ آلمان علیه فرانسه و بریتانیا منجر به تسلط شوروی در اروپا شود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991220–221Service2004۳۸۰–۳۸۱_458-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991220%E2%80%93221Service2004%DB%B3%DB%B8%DB%B0%E2%80%93%DB%B3%DB%B8%DB%B1-458"><span class="cite-bracket">[</span>۴۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ارتش سرخ نیز با تهدیدی از شرق مواجه بود، چه در اواخر دههٔ ۱۹۳۰ با نیروهای توسعهطلب ژاپنی <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%B2%DB%8C_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%88_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="درگیریهای مرزی شوروی و ژاپن">درگیر شده بود</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004392–393Khlevniuk2015۱۶۳,_۱۶۸–۱۶۹_459-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004392%E2%80%93393Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B6%DB%B3,_%DB%B1%DB%B6%DB%B8%E2%80%93%DB%B1%DB%B6%DB%B9-459"><span class="cite-bracket">[</span>۴۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین با هدف افزایش توان نظامی شوروی شمار اعضای ارتش سرخ را بین ژانویهٔ ۱۹۳۹ تا ژوئن ۱۹۴۱ بیش از دو برابر کرد، اگرچه عجلهٔ او سبب شد بسیاری از افسران آموزش درستی نبینند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015185–186_460-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015185%E2%80%93186-460"><span class="cite-bracket">[</span>۴۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین همچنین بین سالهای ۱۹۴۰ تا ۱۹۴۱ ارتش را پاکسازی کرد و به همین دلیل با آغاز جنگ کمبود شدید افسران آموزش دیده مواجه شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991232–233,_236_461-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991232%E2%80%93233,_236-461"><span class="cite-bracket">[</span>۴۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>چون به نظر میرسید بریتانیا و فرانسه به اتحاد با شوروی میلی ندارند، استالین همپیمانی با آلمانیها را بهتر مییافت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004399–400_462-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004399%E2%80%93400-462"><span class="cite-bracket">[</span>۴۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ۳ مهٔ ۱۹۳۹، استالین وزیر امور خارجهٔ غربگرا <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D9%85_%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%88%DB%8C%D9%86%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ماکسیم لیتوینوف">ماکسیم لیتوینوف</a> را با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%A7%DA%86%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88_%D9%85%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AA%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویاچسلاو مولوتف">ویاچسلاو مولوتف</a> جایگزین کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTENekrich1997109_463-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTENekrich1997109-463"><span class="cite-bracket">[</span>۴۵۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آلمان پس از آغاز مذاکرات با شوروی پیشنهاد داد اروپای شرقی بین دو دولت تقسیم شود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991220Khlevniuk2015۱۶۶_464-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991220Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B6%DB%B6-464"><span class="cite-bracket">[</span>۴۵۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین این را فرصتی میدید برای صلح موقت با آلمان و گسترش ارضی شوروی.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991220Khlevniuk2015۱۶۸,_۱۶۹_465-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991220Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B6%DB%B8,_%DB%B1%DB%B6%DB%B9-465"><span class="cite-bracket">[</span>۴۵۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در اوت ۱۹۳۹، شوروی با آلمان <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%81%E2%80%93%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%BE?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پیمان مولوتوف–ریبنتروپ">پیمان مولوتوف–ریبنتروپ</a> را امضا کرد؛ پیمان عدم تجاوزی که توسط مولوتوف و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D9%85_%D9%81%D9%88%D9%86_%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%BE?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="یواخیم فون ریبنتروپ">یواخیم فون ریبنتروپ</a>، وزیر امور خارجهٔ آلمان، مذاکره شده بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991221Roberts199257–78Service2004399Khlevniuk2015۱۶۶_466-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991221Roberts199257%E2%80%9378Service2004399Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B6%DB%B6-466"><span class="cite-bracket">[</span>۴۵۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> یک هفتهٔ بعد، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AC%D9%85_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تهاجم آلمان به لهستان">آلمان به لهستان حمله کرد</a> و در پاسخ بریتانیا و فرانسه علیه آلمان اعلان جنگ دادند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991222Roberts199257–78Khlevniuk2015۱۶۹_467-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991222Roberts199257%E2%80%9378Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B6%DB%B9-467"><span class="cite-bracket">[</span>۴۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ۱۷ سپتامبر، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AC%D9%85_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تهاجم شوروی به لهستان">ارتش سرخ وارد شرق لهستان شد</a>، در ظاهر برای برقراری نظم در بحبوحهٔ فروپاشی دولت لهستان.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991222Roberts2006۴۳_468-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991222Roberts2006%DB%B4%DB%B3-468"><span class="cite-bracket">[</span>۴۶۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ۲۸ سپتامبر، آلمان و شوروی برخی از مناطق تازهفتحشدهٔ خود را مبادله کردند. آلمان مناطق غالباً لهستانیِ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%84%D9%88%D8%A8%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="استان لوبلین">استان لوبلین</a> و بخشی از استان ورشو و شوروی لیتوانی را به دست آورد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991223Service2004402–403Wettig2008۲۰_469-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991223Service2004402%E2%80%93403Wettig2008%DB%B2%DB%B0-469"><span class="cite-bracket">[</span>۴۶۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کمی بعد، معاهدهٔ مرزی آلمان و شوروی با حضور استالین امضا شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991224_470-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991224-470"><span class="cite-bracket">[</span>۴۶۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%86%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D9%88_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="روابط اقتصادی آلمان نازی و شوروی">تجارت دو کشور</a> ادامه یافت که <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D9%87_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B5%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B3%DB%B9)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="محاصره آلمان (۱۹۴۵–۱۹۳۹)">تحریم بریتانیا علیه آلمان</a> را تضعیف کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991224Service2004۴۰۵_471-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991224Service2004%DB%B4%DB%B0%DB%B5-471"><span class="cite-bracket">[</span>۴۶۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>شورویها همچنین بخشهایی از شرق فنلاند را میخواستند، اما دولت فنلاند زیر بار نرفت. شوروی در نوامبر ۱۹۳۹ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B2%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ زمستان">به فنلاند حمله کرد</a>، اما فنلاندیها با وجود کمبود نفرات، ارتش سرخ را زمینگیر کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991228Service2004403Khlevniuk2015۱۷۲–۱۷۳_472-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991228Service2004403Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B7%DB%B2%E2%80%93%DB%B1%DB%B7%DB%B3-472"><span class="cite-bracket">[</span>۴۶۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> افکار عمومی بینالمللی از فنلاند حمایت میکرد و شوروی از جامعهٔ ملل اخراج شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991279Khlevniuk2015۱۷۳_473-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991279Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B7%DB%B3-473"><span class="cite-bracket">[</span>۴۶۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شوروی — سرافکنده از ناتوانی در شکست فنلاند — <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%84%D8%AD_%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پیمان صلح مسکو">معاهدهٔ صلح موقتی</a> امضا کرد که فنلاند در آن امتیازات ارضی به شوروی داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004403Khlevniuk2015۱۷۳_474-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004403Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B7%DB%B3-474"><span class="cite-bracket">[</span>۴۶۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ژوئن ۱۹۴۰، ارتش سرخ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="اشغال کشورهای حوزه دریای بالتیک توسط شوروی">کشورهای بالتیک را اشغال</a> و در ماه اوت به اجبار الحاقشان کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991227Service2004404–405Wettig200820–21Khlevniuk2015۱۷۳_475-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991227Service2004404%E2%80%93405Wettig200820%E2%80%9321Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B7%DB%B3-475"><span class="cite-bracket">[</span>۴۶۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آنها همچنین به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84_%D8%A8%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%A7_%D9%88_%D8%A8%D9%88%DA%A9%D9%88%D9%81%DB%8C%D9%86%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="اشغال بسارابیا و بوکوفینای شمالی توسط شوروی">بسارابیا و بوکوفینای شمالی</a> — بخشی از رومانی — حمله و آنها را ضمیمه کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBrackman2001341Khlevniuk2015۱۷۳_476-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEBrackman2001341Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B7%DB%B3-476"><span class="cite-bracket">[</span>۴۶۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شوروی برای پیشگیری بروز مخالفت در این سرزمینهای جدید، به سرکوبهای گسترده رو آورد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015170_477-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015170-477"><span class="cite-bracket">[</span>۴۶۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> یکی از مشهورترین نمونهها <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کشتار کاتین">کشتار کاتین</a> در آوریل و مهٔ ۱۹۴۰ بود که در آن حدود ۲۲٬۰۰۰ نفر از نیروهای مسلح، پلیس و روشنفکران لهستان کشته شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991229Khlevniuk2015۱۷۰_478-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991229Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B7%DB%B0-478"><span class="cite-bracket">[</span>۴۷۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>سرعت پیروزی آلمان و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نبرد فرانسه">اشغال فرانسه</a> در اواسط سال ۱۹۴۰ استالین را غافلگیر کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991229Service2004۴۰۵_479-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991229Service2004%DB%B4%DB%B0%DB%B5-479"><span class="cite-bracket">[</span>۴۷۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او بهطور فزایندهای تمرکزش را بر سیاست مماشات با آلمان گذاشت تا درگیری با آنها را به تأخیر اندازد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991229Service2004۴۰۶_480-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991229Service2004%DB%B4%DB%B0%DB%B6-480"><span class="cite-bracket">[</span>۴۷۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پس از امضای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%A8%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پیمان سهجانبه">پیمان سهجانبه</a> توسط <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نیروهای محور">نیروهای محور</a> آلمان، ژاپن و ایتالیا در اکتبر ۱۹۴۰، استالین پیشنهاد کرد <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%B0%D8%A7%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%88_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مذاکرات محور شوروی و آلمان">شوروی نیز به این ائتلاف بپیوندد</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991231Brackman2001341,_343Roberts2006۵۸_481-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991231Brackman2001341,_343Roberts2006%DB%B5%DB%B8-481"><span class="cite-bracket">[</span>۴۷۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شوروی در آوریل ۱۹۴۱ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B7%D8%B1%D9%81%DB%8C_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86_%D9%88_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پیمان بیطرفی ژاپن و شوروی">پیمان بیطرفی با ژاپن</a> امضا کرد تا حسننیت خود را به آلمان نشان دهد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991233Roberts2006۶۳_482-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991233Roberts2006%DB%B6%DB%B3-482"><span class="cite-bracket">[</span>۴۷۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اگرچه استالین بهطور غیررسمی در پانزده سال گذشته رئیس دولت بود، اما اعتقاد داشت روابط با آلمان به حدی وخیم شده که او بایستی برای مقابله با این مشکل بهطور رسمی هم رئیس دولت شود: در ۶ مه، استالین جای مولوتف به عنوان <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نخستوزیر اتحاد جماهیر شوروی">نخستوزیر اتحاد جماهیر شوروی</a> را گرفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991234Khlevniuk2015۱۸۰_483-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991234Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B8%DB%B0-483"><span class="cite-bracket">[</span>۴۷۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="۱۹۴۱–۱۹۴۲:_حملهٔ_آلمان_به_شوروی"><span id=".DB.B1.DB.B9.DB.B4.DB.B1.E2.80.93.DB.B1.DB.B9.DB.B4.DB.B2:_.D8.AD.D9.85.D9.84.D9.87.D9.94_.D8.A2.D9.84.D9.85.D8.A7.D9.86_.D8.A8.D9.87_.D8.B4.D9.88.D8.B1.D9.88.DB.8C"></span>۱۹۴۱–۱۹۴۲: حملهٔ آلمان به شوروی</h3> </div> <p>در ژوئن ۱۹۴۱، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="عملیات بارباروسا">آلمان به شوروی حمله کرد</a> و جنگ در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C_(%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جبهه شرقی (جنگ جهانی دوم)">جبههٔ شرقی</a> آغاز شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004410–411Roberts200682Khlevniuk2015۱۹۸_484-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004410%E2%80%93411Roberts200682Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B9%DB%B8-484"><span class="cite-bracket">[</span>۴۷۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سازمانهای اطلاعاتی مکرراً در مورد اهداف آلمان هشدار داده بودند اما استالین کماکان غافلگیر شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004408–409,_411–412Roberts200667Khlevniuk2015۱۹۹–۲۰۰,_۲۰۲_485-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004408%E2%80%93409,_411%E2%80%93412Roberts200667Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B9%DB%B9%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B0,_%DB%B2%DB%B0%DB%B2-485"><span class="cite-bracket">[</span>۴۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کمیته دفاع دولتی">کمیتهٔ دفاع دولتی</a> را تشکیل داد که خودش به عنوان فرماندهٔ کل بر آن ریاست میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004414–415Khlevniuk2015۲۰۶–۲۰۷_486-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004414%E2%80%93415Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B0%DB%B6%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B7-486"><span class="cite-bracket">[</span>۴۷۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> همچنین فرماندهی عالی نظامی (<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="استاوکا">استاوکا</a>)<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004413_487-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004413-487"><span class="cite-bracket">[</span>۴۷۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> را تأسیس و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D8%A6%D9%88%D8%B1%DA%AF%DB%8C_%DA%98%D9%88%DA%A9%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گئورگی ژوکوف">گئورگی ژوکوف</a> را رئیس ستاد کل آن کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004420_488-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004420-488"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تاکتیک <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%AA%D8%B3%E2%80%8C%DA%A9%D8%B1%DB%8C%DA%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بلیتسکریگ">جنگ برقآسای</a> آلمان در ابتدا بسیار مؤثر افتاد؛ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نیروی هوایی شوروی">نیروی هوایی شوروی</a> در نوار مرزی غربی طی دو روز نابود شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004417Khlevniuk2015۲۰۱–۲۰۲_489-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004417Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B0%DB%B1%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B2-489"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%AE%D8%AA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ورماخت">ورماخت</a> آلمان به عمق خاک شوروی نفوذ کرد؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991235Service2004۴۱۶_490-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991235Service2004%DB%B4%DB%B1%DB%B6-490"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دیری نپایید که اوکراین، بلاروس و کشورهای حوزهٔ بالتیک تحت اشغال آلمان قرار گرفتند و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D9%87_%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="محاصره لنینگراد">لنینگراد محاصره شد</a>؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004418_491-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004418-491"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و سیل پناهندگان به مسکو و شهرهای اطراف سرازیر شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004417_492-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004417-492"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تا ماه ژوئیه، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%84%D9%88%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="لوفتوافه">لوفتوافهٔ آلمان</a> مسکو را بمباران میکرد،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004418_491-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004418-491"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و تا اکتبر ورماخت برای حملهٔ تمامعیار به پایتخت آماده میشد. برنامههایی برای تخلیهٔ دولت شوروی به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7_(%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سامارا (روسیه)">کویبیشف</a> ریخته شده بود، اما استالین تصمیم گرفت در مسکو بماند، زیرا معتقد بود فرار او به روحیهٔ نیروها آسیب خواهد زد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991248–249Service2004420Khlevniuk2015۲۱۴–۲۱۵_493-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991248%E2%80%93249Service2004420Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B1%DB%B4%E2%80%93%DB%B2%DB%B1%DB%B5-493"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پیشروی آلمان به سمت مسکو پس از <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نبرد مسکو">دو ماه نبرد</a> در شرایط آب و هوایی به شدت سخت متوقف شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGlantz200126_494-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEGlantz200126-494"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین برخلاف توصیهٔ ژوکوف و سایر ژنرالها تأکید داشت حمله بر دفاع مقدم است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004421,_424Khlevniuk2015۲۲۰_495-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004421,_424Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B2%DB%B0-495"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ژوئن ۱۹۴۱، او دستور به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%B3%D9%88%D8%AE%D8%AA%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="راهبرد زمین سوخته">راهبرد زمین سوخته</a> داد تا زیرساختها و منابع غذایی قبل از اینکه آلمانیها بتوانند آنها را تصرف کنند، نابود شوند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004482Roberts2006۹۰_496-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004482Roberts2006%DB%B9%DB%B0-496"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> همچنین <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کشتار زندانیان انکاوهده">به انکاوهده فرمان داد</a> حدود ۱۰۰٬۰۰۰ زندانی سیاسی را در مناطقی که ورماخت به آنها نزدیک میشد بکشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGellately2007391_497-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEGellately2007391-497"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او فرماندهی نظامی را نیز پاکسازی کرد؛ چندین چهرهٔ بلندپایه تنزل درجه یافتند یا مناصب دیگری به آنها داده شد و برخی دیگر نیز دستگیر و اعدام شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991239–240Roberts200698Khlevniuk2015۲۰۹_498-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991239%E2%80%93240Roberts200698Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B0%DB%B9-498"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین با فرمان شمارهٔ ۲۷۰ به سربازانی که خطر اسیر شدن را به جان میخریدند دستور داد تا پای مرگ بجنگند و اسیرشدگان را خائن توصیف کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991241Khlevniuk2015۲۱۰_499-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991241Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B1%DB%B0-499"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در ژوئیهٔ ۱۹۴۲ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DB%B2%DB%B2%DB%B7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="فرمان شماره ۲۲۷">فرمان شماره ۲۲۷</a> را صادر کرد: افرادی که بدون مجوز عقبنشینی کنند در «گردانهای مجازات» مستقر در خط مقدم نقش «گوشت دم توپ» را خواهند داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERoberts2006132Khlevniuk2015۲۲۳_500-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERoberts2006132Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B2%DB%B3-500"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> هم ارتش آلمان و هم ارتش شوروی در طول درگیری <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%AC%D9%86%DA%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="قانون جنگ">قوانین جنگ</a> مندرج در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%DA%98%D9%86%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کنوانسیون ژنو">کنوانسیونهای ژنو</a> را نادیده گرفتند؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004423_501-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004423-501"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شورویها کشتار جمعی کمونیستها، یهودیان و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مردم کولی">کولیها</a> توسط نازیها را بهطور گسترده تبلیغ میکردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004422_502-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004422-502"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین از یهودستیزی نازیها سوءاستفاده و در آوریل ۱۹۴۲ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%B6%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="کمیته یهودی ضدفاشیستی (صفحه وجود ندارد)">کمیتهٔ یهودی ضدفاشیستی</a> (JAC) را تأسیس کرد تا حمایت جهانی یهودیان را برای تلاشهای جنگی شوروی جلب کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEOvery2004568_503-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEOvery2004568-503"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Shahstalinmolotov.JPG?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Shahstalinmolotov.JPG/220px-Shahstalinmolotov.JPG" decoding="async" width="220" height="138" class="mw-file-element" data-file-width="782" data-file-height="491"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 138px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Shahstalinmolotov.JPG/220px-Shahstalinmolotov.JPG" data-width="220" data-height="138" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Shahstalinmolotov.JPG/330px-Shahstalinmolotov.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Shahstalinmolotov.JPG/440px-Shahstalinmolotov.JPG 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="محمدرضاشاه">محمدرضاشاه</a> جوان در کنار استالین، تهران </figcaption> </figure> <p>شورویها با بریتانیا و آمریکا متحد شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015211_504-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015211-504"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اگرچه آمریکا در سال ۱۹۴۱ به جنگ علیه آلمان پیوسته بود، اما تا اواخر سال ۱۹۴۲ کمک مستقیم کمی به شوروی کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004423_501-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004423-501"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شوروی در واکنش به حملهٔ آلمان صنایع خود را در مرکز روسیه تقویت و تقریباً بهطور کامل بر تولید تجهیزات نظامی تمرکز کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004421_505-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004421-505"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آنها به سطوح بالایی از بهرهوری صنعتی دست یافتند و از آلمان پیشی گرفتند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004422_502-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004422-502"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در طول جنگ، استالین نسبت به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%AF%DA%A9%D8%B3_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کلیسای ارتدکس روسی">کلیسای ارتدکس روسی</a> رویکرد ملایمتری در پیش گرفت و اجازه داد برخی فعالیتهای خود را از سر بگیرد و در سپتامبر ۱۹۴۳ با پاتریارک سرگیوس دیدار کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004442–443Khlevniuk2015۲۴۲–۲۴۳_506-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004442%E2%80%93443Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B2%E2%80%93%DB%B2%DB%B4%DB%B3-506"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او همچنین آزادی بیان بیشتری میداد، خاصه به نویسندگان و هنرمندان سابقاً سرکوب شده مانند <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7_%D8%A2%D8%AE%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%88%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آنا آخماتووا">آنا آخماتووا</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%88%DB%8C%DA%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دمیتری شوستاکوویچ">دمیتری شوستاکوویچ</a> اجازه داد آثار خود را بهطور گستردهتری منتشر کنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004441_507-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004441-507"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سرود <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="انترناسیونال">انترناسیونال</a> به عنوان <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D9%85%D9%84%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سرود ملی">سرود ملی</a> کشور کنار گذاشته و با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سرود ملی اتحاد جماهیر شوروی">سرود میهنپرستانهتری</a> جایگزین شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004442_508-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004442-508"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دولت بهطور فزایندهای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پاناسلاویسم">احساسات پاناسلاوی</a> را ترویج<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004446_509-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004446-509"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و در عین حال، از <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D9%88%D8%B7%D9%86%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="جهان وطنی">جهان وطنی</a> و به ویژه «جهان وطنی بیریشه» انتقاد میکرد، رویکردی که پیامدهای مخربی برای یهودیان شوروی داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004446–447_510-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004446%E2%80%93447-510"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کومینترن در سال ۱۹۴۳ منحل شد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991260Service2004۴۴۴_511-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991260Service2004%DB%B4%DB%B4%DB%B4-511"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و استالین احزاب مارکسیست-لنینیستی خارجی را تشویق کرد برای افزایش محبوبیت بر ملیگرایی به جای جهان وطنی تأکید کنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004446_509-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004446-509"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>در آوریل ۱۹۴۲، استالین ضمن نادیده گرفتن استاواکا، دستور به اولین ضدحملهٔ جدی شوروی داد؛ ارتش سرخ برای تصرف شهر <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="خارکوف">خارکوف</a> تحت اشغال آلمان در شرق اوکراین تلاش کرد اما شکست خورد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991254Service2004424Khlevniuk2015۲۲۱–۲۲۲_512-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991254Service2004424Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B2%DB%B1%E2%80%93%DB%B2%DB%B2%DB%B2-512"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در همان سال، هیتلر هدف اصلی خود را از پیروزی کامل در جبههٔ شرقی به تصرف میدانهای نفتی در جنوب شوروی تغییر داد زیرا این نفت برای تأمین جنگ بلندمدت آلمان ضروری بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERoberts2006117–118_513-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERoberts2006117%E2%80%93118-513"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ژنرالهای ارتش سرخ شواهد مبنی بر تغییر راهبرد هیتلر به سمت جنوب تشخیص داده بودند، اما استالین این را حرکتی جانبی در تلاشی جدید برای تصرف مسکو میدید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERoberts2006124_514-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERoberts2006124-514"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ژوئن ۱۹۴۲، ارتش آلمان <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D8%A2%D8%A8%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مورد آبی">حملهٔ بزرگی</a> در جنوب روسیه با هدف تهدید استالینگراد آغاز کرد. استالین به ارتش سرخ دستور داد تا به هر قیمتی شهر را حفظ کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004425_515-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004425-515"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این منجر به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نبرد استالینگراد">نبرد طولانی استالینگراد</a> شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004426_516-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004426-516"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در دسامبر ۱۹۴۲، او <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%86_%D8%B1%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%B3%D9%88%D9%81%D8%B3%DA%A9%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کنستانتین روکوسوفسکی">کنستانتین روکوسوفسکی</a> را مسئول حفظ شهر کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004427_517-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004427-517"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در فوریهٔ ۱۹۴۳، نیروهای آلمانی که به استالینگراد حمله کرده بودند تسلیم شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004428Khlevniuk2015۲۲۵_518-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004428Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B2%DB%B5-518"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پیروزی شوروی در نبرد استالینگراد نقطهٔ عطفی در جنگ بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015225_519-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015225-519"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین برای بزرگداشت این پیروزی، خود را <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مارشال اتحاد جماهیر شوروی">مارشال اتحاد جماهیر شوروی</a> اعلام کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004429Khlevniuk2015226''Journal_of_the_Supreme_Soviet_of_the_USSR'',_13_March_1943_520-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004429Khlevniuk2015226''Journal_of_the_Supreme_Soviet_of_the_USSR'',_13_March_1943-520"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="۱۹۴۲–۱۹۴۵:_ضدحملهٔ_شوروی"><span id=".DB.B1.DB.B9.DB.B4.DB.B2.E2.80.93.DB.B1.DB.B9.DB.B4.DB.B5:_.D8.B6.D8.AF.D8.AD.D9.85.D9.84.D9.87.D9.94_.D8.B4.D9.88.D8.B1.D9.88.DB.8C"></span>۱۹۴۲–۱۹۴۵: ضدحملهٔ شوروی</h3> </div> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Teheran_conference-1943.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Teheran_conference-1943.jpg/225px-Teheran_conference-1943.jpg" decoding="async" width="225" height="180" class="mw-file-element" data-file-width="5680" data-file-height="4544"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 225px;height: 180px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Teheran_conference-1943.jpg/225px-Teheran_conference-1943.jpg" data-width="225" data-height="180" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Teheran_conference-1943.jpg/338px-Teheran_conference-1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Teheran_conference-1943.jpg/450px-Teheran_conference-1943.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> استالین با رئیسجمهور آمریکا <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%DA%A9%D9%84%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%84%D8%AA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="فرانکلین دلانو روزولت">فرانکلین دلانو روزولت</a> و نخستوزیر بریتانیا <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86_%DA%86%D8%B1%DA%86%DB%8C%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="وینستون چرچیل">وینستون چرچیل</a> در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کنفرانس تهران">کنفرانس تهران</a>، نوامبر ۱۹۴۳ </figcaption> </figure> <p>شورویها تا نوامبر ۱۹۴۲ تهاجم مهم راهبردی جنوبی آلمان را دفع کرده بودند و با وجود ۲٫۵ میلیون تلفات از طرف شوروی، این پیروزی اجازه داد تا برای بیشتر ایام باقیماندهٔ جنگ در جبهه شرقی حالت تهاجمی به خود بگیرند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERoberts2006155_521-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERoberts2006155-521"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آلمان <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%B3%DA%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نبرد کورسک">تلاش کرد کورسک را محاصره کند</a> اما شورویها مانع شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991255Roberts2006156Khlevniuk2015۲۲۷_522-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991255Roberts2006156Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B2%DB%B7-522"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تا پایان سال ۱۹۴۳، شوروی نیمی از سرزمینهایی که آلمان از ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۲ تصرف کرده بود، اشغال کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERoberts2006159_523-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERoberts2006159-523"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> همچنین تولید صنعتی نظامی شوروی از اواخر ۱۹۴۱ تا اوایل ۱۹۴۳ پس از انتقال کارخانهها به سمت شرق و دور از تهاجم و حملات هوایی آلمان بهطور قابل توجهی افزایش یافت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERoberts2006163_524-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERoberts2006163-524"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>در طول جنگ متفقین در تبلیغاتشان استالین را به دید مثبتتری به تصویر میکشیدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004452_525-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004452-525"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۹۴۱، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%B1_%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9_%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ارکستر فیلارمونیک لندن">ارکستر فیلارمونیک لندن</a> برای جشن تولد او کنسرت برگزار<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004466_526-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004466-526"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و مجلهٔ <i><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تایم">تایم</a></i> او را «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D8%AE%D8%B5_%D8%B3%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شخص سال">مرد سال ۱۹۴۲</a>» انتخاب کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004452_525-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004452-525"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین وقتی متوجه شد مردم در کشورهای غربی با محبت او را «عمو جو» صدا میکنند، در ابتدا آزرده شد و آن را بیحرمتی میدانست.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991317Service2004۴۶۶_527-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991317Service2004%DB%B4%DB%B6%DB%B6-527"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سوءظنهای متقابلی میان استالین؛ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86_%DA%86%D8%B1%DA%86%DB%8C%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="وینستون چرچیل">وینستون چرچیل</a>، نخستوزیر بریتانیا؛ و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%DA%A9%D9%84%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%84%D8%AA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="فرانکلین دلانو روزولت">فرانکلین دلانو روزولت</a>، رئیسجمهور آمریکا — که به «سه کلهگنده» معروف شدند — وجود داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004458_528-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004458-528"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> چرچیل در اوت ۱۹۴۲ و دوباره در اکتبر ۱۹۴۴ برای دیدار با استالین به مسکو سفر کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991252Service2004460۲۲۴,_۲۴۴Khlevniuk2015_529-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991252Service2004460%DB%B2%DB%B2%DB%B4,_%DB%B2%DB%B4%DB%B4Khlevniuk2015-529"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین به ندرت در طول جنگ مسکو را ترک میکرد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004456_530-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004456-530"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و روزولت و چرچیل از اکراه او برای سفر و دیدار با آنها آزرده بودند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004460_531-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004460-531"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین در نوامبر ۱۹۴۳ با چرچیل و روزولت <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کنفرانس تهران">در تهران</a> — مکانی که خود استالین انتخاب کرده بود — دیدار کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991262Service2004460Roberts2006180Khlevniuk2015۲۲۹–۲۳۰_532-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991262Service2004460Roberts2006180Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B2%DB%B9%E2%80%93%DB%B2%DB%B3%DB%B0-532"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین و روزولت یکدیگر را پسندیدند و هر دو خواهان برچیدن <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="امپراتوری بریتانیا">امپراتوری بریتانیا</a> پس از جنگ شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004462_533-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004462-533"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در تهران، این سه موافقت کردند برای جلوگیری از قدرت گرفتن مجدد آلمان، کشور آلمان باید تقسیم شود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004463_534-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004463-534"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> روزولت و چرچیل همچنین با درخواست استالین برای الحاق شهر <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%AF%D8%B3%D8%A8%D8%B1%DA%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کونیگسبرگ">کونیگسبرگ</a> آلمان به خاک شوروی موافقت کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004463_534-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004463-534"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین مشتاق بود بریتانیا و آمریکا <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C_(%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جبهه غربی (جنگ جهانی دوم)">جبههٔ غربی</a> را بگشایند تا فشار را از روی شرق بردارند؛ آنها سرانجام در اواسط سال ۱۹۴۴ چنین کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991244,_251Service2004461,_469Roberts2006185Khlevniuk2015۲۲۳,_۲۲۹_535-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991244,_251Service2004461,_469Roberts2006185Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B2%DB%B3,_%DB%B2%DB%B2%DB%B9-535"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین اصرار داشت شوروی باید پس از جنگ بخشهایی از لهستان را که طبق پیمان مولوتوف-ریبنتروپ با آلمان به اشغال خود درآورده بود، ضمیمه کند، اما چرچیل مخالف بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERoberts2006186–187_536-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERoberts2006186%E2%80%93187-536"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در بحث در مورد سرنوشت بالکان، چرچیل بعداً در سال ۱۹۴۴ پیشنهاد استالین — مبنی بر اینکه با پایان از جنگ، بلغارستان، رومانی، مجارستان و یوگسلاوی تحت نفوذ شوروی و یونان تحت نفوذ غرب قرار بگیرد — را پذیرفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004464–465Khlevniuk2015۲۴۴_537-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004464%E2%80%93465Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B4-537"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>شوروی در سال ۱۹۴۴ پیشروی قابل توجهی در اروپای شرقی به سمت آلمان کرد،<sup id="cite_ref-FOOTNOTERoberts2006194–195_538-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERoberts2006194%E2%80%93195-538"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> از جمله <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%88%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="عملیات باگراتیون">عملیات باگراتیون</a>، تهاجمی عظیم در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جمهوری شوروی سوسیالیستی بلاروس">بلاروس شوروی</a> علیه گروه مرکزی ارتش آلمان.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004469Roberts2006۱۹۹–۲۰۱_539-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004469Roberts2006%DB%B1%DB%B9%DB%B9%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B1-539"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۹۴۴، لشکریان آلمان از کشورهای حوزه بالتیک (به جز <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D8%B3%E2%80%8C%DA%A9%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="رایشسکومیساریات اوستلانت">اوستلانت</a>) بیرون رانده و سپس این مناطق به شوروی الحاق شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004492_540-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004492-540"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با بازپسگیری قفقاز و کریمه توسط ارتش سرخ، گروههای قومی این مناطق زندگی — <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%82%E2%80%8C%D9%87%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="قالمیقها">قالمیقها</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%DA%86%DA%86%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مردم چچن">چچنها</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%88%D8%B4?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مردم اینگوش">اینگوشها</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%DA%86%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="قرهچایها">قرهچایها</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بالکارها">بالکارها</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تاتارهای کریمه">تاتارهای کریمه</a> — متهم به همکاری با آلمانیها شدند. دولت استالین جمهوریهای خودمختار را به عنوان مجازاتی برای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مسئولیت جمعی">مسئولیت جمعی</a> منحل و میان سالهای ۱۹۴۳ و ۱۹۴۴ اکثریت جمعیت آنها را به آسیای مرکزی و سیبری تبعید کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991258Service2004492Khlevniuk2015۲۳۲–۲۳۳_541-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991258Service2004492Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B3%DB%B2%E2%80%93%DB%B2%DB%B3%DB%B3-541"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بیش از یک میلیون نفر در نتیجهٔ این سیاست تبعید شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015233_542-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015233-542"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>در فوریهٔ ۱۹۴۵، استالین با چرچیل و روزولت در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3_%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کنفرانس یالتا">کنفرانس یالتا</a> ملاقات کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991264Service2004465Khlevniuk2015۲۴۴_543-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991264Service2004465Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B4-543"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> روزولت و چرچیل به تقاضای استالین برای پرداخت ۲۰ میلیارد دلار غرامت از سوی آلمان به شوروی و اجازهٔ الحاق جزیرهٔ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ساخالین">ساخالین</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جزایر کوریل">جزایر کوریل</a> به کشورش در ازای ورود به جنگ علیه ژاپن موافقت کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004465–466_544-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004465%E2%80%93466-544"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> همچنین توافق شد دولتِ پس از جنگ لهستان ائتلافی از عناصر کمونیست و محافظهکار باشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004465–466Roberts2006۲۴۱–۲۴۴_545-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004465%E2%80%93466Roberts2006%DB%B2%DB%B4%DB%B1%E2%80%93%DB%B2%DB%B4%DB%B4-545"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در خفا تلاش میکرد لهستان کاملاً تحت نفوذ شوروی قرار بگیرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004471Khlevniuk2015۲۴۵_546-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004471Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B5-546"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لذا ارتش سرخ کمکهای خود به مقاومت لهستان علیه آلمانیها در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="قیام ورشو">قیام ورشو</a> را متوقف کرد، زیرا استالین معتقد بود پیروزی شورشیان لهستانی میتواند با خواستهٔ او جهت تسلط بر لهستان از طریق یک دولت مارکسیستی تداخل داشته باشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004471–472Khlevniuk2015۲۴۴_547-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004471%E2%80%93472Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B4-547"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین خواستههای خود را از رهبران متفقین پنهان میکرد، اما تأکید زیادی بر تصرف برلین داشت، زیرا این را کلید تصرف بلندمدت بخشهای بیشتری از اروپا مییافت. چرچیل نگران چنین نتیجهای بود و سعی کرد ایالات متحده را متقاعد کند متفقین غربی نیز همین هدف را دنبال کنند اما موفق نشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004473_548-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004473-548"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="۱۹۴۵:_پیروزی"><span id=".DB.B1.DB.B9.DB.B4.DB.B5:_.D9.BE.DB.8C.D8.B1.D9.88.D8.B2.DB.8C"></span>۱۹۴۵: پیروزی</h3> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:USA_C-1860_(26246410746).jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/USA_C-1860_%2826246410746%29.jpg/220px-USA_C-1860_%2826246410746%29.jpg" decoding="async" width="220" height="171" class="mw-file-element" data-file-width="5728" data-file-height="4454"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 171px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/USA_C-1860_%2826246410746%29.jpg/220px-USA_C-1860_%2826246410746%29.jpg" data-width="220" data-height="171" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/USA_C-1860_%2826246410746%29.jpg/330px-USA_C-1860_%2826246410746%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/USA_C-1860_%2826246410746%29.jpg/440px-USA_C-1860_%2826246410746%29.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> نخستوزیر بریتانیا <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AA_%D8%A7%D8%AA%D9%84%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="کلمنت اتلی">کلمنت اتلی</a>، رئیسجمهور آمریکا <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%87%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="هری ترومن">هری اس. ترومن</a> و ژوزف استالین در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D9%BE%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کنفرانس پوتسدام">کنفرانس پوتسدام</a>، ژوئیه ۱۹۴۵ </figcaption> </figure> <p>در آوریل ۱۹۴۵، ارتش سرخ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%D8%B1%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نبرد برلین">وارد برلین شد</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%81_%D9%87%DB%8C%D8%AA%D9%84%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مرگ آدولف هیتلر">هیتلر خودکشی کرد</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D8%AA%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="قرارداد تسلیم آلمان">آلمان در ماه مه تسلیم شد</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004474Khlevniuk2015۲۴۷_549-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004474Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B7-549"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین، هیتلر را زنده میخواست؛ او بقایای جسد هیتلر را به مسکو منتقل کرد تا به زیارتگاهی برای سمپاتهای نازیها تبدیل نشود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004479–480_550-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004479%E2%80%93480-550"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بسیاری از سربازان شوروی، آلمان و بخشهایی از اروپای شرقی را غارت و به زنان تجاوز کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991265Service2004473Khlevniuk2015۲۳۴_551-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991265Service2004473Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B3%DB%B4-551"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین از مجازات خاطیان خودداری کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004473_548-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004473-548"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>با شکست آلمان، استالین بر <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%88_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ شوروی و ژاپن">جنگ با ژاپن</a> تمرکز و نیم میلیون سرباز را به شرق دور منتقل کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004474_552-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004474-552"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین توسط متحدانش تحت فشار بود تا وارد جنگ شود و خودش هم میخواست موقعیت راهبردی شوروی در آسیا را تثبیت کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGlantz1983_553-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEGlantz1983-553"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ۸ اوت، در فاصلهٔ بین <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%AA%D9%85%DB%8C_%D9%87%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%D8%A7_%D9%88_%D9%86%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%A9%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بمباران اتمی هیروشیما و ناگاساکی">حملات اتمی آمریکا به هیروشیما و ناگاساکی</a>، ارتش شوروی به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AC%D9%85_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D9%86%DA%86%D9%88%D8%B1%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تهاجم شوروی به منچوری">مانچوروی تحت اشغال ژاپن</a> حمله کرد و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%86%DA%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کوانتونگ">ارتش کوانتونگ</a> را شکست داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004476Khlevniuk2015۲۴۸–۲۴۹_554-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004476Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B8%E2%80%93%DB%B2%DB%B4%DB%B9-554"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این رویدادها منجر به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تسلیم ژاپن">تسلیم ژاپن</a> و پایان جنگ شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991268Khlevniuk2015۲۴۸_555-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991268Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B8-555"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نیروهای شوروی تا جایی که میشد مناطق در دسترسشان را اشغال کردند، اما آمریکا مانع خواستهٔ استالین برای نقشآفرینی ارتش سرخ در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="اشغال ژاپن">اشغال ژاپن</a> توسط متفقین شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991267Khlevniuk2015۲۴۹_556-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991267Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B9-556"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D9%BE%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کنفرانس پوتسدام">کنفرانس پوتسدام</a> (ژوئیه-اوت ۱۹۴۵) وعدههای قبلی خود برای سوسیالیستی نکردن اروپای شرقی را تکرار کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERoberts2006274–275_557-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERoberts2006274%E2%80%93275-557"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین برای دریافت غرامت از آلمان فشار میآورد و توجهی به حداقل نیازهای زندهماندن شهروندان آلمان نداشت. این <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%87%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="هری ترومن">هری ترومن</a> و چرچیل را نگران کرد، زیرا آنها معتقد بودند بدین شیوه آلمان باری مالی بر دوش قدرتهای غربی تبدیل خواهد شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEWettig200890–91_558-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEWettig200890%E2%80%9391-558"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او همچنین به دنبال «غنائم جنگی» بود که به شوروی اجازه دهد بدون محدودیت کمی یا کیفی، مستقیماً اموال کشورهای تسخیر شده را تصاحب کند. بند دیگری اضافه شد تا این امتیاز با برخی محدودیتها به او داده شود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEWettig200890–91_558-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEWettig200890%E2%80%9391-558"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آلمان به چهار منطقه تقسیم شد: شوروی، آمریکا، بریتانیا و فرانسه؛ و خود برلین که در منطقهٔ شوروی قرار داشت نیز به همین ترتیب چهار قسمت شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004506_559-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004506-559"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(5)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="بعد_از_جنگ"><span id=".D8.A8.D8.B9.D8.AF_.D8.A7.D8.B2_.D8.AC.D9.86.DA.AF"></span>بعد از جنگ</h2> </div> <section class="mf-section-5 collapsible-block" id="mf-section-5"> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="۱۹۴۵–۱۹۴۷:_بازسازی_و_قحطی"><span id=".DB.B1.DB.B9.DB.B4.DB.B5.E2.80.93.DB.B1.DB.B9.DB.B4.DB.B7:_.D8.A8.D8.A7.D8.B2.D8.B3.D8.A7.D8.B2.DB.8C_.D9.88_.D9.82.D8.AD.D8.B7.DB.8C"></span>۱۹۴۵–۱۹۴۷: بازسازی و قحطی</h3> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Bundesarchiv_Bild_183-R78376,_Budapest,_II._Weltfestspiele,_Festumzug,_Komsomolzen.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Bundesarchiv_Bild_183-R78376%2C_Budapest%2C_II._Weltfestspiele%2C_Festumzug%2C_Komsomolzen.jpg/180px-Bundesarchiv_Bild_183-R78376%2C_Budapest%2C_II._Weltfestspiele%2C_Festumzug%2C_Komsomolzen.jpg" decoding="async" width="180" height="275" class="mw-file-element" data-file-width="500" data-file-height="763"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 180px;height: 275px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Bundesarchiv_Bild_183-R78376%2C_Budapest%2C_II._Weltfestspiele%2C_Festumzug%2C_Komsomolzen.jpg/180px-Bundesarchiv_Bild_183-R78376%2C_Budapest%2C_II._Weltfestspiele%2C_Festumzug%2C_Komsomolzen.jpg" data-width="180" data-height="275" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Bundesarchiv_Bild_183-R78376%2C_Budapest%2C_II._Weltfestspiele%2C_Festumzug%2C_Komsomolzen.jpg/270px-Bundesarchiv_Bild_183-R78376%2C_Budapest%2C_II._Weltfestspiele%2C_Festumzug%2C_Komsomolzen.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Bundesarchiv_Bild_183-R78376%2C_Budapest%2C_II._Weltfestspiele%2C_Festumzug%2C_Komsomolzen.jpg/360px-Bundesarchiv_Bild_183-R78376%2C_Budapest%2C_II._Weltfestspiele%2C_Festumzug%2C_Komsomolzen.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> بنر استالین در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%BE%D8%B3%D8%AA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بوداپست">بوداپست</a>، سال ۱۹۴۹ </figcaption> </figure> <p>پس از جنگ، استالین در «اوج دوران خود» بود<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004481_560-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004481-560"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و در شوروی بهطور گستردهای تجسم پیروزی و میهنپرستی محسوب میشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004484_561-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004484-561"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ارتشش <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C_%D9%88_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="اروپای مرکزی و شرقی">اروپای مرکزی و شرقی</a> را تا <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="رود البه">رود البه</a> در دست داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004481_560-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004481-560"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ژوئن ۱۹۴۵، استالین عنوان <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%DA%98%D9%86%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="ژنرالیسیموس (صفحه وجود ندارد)">ژنرالیسیموس</a> را بر خود نهاد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004493Khlevniuk2015۲۴۷_562-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004493Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B7-562"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و بر فراز آرامگاه لنین ایستاد تا رژهٔ پیروزی به رهبری ژوکوف در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B1%D8%AE?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="میدان سرخ">میدان سرخ</a> را تماشا کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004480–481_563-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004480%E2%80%93481-563"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او در ضیافتی که برای فرماندهان ارتش برگزار شد، مردم روسیه را «ملت برجسته» و «نیروی پیشروی» شوروی توصیف کرد؛ اولین باری که او به روشنی روسها را بر سایر ملیتهای شوروی برتری میداد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004479_564-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004479-564"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۹۴۶، دولت مجموعهٔ آثار استالین را چاپ کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004541_565-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004541-565"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۹۴۷، وی نسخهٔ دوم زندگینامهٔ رسمی خود را منتشر کرد که او را بیش از نسخهٔ قبلی میستود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004543–544_566-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004543%E2%80%93544-566"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سخنانش روزانه در <i>پراودا</i> چاپ و تصاویرش بر دیوارهای کارگاهها و خانهها دیده میشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004548_567-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004548-567"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین با وجود تقویت موقعیت بینالمللیاش همچنان نسبت به مخالفتهای داخلی و تمایل مردم به ایجاد تغییر محتاط بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004485Khlevniuk2015۲۶۲_568-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004485Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B6%DB%B2-568"><span class="cite-bracket">[</span>۵۶۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ارتش از جنگ بازگشتهای که در معرض طیف وسیعی از کالاهای مصرفی آلمان قرار گرفته بود نیز استالین را بیمناک میکرد. بسیاری از این کالاها به واسطهٔ غارت آلمان توسط سربازان به شوروی بازگردانده شده بودند. این برای استالین یادآور <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شورش دسامبریستها">شورش دسامبریستهای</a> سربازان روس در سال ۱۸۲۵ و پس از شکست فرانسه در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D9%BE%D9%84%D8%A6%D9%88%D9%86%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگهای ناپلئونی">جنگهای ناپلئونی</a> بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004485_569-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004485-569"><span class="cite-bracket">[</span>۵۶۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او به همین دلیل دستور داد اسرای جنگی شوروی که به کشور بازمیگشتند، از اردوگاههای «تصفیه» عبور کنند. در این اردوگاهها ۲٬۷۷۵٬۷۰۰ نفر بازجویی شدند تا مشخص شود خائن نیستند. سپس حدود نیمی از آنها در اردوگاههای کار اجباری زندانی شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004493Roberts2006۲۰۲_570-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004493Roberts2006%DB%B2%DB%B0%DB%B2-570"><span class="cite-bracket">[</span>۵۶۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در کشورهای بالتیک که مخالفت زیادی با حکومت شوروی وجود داشت، ۱۴۲٬۰۰۰ نفر میان سالهای ۱۹۴۵ و ۱۹۴۹ در جریان برنامههای ضد دهقانی و ضد روحانیت تبعید شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004492_540-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004492-540"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نظام گولاگ اردوگاههای کار اجباری گستردهتر شد. تا ژانویهٔ ۱۹۵۳، سه درصد از جمعیت شوروی در زندان یا تبعید داخلی بودند؛ ۲٫۸ میلیون نفر در «مناطق ویژهٔ» دورافتاده و ۲٫۵ میلیون نفر دیگر در اردوگاهها و زندانها.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015268_571-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015268-571"><span class="cite-bracket">[</span>۵۶۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>به انکاوهده دستور داده شد میزان تلفات و تخریب جنگ را ارزیابی کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004482_572-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004482-572"><span class="cite-bracket">[</span>۵۶۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مشخص شد که ۱٬۷۱۰ شهر و ۷۰٬۰۰۰ روستا در شوروی نابود شدهاند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004482–483_573-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004482%E2%80%93483-573"><span class="cite-bracket">[</span>۵۶۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مطابق برآورد انکاوهده، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تلفات شوروی در جنگ جهانی دوم">بین ۲۶ تا ۲۷ میلیون شهروند شوروی کشته</a> و میلیونها نفر دیگر مجروح، دچار سوء تغذیهٔ شدید یا یتیم شده بودند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004482Khlevniuk2015۲۶۱_574-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004482Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B6%DB%B1-574"><span class="cite-bracket">[</span>۵۶۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برخی از نزدیکان استالین پس از جنگ پیشنهاد کردند اصلاحاتی در سیاستهای دولت اعمال شود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004500_575-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004500-575"><span class="cite-bracket">[</span>۵۶۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> جامعهٔ شوروی حال از جنبههای مختلف نسبت به دوران قبل از جنگ تابآوری بیشتری داشت. استالین به کلیسای ارتدکس روسیه اجازه داد کلیساهایی که در دوران جنگ باز کرده بود، حفظ کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004496_576-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004496-576"><span class="cite-bracket">[</span>۵۶۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> همچنین به دانشگاهیان و هنرمندان آزادی بیشتری نسبت به قبل از ۱۹۴۱ داده شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004497_577-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004497-577"><span class="cite-bracket">[</span>۵۶۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دولت استالین با درک ضرورت اتخاذ اقدامات اساسی برای مقابله با تورم و کمک به بازسازی اقتصادی، در دسامبر ۱۹۴۷ ارزش روبل را کاهش داد و سیستم کوپن را لغو کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004497Khlevniuk2015۲۷۴–۲۷۸_578-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004497Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B7%DB%B4%E2%80%93%DB%B2%DB%B7%DB%B8-578"><span class="cite-bracket">[</span>۵۷۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مجازات اعدام در سال ۱۹۴۷ لغو شد اما در سال ۱۹۵۰ دوباره برقرار گردید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991289_579-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991289-579"><span class="cite-bracket">[</span>۵۷۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>سلامتی استالین رو به وخامت میرفت و مشکلات قلبی او را در اواخر سال ۱۹۴۵ به دو ماه مرخصی اجباری فرستاد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991269Service2004۴۹۱_580-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991269Service2004%DB%B4%DB%B9%DB%B1-580"><span class="cite-bracket">[</span>۵۷۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او بهطور فزایندهای نگران بود چهرههای سیاسی و نظامی ارشد سعی در برکناری او داشته باشند. استالین تلاشش را بر جلوگیری از قدرتمند شدن هر یک از آنها گذاشت و آپارتمانهایشان را مجهز به دستگاههای شنود کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004526Khlevniuk2015۲۶۸_581-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004526Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B6%DB%B8-581"><span class="cite-bracket">[</span>۵۷۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او مولوتف را تنزل مقام داد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004531–532Khlevniuk2015۲۷۲–۲۷۳_582-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004531%E2%80%93532Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B7%DB%B2%E2%80%93%DB%B2%DB%B7%DB%B3-582"><span class="cite-bracket">[</span>۵۷۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و ترجیح میداد پستهای کلیدی را به بریا و مالنکوف بدهد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004534_583-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004534-583"><span class="cite-bracket">[</span>۵۷۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در سال ۱۹۴۹ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D8%AA%D8%A7_%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%B4%DA%86%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نیکیتا خروشچف">نیکیتا خروشچف</a> را از اوکراین به مسکو آورد و به عنوان دبیر کمیتهٔ مرکزی و رئیس شعبهٔ حزب شهر منصوبش کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015303_584-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015303-584"><span class="cite-bracket">[</span>۵۷۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AF&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="ماجرای لنینگراد (صفحه وجود ندارد)">ماجرای لنینگراد</a>، رهبری شهر با اتهامات خیانت روبرو و پاکسازی شد. اعدام بسیاری از متهمان در سال ۱۹۵۰ صورت گرفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004534–535Khlevniuk2015۲۸۲_585-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004534%E2%80%93535Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B8%DB%B2-585"><span class="cite-bracket">[</span>۵۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>در دورهٔ پس از جنگ، اغلب کمبود مواد غذایی در شهرهای شوروی وجود داشت<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015300–301_586-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015300%E2%80%93301-586"><span class="cite-bracket">[</span>۵۷۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و کشور از سال <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D9%82%D8%AD%D8%B7%DB%8C_%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B6%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B7_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="قحطی ۱۹۴۶–۱۹۴۷ شوروی (صفحه وجود ندارد)">۱۹۴۶ تا ۱۹۴۷</a> قحطی بزرگی را تجربه کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004498Khlevniuk2015۲۶۱_587-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004498Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B6%DB%B1-587"><span class="cite-bracket">[</span>۵۷۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این قحطی با خشکسالی و برداشت بد محصول در سال ۱۹۴۶ آغاز شد و سیاستهای دولت در مورد تهیهٔ غذا، از جمله تصمیمش برای انباشت ذخایر و صادرات مواد غذایی به خارج از کشور به جای توزیع آن در مناطق قحطیزده، تشدیدش کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEEllman2000611,_618–620_588-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEEllman2000611,_618%E2%80%93620-588"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برآوردهای فعلی نشان میدهد بین یک تا ۱٫۵ میلیون نفر در اثر سوء تغذیه یا بیماری ناشی از آن جان خود را از دست دادند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEEllman2000622Khlevniuk2015۲۶۱_589-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEEllman2000622Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B6%DB%B1-589"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> درحالیکه تولیدات کشاورزی راکد مانده بود، استالین بر پروژههای زیرساختی بزرگ، از جمله ساخت نیروگاههای برق آبی، کانالها و خطوط راهآهن منتهی به قطب شمال تمرکز کرده بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015299_590-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015299-590"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بخش زیادی از این پروژهها با نیروی کار زندانیان ساخته شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015299_590-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015299-590"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="۱۹۴۷–۱۹۵۰:_استالین_و_جنگ_سرد"><span id=".DB.B1.DB.B9.DB.B4.DB.B7.E2.80.93.DB.B1.DB.B9.DB.B5.DB.B0:_.D8.A7.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.84.DB.8C.D9.86_.D9.88_.D8.AC.D9.86.DA.AF_.D8.B3.D8.B1.D8.AF"></span>۱۹۴۷–۱۹۵۰: استالین و جنگ سرد</h3> </div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Mao,_Bulganin,_Stalin,_Ulbricht_Tsedenbal.jpeg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Mao%2C_Bulganin%2C_Stalin%2C_Ulbricht_Tsedenbal.jpeg/225px-Mao%2C_Bulganin%2C_Stalin%2C_Ulbricht_Tsedenbal.jpeg" decoding="async" width="225" height="148" class="mw-file-element" data-file-width="1663" data-file-height="1092"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 225px;height: 148px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Mao%2C_Bulganin%2C_Stalin%2C_Ulbricht_Tsedenbal.jpeg/225px-Mao%2C_Bulganin%2C_Stalin%2C_Ulbricht_Tsedenbal.jpeg" data-width="225" data-height="148" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Mao%2C_Bulganin%2C_Stalin%2C_Ulbricht_Tsedenbal.jpeg/338px-Mao%2C_Bulganin%2C_Stalin%2C_Ulbricht_Tsedenbal.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Mao%2C_Bulganin%2C_Stalin%2C_Ulbricht_Tsedenbal.jpeg/450px-Mao%2C_Bulganin%2C_Stalin%2C_Ulbricht_Tsedenbal.jpeg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> ژوزف استالین در جشن تولد ۷۱ سالگی خود به همراه (از چپ به راست) <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%A6%D9%88_%D8%AA%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D8%AA%D9%88%D9%86%DA%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مائو تسهتونگ">مائو تسهتونگ</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%84%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نیکلای بولگانین">نیکلای بولگانین</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B1_%D8%A7%D9%88%D9%84%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AE%D8%AA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="والتر اولبریخت">والتر اولبریخت</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%85%D8%AC%D8%A7%DA%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%B3%D8%AF%D9%86%D8%A8%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="یومجاگین تسدنبال">یومجاگین تسدنبال</a> </figcaption> </figure> <p>امپراتوری بریتانیا در پی جنگ جهانی دوم رو به افول گذاشت و ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی ابرقدرتهای جهان شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004502–503_591-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004502%E2%80%93503-591"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دیری نپایید که تنشها بین این متحدان سابق افزایش یافت<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004484_561-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004484-561"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و منجر به آغاز دورهٔ موسوم به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D8%B1%D8%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ سرد">جنگ سرد</a> شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004503_592-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004503-592"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اگرچه استالین علناً از دولتهای بریتانیا و آمریکا به عنوان کشورهایی متجاوز یاد میکرد، اما معتقد بود وقوع جنگی با آنها قریبالوقوع نیست و احتمالاً چندین دهه صلح برقرار خواهد بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004487_593-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004487-593"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با این حال، مخفیانه تحقیقات شوروی را در زمینهٔ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگافزار هستهای">جنگافزار هستهای</a> تشدید کرد و قصد داشت بمب اتم بسازد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004481_560-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004481-560"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ولی استالین عواقب منفی درگیری هستهای را پیشبینی میکرد و در سال ۱۹۴۹ گفت: «به سختی میتوان از سلاحهای هستهای بدون ریسک نابودی جهان استفاده کرد.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGaddis200557_594-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEGaddis200557-594"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او شخصاً علاقهٔ زیادی به توسعهٔ این سلاح داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004508_595-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004508-595"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آزمایش موفقیتآمیز بمب اتم شوروی در اوت ۱۹۴۹ در بیابانهای اطراف سمی پالاتینسک در قزاقستان انجام شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004508Khlevniuk2015۲۹۳_596-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004508Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B9%DB%B3-596"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین همچنین سربازان ارتش شوروی را از ۲٫۹ میلیون در سال ۱۹۴۹ به ۵٫۸ میلیون نفر در سال ۱۹۵۳ افزایش داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015297_597-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015297-597"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>ایالات متحده پس از جنگ منافعی در تمام قارهها داشت، پایگاههای هوایی در آفریقا و آسیا تأسیس کرده بود و به کسب قدرت توسط رژیمهای طرفدار آمریکا در آمریکای لاتین یاری رساند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004502_598-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004502-598"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آمریکا در ژوئن ۱۹۴۷ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%AD_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="طرح مارشال">طرح مارشال</a> را با هدف تضعیف <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%87%DA%98%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="هژمونی">هژمونی</a> شوروی در اروپای شرقی آغاز کرد. ایالات متحده به عنوان بخشی از طرح مارشال به کشورها — مشروط بر اینکه اقتصادشان آزاد باشد — کمک مالی میکرد، زیرا میدانست شوروی هرگز با بازار آزاد موافقت نخواهد کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004504Khlevniuk2015۲۶۷_599-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004504Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B6%DB%B7-599"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> متفقین خواستار خروج ارتش سرخ از شمال ایران شدند. استالین ابتدا امتناع کرد که منجر به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%BA%D8%A7%D8%A6%D9%84%D9%87_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="غائله آذربایجان">بحرانی بینالمللی در سال ۱۹۴۶</a> شد، اما یک سال بعد سرانجام تسلیم شد و نیروهای شوروی را عقب کشید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004504_600-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004504-600"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین همچنین تلاش کرد نفوذ شوروی را در صحنهٔ جهانی افزایش دهد اما اقدامش برای برای تبدیل <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="لیبی">لیبی</a> — که به تازگی از اشغال ایتالیا آزاد شده بود — به تحتالحمایهٔ شوروی شکست خورد.<sup id="cite_ref-SergeiMazovTheSovietUnionTheItalianColoniesColdWarHistory2006_601-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-SergeiMazovTheSovietUnionTheItalianColoniesColdWarHistory2006-601"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004494_602-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004494-602"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او مولوتف را به عنوان نمایندهٔ خود به سانفرانسیسکو فرستاد تا در مذاکرات تشکیل <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سازمان ملل متحد">سازمان ملل متحد</a> شرکت کند و اصرار داشت شوروی در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شورای امنیت سازمان ملل متحد">شورای امنیت</a> کرسی داشته باشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004503_592-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004503-592"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در آوریل ۱۹۴۹، قدرتهای غربی <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ناتو">سازمان پیمان آتلانتیک شمالی</a> (ناتو) را به عنوان سازمان نظامی بینالمللی متشکل از کشورهای سرمایهداری تأسیس کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004507Khlevniuk2015۲۸۱_603-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004507Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B8%DB%B1-603"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در کشورهای غربی، استالین «شرورترین دیکتاتور زمان» نمایانده و با هیتلر مقایسه میشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004551_604-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004551-604"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سوتلانا استالین">سوتلانا آلیلیوا</a>، دخترش، استالین یک بار بعد از جنگ گفت: «[با اتحاد] با آلمانیها شکستناپذیر میشدیم.»<sup id="cite_ref-605" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-605"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>در سال ۱۹۴۸، افشاگریهایی دربارهٔ پیمان ۱۹۳۹ شوروی با آلمان انجام شد. استالین در پاسخ <i>تحریفکنندگان تاریخ</i> را که خودش ویراستاری و بازنویسی کرده بود را در فوریهٔ ۱۹۴۸ به صورت مجموعهٔ مقالات <i>پراودا</i> و سپس به صورت کتاب منتشر و در آن قدرتهای غربی برای جنگ سرزنش کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERoberts200296–98_606-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERoberts200296%E2%80%9398-606"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او همچنین به اشتباه مدعی شد پیشروی اولیهٔ آلمان در اوایل جنگ در جریان عملیات بارباروسا، ناشی از ضعف نظامی شوروی نبود، بلکه شوروی عمداً عقبنشینی استراتژیک کرده بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015264_607-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015264-607"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۹۴۹، جشنهایی به مناسبت هفتادمین سالگرد تولد استالین (اگرچه ۷۱ ساله بود) برگزار و استالین به همراه رهبران مارکسیست-لنینیستی اروپا و آسیا در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1_%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%B4%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تالار بولشوی">تالار بولشوی</a> حاضر شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991296Service2004548–549Khlevniuk2015۲۹۰_608-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991296Service2004548%E2%80%93549Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B9%DB%B0-608"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="بلوک_شرق"><span id=".D8.A8.D9.84.D9.88.DA.A9_.D8.B4.D8.B1.D9.82"></span>بلوک شرق</h4> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:EasternBloc_BasicMembersOnly.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/EasternBloc_BasicMembersOnly.svg/220px-EasternBloc_BasicMembersOnly.svg.png" decoding="async" width="220" height="333" class="mw-file-element" data-file-width="404" data-file-height="612"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 333px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/EasternBloc_BasicMembersOnly.svg/220px-EasternBloc_BasicMembersOnly.svg.png" data-width="220" data-height="333" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/EasternBloc_BasicMembersOnly.svg/330px-EasternBloc_BasicMembersOnly.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/EasternBloc_BasicMembersOnly.svg/440px-EasternBloc_BasicMembersOnly.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%A9_%D8%B4%D8%B1%D9%82?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بلوک شرق">بلوک شرق</a> تا سال ۱۹۸۹ </figcaption> </figure> <p>استالین پس از جنگ به دنبال حفظ سلطهٔ شوروی در اروپای شرقی و گسترش نفوذش در آسیا بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004492_540-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004492-540"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او از ترس واکنش متفقین غربی، از تشکیل فوری دولت احزاب کمونیست در اروپای شرقی اجتناب کرد و از مارکسیست-لنینیستها خواست در دولتهای ائتلافی شرکت کنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004494_602-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004494-602"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او پیشنهاد الحاق کشورهای کمونیست جدید به اتحاد جماهیر شوروی را رد کرد و آنها را به عنوان کشورهای مستقل به رسمیت شناخت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004517_609-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004517-609"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مشکل آنجا بود که مارکسیستهای کمی در اروپای شرقی وجود داشتند، زیرا اکثرشان توسط نازیها کشته شده بودند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004483_610-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004483-610"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین خواستار پرداخت غرامت جنگی از سوی آلمان و متحدان محور آن، مجارستان، رومانی و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D9%88%D8%A7%DA%A9%DB%8C_(%DB%B1%DB%B9%DB%B3%DB%B9%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B5)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جمهوری اسلواکی (۱۹۳۹–۱۹۴۵)">جمهوری اسلواکی</a> شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004484_561-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004484-561"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او با علم به اینکه این کشورها از طریق تهاجم — نه انقلاب پرولتری — به سمت سوسیالیسم سوق داده شده بودند، از آنها با عنوان «دیکتاتوری پرولتاریا» یاد نمیکرد، بلکه «دموکراسیهای خلقی» مینامیدشان تا نشان دهد در این کشورها وحدت سوسیالیستی میان پرولتاریا، دهقانان و طبقهٔ متوسط پایین وجود دارد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004518_611-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004518-611"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>چرچیل «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%87%D9%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پرده آهنین">پردهٔ آهنینی</a>» میدید که شرق اروپا را از غربش جدا کرده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991279Service2004۵۰۳_612-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991279Service2004%DB%B5%DB%B0%DB%B3-612"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سپتامبر ۱۹۴۷، نشستی از رهبران کمونیست اروپای شرقی در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DA%A9%D8%A7_%D9%BE%D8%B1%D9%85%D8%A8%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="اشکلارسکا پرمبا">اشکلارسکا پرمبای</a> لهستان برگزار شد. اینان <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%85%DB%8C%D9%86%D9%81%D8%B1%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کمینفرم">کمینفرم</a> را برای هماهنگی احزاب کمونیست اروپای شرقی و همچنین فرانسه و ایتالیا تأسیس کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991286Service2004506Khlevniuk2015۲۶۷_613-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991286Service2004506Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B6%DB%B7-613"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین شخصاً در این نشست شرکت نکرد و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C_%DA%98%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آندری ژدانف">آندری ژدانف</a> را به جای خود فرستاد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004506_559-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004506-559"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کمونیستهای مختلف اروپای شرقی نیز در مسکو با استالین دیدار کردند<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004511_614-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004511-614"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و او در مورد برنامهها و چشماندازهای رهبران کمونیست اروپای شرقی نظر داد. به عنوان مثال، استالین با تشکیل <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DB%8C%D9%88%DA%AF%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="یوگسلاوی">یوگسلاوی</a> — فدراسیونی در بالکان شامل بلغارستان و آلبانی — مخالف بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004511_614-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004511-614"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین به دلیل درخواستهای مداوم <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%BE_%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AA%DB%8C%D8%AA%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="یوسیپ بروز تیتو">یوسیپ بروز تیتو</a>، رهبر یوگسلاوی، برای تشکیل فدراسیون بالکان و کمک شوروی به نیروهای کمونیست در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ داخلی یونان">جنگ داخلی یونان</a>، روابطی شدیداً پرتنش با او داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991286–287Service2004۵۱۵_615-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991286%E2%80%93287Service2004%DB%B5%DB%B1%DB%B5-615"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در مارس ۱۹۴۸، استالین کارزاری علیه تیتو به راه انداخت و کمونیستهای یوگسلاوی را به ماجراجویی و انحراف از دکترین مارکسیست-لنینیستی متهم کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004515_616-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004515-616"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در دومین کنفرانس کمینفورم — ژوئن ۱۹۴۸، بخارست — رهبران کمونیست اروپای شرقی همگی دولت تیتو را محکوم کردند و آنان را فاشیست و آلت دست کاپیتالیستهای غربی نامیدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004516_617-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004516-617"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین چندین بار برای ترور تیتو تلاش و حتی به حمله به یوگسلاوی نیز فکر کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991287_618-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991287-618"><span class="cite-bracket">[</span>۶۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین پیشنهاد داد آلمان واحد اما غیرنظامی باقی بماند، بدان امید که تحت نفوذ شوروی قرار گیرد یا بیطرف باشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004507_619-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004507-619"><span class="cite-bracket">[</span>۶۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ایالات متحده و بریتانیا با این موضوع مخالفت کردند و استالین با تصور اینکه نیروهای غربی خطر جنگ را به جان نخواهند خرید، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D9%87_%D8%A8%D8%B1%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="محاصره برلین">برلین را در ژوئن ۱۹۴۸ محاصره کرد</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991280Service2004507Khlevniuk2015۲۸۱_620-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991280Service2004507Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B8%DB%B1-620"><span class="cite-bracket">[</span>۶۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ولی غربیها در عوض با هواپیما به غرب برلین تدارکات میرساندند و نتیجتا استالین در ماه مهٔ ۱۹۴۹ تسلیم شد و محاصره را پایان داد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004507Khlevniuk2015۲۸۱_603-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004507Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B8%DB%B1-603"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سپتامبر ۱۹۴۹، غربیها آلمان غربی را به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آلمان غربی">جمهوری فدرال آلمان</a> تبدیل کردند. در پاسخ، شوروی در اکتبر آلمان شرقی را به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آلمان شرقی">جمهوری دموکراتیک آلمان</a> خواند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004507_619-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004507-619"><span class="cite-bracket">[</span>۶۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بر اساس توافقات قبلی، نیروهای غربی انتظار داشتند لهستان به کشوری مستقل با انتخابات آزاد و دموکراتیک تبدیل شود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004476_621-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004476-621"><span class="cite-bracket">[</span>۶۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در لهستان، شوروی احزاب مختلف سوسیالیستی را در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="حزب کارگران متحد لهستان">حزب کارگران متحد لهستان</a> ادغام کرد و با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D9%82%D9%84%D8%A8_%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تقلب انتخاباتی">تقلب در انتخابات</a> به قدرت رساندشان.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004515_616-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004515-616"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در انتخابات ۱۹۴۷ مجارستان نیز تقلب کرد و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="حزب کارگران مجار">حزب کارگران مجار</a> دولت را به دست گرفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004515_616-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004515-616"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در چکسلواکی که کمونیستها تا حدی از حمایت مردمی برخوردار بودند، بیشترین رای در انتخابات سال ۱۹۴۶ آوردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004512,_513_622-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004512,_513-622"><span class="cite-bracket">[</span>۶۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سلطنت در بلغارستان و رومانی ملغی شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004513_623-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004513-623"><span class="cite-bracket">[</span>۶۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مدل شوروی در اروپای شرقی با کلکتیویزاسیون مزارع کشاورزی، سرمایهگذاری در صنایع سنگین و پایان دادن به تکثر سیاسی برقرار شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004516_617-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004516-617"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> هدف ایجاد <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%A8%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="خودبسندگی">خودکفایی</a> اقتصادی در بلوک شرق بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004516_617-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004516-617"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="آسیا"><span id=".D8.A2.D8.B3.DB.8C.D8.A7"></span>آسیا</h4> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Ji8,_3-1,_Sino-Soviet_Friendship,_1950.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Ji8%2C_3-1%2C_Sino-Soviet_Friendship%2C_1950.jpg/220px-Ji8%2C_3-1%2C_Sino-Soviet_Friendship%2C_1950.jpg" decoding="async" width="220" height="139" class="mw-file-element" data-file-width="4640" data-file-height="2926"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 139px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Ji8%2C_3-1%2C_Sino-Soviet_Friendship%2C_1950.jpg/220px-Ji8%2C_3-1%2C_Sino-Soviet_Friendship%2C_1950.jpg" data-width="220" data-height="139" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Ji8%2C_3-1%2C_Sino-Soviet_Friendship%2C_1950.jpg/330px-Ji8%2C_3-1%2C_Sino-Soviet_Friendship%2C_1950.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Ji8%2C_3-1%2C_Sino-Soviet_Friendship%2C_1950.jpg/440px-Ji8%2C_3-1%2C_Sino-Soviet_Friendship%2C_1950.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%A8%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تمبر">تمبر</a> چینی سال ۱۹۵۰ با تصویر دست دادن استالین و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%A6%D9%88_%D8%AA%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D8%AA%D9%88%D9%86%DA%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مائو تسهتونگ">مائو</a>، یادبود امضای معاهدهٔ جدید چین و شوروی </figcaption> </figure> <p><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%A6%D9%88_%D8%AA%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D8%AA%D9%88%D9%86%DA%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مائو تسهتونگ">مائو تسهتونگ</a>، رهبر کمونیست چینی، در اکتبر ۱۹۴۹ قدرت را در چین به دست گرفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991301Service2004509Khlevniuk2015۲۸۶_624-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991301Service2004509Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B8%DB%B6-624"><span class="cite-bracket">[</span>۶۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بدین ترتیب دولتهای مارکسیستی بر یک سوم اراضی جهان حاکم شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004509_625-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004509-625"><span class="cite-bracket">[</span>۶۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین بهطور خصوصی فاش کرد کمونیستهای چینی و توانایی آنها برای پیروزی در جنگ داخلی را دست کم گرفته و در عوض تشویقشان کرده بود صلح دیگری با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%A7%D9%86%DA%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کومینتانگ">کومینتانگ</a> برقرار کنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004553_626-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004553-626"><span class="cite-bracket">[</span>۶۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در دسامبر ۱۹۴۹، مائو با استالین دیدار کرد. استالین در ابتدا از لغو پیمان ۱۹۴۵ شوروی و چین که بهطور نامتوازنی به نفع شوروی بود امتناع کرد، اما در ژانویهٔ ۱۹۵۰ پذیرفت قرارداد جدیدی بین دو کشور امضا کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004509Khlevniuk2015۲۸۷–۲۹۱_627-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004509Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B8%DB%B7%E2%80%93%DB%B2%DB%B9%DB%B1-627"><span class="cite-bracket">[</span>۶۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین نگران بود مائو با پیگیری مسیری مستقل از شوروی، از الگوی تیتو پیروی کند و روشن کرد اگر اوضاع را نامطلوب بیابد کمک به چین را قطع خواهد کرد. چینیها پس از دههها جنگ داخلی شدیداً به کمک شوروی نیاز داشتند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004552Khlevniuk2015۲۸۷_628-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004552Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B8%DB%B7-628"><span class="cite-bracket">[</span>۶۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>در پایان جنگ جهانی دوم، اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D8%B1%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شبهجزیره کره">شبهجزیره کره</a> را که سابقاً مستعمرهٔ ژاپن بود، در امتداد <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85_%DA%A9%D8%B1%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تقسیم کره">خط ۳۸</a> درجه تقسیم کردند. دولتی کمونیستی در شمال و دولتی طرفدار غرب و ضد کمونیست در جنوب تأسیس شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004552Khlevniuk2015۲۹۴_629-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004552Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B9%DB%B4-629"><span class="cite-bracket">[</span>۶۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85_%D8%A7%DB%8C%D9%84_%D8%B3%D9%88%D9%86%DA%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کیم ایل سونگ">کیم ایل سونگ</a>، رهبر کره شمالی، در مارس ۱۹۴۹ و دوباره در مارس ۱۹۵۰ با استالین ملاقات کرد. او میخواست به جنوب حمله کند و اگرچه استالین در ابتدا تمایلی به حمایت نداشت، اما سرانجام در ماه مهٔ ۱۹۵۰ موافقت کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991302Service2004553Khlevniuk2015۲۹۴–۲۹۵_630-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991302Service2004553Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B9%DB%B4%E2%80%93%DB%B2%DB%B9%DB%B5-630"><span class="cite-bracket">[</span>۶۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%AE%D9%84%D9%82_%DA%A9%D8%B1%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ارتش خلق کره">ارتش کرهٔ شمالی</a> با حمله به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کره جنوبی">کره جنوبی</a> در ژوئن ۱۹۵۰، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%DA%A9%D8%B1%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جنگ کره">جنگ کره</a> را آغاز و با پیشروی سریع <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سئول">سئول</a> را اشغال کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004554_631-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004554-631"><span class="cite-bracket">[</span>۶۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین و مائو معتقد بودند پیروزی سادهای به دست خواهد آمد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004554_631-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004554-631"><span class="cite-bracket">[</span>۶۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ایالات متحده موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل — که شوروی به دلیل عدم به رسمیت شناختن دولت مائو آن را تحریم کرده بود — برد و حمایت نظامی بینالمللی برای کره جنوبی جلب کرد. نیروهایِ تحت رهبری ایالات متحده کرهٔ شمالی را از جنوب عقب راندند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004554Khlevniuk2015۲۹۵–۲۹۶_632-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004554Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B9%DB%B5%E2%80%93%DB%B2%DB%B9%DB%B6-632"><span class="cite-bracket">[</span>۶۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین میخواست از درگیری مستقیم شوروی با ایالات متحده جلوگیری کند و چینیها را متقاعد کرد به شمال یاری رسانند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004555–556Khlevniuk2015۲۹۶_633-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004555%E2%80%93556Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B9%DB%B6-633"><span class="cite-bracket">[</span>۶۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>شوروی یکی از اولین کشورهایی بود که در سال ۱۹۴۸ کشور تازه تأسیس <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="اسرائیل">اسرائیل</a> را به رسمیت شناخت، به امید یافتن متحدی در خاورمیانه.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEYegorov,_15_December_2017_634-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEYegorov,_15_December_2017-634"><span class="cite-bracket">[</span>۶۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وقتی <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D9%84%D8%AF%D8%A7_%D9%85%D8%A6%DB%8C%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گلدا مئیر">گلدا مئیر</a>، سفیر اسرائیل، به شوروی رسید، استالین از جمعیت یهودیانی که برای استقبال از او جمع شده بودند خشمگین شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991291_635-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991291-635"><span class="cite-bracket">[</span>۶۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او همچنین از <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%D9%88_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="روابط اسرائیل و ایالات متحده آمریکا">اتحاد رو به رشد اسرائیل با ایالات متحده</a> عصبانی بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015285_636-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015285-636"><span class="cite-bracket">[</span>۶۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین پس از اختلاف با اسرائیل کمپینی ضدیهودی در داخل شوروی و کشورهای بلوک شرق به راه انداخت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004518_611-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004518-611"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در نوامبر ۱۹۴۸، او کمیتهٔ یهودی ضدفاشیستی را منحل<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991291Service2004577Khlevniuk2015۲۸۴_637-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991291Service2004577Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B8%DB%B4-637"><span class="cite-bracket">[</span>۶۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و محاکمات نمایشی برای برخی از اعضای آن برگزار کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991567Brackman2001۳۸۴–۳۸۵_638-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991567Brackman2001%DB%B3%DB%B8%DB%B4%E2%80%93%DB%B3%DB%B8%DB%B5-638"><span class="cite-bracket">[</span>۶۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مطبوعات شوروی حملات توهینآمیزی به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="صهیونیسم">صهیونیسم</a>، فرهنگ یهودی و «جهان وطنی بیریشه» میکردند<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991291Khlevniuk2015۳۰۸–۳۰۹_639-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991291Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B0%DB%B8%E2%80%93%DB%B3%DB%B0%DB%B9-639"><span class="cite-bracket">[</span>۶۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و یهودستیزی بهطور تصاعدی در جامعهٔ شوروی ابراز میشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004576–577_640-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004576%E2%80%93577-640"><span class="cite-bracket">[</span>۶۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اینکه استالین یهودستیزی را روا میداشت محتملا ناشی از افزایش حس ملیگرایی روسی او بود، یا شاید از آن جهت که یهودستیزی برای هیتلر در بسیج توده مؤثر افتاده بود و استالین نیز امکان استفاده از آن را میدید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991290_641-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991290-641"><span class="cite-bracket">[</span>۶۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> محتملا یهودیان در نظر او ملتی «ضدانقلاب» و وفادار به ایالات متحده بودند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015286_642-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015286-642"><span class="cite-bracket">[</span>۶۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شایعاتی وجود داشت — اگرچه هرگز اثبات نشد — مبنی بر اینکه استالین میخواست همهٔ یهودیان شوروی را به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="استان خودگردان یهودی">استان خودگردان یهودی</a> در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A8%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بیروبیجان">بیروبیجان</a> در شرق سیبری تبعید کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004577Overy2004565Khlevniuk2015۳۰۹_643-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004577Overy2004565Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B0%DB%B9-643"><span class="cite-bracket">[</span>۶۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="۱۹۵۰–۱۹۵۳:_سالهای_پایانی"><span id=".DB.B1.DB.B9.DB.B5.DB.B0.E2.80.93.DB.B1.DB.B9.DB.B5.DB.B3:_.D8.B3.D8.A7.D9.84.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.BE.D8.A7.DB.8C.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>۱۹۵۰–۱۹۵۳: سالهای پایانی</h3> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744652"> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable"> همچنین ببینید: <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="توطئه پزشکها">توطئه پزشکها</a> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Vrachi-timashuk.png?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Vrachi-timashuk.png/170px-Vrachi-timashuk.png" decoding="async" width="170" height="228" class="mw-file-element" data-file-width="597" data-file-height="800"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 170px;height: 228px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Vrachi-timashuk.png/170px-Vrachi-timashuk.png" data-width="170" data-height="228" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Vrachi-timashuk.png/255px-Vrachi-timashuk.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Vrachi-timashuk.png/340px-Vrachi-timashuk.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> 20 ژانویه ۱۹۵۳. حکم اعطای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86_%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نشان لنین">نشان لنین</a> به لیدیا تیموشوک به دلیل «افشای پزشکان قاتل». پس از مرگ استالین در همان سال پس گرفته شد. </figcaption> </figure> <p>استالین در سالهای پایانی ناخوش بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004571_644-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004571-644"><span class="cite-bracket">[</span>۶۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او بیشتر و بیشتر به تعطیلات میرفت؛ در سال ۱۹۵۰ و دوباره در ۱۹۵۱، تقریباً پنج ماه را در داچای خود در آبخاز گذراند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004572Khlevniuk2015۱۹۵_645-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004572Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B9%DB%B5-645"><span class="cite-bracket">[</span>۶۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین به پزشکانش اعتماد نداشت؛ در ژانویهٔ ۱۹۵۲، پزشکان پیشنهاد دادند به منظور بهبود سلامتی، بازنشسته شود و استالین در واکنش یکیشان را زندانی کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004571_644-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004571-644"><span class="cite-bracket">[</span>۶۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سپتامبر ۱۹۵۲، چند پزشک کرملین به اتهام توطئه برای قتل سیاستمداران ارشد در آنچه به «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="توطئه پزشکها">توطئه پزشکها</a>» معروف شد، دستگیر شدند؛ اکثر متهمان یهودی بودند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991309Etinger1995104Service2004576Khlevniuk2015۳۰۷_646-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991309Etinger1995104Service2004576Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B0%DB%B7-646"><span class="cite-bracket">[</span>۶۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین دستور داد این پزشکان را برای اعترافگیری شکنجه کنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991309Khlevniuk2015۳۰۷–۳۰۸_647-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991309Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B0%DB%B7%E2%80%93%DB%B3%DB%B0%DB%B8-647"><span class="cite-bracket">[</span>۶۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در نوامبر، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D9%85%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%B3%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="محاکمهٔ اسلانسکی (صفحه وجود ندارد)">محاکمهٔ اسلانسکی</a> در چکسلواکی برگزار شد که در آن ۱۳ چهرهٔ ارشد حزب کمونیست، از جمله ۱۱ یهودی، متهم و محکوم به مشارکت در توطئهٔ صهیونیستی-آمریکایی برای براندازی دولتهای بلوک شرق شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991308Khlevniuk2015۳۰۷_648-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991308Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B0%DB%B7-648"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در همان ماه، محاکمهای علنی برای شماری یهودی متهم به تخریب صنایع در اوکراین برگزار شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991308_649-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991308-649"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۹۵۱، استالین در جریان ماجرای مینگلین شاخهٔ گرجستانی حزب کمونیست را پاکسازی کرد که منجر به اخراج بیش از ۱۱٬۰۰۰ نفر شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015304–305_650-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015304%E2%80%93305-650"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین از سال ۱۹۴۶ تا زمان مرگش تنها سه سخنرانی عمومی داشت که دو موردشان فقط چند دقیقه طول کشید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004560_651-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004560-651"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> حجم آثاری که مینوشت هم کاهش یافت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004560_651-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004560-651"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۹۵۰، استالین مقالهٔ «مارکسیسم و مسائل زبانشناسی» را منتشر کرد که علاقهٔ او به مسائل ملیت روسیه را نشان میدهد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004564–565_652-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004564%E2%80%93565-652"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۹۵۲، آخرین کتاب استالین به نام <i>مشکلات اقتصادی سوسیالیسم در اتحاد جماهیر شوروی</i> منتشر شد که حکم راهنمایی برای رهبری کشور پس از مرگ او بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991307Service2004۵۶۶–۵۶۷_653-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991307Service2004%DB%B5%DB%B6%DB%B6%E2%80%93%DB%B5%DB%B6%DB%B7-653"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در اکتبر ۱۹۵۲، استالین در نشست کمیتهٔ مرکزی سخنرانی یک و نیم ساعتهای ایراد کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004578_654-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004578-654"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او بر آنچه ویژگیهای ضروری رهبری در آینده میدانست و بر نقاط ضعف جانشینان بالقوهٔ مختلف، به ویژه مولوتوف و میکویان، تأکید کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004579Khlevniuk2015۳۰۶_655-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004579Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B0%DB%B6-655"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۹۵۲، او پولیتبورو را منحل و نهاد بزرگتری به نام «هیئت رئیسه» را جایگزینش کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015305–306_656-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015305%E2%80%93306-656"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="مرگ،_تشییع_جنازه_و_پیامدها"><span id=".D9.85.D8.B1.DA.AF.D8.8C_.D8.AA.D8.B4.DB.8C.DB.8C.D8.B9_.D8.AC.D9.86.D8.A7.D8.B2.D9.87_.D9.88_.D9.BE.DB.8C.D8.A7.D9.85.D8.AF.D9.87.D8.A7"></span>مرگ، تشییع جنازه و پیامدها</h4> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Stalin%27s_casket_on_howitzer_carriage_draught_by_horses.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Stalin%27s_casket_on_howitzer_carriage_draught_by_horses.jpg/220px-Stalin%27s_casket_on_howitzer_carriage_draught_by_horses.jpg" decoding="async" width="220" height="122" class="mw-file-element" data-file-width="1583" data-file-height="877"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 122px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Stalin%27s_casket_on_howitzer_carriage_draught_by_horses.jpg/220px-Stalin%27s_casket_on_howitzer_carriage_draught_by_horses.jpg" data-width="220" data-height="122" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Stalin%27s_casket_on_howitzer_carriage_draught_by_horses.jpg/330px-Stalin%27s_casket_on_howitzer_carriage_draught_by_horses.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Stalin%27s_casket_on_howitzer_carriage_draught_by_horses.jpg/440px-Stalin%27s_casket_on_howitzer_carriage_draught_by_horses.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> تابوت استالین روی کالسکه که توسط اسبها کشیده میشود. سرگرد مارتین مانوف وابستهٔ نظامی ارتش آمریکا از بالکن سفارت این عکس را انداخته است. </figcaption> </figure> <p>در ۱ مارس ۱۹۵۳، دفترداران استالین او را کف اتاق خواب داچای کونتسوو نیمههوشیار یافتند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991311Volkogonov1991571–572Service2004582–584Khlevniuk2015۱۴۲,_۱۹۱_657-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991311Volkogonov1991571%E2%80%93572Service2004582%E2%80%93584Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B4%DB%B2,_%DB%B1%DB%B9%DB%B1-657"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AE%D9%88%D9%86%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="خونریزی درونجمجمهای">خونریزی درونجمجمهای</a> کرده بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991312_658-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991312-658"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او را روی مبلی خواباندند و به مدت سه روز همانجا ماند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991311–312Volkogonov1991572Khlevniuk2015۱۴۲_659-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991311%E2%80%93312Volkogonov1991572Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B4%DB%B2-659"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با قاشق به او غذا و دارو میدادند و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B2%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="زالودرمانی">زالودرمانیاش</a> میکردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991312_658-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991312-658"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در ۵ مارس ۱۹۵۳ درگذشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991313Volkogonov1991574Service2004586Khlevniuk2015۳۱۳_660-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991313Volkogonov1991574Service2004586Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B1%DB%B3-660"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ دخترش سوتلانا، «مرگش سخت و دردناک» بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991313Khlevniuk2015۳۱۳–۳۱۴_661-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991313Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B1%DB%B3%E2%80%93%DB%B3%DB%B1%DB%B4-661"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کالبدشکافی نشان داد بر اثر خونریزی مغزی مرده است و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%84%D8%A8_%D8%B4%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تصلب شرایین">تصلب شرایین</a> شدیداً به شریانهای مغزیاش آسیب زده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015189_662-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015189-662"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> حدس زده میشود که استالین به قتل رسیده باشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004587_663-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004587-663"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="لاورنتی بریا">لاورنتی بریا</a> مظنون به قتل او بوده، اما هیچ مدرک محکمی ارائه نشده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991312_658-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991312-658"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> طبق گزارشی که در <i>نیویورک تایمز</i> منتشر شده، استالین توسط اعضای دفتر سیاسی خود با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%81%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="وارفارین">وارفارین</a> مسموم شده بود.<sup id="cite_ref-Wines_2003_664-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Wines_2003-664"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>مرگ استالین در ۶ مارس اعلام شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004588_665-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004588-665"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> جنازهٔ او مومیایی<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004588Khlevniuk2015۳۱۴_666-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004588Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B1%DB%B4-666"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و سه روز در خانهٔ اتحادیههای مسکو به نمایش گذاشته شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015317_667-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015317-667"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> جمعیت انبوهی که برای دیدن جنازه آمده بودند آنقدر زیاد و بیسازمان بودند که بسیاری <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%AB%D8%B1_%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D8%AD%D8%A7%D9%85_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="لهشدن در اثر ازدحام جمعیت">در اثر ازدحام</a> کشته شدند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004588Khlevniuk2015۳۱۷_668-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004588Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B1%DB%B7-668"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در مراسم تشییع جنازهٔ ۹ مارس، جنازهٔ استالین در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آرامگاه لنین">آرامگاه لنین</a> در میدان سرخ به خاک سپرده شد. صدها هزار نفر در مراسم شرکت کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991576Service2004589Khlevniuk2015۳۱۸_669-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991576Service2004589Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B1%DB%B8-669"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در آن ماه، به دلیل دستگیریهای گسترده به جرم «تحریک ضد شوروی»، افرادی که از مرگ استالین شاد شدند، غضب پلیس را به خود جلب کردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015319_670-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015319-670"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دولت چین برای درگذشت استالین عزای عمومی اعلام کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTELi200975_671-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTELi200975-671"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> همچنین مراسم یادبودی به افتخار او در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%86%D8%AA_%D8%AC%D8%B1%D8%AC_%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="کلیسای سنت جرج شهید (صفحه وجود ندارد)">کلیسای سنت جرج شهید</a> هولبورن لندن برگزار شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEEvans1953_672-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEEvans1953-672"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پنج هزار چپگرای تهرانی در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_(%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="میدان امام حسین (تهران)">میدان فوزیهٔ تهران</a> تجمع کردند تا به استالین ادای احترام کنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESmith2014141_673-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESmith2014141-673"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین نه جانشینی تعیین کرده بود، نه چارچوبی برای انتقال مسالمتآمیز قدرت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015310_674-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015310-674"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کمیتهٔ مرکزی در روز مرگ او تشکیل جلسه داد. مالنکوف، بریا و خروشچف به عنوان چهرههای غالب حزب سر برآوردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004586–587_675-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004586%E2%80%93587-675"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="رهبری جمعی در اتحاد شوروی">نظام رهبری جمعی</a> احیا و اقداماتی برای جلوگیری از خودکامگی اعضا اتخاذ شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015312_676-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015312-676"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> رهبری جمعی شامل هشت عضو ارشد <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%AA%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C_%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پلیتبوروی کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی">هیئت رئیسهٔ کمیتهٔ مرکزی حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی</a> بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERa'anan200620_677-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERa'anan200620-677"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اصلاحات در نظام شوروی بلافاصله اجرا شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004591_678-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004591-678"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اصلاحات اقتصادی پروژههای ساختمانی عظیم را کاهش داد، بر ساخت خانههای جدید تأکید و برای افزایش تولید، مالیات بر کشاورزان را کم کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015315_679-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015315-679"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> رهبران جدید به دنبال نزدیکی با یوگسلاوی و روابط کمتر خصمانه با ایالات متحده بودند<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004593_680-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004593-680"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و در ژوئیهٔ ۱۹۵۳ تلاش کردند با مذاکره جنگ کره را پایان دهند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015316_681-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015316-681"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-cohen13_682-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-cohen13-682"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پزشکانی که زندانی شده بودند آزاد و پاکسازیهای ضدیهودی متوقف شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEEtinger1995120–121Conquest1991314Khlevniuk2015۳۱۴_683-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEEtinger1995120%E2%80%93121Conquest1991314Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B1%DB%B4-683"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> عفو گستردهای برای برخی محکومان صادر شد که جمعیت زندانیان کشور را نصف کرد. نظام امنیت دولتی و گولاگ اصلاح و شکنجه در آوریل ۱۹۵۳ ممنوع شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015315_679-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015315-679"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(6)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="ایدئولوژی_سیاسی"><span id=".D8.A7.DB.8C.D8.AF.D8.A6.D9.88.D9.84.D9.88.DA.98.DB.8C_.D8.B3.DB.8C.D8.A7.D8.B3.DB.8C"></span>ایدئولوژی سیاسی</h2> </div> <section class="mf-section-6 collapsible-block" id="mf-section-6"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744652"> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable"> همچنین ببینید: <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D9%85%E2%80%93%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مارکسیسم–لنینیسم">مارکسیسم–لنینیسم</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="استالینیسم">استالینیسم</a> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Bundesarchiv_Bild_183-18684-0002,_Dresden,_Tod_Stalin,_Parade_KVP.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Bundesarchiv_Bild_183-18684-0002%2C_Dresden%2C_Tod_Stalin%2C_Parade_KVP.jpg/180px-Bundesarchiv_Bild_183-18684-0002%2C_Dresden%2C_Tod_Stalin%2C_Parade_KVP.jpg" decoding="async" width="180" height="247" class="mw-file-element" data-file-width="584" data-file-height="800"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 180px;height: 247px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Bundesarchiv_Bild_183-18684-0002%2C_Dresden%2C_Tod_Stalin%2C_Parade_KVP.jpg/180px-Bundesarchiv_Bild_183-18684-0002%2C_Dresden%2C_Tod_Stalin%2C_Parade_KVP.jpg" data-width="180" data-height="247" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Bundesarchiv_Bild_183-18684-0002%2C_Dresden%2C_Tod_Stalin%2C_Parade_KVP.jpg/270px-Bundesarchiv_Bild_183-18684-0002%2C_Dresden%2C_Tod_Stalin%2C_Parade_KVP.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Bundesarchiv_Bild_183-18684-0002%2C_Dresden%2C_Tod_Stalin%2C_Parade_KVP.jpg/360px-Bundesarchiv_Bild_183-18684-0002%2C_Dresden%2C_Tod_Stalin%2C_Parade_KVP.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> رژه عزاداری به مناسبت مرگ استالین در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AF%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="درسدن">درسدن</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آلمان شرقی">آلمان شرقی</a> </figcaption> </figure> <p>استالین ادعا میکرد که در سن پانزده سالگی مارکسیست شده<sup id="cite_ref-FOOTNOTERieber200532_684-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERieber200532-684"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و این فلسفه راهنمای او در بزرگسالیاش بوده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20049_685-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20049-685"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ کوتکین، استالین «اعتقادات مارکسیستی متعصبانه» داشت<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014xi_686-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014xi-686"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و مونتفیوره ارزش مارکسیسم برای استالین را «شبهدینی» توصیف میکند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007336_687-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007336-687"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اگرچه او هرگز ملیگرای گرجستانی نشد،<sup id="cite_ref-FOOTNOTERieber200543_688-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERieber200543-688"><span class="cite-bracket">[</span>۶۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما در اوایل جوانی، عناصر تفکر ملیگرایانهٔ گرجستانی با مارکسیسم در دیدگاه او در هم آمیخت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200767_689-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200767-689"><span class="cite-bracket">[</span>۶۸۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آلفرد جی. ریبر، مورخ، میگوید استالین در «جامعهای بزرگ شده بود که فولکلور و آداب و رسوم عامیانهاش شورش را ارج مینهاد.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTERieber200543_688-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERieber200543-688"><span class="cite-bracket">[</span>۶۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین به لزوم تطبیق مارکسیسم با شرایط در حالِ تغییر روزگار اعتقاد داشت. در سال ۱۹۱۷، او اعلام کرد «مارکسیسم دگماتیک وجود دارد و مارکسیسم خلاقانه. من دومی را برگزیدهام.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004136Kotkin2014205Khlevniuk2015۴۷_690-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004136Kotkin2014205Khlevniuk2015%DB%B4%DB%B7-690"><span class="cite-bracket">[</span>۶۸۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ولکونوگوف معتقد بود مارکسیسمِ استالین تحت تأثیر «ذهنیت دگماتیک» که در دوران تحصیل در مؤسسات مذهبی به او القا شده بود او شکل گرفته بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov19917_691-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov19917-691"><span class="cite-bracket">[</span>۶۸۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ رابرت سرویس، محقق، «نوآوریهای اندک استالین در ایدئولوژی مارکسیسم، تحولات خام و مبهمی بودند.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20049_685-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20049-685"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برخی از اینها از مصلحت سیاسی ناشی میشدند تا تعهد فکری صادقانه.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20049_685-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20049-685"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین اغلب به ایدئولوژی برای توجیه تصمیمات خود پس از وقوعشان متوسل میشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMcDermott20067_692-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMcDermott20067-692"><span class="cite-bracket">[</span>۶۸۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین خود را «پراکتیک» مینامید، به این معنی که بیشتر یک انقلابی عملگراست تا نظریهپرداز.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200492Kotkin2014۴۶۲_693-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200492Kotkin2014%DB%B4%DB%B6%DB%B2-693"><span class="cite-bracket">[</span>۶۸۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین به عنوان یک مارکسیست و سرمایهداریستیز، به «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D8%B6%D8%A7%D8%AF_%D8%B7%D8%A8%D9%82%D8%A7%D8%AA%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تضاد طبقاتی">جنگ طبقاتی</a>» اجتنابناپذیر بین <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پرولتاریا">پرولتاریای</a> جهان و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%98%D9%88%D8%A7%D8%B2%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بورژوازی">بورژوازی</a> اعتقاد داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200493Khlevniuk2015۷_694-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200493Khlevniuk2015%DB%B7-694"><span class="cite-bracket">[</span>۶۸۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او معتقد بود طبقهٔ کارگر در این مبارزه پیروز خواهد شد و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%DB%8C%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دیکتاتوری پرولتاریا">دیکتاتوری پرولتاریا</a> تأسیس خواهد کرد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200493_695-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200493-695"><span class="cite-bracket">[</span>۶۸۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و اتحاد جماهیر شوروی را نمونهٔ چنین دولتی میدانست.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESandle1999216_696-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESandle1999216-696"><span class="cite-bracket">[</span>۶۸۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> معتقد بود این دولت پرولتری برای اطمینان از سرکوب کامل طبقات مالک، مجبور است دست به اقدامات سرکوبگرانه علیه «دشمنان» خارجی و داخلی بزند<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200493–94_697-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200493%E2%80%9394-697"><span class="cite-bracket">[</span>۶۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و بنابراین جنگ طبقاتی با پیشروی سوسیالیسم تشدید خواهد شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESandle1999214Khlevniuk2015۸_698-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESandle1999214Khlevniuk2015%DB%B8-698"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> رسوا کردن این «دشمن» ابزار تبلیغاتی کافی برای توضیح همهٔ فجایع اقتصادی و سیاسی، سختیهای تحملشده توسط مردم و شکستهای نظامی خواهد بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk20158_699-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk20158-699"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سپس با از بین رفتن اسرافِ ناشی از نظام سرمایهداری، دولت جدید خواهد توانست برای همهٔ شهروندان کار، غذا، سرپناه، مراقبتهای بهداشتی و آموزش فراهم کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200494_700-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200494-700"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ سندل، استالین «متعهد به ایجاد جامعهای صنعتی، جمعی، با اقتصادی دستوری و فناوریهای پیشرفته بود.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTESandle1999211_701-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESandle1999211-701"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین به شاخهٔ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="لنینیسم">لنینیستی</a> مکتب مارکسیسم پایبند بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196686Kotkin2014۱۰,_۶۹۹_702-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDeutscher196686Kotkin2014%DB%B1%DB%B0,_%DB%B6%DB%B9%DB%B9-702"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او در کتاب <i><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مبانی لنینیسم">مبانی لنینیسم</a></i> میگوید «لنینیسم، مارکسیسمِ عصرِ امپریالیسم و انقلاب پرولتری است.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014545_703-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014545-703"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او خودش را لنینیستی وفادار مینامید،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200492_704-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200492-704"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> هرچند به گفتهٔ رابرت سرویس، «استالین کورکورانه مطیع لنینیسم نبود.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200494_700-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200494-700"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین به لنین احترام میگذاشت،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007211_705-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007211-705"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما چون لنین را در اشتباه میدید، اعتراض هم میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200494_700-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200494-700"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در دوران انقلابیگری برخی دیدگاهها و اقدامات لنین را فعالیتهای خودخواهانهٔ مهاجری لوس تلقی میکرد و آنها را برای بلشویکهای مستقر در داخل امپراتوری روسیه غیرسازنده میدانست.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200495Montefiore2007۲۱۱_706-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200495Montefiore2007%DB%B2%DB%B1%DB%B1-706"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پس از انقلاب اکتبر، اختلافاتشان همچنان ادامه داشت. لنین معتقد بود همهٔ کشورهای اروپایی و آسیایی پس از انقلاب پرولتری به راحتی به عنوان دولتی واحد متحد خواهند شد، استالین میگفت غرور ملی جلوی این امر را میگیرد و دولتهای سوسیالیستی مختلفی باید تشکیل شوند. به نظر او، کشوری مانند آلمان به راحتی تسلیم عضویت در دولتی فدرال تحت سلطهٔ روسیه نخواهد شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004179–180_707-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004179%E2%80%93180-707"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با این حال، خلوکنیوک معتقد بود لنین و استالین طی سالها «پیوندی قوی» برقرار کردند<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk201567_708-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk201567-708"><span class="cite-bracket">[</span>۷۰۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و کوتکین دوستی استالین با لنین را «مهمترین رابطهٔ زندگی استالین» مییافت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014531_709-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014531-709"><span class="cite-bracket">[</span>۷۰۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پس از مرگ لنین، استالین به نوشتههای لنین در تصمیمگیری در امور دولتی بسیار بیشتر از نوشتههای مارکس و انگلس متکی بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk201593–94_710-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk201593%E2%80%9394-710"><span class="cite-bracket">[</span>۷۰۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین مثل لنین معتقد بود پرولتاریا نیاز به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D9%82%D8%B1%D8%A7%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86_(%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پیشقراولان (لنینیسم)">طبقهٔ آگاهی</a> دارند که رهبریشان کند، نه اینکه توسط پرولتاریا به پیش برده شود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200493_695-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200493-695"><span class="cite-bracket">[</span>۶۸۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین که خودش را در صدر این طبقهٔ آگاه میدید، معتقد بود مردم شوروی محتاج رهبری قدرتمند شبیه به یک تزار هستند تا دور او جمع شوند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004333Kotkin2014۵۸۶_711-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004333Kotkin2014%DB%B5%DB%B8%DB%B6-711"><span class="cite-bracket">[</span>۷۰۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ خود استالین، «مردم به تزاری نیاز دارند که بتوانند او را بپرستند و برایش زندگی و کار کنند.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003158_712-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003158-712"><span class="cite-bracket">[</span>۷۰۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در کیش شخصیتی که دورش ایجاد شد، «وُژد» نامیده میشد، معادل «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%DA%86%D9%87&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="دوچه (صفحه وجود ندارد)">دوچه</a>» ایتالیایی و «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D9%88%D8%A7_(%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%86%D8%A7%D8%B2%DB%8C)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پیشوا (آلمان نازی)">پیشوای</a>» آلمانی.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin20177_713-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin20177-713"><span class="cite-bracket">[</span>۷۰۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Grutas_Stalin.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Grutas_Stalin.jpg/220px-Grutas_Stalin.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" data-file-width="2560" data-file-height="1920"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 165px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Grutas_Stalin.jpg/220px-Grutas_Stalin.jpg" data-width="220" data-height="165" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Grutas_Stalin.jpg/330px-Grutas_Stalin.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Grutas_Stalin.jpg/440px-Grutas_Stalin.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> تندیس ژوزف استالین در پارک گروتاس نزدیک به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%86%DA%A9%D8%A7%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دروسکینینکای">دروسکینینکای</a> لیتوانی. این تندیس در اصل در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویلنیوس">ویلنیوس</a> لیتوانی قرار داشت. </figcaption> </figure> <p><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="استالینیسم">استالینیسم</a> شاخهای از لنینیسم بود،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007352_714-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007352-714"><span class="cite-bracket">[</span>۷۰۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و گرچه استالین شخصاً از بهکار بردن اصطلاح «مارکسیسم-لنینیسم-استالینیسم» اجتناب میکرد، به دیگران اجازه میداد از آن استفاده کنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004357_715-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004357-715"><span class="cite-bracket">[</span>۷۰۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او پس از مرگ لنین در مباحثات نظری درون حزب کمونیست فعال بود، خاصه با شکل دهی به نظریهٔ «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%DA%A9_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سوسیالیسم در یک کشور">سوسیالیسم در یک کشور</a>». این مفهوم با مبارزات جناحی درون حزب، به ویژه علیه تروتسکی، ارتباط تنگاتنگی داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESandle1999208–209_716-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESandle1999208%E2%80%93209-716"><span class="cite-bracket">[</span>۷۰۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین این را اولین بار در دسامبر ۱۹۲۴ مطرح کرد و در نوشتههای ۱۹۲۵–۱۹۲۶ پروریدش.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESandle1999209_717-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESandle1999209-717"><span class="cite-bracket">[</span>۷۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دکترین استالین بر آن بود که سوسیالیسم میتواند در روسیه کامل شود، اما به دلیل تهدید مداخلهٔ نظام سرمایهداری، پیروزی نهاییاش تضمین نیست. به همین دلیل، او دیدگاه لنین — مبنی بر اینکه انقلاب جهانی برای پیروزی نهایی سوسیالیسم ضروری است — را بهطور کامل رها نکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESandle1999209_717-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESandle1999209-717"><span class="cite-bracket">[</span>۷۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین نیز اعتقاد مارکسیستی به اینکه دولت با تبدیل سوسیالیسم به کمونیسم ناب از بین خواهد رفت را قبول داشت، اما معتقد بود دولت شوروی تا شکست نهایی سرمایهداری جهانی باقی خواهد ماند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESandle1999261_718-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESandle1999261-718"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این مفهوم، احساسات ملیگرایانه را با نظرات مارکسیستی و لنینیستی تلفیق<sup id="cite_ref-FOOTNOTESandle1999211_701-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESandle1999211-701"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و با معرفی تروتسکی بهعنوان فردی شکستخورده که به توانایی کارگران روس برای ساختن سوسیالیسم ایمان ضعیفی دارد، او را بیاعتبار میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESandle1999210_719-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESandle1999210-719"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین ملتها را موجودیتهای محصول نظام سرمایهداری میدانست که میتوانند با دیگران ادغام شوند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200498_720-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200498-720"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او در نهایت معتقد بود همهٔ ملتها در جامعهای جهانی واحد یکی خواهند شد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200498_720-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200498-720"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و به همهٔ ملتها بهطور ذاتی برابر نگاه میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEOvery2004552_721-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEOvery2004552-721"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او میگفت حق جدایی باید به اقلیتهای قومی امپراتوری روسیه داده شود، اما نباید به آن تشویق شوند<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200499_722-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200499-722"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> چه در صورت خودمختاری کامل، در نهایت تحت کنترل ارتجاعیترین عناصر جامعهٔ خود قرار خواهند گرفت؛ بهعنوان مثال، او <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تاتارها">تاتارهای</a> عمدتاً بیسواد را مثال میزد که به گفتهٔ او در نهایت <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D9%84%D8%A7_(%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ملا (عنوان)">ملاها</a> بر آنها مسلط خواهند شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200499_722-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200499-722"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین میگفت یهودیان دارای «شخصیت ملی» هستند، اما «ملت» نیستند و بنابراین در جامعه حل نمیشوند. او ملیگرایی یهودی، بهویژه <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B5%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="صهیونیسم">صهیونیسم</a>، را در خصومت با سوسیالیسم میدید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEOvery2004565_723-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEOvery2004565-723"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> خلوکنیوک میگوید گسترش امپراتوری استالین او را جانشین شایستهای برای تزارهای روسیه میکند، زیرا استالین بود که مارکسیسم را با امپریالیسم درآمیخت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk20158_699-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk20158-699"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در نظر رابرت سرویس، مارکسیسمِ استالین با ملیگرایی روسی تا حد زیادی پیوند خورده بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20049_685-3" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20049-685"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ مونتفیوره، استالین خود را از روی عملگرایی به دامان ملت روسیه انداخت زیرا روسها هستهٔ اصلی جمعیت اتحاد جماهیر شوروی بودند؛ این به معنای آن نیست که ریشههای گرجی خودش را فراموش کرده بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003310,_579_724-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003310,_579-724"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تلاش استالین برای گسترش قلمروی شوروی در اروپای شرقی «امپریالیسم روس» توصیف شده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20045_725-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20045-725"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(7)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="شخصیت_و_زندگی_خصوصی"><span id=".D8.B4.D8.AE.D8.B5.DB.8C.D8.AA_.D9.88_.D8.B2.D9.86.D8.AF.DA.AF.DB.8C_.D8.AE.D8.B5.D9.88.D8.B5.DB.8C"></span>شخصیت و زندگی خصوصی</h2> </div> <section class="mf-section-7 collapsible-block" id="mf-section-7"> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Lavrenti_Beria_Stalins_family.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Lavrenti_Beria_Stalins_family.jpg/225px-Lavrenti_Beria_Stalins_family.jpg" decoding="async" width="225" height="157" class="mw-file-element" data-file-width="1552" data-file-height="1080"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 225px;height: 157px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Lavrenti_Beria_Stalins_family.jpg/225px-Lavrenti_Beria_Stalins_family.jpg" data-width="225" data-height="157" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Lavrenti_Beria_Stalins_family.jpg/338px-Lavrenti_Beria_Stalins_family.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Lavrenti_Beria_Stalins_family.jpg/450px-Lavrenti_Beria_Stalins_family.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="لاورنتی بریا">لاورنتی بریا</a> با دختر استالین سوتلانا در آغوشش. استالین با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D9%84%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%A8%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نستور لاکوبا">نستور لاکوبا</a> در پسزمینه در حال کشیدن پیپ. این عکس در اواسط دهه ۱۹۳۰ در داچای استالین در نزدیکی سوچی گرفته شده است. </figcaption> </figure> <p>استالین اصلیت گرجی داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest19911_726-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest19911-726"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="زبان گرجی">زبان گرجی</a> صحبت میکرد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest19911Khlevniuk2015۹۷_727-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest19911Khlevniuk2015%DB%B9%DB%B7-727"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و تا سن ۸ یا ۹ سالگی زبان روسی نیاموخت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk201597_728-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk201597-728"><span class="cite-bracket">[</span>۷۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برخی معتقدند او اصالتی <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آسیها">آسی</a> — از اقوام ایرانی قفقاز — داشته است، زیرا هاپلوتیپ ژنتیکی او (G2a-Z6653) بهطور معمول در آسیها دیده میشود، اما او هرگز هویت آسی برای خود قائل نبود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEFoltz202194–97_729-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEFoltz202194%E2%80%9397-729"><span class="cite-bracket">[</span>۷۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین به هویت گرجیاش افتخار میکرد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200766–67_730-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200766%E2%80%9367-730"><span class="cite-bracket">[</span>۷۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و هنگام صحبت به روسی، لهجهٔ گرجی غلیظی داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest19911Montefiore20032Montefiore200742Khlevniuk2015۹۷_731-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest19911Montefiore20032Montefiore200742Khlevniuk2015%DB%B9%DB%B7-731"><span class="cite-bracket">[</span>۷۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ مونتفیوره، با وجود علاقهٔ استالین به روسیه و روسها، او در سبک زندگی و شخصیتش عمیقاً گرجستانی باقی ماند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003579_732-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003579-732"><span class="cite-bracket">[</span>۷۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برخی از رفقای استالین او را «آسیایی» توصیف میکردند و گفته میشود استالین به روزنامهنگاری ژاپنی گفته بود «من اروپایی نیستم، بلکه آسیاییام، یک روس گرجیتبار هستم.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTERieber200518_733-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERieber200518-733"><span class="cite-bracket">[</span>۷۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> رابرت سرویس میگوید استالین «هرگز روس شد، نمیتوانست بهطور قابل قبولی روس به نظر برسد و هرگز وانمود نمیکرد روس است.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200485_734-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200485-734"><span class="cite-bracket">[</span>۷۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مونتفیوره بر این است که «پس از ۱۹۱۷، [استالین] چهار ملیتی شد: گرجستانی از نظر ملیت، روس از نظر وفاداری، انترناسیونالیست از نظر ایدئولوژی، و شوروی از نظر شهروندی.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007268_735-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007268-735"><span class="cite-bracket">[</span>۷۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین صدای نرمی داشت<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991183Volkogonov19915Kotkin2017۵_736-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991183Volkogonov19915Kotkin2017%DB%B5-736"><span class="cite-bracket">[</span>۷۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و هنگام صحبت به روسی، آهسته و با دقت عبارات خود را انتخاب میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest19911_726-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest19911-726"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او در خلوت اغلب عامیانه صحبت میکرد و فحش میداد، اما از آن در ملاء عام اجتناب میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest199137_737-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest199137-737"><span class="cite-bracket">[</span>۷۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین سخنوری ضعیف توصیف شده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991149Volkogonov199149Service2004334Khlevniuk2015۵۲_738-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991149Volkogonov199149Service2004334Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B2-738"><span class="cite-bracket">[</span>۷۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> طبق گفتهٔ ولکوگونوف، سبک سخنرانی استالین «ساده و واضح، بدون جملات مبالغهآمیز و عبارات جذاب یا نمایشهای روی صحنه» بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991xx–xxi_739-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991xx%E2%80%93xxi-739"><span class="cite-bracket">[</span>۷۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به ندرت در مقابل جمعیت زیادی سخنرانی میکرد و ترجیح میداد نظراتش را کتبی ابراز کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015329_740-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015329-740"><span class="cite-bracket">[</span>۷۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سبک نوشتاری او نیز مشابه بود و با سادگی، وضوح و اختصار مینوشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov199121Khlevniuk2015۹۷_741-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov199121Khlevniuk2015%DB%B9%DB%B7-741"><span class="cite-bracket">[</span>۷۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> قد استالین در بزرگسالی ۱٫۷۰ متر بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin201740_742-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin201740-742"><span class="cite-bracket">[</span>۷۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov199165_743-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov199165-743"><span class="cite-bracket">[</span>۷۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> صورت پر مویش به دلیل ابتلا به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D8%A8%D9%84%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آبله">آبله</a> در دوران کودکی، گود افتاده بود؛ این را در عکسهایی که از او منتشر میشد حذف میکردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin20174_744-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin20174-744"><span class="cite-bracket">[</span>۷۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او با پای چپی چسبیده به دنیا آمد و بازوی چپش در کودکی آسیب دائمی دیده بود که باعث میشد از بازوی راستش کوتاهتر و کمانعطافتر باشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200425Khlevniuk2015۱۳–۱۴_745-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200425Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B3%E2%80%93%DB%B1%DB%B4-745"><span class="cite-bracket">[</span>۷۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین در جوانی ظاهری ژولیده داشت چون ارزشهای زیباییشناختی طبقهٔ متوسط را رد میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200444_746-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200444-746"><span class="cite-bracket">[</span>۷۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تا سال ۱۹۰۷، موهای خود را بلند و اغلب ریش میگذاشت؛ از نظر لباس، معمولاً <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%86%D9%88%D8%AE%D8%A7_%D8%AA%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="چوخا تالاواری">چوخای گرجستانی</a> سنتی یا پیراهن ساتن قرمزی با کت خاکستری و کلاه فدر مشکی میپوشید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore20079–10_747-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore20079%E2%80%9310-747"><span class="cite-bracket">[</span>۷۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> از اواسط سال ۱۹۱۸ تا زمان مرگ، لباسهای نظامی را ترجیح میداد، به ویژه چکمههای بلند مشکی، تنیک بدون یقه و اسلحه.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004167Kotkin2017۱_748-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004167Kotkin2017%DB%B1-748"><span class="cite-bracket">[</span>۷۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او در تمام عمر سیگاری بود و پیپ هم میکشید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991282Volkogonov1991146Service2004435,_438,_574Kotkin2017۱_749-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991282Volkogonov1991146Service2004435,_438,_574Kotkin2017%DB%B1-749"><span class="cite-bracket">[</span>۷۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> حداقل در ظاهر میل بسیار کمی به تجملات داشت و سادهزیست بود، با لباسها و مبلمان ساده و ارزان قیمت؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991311Volkogonov1991102Montefiore200336–37Service2004۴۹۷–۴۹۸_750-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991311Volkogonov1991102Montefiore200336%E2%80%9337Service2004%DB%B4%DB%B9%DB%B7%E2%80%93%DB%B4%DB%B9%DB%B8-750"><span class="cite-bracket">[</span>۷۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> علاقهٔ اصلیاش انباشت قدرت بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991102Service2004۴۹۸_751-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991102Service2004%DB%B4%DB%B9%DB%B8-751"><span class="cite-bracket">[</span>۷۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>به عنوان رهبر اتحاد جماهیر شوروی، استالین معمولاً حدود ساعت ۱۱ ظهر از خواب بیدار میشد،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200360_752-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200360-752"><span class="cite-bracket">[</span>۷۴۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ناهار بین ساعت ۳ تا ۵ بعد از ظهر و شام زودتر از ساعت ۹ شب سرو میشد؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200360Service2004۵۲۵_753-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200360Service2004%DB%B5%DB%B2%DB%B5-753"><span class="cite-bracket">[</span>۷۴۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سپس تا ساعات پایانی شب کار میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004525_754-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004525-754"><span class="cite-bracket">[</span>۷۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اغلب با سایر اعضای دفتر سیاسی و خانوادههایشان شام میخورد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200335,_60_755-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200335,_60-755"><span class="cite-bracket">[</span>۷۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در زمان رهبری، به ندرت مسکو را ترک میکرد، مگر جهت رفتن به اقامتگاههای ییلاقیاش برای تعطیلات؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004331_756-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004331-756"><span class="cite-bracket">[</span>۷۴۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> از سفر خوشش نمیآمد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015102,_227_757-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015102,_227-757"><span class="cite-bracket">[</span>۷۴۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و از هواپیما امتناع میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015195Kotkin2017۳_758-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015195Kotkin2017%DB%B3-758"><span class="cite-bracket">[</span>۷۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> محل تعطیلات مورد علاقهاش در طول سالها تغییر میکرد،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200364_759-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200364-759"><span class="cite-bracket">[</span>۷۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اگرچه از سال ۱۹۲۵ تا ۱۹۳۶ و دوباره از ۱۹۴۵ تا ۱۹۵۱ هر سال در مناطق جنوبی شوروی تعطیلات را میگذراند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015191_760-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015191-760"><span class="cite-bracket">[</span>۷۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به همراه سایر مقامات ارشد، در زوبالوا، ۳۵ کیلومتری خارج از مسکو، اقامتگاهی داشت،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200357–58Kotkin2014۵۹۴_761-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200357%E2%80%9358Kotkin2014%DB%B5%DB%B9%DB%B4-761"><span class="cite-bracket">[</span>۷۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما پس از خودکشی نادژدا در سال ۱۹۳۲، دیگر آنجا نرفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003102_762-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003102-762"><span class="cite-bracket">[</span>۷۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پس از ۱۹۳۲، به دلیل دوستی با <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D9%84%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%A8%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نستور لاکوبا">نستور لاکوبا</a> رهبر آبخازی دوست داشت تعطیلاتش را آنجا سپری کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200366–67Service2004۲۹۶_763-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200366%E2%80%9367Service2004%DB%B2%DB%B9%DB%B6-763"><span class="cite-bracket">[</span>۷۵۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۹۳۴، اقامتگاه جدید کونتسوو داچا در ۹ کیلومتری کرملین ساخته و محل اقامت اصلی او شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991215Montefiore2003103Service2004۲۹۵_764-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991215Montefiore2003103Service2004%DB%B2%DB%B9%DB%B5-764"><span class="cite-bracket">[</span>۷۵۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="شخصیت"><span id=".D8.B4.D8.AE.D8.B5.DB.8C.D8.AA"></span>شخصیت</h3> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Stalin_birthday2.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Stalin_birthday2.jpg/220px-Stalin_birthday2.jpg" decoding="async" width="220" height="178" class="mw-file-element" data-file-width="1500" data-file-height="1212"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 178px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Stalin_birthday2.jpg/220px-Stalin_birthday2.jpg" data-width="220" data-height="178" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Stalin_birthday2.jpg/330px-Stalin_birthday2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Stalin_birthday2.jpg/440px-Stalin_birthday2.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> کمونیستهای چینی هفتادمین سالگرد تولد استالین را در سال ۱۹۴۹ جشن میگیرند. </figcaption> </figure> <p>تروتسکی و چند چهرهٔ دیگر شوروی استالین را فردی متوسط و معمولی مینمایاندند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991xviVolkogonov1991xxiiiService20044Montefiore2007xxiv_765-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991xviVolkogonov1991xxiiiService20044Montefiore2007xxiv-765"><span class="cite-bracket">[</span>۷۵۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تبلیغات اینان در زمان حیات استالین خارج از شوروی بهطور گستردهای پذیرفته شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007xxiv_766-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007xxiv-766"><span class="cite-bracket">[</span>۷۵۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ مونتفیوره، «به شهادت دوست و دشمن، روشن است استالین از همان کودکی فردی استثنایی بوده است.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007xxiv_766-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007xxiv-766"><span class="cite-bracket">[</span>۷۵۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین ذهنی پیچیده،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004343_767-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004343-767"><span class="cite-bracket">[</span>۷۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تسلط زیادی بر خویش<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov19918Service2004۳۳۷_768-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov19918Service2004%DB%B3%DB%B3%DB%B7-768"><span class="cite-bracket">[</span>۷۶۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و حافظهای فوقالعاده داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991193,_274Volkogonov199163Service2004115Kotkin2014425Khlevniuk2015۱۴۸_769-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991193,_274Volkogonov199163Service2004115Kotkin2014425Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B4%DB%B8-769"><span class="cite-bracket">[</span>۷۶۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سختکوش<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200442Montefiore2007353Kotkin2014۴۲۴,_۴۶۵,_۵۹۷_770-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200442Montefiore2007353Kotkin2014%DB%B4%DB%B2%DB%B4,_%DB%B4%DB%B6%DB%B5,_%DB%B5%DB%B9%DB%B7-770"><span class="cite-bracket">[</span>۷۶۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و با میل یادگیری بالا بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004115_771-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004115-771"><span class="cite-bracket">[</span>۷۶۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در زمان حکومتش به جزئیات زیادی از زندگی مردم شوروی، از فیلمنامهها تا طرحهای معماری و تجهیزات نظامی، رسیدگی میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk20154–5_772-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk20154%E2%80%935-772"><span class="cite-bracket">[</span>۷۶۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ ولکوگونوف، «زندگی شخصی و کاری استالین یکی بود» و هرگز از فعالیتهای سیاسی دست نمیکشید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991145_773-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991145-773"><span class="cite-bracket">[</span>۷۶۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با این حال، باژانوف استالین را فردی کمسواد با مشارکت محدود در امور مختلف دولتی که در جلسات پولیتبورو بحث میشد، توصیف کرده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBazhanovDoyle1990181_774-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEBazhanovDoyle1990181-774"><span class="cite-bracket">[</span>۷۶۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بهطور مشابه، رابرت ویلیام دیویس، مورخ، استالین را به دلیل کمسوادی، فردی مستعدِ تأثیرات جادوگران متقلبی مانند <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%81%DB%8C%D9%85_%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%86%DA%A9%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تروفیم لیسنکو">تروفیم لیسنکو</a>، دانشمند کشاورزی <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شبهعلم">شبهعلمی</a>، میدانست.<sup id="cite_ref-775" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-775"><span class="cite-bracket">[</span>۷۶۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7_%D8%A7%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%86%DB%8C%DA%86%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="ماریا ایلینیچنا اولیانوا (صفحه وجود ندارد)">ماریا ایلینیچنا اولیانوا</a>، خواهر لنین، لنین گفته بود که «استالین اصلاً باهوش نیست»،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004191_776-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004191-776"><span class="cite-bracket">[</span>۷۶۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما «استالین را به عنوان فردی عملگرا میستود.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014528–600_777-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014528%E2%80%93600-777"><span class="cite-bracket">[</span>۷۶۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین میتوانست برای مخاطبان مختلف نقشهای متفاوتی بازی کند<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991317Volkogonov1991xxviMcDermott2006۱۳_778-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991317Volkogonov1991xxviMcDermott2006%DB%B1%DB%B3-778"><span class="cite-bracket">[</span>۷۷۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و در فریب مهارت داشت و اغلب دیگران را در مورد انگیزهها و اهداف واقعی خود فریب میداد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991xviService200418McDermott2006۱۳_779-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991xviService200418McDermott2006%DB%B1%DB%B3-779"><span class="cite-bracket">[</span>۷۷۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفته ولادیمیر نِوسکی، مورخ بلشویک، استالین به عنوان دبیرکل منصوب شد زیرا با شایعات جعلی، لنین را متقاعد کرده بود حزب در معرض انشعاب است. نِوسکی همچنین مدعی است لنین بعداً از اعتماد به استالین عمیقاً پشیمان شد و برای اصلاح این اشتباه <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D8%B5%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="وصیتنامه لنین">وصیتنامهٔ</a> خود را نوشت.<sup id="cite_ref-780" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-780"><span class="cite-bracket">[</span>۷۷۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C%DA%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="لازار کاگانویچ">لازار کاگانویچ</a> شخصیت چندوجهی استالین را اینطور توصیف میکند: «چند استالین».<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMcDermott200612–13_781-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMcDermott200612%E2%80%9313-781"><span class="cite-bracket">[</span>۷۷۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در سازماندهی ماهر بود<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200342Kotkin2014۴۲۴_782-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200342Kotkin2014%DB%B4%DB%B2%DB%B4-782"><span class="cite-bracket">[</span>۷۷۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و دیگران را بر اساس قدرت درونی، عملگرایی و هوشمندیشان قضاوت میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004342_783-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004342-783"><span class="cite-bracket">[</span>۷۷۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او اذعان داشت که میتواند بیادب و توهینآمیز باشد،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991120Kotkin2014۶۴۸_784-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991120Kotkin2014%DB%B6%DB%B4%DB%B8-784"><span class="cite-bracket">[</span>۷۷۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما به ندرت با عصبانیت صدایش را بلند میکرد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004337_785-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004337-785"><span class="cite-bracket">[</span>۷۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>؛ با وخامت سلامتیاش در سنین بالاتر، بهطور فزایندهای غیرقابل پیشبینی و بدخلق شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015145_786-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015145-786"><span class="cite-bracket">[</span>۷۷۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> علیرغم تندخویی، میتوانست بسیار جذاب باشد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMcCauley200392Montefiore200349–50Kotkin2014117,_465Kotkin2017۵_787-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMcCauley200392Montefiore200349%E2%80%9350Kotkin2014117,_465Kotkin2017%DB%B5-787"><span class="cite-bracket">[</span>۷۷۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>؛ در مواقع آرام، شوخی میکرد و ادای دیگران را درمیآورد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004115_771-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004115-771"><span class="cite-bracket">[</span>۷۶۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مونتفیوره میگوید این جذابیت «بنیان قدرت استالین در حزب» بوده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200341_788-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200341-788"><span class="cite-bracket">[</span>۷۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ رابرت سرویس، او «قاطع، کاردان، با اعتماد به نفس و جاهطلب» بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004228_300-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004228-300"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین بیرحم<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004338Khlevniuk2015۵۳_789-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004338Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B3-789"><span class="cite-bracket">[</span>۷۸۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و با قساوت ذاتی<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991318Khlevniuk2015۷_790-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991318Khlevniuk2015%DB%B7-790"><span class="cite-bracket">[</span>۷۸۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بود و تمایلش به خشونت حتی برای یک بلشویک هم زیاد بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004337_785-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004337-785"><span class="cite-bracket">[</span>۷۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مهر و شفقتی در او وجود نداشت<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov19914Khlevniuk2015۷_791-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov19914Khlevniuk2015%DB%B7-791"><span class="cite-bracket">[</span>۷۸۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما حتی در بحبوحهٔ وحشت بزرگ گاه نسبت به غریبهها مهربانی نشان میداد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004334_792-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004334-792"><span class="cite-bracket">[</span>۷۸۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او مستعد خشم خودبزرگبینانه،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004258Montefiore2007۲۸۵_793-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004258Montefiore2007%DB%B2%DB%B8%DB%B5-793"><span class="cite-bracket">[</span>۷۸۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کینهتوز<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20044,_344_794-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20044,_344-794"><span class="cite-bracket">[</span>۷۸۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و انتقامجو<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014597Kotkin2017۶_795-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014597Kotkin2017%DB%B6-795"><span class="cite-bracket">[</span>۷۸۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بود و سالها کینه به دل میگرفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200410,_344Kotkin2017۵_796-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200410,_344Kotkin2017%DB%B5-796"><span class="cite-bracket">[</span>۷۸۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در دههٔ ۱۹۲۰ شکاک و توطئهجور شده بود و دوست داشت بپندارد مردم علیه او توطئه میکنند و پشت اعمال مخالفان، توطئههای عظیم بینالمللی است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004336Kotkin2014۷۳۶_797-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004336Kotkin2014%DB%B7%DB%B3%DB%B6-797"><span class="cite-bracket">[</span>۷۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> هرگز در جلسات شکنجه یا اعدام حاضر نمیشد،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003175_798-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003175-798"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> هرچند رابرت سرویس معتقد است او از تحقیر مردم «رضایت عمیقی» میبرد و نگه داشتن حتی نزدیکان خودش در حالت «ترس مداوم» برایش لذتبخش بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20045_725-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20045-725"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سرویس همچنین میگوید او آثاری از اختلال شخصیت پارانوئید و جامعهستیز دارد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004343_767-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004343-767"><span class="cite-bracket">[</span>۷۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با این حال، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D9%81%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%AA%D8%B2?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جفری رابرتز">جفری رابرتز</a>، مورخ، معتقد است استالین نه دیوانه و روانی،<sup id="cite_ref-FOOTNOTERoberts20222_799-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERoberts20222-799"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بلکه فردی با هوش عاطفی و روشنفکری احساساتی بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERoberts20222_799-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERoberts20222-799"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مورخان دیگری قساوت او را نه ویژگی شخصیتی، بلکه ناشی از تعهد راسخش به بقای شوروی و آرمان مارکسیستی-لنینیستی بینالمللی مرتبط میدانند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMcDermott200612_800-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMcDermott200612-800"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> از طرف دیگر ای. ای ریس، مورخ، معتقد بود در مورد استالین «استدلال قوی وجود دارد که روانپریشیاش بود که استبدادش را بزاد.» ریس به معاینهٔ استالین توسط <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%B1%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ولادیمیر بختیرف">ولادیمیر بختیرف</a>، متخصص اعصاب، در سال ۱۹۲۷ استناد میکند که او را «نمونهای عادی از پارانویای شدید» توصیف کرده بود.<sup id="cite_ref-801" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-801"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین علاقه زیادی به هنر داشت<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014620_802-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014620-802"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و استعداد هنرمندان را تحسین میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200760_803-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200760-803"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او حتی زمانیکه آثار برخی نویسندگان شوروی مانند <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%D8%A8%D9%88%D9%84%DA%AF%D8%A7%DA%A9%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="میخائیل بولگاکف">میخائیل بولگاکف</a> برای رژیم شوروی مضر تلقی میشد، از آنها در برابر دستگیری و پیگرد قانونی محافظت میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk201596_804-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk201596-804"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> از موسیقی کلاسیک لذت میبرد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200373Khlevniuk2015۶_805-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200373Khlevniuk2015%DB%B6-805"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و حدود ۲۷۰۰ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87_%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%81%D9%88%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="صفحه گرامافون">صفحه گرامافون</a> داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk20156_806-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk20156-806"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او همچنین در دهههای ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ بهطور مرتب به تئاتر بولشوی میرفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991127,_148_807-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991127,_148-807"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سلیقهاش در موسیقی و تئاتر محافظهکارانه بود و به درام کلاسیک، اپرا و باله نسبت به آنچه او «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85_(%D9%87%D9%86%D8%B1)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="فرمالیسم (هنر)">فرمالیسم</a>» تجربی مینامید، علاقهٔ بیشتری داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk201597_728-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk201597-728"><span class="cite-bracket">[</span>۷۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او همچنین در هنرهای تجسمی به آثار کلاسیک علاقهمند بود و سبکهای آوانگارد مانند <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کوبیسم">کوبیسم</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%81%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="فوتوریسم">فوتوریسم</a> را نمیپسندید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991131_808-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991131-808"><span class="cite-bracket">[</span>۸۰۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کتابخوان پرشوری بود و کتابخانهای شخصی با بیش از ۲۰٬۰۰۰ کتاب داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200386Service20049McDermott200619Kotkin2017۱–۲,_۵_809-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200386Service20049McDermott200619Kotkin2017%DB%B1%E2%80%93%DB%B2,_%DB%B5-809"><span class="cite-bracket">[</span>۸۰۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شمار کمی از این کتابها رمان بود،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk201593_810-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk201593-810"><span class="cite-bracket">[</span>۸۰۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اگرچه میتوانست بخشهایی از آثار <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D9%BE%D9%88%D8%B4%DA%A9%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="الکساندر پوشکین">الکساندر پوشکین</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نیکولای نکراسوف">نیکولای نیکراسوف</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D9%88%DB%8C%D8%AA%D9%85%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="والت ویتمن">والت ویتمن</a> را از حفظ بخواند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200760_803-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200760-803"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> موضوع مورد علاقهٔ استالین تاریخ بود، سپس <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="فلسفه مارکسیستی">نظریهٔ مارکسیستی</a> و نهایتاً رمان.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERoberts20222_799-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERoberts20222-799"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین با نظریات مارکسیستی به خوبی آشنا و طبق گفتهٔ بولاک، «مناظرهکنندهای توانا» بود که در بحثهای خود از مارکس و انگلس نقل قول میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBullock199233_811-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEBullock199233-811"><span class="cite-bracket">[</span>۸۰۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به مطالعات تاریخی علاقه داشت و مباحثات دربارهٔ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تاریخ روسیه">تاریخ روسیه</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بینالنهرین">بینالنهرین</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="روم باستان">روم باستان</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D9%86%D8%B3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="امپراتوری بیزانس">بیزانس</a> را از دست نمیداد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004560_651-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004560-651"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او به سلطنت <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="ایوان چهارم">ایوان مخوف</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%AA%D8%B1_%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پتر کبیر">پتر کبیر</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D9%88%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کاترین دوم">کاترین کبیر</a> بسیار علاقه داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERoberts20222_799-3" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERoberts20222-799"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="خودآموزی">خودآموختهبود</a><sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200386Kotkin2014۱۱۷,_۶۷۶_812-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200386Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B7,_%DB%B6%DB%B7%DB%B6-812"><span class="cite-bracket">[</span>۸۰۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ادعا میکرد روزانه تا ۵۰۰ صفحه کتاب میخواند<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMcCauley200393Montefiore200386Service2004560McDermott2006۱۹_813-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMcCauley200393Montefiore200386Service2004560McDermott2006%DB%B1%DB%B9-813"><span class="cite-bracket">[</span>۸۰۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و مونتفیوره او را فردی انتلکت میدانست.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200386_814-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200386-814"><span class="cite-bracket">[</span>۸۰۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لنین نویسندهٔ مورد علاقهٔ استالین بود، اما همچنین نوشتههای بسیاری از <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%84%D8%A6%D9%88%D9%86_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%DA%A9%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="لئون تروتسکی">لئون تروتسکی</a> و دیگر دشمنان سرسخت خود را میخواند و گاهی آنها را میپسندید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERoberts20222_799-4" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERoberts20222-799"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین مانند همهٔ رهبران بلشویک معتقد بود مطالعه میتواند نه تنها افکار و آگاهی مردم، بلکه خود <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%D8%AA_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="طبیعت انسان">ماهیت انسان</a> را نیز متحول کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERoberts20222_799-5" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERoberts20222-799"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین همچنین از تماشای فیلم در اواخر شب در پردههای سینمای نصبشده در کرملین و داچاهایش لذت میبرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991127Khlevniuk2015۲–۳_815-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991127Khlevniuk2015%DB%B2%E2%80%93%DB%B3-815"><span class="cite-bracket">[</span>۸۰۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او ژانر <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="وسترن">وسترن</a> را دوست میداشت<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991282McCauley2003۹۰_816-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991282McCauley2003%DB%B9%DB%B0-816"><span class="cite-bracket">[</span>۸۰۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اگرچه فیلمهای مورد علاقهاش <i><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D9%84%DA%AF%D8%A7_%D9%88%D9%84%DA%AF%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ولگا ولگا">ولگا ولگا</a></i> و <i><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DA%A9_(%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85_%DB%B1%DB%B9%DB%B3%DB%B6)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سیرک (فیلم ۱۹۳۶)">سیرک</a></i> (هر دو به کارگردانی <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گریگوری الکساندرف">گریگوری الکساندرف</a> و بازی <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%84%DB%8C%D9%88%D8%A8%D9%81_%D8%A7%D8%B1%D9%84%D9%88%D9%88%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="لیوبف ارلووا">لیوبف ارلووا</a>) بودند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003145_817-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003145-817"><span class="cite-bracket">[</span>۸۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین بازیکن ماهر و علاقهمند <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بیلیارد">بیلیارد</a> بود<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200358,_507Kotkin2017۱_818-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200358,_507Kotkin2017%DB%B1-818"><span class="cite-bracket">[</span>۸۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و ساعت جمعآوری میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin20171_819-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin20171-819"><span class="cite-bracket">[</span>۸۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او همچنین از شوخیهای دستی لذت میبرد؛ برای مثال، گاهی گوجهفرنگی روی صندلی اعضای پولیتبورو میگذاشت تا روی آن بنشینند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991283Service2004۴۳۷_820-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991283Service2004%DB%B4%DB%B3%DB%B7-820"><span class="cite-bracket">[</span>۸۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در مراسمها، آواز خواندن و مصرف الکل را تشویق میکرد؛ بدان امید که در حالت مستی رازهای خود را برایش فاش کنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMcCauley200390Service2004437,_522–523Khlevniuk2015۵_821-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMcCauley200390Service2004437,_522%E2%80%93523Khlevniuk2015%DB%B5-821"><span class="cite-bracket">[</span>۸۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در خردسالی به گلها علاقه نشان میداد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200724_822-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200724-822"><span class="cite-bracket">[</span>۸۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و بعدها باغبانی میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200724_822-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200724-822"><span class="cite-bracket">[</span>۸۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پارکی به مساحت ۲۰ هکتار (۵۰ جریب) در حومهٔ شهر وولینسکوی او بود و استالین توجه زیادی به فعالیتهای کشاورزی آن داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk20153–4_823-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk20153%E2%80%934-823"><span class="cite-bracket">[</span>۸۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین علناً یهودستیزی را محکوم میکرد،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007319,_637_824-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007319,_637-824"><span class="cite-bracket">[</span>۸۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما بارها به آن متهم شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200455_825-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200455-825"><span class="cite-bracket">[</span>۸۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> افرادی که او را میشناختند، مانند خروشچف، ادعا میکردند او مدتها نسبت به یهودیان احساسات منفی داشته است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEEtinger1995103Montefiore2007۱۶۵_826-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEEtinger1995103Montefiore2007%DB%B1%DB%B6%DB%B5-826"><span class="cite-bracket">[</span>۸۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> همچنین گفته شده که مبارزهٔ استالین با تروتسکی، ضدیت با یهودیان را در سیاستهای او تشدید کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEEtinger1995103Rappaport1999۲۹۷_827-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEEtinger1995103Rappaport1999%DB%B2%DB%B9%DB%B7-827"><span class="cite-bracket">[</span>۸۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پس از مرگ استالین، خروشچف مدعی شد استالین او را به تحریکِ یهودستیزی در اوکراین تشویق کرده و گفته است: «به کارگران خوب کارخانه باید چوب بدهند تا حسابی آن یهودیها را بزنند.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEPinkus1984107–108Brackman2001۳۹۰_828-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEPinkus1984107%E2%80%93108Brackman2001%DB%B3%DB%B9%DB%B0-828"><span class="cite-bracket">[</span>۸۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ادعا شده استالین در سال ۱۹۴۶ بهطور خصوصی گفته است: «هر یهودی یک جاسوس بالقوه است.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBrentNaumov2004184_829-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEBrentNaumov2004184-829"><span class="cite-bracket">[</span>۸۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ کنکوست، استالین با وجود داشتن همکاران یهودی، یهودستیزی را ترویج میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest19918_830-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest19918-830"><span class="cite-bracket">[</span>۸۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> رابرت سرویس بهطور غیرقطعی نتیجه میگیرد در آثار چاپشدهٔ استالین «هیچ مدرک غیرقابل انکاری» برای اثبات یهودستیزی وجود ندارد، اما سخنان خصوصی و اقدامات عمومی او «بیشک نشانگر دشمنی آشکار نسبت به یهودیان است.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004567–568_831-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004567%E2%80%93568-831"><span class="cite-bracket">[</span>۸۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با این حال او اضافه میکند در طول زندگی استالین، این گرجستانی «شخصاً دوست، همکار یا رهبر تعداد بیشماری از یهودیان بوده است.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200477_832-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200477-832"><span class="cite-bracket">[</span>۸۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> علاوه بر این، طبق گفتهٔ بریا، استالین با چندین زن یهودی روابط عاشقانه داشته است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003237_833-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003237-833"><span class="cite-bracket">[</span>۸۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>توانایی استالین برای کسب قدرت مطلق، همچنان موضوع بحثهای تاریخی است.<sup id="cite_ref-834" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-834"><span class="cite-bracket">[</span>۸۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برخی مورخان موفقیت او را به ویژگیهای شخصیتیاش نسبت میدهند.<sup id="cite_ref-835" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-835"><span class="cite-bracket">[</span>۸۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در مقابل، برخی نظریهپردازان سیاسی مانند تروتسکی، بر نقش شرایط بیرونی در تسهیل رشد بوروکراسی شوروی که به عنوان پایگاه قدرت استالین عمل میکرد، تأکید کردهاند.<sup id="cite_ref-836" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-836"><span class="cite-bracket">[</span>۸۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مورخان دیگر مرگ زودرس بولشویکهای برجسته مانند ولادیمیر لنین و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DB%8C%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%84%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="یاکوف اسوردلوف">یاکوف اسوردلوف</a> را از عوامل کلیدی در ترقی استالین به رهبری شوروی میدانند.<sup id="cite_ref-837" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-837"><span class="cite-bracket">[</span>۸۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پیتر کنز، مورخ، معتقد است تروتسکی احتمالاً میتوانست با استفاده از وصیتنامهٔ لنین، استالین را کنار بزند، اما او با تصمیم جمعی برای عدم انتشار این سند موافقت کرد.<sup id="cite_ref-838" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-838"><span class="cite-bracket">[</span>۸۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="رابطهها_و_خانواده"><span id=".D8.B1.D8.A7.D8.A8.D8.B7.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7_.D9.88_.D8.AE.D8.A7.D9.86.D9.88.D8.A7.D8.AF.D9.87"></span>رابطهها و خانواده</h3> </div> <p>رفاقت برای استالین مهم بود<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200749Fitzpatrick2015۶۵_839-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200749Fitzpatrick2015%DB%B6%DB%B5-839"><span class="cite-bracket">[</span>۸۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و او از آن برای کسب و حفظ قدرت استفاده میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200749_840-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200749-840"><span class="cite-bracket">[</span>۸۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کوتکین میگوید استالین «بهطور کلی به سمت افرادی شبیه به خود جذب میشد: روشنفکران تازه به دوران رسیدهای با پیشینهای نه چندان قابل توجه.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin20149_841-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin20149-841"><span class="cite-bracket">[</span>۸۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او روی افراد محبوب خود لقب میگذاشت، برای مثال به یژوف «تمشک من» میگفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003151_842-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003151-842"><span class="cite-bracket">[</span>۸۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین فردی اجتماعی بود و از شوخی لذت میبرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004112_843-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004112-843"><span class="cite-bracket">[</span>۸۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ مونتفیوره، رفاقتهای استالین «بین محبت، تحسین و حسادتِ مسمومکننده در نوسان بود.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003135_844-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003135-844"><span class="cite-bracket">[</span>۸۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او در زمان رهبری شوروی با بسیاری از دوستان قدیمی خود در گرجستان تماس داشت و برایشان نامه و پول میفرستاد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004522Montefiore2003135Montefiore2007۳۶۸_845-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004522Montefiore2003135Montefiore2007%DB%B3%DB%B6%DB%B8-845"><span class="cite-bracket">[</span>۸۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالین در روابط با زنان متعدد بیقید نبود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200313_846-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200313-846"><span class="cite-bracket">[</span>۸۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفته بوریس بازانوف، یکی از منشیهای سابق استالین، «زنان برای او جذابیتی نداشتند. همسر خودش [آلیلیوا] برایش کافی بود و توجه چندانی به او نمیکرد.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBazhanovDoyle1990106_847-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEBazhanovDoyle1990106-847"><span class="cite-bracket">[</span>۸۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با این حال، مونتفیوره میگوید «به نظر میرسد استالین در جوانی ندرتاً بدون دوستدختر بوده است.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200773_848-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200773-848"><span class="cite-bracket">[</span>۸۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تیپ محبوبش نوجوانان خوشبرخورد و قابل انعطاف یا زنان روستایی چاق و چله بودند<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007209_849-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007209-849"><span class="cite-bracket">[</span>۸۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> که میتوانستند حمایتگر باشند و مخالفتی هم نکنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200480Montefiore2007۲۰۹_850-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200480Montefiore2007%DB%B2%DB%B0%DB%B9-850"><span class="cite-bracket">[</span>۸۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ رابرت سرویس، استالین «زنان را به عنوان منبعی برای تمایلات جنسی و آسایش خانگی در نظر میگرفت.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200480_851-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200480-851"><span class="cite-bracket">[</span>۸۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین دو بار ازدواج کرد و چندین فرزند داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMcCauley200390_852-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMcCauley200390-852"><span class="cite-bracket">[</span>۸۴۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>او در سال ۱۹۰۶ با اولین همسر خود اکاترینا سوانیدزه ازدواج کرد. به گفتهٔ مونتفیوره، ازدواج آنها «عاشقانه و حقیقی» بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore20075_853-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore20075-853"><span class="cite-bracket">[</span>۸۴۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ولگوگونوف میگوید اکاترینا «احتمالاً تنها انسانی بود که استالین واقعاً دوستش میداشت.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov19914_854-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov19914-854"><span class="cite-bracket">[</span>۸۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> گفته میشود استالین پس از مرگ او گفته: «این موجود قلب سنگی مرا نرم کرد.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007202_855-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007202-855"><span class="cite-bracket">[</span>۸۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با این حال، آنتون آنتونوف-اوسینکو، مورخ روس، نوشته استالین در باکو دستِ بزن داشته و با اکاترینا با خشونت رفتار میکرده است.<sup id="cite_ref-856" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-856"><span class="cite-bracket">[</span>۸۴۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آنها پسری به نام <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DB%8C%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%81_%D8%AC%D9%88%DA%AF%D8%A7%D8%B4%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="یاکوف جوگاشویلی">یاکوف</a> داشتند که اغلب استالین را عصبی و ناراحت میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991149Service200464Montefiore2007167Khlevniuk2015۲۵_857-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991149Service200464Montefiore2007167Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B5-857"><span class="cite-bracket">[</span>۸۴۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> یاکوف قبل از جنگ صاحب دختری به نام گالینا شده بود. یاکوف توسط ارتش آلمان اسیر شد و سپس خودکشی کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991150–151Montefiore2007۳۶۴_858-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991150%E2%80%93151Montefiore2007%DB%B3%DB%B6%DB%B4-858"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Joseph_Stalin_with_daughter_Svetlana,_1935.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Joseph_Stalin_with_daughter_Svetlana%2C_1935.jpg/220px-Joseph_Stalin_with_daughter_Svetlana%2C_1935.jpg" decoding="async" width="220" height="172" class="mw-file-element" data-file-width="1500" data-file-height="1171"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 172px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Joseph_Stalin_with_daughter_Svetlana%2C_1935.jpg/220px-Joseph_Stalin_with_daughter_Svetlana%2C_1935.jpg" data-width="220" data-height="172" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Joseph_Stalin_with_daughter_Svetlana%2C_1935.jpg/330px-Joseph_Stalin_with_daughter_Svetlana%2C_1935.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Joseph_Stalin_with_daughter_Svetlana%2C_1935.jpg/440px-Joseph_Stalin_with_daughter_Svetlana%2C_1935.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> استالین و دخترش <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سوتلانا استالین">سوتلانا</a> </figcaption> </figure> <p>در سال ۱۹۱۴، استالین که حدوداً ۳۵ ساله بود، رابطهای با لیدیا پِرِپرِیگینای ۱۴ ساله برقرار کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESuny2020559Khlevniuk201530_859-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESuny2020559Khlevniuk201530-859"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-860" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-860"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> فرزند اول پرِپرِیگینا در حدود دسامبر ۱۹۱۴ متولد شد اما زود درگذشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007292–293_161-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007292%E2%80%93293-161"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لیدیا در ۱۵ سالگی دوباره باردار شد و در آوریل ۱۹۱۷ پسری به نام الکساندر داویدوف زایید. استالین که در آن زمان غایب بود، بعداً از وجود فرزند مطلع شد اما علاقهای آشکار به او نشان نداد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007298,_300_162-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007298,_300-162"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>همسر دوم استالین <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AF%DA%98%D8%AF%D8%A7_%D8%A2%D9%84%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%88%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نادژدا آلیلیوا">نادژدا آلیلیوا</a> بود؛ رابطه آنها آسان نبود و اغلب با هم دعوا میکردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore20038_861-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore20038-861"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آنها دو فرزند داشتند — پسری به نام <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="واسیلی استالین">واسیلی</a> و دختری به نام <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سوتلانا استالین">سوتلانا</a> و در سال ۱۹۲۱ پسر دیگری به نام آرتم سرگئیف را به فرزندی پذیرفتند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore20039_862-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore20039-862"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مشخص نیست آیا استالین در زمان ازدواج با آلیلیوا یا بعد از آن معشوقهای داشته است یا خیر.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200313Khlevniuk2015۲۵۵Kotkin2017_863-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200313Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B5%DB%B5Kotkin2017-863"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به هر حال، او مشکوک بود استالین با زنان دیگر به او خیانت میکند<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200312_864-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200312-864"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و در سال ۱۹۳۲ خودکشی کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991154Montefiore200316Khlevniuk2015۲۵۵_865-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991154Montefiore200316Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B5%DB%B5-865"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین واسیلی را لوس مییافت و از رفتارش به شدت انتقاد میکرد؛ با این حال، واسیلی به سرعت در ارتش سرخ ترفیع و زندگی مجلل یافت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015257,_259–260_866-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015257,_259%E2%80%93260-866"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برعکس، استالین در دوران کودکی با سوتلانا رابطهٔ عاطفی خوبی داشت<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991215Volkogonov1991153Montefiore20039,_227Khlevniuk2015۲۵۶_867-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991215Volkogonov1991153Montefiore20039,_227Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B5%DB%B6-867"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و همچنین به آرتم بسیار علاقه نشان میداد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore20039_862-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore20039-862"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مخالفت استالین با خواستگاران و شوهران مختلف سوتلانا در اواخر عمر باعث ایجاد تنش در رابطهٔ آنها شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991260Service2004۵۲۱_868-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991260Service2004%DB%B5%DB%B2%DB%B1-868"><span class="cite-bracket">[</span>۸۶۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پس از جنگ جهانی دوم، استالین زمان کمی به فرزندانش اختصاص میداد و خانوادهاش نقش کوچکتری در زندگیاش ایفا میکردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015250,_259_869-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015250,_259-869"><span class="cite-bracket">[</span>۸۶۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بعد از مرگ استالین، سوتلانا نام خانوادگی خود را از استالین به آلیلیوا تغییر داد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004593_680-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004593-680"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و به آمریکا پناهنده شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015260_870-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015260-870"><span class="cite-bracket">[</span>۸۶۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>پس از مرگ نادژدا، استالین با خواهرزنش ژنیا آلیلیوا صمیمیتر شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003142–144_871-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003142%E2%80%93144-871"><span class="cite-bracket">[</span>۸۶۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مونتفیوره معتقد است آنها عاشق هم بودند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003144_872-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003144-872"><span class="cite-bracket">[</span>۸۶۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شایعات اثباتنشدهای وجود دارد که او از سال ۱۹۳۴ به بعد با والنتینا ایستومینا، خدمتکار خانهاش، رابطه داشته است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004521_873-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004521-873"><span class="cite-bracket">[</span>۸۶۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مونتفیوره همچنین مدعی است استالین حداقل دو فرزند نامشروع داشته،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007365_874-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007365-874"><span class="cite-bracket">[</span>۸۶۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> هرچند هرگز آنها را به عنوان فرزندان خود به رسمیت نشناخت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015252_875-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015252-875"><span class="cite-bracket">[</span>۸۶۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> یکی از آنها، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%86_%DA%A9%D9%88%D8%B2%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کنستانتین کوزاکوف">کنستانتین کوزاکوف</a>، بعداً در مؤسسهٔ مکانیکی نظامی لنینگراد فلسفه تدریس کرد، اما هرگز استالین را ملاقات نکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007365–366_6-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007365%E2%80%93366-6"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دیگری، الکساندر، پسر لیدیا پرِپرِیگینا بود؛ او به عنوان پسر یک ماهیگیر روستایی بزرگ شد و مقامات شوروی از او تعهد گرفتند هرگز فاش نکند استالین پدر خونیاش بوده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007366_7-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007366-7"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین همچنین شماری از خویشاوندان همسران سابق خود مانند ماریا و الکساندر سوانیدزه را در جریان پاکسازی بزرگ دستگیر کرد و به قتل رساند.<sup id="cite_ref-876" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-876"><span class="cite-bracket">[</span>۸۶۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(8)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="میراث"><span id=".D9.85.DB.8C.D8.B1.D8.A7.D8.AB"></span>میراث</h2> </div> <section class="mf-section-8 collapsible-block" id="mf-section-8"> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Fotothek_df_roe-neg_0006153_004_Blick_auf_die_Ehrentrib%C3%BCne_bei_der_Sportlerparad.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Fotothek_df_roe-neg_0006153_004_Blick_auf_die_Ehrentrib%C3%BCne_bei_der_Sportlerparad.jpg/220px-Fotothek_df_roe-neg_0006153_004_Blick_auf_die_Ehrentrib%C3%BCne_bei_der_Sportlerparad.jpg" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" data-file-width="800" data-file-height="527"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 145px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Fotothek_df_roe-neg_0006153_004_Blick_auf_die_Ehrentrib%C3%BCne_bei_der_Sportlerparad.jpg/220px-Fotothek_df_roe-neg_0006153_004_Blick_auf_die_Ehrentrib%C3%BCne_bei_der_Sportlerparad.jpg" data-width="220" data-height="145" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Fotothek_df_roe-neg_0006153_004_Blick_auf_die_Ehrentrib%C3%BCne_bei_der_Sportlerparad.jpg/330px-Fotothek_df_roe-neg_0006153_004_Blick_auf_die_Ehrentrib%C3%BCne_bei_der_Sportlerparad.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Fotothek_df_roe-neg_0006153_004_Blick_auf_die_Ehrentrib%C3%BCne_bei_der_Sportlerparad.jpg/440px-Fotothek_df_roe-neg_0006153_004_Blick_auf_die_Ehrentrib%C3%BCne_bei_der_Sportlerparad.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پوستر">پوستری</a> از استالین در سومین <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%AC%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="جشنواره جهانی جوانان و دانشجویان (صفحه وجود ندارد)">جشنواره جهانی جوانان و دانشجویان</a> در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%84%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="برلین شرقی">برلین شرقی</a>، آلمان شرقی، ۱۹۵۱ </figcaption> </figure> <p><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D9%86%DA%A9%D9%88%D8%A6%D8%B3%D8%AA?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="رابرت کانکوئست">رابرت کانکوئست</a>، مورخ، میگوید شاید استالین «بیش از هر فرد دیگری مسیر قرن بیستم را تعیین کرده باشد.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991xi_877-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991xi-877"><span class="cite-bracket">[</span>۸۶۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> زندگینامهنویسانی مانند رابرت سرویس و ولکوگونوف استالین را سیاستمداری برجسته و استثنایی یافتهاند؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991۵Service2004_878-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991%DB%B5Service2004-878"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مونتفیوره او را «ترکیبی نادر از روشنفکر و قاتل» و «فریبندهترین و جذابترین تایتان قرن بیستم» توصیف کرده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007xxii_879-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007xxii-879"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اکثر غربیها و روسهای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B6%D8%AF_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ضد کمونیسم">ضد کمونیست</a> استالین را <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کشتار جمعی">قاتل جمعی</a><sup id="cite_ref-FOOTNOTEMcDermott20061_880-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMcDermott20061-880"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و شمار قابل توجهی از روسها و گرجیها او را دولتمردی بزرگ و معمار دولت میدانند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMcDermott20061_880-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMcDermott20061-880"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>به گفتهٔ سرویس، استالین اتحاد جماهیر شوروی را تقویت و تثبیت کرد؛<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20043_881-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20043-881"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بدون استالین، این کشور محتملا مدتها قبل از ۱۹۹۱ فرو میپاشید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20043_881-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20043-881"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین در کمتر از سه دهه شوروی را به قدرت صنعتی بزرگ جهانی تبدیل کرد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991۳Service2004_882-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991%DB%B3Service2004-882"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> که از نظر میزان شهرنشینی، قدرت نظامی، آموزش و پرورش و غرور شوروی به «دستاوردهای چشمگیر» دست یافت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004602_883-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004602-883"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در دوران حکومت او، به دلیل بهبود شرایط زندگی، تغذیه و مراقبتهای پزشکی، میانگین امید به زندگی مردم شوروی افزایش<sup id="cite_ref-FOOTNOTEWheatcroft1999_884-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEWheatcroft1999-884"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و میزان مرگ و میر طبیعی کاهش یافت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEEllman20021164_885-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEEllman20021164-885"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اگرچه میلیونها شهروند شوروی از او متنفر بودند، با این وجود حمایت از استالین در جامعهٔ شوروی گسترده بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004602_883-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004602-883"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وادیم راگووین، مورخ، از سوی دیگر معتقد است وحشت بزرگ «تلفات جبرانناپذیری به جنبش کمونیستی در شوروی و جهان وارد کرد که تا به امروز ترمیم نشده است.»<sup id="cite_ref-886" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-886"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بهطور مشابه، خروشچف معتقد بود پاکسازی گستردهٔ برجستهترینها <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%B4%D9%88%DB%8C%DA%A9_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بلشویک قدیمی">بلشویکهای قدیمی</a> و چهرههای شاخص نظامی و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%88_%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="علم و فناوری در اتحاد جماهیر شوروی">علمی</a> توسط استالین، «بدون شک» کشور را ضعیف کرده است.<sup id="cite_ref-887" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-887"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Expon%C3%A1ty_v_Muzeu.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Expon%C3%A1ty_v_Muzeu.jpg/220px-Expon%C3%A1ty_v_Muzeu.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" data-file-width="2816" data-file-height="1880"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 147px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Expon%C3%A1ty_v_Muzeu.jpg/220px-Expon%C3%A1ty_v_Muzeu.jpg" data-width="220" data-height="147" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Expon%C3%A1ty_v_Muzeu.jpg/330px-Expon%C3%A1ty_v_Muzeu.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Expon%C3%A1ty_v_Muzeu.jpg/440px-Expon%C3%A1ty_v_Muzeu.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> موزهٔ ژوزف استالین در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C_(%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گوری (گرجستان)">گوری</a> گرجستان </figcaption> </figure> <p>ضرورت اقدامات استالین برای توسعهٔ اقتصادی شوروی زیر سؤال هم رفته و برخی استدلال میکنند سیاستهای او از سال ۱۹۲۸ به بعد ممکن است عاملی محدودکننده بوده باشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTECheremukhinGolosovGurievTsyvinski2013DowerMarkevich2018۲۴۶_888-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTECheremukhinGolosovGurievTsyvinski2013DowerMarkevich2018%DB%B2%DB%B4%DB%B6-888"><span class="cite-bracket">[</span>۸۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> زندگینامهنویسان مختلف استالین را دیکتاتور<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMcCauley2003۱۲Service2004Montefiore2007Kotkin2014Khlevniuk2015_889-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMcCauley2003%DB%B1%DB%B2Service2004Montefiore2007Kotkin2014Khlevniuk2015-889"><span class="cite-bracket">[</span>۸۸۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> یا <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DB%8C%DA%A9%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="یکهسالاری">خودکامه</a><sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991۳۷۰Volkogonov1991Service2004_890-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991%DB%B3%DB%B7%DB%B0Volkogonov1991Service2004-890"><span class="cite-bracket">[</span>۸۸۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> توصیف یا او را به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سزاریسم">سزاربازی</a> متهم کردهاند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov199177_891-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov199177-891"><span class="cite-bracket">[</span>۸۸۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در نظر مونتفیوره، استالین ابتدا به عنوان بخشی از <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%84%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="الیگارشی">الیگارشی</a> حزب کمونیست حکومت میکرد اما دولت شوروی در سال ۱۹۳۴ به دیکتاتوری شخصی تبدیل شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003124_892-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003124-892"><span class="cite-bracket">[</span>۸۸۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> «دیکتاتور مطلق» شدن استالین هم تا مارس و ژوئن ۱۹۳۷ — که چهرههای ارشد نظامی و انکاوهده حذف شدند — طول کشید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003215_893-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003215-893"><span class="cite-bracket">[</span>۸۸۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> طبق گفتهٔ کوتکین، استالین «یک دیکتاتوری شخصی درون دیکتاتوری بلشویکی بنا کرد.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin20144_894-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin20144-894"><span class="cite-bracket">[</span>۸۸۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او هم در شوروی و هم در ممالک دیگر «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="استبداد شرقی">مستبد شرقی</a>» نمایانده میشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991۵McDermott2006_895-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991%DB%B5McDermott2006-895"><span class="cite-bracket">[</span>۸۸۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دیمیتری ولکونوگوف استالین را «یکی از قدرتمندترین شخصیتهای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تاریخ انسان">تاریخ بشر</a>» توصیف کرده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991xviii_896-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991xviii-896"><span class="cite-bracket">[</span>۸۸۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مکدرموت معتقد است استالین «اقتدار سیاسی بیسابقهای را در دستان خود متمرکز کرده بود.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMcDermott20062_897-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMcDermott20062-897"><span class="cite-bracket">[</span>۸۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در نظر سرویس، استالین تا اواخر دههٔ ۱۹۳۰ «بیش از هر پادشاه دیگری در تاریخ به استبداد شخصی دست یافته بود.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004370_898-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004370-898"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>با این حال، مکدرموت «کلیشههای سادهانگارانه» که توسط نویسندگانی مانند <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D9%88%D9%84%DA%98%D9%86%DB%8C%D8%AA%D8%B3%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="الکساندر سولژنیتسین">الکساندر سولژنیتسین</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%84%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="واسیلی گروسمان">واسیلی گروسمان</a> و آناتولی ریباکوف ترویج شده را درست نمیداند — این کلیشهها استالین را ستمگری قادر مطلق و همهجا حاضر به تصویر میکشیدند که با سرکوب و تمامیتخواهی تمام جنبههای زندگی شوروی را کنترل میکرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMcDermott20065–6_899-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMcDermott20065%E2%80%936-899"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سرویس بهطور مشابه میگوید اگرچه استالین قدرتمند بود، اما قدرتش نامحدود نبود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20048,_9_900-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20048,_9-900"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کوتکین نیز نوشته که در قدرت ماندن استالین به حفظ اکثریت در پولیتبورو در همه حال بستگی داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014596_901-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKotkin2014596-901"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ خلوونیاک، در مقاطع مختلف، به ویژه زمانی که استالین پیر و ضعیف بود، «نشانههای دورهای» از تهدید قدرت خودکامهٔ استالین توسط الیگارشی حزب وجود داشت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015145_786-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015145-786"><span class="cite-bracket">[</span>۷۷۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین دیکتاتور بودنش را نزد بازدیدکنندگان خارجی انکار میکرد و میگفت کسانی که او را دیکتاتور مینامند، ساختار حکومتی شوروی را درک نمیکنند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991182_902-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991182-902"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:May_Day_in_London.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/May_Day_in_London.jpg/220px-May_Day_in_London.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" data-file-width="1024" data-file-height="768"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 165px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/May_Day_in_London.jpg/220px-May_Day_in_London.jpg" data-width="220" data-height="165" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/May_Day_in_London.jpg/330px-May_Day_in_London.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/May_Day_in_London.jpg/440px-May_Day_in_London.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> اعضای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7_(%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA)&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="حزب کمونیست بریتانیا (مارکسیست-لنینیست) (صفحه وجود ندارد)">حزب کمونیست بریتانیا (مارکسیست-لنینیست)</a> که بنری از استالین را در راهپیمایی روز جهانی کارگر سال ۲۰۰۸ در لندن حمل میکنند. </figcaption> </figure> <p>کتب بسیاری دربارهٔ استالین نوشته شده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015ix_903-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015ix-903"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در طول زندگیاش، زندگینامههای سفارشی او عمدتاً محتوای <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%82%D8%AF%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="قدیسنگاری">قدیسپرور</a> داشتند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20044_904-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20044-904"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین تأکید کرده بود این آثار توجه کمی به اوایل زندگی او کنند، چه او نمیخواست منشأ گرجستانی خود را در کشوری با اکثریت روس برجسته کند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService200413_905-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService200413-905"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> از زمان مرگش، زندگینامههای بیشتری نوشته شده است،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20046_906-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20046-906"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اگرچه تا دههٔ ۱۹۸۰ این زندگینامهها عمدتاً به همان منابع اطلاعاتی رسمی تکیه میکردند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20046_906-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20046-906"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در دوران <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%DA%AF%D9%88%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DA%86%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="میخائیل گورباچف">میخائیل گورباچف</a>، اسناد طبقهبندیشدهٔ دربارهٔ زندگی استالین در اختیار مورخان قرار گرفت<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20046_906-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20046-906"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> که استالین را «یکی از فوریترین و حیاتیترین مسائل در دستور کار عمومی» در شوروی کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991xiii_907-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991xiii-907"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱، دسترسی به باقی بایگانیها برای مورخان هموار شد و در نتیجه اطلاعات جدید زیادی در مورد استالین به دست آمد<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20046Montefiore2007xxi_908-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20046Montefiore2007xxi-908"><span class="cite-bracket">[</span>۹۰۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و سیل تحقیقات جدیدی به راه افتاد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015ix_903-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015ix-903"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>لنینیستها همچنان در مورد استالین اختلاف نظر دارند؛ برخی او را جانشین واقعی لنین و برخی دیگر خائن به انحرافکشانندهٔ تفکرات لنین میدانند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20045_725-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20045-725"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ماهیت اجتماعی و اقتصادی شورویِ استالین نیز بهطور گسترده مورد بحث قرار گرفته است؛ افراد مختلف آن را <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سوسیالیسم دولتی">سوسیالیسم دولتی</a>، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سرمایهداری دولتی">سرمایهداری دولتی</a>، جمعگرایی بوروکراتیک یا یک شیوهٔ تولید کاملاً منحصر به فرد توصیف کردهاند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESandle1999265–266_909-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESandle1999265%E2%80%93266-909"><span class="cite-bracket">[</span>۹۰۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نویسندگان سوسیالیست مثل ولکوگونوف گفتهاند اقدامات استالین به «جاذبهٔ عظیم سوسیالیسم در پی انقلاب اکتبر» آسیب زده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991173_910-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991173-910"><span class="cite-bracket">[</span>۹۰۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="قربانیان"><span id=".D9.82.D8.B1.D8.A8.D8.A7.D9.86.DB.8C.D8.A7.D9.86"></span>قربانیان</h3> </div> <p>با تعداد زیاد مرگ و میر نامعمول که در زمان حکومت استالین رخ داد، او به عنوان «یکی از بدنامترین چهرههای تاریخ» شناخته میشود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20043_881-2" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20043-881"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این مرگها نتیجهٔ کلکتیویزاسیون، قحطی، پاکسازیها، بیماری، جنگ و مرگ در گولاگ بودهاند. از آنجایی که اکثر مرگ و میرهای نامعمول در زمان استالین بهطور مستقیم ناشی از کشتار نبودند، تعیین تعداد دقیق قربانیان استالینیسم دشوار است زیرا اجماعی میان محققان در مورد اینکه کدام مرگها را باید به رژیم نسبت داد وجود ندارد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEEllman20021163–1164_911-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEEllman20021163%E2%80%931164-911"><span class="cite-bracket">[</span>۹۰۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> استالین همچنین به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%B3%D9%84%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نسلکشی">نسلکشی</a> به وسیلهٔ کوچ اجباری جمعیت اقلیتهای قومی در شوروی و قحطی در اوکراین متهم شده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEChang2019Moore۲۰۱۲_912-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEChang2019Moore%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B2-912"><span class="cite-bracket">[</span>۹۰۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:GULag_2_Museum_Moscow_Russia.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/GULag_2_Museum_Moscow_Russia.jpg/220px-GULag_2_Museum_Moscow_Russia.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" data-file-width="800" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 165px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/GULag_2_Museum_Moscow_Russia.jpg/220px-GULag_2_Museum_Moscow_Russia.jpg" data-width="220" data-height="165" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/GULag_2_Museum_Moscow_Russia.jpg/330px-GULag_2_Museum_Moscow_Russia.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/GULag_2_Museum_Moscow_Russia.jpg/440px-GULag_2_Museum_Moscow_Russia.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> موزهٔ گولاگ در مسکو </figcaption> </figure> <p>اسناد رسمی، ۷۹۹٫۴۵۵ اعدام ثبت شده بین سالهای ۱۹۲۱ و ۱۹۵۳ را نشان میدهند که ۶۸۱٫۶۹۲ موردشان در سالهای ۱۹۳۷ و ۱۹۳۸ — سالهای پاکسازی بزرگ — انجام شده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGettyRitterspornZemskov19931022_913-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEGettyRitterspornZemskov19931022-913"><span class="cite-bracket">[</span>۹۰۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ مایکل المان، دقیقترین برآورد امروزی برای تعداد قربانیان پاکسازی بزرگ ۹۵۰٫۰۰۰ تا ۱٫۲ میلیون نفر است که شامل اعدام، مرگ در بازداشت یا اندکی پس از آزادی میشود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEEllman20021162–1163_914-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEEllman20021162%E2%80%931163-914"><span class="cite-bracket">[</span>۹۰۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> همچنین، بایگانیها نشان میدهد ۱٫۰۵۳٫۸۲۹ نفر از سال ۱۹۳۴ تا ۱۹۵۳ در گولاگ جان خود را از دست دادهاند،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGettyRitterspornZemskov19931024_915-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEGettyRitterspornZemskov19931024-915"><span class="cite-bracket">[</span>۹۰۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ولی اجماع فعلی این است که از ۱۸ میلیون نفری که از سال ۱۹۳۰ تا ۱۹۵۳ به گولاگ فرستاده شدند، بین ۱٫۵ و ۱٫۷ میلیون نفر در اثر حبس جان باختند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEHealey20181049_916-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEHealey20181049-916"><span class="cite-bracket">[</span>۹۰۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مایکل المان و استفان جی ویتکرافت، مورخ و محقق، تقریباً ۳ میلیون مرگ را به رژیم استالینیستی نسبت میدهند، از جمله اعدامها و مرگهای ناشی از سهلانگاری جنایی.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEWheatcroft19961334,_1348Ellman2002۱۱۷۲_917-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEWheatcroft19961334,_1348Ellman2002%DB%B1%DB%B1%DB%B7%DB%B2-917"><span class="cite-bracket">[</span>۹۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ویتکرافت و آر. دبلیو دیویس تعداد مرگ و میر ناشی از قحطی را ۵٫۵ تا ۶٫۵ میلیون<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2004401_918-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2004401-918"><span class="cite-bracket">[</span>۹۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و استیون رزفیلد ۸٫۷ میلیون نفر تخمین زدهاند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERosefielde1996_919-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERosefielde1996-919"><span class="cite-bracket">[</span>۹۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%AA%DB%8C_%D8%AF%DB%8C._%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="تیموتی دی. اسنایدر">تیموتی دی. اسنایدر</a>، مورخ، در سال ۲۰۱۱ اطلاعات آرشیوهای شوروی را بررسی کرد و نتیجه گرفت رژیم استالین مسئول ۹ میلیون مرگ و ۶ میلیون قتل عمدی بوده است. او همچنین میگوید تخمینهای ۲۰ میلیون یا بیشتر — که قبل از دسترسی به آرشیوهای شوروی انجام شده بودند — معتبر نیستند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESnyder2010384Snyder,_27_January_2011_920-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESnyder2010384Snyder,_27_January_2011-920"><span class="cite-bracket">[</span>۹۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گفتهٔ روگووین، ۸۰–۹۰٪ اعضای کمیتهٔ مرکزی که در کنگرههای ششم تا هفدهم انتخاب شده بودند، از بین برده شدند.<sup id="cite_ref-921" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-921"><span class="cite-bracket">[</span>۹۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="در_شوروی_و_کشورهای_پساشوروی"><span id=".D8.AF.D8.B1_.D8.B4.D9.88.D8.B1.D9.88.DB.8C_.D9.88_.DA.A9.D8.B4.D9.88.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.BE.D8.B3.D8.A7.D8.B4.D9.88.D8.B1.D9.88.DB.8C"></span>در شوروی و کشورهای پساشوروی</h3> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744652"> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable"> همچنین ببینید: <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%A6%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نئواستالینیسم">نئواستالینیسم</a> و <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DA%98%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نوستالژی برای اتحاد شوروی">نوستالژی برای اتحاد شوروی</a> </div> <p>مدت کوتاهی پس از مرگ استالین، اتحاد جماهیر شوروی وارد دورهای از <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B2%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="استالینزدایی">استالینزدایی</a> شد. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D8%A6%D9%88%D8%B1%DA%AF%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%86%DA%A9%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گئورگی مالنکوف">مالنکوف</a> کیش شخصیت استالین را کوبید<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991314_922-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991314-922"><span class="cite-bracket">[</span>۹۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و <i>پراودا</i> نیز از آن انتقاد کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004592_923-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004592-923"><span class="cite-bracket">[</span>۹۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۹۵۶، خروشچف سخنرانی محرمانهٔ «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%B4%DA%86%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گزارش محرمانه خروشچف">اندر کیش شخصیت و عواقب آن</a>» را در جلسه غیرعلنی کنگرهٔ بیستم حزب ایراد کرد. خروشچف استالین را به خاطر سرکوب گسترده و خاطر کیش شخصیت، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DB%8C%D8%AE_%D8%B1%D8%A7_%D8%A2%D8%A8_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86_%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%B4%DA%86%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="یخ را آب کردن خروشچف">محکوم کرد</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991314Volkogonov1991577–579Service2004۵۹۴_924-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991314Volkogonov1991577%E2%80%93579Service2004%DB%B5%DB%B9%DB%B4-924"><span class="cite-bracket">[</span>۹۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او نظراتش را در کنگرهٔ بیست و دوم حزب در اکتبر ۱۹۶۲ هم تکرار کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004594_925-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004594-925"><span class="cite-bracket">[</span>۹۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در اکتبر ۱۹۶۱، جنازهٔ استالین از آرامگاه لنین خارج و در گورستان کنار <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1_%DA%A9%D8%B1%D9%85%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="آرامگاه دیوار کرملین">دیوار کرملین</a> به خاک سپرده شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991576Service2004۵۹۴_926-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991576Service2004%DB%B5%DB%B9%DB%B4-926"><span class="cite-bracket">[</span>۹۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نام شهر استالینگراد به ولگوگراد تغییر یافت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004595_927-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004595-927"><span class="cite-bracket">[</span>۹۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>استالینزدایی در جامعهٔ شوروی با پایان دورهٔ خروشچف و در دوران رهبری <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%84%D8%A6%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%AF_%D8%A8%D8%B1%DA%98%D9%86%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="لئونید برژنف">لئونید برژنف</a> در سال ۱۹۶۴ به اتمام رسید؛ برژنف سطحی از بازگشت به استالین را پی گرفت.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991315Service2004۵۹۵_928-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991315Service2004%DB%B5%DB%B9%DB%B5-928"><span class="cite-bracket">[</span>۹۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۹۶۹ و دوباره در ۱۹۷۹، برنامههایی برای احیای کامل میراث استالین پیشنهاد شد، اما در هر دو مورد به دلیل ترس از آسیب به وجههٔ عمومی شوروی متوقف گردید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEConquest1991315_929-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEConquest1991315-929"><span class="cite-bracket">[</span>۹۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> گورباچف، محکومیت کامل استالین را برای بازسازی جامعهٔ شوروی ضروری میدید.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004596_930-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004596-930"><span class="cite-bracket">[</span>۹۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3_%DB%8C%D9%84%D8%AA%D8%B3%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بوریس یلتسین">بوریس یلتسین</a>، اولین رئیسجمهور فدراسیون روسیه، مانند گورباچف محکومکردن استالین را ادامه داد، با این تفاوت که یلتسین با لنین نیز مخالف بود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004596_930-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004596-930"><span class="cite-bracket">[</span>۹۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%B1_%D9%BE%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ولادیمیر پوتین">ولادیمیر پوتین</a>، جانشین یلتسین، میگوید به دنبال زندهکردن نام استالین نیست اما باید بر دستاوردهای شوروی تحت رهبری استالین — به جای سرکوبهای استالینیستی — تأکید کرد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004596–597_931-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004596%E2%80%93597-931"><span class="cite-bracket">[</span>۹۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در اکتبر ۲۰۱۷، پوتین بنای یادبود «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%87&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="دیوار اندوه (صفحه وجود ندارد)">دیوار اندوه</a>» را در مسکو افتتاح کرد و گفت «گذشتهٔ وحشتناک» نه «توجیه میشود» و نه «از حافظه ملی پاک.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBBC,_5_June_2018_932-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEBBC,_5_June_2018-932"><span class="cite-bracket">[</span>۹۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پوتین در مصاحبهای در سال ۲۰۱۷ افزود گرچه «نباید وحشت استالینیسم را فراموش کنیم»، اما شیطانسازی بیش از حد از استالین «وسیلهای برای حمله به [شوروی و] روسیه است.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTERutland,_13_June_2019_933-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTERutland,_13_June_2019-933"><span class="cite-bracket">[</span>۹۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سالهای اخیر، دولت و مردم روسیه متهم به بزرگداشت استالین شدهاند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTENemtsova,_17_May_2021Lentine,_25_June_2022_934-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTENemtsova,_17_May_2021Lentine,_25_June_2022-934"><span class="cite-bracket">[</span>۹۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:RIAN_archive_535278_Laying_flowers_and_wreaths_to_Iosif_Stalin%27s_grave_at_Kremlin_wall.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/RIAN_archive_535278_Laying_flowers_and_wreaths_to_Iosif_Stalin%27s_grave_at_Kremlin_wall.jpg/220px-RIAN_archive_535278_Laying_flowers_and_wreaths_to_Iosif_Stalin%27s_grave_at_Kremlin_wall.jpg" decoding="async" width="220" height="164" class="mw-file-element" data-file-width="1024" data-file-height="764"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 164px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/RIAN_archive_535278_Laying_flowers_and_wreaths_to_Iosif_Stalin%27s_grave_at_Kremlin_wall.jpg/220px-RIAN_archive_535278_Laying_flowers_and_wreaths_to_Iosif_Stalin%27s_grave_at_Kremlin_wall.jpg" data-width="220" data-height="164" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/RIAN_archive_535278_Laying_flowers_and_wreaths_to_Iosif_Stalin%27s_grave_at_Kremlin_wall.jpg/330px-RIAN_archive_535278_Laying_flowers_and_wreaths_to_Iosif_Stalin%27s_grave_at_Kremlin_wall.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/RIAN_archive_535278_Laying_flowers_and_wreaths_to_Iosif_Stalin%27s_grave_at_Kremlin_wall.jpg/440px-RIAN_archive_535278_Laying_flowers_and_wreaths_to_Iosif_Stalin%27s_grave_at_Kremlin_wall.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> فعالان مارکسیست-لنینیست از <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="حزب کمونیست فدراسیون روسیه">حزب کمونیست فدراسیون روسیه</a> در حال گذاشتن تاج گل بر مزار استالین در مسکو به سال ۲۰۰۹ </figcaption> </figure> <p>در سالهای آشفتگی اجتماعی و اقتصادی پس از فروپاشی شوروی، بسیاری از روسها استالین را رهبری میدیدند که دورهای از نظم، ثبات و غرور را رقم زد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004598_935-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004598-935"><span class="cite-bracket">[</span>۹۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> او همچنان میان بسیاری از ملیگرایان روس که نسبت به <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C_(%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جبهه شرقی (جنگ جهانی دوم)">پیروزی شوروی بر آلمان نازی</a> در جنگ جهانی دوم احساس نوستالژی دارند، مورد احترام است<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20047_936-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20047-936"><span class="cite-bracket">[</span>۹۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و بهطور مرتب هم در میان چپگرایان افراطی و هم در میان راستگرایان افراطی روسیه از او با احترام یاد میشود.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004599_937-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004599-937"><span class="cite-bracket">[</span>۹۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بر اساس نظرسنجی مرکز لوادا، محبوبیت استالین از سال ۲۰۱۵ افزایش یافته است، به طوری که ۴۶٪ روسها در سال ۲۰۱۷ و ۵۱٪ در سال ۲۰۱۹ نظر مثبتی نسبت به او داشتند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTETaylor,_15_February_2017Luhn,_16_April_2019BBC,_18_April_2019_938-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTETaylor,_15_February_2017Luhn,_16_April_2019BBC,_18_April_2019-938"><span class="cite-bracket">[</span>۹۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۱، هفتاد درصد روسها دیدگاه بسیار/خیلی مطلوبی نسبت به استالین داشتند.<sup id="cite_ref-939" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-939"><span class="cite-bracket">[</span>۹۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در همان سال، روسها در نظرسنجی این مرکز استالین را با ۳۹٪ آراء به عنوان «برجستهترین شخصیت ملی تاریخ» انتخاب کردند و گرچه کسی اکثریت آراء را کسب نکرد، اما استالین با اختلاف بسیار زیاد در رتبهٔ اول قرار گرفت – بالاتر از ولادیمیر لنین با ۳۰٪ و شاعر روس الکساندر پوشکین با ۲۳٪.<sup id="cite_ref-FOOTNOTECoynash,_22_June_2021_940-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTECoynash,_22_June_2021-940"><span class="cite-bracket">[</span>۹۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-941" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-941"><span class="cite-bracket">[</span>۹۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> همزمان، چاپ متون استالینیستی نیز در روسیه افزایش یافت. بسیاری از این آثار با تحریف یا جعل منابع تاریخی<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015x_942-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015x-942"><span class="cite-bracket">[</span>۹۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سرکوبهای استالین را اقدامی ضروری برای شکست «<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D8%B4%D9%85%D9%86_%D8%AE%D9%84%D9%82?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دشمن خلق">دشمنان خلق</a>» یا نتیجهٔ اقدامات مقامات رده پایین بدون اطلاع استالین مینمایانند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015x_942-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015x-942"><span class="cite-bracket">[</span>۹۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>به غیر از روسیه، گرجستان تنها بخش دیگر از شوروی سابق است که در استالین تحسینکنندگان بسیاری دارد، اگرچه نگرشها در گرجستان یکپارچه نیست.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService2004597_943-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService2004597-943"><span class="cite-bracket">[</span>۹۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> انتقادات از استالین — مشهورترین شخصیت تاریخ معاصر گرجستان — بسیاری از گرجیها را آزرده میکند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEService20047_936-1" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEService20047-936"><span class="cite-bracket">[</span>۹۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در یک نظرسنجی سال ۲۰۱۳ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_%D8%AA%D9%81%D9%84%DB%8C%D8%B3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دانشگاه دولتی تفلیس">دانشگاه دولتی تفلیس</a>، ۴۵٪ از گرجیها «نگرش مثبتی» نسبت به استالین داشتند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBell,_5_March_2013_944-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEBell,_5_March_2013-944"><span class="cite-bracket">[</span>۹۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ۵۷٪ گرجیها در یک نظرسنجی <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%BE%DB%8C%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="مرکز تحقیقات پیو">مرکز تحقیقات پیو</a> در سال ۲۰۱۷ گفتند او نقش مثبتی در تاریخ ایفا کرده است، در مقایسه با ۱۸٪ که همین نظر را در مورد میخائیل گورباچف داشتند.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMasci,_29_June_2017_945-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMasci,_29_June_2017-945"><span class="cite-bracket">[</span>۹۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> <p>احساسات مثبت مشابهی را میتوان در بخشهای دیگری از شوروی سابق نیز یافت. ۳۸٪ از ارمنیها در نظرسنجی سال ۲۰۱۲ <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%85%D9%88%D9%82%D9%88%D9%81%D9%87_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D9%84%D8%AD_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="موقوفه کارنگی برای صلح بینالمللی">بنیاد کارنگی</a> معتقد بودند کشورشان «همیشه به رهبری مانند استالین نیاز خواهد داشت.»<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBakradzeGudjovLipmanWall2013_946-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEBakradzeGudjovLipmanWall2013-946"><span class="cite-bracket">[</span>۹۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTE''The_Moscow_Times'',_2_March_2013_947-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTE''The_Moscow_Times'',_2_March_2013-947"><span class="cite-bracket">[</span>۹۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در اوایل سال ۲۰۱۰، بنای یادبود جدیدی برای استالین در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B2%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%B1%DB%8C%DA%98%DB%8C%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="زاپوریژیا">زاپوریژیای</a> اوکراین ساخته شد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTESnyder,_26_May_2010_948-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTESnyder,_26_May_2010-948"><span class="cite-bracket">[</span>۹۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در دسامبر ۲۰۱۰، افراد ناشناس سر آن را شکستند و در سال ۲۰۱۱ در یک حمله بمبی نابود شد.<sup id="cite_ref-949" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-949"><span class="cite-bracket">[</span>۹۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ۳۸٪از پاسخدهندگان در نظرسنجی سال ۲۰۱۶ مؤسسهٔ جامعهشناسی کییف نگرش منفی نسبت به استالین داشتند، در برابر ۲۶٪ بیطرف، ۱۷٪ نظر مثبت و ۱۹٪ بدون نظر.<sup id="cite_ref-FOOTNOTE''Ukrayinska_Pravda'',_4_March_2015_950-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTE''Ukrayinska_Pravda'',_4_March_2015-950"><span class="cite-bracket">[</span>۹۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(9)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="توضیحات"><span id=".D8.AA.D9.88.D8.B6.DB.8C.D8.AD.D8.A7.D8.AA"></span>توضیحات</h2> </div> <section class="mf-section-9 collapsible-block" id="mf-section-9"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40724476">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style> <div class="reflist reflist-persian-alpha"> <div class="mw-references-wrap"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">مقام دبیرکل در سال ۱۹۵۲ منحل شد، اما استالین به عنوان عالیترین عضو <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C_%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دبیرخانه کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی">دبیرخانهٔ</a> حزب همان قدرت دبیرکل را حفظ کرد.</cite></span></li> <li id="cite_note-2" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">تا پیش از سال ۱۹۴۶، عنوان این مقام، <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Chairman_of_the_Council_of_People's_Commissars_of_the_Soviet_Union&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Chairman of the Council of People's Commissars of the Soviet Union (صفحه وجود ندارد)">رئیس شورای کمیسرهای خلق</a> بود.</cite></span></li> <li id="cite_note-3" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">تا پیش از سال ۱۹۴۶، عنوان این مقام کمیسر خلق برای دفاع و بهطور خلاصه، کمیسر خلق برای نیروهای مسلح بود.</cite></span></li> <li id="cite_note-4" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">نام اصلی گرجستانی استالین: იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი (یُسِب بِساریُنیس دزِ جوغاشویلی) بود. معادل روسی این نام: یسیف ویساریونوویچ دژوگاشویلی (Иосиф Виссарионович Джугашвили) است. او نام «استالین» را در سالهای فعالیت انقلابی خود انتخاب کرده بود و بعد از انقلاب اکتبر آن را نام رسمیاش کرد..</cite></span></li> <li id="cite_note-5" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">۲۱ دسامبر <small>[<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D8%A8%DA%A9_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%88_%D8%B3%D8%A8%DA%A9_%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF_%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سبک قدیمی و سبک جدید گاهشماری میلادی">سبک قدیمی</a>: ۹ دسامبر]</small> ۱۸۷۹ (ثبت شوروی)</cite></span></li> <li id="cite_note-8" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="زبان روسی">روسی</a>: <span lang="ru" title="متن به زبان روسی"><bdi>Ио́сиф Виссарио́нович Ста́лин</bdi></span>، <small>آوانگاری</small> <i>Iósif Vissariónovich Stálin</i>؛ <small>IPA: </small><span title="تلفظ در IPA" class="IPA"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://en.wikipedia.org/wiki/WP:IPA_for_Russian" class="extiw" title="en:WP:IPA for Russian">[ɪˈosʲɪf vʲɪssərʲɪˈonəvʲɪtɕ ˈstalʲɪn]</a></span> <span class="nowrap" style="font-size:85%">(<bdi><span class="noprint"><span class="ext-phonos"><span data-nosnippet="" id="ooui-php-1" class="ext-phonos-PhonosButton noexcerpt oo-ui-widget oo-ui-widget-enabled oo-ui-buttonElement oo-ui-buttonElement-frameless oo-ui-iconElement oo-ui-labelElement oo-ui-buttonWidget" data-ooui="{"_":"mw.Phonos.PhonosButton","href":"\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/transcoded\/5\/50\/Ru-Stalin.ogg\/Ru-Stalin.ogg.mp3","rel":["nofollow"],"framed":false,"icon":"volumeUp","label":{"html":"\u0634\u0646\u06cc\u062f\u0646"},"data":{"ipa":"","text":"","lang":"fa","wikibase":"","file":"Ru-Stalin.ogg"},"classes":["ext-phonos-PhonosButton","noexcerpt"]}"><a role="button" tabindex="0" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/5/50/Ru-Stalin.ogg/Ru-Stalin.ogg.mp3" rel="nofollow" aria-label="Play audio" title="Play audio" class="oo-ui-buttonElement-button"><span class="oo-ui-iconElement-icon oo-ui-icon-volumeUp"></span><span class="oo-ui-labelElement-label">شنیدن</span><span class="oo-ui-indicatorElement-indicator oo-ui-indicatorElement-noIndicator"></span></a></span><sup class="ext-phonos-attribution noexcerpt navigation-not-searchable"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Ru-Stalin.ogg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پرونده:Ru-Stalin.ogg">ⓘ</a></sup></span></span></bdi>)</span></cite></span></li> <li id="cite_note-9" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="زبان گرجی">گرجی</a>: <span lang="ka" title="متن به زبان گرجی"><bdi>იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი</bdi></span></cite></span></li> <li id="cite_note-16" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">اگرچه در منابع منتشر شده دربارهٔ تاریخ دقیق تولد استالین تفاوتهایی وجود دارد، اما نام یسب جوغاشویلی با تاریخ تولد ۱۸ دسامبر ۱۸۷۸ (به سبک قدیم: ۶ دسامبر) در سوابق کلیسای اوسپنسکی در گرجستان ثبت شده است. این تاریخ تولد در گواهی پایان تحصیل او، پروندهٔ اوخرانا، یک پرونده دستگیری پلیس از ۱۸ آوریل ۱۹۰۲ که سن او را ۲۳ سال ذکر کرده است و تمام اسناد باقیمانده از دوران پیش از انقلاب ذکر شده است. حتی در سال ۱۹۲۱، خود استالین در شرح حال خود با دست خط خود، تاریخ تولدش را ۱۸ دسامبر ۱۸۷۸ ذکر کرده است. پس از به قدرت رسیدن در سال ۱۹۲۲، استالین تاریخ تولد خود را ۲۱ دسامبر ۱۸۷۹ (به سبک قدیم: ۹ دسامبر ۱۸۷۹) اعلام کرد. این تاریخ به عنوان روز تولد او در اتحاد جماهیر شوروی جشن گرفته میشد.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200723_15-0" class="reference"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-FOOTNOTEMontefiore200723-15"><span class="cite-bracket">[</span>۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></cite></span></li> </ol> </div> </div> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(10)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="پانویس"><span id=".D9.BE.D8.A7.D9.86.D9.88.DB.8C.D8.B3"></span>پانویس</h2> </div> <section class="mf-section-10 collapsible-block" id="mf-section-10"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40724476"> <div class="reflist mw-content-ltr" dir="ltr"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"> <ol class="references"> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007365–366-6" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007365%E2%80%93366_6-0">۱٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007365%E2%80%93366_6-1">۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 365–366.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007366-7" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007366_7-0">۲٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007366_7-1">۲٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 366.</span></li> <li id="cite_note-EGCA-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-EGCA_10-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFShelton2005" class="citation book cs1">Shelton, Dinah (2005). <i>Encyclopedia of Genocide and Crimes Against Humanity</i>. Detroit ; Munich: Macmillan Reference, Thomson Gale. pp. ۱۰۵۹. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0028658507?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/0028658507"><bdi>0028658507</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyclopedia+of+Genocide+and+Crimes+Against+Humanity&rft.place=Detroit+%3B+Munich&rft.pages=%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B9&rft.pub=Macmillan+Reference%2C+Thomson+Gale&rft.date=2005&rft.aulast=Shelton&rft.aufirst=Dinah&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest19912Khlevniuk2015۱۱-11" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest19912Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 2; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200415-12" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200415_12-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 15.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200414Montefiore2007۲۳-13" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200414Montefiore2007%DB%B2%DB%B3_13-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 14; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۲۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200414Montefiore200723-14" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200414Montefiore200723_14-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 14; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 23.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200723-15" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200723_15-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 23.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200416-17" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200416_17-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 16.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199111Service200416Montefiore200723Kotkin2014۱۷-18" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199111Service200416Montefiore200723Kotkin2014%DB%B1%DB%B7_18-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 11; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 16; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 23; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest19911–2Volkogonov19915Service200414Montefiore200719Khlevniuk201511Deutscher1966۲۶-19" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest19911%E2%80%932Volkogonov19915Service200414Montefiore200719Khlevniuk201511Deutscher1966%DB%B2%DB%B6_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 1–2; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 5; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 14; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 19; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. 11; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. ۲۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov19915Service200416Montefiore200722Kotkin201417Khlevniuk2015۱۱-20" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov19915Service200416Montefiore200722Kotkin201417Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 5; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 16; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 22; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 17; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest19915Service200414Montefiore200722Kotkin2014۱۶-21" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest19915Service200414Montefiore200722Kotkin2014%DB%B1%DB%B6_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 5; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 14; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 22; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200416Montefiore2007۲۲,_۳۲-22" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200416Montefiore2007%DB%B2%DB%B2,_%DB%B3%DB%B2_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 16; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. ۲۲, ۳۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199111Service2004۱۹-23" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199111Service2004%DB%B1%DB%B9_23-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 11; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۱۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200417Montefiore200725Kotkin201420Khlevniuk2015۱۲-24" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200417Montefiore200725Kotkin201420Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B2_24-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 17; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 25; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 20; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199110Volkogonov19915Service200417Montefiore200729Kotkin201424Khlevniuk2015۱۲-25" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199110Volkogonov19915Service200417Montefiore200729Kotkin201424Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B2_25-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 10; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 5; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 17; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 29; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 24; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200730–31Kotkin2014۲۰-26" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200730%E2%80%9331Kotkin2014%DB%B2%DB%B0_26-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 30–31; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۲۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199112Montefiore200731Kotkin2014۲۰–۲۱-27" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199112Montefiore200731Kotkin2014%DB%B2%DB%B0%E2%80%93%DB%B2%DB%B1_27-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 12; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 31; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۲۰–۲۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200731–32-28" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200731%E2%80%9332_28-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 31–32.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199111Service200420Montefiore200732–34Kotkin201421-29" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199111Service200420Montefiore200732%E2%80%9334Kotkin201421_29-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 11; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 20; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 32–34; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 21.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDovićHelgason2019[https://books.google.com/books?id=nimVDwAAQBAJ&dq=gori+church+school+orthodox&pg=RA1-PA56_256]-30" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDovi%C4%87Helgason2019%5Bhttps://books.google.com/books?id=nimVDwAAQBAJ&dq=gori+church+school+orthodox&pg=RA1-PA56_256%5D_30-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDovi%C4%87Helgason2019">Dović & Helgason 2019</a>, p. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3DnimVDwAAQBAJ%26dq%3Dgori%2Bchurch%2Bschool%2Borthodox%26pg%3DRA1-PA56">256</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200420Montefiore2007۳۶-31" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200420Montefiore2007%DB%B3%DB%B6_31-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 20; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۳۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199112Service200430Montefiore200744Kotkin2014۲۶-32" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199112Service200430Montefiore200744Kotkin2014%DB%B2%DB%B6_32-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 12; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 30; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 44; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۲۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200743–44-33" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200743%E2%80%9344_33-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 43–44.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200744-34" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200744_34-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 44.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199113Service200430Montefiore200743Kotkin2014۲۶-35" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199113Service200430Montefiore200743Kotkin2014%DB%B2%DB%B6_35-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 13; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 30; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 43; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۲۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199112Volkogonov19915Service200419Montefiore200731Kotkin2014۲۰-36" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199112Volkogonov19915Service200419Montefiore200731Kotkin2014%DB%B2%DB%B0_36-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 12; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 5; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 19; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 31; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۲۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199112Service200425Montefiore200735,_46Kotkin2014۲۰–۲۱-37" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199112Service200425Montefiore200735,_46Kotkin2014%DB%B2%DB%B0%E2%80%93%DB%B2%DB%B1_37-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 12; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 25; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 35, 46; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۲۰–۲۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196628Montefiore200751–53Khlevniuk2015۱۵-38" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196628Montefiore200751%E2%80%9353Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B5_38-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 28; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 51–53; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199119Service200436Montefiore200756Kotkin201432Khlevniuk201516-39" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199119Service200436Montefiore200756Kotkin201432Khlevniuk201516_39-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 19; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 36; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 56; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 32; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. 16.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200754–55-40" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200754%E2%80%9355_40-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 54–55.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199118Service200438Montefiore200757Kotkin2014۳۳-41" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199118Service200438Montefiore200757Kotkin2014%DB%B3%DB%B3_41-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 18; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 38; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 57; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۳۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200758-42" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200758_42-0">۳۴٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200758_42-1">۳۴٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 58.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200769Kotkin201432Khlevniuk2015۱۸-43" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200769Kotkin201432Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B8_43-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 69; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 32; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199119Montefiore200769Kotkin201436–37Khlevniuk2015۱۹-44" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199119Montefiore200769Kotkin201436%E2%80%9337Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B9_44-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 19; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 69; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. 36–37; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200770–71-45" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200770%E2%80%9371_45-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 70–71.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199119Montefiore200762Kotkin201436,_37Khlevniuk2015۱۸-46" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199119Montefiore200762Kotkin201436,_37Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B8_46-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 19; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 62; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. 36, 37; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200763-47" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200763_47-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 63.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199114Volkogonov19915Service200427–28Montefiore200763Kotkin201423–24Khlevniuk2015۱۷-48" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199114Volkogonov19915Service200427%E2%80%9328Montefiore200763Kotkin201423%E2%80%9324Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B7_48-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 14; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 5; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 27–28; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 63; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. 23–24; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBrackman20047Montefiore,_6_September_2007-49" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEBrackman20047Montefiore,_6_September_2007_49-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFBrackman2004">Brackman 2004</a>، p. 7; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore,_6_September_2007">Montefiore, 6 September 2007</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196638Montefiore2007۶۴-50" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196638Montefiore2007%DB%B6%DB%B4_50-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 38; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۶۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200769-51" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200769_51-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 69.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200440Kotkin2014۴۳-52" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200440Kotkin2014%DB%B4%DB%B3_52-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 40; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۴۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200766-53" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200766_53-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 66.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200765Kotkin2014۴۴-54" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200765Kotkin2014%DB%B4%DB%B4_54-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 65; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۴۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200441Montefiore2007۷۱-55" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200441Montefiore2007%DB%B7%DB%B1_55-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 41; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۷۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196654Conquest199127Service200443–44Montefiore200776Kotkin2014۴۷–۴۸-56" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196654Conquest199127Service200443%E2%80%9344Montefiore200776Kotkin2014%DB%B4%DB%B7%E2%80%93%DB%B4%DB%B8_56-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 54; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 27; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 43–44; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 76; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۴۷–۴۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200779-57" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200779_57-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 79.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196654Conquest199127Montefiore2007۷۸-58" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196654Conquest199127Montefiore2007%DB%B7%DB%B8_58-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 54; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 27; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۷۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200778-59" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200778_59-0">۵۱٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200778_59-1">۵۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 78.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199127Service200445Montefiore200781–82Kotkin2014۴۹-60" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199127Service200445Montefiore200781%E2%80%9382Kotkin2014%DB%B4%DB%B9_60-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 27; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 45; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 81–82; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۴۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200782-61" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200782_61-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 82.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199128Montefiore200782Kotkin2014۵۰-62" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199128Montefiore200782Kotkin2014%DB%B5%DB%B0_62-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 28; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 82; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۵۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200787-63" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200787_63-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 87.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196663Rieber200537–38Montefiore2007۸۷–۸۸-64" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196663Rieber200537%E2%80%9338Montefiore2007%DB%B8%DB%B7%E2%80%93%DB%B8%DB%B8_64-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 63; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRieber2005">Rieber 2005</a>، pp. 37–38; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. ۸۷–۸۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199129Service200452Rieber200539Montefiore2007101Kotkin2014۵۱-65" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199129Service200452Rieber200539Montefiore2007101Kotkin2014%DB%B5%DB%B1_65-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 29; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 52; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRieber2005">Rieber 2005</a>، p. 39; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 101; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۵۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200791,_95Kotkin2014۵۳-66" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200791,_95Kotkin2014%DB%B5%DB%B3_66-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 91, 95; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۵۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200790–93Kotkin201451Khlevniuk2015۲۲–۲۳-67" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200790%E2%80%9393Kotkin201451Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B2%E2%80%93%DB%B2%DB%B3_67-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 90–93; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 51; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۲۲–۲۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199129Service200449Montefiore200794–95Kotkin201452Khlevniuk2015۲۳-68" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199129Service200449Montefiore200794%E2%80%9395Kotkin201452Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B3_68-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 29; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 49; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 94–95; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 52; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200797–98-69" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200797%E2%80%9398_69-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 97–98.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199129Service200449Rieber200542Montefiore200798Kotkin2014۵۲-70" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199129Service200449Rieber200542Montefiore200798Kotkin2014%DB%B5%DB%B2_70-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 29; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 49; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRieber2005">Rieber 2005</a>، p. 42; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 98; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۵۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196667Service200452Montefiore2007۱۰۱-71" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196667Service200452Montefiore2007%DB%B1%DB%B0%DB%B1_71-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 67; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 52; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۱۰۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196667Conquest199129Service200452Montefiore2007۱۰۵-72" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196667Conquest199129Service200452Montefiore2007%DB%B1%DB%B0%DB%B5_72-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 67; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 29; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 52; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۱۰۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196668Conquest199129Montefiore2007107Kotkin201453Khlevniuk2015۲۳-73" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196668Conquest199129Montefiore2007107Kotkin201453Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B3_73-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 68; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 29; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 107; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 53; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196675Conquest199129Service200452Montefiore2007۱۰۸–۱۱۰-74" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196675Conquest199129Service200452Montefiore2007%DB%B1%DB%B0%DB%B8%E2%80%93%DB%B1%DB%B1%DB%B0_74-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 75; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 29; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 52; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. ۱۰۸–۱۱۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007111-75" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007111_75-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 111.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200452Montefiore2007۱۱۴–۱۱۵-76" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200452Montefiore2007%DB%B1%DB%B1%DB%B4%E2%80%93%DB%B1%DB%B1%DB%B5_76-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 52; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. ۱۱۴–۱۱۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200452Montefiore2007115–116Kotkin2014۵۳-77" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200452Montefiore2007115%E2%80%93116Kotkin2014%DB%B5%DB%B3_77-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 52; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 115–116; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۵۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200457Montefiore2007۱۲۳-78" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200457Montefiore2007%DB%B1%DB%B2%DB%B3_78-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 57; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۱۲۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200454Montefiore2007117–118Kotkin2014۷۷-79" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200454Montefiore2007117%E2%80%93118Kotkin2014%DB%B7%DB%B7_79-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 54; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 117–118; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۷۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199133–34Service200453Montefiore2007113Kotkin201478–79Khlevniuk2015۲۴-80" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199133%E2%80%9334Service200453Montefiore2007113Kotkin201478%E2%80%9379Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4_80-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 33–34; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 53; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 113; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. 78–79; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196676Service200459Kotkin201480Khlevniuk2015۲۴-81" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196676Service200459Kotkin201480Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4_81-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 76; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 59; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 80; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007131-82" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007131_82-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 131.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199138Service2004۵۹-83" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199138Service2004%DB%B5%DB%B9_83-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 38; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۵۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin201481-84" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin201481_84-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 81.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196680Service200456Montefiore2007۱۲۶-85" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196680Service200456Montefiore2007%DB%B1%DB%B2%DB%B6_85-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 80; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 56; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۱۲۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196684–85Service2004۵۶-86" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196684%E2%80%9385Service2004%DB%B5%DB%B6_86-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، pp. 84–85; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۵۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200458Montefiore2007۱۲۸–۱۲۹-87" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200458Montefiore2007%DB%B1%DB%B2%DB%B8%E2%80%93%DB%B1%DB%B2%DB%B9_87-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 58; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. ۱۲۸–۱۲۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007129-88" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007129_88-0">۸۰٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007129_88-1">۸۰٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 129.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007131–132-89" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007131%E2%80%93132_89-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 131–132.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007132-90" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007132_90-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 132.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007143-91" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007143_91-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 143.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007132–133-92" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007132%E2%80%93133_92-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 132–133.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007137-93" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007137_93-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 137.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196687Montefiore2007۱۳۵,_۱۴۴-94" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196687Montefiore2007%DB%B1%DB%B3%DB%B5,_%DB%B1%DB%B4%DB%B4_94-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 87; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. ۱۳۵, ۱۴۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196689–90Service200460Montefiore2007۱۴۵-95" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196689%E2%80%9390Service200460Montefiore2007%DB%B1%DB%B4%DB%B5_95-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، pp. 89–90; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 60; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۱۴۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007145-96" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007145_96-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 145.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196690Conquest199137Service200460Kotkin2014۸۱-97" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196690Conquest199137Service200460Kotkin2014%DB%B8%DB%B1_97-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 90; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 37; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 60; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۸۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196692Montefiore2007147Kotkin2014۱۰۵-98" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196692Montefiore2007147Kotkin2014%DB%B1%DB%B0%DB%B5_98-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 92; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 147; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۰۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196694Conquest199139–40Service200461,_62Montefiore2007۱۵۶-99" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196694Conquest199139%E2%80%9340Service200461,_62Montefiore2007%DB%B1%DB%B5%DB%B6_99-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 94; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 39–40; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 61, 62; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۱۵۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196696Conquest199140Service200462Khlevniuk2015۲۶-100" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196696Conquest199140Service200462Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B6_100-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 96; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 40; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 62; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196696Service200462Kotkin2014۱۱۳-101" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196696Service200462Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B3_101-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 96; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 62; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۱۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007168Kotkin2014۱۱۳-102" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007168Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B3_102-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 168; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۱۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200464Montefiore2007159Kotkin2014105Semeraro2017[httpsbooksgooglecombooksidbAXMDwAAQBAJdqKatoSvanidzestalinorthodoxchurch1906pgPT87_??]-103" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200464Montefiore2007159Kotkin2014105Semeraro2017%5BhttpsbooksgooglecombooksidbAXMDwAAQBAJdqKatoSvanidzestalinorthodoxchurch1906pgPT87_??%5D_103-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 64; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 159; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 105; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSemeraro2017">Semeraro 2017</a>، p. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3DbAXMDwAAQBAJ%26dq%3DKato%2BSvanidze%2Bstalin%2Borthodox%2Bchurch%2B1906%26pg%3DPT87">??</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200464Montefiore2007167Kotkin2014106Khlevniuk2015۲۵-104" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200464Montefiore2007167Kotkin2014106Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B5_104-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 64; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 167; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 106; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200465-105" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200465_105-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 65.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199141Service200465Montefiore2007178–180Kotkin2014۱۰۸-106" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199141Service200465Montefiore2007178%E2%80%93180Kotkin2014%DB%B1%DB%B0%DB%B8_106-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 41; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 65; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 178–180; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۰۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199141–42Service200475Kotkin2014۱۱۳-107" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199141%E2%80%9342Service200475Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B3_107-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 41–42; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 75; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۱۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher1966100Montefiore2007180Kotkin2014۱۱۴-108" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher1966100Montefiore2007180Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B4_108-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 100; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 180; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۱۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher1966100Conquest199143–44Service200476Montefiore2007۱۸۴-109" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher1966100Conquest199143%E2%80%9344Service200476Montefiore2007%DB%B1%DB%B8%DB%B4_109-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 100; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 43–44; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 76; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۱۸۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007190-110" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007190_110-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 190.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007186-111" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007186_111-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 186.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007189-112" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007189_112-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 189.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007191Kotkin2014۱۱۵-113" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007191Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B5_113-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 191; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۱۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199144Service200471Montefiore2007193Kotkin2014۱۱۶-114" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199144Service200471Montefiore2007193Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B6_114-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 44; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 71; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 193; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۱۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007194-115" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007194_115-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 194.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200474Montefiore2007196Kotkin2014۱۱۵-116" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200474Montefiore2007196Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B5_116-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 74; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 196; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۱۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007197–198Kotkin2014۱۱۵-117" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007197%E2%80%93198Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B5_117-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 197–198; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۱۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007195-118" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007195_118-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 195.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199144Service200468Montefiore2007203Kotkin2014۱۱۶-119" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199144Service200468Montefiore2007203Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B6_119-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 44; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 68; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 203; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۱۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199145Montefiore2007۲۰۳–۲۰۴-120" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199145Montefiore2007%DB%B2%DB%B0%DB%B3%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B4_120-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 45; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. ۲۰۳–۲۰۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199145Service200468Montefiore2007206,_208Kotkin2014۱۱۶-121" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199145Service200468Montefiore2007206,_208Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B6_121-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 45; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 68; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 206, 208; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۱۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199146Montefiore2007212Kotkin2014۱۱۷-122" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199146Montefiore2007212Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B7_122-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 46; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 212; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۱۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199146Montefiore2007222,_226Kotkin2014۱۲۱-123" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199146Montefiore2007222,_226Kotkin2014%DB%B1%DB%B2%DB%B1_123-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 46; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 222, 226; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۲۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200479Montefiore2007227,_229,_230–231Kotkin2014۱۲۱-124" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200479Montefiore2007227,_229,_230%E2%80%93231Kotkin2014%DB%B1%DB%B2%DB%B1_124-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 79; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 227, 229, 230–231; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۲۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199147Service200480Montefiore2007231,_234Kotkin2014121-125" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199147Service200480Montefiore2007231,_234Kotkin2014121_125-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 47; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 80; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 231, 234; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 121.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200479Montefiore2007234Kotkin2014۱۲۱-126" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200479Montefiore2007234Kotkin2014%DB%B1%DB%B2%DB%B1_126-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 79; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 234; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۲۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007236Kotkin2014۱۲۱-127" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007236Kotkin2014%DB%B1%DB%B2%DB%B1_127-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 236; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۲۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007237Kotkin2014۱۲۱–۲۲-128" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007237Kotkin2014%DB%B1%DB%B2%DB%B1%E2%80%93%DB%B2%DB%B2_128-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 237; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۱۲۱–۲۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200483Kotkin2014۱۲۲–۱۲۳-129" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200483Kotkin2014%DB%B1%DB%B2%DB%B2%E2%80%93%DB%B1%DB%B2%DB%B3_129-0">۱۲۱٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200483Kotkin2014%DB%B1%DB%B2%DB%B2%E2%80%93%DB%B1%DB%B2%DB%B3_129-1">۱۲۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 83; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۱۲۲–۱۲۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199148Service200483Montefiore2007240Kotkin2014۱۲۲–۱۲۳-130" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199148Service200483Montefiore2007240Kotkin2014%DB%B1%DB%B2%DB%B2%E2%80%93%DB%B1%DB%B2%DB%B3_130-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 48; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 83; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 240; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۱۲۲–۱۲۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007240-131" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007240_131-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 240.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007241-132" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007241_132-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 241.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200484Montefiore2007۲۴۳-133" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200484Montefiore2007%DB%B2%DB%B4%DB%B3_133-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 84; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۲۴۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200484Montefiore2007۲۴۷-134" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200484Montefiore2007%DB%B2%DB%B4%DB%B7_134-0">۱۲۶٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200484Montefiore2007%DB%B2%DB%B4%DB%B7_134-1">۱۲۶٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 84; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۲۴۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199151Montefiore2007۲۴۸-135" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199151Montefiore2007%DB%B2%DB%B4%DB%B8_135-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 51; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۲۴۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007249Kotkin2014۱۳۳-136" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007249Kotkin2014%DB%B1%DB%B3%DB%B3_136-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 249; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۳۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200486Montefiore2007250Kotkin2014۱۵۴-137" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200486Montefiore2007250Kotkin2014%DB%B1%DB%B5%DB%B4_137-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 86; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 250; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۵۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199151Service200486–87Montefiore2007۲۵۰–۲۵۱-138" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199151Service200486%E2%80%9387Montefiore2007%DB%B2%DB%B5%DB%B0%E2%80%93%DB%B2%DB%B5%DB%B1_138-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 51; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 86–87; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. ۲۵۰–۲۵۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007252–253-139" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007252%E2%80%93253_139-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 252–253.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007255-140" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007255_140-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 255.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007256-141" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007256_141-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 256.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199152Service200487–88Montefiore2007256–259Kotkin2014۱۳۳-142" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199152Service200487%E2%80%9388Montefiore2007256%E2%80%93259Kotkin2014%DB%B1%DB%B3%DB%B3_142-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 52; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 87–88; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 256–259; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۳۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007263-143" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007263_143-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 263.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199154Service200489Montefiore2007۲۶۳-144" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199154Service200489Montefiore2007%DB%B2%DB%B6%DB%B3_144-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 54; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 89; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۲۶۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200489Montefiore2007۲۶۴–۲۶۵-145" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200489Montefiore2007%DB%B2%DB%B6%DB%B4%E2%80%93%DB%B2%DB%B6%DB%B5_145-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 89; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. ۲۶۴–۲۶۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200459-146" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200459_146-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 59.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007266-147" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007266_147-0">۱۳۹٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007266_147-1">۱۳۹٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 266.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199153Service200485Montefiore2007266Kotkin2014۱۳۳-148" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199153Service200485Montefiore2007266Kotkin2014%DB%B1%DB%B3%DB%B3_148-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 53; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 85; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 266; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۳۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007267-149" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007267_149-0">۱۴۱٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007267_149-1">۱۴۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 267.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014133-150" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014133_150-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 133.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHimmer1986269Volkogonov19917Service2004۸۵-151" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEHimmer1986269Volkogonov19917Service2004%DB%B8%DB%B5_151-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFHimmer1986">Himmer 1986</a>، p. 269; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 7; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۸۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHimmer1986269Service200485-152" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEHimmer1986269Service200485_152-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFHimmer1986">Himmer 1986</a>، p. 269; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 85.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHimmer1986269Volkogonov19917Montefiore2007268Kotkin2014۱۳۳-153" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEHimmer1986269Volkogonov19917Montefiore2007268Kotkin2014%DB%B1%DB%B3%DB%B3_153-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFHimmer1986">Himmer 1986</a>، p. 269; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 7; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 268; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۳۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHimmer1986269-154" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEHimmer1986269_154-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFHimmer1986">Himmer 1986</a>, p. 269.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007267–268-155" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007267%E2%80%93268_155-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 267–268.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007268–270Khlevniuk2015۲۸-156" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007268%E2%80%93270Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B8_156-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 268–270; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199154Service2004102–103Montefiore2007270,_273Khlevniuk2015۲۹-157" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199154Service2004102%E2%80%93103Montefiore2007270,_273Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B9_157-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 54; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 102–103; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 270, 273; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007273–274-158" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007273%E2%80%93274_158-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 273–274.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199155Service2004105–106Montefiore2007277–278Khlevniuk2015۲۹-159" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199155Service2004105%E2%80%93106Montefiore2007277%E2%80%93278Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B9_159-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 55; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 105–106; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 277–278; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESuny2020559Khlevniuk2015۳۰-160" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESuny2020559Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B0_160-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSuny2020">Suny 2020</a>، p. 559; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۳۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007292–293-161" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007292%E2%80%93293_161-0">۱۵۳٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007292%E2%80%93293_161-1">۱۵۳٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 292–293.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007298,_300-162" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007298,_300_162-0">۱۵۴٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007298,_300_162-1">۱۵۴٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 298, 300.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007287-163" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007287_163-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 287.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199156Service2004110Montefiore2007۲۸۸–۲۸۹-164" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199156Service2004110Montefiore2007%DB%B2%DB%B8%DB%B8%E2%80%93%DB%B2%DB%B8%DB%B9_164-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 56; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 110; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. ۲۸۸–۲۸۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199157Service2004113–114Montefiore2007300Kotkin2014۱۵۵-165" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199157Service2004113%E2%80%93114Montefiore2007300Kotkin2014%DB%B1%DB%B5%DB%B5_165-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 57; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 113–114; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 300; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۵۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199157Montefiore2007301–302Kotkin2014۱۵۵-166" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199157Montefiore2007301%E2%80%93302Kotkin2014%DB%B1%DB%B5%DB%B5_166-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 57; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 301–302; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۵۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004114Montefiore2007302Kotkin2014۱۵۵-167" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004114Montefiore2007302Kotkin2014%DB%B1%DB%B5%DB%B5_167-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 114; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 302; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۵۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004114Montefiore2007۳۰۲-168" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004114Montefiore2007%DB%B3%DB%B0%DB%B2_168-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 114; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۳۰۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199157–58Service2004116–117Montefiore2007302–303Kotkin2014178Khlevniuk2015۴۲-169" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199157%E2%80%9358Service2004116%E2%80%93117Montefiore2007302%E2%80%93303Kotkin2014178Khlevniuk2015%DB%B4%DB%B2_169-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 57–58; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 116–117; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 302–303; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 178; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۴۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov199115,_19Service2004117Montefiore2007304Kotkin2014۱۷۳-170" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov199115,_19Service2004117Montefiore2007304Kotkin2014%DB%B1%DB%B7%DB%B3_170-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، pp. 15, 19; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 117; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 304; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۱۷۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov199119Service2004120Montefiore2007۳۱۰-171" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov199119Service2004120Montefiore2007%DB%B3%DB%B1%DB%B0_171-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 19; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 120; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۳۱۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199159–60Montefiore2007۳۱۰-172" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199159%E2%80%9360Montefiore2007%DB%B3%DB%B1%DB%B0_172-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 59–60; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۳۱۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199164Service2004131Montefiore2007316Kotkin2014193Khlevniuk2015۴۶-173" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199164Service2004131Montefiore2007316Kotkin2014193Khlevniuk2015%DB%B4%DB%B6_173-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 64; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 131; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 316; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 193; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۴۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007316-174" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007316_174-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 316.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004144-175" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004144_175-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 144.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199165Montefiore2007۳۱۹–۳۲۰-176" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199165Montefiore2007%DB%B3%DB%B1%DB%B9%E2%80%93%DB%B3%DB%B2%DB%B0_176-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 65; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. ۳۱۹–۳۲۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200732-177" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200732_177-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 32.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007322–324Kotkin2014203Khlevniuk2015۴۸–۴۹-178" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007322%E2%80%93324Kotkin2014203Khlevniuk2015%DB%B4%DB%B8%E2%80%93%DB%B4%DB%B9_178-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. 322–324; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 203; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۴۸–۴۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007326Kotkin2014۲۰۴-179" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007326Kotkin2014%DB%B2%DB%B0%DB%B4_179-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 326; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۲۰۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199168Service2004138-180" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199168Service2004138_180-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 68; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 138.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007332–333,_335-181" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007332%E2%80%93333,_335_181-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 332–333, 335.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004144Montefiore2007۳۳۷–۳۳۸-182" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004144Montefiore2007%DB%B3%DB%B3%DB%B7%E2%80%93%DB%B3%DB%B3%DB%B8_182-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 144; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، pp. ۳۳۷–۳۳۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004145Montefiore2007۳۴۱-183" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004145Montefiore2007%DB%B3%DB%B4%DB%B1_183-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 145; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۳۴۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007341–342-184" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007341%E2%80%93342_184-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 341–342.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007344–346-185" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007344%E2%80%93346_185-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 344–346.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004145,_147-186" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004145,_147_186-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 145, 147.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004144–146Kotkin2014224Khlevniuk2015۵۲-187" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004144%E2%80%93146Kotkin2014224Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B2_187-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 144–146; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 224; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۵۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk201553-188" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk201553_188-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 53.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014177-189" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014177_189-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 177.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004147–148Kotkin2014227–228,_229Khlevniuk2015۵۲-190" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004147%E2%80%93148Kotkin2014227%E2%80%93228,_229Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B2_190-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 147–148; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. 227–228, 229; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۵۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov199128–29Service2004۱۴۸-191" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov199128%E2%80%9329Service2004%DB%B1%DB%B4%DB%B8_191-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، pp. 28–29; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۱۴۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199171Kotkin2014۲۲۸-192" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199171Kotkin2014%DB%B2%DB%B2%DB%B8_192-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 71; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۲۲۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199171Kotkin2014۲۲۹-193" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199171Kotkin2014%DB%B2%DB%B2%DB%B9_193-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 71; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۲۲۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200327Kotkin2014۲۲۶-194" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200327Kotkin2014%DB%B2%DB%B2%DB%B6_194-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 27; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۲۲۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004150-195" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004150_195-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 150.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003157-196" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003157_196-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 157.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004149-197" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004149_197-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 149.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004155-198" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004155_198-0">۱۹۰٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004155_198-1">۱۹۰٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 155.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004158-199" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004158_199-0">۱۹۱٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004158_199-1">۱۹۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 158.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004148-200" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004148_200-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 148.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199170Volkogonov199130Service2004148Kotkin2014228Khlevniuk2015۵۲-201" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199170Volkogonov199130Service2004148Kotkin2014228Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B2_201-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 70; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 30; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 148; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 228; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۵۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199172Service2004۱۵۱-202" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199172Service2004%DB%B1%DB%B5%DB%B1_202-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 72; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۱۵۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199172Service2004167Kotkin2014264Khlevniuk2015۴۹-203" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199172Service2004167Kotkin2014264Khlevniuk2015%DB%B4%DB%B9_203-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 72; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 167; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 264; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۴۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199171-204" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199171_204-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 71.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199171Service2004۱۵۲-205" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199171Service2004%DB%B1%DB%B5%DB%B2_205-0">۱۹۷٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199171Service2004%DB%B1%DB%B5%DB%B2_205-1">۱۹۷٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 71; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۱۵۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004153-206" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004153_206-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 153.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199172Service2004150–151Kotkin2014۲۵۹–۲۶۴-207" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199172Service2004150%E2%80%93151Kotkin2014%DB%B2%DB%B5%DB%B9%E2%80%93%DB%B2%DB%B6%DB%B4_207-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 72; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 150–151; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۲۵۹–۲۶۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199175Service2004158–161Kotkin2014۲۵۰-208" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199175Service2004158%E2%80%93161Kotkin2014%DB%B2%DB%B5%DB%B0_208-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 75; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 158–161; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۲۵۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004159–160Kotkin2014۲۵۰-209" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004159%E2%80%93160Kotkin2014%DB%B2%DB%B5%DB%B0_209-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 159–160; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۲۵۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199175Service2004161Kotkin2014۲۵۷–۲۵۸-210" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199175Service2004161Kotkin2014%DB%B2%DB%B5%DB%B7%E2%80%93%DB%B2%DB%B5%DB%B8_210-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 75; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 161; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۲۵۷–۲۵۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004161Kotkin2014۲۵۸–۲۵۹,_۲۶۵-211" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004161Kotkin2014%DB%B2%DB%B5%DB%B8%E2%80%93%DB%B2%DB%B5%DB%B9,_%DB%B2%DB%B6%DB%B5_211-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 161; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۲۵۸–۲۵۹, ۲۶۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014259-212" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014259_212-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 259.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004165Kotkin2014۲۶۸–۲۷۰-213" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004165Kotkin2014%DB%B2%DB%B6%DB%B8%E2%80%93%DB%B2%DB%B7%DB%B0_213-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 165; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۲۶۸–۲۷۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199177Volkogonov199139Montefiore200327Service2004163Kotkin2014300–301Khlevniuk2015۵۴-214" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199177Volkogonov199139Montefiore200327Service2004163Kotkin2014300%E2%80%93301Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B4_214-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 77; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 39; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 27; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 163; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. 300–301; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۵۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004173-215" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004173_215-0">۲۰۷٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004173_215-1">۲۰۷٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 173.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004164Kotkin2014۳۰۲–۳۰۳-216" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004164Kotkin2014%DB%B3%DB%B0%DB%B2%E2%80%93%DB%B3%DB%B0%DB%B3_216-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 164; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۳۰۲–۳۰۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199178,_82Montefiore200728Khlevniuk2015۵۵-217" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199178,_82Montefiore200728Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B5_217-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 78, 82; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 28; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۵۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199181Service2004۱۷۰-218" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199181Service2004%DB%B1%DB%B7%DB%B0_218-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 81; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۱۷۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov199146Montefiore200727Kotkin2014305,_307Khlevniuk2015۵۶–۵۷-219" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov199146Montefiore200727Kotkin2014305,_307Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B6%E2%80%93%DB%B5%DB%B7_219-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 46; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 27; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. 305, 307; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۵۶–۵۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199178–79Volkogonov199140Service2004166Khlevniuk2015۵۵-220" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199178%E2%80%9379Volkogonov199140Service2004166Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B5_220-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 78–79; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 40; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 166; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۵۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004171-221" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004171_221-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 171.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004169-222" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004169_222-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 169.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199183–84Service2004172Kotkin2014۳۱۴-223" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199183%E2%80%9384Service2004172Kotkin2014%DB%B3%DB%B1%DB%B4_223-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 83–84; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 172; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۳۱۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004172-224" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004172_224-0">۲۱۶٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004172_224-1">۲۱۶٫۱</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004172_224-2">۲۱۶٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 172.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199185Service2004۱۷۲-225" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199185Service2004%DB%B1%DB%B7%DB%B2_225-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 85; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۱۷۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004173,_174-226" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004173,_174_226-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 173, 174.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004185-227" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004185_227-0">۲۱۹٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004185_227-1">۲۱۹٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 185.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199186Volkogonov199145Kotkin2014۳۳۱-228" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199186Volkogonov199145Kotkin2014%DB%B3%DB%B3%DB%B1_228-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 86; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 45; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۳۳۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004175-229" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004175_229-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 175.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199191Service2004۱۷۵-230" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199191Service2004%DB%B1%DB%B7%DB%B5_230-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 91; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۱۷۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004176-231" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004176_231-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 176.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004176Kotkin2014۳۵۲–۳۵۴-232" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004176Kotkin2014%DB%B3%DB%B5%DB%B2%E2%80%93%DB%B3%DB%B5%DB%B4_232-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 176; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۳۵۲–۳۵۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004178Kotkin2014357Khlevniuk2015۵۹-233" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004178Kotkin2014357Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B9_233-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 178; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 357; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۵۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004176–177-234" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004176%E2%80%93177_234-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 176–177.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004177-235" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004177_235-0">۲۲۷٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004177_235-1">۲۲۷٫۱</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004177_235-2">۲۲۷٫۲</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004177_235-3">۲۲۷٫۳</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 177.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004178-236" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004178_236-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 178.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199187Service2004179Kotkin2014362Khlevniuk2015۶۰-237" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199187Service2004179Kotkin2014362Khlevniuk2015%DB%B6%DB%B0_237-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 87; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 179; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 362; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۶۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004180,_182Kotkin2014۳۶۴-238" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004180,_182Kotkin2014%DB%B3%DB%B6%DB%B4_238-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 180, 182; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۳۶۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBrackman2004135-239" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEBrackman2004135_239-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFBrackman2004">Brackman 2004</a>, p. 135.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004182-240" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004182_240-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 182.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004182Kotkin2014۳۶۴–۳۶۵-241" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004182Kotkin2014%DB%B3%DB%B6%DB%B4%E2%80%93%DB%B3%DB%B6%DB%B5_241-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 182; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۳۶۴–۳۶۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDavies2003211Service2004183–185Kotkin2014۳۷۶–۳۷۷-242" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDavies2003211Service2004183%E2%80%93185Kotkin2014%DB%B3%DB%B7%DB%B6%E2%80%93%DB%B3%DB%B7%DB%B7_242-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDavies2003">Davies 2003</a>، p. 211; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 183–185; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۳۷۶–۳۷۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014377-243" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014377_243-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 377.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004184–185Kotkin2014۳۷۷-244" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004184%E2%80%93185Kotkin2014%DB%B3%DB%B7%DB%B7_244-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 184–185; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۳۷۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014392-245" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014392_245-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 392.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014396–397-246" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014396%E2%80%93397_246-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, pp. 396–397.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014388-247" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014388_247-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 388.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004202-248" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004202_248-0">۲۴۰٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004202_248-1">۲۴۰٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 202.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004199–200Kotkin2014۳۷۱-249" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004199%E2%80%93200Kotkin2014%DB%B3%DB%B7%DB%B1_249-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 199–200; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۳۷۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004200-250" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004200_250-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 200.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004194–196Kotkin2014۴۰۰-251" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004194%E2%80%93196Kotkin2014%DB%B4%DB%B0%DB%B0_251-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 194–196; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۴۰۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004194–195Kotkin2014۴۷۹–۴۸۱-252" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004194%E2%80%93195Kotkin2014%DB%B4%DB%B7%DB%B9%E2%80%93%DB%B4%DB%B8%DB%B1_252-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 194–195; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۴۷۹–۴۸۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004203–205Kotkin2014۴۰۰-253" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004203%E2%80%93205Kotkin2014%DB%B4%DB%B0%DB%B0_253-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 203–205; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۴۰۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991127Service2004۲۳۲-254" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991127Service2004%DB%B2%DB%B3%DB%B2_254-0">۲۴۶٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991127Service2004%DB%B2%DB%B3%DB%B2_254-1">۲۴۶٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 127; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۲۳۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199189Service2004187Kotkin2014344Khlevniuk2015۶۴-255" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199189Service2004187Kotkin2014344Khlevniuk2015%DB%B6%DB%B4_255-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 89; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 187; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 344; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۶۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004186-256" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004186_256-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 186.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004188-257" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004188_257-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 188.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199196Volkogonov199178–70Service2004189–190Kotkin2014۴۱۱-258" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199196Volkogonov199178%E2%80%9370Service2004189%E2%80%93190Kotkin2014%DB%B4%DB%B1%DB%B1_258-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 96; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، pp. 78–70; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 189–190; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۴۱۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004190-259" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004190_259-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 190.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2000369Service2004209Kotkin2014۵۰۴-260" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2000369Service2004209Kotkin2014%DB%B5%DB%B0%DB%B4_260-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2000">Service 2000</a>، p. 369; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 209; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۵۰۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199197Volkogonov199153Service2004۱۹۱-261" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199197Volkogonov199153Service2004%DB%B1%DB%B9%DB%B1_261-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 97; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 53; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۱۹۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004191–192Kotkin2014۴۱۳-262" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004191%E2%80%93192Kotkin2014%DB%B4%DB%B1%DB%B3_262-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 191–192; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۴۱۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004192Kotkin2014414Khlevniuk2015۶۸-263" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004192Kotkin2014414Khlevniuk2015%DB%B6%DB%B8_263-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 192; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 414; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۶۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991102Service2004191–192Kotkin2014۵۲۸-264" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991102Service2004191%E2%80%93192Kotkin2014%DB%B5%DB%B2%DB%B8_264-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 102; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 191–192; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۵۲۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199198Service2004193Kotkin2014483Khlevniuk2015۶۹–۷۰-265" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199198Service2004193Kotkin2014483Khlevniuk2015%DB%B6%DB%B9%E2%80%93%DB%B7%DB%B0_265-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 98; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 193; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 483; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۶۹–۷۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199195Service2004195Khlevniuk2015۷۱–۷۲-266" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199195Service2004195Khlevniuk2015%DB%B7%DB%B1%E2%80%93%DB%B7%DB%B2_266-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 95; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 195; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۷۱–۷۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004195-267" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004195_267-0">۲۵۹٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004195_267-1">۲۵۹٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 195.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov199171Service2004194Kotkin2014475–476Khlevniuk2015۶۸–۶۹-268" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov199171Service2004194Kotkin2014475%E2%80%93476Khlevniuk2015%DB%B6%DB%B8%E2%80%93%DB%B6%DB%B9_268-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 71; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 194; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. 475–476; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۶۸–۶۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199198–99Service2004195Kotkin2014477,_478Khlevniuk2015۶۹-269" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199198%E2%80%9399Service2004195Kotkin2014477,_478Khlevniuk2015%DB%B6%DB%B9_269-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 98–99; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 195; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. 477, 478; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۶۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov199174Service2004206Kotkin2014۴۸۵-270" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov199174Service2004206Kotkin2014%DB%B4%DB%B8%DB%B5_270-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 74; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 206; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۴۸۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199199–100,_103Volkogonov199172–74Service2004210–211Khlevniuk2015۷۰–۷۱-271" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199199%E2%80%93100,_103Volkogonov199172%E2%80%9374Service2004210%E2%80%93211Khlevniuk2015%DB%B7%DB%B0%E2%80%93%DB%B7%DB%B1_271-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 99–100, 103; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، pp. 72–74; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 210–211; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۷۰–۷۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991100–101Volkogonov199153,_79–82Service2004208–209Khlevniuk2015۷۱-272" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991100%E2%80%93101Volkogonov199153,_79%E2%80%9382Service2004208%E2%80%93209Khlevniuk2015%DB%B7%DB%B1_272-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 100–101; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، pp. 53, 79–82; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 208–209; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۷۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014501-273" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014501_273-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 501.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014528-274" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014528_274-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 528.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESuny2020b59-275" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESuny2020b59_275-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSuny2020b">Suny 2020b</a>, p. 59.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBazhanovDoyle199062-276" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEBazhanovDoyle199062_276-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFBazhanovDoyle1990">Bazhanov & Doyle 1990</a>, p. 62.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991104Montefiore200330Service2004219Kotkin2014534Khlevniuk2015۷۹-277" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991104Montefiore200330Service2004219Kotkin2014534Khlevniuk2015%DB%B7%DB%B9_277-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 104; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 30; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 219; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 534; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۷۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991110Montefiore200330Service2004219Kotkin2014۵۴۲–۵۴۳-278" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991110Montefiore200330Service2004219Kotkin2014%DB%B5%DB%B4%DB%B2%E2%80%93%DB%B5%DB%B4%DB%B3_278-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 110; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 30; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 219; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۵۴۲–۵۴۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991130Montefiore200330Service2004221Kotkin2014۵۴۰-279" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991130Montefiore200330Service2004221Kotkin2014%DB%B5%DB%B4%DB%B0_279-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 130; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 30; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 221; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۵۴۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991111–112Volkogonov1991117–118Service2004221Kotkin2014۵۴۴-280" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991111%E2%80%93112Volkogonov1991117%E2%80%93118Service2004221Kotkin2014%DB%B5%DB%B4%DB%B4_280-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 111–112; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، pp. 117–118; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 221; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۵۴۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004222–224Khlevniuk2015۷۹-281" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004222%E2%80%93224Khlevniuk2015%DB%B7%DB%B9_281-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 222–224; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۷۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991111Volkogonov199193–94Service2004222–224Kotkin2014546–548Khlevniuk2015۷۹-282" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991111Volkogonov199193%E2%80%9394Service2004222%E2%80%93224Kotkin2014546%E2%80%93548Khlevniuk2015%DB%B7%DB%B9_282-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 111; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، pp. 93–94; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 222–224; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. 546–548; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۷۹.</span></li> <li id="cite_note-283"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-283">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKuromiya2013" class="citation book cs1">Kuromiya, Hiroaki (16 August 2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3DBRV4AAAAQBAJ%26dq%3DStalin%2Bswearing%2BLenin%2Btestament%26pg%3DPA59"><i>Stalin</i></a>. Routledge. p. 60. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-317-86780-7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-317-86780-7"><bdi>978-1-317-86780-7</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230719203558/https://books.google.com/books?id%3DBRV4AAAAQBAJ%26dq%3DStalin%2Bswearing%2BLenin%2Btestament%26pg%3DPA59">Archived</a> from the original on 19 July 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">10 July</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stalin&rft.pages=60&rft.pub=Routledge&rft.date=2013-08-16&rft.isbn=978-1-317-86780-7&rft.aulast=Kuromiya&rft.aufirst=Hiroaki&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DBRV4AAAAQBAJ%26dq%3DStalin%2Bswearing%2BLenin%2Btestament%26pg%3DPA59&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014426-284" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014426_284-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 426.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014455-285" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014455_285-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 455.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014453-286" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014453_286-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 453.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014469-287" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014469_287-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 469.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014432-288" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014432_288-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 432.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014495–496-289" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014495%E2%80%93496_289-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, pp. 495–496.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991127Service2004۲۳۵-290" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991127Service2004%DB%B2%DB%B3%DB%B5_290-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 127; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۲۳۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991127Service2004۲۳۸-291" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991127Service2004%DB%B2%DB%B3%DB%B8_291-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 127; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۲۳۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEFainsodHough1979111-292" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEFainsodHough1979111_292-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFFainsodHough1979">Fainsod & Hough 1979</a>, p. 111.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991136-293" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991136_293-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>, p. 136.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200327-294" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200327_294-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 27.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199198Kotkin2014474Khlevniuk2015۵۲-295" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199198Kotkin2014474Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B2_295-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 98; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 474; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۵۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004214–215,_217-296" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004214%E2%80%93215,_217_296-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 214–215, 217.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk201587-297" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk201587_297-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 87.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004225-298" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004225_298-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 225.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004227-299" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004227_299-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 227.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004228-300" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004228_300-0">۲۹۲٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004228_300-1">۲۹۲٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 228.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004228Kotkin2014۵۶۳-301" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004228Kotkin2014%DB%B5%DB%B6%DB%B3_301-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 228; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۵۶۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004240-302" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004240_302-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 240.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004240–243Khlevniuk2015۸۲–۸۳-303" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004240%E2%80%93243Khlevniuk2015%DB%B8%DB%B2%E2%80%93%DB%B8%DB%B3_303-0">۲۹۵٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004240%E2%80%93243Khlevniuk2015%DB%B8%DB%B2%E2%80%93%DB%B8%DB%B3_303-1">۲۹۵٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 240–243; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۸۲–۸۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991126Conquest200811Kotkin2014614Khlevniuk2015۸۳-304" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991126Conquest200811Kotkin2014614Khlevniuk2015%DB%B8%DB%B3_304-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 126; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest2008">Conquest 2008</a>، p. 11; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 614; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۸۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991137,_138Kotkin2014۶۱۴-305" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991137,_138Kotkin2014%DB%B6%DB%B1%DB%B4_305-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 137, 138; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۶۱۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004247Kotkin2014614,_618Khlevniuk2015۹۱-306" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004247Kotkin2014614,_618Khlevniuk2015%DB%B9%DB%B1_306-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 247; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. 614, 618; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۹۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk201585-307" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk201585_307-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 85.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991139,_151Service2004282–283Conquest200811–12Kotkin2014676–677Khlevniuk2015۸۵-308" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991139,_151Service2004282%E2%80%93283Conquest200811%E2%80%9312Kotkin2014676%E2%80%93677Khlevniuk2015%DB%B8%DB%B5_308-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 139, 151; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 282–283; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest2008">Conquest 2008</a>، pp. 11–12; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. 676–677; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۸۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991164Service2004۲۸۲-309" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991164Service2004%DB%B2%DB%B8%DB%B2_309-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 164; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۲۸۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004276-310" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004276_310-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 276.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004277–278-311" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004277%E2%80%93278_311-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 277–278.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004277,_280Conquest2008۱۲–۱۳-312" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004277,_280Conquest2008%DB%B1%DB%B2%E2%80%93%DB%B1%DB%B3_312-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 277, 280; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest2008">Conquest 2008</a>، pp. ۱۲–۱۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004278-313" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004278_313-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 278.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200339-314" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200339_314-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 39.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991130-315" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991130_315-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 130.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991130Volkogonov1991160Kotkin2014۶۸۹-316" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991130Volkogonov1991160Kotkin2014%DB%B6%DB%B8%DB%B9_316-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 130; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 160; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۶۸۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004244-317" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004244_317-0">۳۰۹٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004244_317-1">۳۰۹٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 244.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004273-318" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004273_318-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 273.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004256-319" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004256_319-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 256.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004254-320" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004254_320-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 254.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991172–173Service2004256Kotkin2014۶۳۸–۶۳۹-321" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991172%E2%80%93173Service2004256Kotkin2014%DB%B6%DB%B3%DB%B8%E2%80%93%DB%B6%DB%B3%DB%B9_321-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 172–173; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 256; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۶۳۸–۶۳۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991144,_146Service2004۲۵۸-322" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991144,_146Service2004%DB%B2%DB%B5%DB%B8_322-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 144, 146; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۲۵۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004256Kotkin2014۵۷۱-323" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004256Kotkin2014%DB%B5%DB%B7%DB%B1_323-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 256; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۵۷۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004253Khlevniuk2015۱۰۱-324" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004253Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B0%DB%B1_324-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 253; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۰۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991147–148Service2004257–258Kotkin2014661,_668–669,_679–684Khlevniuk2015۱۰۲–۱۰۳-325" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991147%E2%80%93148Service2004257%E2%80%93258Kotkin2014661,_668%E2%80%93669,_679%E2%80%93684Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B0%DB%B2%E2%80%93%DB%B1%DB%B0%DB%B3_325-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 147–148; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 257–258; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. 661, 668–669, 679–684; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۱۰۲–۱۰۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004258Khlevniuk2015۱۰۳-326" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004258Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B0%DB%B3_326-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 258; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۰۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004258-327" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004258_327-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 258.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004258Khlevniuk2015۱۰۵-328" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004258Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B0%DB%B5_328-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 258; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۰۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004267-329" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004267_329-0">۳۲۱٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004267_329-1">۳۲۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 267.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991160Volkogonov1991۱۶۶-330" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991160Volkogonov1991%DB%B1%DB%B6%DB%B6_330-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 160; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. ۱۶۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991167-331" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991167_331-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>, p. 167.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESandle1999231-332" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESandle1999231_332-0">۳۲۴٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESandle1999231_332-1">۳۲۴٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSandle1999">Sandle 1999</a>, p. 231.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004265–266Khlevniuk2015۱۱۰–۱۱۱-333" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004265%E2%80%93266Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1%DB%B0%E2%80%93%DB%B1%DB%B1%DB%B1_333-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 265–266; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۱۱۰–۱۱۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESandle1999234-334" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESandle1999234_334-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSandle1999">Sandle 1999</a>, p. 234.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004266Khlevniuk2015۱۱۲-335" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004266Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1%DB%B2_335-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 266; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۱۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015113-336" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015113_336-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 113.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004271-337" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004271_337-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 271.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004270-338" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004270_338-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 270.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004270Khlevniuk2015۱۱۶-339" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004270Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1%DB%B6_339-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 270; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۱۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004272Khlevniuk2015۱۱۶-340" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004272Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1%DB%B6_340-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 272; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۱۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004272-341" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004272_341-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 272.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004270Khlevniuk2015۱۱۳–۱۱۴-342" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004270Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1%DB%B3%E2%80%93%DB%B1%DB%B1%DB%B4_342-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 270; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۱۱۳–۱۱۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991160Khlevniuk2015۱۱۴-343" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991160Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1%DB%B4_343-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 160; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۱۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991172Service2004260Kotkin2014۷۰۸-344" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991172Service2004260Kotkin2014%DB%B7%DB%B0%DB%B8_344-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 172; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 260; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۷۰۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991158Service2004266Conquest2008۱۸-345" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991158Service2004266Conquest2008%DB%B1%DB%B8_345-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 158; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 266; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest2008">Conquest 2008</a>، p. ۱۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESandle1999227,_229-346" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESandle1999227,_229_346-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSandle1999">Sandle 1999</a>, pp. 227, 229.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004259-347" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004259_347-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 259.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004274-348" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004274_348-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 274.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004265-349" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004265_349-0">۳۴۱٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004265_349-1">۳۴۱٫۱</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004265_349-2">۳۴۱٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 265.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015118-350" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015118_350-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 118.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991186,_190-351" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991186,_190_351-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, pp. 186, 190.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESandle1999231–233-352" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESandle1999231%E2%80%93233_352-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSandle1999">Sandle 1999</a>, pp. 231–233.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESandle1999241–242-353" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESandle1999241%E2%80%93242_353-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSandle1999">Sandle 1999</a>, pp. 241–242.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004269-354" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004269_354-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 269.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004300-355" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004300_355-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 300.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991152–153Sandle1999214Khlevniuk2015۱۰۷–۱۰۸-356" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991152%E2%80%93153Sandle1999214Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B0%DB%B7%E2%80%93%DB%B1%DB%B0%DB%B8_356-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 152–153; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSandle1999">Sandle 1999</a>، p. 214; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۱۰۷–۱۰۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015108-357" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015108_357-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 108.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991152–155Service2004259Kotkin2014687,_702–704,_709Khlevniuk2015۱۰۷-358" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991152%E2%80%93155Service2004259Kotkin2014687,_702%E2%80%93704,_709Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B0%DB%B7_358-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 152–155; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 259; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. 687, 702–704, 709; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۰۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004268-359" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004268_359-0">۳۵۱٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004268_359-1">۳۵۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 268.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991155-360" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991155_360-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 155.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004324,_326-361" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004324,_326_361-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 324, 326.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004301-362" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004301_362-0">۳۵۴٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004301_362-1">۳۵۴٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 301.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESandle1999244,_246-363" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESandle1999244,_246_363-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSandle1999">Sandle 1999</a>, pp. 244, 246.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004299-364" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004299_364-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 299.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004304-365" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004304_365-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 304.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991111,_127Service2004۳۰۸-366" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991111,_127Service2004%DB%B3%DB%B0%DB%B8_366-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، pp. 111, 127; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۳۰۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESandle1999246Montefiore2003۸۵-367" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESandle1999246Montefiore2003%DB%B8%DB%B5_367-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSandle1999">Sandle 1999</a>، p. 246; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. ۸۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004302–303-368" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004302%E2%80%93303_368-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 302–303.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991211,_276–277Service2004۳۰۷-369" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991211,_276%E2%80%93277Service2004%DB%B3%DB%B0%DB%B7_369-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 211, 276–277; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۳۰۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991157-370" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991157_370-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 157.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991191-371" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991191_371-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 191.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015325-372" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015325_372-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 325.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004379-373" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004379_373-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 379.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991183–184-374" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991183%E2%80%93184_374-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, pp. 183–184.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004282-375" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004282_375-0">۳۶۷٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004282_375-1">۳۶۷٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 282.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004261-376" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004261_376-0">۳۶۸٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004261_376-1">۳۶۸٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 261.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcDermott1995410–411Conquest1991176Service2004261,_383Kotkin2014۷۲۰-377" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMcDermott1995410%E2%80%93411Conquest1991176Service2004261,_383Kotkin2014%DB%B7%DB%B2%DB%B0_377-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMcDermott1995">McDermott 1995</a>، pp. 410–411; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 176; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 261, 383; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۷۲۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991173-378" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991173_378-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 173.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004289Kotkin2014۵۹۵-379" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004289Kotkin2014%DB%B5%DB%B9%DB%B5_379-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 289; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۵۹۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004289-380" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004289_380-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 289.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991169Montefiore200390Service2004۲۹۱–۲۹۲-381" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991169Montefiore200390Service2004%DB%B2%DB%B9%DB%B1%E2%80%93%DB%B2%DB%B9%DB%B2_381-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 169; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 90; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. ۲۹۱–۲۹۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200394,_95Service2004۲۹۲,_۲۹۴-382" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200394,_95Service2004%DB%B2%DB%B9%DB%B2,_%DB%B2%DB%B9%DB%B4_382-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، pp. 94, 95; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. ۲۹۲, ۲۹۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004297-383" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004297_383-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 297.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004316-384" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004316_384-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 316.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004310-385" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004310_385-0">۳۷۷٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004310_385-1">۳۷۷٫۱</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004310_385-2">۳۷۷٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 310.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004310DaviesWheatcroft2006۶۲۷-386" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004310DaviesWheatcroft2006%DB%B6%DB%B2%DB%B7_386-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 310; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDaviesWheatcroft2006">Davies و Wheatcroft 2006</a>، p. ۶۲۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006۶۲۸-387" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006%DB%B6%DB%B2%DB%B8_387-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDaviesWheatcroft2006">Davies و Wheatcroft 2006</a>، p. ۶۲۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004318-388" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004318_388-0">۳۸۰٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004318_388-1">۳۸۰٫۱</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004318_388-2">۳۸۰٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 318.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004312Conquest200819–20Khlevniuk2015۱۱۷-389" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004312Conquest200819%E2%80%9320Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1%DB%B7_389-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 312; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest2008">Conquest 2008</a>، pp. 19–20; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۱۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015117-390" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015117_390-0">۳۸۲٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015117_390-1">۳۸۲٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 117.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015119-391" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015119_391-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 119.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEEllman2005823-392" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEEllman2005823_392-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFEllman2005">Ellman 2005</a>, p. 823.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEEllman2005824DaviesWheatcroft2006۶۲۸,_۶۳۱-393" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEEllman2005824DaviesWheatcroft2006%DB%B6%DB%B2%DB%B8,_%DB%B6%DB%B3%DB%B1_393-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFEllman2005">Ellman 2005</a>، p. 824; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDaviesWheatcroft2006">Davies و Wheatcroft 2006</a>، pp. ۶۲۸, ۶۳۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEEllman2005823–824DaviesWheatcroft2006626Khlevniuk2015۱۱۷-394" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEEllman2005823%E2%80%93824DaviesWheatcroft2006626Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B1%DB%B7_394-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFEllman2005">Ellman 2005</a>، pp. 823–824; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDaviesWheatcroft2006">Davies و Wheatcroft 2006</a>، p. 626; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۱۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEEllman2005834-395" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEEllman2005834_395-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFEllman2005">Ellman 2005</a>, p. 834.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006626-396" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006626_396-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDaviesWheatcroft2006">Davies & Wheatcroft 2006</a>, p. 626.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEEllman2005824DaviesWheatcroft2006627–628Khlevniuk2015۱۲۰-397" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEEllman2005824DaviesWheatcroft2006627%E2%80%93628Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B2%DB%B0_397-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFEllman2005">Ellman 2005</a>، p. 824; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDaviesWheatcroft2006">Davies و Wheatcroft 2006</a>، pp. 627–628; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۲۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006627-398" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006627_398-0">۳۹۰٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006627_398-1">۳۹۰٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDaviesWheatcroft2006">Davies & Wheatcroft 2006</a>, p. 627.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEEllman2005833Kuromiya2008۶۶۵-399" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEEllman2005833Kuromiya2008%DB%B6%DB%B6%DB%B5_399-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFEllman2005">Ellman 2005</a>، p. 833; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKuromiya2008">Kuromiya 2008</a>، p. ۶۶۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006628Ellman2007۶۶۴-400" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006628Ellman2007%DB%B6%DB%B6%DB%B4_400-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDaviesWheatcroft2006">Davies و Wheatcroft 2006</a>، p. 628; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFEllman2007">Ellman 2007</a>، p. ۶۶۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006628-401" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2006628_401-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDaviesWheatcroft2006">Davies & Wheatcroft 2006</a>, p. 628.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991164Kotkin2014۷۲۴-402" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991164Kotkin2014%DB%B7%DB%B2%DB%B4_402-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 164; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۷۲۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004319-403" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004319_403-0">۳۹۵٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004319_403-1">۳۹۵٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 319.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991212Volkogonov1991552–443Service2004۳۶۱-404" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991212Volkogonov1991552%E2%80%93443Service2004%DB%B3%DB%B6%DB%B1_404-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 212; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، pp. 552–443; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۳۶۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991212-405" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991212_405-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 212.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004361-406" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004361_406-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 361.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004362-407" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004362_407-0">۳۹۹٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004362_407-1">۳۹۹٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 362.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991216-408" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991216_408-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 216.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004386-409" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004386_409-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 386.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991217-410" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991217_410-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 217.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991176Montefiore2003116Service2004۳۴۰-411" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991176Montefiore2003116Service2004%DB%B3%DB%B4%DB%B0_411-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 176; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 116; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۳۴۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991218Khlevniuk2015۱۲۳,_۱۳۵-412" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991218Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B2%DB%B3,_%DB%B1%DB%B3%DB%B5_412-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 218; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۱۲۳, ۱۳۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015135-413" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015135_413-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 135.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHaslam1979682–683Conquest1991218Service2004385Khlevniuk2015۱۳۵-414" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEHaslam1979682%E2%80%93683Conquest1991218Service2004385Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B3%DB%B5_414-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFHaslam1979">Haslam 1979</a>، pp. 682–683; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 218; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 385; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۳۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004392Khlevniuk2015۱۵۴-415" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004392Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B5%DB%B4_415-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 392; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۵۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991219Service2004۳۸۷-416" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991219Service2004%DB%B3%DB%B8%DB%B7_416-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 219; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۳۸۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015154-417" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015154_417-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 154.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004387,_389-418" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004387,_389_418-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 387, 389.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015156-419" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015156_419-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 156.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004392-420" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004392_420-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 392.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015126-421" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015126_421-0">۴۱۳٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015126_421-1">۴۱۳٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 126.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015125-422" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015125_422-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 125.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991179Montefiore2003126–127Service2004314Khlevniuk2015۱۲۸–۱۲۹-423" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991179Montefiore2003126%E2%80%93127Service2004314Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B2%DB%B8%E2%80%93%DB%B1%DB%B2%DB%B9_423-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 179; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، pp. 126–127; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 314; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۱۲۸–۱۲۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEOvery2004327-424" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEOvery2004327_424-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFOvery2004">Overy 2004</a>, p. 327.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015128,_137-425" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015128,_137_425-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, pp. 128, 137.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004347-426" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004347_426-0">۴۱۸٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004347_426-1">۴۱۸٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 347.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004315-427" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004315_427-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 315.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015139-428" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015139_428-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 139.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004314–317-429" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004314%E2%80%93317_429-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 314–317.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003139,_154–155,_164–172,_175–176Service2004320Khlevniuk2015۱۳۹-430" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003139,_154%E2%80%93155,_164%E2%80%93172,_175%E2%80%93176Service2004320Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B3%DB%B9_430-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، pp. 139, 154–155, 164–172, 175–176; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 320; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۳۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003192–193Service2004346Conquest200824Khlevniuk2015۱۴۰-431" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003192%E2%80%93193Service2004346Conquest200824Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B4%DB%B0_431-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، pp. 192–193; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 346; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest2008">Conquest 2008</a>، p. 24; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۴۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015176–177-432" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015176%E2%80%93177_432-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, pp. 176–177.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004349-433" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004349_433-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 349.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004391-434" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004391_434-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 391.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003201Service2004349Khlevniuk2015۱۴۰-435" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003201Service2004349Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B4%DB%B0_435-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 201; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 349; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۴۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015141,_150-436" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015141,_150_436-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, pp. 141, 150.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004350Khlevniuk2015۱۵۰–۱۵۱-437" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004350Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B5%DB%B0%E2%80%93%DB%B1%DB%B5%DB%B1_437-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 350; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۱۵۰–۱۵۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003203–204Service2004350–351Khlevniuk2015۱۵۰-438" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003203%E2%80%93204Service2004350%E2%80%93351Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B5%DB%B0_438-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، pp. 203–204; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 350–351; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۵۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003204Service2004351,_390Khlevniuk2015۱۵۱-439" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003204Service2004351,_390Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B5%DB%B1_439-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 204; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 351, 390; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۵۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015151-440" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015151_440-0">۴۳۲٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015151_440-1">۴۳۲٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 151.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004394-441" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004394_441-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 394.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991230Service2004394Overy2004338Khlevniuk2015۱۷۴-442" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991230Service2004394Overy2004338Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B7%DB%B4_442-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 230; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 394; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFOvery2004">Overy 2004</a>، p. 338; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۷۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015137–138,_147-443" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015137%E2%80%93138,_147_443-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, pp. 137–138, 147.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015140-444" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015140_444-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 140.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003204-445" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003204_445-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 204.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015151,_159-446" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015151,_159_446-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, pp. 151, 159.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015152-447" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015152_447-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 152.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004347–248Khlevniuk2015125,_156–157-448" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004347%E2%80%93248Khlevniuk2015125,_156%E2%80%93157_448-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 347–248; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. 125, 156–157.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015153,_156–157-449" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015153,_156%E2%80%93157_449-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, pp. 153, 156–157.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004367-450" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004367_450-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 367.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003245-451" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003245_451-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 245.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991209Service2004369Khlevniuk2015۱۶۰-452" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991209Service2004369Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B6%DB%B0_452-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 209; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 369; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۶۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015162-453" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015162_453-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 162.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015159-454" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015159_454-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 159.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015157-455" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015157_455-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 157.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHarris20171–5,_16-456" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEHarris20171%E2%80%935,_16_456-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFHarris2017">Harris 2017</a>, pp. 1–5, 16.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003308-457" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003308_457-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 308.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991220–221Service2004۳۸۰–۳۸۱-458" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991220%E2%80%93221Service2004%DB%B3%DB%B8%DB%B0%E2%80%93%DB%B3%DB%B8%DB%B1_458-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 220–221; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. ۳۸۰–۳۸۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004392–393Khlevniuk2015۱۶۳,_۱۶۸–۱۶۹-459" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004392%E2%80%93393Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B6%DB%B3,_%DB%B1%DB%B6%DB%B8%E2%80%93%DB%B1%DB%B6%DB%B9_459-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 392–393; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۱۶۳, ۱۶۸–۱۶۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015185–186-460" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015185%E2%80%93186_460-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, pp. 185–186.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991232–233,_236-461" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991232%E2%80%93233,_236_461-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, pp. 232–233, 236.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004399–400-462" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004399%E2%80%93400_462-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 399–400.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTENekrich1997109-463" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTENekrich1997109_463-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFNekrich1997">Nekrich 1997</a>, p. 109.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991220Khlevniuk2015۱۶۶-464" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991220Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B6%DB%B6_464-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 220; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۶۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991220Khlevniuk2015۱۶۸,_۱۶۹-465" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991220Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B6%DB%B8,_%DB%B1%DB%B6%DB%B9_465-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 220; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۱۶۸, ۱۶۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991221Roberts199257–78Service2004399Khlevniuk2015۱۶۶-466" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991221Roberts199257%E2%80%9378Service2004399Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B6%DB%B6_466-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 221; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts1992">Roberts 1992</a>، pp. 57–78; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 399; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۶۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991222Roberts199257–78Khlevniuk2015۱۶۹-467" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991222Roberts199257%E2%80%9378Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B6%DB%B9_467-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 222; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts1992">Roberts 1992</a>، pp. 57–78; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۶۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991222Roberts2006۴۳-468" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991222Roberts2006%DB%B4%DB%B3_468-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 222; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>، p. ۴۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991223Service2004402–403Wettig2008۲۰-469" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991223Service2004402%E2%80%93403Wettig2008%DB%B2%DB%B0_469-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 223; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 402–403; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFWettig2008">Wettig 2008</a>، p. ۲۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991224-470" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991224_470-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 224.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991224Service2004۴۰۵-471" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991224Service2004%DB%B4%DB%B0%DB%B5_471-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 224; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۴۰۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991228Service2004403Khlevniuk2015۱۷۲–۱۷۳-472" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991228Service2004403Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B7%DB%B2%E2%80%93%DB%B1%DB%B7%DB%B3_472-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 228; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 403; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۱۷۲–۱۷۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991279Khlevniuk2015۱۷۳-473" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991279Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B7%DB%B3_473-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 279; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۷۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004403Khlevniuk2015۱۷۳-474" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004403Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B7%DB%B3_474-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 403; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۷۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991227Service2004404–405Wettig200820–21Khlevniuk2015۱۷۳-475" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991227Service2004404%E2%80%93405Wettig200820%E2%80%9321Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B7%DB%B3_475-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 227; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 404–405; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFWettig2008">Wettig 2008</a>، pp. 20–21; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۷۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBrackman2001341Khlevniuk2015۱۷۳-476" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEBrackman2001341Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B7%DB%B3_476-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFBrackman2001">Brackman 2001</a>، p. 341; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۷۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015170-477" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015170_477-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 170.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991229Khlevniuk2015۱۷۰-478" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991229Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B7%DB%B0_478-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 229; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۷۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991229Service2004۴۰۵-479" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991229Service2004%DB%B4%DB%B0%DB%B5_479-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 229; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۴۰۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991229Service2004۴۰۶-480" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991229Service2004%DB%B4%DB%B0%DB%B6_480-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 229; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۴۰۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991231Brackman2001341,_343Roberts2006۵۸-481" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991231Brackman2001341,_343Roberts2006%DB%B5%DB%B8_481-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 231; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFBrackman2001">Brackman 2001</a>، pp. 341, 343; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>، p. ۵۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991233Roberts2006۶۳-482" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991233Roberts2006%DB%B6%DB%B3_482-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 233; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>، p. ۶۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991234Khlevniuk2015۱۸۰-483" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991234Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B8%DB%B0_483-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 234; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۸۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004410–411Roberts200682Khlevniuk2015۱۹۸-484" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004410%E2%80%93411Roberts200682Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B9%DB%B8_484-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 410–411; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>، p. 82; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۹۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004408–409,_411–412Roberts200667Khlevniuk2015۱۹۹–۲۰۰,_۲۰۲-485" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004408%E2%80%93409,_411%E2%80%93412Roberts200667Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B9%DB%B9%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B0,_%DB%B2%DB%B0%DB%B2_485-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 408–409, 411–412; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>، p. 67; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۱۹۹–۲۰۰, ۲۰۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004414–415Khlevniuk2015۲۰۶–۲۰۷-486" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004414%E2%80%93415Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B0%DB%B6%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B7_486-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 414–415; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۲۰۶–۲۰۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004413-487" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004413_487-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 413.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004420-488" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004420_488-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 420.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004417Khlevniuk2015۲۰۱–۲۰۲-489" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004417Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B0%DB%B1%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B2_489-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 417; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۲۰۱–۲۰۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991235Service2004۴۱۶-490" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991235Service2004%DB%B4%DB%B1%DB%B6_490-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 235; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۴۱۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004418-491" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004418_491-0">۴۸۳٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004418_491-1">۴۸۳٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 418.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004417-492" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004417_492-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 417.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991248–249Service2004420Khlevniuk2015۲۱۴–۲۱۵-493" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991248%E2%80%93249Service2004420Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B1%DB%B4%E2%80%93%DB%B2%DB%B1%DB%B5_493-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 248–249; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 420; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۲۱۴–۲۱۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGlantz200126-494" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEGlantz200126_494-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFGlantz2001">Glantz 2001</a>, p. 26.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004421,_424Khlevniuk2015۲۲۰-495" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004421,_424Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B2%DB%B0_495-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 421, 424; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۲۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004482Roberts2006۹۰-496" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004482Roberts2006%DB%B9%DB%B0_496-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 482; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>، p. ۹۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGellately2007391-497" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEGellately2007391_497-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFGellately2007">Gellately 2007</a>, p. 391.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991239–240Roberts200698Khlevniuk2015۲۰۹-498" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991239%E2%80%93240Roberts200698Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B0%DB%B9_498-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 239–240; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>، p. 98; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۰۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991241Khlevniuk2015۲۱۰-499" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991241Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B1%DB%B0_499-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 241; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۱۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTERoberts2006132Khlevniuk2015۲۲۳-500" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERoberts2006132Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B2%DB%B3_500-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>، p. 132; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۲۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004423-501" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004423_501-0">۴۹۳٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004423_501-1">۴۹۳٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 423.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004422-502" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004422_502-0">۴۹۴٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004422_502-1">۴۹۴٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 422.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEOvery2004568-503" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEOvery2004568_503-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFOvery2004">Overy 2004</a>, p. 568.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015211-504" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015211_504-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 211.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004421-505" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004421_505-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 421.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004442–443Khlevniuk2015۲۴۲–۲۴۳-506" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004442%E2%80%93443Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B2%E2%80%93%DB%B2%DB%B4%DB%B3_506-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 442–443; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۲۴۲–۲۴۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004441-507" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004441_507-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 441.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004442-508" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004442_508-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 442.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004446-509" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004446_509-0">۵۰۱٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004446_509-1">۵۰۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 446.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004446–447-510" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004446%E2%80%93447_510-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 446–447.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991260Service2004۴۴۴-511" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991260Service2004%DB%B4%DB%B4%DB%B4_511-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 260; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۴۴۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991254Service2004424Khlevniuk2015۲۲۱–۲۲۲-512" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991254Service2004424Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B2%DB%B1%E2%80%93%DB%B2%DB%B2%DB%B2_512-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 254; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 424; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۲۲۱–۲۲۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTERoberts2006117–118-513" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERoberts2006117%E2%80%93118_513-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>, pp. 117–118.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTERoberts2006124-514" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERoberts2006124_514-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>, p. 124.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004425-515" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004425_515-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 425.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004426-516" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004426_516-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 426.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004427-517" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004427_517-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 427.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004428Khlevniuk2015۲۲۵-518" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004428Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B2%DB%B5_518-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 428; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۲۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015225-519" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015225_519-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 225.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004429Khlevniuk2015226''Journal_of_the_Supreme_Soviet_of_the_USSR'',_13_March_1943-520" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004429Khlevniuk2015226''Journal_of_the_Supreme_Soviet_of_the_USSR'',_13_March_1943_520-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 429; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. 226; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFJournal_of_the_Supreme_Soviet_of_the_USSR,_13_March_1943"><i>Journal of the Supreme Soviet of the USSR</i>, 13 March 1943</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTERoberts2006155-521" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERoberts2006155_521-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>, p. 155.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991255Roberts2006156Khlevniuk2015۲۲۷-522" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991255Roberts2006156Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B2%DB%B7_522-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 255; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>، p. 156; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۲۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTERoberts2006159-523" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERoberts2006159_523-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>, p. 159.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTERoberts2006163-524" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERoberts2006163_524-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>, p. 163.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004452-525" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004452_525-0">۵۱۷٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004452_525-1">۵۱۷٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 452.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004466-526" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004466_526-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 466.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991317Service2004۴۶۶-527" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991317Service2004%DB%B4%DB%B6%DB%B6_527-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 317; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۴۶۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004458-528" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004458_528-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 458.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991252Service2004460۲۲۴,_۲۴۴Khlevniuk2015-529" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991252Service2004460%DB%B2%DB%B2%DB%B4,_%DB%B2%DB%B4%DB%B4Khlevniuk2015_529-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 252; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 460; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004456-530" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004456_530-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 456.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004460-531" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004460_531-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 460.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991262Service2004460Roberts2006180Khlevniuk2015۲۲۹–۲۳۰-532" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991262Service2004460Roberts2006180Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B2%DB%B9%E2%80%93%DB%B2%DB%B3%DB%B0_532-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 262; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 460; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>، p. 180; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۲۲۹–۲۳۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004462-533" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004462_533-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 462.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004463-534" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004463_534-0">۵۲۶٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004463_534-1">۵۲۶٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 463.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991244,_251Service2004461,_469Roberts2006185Khlevniuk2015۲۲۳,_۲۲۹-535" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991244,_251Service2004461,_469Roberts2006185Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B2%DB%B3,_%DB%B2%DB%B2%DB%B9_535-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 244, 251; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 461, 469; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>، p. 185; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۲۲۳, ۲۲۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTERoberts2006186–187-536" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERoberts2006186%E2%80%93187_536-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>, pp. 186–187.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004464–465Khlevniuk2015۲۴۴-537" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004464%E2%80%93465Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B4_537-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 464–465; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۴۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTERoberts2006194–195-538" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERoberts2006194%E2%80%93195_538-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>, pp. 194–195.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004469Roberts2006۱۹۹–۲۰۱-539" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004469Roberts2006%DB%B1%DB%B9%DB%B9%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B1_539-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 469; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>، pp. ۱۹۹–۲۰۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004492-540" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004492_540-0">۵۳۲٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004492_540-1">۵۳۲٫۱</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004492_540-2">۵۳۲٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 492.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991258Service2004492Khlevniuk2015۲۳۲–۲۳۳-541" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991258Service2004492Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B3%DB%B2%E2%80%93%DB%B2%DB%B3%DB%B3_541-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 258; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 492; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۲۳۲–۲۳۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015233-542" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015233_542-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 233.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991264Service2004465Khlevniuk2015۲۴۴-543" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991264Service2004465Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B4_543-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 264; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 465; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۴۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004465–466-544" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004465%E2%80%93466_544-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 465–466.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004465–466Roberts2006۲۴۱–۲۴۴-545" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004465%E2%80%93466Roberts2006%DB%B2%DB%B4%DB%B1%E2%80%93%DB%B2%DB%B4%DB%B4_545-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 465–466; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>، pp. ۲۴۱–۲۴۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004471Khlevniuk2015۲۴۵-546" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004471Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B5_546-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 471; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۴۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004471–472Khlevniuk2015۲۴۴-547" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004471%E2%80%93472Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B4_547-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 471–472; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۴۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004473-548" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004473_548-0">۵۴۰٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004473_548-1">۵۴۰٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 473.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004474Khlevniuk2015۲۴۷-549" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004474Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B7_549-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 474; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۴۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004479–480-550" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004479%E2%80%93480_550-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 479–480.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991265Service2004473Khlevniuk2015۲۳۴-551" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991265Service2004473Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B3%DB%B4_551-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 265; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 473; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۳۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004474-552" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004474_552-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 474.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGlantz1983-553" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEGlantz1983_553-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFGlantz1983">Glantz 1983</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004476Khlevniuk2015۲۴۸–۲۴۹-554" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004476Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B8%E2%80%93%DB%B2%DB%B4%DB%B9_554-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 476; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۲۴۸–۲۴۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991268Khlevniuk2015۲۴۸-555" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991268Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B8_555-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 268; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۴۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991267Khlevniuk2015۲۴۹-556" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991267Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B9_556-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 267; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۴۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTERoberts2006274–275-557" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERoberts2006274%E2%80%93275_557-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>, pp. 274–275.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWettig200890–91-558" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEWettig200890%E2%80%9391_558-0">۵۵۰٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEWettig200890%E2%80%9391_558-1">۵۵۰٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFWettig2008">Wettig 2008</a>, pp. 90–91.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004506-559" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004506_559-0">۵۵۱٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004506_559-1">۵۵۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 506.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004481-560" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004481_560-0">۵۵۲٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004481_560-1">۵۵۲٫۱</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004481_560-2">۵۵۲٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 481.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004484-561" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004484_561-0">۵۵۳٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004484_561-1">۵۵۳٫۱</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004484_561-2">۵۵۳٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 484.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004493Khlevniuk2015۲۴۷-562" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004493Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B4%DB%B7_562-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 493; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۴۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004480–481-563" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004480%E2%80%93481_563-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 480–481.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004479-564" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004479_564-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 479.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004541-565" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004541_565-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 541.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004543–544-566" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004543%E2%80%93544_566-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 543–544.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004548-567" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004548_567-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 548.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004485Khlevniuk2015۲۶۲-568" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004485Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B6%DB%B2_568-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 485; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۶۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004485-569" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004485_569-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 485.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004493Roberts2006۲۰۲-570" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004493Roberts2006%DB%B2%DB%B0%DB%B2_570-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 493; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2006">Roberts 2006</a>، p. ۲۰۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015268-571" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015268_571-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 268.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004482-572" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004482_572-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 482.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004482–483-573" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004482%E2%80%93483_573-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 482–483.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004482Khlevniuk2015۲۶۱-574" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004482Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B6%DB%B1_574-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 482; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۶۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004500-575" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004500_575-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 500.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004496-576" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004496_576-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 496.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004497-577" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004497_577-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 497.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004497Khlevniuk2015۲۷۴–۲۷۸-578" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004497Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B7%DB%B4%E2%80%93%DB%B2%DB%B7%DB%B8_578-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 497; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۲۷۴–۲۷۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991289-579" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991289_579-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 289.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991269Service2004۴۹۱-580" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991269Service2004%DB%B4%DB%B9%DB%B1_580-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 269; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۴۹۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004526Khlevniuk2015۲۶۸-581" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004526Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B6%DB%B8_581-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 526; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۶۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004531–532Khlevniuk2015۲۷۲–۲۷۳-582" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004531%E2%80%93532Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B7%DB%B2%E2%80%93%DB%B2%DB%B7%DB%B3_582-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 531–532; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۲۷۲–۲۷۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004534-583" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004534_583-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 534.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015303-584" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015303_584-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 303.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004534–535Khlevniuk2015۲۸۲-585" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004534%E2%80%93535Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B8%DB%B2_585-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 534–535; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۸۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015300–301-586" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015300%E2%80%93301_586-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, pp. 300–301.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004498Khlevniuk2015۲۶۱-587" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004498Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B6%DB%B1_587-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 498; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۶۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEEllman2000611,_618–620-588" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEEllman2000611,_618%E2%80%93620_588-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFEllman2000">Ellman 2000</a>, pp. 611, 618–620.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEEllman2000622Khlevniuk2015۲۶۱-589" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEEllman2000622Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B6%DB%B1_589-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFEllman2000">Ellman 2000</a>، p. 622; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۶۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015299-590" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015299_590-0">۵۸۲٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015299_590-1">۵۸۲٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 299.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004502–503-591" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004502%E2%80%93503_591-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 502–503.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004503-592" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004503_592-0">۵۸۴٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004503_592-1">۵۸۴٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 503.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004487-593" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004487_593-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 487.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGaddis200557-594" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEGaddis200557_594-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFGaddis2005">Gaddis 2005</a>, p. 57.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004508-595" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004508_595-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 508.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004508Khlevniuk2015۲۹۳-596" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004508Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B9%DB%B3_596-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 508; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۹۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015297-597" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015297_597-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 297.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004502-598" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004502_598-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 502.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004504Khlevniuk2015۲۶۷-599" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004504Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B6%DB%B7_599-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 504; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۶۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004504-600" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004504_600-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 504.</span></li> <li id="cite_note-SergeiMazovTheSovietUnionTheItalianColoniesColdWarHistory2006-601"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-SergeiMazovTheSovietUnionTheItalianColoniesColdWarHistory2006_601-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMazov2006" class="citation journal cs1">Mazov, Sergei (9 August 2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.researchgate.net/publication/248952254">"The USSR and the Former Italian Colonies, 1945–50"</a>. <i>Cold War History</i>. <b>3</b> (3): 49–78. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1080%252F14682740312331391618">10.1080/14682740312331391618</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سمانتیک اسکالر">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:153413935">153413935</a><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">19 March</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Cold+War+History&rft.atitle=The+USSR+and+the+Former+Italian+Colonies%2C+1945%E2%80%9350&rft.volume=3&rft.issue=3&rft.pages=49-78&rft.date=2006-08-09&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F14682740312331391618&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A153413935%23id-name%3DS2CID&rft.aulast=Mazov&rft.aufirst=Sergei&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.researchgate.net%2Fpublication%2F248952254&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004494-602" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004494_602-0">۵۹۴٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004494_602-1">۵۹۴٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 494.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004507Khlevniuk2015۲۸۱-603" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004507Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B8%DB%B1_603-0">۵۹۵٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004507Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B8%DB%B1_603-1">۵۹۵٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 507; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۸۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004551-604" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004551_604-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 551.</span></li> <li id="cite_note-605"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-605">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLukacs2006" class="citation book cs1">Lukacs, John (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/june1941hitlerst0000luka"><i>June 1941: Hitler and Stalin</i></a>. Yale University Press. p. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/june1941hitlerst0000luka/page/160">160</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-300-12364-7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/0-300-12364-7"><bdi>0-300-12364-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=June+1941%3A+Hitler+and+Stalin&rft.pages=160&rft.pub=Yale+University+Press&rft.date=2006&rft.isbn=0-300-12364-7&rft.aulast=Lukacs&rft.aufirst=John&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fjune1941hitlerst0000luka&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTERoberts200296–98-606" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERoberts200296%E2%80%9398_606-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2002">Roberts 2002</a>, pp. 96–98.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015264-607" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015264_607-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 264.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991296Service2004548–549Khlevniuk2015۲۹۰-608" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991296Service2004548%E2%80%93549Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B9%DB%B0_608-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 296; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 548–549; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۹۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004517-609" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004517_609-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 517.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004483-610" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004483_610-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 483.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004518-611" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004518_611-0">۶۰۳٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004518_611-1">۶۰۳٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 518.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991279Service2004۵۰۳-612" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991279Service2004%DB%B5%DB%B0%DB%B3_612-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 279; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۵۰۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991286Service2004506Khlevniuk2015۲۶۷-613" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991286Service2004506Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B6%DB%B7_613-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 286; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 506; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۶۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004511-614" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004511_614-0">۶۰۶٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004511_614-1">۶۰۶٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 511.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991286–287Service2004۵۱۵-615" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991286%E2%80%93287Service2004%DB%B5%DB%B1%DB%B5_615-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 286–287; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۵۱۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004515-616" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004515_616-0">۶۰۸٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004515_616-1">۶۰۸٫۱</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004515_616-2">۶۰۸٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 515.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004516-617" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004516_617-0">۶۰۹٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004516_617-1">۶۰۹٫۱</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004516_617-2">۶۰۹٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 516.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991287-618" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991287_618-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 287.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004507-619" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004507_619-0">۶۱۱٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004507_619-1">۶۱۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 507.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991280Service2004507Khlevniuk2015۲۸۱-620" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991280Service2004507Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B8%DB%B1_620-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 280; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 507; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۸۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004476-621" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004476_621-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 476.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004512,_513-622" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004512,_513_622-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 512, 513.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004513-623" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004513_623-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 513.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991301Service2004509Khlevniuk2015۲۸۶-624" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991301Service2004509Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B8%DB%B6_624-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 301; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 509; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۸۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004509-625" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004509_625-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 509.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004553-626" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004553_626-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 553.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004509Khlevniuk2015۲۸۷–۲۹۱-627" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004509Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B8%DB%B7%E2%80%93%DB%B2%DB%B9%DB%B1_627-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 509; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۲۸۷–۲۹۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004552Khlevniuk2015۲۸۷-628" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004552Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B8%DB%B7_628-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 552; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۸۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004552Khlevniuk2015۲۹۴-629" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004552Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B9%DB%B4_629-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 552; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۹۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991302Service2004553Khlevniuk2015۲۹۴–۲۹۵-630" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991302Service2004553Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B9%DB%B4%E2%80%93%DB%B2%DB%B9%DB%B5_630-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 302; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 553; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۲۹۴–۲۹۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004554-631" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004554_631-0">۶۲۳٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004554_631-1">۶۲۳٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 554.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004554Khlevniuk2015۲۹۵–۲۹۶-632" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004554Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B9%DB%B5%E2%80%93%DB%B2%DB%B9%DB%B6_632-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 554; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۲۹۵–۲۹۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004555–556Khlevniuk2015۲۹۶-633" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004555%E2%80%93556Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B9%DB%B6_633-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 555–556; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۹۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEYegorov,_15_December_2017-634" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEYegorov,_15_December_2017_634-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFYegorov,_15_December_2017">Yegorov, 15 December 2017</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991291-635" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991291_635-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 291.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015285-636" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015285_636-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 285.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991291Service2004577Khlevniuk2015۲۸۴-637" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991291Service2004577Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B8%DB%B4_637-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 291; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 577; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۸۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991567Brackman2001۳۸۴–۳۸۵-638" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991567Brackman2001%DB%B3%DB%B8%DB%B4%E2%80%93%DB%B3%DB%B8%DB%B5_638-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 567; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFBrackman2001">Brackman 2001</a>، pp. ۳۸۴–۳۸۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991291Khlevniuk2015۳۰۸–۳۰۹-639" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991291Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B0%DB%B8%E2%80%93%DB%B3%DB%B0%DB%B9_639-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 291; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۳۰۸–۳۰۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004576–577-640" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004576%E2%80%93577_640-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 576–577.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991290-641" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991290_641-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 290.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015286-642" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015286_642-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 286.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004577Overy2004565Khlevniuk2015۳۰۹-643" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004577Overy2004565Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B0%DB%B9_643-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 577; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFOvery2004">Overy 2004</a>، p. 565; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۳۰۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004571-644" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004571_644-0">۶۳۶٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004571_644-1">۶۳۶٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 571.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004572Khlevniuk2015۱۹۵-645" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004572Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B9%DB%B5_645-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 572; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۹۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991309Etinger1995104Service2004576Khlevniuk2015۳۰۷-646" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991309Etinger1995104Service2004576Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B0%DB%B7_646-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 309; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFEtinger1995">Etinger 1995</a>، p. 104; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 576; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۳۰۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991309Khlevniuk2015۳۰۷–۳۰۸-647" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991309Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B0%DB%B7%E2%80%93%DB%B3%DB%B0%DB%B8_647-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 309; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۳۰۷–۳۰۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991308Khlevniuk2015۳۰۷-648" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991308Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B0%DB%B7_648-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 308; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۳۰۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991308-649" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991308_649-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 308.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015304–305-650" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015304%E2%80%93305_650-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, pp. 304–305.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004560-651" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004560_651-0">۶۴۳٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004560_651-1">۶۴۳٫۱</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004560_651-2">۶۴۳٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 560.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004564–565-652" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004564%E2%80%93565_652-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 564–565.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991307Service2004۵۶۶–۵۶۷-653" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991307Service2004%DB%B5%DB%B6%DB%B6%E2%80%93%DB%B5%DB%B6%DB%B7_653-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 307; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. ۵۶۶–۵۶۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004578-654" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004578_654-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 578.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004579Khlevniuk2015۳۰۶-655" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004579Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B0%DB%B6_655-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 579; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۳۰۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015305–306-656" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015305%E2%80%93306_656-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, pp. 305–306.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991311Volkogonov1991571–572Service2004582–584Khlevniuk2015۱۴۲,_۱۹۱-657" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991311Volkogonov1991571%E2%80%93572Service2004582%E2%80%93584Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B4%DB%B2,_%DB%B1%DB%B9%DB%B1_657-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 311; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، pp. 571–572; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 582–584; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۱۴۲, ۱۹۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991312-658" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991312_658-0">۶۵۰٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991312_658-1">۶۵۰٫۱</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991312_658-2">۶۵۰٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 312.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991311–312Volkogonov1991572Khlevniuk2015۱۴۲-659" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991311%E2%80%93312Volkogonov1991572Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B4%DB%B2_659-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 311–312; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 572; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۴۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991313Volkogonov1991574Service2004586Khlevniuk2015۳۱۳-660" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991313Volkogonov1991574Service2004586Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B1%DB%B3_660-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 313; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 574; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 586; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۳۱۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991313Khlevniuk2015۳۱۳–۳۱۴-661" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991313Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B1%DB%B3%E2%80%93%DB%B3%DB%B1%DB%B4_661-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 313; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۳۱۳–۳۱۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015189-662" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015189_662-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 189.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004587-663" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004587_663-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 587.</span></li> <li id="cite_note-Wines_2003-664"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Wines_2003_664-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWines2003" class="citation web cs1">Wines, Michael (5 March 2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.nytimes.com/2003/03/05/world/new-study-supports-idea-stalin-was-poisoned.html">"New Study Supports Idea Stalin Was Poisoned"</a>. <i>The New York Times</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220510000601/https://www.nytimes.com/2003/03/05/world/new-study-supports-idea-stalin-was-poisoned.html">Archived</a> from the original on 10 May 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">24 September</span> 2022</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+New+York+Times&rft.atitle=New+Study+Supports+Idea+Stalin+Was+Poisoned&rft.date=2003-03-05&rft.aulast=Wines&rft.aufirst=Michael&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nytimes.com%2F2003%2F03%2F05%2Fworld%2Fnew-study-supports-idea-stalin-was-poisoned.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004588-665" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004588_665-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 588.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004588Khlevniuk2015۳۱۴-666" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004588Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B1%DB%B4_666-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 588; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۳۱۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015317-667" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015317_667-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 317.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004588Khlevniuk2015۳۱۷-668" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004588Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B1%DB%B7_668-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 588; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۳۱۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991576Service2004589Khlevniuk2015۳۱۸-669" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991576Service2004589Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B1%DB%B8_669-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 576; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 589; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۳۱۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015319-670" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015319_670-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 319.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTELi200975-671" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTELi200975_671-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFLi2009">Li 2009</a>, p. 75.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEEvans1953-672" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEEvans1953_672-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFEvans1953">Evans 1953</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESmith2014141-673" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESmith2014141_673-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSmith2014">Smith 2014</a>, p. 141.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015310-674" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015310_674-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 310.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004586–587-675" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004586%E2%80%93587_675-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 586–587.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015312-676" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015312_676-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 312.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTERa'anan200620-677" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERa'anan200620_677-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRa'anan2006">Ra'anan 2006</a>, p. 20.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004591-678" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004591_678-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 591.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015315-679" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015315_679-0">۶۷۱٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015315_679-1">۶۷۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 315.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004593-680" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004593_680-0">۶۷۲٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004593_680-1">۶۷۲٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 593.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015316-681" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015316_681-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 316.</span></li> <li id="cite_note-cohen13-682"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-cohen13_682-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCohen2013" class="citation book cs1 cs1-prop-long-vol">Cohen, Warren I. (2013). "The Korean War and Its Consequences". <i>The New Cambridge History of American Foreign Relations</i>. Vol. 4: Challenges to American Primacy, 1945 to the Present. Cambridge University Press. pp. 58–78. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1017%252FCHO9781139032513.006">10.1017/CHO9781139032513.006</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-139-03251-3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-139-03251-3"><bdi>978-1-139-03251-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=The+Korean+War+and+Its+Consequences&rft.btitle=The+New+Cambridge+History+of+American+Foreign+Relations&rft.pages=58-78&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2013&rft_id=info%3Adoi%2F10.1017%2FCHO9781139032513.006&rft.isbn=978-1-139-03251-3&rft.aulast=Cohen&rft.aufirst=Warren+I.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEEtinger1995120–121Conquest1991314Khlevniuk2015۳۱۴-683" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEEtinger1995120%E2%80%93121Conquest1991314Khlevniuk2015%DB%B3%DB%B1%DB%B4_683-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFEtinger1995">Etinger 1995</a>، pp. 120–121; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 314; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۳۱۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTERieber200532-684" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERieber200532_684-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRieber2005">Rieber 2005</a>, p. 32.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService20049-685" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20049_685-0">۶۷۷٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20049_685-1">۶۷۷٫۱</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20049_685-2">۶۷۷٫۲</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20049_685-3">۶۷۷٫۳</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 9.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014xi-686" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014xi_686-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. xi.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007336-687" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007336_687-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 336.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTERieber200543-688" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERieber200543_688-0">۶۸۰٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERieber200543_688-1">۶۸۰٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRieber2005">Rieber 2005</a>, p. 43.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200767-689" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200767_689-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 67.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004136Kotkin2014205Khlevniuk2015۴۷-690" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004136Kotkin2014205Khlevniuk2015%DB%B4%DB%B7_690-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 136; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 205; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۴۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov19917-691" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov19917_691-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>, p. 7.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcDermott20067-692" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMcDermott20067_692-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMcDermott2006">McDermott 2006</a>, p. 7.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200492Kotkin2014۴۶۲-693" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200492Kotkin2014%DB%B4%DB%B6%DB%B2_693-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 92; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۴۶۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200493Khlevniuk2015۷-694" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200493Khlevniuk2015%DB%B7_694-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 93; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200493-695" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200493_695-0">۶۸۷٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200493_695-1">۶۸۷٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 93.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESandle1999216-696" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESandle1999216_696-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSandle1999">Sandle 1999</a>, p. 216.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200493–94-697" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200493%E2%80%9394_697-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 93–94.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESandle1999214Khlevniuk2015۸-698" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESandle1999214Khlevniuk2015%DB%B8_698-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSandle1999">Sandle 1999</a>، p. 214; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk20158-699" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk20158_699-0">۶۹۱٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk20158_699-1">۶۹۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 8.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200494-700" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200494_700-0">۶۹۲٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200494_700-1">۶۹۲٫۱</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200494_700-2">۶۹۲٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 94.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESandle1999211-701" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESandle1999211_701-0">۶۹۳٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESandle1999211_701-1">۶۹۳٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSandle1999">Sandle 1999</a>, p. 211.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDeutscher196686Kotkin2014۱۰,_۶۹۹-702" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDeutscher196686Kotkin2014%DB%B1%DB%B0,_%DB%B6%DB%B9%DB%B9_702-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDeutscher1966">Deutscher 1966</a>، p. 86; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۱۰, ۶۹۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014545-703" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014545_703-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 545.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200492-704" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200492_704-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 92.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007211-705" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007211_705-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 211.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200495Montefiore2007۲۱۱-706" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200495Montefiore2007%DB%B2%DB%B1%DB%B1_706-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 95; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۲۱۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004179–180-707" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004179%E2%80%93180_707-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 179–180.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk201567-708" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk201567_708-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 67.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014531-709" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014531_709-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 531.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk201593–94-710" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk201593%E2%80%9394_710-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, pp. 93–94.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004333Kotkin2014۵۸۶-711" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004333Kotkin2014%DB%B5%DB%B8%DB%B6_711-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 333; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۵۸۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003158-712" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003158_712-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 158.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin20177-713" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin20177_713-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2017">Kotkin 2017</a>, p. 7.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007352-714" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007352_714-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 352.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004357-715" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004357_715-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 357.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESandle1999208–209-716" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESandle1999208%E2%80%93209_716-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSandle1999">Sandle 1999</a>, pp. 208–209.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESandle1999209-717" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESandle1999209_717-0">۷۰۹٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESandle1999209_717-1">۷۰۹٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSandle1999">Sandle 1999</a>, p. 209.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESandle1999261-718" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESandle1999261_718-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSandle1999">Sandle 1999</a>, p. 261.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESandle1999210-719" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESandle1999210_719-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSandle1999">Sandle 1999</a>, p. 210.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200498-720" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200498_720-0">۷۱۲٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200498_720-1">۷۱۲٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 98.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEOvery2004552-721" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEOvery2004552_721-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFOvery2004">Overy 2004</a>, p. 552.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200499-722" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200499_722-0">۷۱۴٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200499_722-1">۷۱۴٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 99.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEOvery2004565-723" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEOvery2004565_723-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFOvery2004">Overy 2004</a>, p. 565.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003310,_579-724" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003310,_579_724-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, pp. 310, 579.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService20045-725" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20045_725-0">۷۱۷٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20045_725-1">۷۱۷٫۱</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20045_725-2">۷۱۷٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 5.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest19911-726" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest19911_726-0">۷۱۸٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest19911_726-1">۷۱۸٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 1.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest19911Khlevniuk2015۹۷-727" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest19911Khlevniuk2015%DB%B9%DB%B7_727-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 1; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۹۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk201597-728" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk201597_728-0">۷۲۰٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk201597_728-1">۷۲۰٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 97.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEFoltz202194–97-729" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEFoltz202194%E2%80%9397_729-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFFoltz2021">Foltz 2021</a>, pp. 94–97.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200766–67-730" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200766%E2%80%9367_730-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 66–67.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest19911Montefiore20032Montefiore200742Khlevniuk2015۹۷-731" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest19911Montefiore20032Montefiore200742Khlevniuk2015%DB%B9%DB%B7_731-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 1; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 2; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 42; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۹۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003579-732" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003579_732-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 579.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTERieber200518-733" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERieber200518_733-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRieber2005">Rieber 2005</a>, p. 18.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200485-734" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200485_734-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 85.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007268-735" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007268_735-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 268.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991183Volkogonov19915Kotkin2017۵-736" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991183Volkogonov19915Kotkin2017%DB%B5_736-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 183; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 5; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2017">Kotkin 2017</a>، p. ۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest199137-737" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest199137_737-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 37.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991149Volkogonov199149Service2004334Khlevniuk2015۵۲-738" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991149Volkogonov199149Service2004334Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B2_738-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 149; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 49; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 334; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۵۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991xx–xxi-739" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991xx%E2%80%93xxi_739-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>, pp. xx–xxi.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015329-740" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015329_740-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 329.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov199121Khlevniuk2015۹۷-741" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov199121Khlevniuk2015%DB%B9%DB%B7_741-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 21; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۹۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin201740-742" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin201740_742-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2017">Kotkin 2017</a>, p. 40. "He stood five feet seven inches, or about 1.7 meters, roughly the same as Napoleon and one inch [2.5 cm] shorter than Hitler, who was 1.73 meters."</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov199165-743" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov199165_743-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>, p. 65.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin20174-744" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin20174_744-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2017">Kotkin 2017</a>, p. 4.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200425Khlevniuk2015۱۳–۱۴-745" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200425Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B3%E2%80%93%DB%B1%DB%B4_745-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 25; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۱۳–۱۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200444-746" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200444_746-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 44.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore20079–10-747" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore20079%E2%80%9310_747-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 9–10.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004167Kotkin2017۱-748" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004167Kotkin2017%DB%B1_748-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 167; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2017">Kotkin 2017</a>، p. ۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991282Volkogonov1991146Service2004435,_438,_574Kotkin2017۱-749" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991282Volkogonov1991146Service2004435,_438,_574Kotkin2017%DB%B1_749-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 282; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 146; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 435, 438, 574; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2017">Kotkin 2017</a>، p. ۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991311Volkogonov1991102Montefiore200336–37Service2004۴۹۷–۴۹۸-750" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991311Volkogonov1991102Montefiore200336%E2%80%9337Service2004%DB%B4%DB%B9%DB%B7%E2%80%93%DB%B4%DB%B9%DB%B8_750-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 311; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 102; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، pp. 36–37; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. ۴۹۷–۴۹۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991102Service2004۴۹۸-751" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991102Service2004%DB%B4%DB%B9%DB%B8_751-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 102; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۴۹۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200360-752" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200360_752-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 60.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200360Service2004۵۲۵-753" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200360Service2004%DB%B5%DB%B2%DB%B5_753-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 60; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۵۲۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004525-754" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004525_754-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 525.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200335,_60-755" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200335,_60_755-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, pp. 35, 60.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004331-756" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004331_756-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 331.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015102,_227-757" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015102,_227_757-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, pp. 102, 227.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015195Kotkin2017۳-758" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015195Kotkin2017%DB%B3_758-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. 195; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2017">Kotkin 2017</a>، p. ۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200364-759" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200364_759-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 64.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015191-760" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015191_760-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 191.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200357–58Kotkin2014۵۹۴-761" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200357%E2%80%9358Kotkin2014%DB%B5%DB%B9%DB%B4_761-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، pp. 57–58; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۵۹۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003102-762" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003102_762-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 102.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200366–67Service2004۲۹۶-763" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200366%E2%80%9367Service2004%DB%B2%DB%B9%DB%B6_763-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، pp. 66–67; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۲۹۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991215Montefiore2003103Service2004۲۹۵-764" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991215Montefiore2003103Service2004%DB%B2%DB%B9%DB%B5_764-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 215; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 103; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۲۹۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991xviVolkogonov1991xxiiiService20044Montefiore2007xxiv-765" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991xviVolkogonov1991xxiiiService20044Montefiore2007xxiv_765-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. xvi; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. xxiii; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 4; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. xxiv.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007xxiv-766" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007xxiv_766-0">۷۵۸٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007xxiv_766-1">۷۵۸٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. xxiv.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004343-767" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004343_767-0">۷۵۹٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004343_767-1">۷۵۹٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 343.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov19918Service2004۳۳۷-768" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov19918Service2004%DB%B3%DB%B3%DB%B7_768-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 8; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۳۳۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991193,_274Volkogonov199163Service2004115Kotkin2014425Khlevniuk2015۱۴۸-769" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991193,_274Volkogonov199163Service2004115Kotkin2014425Khlevniuk2015%DB%B1%DB%B4%DB%B8_769-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، pp. 193, 274; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 63; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 115; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 425; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۱۴۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200442Montefiore2007353Kotkin2014۴۲۴,_۴۶۵,_۵۹۷-770" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200442Montefiore2007353Kotkin2014%DB%B4%DB%B2%DB%B4,_%DB%B4%DB%B6%DB%B5,_%DB%B5%DB%B9%DB%B7_770-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 42; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 353; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۴۲۴, ۴۶۵, ۵۹۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004115-771" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004115_771-0">۷۶۳٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004115_771-1">۷۶۳٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 115.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk20154–5-772" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk20154%E2%80%935_772-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, pp. 4–5.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991145-773" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991145_773-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>, p. 145.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBazhanovDoyle1990181-774" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEBazhanovDoyle1990181_774-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFBazhanovDoyle1990">Bazhanov & Doyle 1990</a>, p. 181.</span></li> <li id="cite_note-775"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-775">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFDavies1989" class="citation book cs1">Davies, Robert William (1989). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3DQbFT9HzhY2EC%26dq%3DStalin%2Blysenko%2Black%2Bof%2Bunderstanding%26pg%3DPA70"><i>Soviet History in the Gorbachev Revolution</i></a>. Indiana University Press. p. 70. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-253-31604-2?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-253-31604-2"><bdi>978-0-253-31604-2</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230820113450/https://books.google.com/books?id%3DQbFT9HzhY2EC%26dq%3DStalin%2Blysenko%2Black%2Bof%2Bunderstanding%26pg%3DPA70">Archived</a> from the original on 20 August 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">15 August</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Soviet+History+in+the+Gorbachev+Revolution&rft.pages=70&rft.pub=Indiana+University+Press&rft.date=1989&rft.isbn=978-0-253-31604-2&rft.aulast=Davies&rft.aufirst=Robert+William&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DQbFT9HzhY2EC%26dq%3DStalin%2Blysenko%2Black%2Bof%2Bunderstanding%26pg%3DPA70&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004191-776" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004191_776-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 191.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014528–600-777" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014528%E2%80%93600_777-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, pp. 528–600.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991317Volkogonov1991xxviMcDermott2006۱۳-778" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991317Volkogonov1991xxviMcDermott2006%DB%B1%DB%B3_778-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 317; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. xxvi; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMcDermott2006">McDermott 2006</a>، p. ۱۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991xviService200418McDermott2006۱۳-779" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991xviService200418McDermott2006%DB%B1%DB%B3_779-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. xvi; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 18; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMcDermott2006">McDermott 2006</a>، p. ۱۳.</span></li> <li id="cite_note-780"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-780">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRogovin2021" class="citation book cs1">Rogovin, Vadim Zakharovich (2021). <i>Was There an Alternative? Trotskyism: a Look Back Through the Years</i>. Mehring Books. p. 47. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-893638-97-6?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-893638-97-6"><bdi>978-1-893638-97-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Was+There+an+Alternative%3F+Trotskyism%3A+a+Look+Back+Through+the+Years&rft.pages=47&rft.pub=Mehring+Books&rft.date=2021&rft.isbn=978-1-893638-97-6&rft.aulast=Rogovin&rft.aufirst=Vadim+Zakharovich&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcDermott200612–13-781" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMcDermott200612%E2%80%9313_781-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMcDermott2006">McDermott 2006</a>, pp. 12–13.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200342Kotkin2014۴۲۴-782" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200342Kotkin2014%DB%B4%DB%B2%DB%B4_782-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 42; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۴۲۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004342-783" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004342_783-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 342.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991120Kotkin2014۶۴۸-784" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991120Kotkin2014%DB%B6%DB%B4%DB%B8_784-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 120; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۶۴۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004337-785" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004337_785-0">۷۷۷٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004337_785-1">۷۷۷٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 337.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015145-786" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015145_786-0">۷۷۸٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015145_786-1">۷۷۸٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 145.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcCauley200392Montefiore200349–50Kotkin2014117,_465Kotkin2017۵-787" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMcCauley200392Montefiore200349%E2%80%9350Kotkin2014117,_465Kotkin2017%DB%B5_787-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMcCauley2003">McCauley 2003</a>، p. 92; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، pp. 49–50; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. 117, 465; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2017">Kotkin 2017</a>، p. ۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200341-788" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200341_788-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 41.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004338Khlevniuk2015۵۳-789" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004338Khlevniuk2015%DB%B5%DB%B3_789-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 338; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۵۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991318Khlevniuk2015۷-790" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991318Khlevniuk2015%DB%B7_790-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 318; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov19914Khlevniuk2015۷-791" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov19914Khlevniuk2015%DB%B7_791-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 4; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004334-792" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004334_792-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 334.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004258Montefiore2007۲۸۵-793" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004258Montefiore2007%DB%B2%DB%B8%DB%B5_793-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 258; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۲۸۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService20044,_344-794" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20044,_344_794-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 4, 344.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014597Kotkin2017۶-795" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014597Kotkin2017%DB%B6_795-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. 597; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2017">Kotkin 2017</a>، p. ۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200410,_344Kotkin2017۵-796" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200410,_344Kotkin2017%DB%B5_796-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 10, 344; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2017">Kotkin 2017</a>، p. ۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004336Kotkin2014۷۳۶-797" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004336Kotkin2014%DB%B7%DB%B3%DB%B6_797-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 336; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، p. ۷۳۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003175-798" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003175_798-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 175.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTERoberts20222-799" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERoberts20222_799-0">۷۹۱٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERoberts20222_799-1">۷۹۱٫۱</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERoberts20222_799-2">۷۹۱٫۲</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERoberts20222_799-3">۷۹۱٫۳</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERoberts20222_799-4">۷۹۱٫۴</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERoberts20222_799-5">۷۹۱٫۵</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRoberts2022">Roberts 2022</a>, p. 2.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcDermott200612-800" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMcDermott200612_800-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMcDermott2006">McDermott 2006</a>, p. 12.</span></li> <li id="cite_note-801"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-801">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRees2013" class="citation book cs1">Rees, E. A. (15 October 2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3DDeWPAQAAQBAJ%26dq%3DStalin%2Bpsychopath%26pg%3DPA219"><i>Iron Lazar: A Political Biography of Lazar Kaganovich</i></a>. Anthem Press. p. 219. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-78308-057-1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-78308-057-1"><bdi>978-1-78308-057-1</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230630051151/https://books.google.com/books?id%3DDeWPAQAAQBAJ%26dq%3DStalin%2Bpsychopath%26pg%3DPA219">Archived</a> from the original on 30 June 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">23 June</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Iron+Lazar%3A+A+Political+Biography+of+Lazar+Kaganovich&rft.pages=219&rft.pub=Anthem+Press&rft.date=2013-10-15&rft.isbn=978-1-78308-057-1&rft.aulast=Rees&rft.aufirst=E.+A.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DDeWPAQAAQBAJ%26dq%3DStalin%2Bpsychopath%26pg%3DPA219&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014620-802" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014620_802-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 620.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200760-803" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200760_803-0">۷۹۵٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200760_803-1">۷۹۵٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 60.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk201596-804" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk201596_804-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 96.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200373Khlevniuk2015۶-805" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200373Khlevniuk2015%DB%B6_805-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 73; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk20156-806" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk20156_806-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 6.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991127,_148-807" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991127,_148_807-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>, pp. 127, 148.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991131-808" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991131_808-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>, p. 131.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200386Service20049McDermott200619Kotkin2017۱–۲,_۵-809" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200386Service20049McDermott200619Kotkin2017%DB%B1%E2%80%93%DB%B2,_%DB%B5_809-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 86; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 9; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMcDermott2006">McDermott 2006</a>، p. 19; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2017">Kotkin 2017</a>، pp. ۱–۲, ۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk201593-810" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk201593_810-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 93.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBullock199233-811" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEBullock199233_811-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFBullock1992">Bullock 1992</a>, p. 33.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200386Kotkin2014۱۱۷,_۶۷۶-812" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200386Kotkin2014%DB%B1%DB%B1%DB%B7,_%DB%B6%DB%B7%DB%B6_812-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 86; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>، pp. ۱۱۷, ۶۷۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcCauley200393Montefiore200386Service2004560McDermott2006۱۹-813" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMcCauley200393Montefiore200386Service2004560McDermott2006%DB%B1%DB%B9_813-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMcCauley2003">McCauley 2003</a>، p. 93; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 86; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 560; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMcDermott2006">McDermott 2006</a>، p. ۱۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200386-814" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200386_814-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 86.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991127Khlevniuk2015۲–۳-815" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991127Khlevniuk2015%DB%B2%E2%80%93%DB%B3_815-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 127; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، pp. ۲–۳.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991282McCauley2003۹۰-816" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991282McCauley2003%DB%B9%DB%B0_816-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 282; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMcCauley2003">McCauley 2003</a>، p. ۹۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003145-817" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003145_817-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 145.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200358,_507Kotkin2017۱-818" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200358,_507Kotkin2017%DB%B1_818-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، pp. 58, 507; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2017">Kotkin 2017</a>، p. ۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin20171-819" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin20171_819-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2017">Kotkin 2017</a>, p. 1.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991283Service2004۴۳۷-820" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991283Service2004%DB%B4%DB%B3%DB%B7_820-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 283; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۴۳۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcCauley200390Service2004437,_522–523Khlevniuk2015۵-821" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMcCauley200390Service2004437,_522%E2%80%93523Khlevniuk2015%DB%B5_821-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMcCauley2003">McCauley 2003</a>، p. 90; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، pp. 437, 522–523; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200724-822" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200724_822-0">۸۱۴٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200724_822-1">۸۱۴٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 24.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk20153–4-823" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk20153%E2%80%934_823-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, pp. 3–4.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007319,_637-824" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007319,_637_824-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, pp. 319, 637.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200455-825" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200455_825-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 55.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEEtinger1995103Montefiore2007۱۶۵-826" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEEtinger1995103Montefiore2007%DB%B1%DB%B6%DB%B5_826-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFEtinger1995">Etinger 1995</a>، p. 103; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۱۶۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEEtinger1995103Rappaport1999۲۹۷-827" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEEtinger1995103Rappaport1999%DB%B2%DB%B9%DB%B7_827-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFEtinger1995">Etinger 1995</a>، p. 103; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRappaport1999">Rappaport 1999</a>، p. ۲۹۷.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEPinkus1984107–108Brackman2001۳۹۰-828" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEPinkus1984107%E2%80%93108Brackman2001%DB%B3%DB%B9%DB%B0_828-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFPinkus1984">Pinkus 1984</a>، pp. 107–108; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFBrackman2001">Brackman 2001</a>، p. ۳۹۰.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBrentNaumov2004184-829" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEBrentNaumov2004184_829-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFBrentNaumov2004">Brent & Naumov 2004</a>, p. 184.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest19918-830" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest19918_830-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 8.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004567–568-831" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004567%E2%80%93568_831-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 567–568.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200477-832" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200477_832-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 77.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003237-833" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003237_833-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 237.</span></li> <li id="cite_note-834"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-834">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFPipes1998" class="citation book cs1">Pipes, Richard (1998). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3DDJ25QAAACAAJ"><i>Three "whys" of the Russian Revolution</i></a>. Pimlico. pp. 63–65. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7126-7362-4?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7126-7362-4"><bdi>978-0-7126-7362-4</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230713032415/https://books.google.com/books?id%3DDJ25QAAACAAJ">Archived</a> from the original on 13 July 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">31 July</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Three+%22whys%22+of+the+Russian+Revolution&rft.pages=63-65&rft.pub=Pimlico&rft.date=1998&rft.isbn=978-0-7126-7362-4&rft.aulast=Pipes&rft.aufirst=Richard&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DDJ25QAAACAAJ&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-835"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-835">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHolmes2009" class="citation book cs1">Holmes, Leslie (27 August 2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3DOasVDAAAQBAJ%26dq%3DStalin%2Bwhy%2Bwon%2Bsuccession%26pg%3DPA10"><i>Communism: A Very Short Introduction</i></a>. OUP Oxford. pp. 10–15. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-19-955154-5?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-19-955154-5"><bdi>978-0-19-955154-5</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230713032342/https://books.google.com/books?id%3DOasVDAAAQBAJ%26dq%3DStalin%2Bwhy%2Bwon%2Bsuccession%26pg%3DPA10">Archived</a> from the original on 13 July 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">31 July</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Communism%3A+A+Very+Short+Introduction&rft.pages=10-15&rft.pub=OUP+Oxford&rft.date=2009-08-27&rft.isbn=978-0-19-955154-5&rft.aulast=Holmes&rft.aufirst=Leslie&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DOasVDAAAQBAJ%26dq%3DStalin%2Bwhy%2Bwon%2Bsuccession%26pg%3DPA10&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-836"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-836">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFTrotsky1991" class="citation book cs1">Trotsky, Leon (1991). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3DhiCYS9Z3lDoC%26q%3Dtrotsky%2Bdefeat%2Bbureaucracy"><i>The Revolution Betrayed: What is the Soviet Union and where is it Going?</i></a>. Mehring Books. pp. 85–98. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-929087-48-1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-929087-48-1"><bdi>978-0-929087-48-1</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230713031819/https://books.google.com/books?id%3DhiCYS9Z3lDoC%26q%3Dtrotsky%2Bdefeat%2Bbureaucracy">Archived</a> from the original on 13 July 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">31 July</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Revolution+Betrayed%3A+What+is+the+Soviet+Union+and+where+is+it+Going%3F&rft.pages=85-98&rft.pub=Mehring+Books&rft.date=1991&rft.isbn=978-0-929087-48-1&rft.aulast=Trotsky&rft.aufirst=Leon&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DhiCYS9Z3lDoC%26q%3Dtrotsky%2Bdefeat%2Bbureaucracy&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-837"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-837">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMccauley2013" class="citation book cs1">Mccauley, Martin (13 September 2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3DoQ7dAAAAQBAJ%26dq%3DStalin%2Bgeneral%2Bsecretary%2BLenin%2BYakov%2BSverdlov%26pg%3DPA35"><i>Stalin and Stalinism: Revised 3rd Edition</i></a>. Routledge. p. 35. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-317-86369-4?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-317-86369-4"><bdi>978-1-317-86369-4</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230713031818/https://books.google.com/books?id%3DoQ7dAAAAQBAJ%26dq%3DStalin%2Bgeneral%2Bsecretary%2BLenin%2BYakov%2BSverdlov%26pg%3DPA35">Archived</a> from the original on 13 July 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">31 July</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stalin+and+Stalinism%3A+Revised+3rd+Edition&rft.pages=35&rft.pub=Routledge&rft.date=2013-09-13&rft.isbn=978-1-317-86369-4&rft.aulast=Mccauley&rft.aufirst=Martin&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DoQ7dAAAAQBAJ%26dq%3DStalin%2Bgeneral%2Bsecretary%2BLenin%2BYakov%2BSverdlov%26pg%3DPA35&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-838"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-838">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKenez1999" class="citation book cs1">Kenez, Peter (13 March 1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3DaIY9qb6iIEcC%26dq%3Dlenin%2Btestament%2Bcollective%2Bleadership%2Btrotsky%26pg%3DPA77"><i>A History of the Soviet Union from the Beginning to the End</i></a>. Cambridge University Press. p. 77. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-521-31198-4?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-521-31198-4"><bdi>978-0-521-31198-4</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230820113448/https://books.google.com/books?id%3DaIY9qb6iIEcC%26dq%3Dlenin%2Btestament%2Bcollective%2Bleadership%2Btrotsky%26pg%3DPA77">Archived</a> from the original on 20 August 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">15 August</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+History+of+the+Soviet+Union+from+the+Beginning+to+the+End&rft.pages=77&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1999-03-13&rft.isbn=978-0-521-31198-4&rft.aulast=Kenez&rft.aufirst=Peter&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DaIY9qb6iIEcC%26dq%3Dlenin%2Btestament%2Bcollective%2Bleadership%2Btrotsky%26pg%3DPA77&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200749Fitzpatrick2015۶۵-839" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200749Fitzpatrick2015%DB%B6%DB%B5_839-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 49; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFFitzpatrick2015">Fitzpatrick 2015</a>، p. ۶۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200749-840" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200749_840-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 49.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin20149-841" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin20149_841-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 9.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003151-842" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003151_842-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 151.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004112-843" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004112_843-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 112.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003135-844" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003135_844-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 135.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004522Montefiore2003135Montefiore2007۳۶۸-845" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004522Montefiore2003135Montefiore2007%DB%B3%DB%B6%DB%B8_845-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 522; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 135; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۳۶۸.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200313-846" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200313_846-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 13.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBazhanovDoyle1990106-847" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEBazhanovDoyle1990106_847-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFBazhanovDoyle1990">Bazhanov & Doyle 1990</a>, p. 106.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200773-848" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200773_848-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 73.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007209-849" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007209_849-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 209.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200480Montefiore2007۲۰۹-850" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200480Montefiore2007%DB%B2%DB%B0%DB%B9_850-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 80; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۲۰۹.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200480-851" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200480_851-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 80.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcCauley200390-852" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMcCauley200390_852-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMcCauley2003">McCauley 2003</a>, p. 90.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore20075-853" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore20075_853-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 5.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov19914-854" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov19914_854-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>, p. 4.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007202-855" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007202_855-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 202.</span></li> <li id="cite_note-856"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-856">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFAntonov-Ovseenko1983" class="citation book cs1">Antonov-Ovseenko, Anton (1983). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3DcbIqAAAAYAAJ%26q%3DIn%2BBaku%2Bin%2B1908%2B,%2Bit%2Bwas%2Bwith%2Bhis%2Bboots%2Bthat%2BKoba%2B%255B%2BStalin%2B%255D%2Bknocked%2Bhis%2Bpregnant%2Bwife%2B,%2BKeto%2B,%2Baround%2B."><i>The Time of Stalin: Portrait of a Tyranny</i></a>. Harper & Row. p. 251. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-06-039027-3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-06-039027-3"><bdi>978-0-06-039027-3</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230828043832/https://books.google.com/books?id%3DcbIqAAAAYAAJ%26q%3DIn%2BBaku%2Bin%2B1908%2B,%2Bit%2Bwas%2Bwith%2Bhis%2Bboots%2Bthat%2BKoba%2B%255B%2BStalin%2B%255D%2Bknocked%2Bhis%2Bpregnant%2Bwife%2B,%2BKeto%2B,%2Baround%2B.">Archived</a> from the original on 28 August 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">26 August</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Time+of+Stalin%3A+Portrait+of+a+Tyranny&rft.pages=251&rft.pub=Harper+%26+Row&rft.date=1983&rft.isbn=978-0-06-039027-3&rft.aulast=Antonov-Ovseenko&rft.aufirst=Anton&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DcbIqAAAAYAAJ%26q%3DIn%2BBaku%2Bin%2B1908%2B%2C%2Bit%2Bwas%2Bwith%2Bhis%2Bboots%2Bthat%2BKoba%2B%255B%2BStalin%2B%255D%2Bknocked%2Bhis%2Bpregnant%2Bwife%2B%2C%2BKeto%2B%2C%2Baround%2B.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991149Service200464Montefiore2007167Khlevniuk2015۲۵-857" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991149Service200464Montefiore2007167Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B5_857-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 149; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 64; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. 167; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991150–151Montefiore2007۳۶۴-858" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991150%E2%80%93151Montefiore2007%DB%B3%DB%B6%DB%B4_858-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، pp. 150–151; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. ۳۶۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESuny2020559Khlevniuk201530-859" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESuny2020559Khlevniuk201530_859-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSuny2020">Suny 2020</a>، p. 559; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. 30.</span></li> <li id="cite_note-860"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-860">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFГамов2018" class="citation news cs1">Гамов, Александр (8 November 2018). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.kp.ru/daily/26905.4/3949946/">"Stalin promised the gendarmes that he would marry his 14-year-old mistress as soon as she became an adult"</a>. <i>Kp.ru -</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230713032535/https://www.kp.ru/daily/26905.4/3949946/">Archived</a> from the original on 13 July 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 May</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Kp.ru+-&rft.atitle=Stalin+promised+the+gendarmes+that+he+would+marry+his+14-year-old+mistress+as+soon+as+she+became+an+adult&rft.date=2018-11-08&rft.aulast=%D0%93%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2&rft.aufirst=%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.kp.ru%2Fdaily%2F26905.4%2F3949946%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore20038-861" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore20038_861-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 8.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore20039-862" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore20039_862-0">۸۵۴٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore20039_862-1">۸۵۴٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 9.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200313Khlevniuk2015۲۵۵Kotkin2017-863" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200313Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B5%DB%B5Kotkin2017_863-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 13; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۵۵; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2017">Kotkin 2017</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore200312-864" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore200312_864-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 12.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991154Montefiore200316Khlevniuk2015۲۵۵-865" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991154Montefiore200316Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B5%DB%B5_865-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 154; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، p. 16; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۵۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015257,_259–260-866" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015257,_259%E2%80%93260_866-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, pp. 257, 259–260.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991215Volkogonov1991153Montefiore20039,_227Khlevniuk2015۲۵۶-867" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991215Volkogonov1991153Montefiore20039,_227Khlevniuk2015%DB%B2%DB%B5%DB%B6_867-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 215; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 153; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>، pp. 9, 227; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>، p. ۲۵۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991260Service2004۵۲۱-868" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991260Service2004%DB%B5%DB%B2%DB%B1_868-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 260; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۵۲۱.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015250,_259-869" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015250,_259_869-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, pp. 250, 259.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015260-870" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015260_870-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 260.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003142–144-871" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003142%E2%80%93144_871-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, pp. 142–144.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003144-872" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003144_872-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 144.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004521-873" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004521_873-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 521.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007365-874" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007365_874-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. 365.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015252-875" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015252_875-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. 252.</span></li> <li id="cite_note-876"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-876">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGreensmith2023" class="citation book cs1">Greensmith, James (6 April 2023). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3D0JmyEAAAQBAJ%26dq%3DAlexander%2BSvanidze%26pg%3DPA71"><i>In the Mind of Stalin</i></a>. Pen and Sword History. p. 71. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-399-06361-6?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-399-06361-6"><bdi>978-1-399-06361-6</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230719203557/https://books.google.com/books?id%3D0JmyEAAAQBAJ%26dq%3DAlexander%2BSvanidze%26pg%3DPA71">Archived</a> from the original on 19 July 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">8 July</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=In+the+Mind+of+Stalin&rft.pages=71&rft.pub=Pen+and+Sword+History&rft.date=2023-04-06&rft.isbn=978-1-399-06361-6&rft.aulast=Greensmith&rft.aufirst=James&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D0JmyEAAAQBAJ%26dq%3DAlexander%2BSvanidze%26pg%3DPA71&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991xi-877" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991xi_877-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. xi.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991۵Service2004-878" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991%DB%B5Service2004_878-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. ۵; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2007xxii-879" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2007xxii_879-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>, p. xxii.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcDermott20061-880" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMcDermott20061_880-0">۸۷۲٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMcDermott20061_880-1">۸۷۲٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMcDermott2006">McDermott 2006</a>, p. 1.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService20043-881" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20043_881-0">۸۷۳٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20043_881-1">۸۷۳٫۱</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20043_881-2">۸۷۳٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 3.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991۳Service2004-882" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991%DB%B3Service2004_882-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. ۳; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004602-883" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004602_883-0">۸۷۵٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004602_883-1">۸۷۵٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 602.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWheatcroft1999-884" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEWheatcroft1999_884-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFWheatcroft1999">Wheatcroft 1999</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEEllman20021164-885" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEEllman20021164_885-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFEllman2002">Ellman 2002</a>, p. 1164.</span></li> <li id="cite_note-886"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-886">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRogovin1998" class="citation book cs1">Rogovin, Vadim Zakharovich (1998). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3DPZ92ueBx7MQC"><i>1937: Stalin's Year of Terror</i></a>. Mehring Books. p. xxviii. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-929087-77-1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-929087-77-1"><bdi>978-0-929087-77-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=1937%3A+Stalin%27s+Year+of+Terror&rft.pages=xxviii&rft.pub=Mehring+Books&rft.date=1998&rft.isbn=978-0-929087-77-1&rft.aulast=Rogovin&rft.aufirst=Vadim+Zakharovich&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DPZ92ueBx7MQC&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-887"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-887">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKhrushchevKhrushchev2004" class="citation book cs1">Khrushchev, Nikita Sergeevich; Khrushchev, Serge (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3Duv1zv4FZhFUC%26dq%3Dstalin%2Bweaken%2Bsoviet%2Bunion%2Bold%2Bbolsheviks%26pg%3DPT170"><i>Memoirs of Nikita Khrushchev</i></a>. Penn State Press. p. 156. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-271-02861-3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-271-02861-3"><bdi>978-0-271-02861-3</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230813012847/https://books.google.com/books?id%3Duv1zv4FZhFUC%26dq%3Dstalin%2Bweaken%2Bsoviet%2Bunion%2Bold%2Bbolsheviks%26pg%3DPT170">Archived</a> from the original on 13 August 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">3 August</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Memoirs+of+Nikita+Khrushchev&rft.pages=156&rft.pub=Penn+State+Press&rft.date=2004&rft.isbn=978-0-271-02861-3&rft.aulast=Khrushchev&rft.aufirst=Nikita+Sergeevich&rft.au=Khrushchev%2C+Serge&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Duv1zv4FZhFUC%26dq%3Dstalin%2Bweaken%2Bsoviet%2Bunion%2Bold%2Bbolsheviks%26pg%3DPT170&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTECheremukhinGolosovGurievTsyvinski2013DowerMarkevich2018۲۴۶-888" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTECheremukhinGolosovGurievTsyvinski2013DowerMarkevich2018%DB%B2%DB%B4%DB%B6_888-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFCheremukhinGolosovGurievTsyvinski2013">Cheremukhin و دیگران 2013</a>; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDowerMarkevich2018">Dower و Markevich 2018</a>، p. ۲۴۶.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcCauley2003۱۲Service2004Montefiore2007Kotkin2014Khlevniuk2015-889" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMcCauley2003%DB%B1%DB%B2Service2004Montefiore2007Kotkin2014Khlevniuk2015_889-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMcCauley2003">McCauley 2003</a>، p. ۱۲; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991۳۷۰Volkogonov1991Service2004-890" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991%DB%B3%DB%B7%DB%B0Volkogonov1991Service2004_890-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. ۳۷۰; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov199177-891" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov199177_891-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>, p. 77.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003124-892" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003124_892-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 124.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMontefiore2003215-893" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMontefiore2003215_893-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2003">Montefiore 2003</a>, p. 215.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin20144-894" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin20144_894-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 4.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991۵McDermott2006-895" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991%DB%B5McDermott2006_895-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. ۵; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMcDermott2006">McDermott 2006</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991xviii-896" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991xviii_896-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>, p. xviii.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcDermott20062-897" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMcDermott20062_897-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMcDermott2006">McDermott 2006</a>, p. 2.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004370-898" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004370_898-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 370.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcDermott20065–6-899" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMcDermott20065%E2%80%936_899-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMcDermott2006">McDermott 2006</a>, pp. 5–6.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService20048,_9-900" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20048,_9_900-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 8, 9.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKotkin2014596-901" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKotkin2014596_901-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKotkin2014">Kotkin 2014</a>, p. 596.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991182-902" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991182_902-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 182.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015ix-903" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015ix_903-0">۸۹۵٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015ix_903-1">۸۹۵٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. ix.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService20044-904" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20044_904-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 4.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService200413-905" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService200413_905-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 13.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService20046-906" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20046_906-0">۸۹۸٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20046_906-1">۸۹۸٫۱</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20046_906-2">۸۹۸٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 6.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991xiii-907" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991xiii_907-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. xiii.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService20046Montefiore2007xxi-908" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20046Montefiore2007xxi_908-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. 6; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMontefiore2007">Montefiore 2007</a>، p. xxi.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESandle1999265–266-909" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESandle1999265%E2%80%93266_909-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSandle1999">Sandle 1999</a>, pp. 265–266.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991173-910" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991173_910-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>, p. 173.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEEllman20021163–1164-911" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEEllman20021163%E2%80%931164_911-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFEllman2002">Ellman 2002</a>, pp. 1163–1164.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEChang2019Moore۲۰۱۲-912" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEChang2019Moore%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B2_912-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFChang2019">Chang 2019</a>; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMoore2012">Moore ۲۰۱۲</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGettyRitterspornZemskov19931022-913" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEGettyRitterspornZemskov19931022_913-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFGettyRitterspornZemskov1993">Getty, Rittersporn & Zemskov 1993</a>, p. 1022.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEEllman20021162–1163-914" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEEllman20021162%E2%80%931163_914-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFEllman2002">Ellman 2002</a>, pp. 1162–1163.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGettyRitterspornZemskov19931024-915" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEGettyRitterspornZemskov19931024_915-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFGettyRitterspornZemskov1993">Getty, Rittersporn & Zemskov 1993</a>, p. 1024.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHealey20181049-916" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEHealey20181049_916-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFHealey2018">Healey 2018</a>, p. 1049: "New studies using declassified Gulag archives have provisionally established a consensus on mortality and 'inhumanity.' The tentative consensus says that once secret records of the Gulag administration in Moscow show a lower death toll than expected from memoir sources, generally between 1.5 and 1.7 million (out of 18 million who passed through) for the years from 1930 to 1953."</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEWheatcroft19961334,_1348Ellman2002۱۱۷۲-917" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEWheatcroft19961334,_1348Ellman2002%DB%B1%DB%B1%DB%B7%DB%B2_917-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFWheatcroft1996">Wheatcroft 1996</a>، pp. 1334, 1348; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFEllman2002">Ellman 2002</a>، p. ۱۱۷۲.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2004401-918" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEDaviesWheatcroft2004401_918-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFDaviesWheatcroft2004">Davies & Wheatcroft 2004</a>, p. 401.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTERosefielde1996-919" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERosefielde1996_919-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRosefielde1996">Rosefielde 1996</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESnyder2010384Snyder,_27_January_2011-920" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESnyder2010384Snyder,_27_January_2011_920-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSnyder2010">Snyder 2010</a>، p. 384; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSnyder,_27_January_2011">Snyder, 27 January 2011</a>.</span></li> <li id="cite_note-921"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-921">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRogovin2021" class="citation book cs1">Rogovin, Vadim Z (2021). <i>Was There an Alternative? 1923–1927: Trotskyism: a Look Back Through the Years</i>. Mehring Books. p. 495. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-893638-96-9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-893638-96-9"><bdi>978-1-893638-96-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Was+There+an+Alternative%3F+1923%E2%80%931927%3A+Trotskyism%3A+a+Look+Back+Through+the+Years&rft.pages=495&rft.pub=Mehring+Books&rft.date=2021&rft.isbn=978-1-893638-96-9&rft.aulast=Rogovin&rft.aufirst=Vadim+Z&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991314-922" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991314_922-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 314.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004592-923" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004592_923-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 592.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991314Volkogonov1991577–579Service2004۵۹۴-924" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991314Volkogonov1991577%E2%80%93579Service2004%DB%B5%DB%B9%DB%B4_924-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 314; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، pp. 577–579; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۵۹۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004594-925" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004594_925-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 594.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEVolkogonov1991576Service2004۵۹۴-926" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEVolkogonov1991576Service2004%DB%B5%DB%B9%DB%B4_926-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFVolkogonov1991">Volkogonov 1991</a>، p. 576; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۵۹۴.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004595-927" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004595_927-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 595.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991315Service2004۵۹۵-928" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991315Service2004%DB%B5%DB%B9%DB%B5_928-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>، p. 315; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>، p. ۵۹۵.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEConquest1991315-929" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEConquest1991315_929-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFConquest1991">Conquest 1991</a>, p. 315.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004596-930" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004596_930-0">۹۲۲٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004596_930-1">۹۲۲٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 596.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004596–597-931" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004596%E2%80%93597_931-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, pp. 596–597.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBBC,_5_June_2018-932" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEBBC,_5_June_2018_932-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFBBC,_5_June_2018">BBC, 5 June 2018</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTERutland,_13_June_2019-933" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTERutland,_13_June_2019_933-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFRutland,_13_June_2019">Rutland, 13 June 2019</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTENemtsova,_17_May_2021Lentine,_25_June_2022-934" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTENemtsova,_17_May_2021Lentine,_25_June_2022_934-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFNemtsova,_17_May_2021">Nemtsova, 17 May 2021</a>; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFLentine,_25_June_2022">Lentine, 25 June 2022</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004598-935" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004598_935-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 598.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService20047-936" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20047_936-0">۹۲۸٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService20047_936-1">۹۲۸٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 7.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004599-937" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004599_937-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 599.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTETaylor,_15_February_2017Luhn,_16_April_2019BBC,_18_April_2019-938" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTETaylor,_15_February_2017Luhn,_16_April_2019BBC,_18_April_2019_938-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFTaylor,_15_February_2017">Taylor, 15 February 2017</a>; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFLuhn,_16_April_2019">Luhn, 16 April 2019</a>; <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFBBC,_18_April_2019">BBC, 18 April 2019</a>.</span></li> <li id="cite_note-939"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-939">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFArkhipov2019" class="citation news cs1">Arkhipov, Ilya (16 April 2019). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-04-16/russian-support-for-soviet-tyrant-stalin-hits-record-poll-shows">"Russian Support for Stalin Surges to Record High, Poll Says"</a>. <i>Bloomberg</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20201003223316/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-04-16/russian-support-for-soviet-tyrant-stalin-hits-record-poll-shows">Archived</a> from the original on 3 October 2020<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">8 October</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Bloomberg&rft.atitle=Russian+Support+for+Stalin+Surges+to+Record+High%2C+Poll+Says&rft.date=2019-04-16&rft.aulast=Arkhipov&rft.aufirst=Ilya&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.bloomberg.com%2Fnews%2Farticles%2F2019-04-16%2Frussian-support-for-soviet-tyrant-stalin-hits-record-poll-shows&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTECoynash,_22_June_2021-940" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTECoynash,_22_June_2021_940-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFCoynash,_22_June_2021">Coynash, 22 June 2021</a>. "The renowned Levada Centre has carried out a survey to find out whom Russians would name as the "ten most outstanding national figures of all time". While nobody received an absolute majority, Soviet dictator Joseph Stalin was very clearly ahead, being named by 39% of the respondents."</span></li> <li id="cite_note-941"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-941">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.levada.ru/2021/06/21/samye-vydayushhiesya-lichnosti-v-istorii/">"САМЫЕ ВЫДАЮЩИЕСЯ ЛИЧНОСТИ В ИСТОРИИ"</a>. <i>levada.ru</i>. 21 June 2021. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20210630032506/https://www.levada.ru/2021/06/21/samye-vydayushhiesya-lichnosti-v-istorii/">Archived</a> from the original on 30 June 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">1 July</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=levada.ru&rft.atitle=%D0%A1%D0%90%D0%9C%D0%AB%D0%95+%D0%92%D0%AB%D0%94%D0%90%D0%AE%D0%A9%D0%98%D0%95%D0%A1%D0%AF+%D0%9B%D0%98%D0%A7%D0%9D%D0%9E%D0%A1%D0%A2%D0%98+%D0%92+%D0%98%D0%A1%D0%A2%D0%9E%D0%A0%D0%98%D0%98&rft.date=2021-06-21&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.levada.ru%2F2021%2F06%2F21%2Fsamye-vydayushhiesya-lichnosti-v-istorii%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKhlevniuk2015x-942" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015x_942-0">۹۳۴٫۰</a></sup> <sup><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEKhlevniuk2015x_942-1">۹۳۴٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFKhlevniuk2015">Khlevniuk 2015</a>, p. x.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEService2004597-943" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEService2004597_943-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFService2004">Service 2004</a>, p. 597.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBell,_5_March_2013-944" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEBell,_5_March_2013_944-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFBell,_5_March_2013">Bell, 5 March 2013</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMasci,_29_June_2017-945" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEMasci,_29_June_2017_945-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFMasci,_29_June_2017">Masci, 29 June 2017</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBakradzeGudjovLipmanWall2013-946" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTEBakradzeGudjovLipmanWall2013_946-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFBakradzeGudjovLipmanWall2013">Bakradze et al. 2013</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTE''The_Moscow_Times'',_2_March_2013-947" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTE''The_Moscow_Times'',_2_March_2013_947-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFThe_Moscow_Times,_2_March_2013"><i>The Moscow Times</i>, 2 March 2013</a>.</span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTESnyder,_26_May_2010-948" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTESnyder,_26_May_2010_948-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFSnyder,_26_May_2010">Snyder, 26 May 2010</a>.</span></li> <li id="cite_note-949"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-949">↑</a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20181214115447/https://www.pravda.com.ua/news/2011/01/1/5740807/">"У Запоріжжі підірвали пам'ятник Сталіну"</a> [Stalin Monument Blown Up in Zaporizhzhia] (به اوکراینی). Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.pravda.com.ua/news/2011/01/1/5740807/">the original</a> on 14 December 2018<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">1 January</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%A3+%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%96%D0%B6%D0%B6%D1%96+%D0%BF%D1%96%D0%B4%D1%96%D1%80%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B8+%D0%BF%D0%B0%D0%BC%27%D1%8F%D1%82%D0%BD%D0%B8%D0%BA+%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%83&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.pravda.com.ua%2Fnews%2F2011%2F01%2F1%2F5740807%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span></li> <li id="cite_note-FOOTNOTE''Ukrayinska_Pravda'',_4_March_2015-950" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-FOOTNOTE''Ukrayinska_Pravda'',_4_March_2015_950-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#CITEREFUkrayinska_Pravda,_4_March_2015"><i>Ukrayinska Pravda</i>, 4 March 2015</a>.</span></li> </ol> </div> </div> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(11)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2> </div> <section class="mf-section-11 collapsible-block" id="mf-section-11"> <dl> <dt> کتابها و ژورنالهای دانشگاهی </dt> </dl> <div dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r32987365">.mw-parser-output .refbegin{font-size:90%;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul{margin-left:0}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul>li{margin-left:0;padding-left:3.2em;text-indent:-3.2em}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents ul,.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents ul li{list-style:none}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul>li{padding-left:1.6em;text-indent:-1.6em}}.mw-parser-output .refbegin-100{font-size:100%}.mw-parser-output .refbegin-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .refbegin-columns ul{margin-top:0}.mw-parser-output .refbegin-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}</style> <div class="refbegin refbegin-hanging-indents refbegin-columns references-column-width" style="column-width: 30em"> <ul> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBazhanovDoyle1990" class="citation book cs1">Bazhanov, Boris; Doyle, David W. (1990). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/bazhanovdamnatio0000bazh"><i>Bazhanov and the Damnation of Stalin</i></a>. Ohio University Press. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-585-07670-6?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-585-07670-6"><bdi>978-0-585-07670-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Bazhanov+and+the+Damnation+of+Stalin&rft.pub=Ohio+University+Press&rft.date=1990&rft.isbn=978-0-585-07670-6&rft.aulast=Bazhanov&rft.aufirst=Boris&rft.au=Doyle%2C+David+W.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fbazhanovdamnatio0000bazh&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBrackman2001" class="citation book cs1">Brackman, Roman (2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/secretfileofjose0000brac"><i>The Secret File of Joseph Stalin: A Hidden Life</i></a>. Frank Cass Publishers. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7146-5050-0?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7146-5050-0"><bdi>978-0-7146-5050-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Secret+File+of+Joseph+Stalin%3A+A+Hidden+Life&rft.pub=Frank+Cass+Publishers&rft.date=2001&rft.isbn=978-0-7146-5050-0&rft.aulast=Brackman&rft.aufirst=Roman&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsecretfileofjose0000brac&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSmith2014" class="citation book cs1">Smith, Stephen A. (2014). Smith, Stephen A. (ed.). <i>The Oxford Handbook of the History of Communism</i>. Oxford University Press.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Oxford+Handbook+of+the+History+of+Communism&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2014&rft.aulast=Smith&rft.aufirst=Stephen+A.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBrackman2004" class="citation book cs1">Brackman, Roman (2004). <i>The Secret File of Joseph Stalin: A Hidden Life</i>. Frank Cass Publishers.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Secret+File+of+Joseph+Stalin%3A+A+Hidden+Life&rft.pub=Frank+Cass+Publishers&rft.date=2004&rft.aulast=Brackman&rft.aufirst=Roman&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBrentNaumov2004" class="citation book cs1">Brent, Jonathan; Naumov, Vladimir (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/stalinslastcrime0000bren"><i>Stalin's Last Crime: The Plot Against the Jewish Doctors, 1948–1953</i></a>. HarperCollins. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-06-201367-5?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-06-201367-5"><bdi>978-0-06-201367-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stalin%27s+Last+Crime%3A+The+Plot+Against+the+Jewish+Doctors%2C+1948%E2%80%931953&rft.pub=HarperCollins&rft.date=2004&rft.isbn=978-0-06-201367-5&rft.aulast=Brent&rft.aufirst=Jonathan&rft.au=Naumov%2C+Vladimir&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fstalinslastcrime0000bren&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBullock1992" class="citation book cs1">Bullock, Alan (1992). <i>Hitler and Stalin: Parallel Lives</i>. Alfred A. Knopf.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Hitler+and+Stalin%3A+Parallel+Lives&rft.pub=Alfred+A.+Knopf&rft.date=1992&rft.aulast=Bullock&rft.aufirst=Alan&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFChang2019" class="citation journal cs1">Chang, Jon K. (8 April 2019). "Ethnic Cleansing and Revisionist Russian and Soviet History". <i>Academic Questions</i>. <b>32</b> (2): 270. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1007%252Fs12129-019-09791-8">10.1007/s12129-019-09791-8</a> (inactive 31 January 2024). <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سمانتیک اسکالر">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:150711796">150711796</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Academic+Questions&rft.atitle=Ethnic+Cleansing+and+Revisionist+Russian+and+Soviet+History&rft.volume=32&rft.issue=2&rft.pages=270&rft.date=2019-04-08&rft_id=info%3Adoi%2F10.1007%2Fs12129-019-09791-8&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A150711796%23id-name%3DS2CID&rft.aulast=Chang&rft.aufirst=Jon+K.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: CS1 maint: DOI inactive as of ژانویه 2024 (<a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D8%B1%D8%AF%D9%87:CS1_maint:_DOI_inactive_as_of_%DA%98%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%87_2024&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="رده:CS1 maint: DOI inactive as of ژانویه 2024 (صفحه وجود ندارد)">link</a>)</span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFConquest1991" class="citation book cs1">Conquest, Robert (1991). <i>Stalin: Breaker of Nations</i>. Penguin. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-14-016953-9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-14-016953-9"><bdi>978-0-14-016953-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stalin%3A+Breaker+of+Nations&rft.pub=Penguin&rft.date=1991&rft.isbn=978-0-14-016953-9&rft.aulast=Conquest&rft.aufirst=Robert&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFConquest2008" class="citation book cs1">Conquest, Robert (2008). <i>The Great Terror: A Reassessment</i> (fortieth anniversary ed.). Oxford University Press. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-19-531699-5?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-19-531699-5"><bdi>978-0-19-531699-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Great+Terror%3A+A+Reassessment&rft.edition=fortieth+anniversary&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2008&rft.isbn=978-0-19-531699-5&rft.aulast=Conquest&rft.aufirst=Robert&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFDavies2003" class="citation book cs1">Davies, Norman (2003) [1972]. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/whiteeagleredsta00unse"><i>White Eagle, Red Star: The Polish-Soviet War 1919–20 and 'the Miracle on the Vistula'<span></span></i></a>. Pimlico. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7126-0694-3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7126-0694-3"><bdi>978-0-7126-0694-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=White+Eagle%2C+Red+Star%3A+The+Polish-Soviet+War+1919%E2%80%9320+and+%27the+Miracle+on+the+Vistula%27&rft.pub=Pimlico&rft.date=2003&rft.isbn=978-0-7126-0694-3&rft.aulast=Davies&rft.aufirst=Norman&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fwhiteeagleredsta00unse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFDaviesWheatcroft2004" class="citation book cs1">Davies, Robert; Wheatcroft, Stephen (2004). <i>The Industrialisation of Soviet Russia Volume 5: The Years of Hunger: Soviet Agriculture 1931–1933</i>. Palgrave Macmillan. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-230-23855-8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-230-23855-8"><bdi>978-0-230-23855-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Industrialisation+of+Soviet+Russia+Volume+5%3A+The+Years+of+Hunger%3A+Soviet+Agriculture+1931%E2%80%931933&rft.pub=Palgrave+Macmillan&rft.date=2004&rft.isbn=978-0-230-23855-8&rft.aulast=Davies&rft.aufirst=Robert&rft.au=Wheatcroft%2C+Stephen&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFDaviesWheatcroft2006" class="citation journal cs1">Davies, Robert; Wheatcroft, Stephen (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.uio.no/studier/emner/hf/iakh/HIS2319/h16/pensumliste/stalin-and-the-soviet-famine-of-1932-33_-a-reply-to-ellman.pdf">"Stalin and the Soviet Famine of 1932–33: A Reply to Ellman"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>Europe-Asia Studies</i>. <b>58</b> (4): 625–633. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1080%252F09668130600652217">10.1080/09668130600652217</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جیاستور">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.jstor.org/stable/20451229">20451229</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سمانتیک اسکالر">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:145729808">145729808</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20190630071851/https://www.uio.no/studier/emner/hf/iakh/HIS2319/h16/pensumliste/stalin-and-the-soviet-famine-of-1932-33_-a-reply-to-ellman.pdf">Archived</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> from the original on 30 June 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">7 October</span> 2018</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Europe-Asia+Studies&rft.atitle=Stalin+and+the+Soviet+Famine+of+1932%E2%80%9333%3A+A+Reply+to+Ellman&rft.volume=58&rft.issue=4&rft.pages=625-633&rft.date=2006&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A145729808%23id-name%3DS2CID&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F20451229%23id-name%3DJSTOR&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F09668130600652217&rft.aulast=Davies&rft.aufirst=Robert&rft.au=Wheatcroft%2C+Stephen&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.uio.no%2Fstudier%2Femner%2Fhf%2Fiakh%2FHIS2319%2Fh16%2Fpensumliste%2Fstalin-and-the-soviet-famine-of-1932-33_-a-reply-to-ellman.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFDeutscher1966" class="citation book cs1">Deutscher, Isaac (1966). <i>Stalin</i> (revised ed.). Penguin.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stalin&rft.edition=revised&rft.pub=Penguin&rft.date=1966&rft.aulast=Deutscher&rft.aufirst=Isaac&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFDovićHelgason2019" class="citation book cs1">Dović, Marijan; Helgason, Jón Karl, eds. (2019). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3DnimVDwAAQBAJ"><i>Great Immortality: Studies on European Cultural Sainthood</i></a>. National Cultivation of Culture. Vol. 18. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9789004395138?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/9789004395138"><bdi>9789004395138</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20221121085120/https://books.google.com/books?id%3DnimVDwAAQBAJ">Archived</a> from the original on 21 November 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">29 April</span> 2022</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Great+Immortality%3A+Studies+on+European+Cultural+Sainthood&rft.series=National+Cultivation+of+Culture&rft.date=2019&rft.isbn=9789004395138&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DnimVDwAAQBAJ&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFDowerMarkevich2018" class="citation journal cs1">Dower, Paul Castañeda; Markevich, Andrei (May 2018). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.nes.ru/files/Preprints-resh/WP238.pdf">"Labor Misallocation and Mass Mobilization: Russian Agriculture during the Great War"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>The Review of Economics and Statistics</i>. <b>100</b> (2): 245–259. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1162%252FREST_a_00726">10.1162/REST_a_00726</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سمانتیک اسکالر">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:55486912">55486912</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20210618062322/https://www.nes.ru/files/Preprints-resh/WP238.pdf">Archived</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> from the original on 18 June 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">11 September</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Review+of+Economics+and+Statistics&rft.atitle=Labor+Misallocation+and+Mass+Mobilization%3A+Russian+Agriculture+during+the+Great+War&rft.volume=100&rft.issue=2&rft.pages=245-259&rft.date=2018-05&rft_id=info%3Adoi%2F10.1162%2FREST_a_00726&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A55486912%23id-name%3DS2CID&rft.aulast=Dower&rft.aufirst=Paul+Casta%C3%B1eda&rft.au=Markevich%2C+Andrei&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nes.ru%2Ffiles%2FPreprints-resh%2FWP238.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFEllman2000" class="citation journal cs1">Ellman, Michael (2000). "The 1947 Soviet Famine and the Entitlement Approach to Famines". <i>Cambridge Journal of Economics</i>. <b>24</b> (5): 603–630. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1093%252Fcje%252F24.5.603">10.1093/cje/24.5.603</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Cambridge+Journal+of+Economics&rft.atitle=The+1947+Soviet+Famine+and+the+Entitlement+Approach+to+Famines&rft.volume=24&rft.issue=5&rft.pages=603-630&rft.date=2000&rft_id=info%3Adoi%2F10.1093%2Fcje%2F24.5.603&rft.aulast=Ellman&rft.aufirst=Michael&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFEllman2002" class="citation journal cs1">Ellman, Michael (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://sovietinfo.tripod.com/ELM-Repression_Statistics.pdf">"Soviet Repression Statistics: Some Comments"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>Europe-Asia Studies</i>. <b>54</b> (7): 1151–1172. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1080%252F0966813022000017177">10.1080/0966813022000017177</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سمانتیک اسکالر">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:43510161">43510161</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20190525134942/http://sovietinfo.tripod.com/ELM-Repression_Statistics.pdf">Archived</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> from the original on 25 May 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">22 September</span> 2018</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Europe-Asia+Studies&rft.atitle=Soviet+Repression+Statistics%3A+Some+Comments&rft.volume=54&rft.issue=7&rft.pages=1151-1172&rft.date=2002&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F0966813022000017177&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A43510161%23id-name%3DS2CID&rft.aulast=Ellman&rft.aufirst=Michael&rft_id=http%3A%2F%2Fsovietinfo.tripod.com%2FELM-Repression_Statistics.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFEllman2005" class="citation journal cs1">Ellman, Michael (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.paulbogdanor.com/left/soviet/famine/ellman.pdf">"The Role of Leadership Perceptions and of Intent in the Soviet Famine of 1931–1934"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>Europe-Asia Studies</i>. <b>57</b> (6): 823–841. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1080%252F09668130500199392">10.1080/09668130500199392</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سمانتیک اسکالر">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:13880089">13880089</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20090227181110/http://www.paulbogdanor.com/left/soviet/famine/ellman.pdf">Archived</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> from the original on 27 February 2009<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">17 January</span> 2010</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Europe-Asia+Studies&rft.atitle=The+Role+of+Leadership+Perceptions+and+of+Intent+in+the+Soviet+Famine+of+1931%E2%80%931934&rft.volume=57&rft.issue=6&rft.pages=823-841&rft.date=2005&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F09668130500199392&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A13880089%23id-name%3DS2CID&rft.aulast=Ellman&rft.aufirst=Michael&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.paulbogdanor.com%2Fleft%2Fsoviet%2Ffamine%2Fellman.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFEllman2007" class="citation journal cs1">Ellman, Michael (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/sim_europe-asia-studies_2007-06_59_4/page/663">"Stalin and the Soviet Famine of 1932–33 Revisited"</a>. <i>Europe-Asia Studies</i>. <b>59</b> (4): 663–693. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1080%252F09668130701291899">10.1080/09668130701291899</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سمانتیک اسکالر">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:53655536">53655536</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Europe-Asia+Studies&rft.atitle=Stalin+and+the+Soviet+Famine+of+1932%E2%80%9333+Revisited&rft.volume=59&rft.issue=4&rft.pages=663-693&rft.date=2007&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F09668130701291899&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A53655536%23id-name%3DS2CID&rft.aulast=Ellman&rft.aufirst=Michael&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_europe-asia-studies_2007-06_59_4%2Fpage%2F663&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFEtinger1995" class="citation encyclopaedia cs1">Etinger, Iakov (1995). "The Doctors' Plot: Stalin's Solution to the Jewish Question". In Ro'i, Yaacov (ed.). <i>Jews and Jewish Life in Russia and the Soviet Union</i>. The Cummings Center Series. Frank Cass. pp. 103–124. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-7146-4619-9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/0-7146-4619-9"><bdi>0-7146-4619-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=The+Doctors%27+Plot%3A+Stalin%27s+Solution+to+the+Jewish+Question&rft.btitle=Jews+and+Jewish+Life+in+Russia+and+the+Soviet+Union&rft.series=The+Cummings+Center+Series&rft.pages=103-124&rft.pub=Frank+Cass&rft.date=1995&rft.isbn=0-7146-4619-9&rft.aulast=Etinger&rft.aufirst=Iakov&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFFainsodHough1979" class="citation book cs1">Fainsod, Jerry F.; Hough, Merle (1979). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/howsovietunionis0000houg"><i>How the Soviet Union is Governed</i></a>. Harvard University Press. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-674-41030-5?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-674-41030-5"><bdi>978-0-674-41030-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=How+the+Soviet+Union+is+Governed&rft.pub=Harvard+University+Press&rft.date=1979&rft.isbn=978-0-674-41030-5&rft.aulast=Fainsod&rft.aufirst=Jerry+F.&rft.au=Hough%2C+Merle&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fhowsovietunionis0000houg&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFFoltz2021" class="citation book cs1"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://en.wikipedia.org/wiki/Richard_Foltz" class="extiw" title="en:Richard Foltz">Foltz, Richard</a> (2021). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3DYZswEAAAQBAJ"><i>The Ossetes: Modern-Day Scythians of the Caucasus</i></a>. Bloomsbury. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7556-1845-3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7556-1845-3"><bdi>978-0-7556-1845-3</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230218082625/https://books.google.com/books?id%3DYZswEAAAQBAJ">Archived</a> from the original on 18 February 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">3 January</span> 2022</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Ossetes%3A+Modern-Day+Scythians+of+the+Caucasus.&rft.pub=Bloomsbury&rft.date=2021&rft.isbn=978-0-7556-1845-3&rft.aulast=Foltz&rft.aufirst=Richard&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DYZswEAAAQBAJ&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGaddis2005" class="citation book cs1">Gaddis, John L. (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/coldwarnewhistor00gadd"><i>The Cold War: A New History</i></a>. Penguin Press. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-14-303827-6?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-14-303827-6"><bdi>978-0-14-303827-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Cold+War%3A+A+New+History&rft.pub=Penguin+Press&rft.date=2005&rft.isbn=978-0-14-303827-6&rft.aulast=Gaddis&rft.aufirst=John+L.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fcoldwarnewhistor00gadd&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGellately2007" class="citation book cs1">Gellately, Robert (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/leninstalinhitle0000gell_w1h0"><i>Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe</i></a>. Jonathan Cape. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-224-06283-1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-224-06283-1"><bdi>978-0-224-06283-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Lenin%2C+Stalin%2C+and+Hitler%3A+The+Age+of+Social+Catastrophe&rft.pub=Jonathan+Cape&rft.date=2007&rft.isbn=978-0-224-06283-1&rft.aulast=Gellately&rft.aufirst=Robert&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fleninstalinhitle0000gell_w1h0&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGettyRitterspornZemskov1993" class="citation journal cs1">Getty, J. Arch; Rittersporn, Gábor; Zemskov, Viktor (1993). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://sovietinfo.tripod.com/GTY-Penal_System.pdf">"Victims of the Soviet penal system in the pre-war years: a first approach on the basis of archival evidence"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>American Historical Review</i>. <b>98</b> (4): 1017–1049. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.2307%252F2166597">10.2307/2166597</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جیاستور">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.jstor.org/stable/2166597">2166597</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20191206042327/http://sovietinfo.tripod.com/GTY-Penal_System.pdf">Archived</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> from the original on 6 December 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 September</span> 2018</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=American+Historical+Review&rft.atitle=Victims+of+the+Soviet+penal+system+in+the+pre-war+years%3A+a+first+approach+on+the+basis+of+archival+evidence&rft.volume=98&rft.issue=4&rft.pages=1017-1049&rft.date=1993&rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F2166597&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F2166597%23id-name%3DJSTOR&rft.aulast=Getty&rft.aufirst=J.+Arch&rft.au=Rittersporn%2C+G%C3%A1bor&rft.au=Zemskov%2C+Viktor&rft_id=http%3A%2F%2Fsovietinfo.tripod.com%2FGTY-Penal_System.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGlantz1983" class="citation web cs1">Glantz, David (1983). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://usacac.army.mil/cac2/cgsc/carl/download/csipubs/LP7_AugustStormTheSoviet1945StrategicOffensiveInManchuria.pdf">"August Storm: The Soviet 1945 Strategic Offensive in Manchuria"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20170909233900/http://usacac.army.mil/cac2/cgsc/carl/download/csipubs/LP7_AugustStormTheSoviet1945StrategicOffensiveInManchuria.pdf">Archived</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> from the original on 9 September 2017<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">1 December</span> 2018</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=August+Storm%3A+The+Soviet+1945+Strategic+Offensive+in+Manchuria&rft.date=1983&rft.aulast=Glantz&rft.aufirst=David&rft_id=http%3A%2F%2Fusacac.army.mil%2Fcac2%2Fcgsc%2Fcarl%2Fdownload%2Fcsipubs%2FLP7_AugustStormTheSoviet1945StrategicOffensiveInManchuria.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGlantz2001" class="citation web cs1">Glantz, David (2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20110709141048/http://www.strom.clemson.edu/publications/sg-war41-45.pdf">"The Soviet-German War 1941–45 Myths and Realities: A Survey Essay"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.strom.clemson.edu/publications/sg-war41-45.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 9 July 2011.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Soviet-German+War+1941%E2%80%9345+Myths+and+Realities%3A+A+Survey+Essay&rft.date=2001&rft.aulast=Glantz&rft.aufirst=David&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.strom.clemson.edu%2Fpublications%2Fsg-war41-45.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCheremukhinGolosovGurievTsyvinski2013" class="citation conference cs1">Cheremukhin, Anton; Golosov, Mikhail; Guriev, Sergei; Tsyvinski, Aleh (2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.nber.org/papers/w19425.pdf"><i>Was Stalin Necessary for Russia's Economic Development?</i></a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. w19425. National Bureau of Economic Research. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20200822004606/https://www.nber.org/papers/w19425.pdf">Archived</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> from the original on 22 August 2020<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 May</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=conference&rft.btitle=Was+Stalin+Necessary+for+Russia%27s+Economic+Development%3F&rft.series=w19425&rft.pub=National+Bureau+of+Economic+Research&rft.date=2013&rft.aulast=Cheremukhin&rft.aufirst=Anton&rft.au=Golosov%2C+Mikhail&rft.au=Guriev%2C+Sergei&rft.au=Tsyvinski%2C+Aleh&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nber.org%2Fpapers%2Fw19425.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFFitzpatrick2015" class="citation book cs1">Fitzpatrick, Sheila (2015). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/onstalinsteamyea0000fitz_q7p4"><i>On Stalin's Team: The Years of Living Dangerously in Soviet Politics</i></a>. Melbourne University Press. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-4008-7421-7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-4008-7421-7"><bdi>978-1-4008-7421-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=On+Stalin%27s+Team%3A+The+Years+of+Living+Dangerously+in+Soviet+Politics&rft.pub=Melbourne+University+Press&rft.date=2015&rft.isbn=978-1-4008-7421-7&rft.aulast=Fitzpatrick&rft.aufirst=Sheila&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fonstalinsteamyea0000fitz_q7p4&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHarris2017" class="citation book cs1">Harris, James (2017). <i>The Great Fear: Stalin's Terror of the 1930s</i>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oxford_University_Press?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Oxford University Press">Oxford University Press</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-19-879786-9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-19-879786-9"><bdi>978-0-19-879786-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Great+Fear%3A+Stalin%27s+Terror+of+the+1930s&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2017&rft.isbn=978-0-19-879786-9&rft.aulast=Harris&rft.aufirst=James&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHaslam1979" class="citation journal cs1">Haslam, Jonathan (1979). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/sim_historical-journal_1979-09_22_3/page/673">"The Comintern and the Origins of the Popular Front 1934–1935"</a>. <i>The Historical Journal</i>. <b>22</b> (3): 673–691. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1017%252Fs0018246x00017039">10.1017/s0018246x00017039</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سمانتیک اسکالر">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:159573290">159573290</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Historical+Journal&rft.atitle=The+Comintern+and+the+Origins+of+the+Popular+Front+1934%E2%80%931935&rft.volume=22&rft.issue=3&rft.pages=673-691&rft.date=1979&rft_id=info%3Adoi%2F10.1017%2Fs0018246x00017039&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A159573290%23id-name%3DS2CID&rft.aulast=Haslam&rft.aufirst=Jonathan&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_historical-journal_1979-09_22_3%2Fpage%2F673&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHealey2018" class="citation journal cs1">Healey, Dan (1 June 2018). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.deepdyve.com/lp/ou_press/golfo-alexopoulos-illness-and-inhumanity-in-stalin-s-gulag-i363rKPYOp">"GOLFO ALEXOPOULOS. Illness and Inhumanity in Stalin's Gulag"</a>. <i>The American Historical Review</i>. <b>123</b> (3): 1049–1051. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1093%252Fahr%252F123.3.1049">10.1093/ahr/123.3.1049</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20180708105319/https://www.deepdyve.com/lp/ou_press/golfo-alexopoulos-illness-and-inhumanity-in-stalin-s-gulag-i363rKPYOp">Archived</a> from the original on 8 July 2018<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">23 September</span> 2018</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+American+Historical+Review&rft.atitle=GOLFO+ALEXOPOULOS.+Illness+and+Inhumanity+in+Stalin%27s+Gulag&rft.volume=123&rft.issue=3&rft.pages=1049-1051&rft.date=2018-06-01&rft_id=info%3Adoi%2F10.1093%2Fahr%2F123.3.1049&rft.aulast=Healey&rft.aufirst=Dan&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.deepdyve.com%2Flp%2Fou_press%2Fgolfo-alexopoulos-illness-and-inhumanity-in-stalin-s-gulag-i363rKPYOp&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHimmer1986" class="citation journal cs1">Himmer, Robert (1986). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/sim_russian-review_1986-07_45_3/page/269">"On the Origin and Significance of the Name "Stalin"<span class="cs1-kern-right"></span>"</a>. <i>The Russian Review</i>. <b>45</b> (3): 269–286. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.2307%252F130111">10.2307/130111</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جیاستور">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.jstor.org/stable/130111">130111</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Russian+Review&rft.atitle=On+the+Origin+and+Significance+of+the+Name+%22Stalin%22&rft.volume=45&rft.issue=3&rft.pages=269-286&rft.date=1986&rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F130111&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F130111%23id-name%3DJSTOR&rft.aulast=Himmer&rft.aufirst=Robert&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_russian-review_1986-07_45_3%2Fpage%2F269&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKhlevniuk2015" class="citation book cs1">Khlevniuk, Oleg V. (2015). <i>Stalin: New Biography of a Dictator</i>. Translated by Nora Seligman Favorov. Yale University Press. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-300-16388-9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-300-16388-9"><bdi>978-0-300-16388-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stalin%3A+New+Biography+of+a+Dictator&rft.pub=Yale+University+Press&rft.date=2015&rft.isbn=978-0-300-16388-9&rft.aulast=Khlevniuk&rft.aufirst=Oleg+V.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKotkin2014" class="citation book cs1">Kotkin, Stephen (2014). <i>Stalin: Paradoxes of Power, 1878–1928</i>. Allen Lane. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7139-9944-0?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7139-9944-0"><bdi>978-0-7139-9944-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stalin%3A+Paradoxes+of+Power%2C+1878%E2%80%931928&rft.pub=Allen+Lane&rft.date=2014&rft.isbn=978-0-7139-9944-0&rft.aulast=Kotkin&rft.aufirst=Stephen&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKotkin2017" class="citation book cs1">Kotkin, Stephen (2017). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/stalinvoliiwaiti0000kotk"><i>Stalin: Waiting for Hitler, 1929–1941</i></a>. Allen Lane. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7139-9945-7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7139-9945-7"><bdi>978-0-7139-9945-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stalin%3A+Waiting+for+Hitler%2C+1929%E2%80%931941&rft.pub=Allen+Lane&rft.date=2017&rft.isbn=978-0-7139-9945-7&rft.aulast=Kotkin&rft.aufirst=Stephen&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fstalinvoliiwaiti0000kotk&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKuromiya2008" class="citation journal cs1">Kuromiya, Hiroaki (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/sim_europe-asia-studies_2008-06_60_4/page/663">"The Soviet Famine of 1932–1933 Reconsidered"</a>. <i>Europe-Asia Studies</i>. <b>60</b> (4): 663–675. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1080%252F09668130801999912">10.1080/09668130801999912</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جیاستور">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.jstor.org/stable/20451530">20451530</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سمانتیک اسکالر">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:143876370">143876370</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Europe-Asia+Studies&rft.atitle=The+Soviet+Famine+of+1932%E2%80%931933+Reconsidered&rft.volume=60&rft.issue=4&rft.pages=663-675&rft.date=2008&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A143876370%23id-name%3DS2CID&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F20451530%23id-name%3DJSTOR&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F09668130801999912&rft.aulast=Kuromiya&rft.aufirst=Hiroaki&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_europe-asia-studies_2008-06_60_4%2Fpage%2F663&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLi2009" class="citation journal cs1">Li, Hua-yu (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://muse.jhu.edu/article/265885">"Reactions of Chinese Citizens to the Death of Stalin: Internal Communist Party Reports"</a>. <i>Journal of Cold War Studies</i>. <b>11</b> (2): 70–88. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1162%252Fjcws.2009.11.2.70">10.1162/jcws.2009.11.2.70</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سمانتیک اسکالر">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:57561115">57561115</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20160624003711/https://muse.jhu.edu/article/265885">Archived</a> from the original on 24 June 2016<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">29 April</span> 2016</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Cold+War+Studies&rft.atitle=Reactions+of+Chinese+Citizens+to+the+Death+of+Stalin%3A+Internal+Communist+Party+Reports&rft.volume=11&rft.issue=2&rft.pages=70-88&rft.date=2009&rft_id=info%3Adoi%2F10.1162%2Fjcws.2009.11.2.70&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A57561115%23id-name%3DS2CID&rft.aulast=Li&rft.aufirst=Hua-yu&rft_id=https%3A%2F%2Fmuse.jhu.edu%2Farticle%2F265885&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMcCauley2003" class="citation book cs1">McCauley, Martin (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/stalinstalinism0000mcca_y8j4"><i>Stalin and Stalinism</i></a> (third ed.). Pearson. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-582-50587-2?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-582-50587-2"><bdi>978-0-582-50587-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stalin+and+Stalinism&rft.edition=third&rft.pub=Pearson&rft.date=2003&rft.isbn=978-0-582-50587-2&rft.aulast=McCauley&rft.aufirst=Martin&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fstalinstalinism0000mcca_y8j4&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMcDermott1995" class="citation journal cs1">McDermott, Kevin (1995). "Stalin and the Comintern during the 'Third Period', 1928–33". <i>European History Quarterly</i>. <b>25</b> (3): 409–429. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1177%252F026569149502500304">10.1177/026569149502500304</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سمانتیک اسکالر">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:144922280">144922280</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=European+History+Quarterly&rft.atitle=Stalin+and+the+Comintern+during+the+%27Third+Period%27%2C+1928%E2%80%9333&rft.volume=25&rft.issue=3&rft.pages=409-429&rft.date=1995&rft_id=info%3Adoi%2F10.1177%2F026569149502500304&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A144922280%23id-name%3DS2CID&rft.aulast=McDermott&rft.aufirst=Kevin&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMcDermott2006" class="citation book cs1">McDermott, Kevin (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/stalinrevolution00mcde"><i>Stalin: Revolutionary in an Era of War</i></a>. Palgrave Macmillan. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-333-71122-4?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-333-71122-4"><bdi>978-0-333-71122-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stalin%3A+Revolutionary+in+an+Era+of+War&rft.pub=Palgrave+Macmillan&rft.date=2006&rft.isbn=978-0-333-71122-4&rft.aulast=McDermott&rft.aufirst=Kevin&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fstalinrevolution00mcde&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMontefiore2003" class="citation book cs1">Montefiore, Simon Sebag (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/stalincourtofred0000seba_e9a2"><i>Stalin: The Court of the Red Tsar</i></a>. Weidenfeld & Nicolson. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-84212-726-1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-84212-726-1"><bdi>978-1-84212-726-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stalin%3A+The+Court+of+the+Red+Tsar&rft.pub=Weidenfeld+%26+Nicolson&rft.date=2003&rft.isbn=978-1-84212-726-1&rft.aulast=Montefiore&rft.aufirst=Simon+Sebag&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fstalincourtofred0000seba_e9a2&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMontefiore2007" class="citation book cs1">Montefiore, Simon Sebag (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/youngstalin0000seba_z6t5"><i>Young Stalin</i></a>. Weidenfeld & Nicolson. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-297-85068-7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-297-85068-7"><bdi>978-0-297-85068-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Young+Stalin&rft.pub=Weidenfeld+%26+Nicolson&rft.date=2007&rft.isbn=978-0-297-85068-7&rft.aulast=Montefiore&rft.aufirst=Simon+Sebag&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fyoungstalin0000seba_z6t5&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMoore2012" class="citation journal cs1">Moore, Rebekah (2012). "<span class="cs1-kern-left"></span>'A Crime Against Humanity Arguably Without Parallel in European History': Genocide and the "Politics" of Victimhood in Western Narratives of the Ukrainian Holodomor". <i>Australian Journal of Politics & History</i>. <b>58</b> (3): 367–379. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1111%252Fj.1467-8497.2012.01641.x">10.1111/j.1467-8497.2012.01641.x</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Australian+Journal+of+Politics+%26+History&rft.atitle=%27A+Crime+Against+Humanity+Arguably+Without+Parallel+in+European+History%27%3A+Genocide+and+the+%22Politics%22+of+Victimhood+in+Western+Narratives+of+the+Ukrainian+Holodomor&rft.volume=58&rft.issue=3&rft.pages=367-379&rft.date=2012&rft_id=info%3Adoi%2F10.1111%2Fj.1467-8497.2012.01641.x&rft.aulast=Moore&rft.aufirst=Rebekah&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFNekrich1997" class="citation book cs1">Nekrich, Alexander (1997). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/pariahspartnersp0000nekr"><i>Pariahs, Partners, Predators: German-Soviet Relations, 1922–1941</i></a>. Columbia University Press. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-231-10676-9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/0-231-10676-9"><bdi>0-231-10676-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Pariahs%2C+Partners%2C+Predators%3A+German-Soviet+Relations%2C+1922%E2%80%931941&rft.pub=Columbia+University+Press&rft.date=1997&rft.isbn=0-231-10676-9&rft.aulast=Nekrich&rft.aufirst=Alexander&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fpariahspartnersp0000nekr&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRa'anan2006" class="citation book cs1">Ra'anan, Uri, ed. (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3DNoIajCLpLigC%26q%3Dorder%2Bof%2Bprecedence%2B%2B1953%2B%2B%2BMikoyan%2B%2BVorosilov%2B%2BKaganovich%26pg%3DPA20"><i>Flawed Succession: Russia's Power Transfer Crises</i></a>. Lexington Books. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7391-1403-2?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7391-1403-2"><bdi>978-0-7391-1403-2</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20210101024034/https://books.google.com/books?id%3DNoIajCLpLigC%26q%3Dorder%2Bof%2Bprecedence%2B%2B1953%2B%2B%2BMikoyan%2B%2BVorosilov%2B%2BKaganovich%26pg%3DPA20">Archived</a> from the original on 1 January 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">18 October</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Flawed+Succession%3A+Russia%27s+Power+Transfer+Crises&rft.pub=Lexington+Books&rft.date=2006&rft.isbn=978-0-7391-1403-2&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DNoIajCLpLigC%26q%3Dorder%2Bof%2Bprecedence%2B%2B1953%2B%2B%2BMikoyan%2B%2BVorosilov%2B%2BKaganovich%26pg%3DPA20&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFOvery2004" class="citation book cs1">Overy, Richard J. (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/dictators00rich"><i>The Dictators: Hitler's Germany and Stalin's Russia</i></a>. Allen Lane. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-393-02030-4?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-393-02030-4"><bdi>978-0-393-02030-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Dictators%3A+Hitler%27s+Germany+and+Stalin%27s+Russia&rft.pub=Allen+Lane&rft.date=2004&rft.isbn=978-0-393-02030-4&rft.aulast=Overy&rft.aufirst=Richard+J.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fdictators00rich&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFPinkus1984" class="citation book cs1">Pinkus, Benjamin (1984). <i>The Soviet Government and the Jews 1948–1967: A Documented Study</i>. Cambridge University Press. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-521-24713-9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-521-24713-9"><bdi>978-0-521-24713-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Soviet+Government+and+the+Jews+1948%E2%80%931967%3A+A+Documented+Study&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1984&rft.isbn=978-0-521-24713-9&rft.aulast=Pinkus&rft.aufirst=Benjamin&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRappaport1999" class="citation book cs1">Rappaport, Helen (1999). <i>Joseph Stalin: A Biographical Companion</i>. ABC-Clio. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-57607-084-0?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-57607-084-0"><bdi>978-1-57607-084-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Joseph+Stalin%3A+A+Biographical+Companion&rft.pub=ABC-Clio&rft.date=1999&rft.isbn=978-1-57607-084-0&rft.aulast=Rappaport&rft.aufirst=Helen&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRieber2005" class="citation encyclopaedia cs1">Rieber, Alfred J. (2005). "Stalin as Georgian: The Formative Years". In Sarah Davies; James Harris (eds.). <i>Stalin: A New History</i>. Cambridge University Press. pp. 18–44. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-139-44663-1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-139-44663-1"><bdi>978-1-139-44663-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Stalin+as+Georgian%3A+The+Formative+Years&rft.btitle=Stalin%3A+A+New+History&rft.pages=18-44&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2005&rft.isbn=978-1-139-44663-1&rft.aulast=Rieber&rft.aufirst=Alfred+J.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRoberts1992" class="citation journal cs1">Roberts, Geoffrey (1992). "The Soviet Decision for a Pact with Nazi Germany". <i>Soviet Studies</i>. <b>55</b> (2): 57–78. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1080%252F09668139208411994">10.1080/09668139208411994</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جیاستور">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.jstor.org/stable/152247">152247</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Soviet+Studies&rft.atitle=The+Soviet+Decision+for+a+Pact+with+Nazi+Germany&rft.volume=55&rft.issue=2&rft.pages=57-78&rft.date=1992&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F09668139208411994&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F152247%23id-name%3DJSTOR&rft.aulast=Roberts&rft.aufirst=Geoffrey&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRoberts2002" class="citation journal cs1">Roberts, Geoffrey (2002). "Stalin, the Pact with Nazi Germany, and the Origins of Postwar Soviet Diplomatic Historiography". <i>Journal of Cold War Studies</i>. <b>4</b> (4): 93–103. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1162%252F15203970260209527">10.1162/15203970260209527</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سمانتیک اسکالر">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:57563511">57563511</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Cold+War+Studies&rft.atitle=Stalin%2C+the+Pact+with+Nazi+Germany%2C+and+the+Origins+of+Postwar+Soviet+Diplomatic+Historiography&rft.volume=4&rft.issue=4&rft.pages=93-103&rft.date=2002&rft_id=info%3Adoi%2F10.1162%2F15203970260209527&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A57563511%23id-name%3DS2CID&rft.aulast=Roberts&rft.aufirst=Geoffrey&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRoberts2006" class="citation book cs1">Roberts, Geoffrey (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/stalinswarsfromw0000robe"><i>Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939–1953</i></a>. Yale University Press. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-300-15040-7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-300-15040-7"><bdi>978-0-300-15040-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stalin%27s+Wars%3A+From+World+War+to+Cold+War%2C+1939%E2%80%931953&rft.pub=Yale+University+Press&rft.date=2006&rft.isbn=978-0-300-15040-7&rft.aulast=Roberts&rft.aufirst=Geoffrey&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fstalinswarsfromw0000robe&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRoberts2022" class="citation book cs1">Roberts, Geoffrey (2022). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3DyjNZEAAAQBAJ"><i>Stalin's Library: A Dictator and His Books</i></a>. Yale University Press. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-300-17904-0?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-300-17904-0"><bdi>978-0-300-17904-0</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20240203233625/https://books.google.com/books?id%3DyjNZEAAAQBAJ">Archived</a> from the original on 3 February 2024<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">18 May</span> 2022</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stalin%27s+Library%3A+A+Dictator+and+His+Books&rft.pub=Yale+University+Press&rft.date=2022&rft.isbn=978-0-300-17904-0&rft.aulast=Roberts&rft.aufirst=Geoffrey&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DyjNZEAAAQBAJ&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRosefielde1996" class="citation journal cs1">Rosefielde, Steven (September 1996). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/sim_europe-asia-studies_1996-09_48_6/page/959">"Stalinism in Post-Communist Perspective: New Evidence on Killings, Forced Labour and Economic Growth in the 1930s"</a>. <i>Europe-Asia Studies</i>. <b>48</b> (6): 959–987. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1080%252F09668139608412393">10.1080/09668139608412393</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Europe-Asia+Studies&rft.atitle=Stalinism+in+Post-Communist+Perspective%3A+New+Evidence+on+Killings%2C+Forced+Labour+and+Economic+Growth+in+the+1930s&rft.volume=48&rft.issue=6&rft.pages=959-987&rft.date=1996-09&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F09668139608412393&rft.aulast=Rosefielde&rft.aufirst=Steven&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_europe-asia-studies_1996-09_48_6%2Fpage%2F959&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSandle1999" class="citation book cs1">Sandle, Mark (1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/shorthistoryofso0000sand"><i>A Short History of Soviet Socialism</i></a>. UCL Press. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.4324%252F9780203500279">10.4324/9780203500279</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-85728-355-6?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-85728-355-6"><bdi>978-1-85728-355-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Short+History+of+Soviet+Socialism&rft.pub=UCL+Press&rft.date=1999&rft_id=info%3Adoi%2F10.4324%2F9780203500279&rft.isbn=978-1-85728-355-6&rft.aulast=Sandle&rft.aufirst=Mark&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fshorthistoryofso0000sand&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSemeraro2017" class="citation book cs1">Semeraro, David A. S. (2017). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3DbAXMDwAAQBAJ"><i>Joseph Stalin</i></a>. Pen & Sword Books. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-5267-0205-0?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-5267-0205-0"><bdi>978-1-5267-0205-0</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230407223021/https://books.google.com/books?id%3DbAXMDwAAQBAJ">Archived</a> from the original on 7 April 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">17 March</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Joseph+Stalin&rft.pub=Pen+%26+Sword+Books&rft.date=2017&rft.isbn=978-1-5267-0205-0&rft.aulast=Semeraro&rft.aufirst=David+A.+S.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DbAXMDwAAQBAJ&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFService2000" class="citation book cs1">Service, Robert (2000). <i>Lenin: A Biography</i>. Macmillan. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-333-72625-9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-333-72625-9"><bdi>978-0-333-72625-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Lenin%3A+A+Biography&rft.pub=Macmillan&rft.date=2000&rft.isbn=978-0-333-72625-9&rft.aulast=Service&rft.aufirst=Robert&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFService2004" class="citation book cs1">Service, Robert (2004). <i>Stalin: A Biography</i>. Macmillan. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-333-72627-3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-333-72627-3"><bdi>978-0-333-72627-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stalin%3A+A+Biography&rft.pub=Macmillan&rft.date=2004&rft.isbn=978-0-333-72627-3&rft.aulast=Service&rft.aufirst=Robert&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSnyder2010" class="citation book cs1">Snyder, Timothy (2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/bloodlandseurope0000timo"><i>Bloodlands: Europe between Hitler and Stalin</i></a>. Vintage Books. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-4070-7550-1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-4070-7550-1"><bdi>978-1-4070-7550-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Bloodlands%3A+Europe+between+Hitler+and+Stalin&rft.pub=Vintage+Books&rft.date=2010&rft.isbn=978-1-4070-7550-1&rft.aulast=Snyder&rft.aufirst=Timothy&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fbloodlandseurope0000timo&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSuny2020b" class="citation book cs1">Suny, Ronald (2020b). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3DI4XzDwAAQBAJ"><i>Red Flag Wounded</i></a>. Verso Books. p. 59. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-78873-074-7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-78873-074-7"><bdi>978-1-78873-074-7</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20230813085731/https://books.google.com/books?id%3DI4XzDwAAQBAJ">Archived</a> from the original on 13 August 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 August</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Red+Flag+Wounded&rft.pages=59&rft.pub=Verso+Books&rft.date=2020&rft.isbn=978-1-78873-074-7&rft.aulast=Suny&rft.aufirst=Ronald&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DI4XzDwAAQBAJ&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSuny2020" class="citation book cs1">Suny, R. G. (2020). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/stalinpassagetor0000suny"><i>Stalin: Passage to Revolution</i></a>. Princeton University Press.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stalin%3A+Passage+to+Revolution&rft.pub=Princeton+University+Press.&rft.date=2020&rft.aulast=Suny&rft.aufirst=R.+G.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fstalinpassagetor0000suny&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.amazon.com/Stalin-Revolution-Ronald-Grigor-Suny/dp/0691182035/">excerpt</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20201119152008/https://www.amazon.com/Stalin-Revolution-Ronald-Grigor-Suny/dp/0691182035">بایگانیشده</a> در ۱۹ نوامبر ۲۰۲۰ توسط <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wayback_Machine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFVolkogonov1991" class="citation book cs1">Volkogonov, Dimitri (1991). <i>Stalin: Triumph and Tragedy</i>. Translated by Harold Shukman. Weidenfeld and Nicolson. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-297-81080-3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-297-81080-3"><bdi>978-0-297-81080-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stalin%3A+Triumph+and+Tragedy&rft.pub=Weidenfeld+and+Nicolson&rft.date=1991&rft.isbn=978-0-297-81080-3&rft.aulast=Volkogonov&rft.aufirst=Dimitri&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWettig2008" class="citation book cs1">Wettig, Gerhard (2008). <i>Stalin and the Cold War in Europe</i>. Rowman & Littlefield. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شماره استاندارد بینالمللی کتاب">ISBN</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7425-5542-6?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7425-5542-6"><bdi>978-0-7425-5542-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stalin+and+the+Cold+War+in+Europe&rft.pub=Rowman+%26+Littlefield&rft.date=2008&rft.isbn=978-0-7425-5542-6&rft.aulast=Wettig&rft.aufirst=Gerhard&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWheatcroft1996" class="citation journal cs1">Wheatcroft, Stephen (1996). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://sovietinfo.tripod.com/WCR-German_Soviet.pdf">"The Scale and Nature of German and Soviet Repression and Mass Killings, 1930–45"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>Europe-Asia Studies</i>. <b>48</b> (8): 1319–1353. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1080%252F09668139608412415">10.1080/09668139608412415</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جیاستور">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.jstor.org/stable/152781">152781</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20110717103830/http://sovietinfo.tripod.com/WCR-German_Soviet.pdf">Archived</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> from the original on 17 July 2011<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">12 June</span> 2006</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Europe-Asia+Studies&rft.atitle=The+Scale+and+Nature+of+German+and+Soviet+Repression+and+Mass+Killings%2C+1930%E2%80%9345&rft.volume=48&rft.issue=8&rft.pages=1319-1353&rft.date=1996&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F09668139608412415&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F152781%23id-name%3DJSTOR&rft.aulast=Wheatcroft&rft.aufirst=Stephen&rft_id=http%3A%2F%2Fsovietinfo.tripod.com%2FWCR-German_Soviet.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWheatcroft1999" class="citation journal cs1">Wheatcroft, Stephen (1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://archive.org/details/sim_slavic-review_spring-1999_58_1/page/27">"The Great Leap Upwards: Anthropometric Data and Indicators of Crises and Secular Change in Soviet Welfare Levels, 1880–1960"</a>. <i>Slavic Review</i>. <b>58</b> (1): 27–60. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.2307%252F2672986">10.2307/2672986</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AC%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="جیاستور">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.jstor.org/stable/2672986">2672986</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="پابمد">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22368819">22368819</a>. <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%B1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سمانتیک اسکالر">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://api.semanticscholar.org/CorpusID:43228133">43228133</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Slavic+Review&rft.atitle=The+Great+Leap+Upwards%3A+Anthropometric+Data+and+Indicators+of+Crises+and+Secular+Change+in+Soviet+Welfare+Levels%2C+1880%E2%80%931960&rft.volume=58&rft.issue=1&rft.pages=27-60&rft.date=1999&rft_id=info%3Apmid%2F22368819&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A43228133%23id-name%3DS2CID&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F2672986%23id-name%3DJSTOR&rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F2672986&rft.aulast=Wheatcroft&rft.aufirst=Stephen&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_slavic-review_spring-1999_58_1%2Fpage%2F27&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> </ul> </div> </div> <dl> <dt> مجلات، روزنامهها و وبسایتها </dt> </dl> <div dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32987365"> <div class="refbegin refbegin-hanging-indents refbegin-columns references-column-width" style="column-width: 30em"> <ul> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFEvans1953" class="citation news cs1">"Joseph Stalin: An Address Given by the Rev. Stanley Evans, M.A. , at a Memorial Service for Joseph Stalin at the Church of St. George, Queen Square, London, on March 13th, 1953".</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Joseph+Stalin%3A+An+Address+Given+by+the+Rev.+Stanley+Evans%2C+M.A.+%2C+at+a+Memorial+Service+for+Joseph+Stalin+at+the+Church+of+St.+George%2C+Queen+Square%2C+London%2C+on+March+13th%2C+1953&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><br> • <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://anglicanhistory.org/england/sgevans/stalin1953.html">"[online]"</a>. Society of Socialist Clergy and Ministers. 1953. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220811115527/http://anglicanhistory.org/england/sgevans/stalin1953.html">Archived</a> from the original on 11 August 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">7 June</span> 2022</span> – via anglicanhistory.org, transcribed by Richard Mammana 2019.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%5Bonline%5D&rft.pub=Society+of+Socialist+Clergy+and+Ministers&rft.date=1953&rft_id=http%3A%2F%2Fanglicanhistory.org%2Fengland%2Fsgevans%2Fstalin1953.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><br> • <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://librarysearch.lse.ac.uk/discovery/fulldisplay?docid%3Dalma9934039710302021%26context%3DL%26vid%3D44LSE_INST:44LSE_VU1">"[online]"</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20221121071928/https://librarysearch.lse.ac.uk/discovery/fulldisplay?docid%3Dalma9934039710302021%26context%3DL%26vid%3D44LSE_INST:44LSE_VU1">Archived</a> from the original on 21 November 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 November</span> 2022</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%5Bonline%5D&rft_id=https%3A%2F%2Flibrarysearch.lse.ac.uk%2Fdiscovery%2Ffulldisplay%3Fdocid%3Dalma9934039710302021%26context%3DL%26vid%3D44LSE_INST%3A44LSE_VU1&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBakradzeGudjovLipmanWall2013" class="citation web cs1">Bakradze, Lasha; Gudjov, Lev; Lipman, Maria; Wall, Thomas (1 March 2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20170402134541/http://carnegieeurope.eu/2013/03/01/stalin-puzzle-deciphering-post-soviet-public-opinion-pub-51075">"The Stalin Puzzle: Deciphering Post-Soviet Public Opinion"</a>. Carnegie Endowment for International Peace. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://carnegieeurope.eu/2013/03/01/stalin-puzzle-deciphering-post-soviet-public-opinion-pub-51075">the original</a> on 2 April 2017<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2 April</span> 2017</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Stalin+Puzzle%3A+Deciphering+Post-Soviet+Public+Opinion&rft.pub=Carnegie+Endowment+for+International+Peace&rft.date=2013-03-01&rft.aulast=Bakradze&rft.aufirst=Lasha&rft.au=Gudjov%2C+Lev&rft.au=Lipman%2C+Maria&rft.au=Wall%2C+Thomas&rft_id=http%3A%2F%2Fcarnegieeurope.eu%2F2013%2F03%2F01%2Fstalin-puzzle-deciphering-post-soviet-public-opinion-pub-51075&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBell,_5_March_2013" class="citation news cs1">Bell, Bethany (5 March 2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.bbc.com/news/world-europe-21656615">"Georgia Divided Over Stalin 'Local Hero' Status in Gori"</a>. BBC. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20180719183921/https://www.bbc.com/news/world-europe-21656615">Archived</a> from the original on 19 July 2018<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 June</span> 2018</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Georgia+Divided+Over+Stalin+%27Local+Hero%27+Status+in+Gori&rft.date=2013-03-05&rft.aulast=Bell&rft.aufirst=Bethany&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fnews%2Fworld-europe-21656615&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCoynash,_22_June_2021" class="citation web cs1">Coynash, Halya (22 June 2021). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://khpg.org//en/1608809237">"Russians name Stalin as the most 'outstanding' figure of all times"</a>. Kharkiv Human Rights Protection Group. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20210621214422/https://khpg.org//en/1608809237">Archived</a> from the original on 21 June 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Russians+name+Stalin+as+the+most+%27outstanding%27+figure+of+all+times&rft.pub=Kharkiv+Human+Rights+Protection+Group&rft.date=2021-06-22&rft.aulast=Coynash&rft.aufirst=Halya&rft_id=https%3A%2F%2Fkhpg.org%2F%2Fen%2F1608809237&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLentine,_25_June_2022" class="citation web cs1">Lentine, Gina (15 January 2022). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/memory-wars-putin-seeks-to-whitewash-russias-stalinist-past/">"Moscow's Memory Wars: Putin seeks to whitewash Russia's Stalinist past"</a>. <i>Atlantic Council</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220625055122/https://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/memory-wars-putin-seeks-to-whitewash-russias-stalinist-past/">Archived</a> from the original on 25 June 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">25 June</span> 2022</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Atlantic+Council&rft.atitle=Moscow%27s+Memory+Wars%3A+Putin+seeks+to+whitewash+Russia%27s+Stalinist+past&rft.date=2022-01-15&rft.aulast=Lentine&rft.aufirst=Gina&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.atlanticcouncil.org%2Fblogs%2Fukrainealert%2Fmemory-wars-putin-seeks-to-whitewash-russias-stalinist-past%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLuhn,_16_April_2019" class="citation news cs1">Luhn, Alec (16 April 2019). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.telegraph.co.uk/news/2019/04/16/record-70-per-cent-russians-approve-stalin/">"Record 70 Percent of Russians Say Stalin Played a Positive Role in Their Country's History"</a>. <i>The Daily Telegraph</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20201130234249/https://www.telegraph.co.uk/news/2019/04/16/record-70-per-cent-russians-approve-stalin/">Archived</a> from the original on 30 November 2020<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">23 November</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Daily+Telegraph&rft.atitle=Record+70+Percent+of+Russians+Say+Stalin+Played+a+Positive+Role+in+Their+Country%27s+History&rft.date=2019-04-16&rft.aulast=Luhn&rft.aufirst=Alec&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.telegraph.co.uk%2Fnews%2F2019%2F04%2F16%2Frecord-70-per-cent-russians-approve-stalin%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMasci,_29_June_2017" class="citation web cs1">Masci, David (29 June 2017). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.pewresearch.org/fact-tank/2017/06/29/in-russia-nostalgia-for-soviet-union-and-positive-feelings-about-stalin/">"In Russia, Nostalgia for USSR and Positive Feelings about Stalin"</a>. Pew Research Center. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20201129164332/https://www.pewresearch.org/fact-tank/2017/06/29/in-russia-nostalgia-for-soviet-union-and-positive-feelings-about-stalin/">Archived</a> from the original on 29 November 2020<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">23 November</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=In+Russia%2C+Nostalgia+for+USSR+and+Positive+Feelings+about+Stalin&rft.pub=Pew+Research+Center&rft.date=2017-06-29&rft.aulast=Masci&rft.aufirst=David&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.pewresearch.org%2Ffact-tank%2F2017%2F06%2F29%2Fin-russia-nostalgia-for-soviet-union-and-positive-feelings-about-stalin%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMontefiore,_6_September_2007" class="citation news cs1">Montefiore, Simon Sebag (6 September 2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.newstatesman.com/long-reads/2007/09/stalin-father-egnatashvili">"Stalin, his father and the Rabbit"</a>. <i>The New Statesman</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220808094223/https://www.newstatesman.com/long-reads/2007/09/stalin-father-egnatashvili">Archived</a> from the original on 8 August 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">8 August</span> 2022</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+New+Statesman&rft.atitle=Stalin%2C+his+father+and+the+Rabbit&rft.date=2007-09-06&rft.aulast=Montefiore&rft.aufirst=Simon+Sebag&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.newstatesman.com%2Flong-reads%2F2007%2F09%2Fstalin-father-egnatashvili&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFNemtsova,_17_May_2021" class="citation web cs1">Nemtsova, Anna (17 May 2021). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.nbcnews.com/news/world/russia-s-new-stalin-center-evokes-pride-revulsion-n1267521">"<span class="cs1-kern-left"></span>'The best master': Russia's new Stalin Center evokes pride, revulsion"</a>. <i>NBC News</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220625055122/https://www.nbcnews.com/news/world/russia-s-new-stalin-center-evokes-pride-revulsion-n1267521">Archived</a> from the original on 25 June 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">25 June</span> 2022</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=NBC+News&rft.atitle=%27The+best+master%27%3A+Russia%27s+new+Stalin+Center+evokes+pride%2C+revulsion&rft.date=2021-05-17&rft.aulast=Nemtsova&rft.aufirst=Anna&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nbcnews.com%2Fnews%2Fworld%2Frussia-s-new-stalin-center-evokes-pride-revulsion-n1267521&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFThe_Moscow_Times,_2_March_2013" class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://themoscowtimes.com/articles/poll-finds-stalins-popularity-high-21998">"Poll Finds Stalin's Popularity High"</a>. <i>The Moscow Times</i>. 2 March 2013. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20170320024227/https://themoscowtimes.com/articles/poll-finds-stalins-popularity-high-21998">Archived</a> from the original on 20 March 2017<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">20 March</span> 2017</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Moscow+Times&rft.atitle=Poll+Finds+Stalin%27s+Popularity+High&rft.date=2013-03-02&rft_id=https%3A%2F%2Fthemoscowtimes.com%2Farticles%2Fpoll-finds-stalins-popularity-high-21998&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRutland,_13_June_2019" class="citation news cs1">Rutland, Peter (13 June 2019). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.washingtonpost.com/outlook/2019/06/13/putins-dangerous-campaign-rehabilitate-stalin/">"Perspective – Putin's dangerous campaign to rehabilitate Stalin"</a>. <i>Washington Post</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20211004175242/https://www.washingtonpost.com/outlook/2019/06/13/putins-dangerous-campaign-rehabilitate-stalin/">Archived</a> from the original on 4 October 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">25 June</span> 2022</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Washington+Post&rft.atitle=Perspective+%E2%80%93+Putin%27s+dangerous+campaign+to+rehabilitate+Stalin&rft.date=2019-06-13&rft.aulast=Rutland&rft.aufirst=Peter&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.washingtonpost.com%2Foutlook%2F2019%2F06%2F13%2Fputins-dangerous-campaign-rehabilitate-stalin%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSnyder,_26_May_2010" class="citation magazine cs1">Snyder, Timothy D. (26 May 2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20121024091842/http://www.nybooks.com/blogs/nyrblog/2010/may/26/springtime-for-stalin/">"Springtime for Stalin"</a>. <i>The New York Review of Books</i>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.nybooks.com/blogs/nyrblog/2010/may/26/springtime-for-stalin/">the original</a> on 24 October 2012<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">4 January</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+New+York+Review+of+Books&rft.atitle=Springtime+for+Stalin&rft.date=2010-05-26&rft.aulast=Snyder&rft.aufirst=Timothy+D.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nybooks.com%2Fblogs%2Fnyrblog%2F2010%2Fmay%2F26%2Fspringtime-for-stalin%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSnyder,_27_January_2011" class="citation magazine cs1">Snyder, Timothy D. (27 January 2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.nybooks.com/daily/2011/01/27/hitler-vs-stalin-who-was-worse/">"Hitler vs. Stalin: Who Was Worse?"</a>. <i>The New York Review of Books</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20171012090945/http://www.nybooks.com/daily/2011/01/27/hitler-vs-stalin-who-was-worse/">Archived</a> from the original on 12 October 2017<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">15 December</span> 2016</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+New+York+Review+of+Books&rft.atitle=Hitler+vs.+Stalin%3A+Who+Was+Worse%3F&rft.date=2011-01-27&rft.aulast=Snyder&rft.aufirst=Timothy+D.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nybooks.com%2Fdaily%2F2011%2F01%2F27%2Fhitler-vs-stalin-who-was-worse%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFTaylor,_15_February_2017" class="citation news cs1">Taylor, Adam (15 February 2017). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2017/02/15/positive-views-of-stalin-among-russians-reach-16-year-high-poll-shows/">"Positive Views of Stalin among Russian Reach 16-year High, Poll Shows"</a>. <i>The Washington Post</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20170320040114/https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2017/02/15/positive-views-of-stalin-among-russians-reach-16-year-high-poll-shows/">Archived</a> from the original on 20 March 2017<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">30 April</span> 2017</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Washington+Post&rft.atitle=Positive+Views+of+Stalin+among+Russian+Reach+16-year+High%2C+Poll+Shows&rft.date=2017-02-15&rft.aulast=Taylor&rft.aufirst=Adam&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.washingtonpost.com%2Fnews%2Fworldviews%2Fwp%2F2017%2F02%2F15%2Fpositive-views-of-stalin-among-russians-reach-16-year-high-poll-shows%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBBC,_5_June_2018" class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20180605175715/http://www.bbc.com/news/world-europe-41809659">"Wall of Grief: Putin Opens First Soviet Victims Memorial"</a>. BBC. 5 June 2018. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.bbc.com/news/world-europe-41809659">the original</a> on 5 June 2018<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">30 October</span> 2017</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Wall+of+Grief%3A+Putin+Opens+First+Soviet+Victims+Memorial&rft.date=2018-06-05&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fnews%2Fworld-europe-41809659&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBBC,_18_April_2019" class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-47975704">"Why So Many Russian like Dictator Stalin"</a>. BBC News. 18 April 2019. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20190719074954/https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-47975704">Archived</a> from the original on 19 July 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">11 June</span> 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Why+So+Many+Russian+like+Dictator+Stalin&rft.date=2019-04-18&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.bbc.co.uk%2Fnews%2Fworld-europe-47975704&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFYegorov,_15_December_2017" class="citation web cs1">Yegorov, Oleg (15 December 2017). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.rbth.com/history/327040-ussr-and-israel-from-friends-to-foes">"Why did the USSR help to create Israel, but then became its foe"</a>. <i>Russia Beyond</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20220204093524/https://www.rbth.com/history/327040-ussr-and-israel-from-friends-to-foes">Archived</a> from the original on 4 February 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">5 February</span> 2022</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Russia+Beyond&rft.atitle=Why+did+the+USSR+help+to+create+Israel%2C+but+then+became+its+foe&rft.date=2017-12-15&rft.aulast=Yegorov&rft.aufirst=Oleg&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.rbth.com%2Fhistory%2F327040-ussr-and-israel-from-friends-to-foes&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFUkrayinska_Pravda,_4_March_2015" class="citation news cs1 cs1-prop-script cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20160305024332/http://pda.pravda.com.ua/news/id_7101130/">"Do Stalina pozytyvno stavlyatʹsya menshe 1/5 ukrayintsiv" <bdi lang="uk">До Сталіна позитивно ставляться менше 1/5 українців</bdi></a> [Less Than 1/5 of Ukrainians Have a Positive Attitude Towards Stalin]. <i>Ukrayinska Pravda</i> (به اوکراینی). 4 March 2015. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://pda.pravda.com.ua/news/id_7101130/">the original</a> on 5 March 2016<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">5 March</span> 2016</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Ukrayinska+Pravda&rft.atitle=Do+Stalina+pozytyvno+stavlyat%CA%B9sya+menshe+1%2F5+ukrayintsiv+%D0%94%D0%BE+%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%B0+%D0%BF%D0%BE%D0%B7%D0%B8%D1%82%D0%B8%D0%B2%D0%BD%D0%BE+%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D1%8F%D1%82%D1%8C%D1%81%D1%8F+%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%88%D0%B5+1%2F5+%D1%83%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%97%D0%BD%D1%86%D1%96%D0%B2&rft.date=2015-03-04&rft_id=http%3A%2F%2Fpda.pravda.com.ua%2Fnews%2Fid_7101130%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFJournal_of_the_Supreme_Soviet_of_the_USSR,_13_March_1943" class="citation journal cs1 cs1-prop-script cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://sun.tsu.ru/mminfo/2020/000462771/1943/1943_011.pdf">"О присвоении Верховному Главнокомандующему вооруженными силами СССР Сталину И. В. военного звания Маршала Советского Союза"</a> [On the assignment of the military rank of Marshal of the Soviet Union to the Supreme Commander of the Armed Forces of the USSR Stalin I.V.] <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <bdi lang="ru">Ведомости Верховного Совета СССР</bdi> [<i>Journal of the Supreme Soviet of the USSR</i>] (به روسی). 13 March 1943. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://web.archive.org/web/20211120145303/http://sun.tsu.ru/mminfo/2020/000462771/1943/1943_011.pdf">Archived</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> from the original on 20 November 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 November</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D0%9E+%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8+%D0%92%D0%B5%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D1%83+%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%BE%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%83%D1%8E%D1%89%D0%B5%D0%BC%D1%83+%D0%B2%D0%BE%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%BC%D0%B8+%D1%81%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B8+%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0+%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D1%83+%D0%98.+%D0%92.+%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%B7%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BB%D0%B0+%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%A1%D0%BE%D1%8E%D0%B7%D0%B0&rft.date=1943-03-13&rft_id=http%3A%2F%2Fsun.tsu.ru%2Fmminfo%2F2020%2F000462771%2F1943%2F1943_011.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></li> </ul> </div> </div> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(12)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="پیوند_به_بیرون"><span id=".D9.BE.DB.8C.D9.88.D9.86.D8.AF_.D8.A8.D9.87_.D8.A8.DB.8C.D8.B1.D9.88.D9.86"></span>پیوند به بیرون</h2> </div> <section class="mf-section-12 collapsible-block" id="mf-section-12"> <div role="navigation" aria-labelledby="sister-projects" class="metadata plainlinks sistersitebox plainlist mbox-small" style="border:1px solid #aaa;padding:0;background:#f9f9f9"> <div style="padding:0.75em 0;text-align:center"> <b style="display:block">ژوزف استالین</b>در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%B1_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%A7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویکیپدیا:پروژههای خواهر ویکیمدیا"><span id="sister-projects">پروژههای خواهر</span></a> ویکیپدیا </div> <ul style="border-top:1px solid #aaa;padding:0.75em 0;width:217px;margin:0 auto"> <li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span> <noscript> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/27px-Wiktionary-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="26" class="mw-file-element" data-file-width="370" data-file-height="350"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 27px;height: 26px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/27px-Wiktionary-logo.svg.png" data-alt="" data-width="27" data-height="26" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/41px-Wiktionary-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/54px-Wiktionary-logo.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fa.wiktionary.org/wiki/%25D8%25A7%25D8%25B3%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2584%25DB%258C%25D9%2586" class="extiw" title="wikt:استالین">در میان واژهها</a> از ویکیواژه</span></li> <li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span> <noscript> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="27" class="mw-file-element" data-file-width="1024" data-file-height="1376"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 27px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png" data-alt="" data-width="20" data-height="27" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/40px-Commons-logo.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://commons.wikimedia.org/wiki/%25D0%2598%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%2592%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2581%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25B8%25D0%25BE%25D0%25BD%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B8%25D1%2587_%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" class="extiw" title="c:Иосиф Виссарионович Сталин">در میان تصاویر و رسانهها</a> از ویکیانبار</span></li> <li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span> <noscript> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/23px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="23" height="27" class="mw-file-element" data-file-width="300" data-file-height="355"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 23px;height: 27px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/23px-Wikiquote-logo.svg.png" data-alt="" data-width="23" data-height="27" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/35px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/46px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fa.wikiquote.org/wiki/%25DA%2598%25D9%2588%25D8%25B2%25D9%2581_%25D8%25A7%25D8%25B3%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2584%25DB%258C%25D9%2586" class="extiw" title="q:ژوزف استالین">در میان گفتاوردها</a> از ویکیگفتاورد</span></li> <li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span> <noscript> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/27px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="1050" data-file-height="590"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 27px;height: 15px;" data-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/27px-Wikidata-logo.svg.png" data-alt="" data-width="27" data-height="15" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/41px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/54px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.wikidata.org/wiki/Q855" class="extiw" title="d:Q855">در میان دادهها</a> از ویکیداده</span></li> </ul> </div> <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.marx2mao.com/Stalin/Index.html">کتابخانه استالین</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.loc.gov/exhibits/archives/intro.html">اسناد افشا شده از بایگانیهای روسیه در کتابخانه کنگره</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.marxists.org/reference/archive/stalin/">بایگانی نامهها و سخنرانیهای استالین</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.stalindigitalarchive.com/">بایگانی دیجیتال استالین</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.net-film.ru/en/found-page-1/?search%3D1900-1980qstalin">نیوزریلهای استالین در بایگانی نت-فیلم</a></li> <li><i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://images.library.pitt.edu/cgi-bin/i/image/image-idx?c%3Dstalinka">کتابخانه دیجیتال استالینیانا</a></i></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://purl.org/pressemappe20/folder/pe/016952">بریدهٔ جراید دربارهٔ ژوزف استالین</a> در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%85%D8%B7%D8%A8%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%82%D8%B1%D9%86_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="بایگانی مطبوعات قرن بیستم">بایگانی مطبوعات قرن بیستم</a> در <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="کتابخانه ملی اقتصاد آلمان">زد.بی.وی</a></li> </ul> <table class="wikitable succession-box" style="margin:0.5em auto; font-size:95%;clear:both;"> <tbody> <tr> <th colspan="3" style="border-top: 5px solid #ccccff;">مناصب سیاسی</th> </tr> <tr style="text-align:center;"> <td style="width:30%;" rowspan="1">پیشین:<br><span style="font-weight: bold"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%A7%DA%86%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88_%D9%85%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AA%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویاچسلاو مولوتف">ویاچسلاو مولوتف</a></span></td> <td style="width: 40%; text-align: center;" rowspan="1"><b> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نخستوزیر اتحاد جماهیر شوروی">رئیس</a> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="شورای وزیران اتحاد شوروی">شورای وزیران اتحاد شوروی</a><br><small>شورای کمیسرهای خلق تا سال ۱۹۴۶</small></b><br> ۱۹۴۱–۱۹۵۳</td> <td style="width: 30%; text-align: center;" rowspan="1">پسین:<br><span style="font-weight: bold"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%DA%AF%D8%A6%D9%88%D8%B1%DA%AF%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%86%DA%A9%D9%88%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="گئورگی مالنکوف">گئورگی مالنکوف</a></span></td> </tr> <tr style="text-align:center;"> <td style="width:30%;" rowspan="1">پیشین:<br><span style="font-weight: bold"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B4%D9%86%DA%A9%D9%88?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="سیمیون تیموشنکو">سیمیون تیموشنکو</a></span></td> <td style="width: 40%; text-align: center;" rowspan="1"><b> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="وزیر دفاع اتحاد جماهیر شوروی (صفحه وجود ندارد)">وزیر دفاع اتحاد جماهیر شوروی</a><br><small>کمیسر خلق تا سال ۱۹۴۶</small></b><br> ۱۹۴۱–۱۹۴۷</td> <td style="width: 30%; text-align: center;" rowspan="1">پسین:<br><span style="font-weight: bold"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%84%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نیکلای بولگانین">نیکلای بولگانین</a></span></td> </tr> <tr> <th colspan="3" style="border-top: 5px solid #FFBF00;">مناصب احزاب سیاسی</th> </tr> <tr style="text-align:center;"> <td style="width:30%;" rowspan="1">پیشین:<br><span style="font-weight: bold"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%A7%DA%86%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%88_%D9%85%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AA%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ویاچسلاو مولوتف">ویاچسلاو مولوتف</a><br><small><i>بهعنوان</i> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D9%84_%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دبیرکل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی">دبیرکل مسئول</a></small></span></td> <td style="width: 40%; text-align: center;" rowspan="1"><b> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D9%84_%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دبیرکل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی">دبیرکل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی</a></b><br> ۱۹۲۲–۱۹۵۲</td> <td style="width: 30%; text-align: center;" rowspan="1">پسین:<br><span style="font-weight: bold"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D8%AA%D8%A7_%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%B4%DA%86%D9%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="نیکیتا خروشچف">نیکیتا خروشچف</a><br><small><i>بهعنوان</i> <a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D9%84_%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="دبیرکل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی">دبیرکل اول</a></small></span></td> </tr> </tbody> </table> <div class="navbox-styles"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40744537">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style> </div> <div class="navbox-styles"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744537"> </div> <div class="navbox-styles"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744537"> </div><!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐6cd96847f8‐5j5tn Cached time: 20241217110103 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [vary‐revision‐sha1, show‐toc] CPU time usage: 6.368 seconds Real time usage: 6.829 seconds Preprocessor visited node count: 55531/1000000 Post‐expand include size: 831012/2097152 bytes Template argument size: 154038/2097152 bytes Highest expansion depth: 21/100 Expensive parser function count: 54/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 905731/5000000 bytes Lua time usage: 4.267/10.000 seconds Lua memory usage: 25964557/52428800 bytes Lua Profile: MediaWiki\Extension\Scribunto\Engines\LuaSandbox\LuaSandboxCallback::gsub 1200 ms 27.1% MediaWiki\Extension\Scribunto\Engines\LuaSandbox\LuaSandboxCallback::callParserFunction 840 ms 19.0% MediaWiki\Extension\Scribunto\Engines\LuaSandbox\LuaSandboxCallback::match 660 ms 14.9% MediaWiki\Extension\Scribunto\Engines\LuaSandbox\LuaSandboxCallback::getExpandedArgument 320 ms 7.2% recursiveClone <mwInit.lua:45> 300 ms 6.8% ? 260 ms 5.9% dataWrapper <mw.lua:672> 140 ms 3.2% MediaWiki\Extension\Scribunto\Engines\LuaSandbox\LuaSandboxCallback::getEntityStatements 100 ms 2.3% MediaWiki\Extension\Scribunto\Engines\LuaSandbox\LuaSandboxCallback::anchorEncode 100 ms 2.3% concat 60 ms 1.4% [others] 440 ms 10.0% Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 5870.987 1 -total 24.90% 1462.163 621 الگو:Sfn 17.73% 1040.711 417 الگو:Sfnm 15.80% 927.614 58 الگو:Cite_book 13.00% 763.454 2 الگو:پانویس 10.29% 604.374 9 الگو:Infobox 9.92% 582.271 1 الگو:Infobox_officeholder 7.76% 455.497 22 الگو:Cite_journal 3.30% 193.688 9 الگو:فهرست_ساده 3.16% 185.429 13 الگو:Cite_web --> <!-- Saved in parser cache with key fawiki:pcache:7236:|#|:idhash:canonical and timestamp 20241217110103 and revision id 40763077. Rendering was triggered because: page-view --> </section> </div><!-- MobileFormatter took 0.129 seconds --><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --> <noscript> <img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=mobile&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"> </noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet=""> برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title%3D%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%26oldid%3D40763077">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=ژوزف_استالین&oldid=40763077</a>» </div> </div> </div> <div class="post-content" id="page-secondary-actions"> </div> </main> <footer class="mw-footer minerva-footer" role="contentinfo"><a class="last-modified-bar" href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86&action=history&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB"> <div class="post-content last-modified-bar__content"><span class="minerva-icon minerva-icon-size-medium minerva-icon--modified-history"></span> <span class="last-modified-bar__text modified-enhancement" data-user-name="InternetArchiveBot" data-user-gender="unknown" data-timestamp="1733956384"> <span>آخرینبار در ۱۱ دسامبر ۲۰۲۴، ۲۲:۳۳ ویرایش شده است</span> </span> <span class="minerva-icon minerva-icon-size-small minerva-icon--expand"></span> </div></a> <div class="post-content footer-content"> <div id="mw-data-after-content"> <div class="read-more-container"></div> </div> <div id="p-lang"> <h4>زبانها</h4> <section> <ul id="p-variants" class="minerva-languages"></ul> <ul class="minerva-languages"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ab.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD,_%25D0%2598%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%2592%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2581%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25B8%25D0%25BE%25D0%25BD-%25D0%25B8%25D4%25A5%25D0%25B0" title="Сталин, Иосиф Виссарион-иԥа–آبخازی" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Сталин, Иосиф Виссарион-иԥа" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="آبخازی" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://af.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://als.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–آلمانی سوئیسی" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="آلمانی سوئیسی" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://am.wikipedia.org/wiki/%25E1%258C%2586%25E1%2588%25B4%25E1%258D%258D_%25E1%2588%25B5%25E1%2589%25B3%25E1%2588%258A%25E1%258A%2595" title="ጆሴፍ ስታሊን–امهری" lang="am" hreflang="am" data-title="ጆሴፍ ስታሊን" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="امهری" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://an.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–آراگونی" lang="an" hreflang="an" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="آراگونی" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ang.wikipedia.org/wiki/Iosep_Stalin" title="Iosep Stalin–انگلیسی باستان" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Iosep Stalin" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="انگلیسی باستان" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://anp.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259C%25E0%25A5%258B%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25AB%25E0%25A4%25BC_%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%259F%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A8" title="जोसेफ़ स्टालिन–آنگیکا" lang="anp" hreflang="anp" data-title="जोसेफ़ स्टालिन" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="آنگیکا" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ar.wikipedia.org/wiki/%25D9%258A%25D9%2588%25D8%25B3%25D9%2581_%25D8%25B3%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%258A%25D9%2586" title="يوسف ستالين–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="يوسف ستالين" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://arc.wikipedia.org/wiki/%25DC%259D%25DC%2598%25DC%25A3%25DC%25A6_%25DC%25A3%25DC%259B%25DC%2590%25DC%25A0%25DC%259D%25DC%25A2" title="ܝܘܣܦ ܣܛܐܠܝܢ–آرامی" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܝܘܣܦ ܣܛܐܠܝܢ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="آرامی" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ary.wikipedia.org/wiki/%25D8%25AC%25D9%2588%25D8%25B2%25D9%258A%25D9%2581_%25D8%25B3%25D8%25B7%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%258A%25D9%2586" title="جوزيف سطالين–عربی مراکشی" lang="ary" hreflang="ary" data-title="جوزيف سطالين" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="عربی مراکشی" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://arz.wikipedia.org/wiki/%25D9%258A%25D9%2588%25D8%25B3%25D9%258A%25D9%2581_%25D8%25B3%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%258A%25D9%2586" title="يوسيف ستالين–عربی مصری" lang="arz" hreflang="arz" data-title="يوسيف ستالين" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="عربی مصری" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ast.wikipedia.org/wiki/Josif_Stalin" title="Josif Stalin–آستوری" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Josif Stalin" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="آستوری" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://avk.wikipedia.org/wiki/Stalin" title="Stalin–Kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Stalin" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="Kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://awa.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259C%25E0%25A5%258B%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25AB_%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%259F%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A8" title="जोसेफ स्टालिन–اودهی" lang="awa" hreflang="awa" data-title="जोसेफ स्टालिन" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="اودهی" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ay.wikipedia.org/wiki/Iosif_Stalin" title="Iosif Stalin–آیمارایی" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Iosif Stalin" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="آیمارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://az.wikipedia.org/wiki/%25C4%25B0osif_Stalin" title="İosif Stalin–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="İosif Stalin" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://azb.wikipedia.org/wiki/%25DA%2598%25D9%2588%25D8%25B2%25D9%2581_%25D8%25A7%25D8%25B3%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2584%25DB%258C%25D9%2586" title="ژوزف استالین–South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="ژوزف استالین" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ba.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD_%25D0%2598%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%2592%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2581%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25B8%25D0%25BE%25D0%25BD%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B8%25D1%2587" title="Сталин Иосиф Виссарионович–باشقیری" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Сталин Иосиф Виссарионович" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="باشقیری" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ban.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–بالیایی" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="بالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bar.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–باواریایی" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="باواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Josips_Stal%25C4%2597ns" title="Josips Stalėns–ساموگیتی" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Josips Stalėns" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="ساموگیتی" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bcl.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://be.wikipedia.org/wiki/%25D0%2586%25D0%25BE%25D1%2581%25D1%2596%25D1%2584_%25D0%2592%25D1%2596%25D1%2581%25D0%25B0%25D1%2580%25D1%258B%25D1%2591%25D0%25BD%25D0%25B0%25D0%25B2%25D1%2596%25D1%2587_%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D1%2596%25D0%25BD" title="Іосіф Вісарыёнавіч Сталін–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Іосіф Вісарыёнавіч Сталін" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%25D0%2581%25D1%2581%25D1%2596%25D1%2584_%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D1%2596%25D0%25BD" title="Ёсіф Сталін–بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Ёсіф Сталін" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bg.wikipedia.org/wiki/%25D0%2599%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Йосиф Сталин–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Йосиф Сталин" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bh.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259C%25E0%25A5%258B%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25AB_%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%259F%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A8" title="जोसेफ स्टालिन–Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="जोसेफ स्टालिन" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bn.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A6%259C%25E0%25A7%258B%25E0%25A6%25B8%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%25AB_%25E0%25A6%25B8%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25A4%25E0%25A6%25BE%25E0%25A6%25B2%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25A8" title="জোসেফ স্তালিন–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="জোসেফ স্তালিন" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://br.wikipedia.org/wiki/Jozef_Stalin" title="Jozef Stalin–برتون" lang="br" hreflang="br" data-title="Jozef Stalin" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="برتون" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bs.wikipedia.org/wiki/Josif_Staljin" title="Josif Staljin–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Josif Staljin" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bxr.wikipedia.org/wiki/%25D0%2598%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Иосиф Сталин–Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Иосиф Сталин" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ca.wikipedia.org/wiki/I%25C3%25B3ssif_Stalin" title="Ióssif Stalin–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Ióssif Stalin" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cbk-zam mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://cbk-zam.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–Chavacano" lang="cbk" hreflang="cbk" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Chavacano de Zamboanga" data-language-local-name="Chavacano" class="interlanguage-link-target"><span>Chavacano de Zamboanga</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://cdo.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–چینی مین شرقی" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="چینی مین شرقی" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ce.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD,_%25D0%2598%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%2592%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2581%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25B8%25D0%25BE%25D0%25BD%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B8%25D1%2587" title="Сталин, Иосиф Виссарионович–چچنی" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Сталин, Иосиф Виссарионович" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="چچنی" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ceb.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–سبویی" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="سبویی" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ckb.wikipedia.org/wiki/%25D8%25AC%25DB%2586%25D8%25B2%25DB%258E%25D9%2581_%25D8%25B3%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2584%25DB%258C%25D9%2586" title="جۆزێف ستالین–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="جۆزێف ستالین" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://co.wikipedia.org/wiki/Iosif_Stalin" title="Iosif Stalin–کورسی" lang="co" hreflang="co" data-title="Iosif Stalin" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="کورسی" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://crh.wikipedia.org/wiki/%25C4%25B0osif_Stalin" title="İosif Stalin–ترکی کریمه" lang="crh" hreflang="crh" data-title="İosif Stalin" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="ترکی کریمه" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://cs.wikipedia.org/wiki/Josif_Vissarionovi%25C4%258D_Stalin" title="Josif Vissarionovič Stalin–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Josif Vissarionovič Stalin" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://cv.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD_%25D0%2598%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%2592%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2581%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25B8%25D0%25BE%25D0%25BD%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B8%25D1%2587" title="Сталин Иосиф Виссарионович–چوواشی" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Сталин Иосиф Виссарионович" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="چوواشی" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://cy.wikipedia.org/wiki/Joseff_Stalin" title="Joseff Stalin–ولزی" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Joseff Stalin" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ولزی" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://da.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://de.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://diq.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://dsb.wikipedia.org/wiki/Jozef_Stalin" title="Jozef Stalin–صُربی سفلی" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Jozef Stalin" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="صُربی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://el.wikipedia.org/wiki/%25CE%2599%25CF%2589%25CF%2583%25CE%25AE%25CF%2586_%25CE%25A3%25CF%2584%25CE%25AC%25CE%25BB%25CE%25B9%25CE%25BD" title="Ιωσήφ Στάλιν–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Ιωσήφ Στάλιν" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://eml.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–امیلیانو-روما" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="امیلیانو-روما" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="مقالهٔ خوب"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://eo.wikipedia.org/wiki/Josif_Stalin" title="Josif Stalin–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Josif Stalin" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://es.wikipedia.org/wiki/I%25C3%25B3sif_Stalin" title="Iósif Stalin–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Iósif Stalin" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://et.wikipedia.org/wiki/Jossif_Stalin" title="Jossif Stalin–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Jossif Stalin" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://eu.wikipedia.org/wiki/Iosif_Stalin" title="Iosif Stalin–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Iosif Stalin" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ext.wikipedia.org/wiki/Josif_Stalin" title="Josif Stalin–اکسترامادورایی" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Josif Stalin" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="اکسترامادورایی" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fi.wikipedia.org/wiki/Josif_Stalin" title="Josif Stalin–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Josif Stalin" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Stalini_Jossif" title="Stalini Jossif–Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Stalini Jossif" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fo.wikipedia.org/wiki/J%25C3%25B3sef_Stalin" title="Jósef Stalin–فارویی" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Jósef Stalin" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="فارویی" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fr.wikipedia.org/wiki/Joseph_Staline" title="Joseph Staline–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Joseph Staline" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://frr.wikipedia.org/wiki/Joosef_Staalin" title="Joosef Staalin–فریزی شمالی" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Joosef Staalin" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="فریزی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fur.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–فریولیایی" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="فریولیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fy.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–فریسی غربی" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="فریسی غربی" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ga.wikipedia.org/wiki/I%25C3%25B3saf_Stail%25C3%25ADn" title="Iósaf Stailín–ایرلندی" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Iósaf Stailín" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ایرلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gan.wikipedia.org/wiki/%25E6%2596%25AF%25E5%25A4%25A7%25E6%259E%2597" title="斯大林–گن" lang="gan" hreflang="gan" data-title="斯大林" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="گن" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gcr.wikipedia.org/wiki/Joseph_Staline" title="Joseph Staline–Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Joseph Staline" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gd.wikipedia.org/wiki/Iosif_Stalin" title="Iosif Stalin–گیلی اسکاتلندی" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Iosif Stalin" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="گیلی اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gl.wikipedia.org/wiki/Iosif_Stalin" title="Iosif Stalin–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Iosif Stalin" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gn.wikipedia.org/wiki/I%25C3%25B3sif_Stalin" title="Iósif Stalin–گوارانی" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Iósif Stalin" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="گوارانی" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gom.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–کونکانی گن" lang="gom" hreflang="gom" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="کونکانی گن" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gu.wikipedia.org/wiki/%25E0%25AA%259C%25E0%25AB%258B%25E0%25AA%25B8%25E0%25AB%2587%25E0%25AA%25AB_%25E0%25AA%25B8%25E0%25AB%258D%25E0%25AA%259F%25E0%25AA%25BE%25E0%25AA%25B2%25E0%25AA%25BF%25E0%25AA%25A8" title="જોસેફ સ્ટાલિન–گجراتی" lang="gu" hreflang="gu" data-title="જોસેફ સ્ટાલિન" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="گجراتی" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gv.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–مانی" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="مانی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ha.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–هوسایی" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="هوسایی" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hak.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://he.wikipedia.org/wiki/%25D7%2599%25D7%2595%25D7%25A1%25D7%2599%25D7%25A3_%25D7%25A1%25D7%2598%25D7%259C%25D7%2599%25D7%259F" title="יוסיף סטלין–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="יוסיף סטלין" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hi.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259C%25E0%25A5%258B%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25AB%25E0%25A4%25BC_%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%259F%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A8" title="जोसेफ़ स्टालिन–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="जोसेफ़ स्टालिन" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hif.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–هندی فیجیایی" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="هندی فیجیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hr.wikipedia.org/wiki/Josif_Staljin" title="Josif Staljin–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Josif Staljin" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hsb.wikipedia.org/wiki/J%25C3%25B3zef_Stalin" title="Józef Stalin–صُربی علیا" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Józef Stalin" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="صُربی علیا" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ht.wikipedia.org/wiki/Staline" title="Staline–هائیتیایی" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Staline" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="هائیتیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hu.wikipedia.org/wiki/Joszif_Visszarionovics_Szt%25C3%25A1lin" title="Joszif Visszarionovics Sztálin–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Joszif Visszarionovics Sztálin" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hy.wikipedia.org/wiki/%25D4%25BB%25D5%25B8%25D5%25BD%25D5%25AB%25D6%2586_%25D5%258D%25D5%25BF%25D5%25A1%25D5%25AC%25D5%25AB%25D5%25B6" title="Իոսիֆ Ստալին–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Իոսիֆ Ստալին" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hyw.wikipedia.org/wiki/%25D5%2583%25D5%25B8%25D5%25BD%25D5%25A5%25D6%2586_%25D5%258D%25D5%25A9%25D5%25A1%25D5%25AC%25D5%25AB%25D5%25B6" title="Ճոսեֆ Սթալին–Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Ճոսեֆ Սթալին" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ia.wikipedia.org/wiki/Iosif_Stalin" title="Iosif Stalin–اینترلینگوا" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Iosif Stalin" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="اینترلینگوا" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-id badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://id.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ig.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–ایگبویی" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="ایگبویی" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ilo.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–ایلوکویی" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ایلوکویی" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://io.wikipedia.org/wiki/Iosif_Vissarionovich_Stalin" title="Iosif Vissarionovich Stalin–ایدو" lang="io" hreflang="io" data-title="Iosif Vissarionovich Stalin" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ایدو" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://is.wikipedia.org/wiki/J%25C3%25B3sef_Stal%25C3%25ADn" title="Jósef Stalín–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="Jósef Stalín" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://it.wikipedia.org/wiki/Iosif_Stalin" title="Iosif Stalin–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Iosif Stalin" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ja.wikipedia.org/wiki/%25E3%2583%25A8%25E3%2582%25B7%25E3%2583%2595%25E3%2583%25BB%25E3%2582%25B9%25E3%2582%25BF%25E3%2583%25BC%25E3%2583%25AA%25E3%2583%25B3" title="ヨシフ・スターリン–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ヨシフ・スターリン" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://jam.wikipedia.org/wiki/Juozif_Stalin" title="Juozif Stalin–Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Juozif Stalin" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://jbo.wikipedia.org/wiki/stalin." title="stalin.–لوجبان" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="stalin." data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="لوجبان" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://jv.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–جاوهای" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="جاوهای" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ka.wikipedia.org/wiki/%25E1%2583%2598%25E1%2583%259D%25E1%2583%25A1%25E1%2583%2594%25E1%2583%2591_%25E1%2583%25A1%25E1%2583%25A2%25E1%2583%2590%25E1%2583%259A%25E1%2583%2598%25E1%2583%259C%25E1%2583%2598" title="იოსებ სტალინი–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="იოსებ სტალინი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kaa.wikipedia.org/wiki/Iosif_Stalin" title="Iosif Stalin–قرهقالپاقی" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Iosif Stalin" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="قرهقالپاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kab.wikipedia.org/wiki/Jozef_Stalin" title="Jozef Stalin–قبایلی" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Jozef Stalin" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="قبایلی" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kbp.wikipedia.org/wiki/Joseph_Staline" title="Joseph Staline–Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Joseph Staline" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kk.wikipedia.org/wiki/%25D0%2598%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%2592%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2581%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25B8%25D0%25BE%25D0%25BD%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B8%25D1%2587_%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Иосиф Виссарионович Сталин–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Иосиф Виссарионович Сталин" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://km.wikipedia.org/wiki/%25E1%259E%25A0%25E1%259F%2592%25E1%259E%259F%25E1%259E%25BC%25E1%259E%259F%25E1%259F%2582%25E1%259E%25A0%25E1%259F%2592%25E1%259E%259C_%25E1%259E%259F%25E1%259F%2592%25E1%259E%258F%25E1%259E%25B6%25E1%259E%259B%25E1%259E%25B8%25E1%259E%2593" title="ហ្សូសែហ្វ ស្តាលីន–خمری" lang="km" hreflang="km" data-title="ហ្សូសែហ្វ ស្តាលីន" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="خمری" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kn.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B2%259C%25E0%25B3%258B%25E0%25B2%25B8%25E0%25B3%2586%25E0%25B2%25AB%25E0%25B3%258D_%25E0%25B2%25B8%25E0%25B3%258D%25E0%25B2%259F%25E0%25B2%25BE%25E0%25B2%25B2%25E0%25B2%25BF%25E0%25B2%25A8%25E0%25B3%258D" title="ಜೋಸೆಫ್ ಸ್ಟಾಲಿನ್–کانارا" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಜೋಸೆಫ್ ಸ್ಟಾಲಿನ್" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="کانارا" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ko.wikipedia.org/wiki/%25EC%259D%25B4%25EC%2598%25A4%25EC%258B%259C%25ED%2594%2584_%25EC%258A%25A4%25ED%2583%2588%25EB%25A6%25B0" title="이오시프 스탈린–کرهای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="이오시프 스탈린" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کرهای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ks.wikipedia.org/wiki/%25D8%25AC%25D9%2588%25D8%25B3%25D9%2581_%25D8%25B3%25D9%2595%25D9%25B9%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%2586" title="جوسف سٕٹالن–کشمیری" lang="ks" hreflang="ks" data-title="جوسف سٕٹالن" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="کشمیری" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ku.wikipedia.org/wiki/Yos%25C3%25AEf_Stal%25C3%25AEn" title="Yosîf Stalîn–کردی" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Yosîf Stalîn" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="کردی" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kw.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–کورنی" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="کورنی" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ky.wikipedia.org/wiki/%25D0%2598%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Иосиф Сталин–قرقیزی" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Иосиф Сталин" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="قرقیزی" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://la.wikipedia.org/wiki/Iosephus_Stalin" title="Iosephus Stalin–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Iosephus Stalin" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lb.wikipedia.org/wiki/Josef_Wissarionowitsch_Stalin" title="Josef Wissarionowitsch Stalin–لوگزامبورگی" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Josef Wissarionowitsch Stalin" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="لوگزامبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lez.wikipedia.org/wiki/%25D0%2598%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%2592%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2581%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25B8%25D0%25BE%25D0%25BD%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B8%25D1%2587_%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Иосиф Виссарионович Сталин–لزگی" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Иосиф Виссарионович Сталин" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="لزگی" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lfn.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://li.wikipedia.org/wiki/Jozef_Stalin" title="Jozef Stalin–لیمبورگی" lang="li" hreflang="li" data-title="Jozef Stalin" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="لیمبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lmo.wikipedia.org/wiki/Josif_Stalin" title="Josif Stalin–لومبارد" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Josif Stalin" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="لومبارد" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lt.wikipedia.org/wiki/Josifas_Stalinas" title="Josifas Stalinas–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Josifas Stalinas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lv.wikipedia.org/wiki/Josifs_Sta%25C4%25BCins" title="Josifs Staļins–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Josifs Staļins" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mai.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259C%25E0%25A5%258B%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25AB_%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%259F%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A8" title="जोसेफ स्टालिन–مایدیلی" lang="mai" hreflang="mai" data-title="जोसेफ स्टालिन" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="مایدیلی" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mdf.wikipedia.org/wiki/%25D0%259E%25D1%2581%25D0%25B5_%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Осе Сталин–مکشایی" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Осе Сталин" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="مکشایی" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mg.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–مالاگاسی" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="مالاگاسی" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mk.wikipedia.org/wiki/%25D0%2588%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Јосиф Сталин–مقدونی" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Јосиф Сталин" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="مقدونی" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ml.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B4%259C%25E0%25B5%258B%25E0%25B4%25B8%25E0%25B4%25AB%25E0%25B5%258D_%25E0%25B4%25B8%25E0%25B5%258D%25E0%25B4%25B1%25E0%25B5%258D%25E0%25B4%25B1%25E0%25B4%25BE%25E0%25B4%25B2%25E0%25B4%25BF%25E0%25B5%25BB" title="ജോസഫ് സ്റ്റാലിൻ–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ജോസഫ് സ്റ്റാലിൻ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mn.wikipedia.org/wiki/%25D0%2598%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Иосиф Сталин–مغولی" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Иосиф Сталин" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="مغولی" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mr.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259C%25E0%25A5%258B%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25AB_%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%259F%25E0%25A5%2585%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A8" title="जोसेफ स्टॅलिन–مراتی" lang="mr" hreflang="mr" data-title="जोसेफ स्टॅलिन" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="مراتی" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ms.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mt.wikipedia.org/wiki/%25C4%25A0u%25C5%25BCeppi_Stalin" title="Ġużeppi Stalin–مالتی" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Ġużeppi Stalin" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="مالتی" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mwl.wikipedia.org/wiki/Josef_Staline" title="Josef Staline–میراندی" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Josef Staline" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="میراندی" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://my.wikipedia.org/wiki/%25E1%2580%2582%25E1%2580%25BB%25E1%2580%25AD%25E1%2580%25AF%25E1%2580%25B8%25E1%2580%2587%25E1%2580%2590%25E1%2580%25BA_%25E1%2580%2585%25E1%2580%2590%25E1%2580%25AC%25E1%2580%259C%25E1%2580%2584%25E1%2580%25BA" title="ဂျိုးဇတ် စတာလင်–برمهای" lang="my" hreflang="my" data-title="ဂျိုးဇတ် စတာလင်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="برمهای" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mzn.wikipedia.org/wiki/%25DA%2598%25D9%2588%25D8%25B2%25D9%2581_%25D8%25A7%25D8%25B3%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2584%25DB%258C%25D9%2586" title="ژوزف استالین–مازندرانی" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="ژوزف استالین" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="مازندرانی" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nah.wikipedia.org/wiki/Jos%25C3%25A9_Stalin" title="José Stalin–Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="José Stalin" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nap.wikipedia.org/wiki/Stalin" title="Stalin–ناپلی" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Stalin" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="ناپلی" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nds.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–آلمانی سفلی" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="آلمانی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–ساکسونی سفلی" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="ساکسونی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ne.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259C%25E0%25A5%258B%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25AB_%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%259F%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A8" title="जोसेफ स्टालिन–نپالی" lang="ne" hreflang="ne" data-title="जोसेफ स्टालिन" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="نپالی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://new.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259C%25E0%25A5%258B%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25AB_%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%259F%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A8" title="जोसेफ स्टालिन–نواریایی" lang="new" hreflang="new" data-title="जोसेफ स्टालिन" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="نواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nl.wikipedia.org/wiki/Jozef_Stalin" title="Jozef Stalin–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Jozef Stalin" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nn.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–نروژی نینُشک" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="نروژی نینُشک" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://no.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–نروژی بوکمُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوکمُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nqo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nqo.wikipedia.org/wiki/%25DF%2596%25DF%258F%25DF%259B%25DF%258D%25DF%259D_%25DF%259B%25DF%2591%25DF%2595%25DF%258A%25DF%259F%25DF%258C%25DF%25B2%25DF%25A3" title="ߖߏߛߍߝ ߛߑߕߊߟߌ߲ߣ–نکو" lang="nqo" hreflang="nqo" data-title="ߖߏߛߍߝ ߛߑߕߊߟߌ߲ߣ" data-language-autonym="ߒߞߏ" data-language-local-name="نکو" class="interlanguage-link-target"><span>ߒߞߏ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://oc.wikipedia.org/wiki/I%25C3%25B2ssif_St%25C3%25A0lin" title="Iòssif Stàlin–اکسیتان" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Iòssif Stàlin" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="اکسیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://olo.wikipedia.org/wiki/Josif_Stalin" title="Josif Stalin–لیوی-کارلیان" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Josif Stalin" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="لیوی-کارلیان" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://os.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD,_%25D0%2598%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%2592%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2581%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25B8%25D0%25BE%25D0%25BD%25D1%258B_%25D1%2584%25D1%258B%25D1%2580%25D1%2582" title="Сталин, Иосиф Виссарионы фырт–آسی" lang="os" hreflang="os" data-title="Сталин, Иосиф Виссарионы фырт" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="آسی" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pa.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A8%259C%25E0%25A9%258B%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25AB%25E0%25A8%25BC_%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%259F%25E0%25A8%25BE%25E0%25A8%25B2%25E0%25A8%25BF%25E0%25A8%25A8" title="ਜੋਸਿਫ਼ ਸਟਾਲਿਨ–پنجابی" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਜੋਸਿਫ਼ ਸਟਾਲਿਨ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pap.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–پاپیامنتو" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="پاپیامنتو" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pih.wikipedia.org/wiki/Josiif_Stalin" title="Josiif Stalin–Norfuk / Pitkern" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Josiif Stalin" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Norfuk / Pitkern" class="interlanguage-link-target"><span>Norfuk / Pitkern</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pl.wikipedia.org/wiki/J%25C3%25B3zef_Stalin" title="Józef Stalin–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Józef Stalin" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pms.wikipedia.org/wiki/Josif_Stalin" title="Josif Stalin–پیدمونتی" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Josif Stalin" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="پیدمونتی" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pnb.wikipedia.org/wiki/%25D8%25AC%25D9%2588%25D8%25B2%25D9%2581_%25D8%25B3%25D9%25B9%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%2586" title="جوزف سٹالن–پنجابی" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="جوزف سٹالن" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ps.wikipedia.org/wiki/%25D8%25AC%25D9%2588%25D8%25B2%25D9%2581_%25D8%25B3%25D9%25BC%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%258A%25D9%2586" title="جوزف سټالين–پشتو" lang="ps" hreflang="ps" data-title="جوزف سټالين" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="پشتو" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pt.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://qu.wikipedia.org/wiki/Yosif_Stalin" title="Yosif Stalin–کچوایی" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Yosif Stalin" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="کچوایی" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ro.wikipedia.org/wiki/Iosif_Vissarionovici_Stalin" title="Iosif Vissarionovici Stalin–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Iosif Vissarionovici Stalin" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ru.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD,_%25D0%2598%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%2592%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2581%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25B8%25D0%25BE%25D0%25BD%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B8%25D1%2587" title="Сталин, Иосиф Виссарионович–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Сталин, Иосиф Виссарионович" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://rue.wikipedia.org/wiki/%25D0%2599%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Йосиф Сталин–Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Йосиф Сталин" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sa.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%259C%25E0%25A5%258B%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25AB%25E0%25A4%25BC_%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%259F%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25A8" title="जोसेफ़ स्टालिन–سانسکریت" lang="sa" hreflang="sa" data-title="जोसेफ़ स्टालिन" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="سانسکریت" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sah.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD_%25D0%2598%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%2592%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2581%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25B8%25D0%25BE%25D0%25BD%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B8%25D1%2587" title="Сталин Иосиф Виссарионович–یاقوتی" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Сталин Иосиф Виссарионович" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="یاقوتی" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sat.wikipedia.org/wiki/%25E1%25B1%25A1%25E1%25B1%259A%25E1%25B1%25A5%25E1%25B1%25AE%25E1%25B1%25AF%25E1%25B1%25B7_%25E1%25B1%25AE%25E1%25B1%25A5%25E1%25B1%25B4%25E1%25B1%259F%25E1%25B1%259E%25E1%25B1%25A4%25E1%25B1%25B1" title="ᱡᱚᱥᱮᱯᱷ ᱮᱥᱴᱟᱞᱤᱱ–سانتالی" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱡᱚᱥᱮᱯᱷ ᱮᱥᱴᱟᱞᱤᱱ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="سانتالی" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sc.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–ساردینیایی" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="ساردینیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://scn.wikipedia.org/wiki/Giuseppi_Stalin" title="Giuseppi Stalin–سیسیلی" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Giuseppi Stalin" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="سیسیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sco.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–اسکاتلندی" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sd.wikipedia.org/wiki/%25D8%25AC%25D9%2588%25D8%25B2%25D9%2581_%25D8%25A7%25D8%25B3%25D9%25BD%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%2586" title="جوزف اسٽالن–سندی" lang="sd" hreflang="sd" data-title="جوزف اسٽالن" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="سندی" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sh.wikipedia.org/wiki/Josif_Staljin" title="Josif Staljin–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Josif Staljin" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://si.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B6%25A2%25E0%25B7%259D%25E0%25B7%2583%25E0%25B7%2586%25E0%25B7%258A_%25E0%25B7%2583%25E0%25B7%258A%25E0%25B6%25A7%25E0%25B7%258F%25E0%25B6%25BD%25E0%25B7%2592%25E0%25B6%25B1%25E0%25B7%258A" title="ජෝසෆ් ස්ටාලින්–سینهالی" lang="si" hreflang="si" data-title="ජෝසෆ් ස්ටාලින්" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="سینهالی" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://simple.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sk.wikipedia.org/wiki/Josif_Vissarionovi%25C4%258D_Stalin" title="Josif Vissarionovič Stalin–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Josif Vissarionovič Stalin" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sl badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sl.wikipedia.org/wiki/Josif_Stalin" title="Josif Stalin–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Josif Stalin" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://so.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–سومالیایی" lang="so" hreflang="so" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="سومالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sq.wikipedia.org/wiki/Josif_Stalini" title="Josif Stalini–آلبانیایی" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Josif Stalini" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="آلبانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sr.wikipedia.org/wiki/%25D0%2588%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D1%2599%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Јосиф Стаљин–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Јосиф Стаљин" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-st mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://st.wikipedia.org/wiki/Iosif_Stalin" title="Iosif Stalin–سوتوی جنوبی" lang="st" hreflang="st" data-title="Iosif Stalin" data-language-autonym="Sesotho" data-language-local-name="سوتوی جنوبی" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sv.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sw.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–سواحیلی" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="سواحیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://szl.wikipedia.org/wiki/Jozef_Stalin" title="Jozef Stalin–سیلزیایی" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Jozef Stalin" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="سیلزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ta.wikipedia.org/wiki/%25E0%25AE%259C%25E0%25AF%258B%25E0%25AE%259A%25E0%25AE%25AA%25E0%25AF%258D_%25E0%25AE%25B8%25E0%25AF%258D%25E0%25AE%259F%25E0%25AE%25BE%25E0%25AE%25B2%25E0%25AE%25BF%25E0%25AE%25A9%25E0%25AF%258D" title="ஜோசப் ஸ்டாலின்–تامیلی" lang="ta" hreflang="ta" data-title="ஜோசப் ஸ்டாலின்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="تامیلی" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://te.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B0%25B8%25E0%25B1%258D%25E0%25B0%259F%25E0%25B0%25BE%25E0%25B0%25B2%25E0%25B0%25BF%25E0%25B0%25A8%25E0%25B1%258D" title="స్టాలిన్–تلوگویی" lang="te" hreflang="te" data-title="స్టాలిన్" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="تلوگویی" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tg.wikipedia.org/wiki/%25D0%2598%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Иосиф Сталин–تاجیکی" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Иосиф Сталин" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="تاجیکی" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://th.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B9%2582%25E0%25B8%2588%25E0%25B9%2580%25E0%25B8%258B%25E0%25B8%259F_%25E0%25B8%25AA%25E0%25B8%2595%25E0%25B8%25B2%25E0%25B8%25A5%25E0%25B8%25B4%25E0%25B8%2599" title="โจเซฟ สตาลิน–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="โจเซฟ สตาลิน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tl.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tly.wikipedia.org/wiki/Iosif_Stalin" title="Iosif Stalin–Talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Iosif Stalin" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tr.wikipedia.org/wiki/Josef_Stalin" title="Josef Stalin–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Josef Stalin" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tt.wikipedia.org/wiki/%25D0%2598%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD" title="Иосиф Сталин–تاتاری" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Иосиф Сталин" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="تاتاری" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tyv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tyv.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BD,_%25D0%2598%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D1%2584_%25D0%2592%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2581%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25B8%25D0%25BE%25D0%25BD%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B8%25D1%2587" title="Сталин, Иосиф Виссарионович–تووایی" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="Сталин, Иосиф Виссарионович" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="تووایی" class="interlanguage-link-target"><span>Тыва дыл</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ug.wikipedia.org/wiki/%25D8%25B3%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%2589%25D9%2586" title="ستالىن–اویغوری" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ستالىن" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="اویغوری" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://uk.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D1%2582%25D0%25B0%25D0%25BB%25D1%2596%25D0%25BD_%25D0%2599%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25B8%25D0%25BF_%25D0%2592%25D1%2596%25D1%2581%25D1%2581%25D0%25B0%25D1%2580%25D1%2596%25D0%25BE%25D0%25BD%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B8%25D1%2587" title="Сталін Йосип Віссаріонович–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Сталін Йосип Віссаріонович" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ur.wikipedia.org/wiki/%25D8%25AC%25D9%2588%25D8%25B2%25D9%2581_%25D8%25A7%25D8%25B3%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%2586" title="جوزف استالن–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="جوزف استالن" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://uz.wikipedia.org/wiki/Iosif_Stalin" title="Iosif Stalin–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Iosif Stalin" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://vec.wikipedia.org/wiki/Iosif_Stalin" title="Iosif Stalin–Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Iosif Stalin" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://vep.wikipedia.org/wiki/Stalin_Iosif" title="Stalin Iosif–وپس" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Stalin Iosif" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="وپس" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://vi.wikipedia.org/wiki/Iosif_Vissarionovich_Stalin" title="Iosif Vissarionovich Stalin–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Iosif Vissarionovich Stalin" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://vo.wikipedia.org/wiki/Iosif_Stalin" title="Iosif Stalin–ولاپوک" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Iosif Stalin" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="ولاپوک" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://wa.wikipedia.org/wiki/Stalene" title="Stalene–والونی" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Stalene" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="والونی" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://war.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–وارایی" lang="war" hreflang="war" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="وارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://wuu.wikipedia.org/wiki/%25E7%25BA%25A6%25E7%2591%259F%25E5%25A4%25AB%25C2%25B7%25E6%2596%25AF%25E5%25A4%25A7%25E6%259E%2597" title="约瑟夫·斯大林–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="约瑟夫·斯大林" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://xmf.wikipedia.org/wiki/%25E1%2583%2598%25E1%2583%259D%25E1%2583%25A1%25E1%2583%2594%25E1%2583%2591_%25E1%2583%25A1%25E1%2583%25A2%25E1%2583%2590%25E1%2583%259A%25E1%2583%2598%25E1%2583%259C%25E1%2583%2598" title="იოსებ სტალინი–Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="იოსებ სტალინი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://yi.wikipedia.org/wiki/%25D7%2599%25D7%2590%25D7%2596%25D7%25A2%25D7%25A3_%25D7%25A1%25D7%2598%25D7%2590%25D7%259C%25D7%2599%25D7%259F" title="יאזעף סטאלין–یدی" lang="yi" hreflang="yi" data-title="יאזעף סטאלין" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="یدی" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://yo.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–یوروبایی" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="یوروبایی" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://za.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–چوانگی" lang="za" hreflang="za" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="چوانگی" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://zh.wikipedia.org/wiki/%25E7%25BA%25A6%25E7%2591%259F%25E5%25A4%25AB%25C2%25B7%25E6%2596%25AF%25E5%25A4%25A7%25E6%259E%2597" title="约瑟夫·斯大林–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="约瑟夫·斯大林" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%25E6%2596%25AF%25E5%25A4%25A7%25E6%259E%2597" title="斯大林–چینی ادبی" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="斯大林" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="چینی ادبی" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Iosif_Stalin" title="Iosif Stalin–مین نان" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Iosif Stalin" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مین نان" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%25E5%258F%25B2%25E5%25A4%25AA%25E6%259E%2597" title="史太林–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="史太林" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://zu.wikipedia.org/wiki/Joseph_Stalin" title="Joseph Stalin–زولویی" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Joseph Stalin" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="زولویی" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> </section> </div> <div class="minerva-footer-logo"> <img src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" alt="ویکیپدیا" width="96" height="32" style="width: 6em; height: 2em;"> </div> <ul id="footer-info" class="footer-info hlist hlist-separated"> <li id="footer-info-lastmod">این صفحه آخرینبار در ۱۱ دسامبر ۲۰۲۴ ساعت ۲۲:۳۳ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">محتوا تحت <a class="external" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa">CC BY-SA 4.0</a> در دسترس است <br> مگر خلافش ذکر شده باشد.</li> </ul> <ul id="footer-places" class="footer-places hlist hlist-separated"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB">دربارهٔ ویکیپدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="https://fa-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB">تکذیبنامهها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آییننامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang%3Dfa">توسعهدهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://stats.wikimedia.org/%23/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-terms-use"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://foundation.m.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a></li> <li id="footer-places-desktop-toggle"><a id="mw-mf-display-toggle" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title%3D%25DA%2598%25D9%2588%25D8%25B2%25D9%2581_%25D8%25A7%25D8%25B3%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2584%25DB%258C%25D9%2586%26mobileaction%3Dtoggle_view_desktop" data-event-name="switch_to_desktop">نمای رایانه</a></li> </ul> </div> </footer> </div> </div> <div class="mw-notification-area" data-mw="interface"></div><!-- v:8.3.1 --> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-549b5bbb9c-tnfxd","wgBackendResponseTime":366,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"6.368","walltime":"6.829","ppvisitednodes":{"value":55531,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":831012,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":154038,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":21,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":54,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":905731,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 5870.987 1 -total"," 24.90% 1462.163 621 الگو:Sfn"," 17.73% 1040.711 417 الگو:Sfnm"," 15.80% 927.614 58 الگو:Cite_book"," 13.00% 763.454 2 الگو:پانویس"," 10.29% 604.374 9 الگو:Infobox"," 9.92% 582.271 1 الگو:Infobox_officeholder"," 7.76% 455.497 22 الگو:Cite_journal"," 3.30% 193.688 9 الگو:فهرست_ساده"," 3.16% 185.429 13 الگو:Cite_web"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"4.267","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":25964557,"limit":52428800},"limitreport-profile":[["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::gsub","1200","27.1"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::callParserFunction","840","19.0"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::match","660","14.9"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getExpandedArgument","320","7.2"],["recursiveClone \u003CmwInit.lua:45\u003E","300","6.8"],["?","260","5.9"],["dataWrapper \u003Cmw.lua:672\u003E","140","3.2"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getEntityStatements","100","2.3"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::anchorEncode","100","2.3"],["concat","60","1.4"],["[others]","440","10.0"]]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-6cd96847f8-5j5tn","timestamp":"20241217110103","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0698\u0648\u0632\u0641 \u0627\u0633\u062a\u0627\u0644\u06cc\u0646","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%DA%98%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q855","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q855","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-06-08T23:42:55Z","dateModified":"2024-12-11T22:33:04Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/0\/08\/StalinCropped1943.jpg","headline":"\u062f\u0628\u06cc\u0631\u06a9\u0644 \u062d\u0632\u0628 \u06a9\u0645\u0648\u0646\u06cc\u0633\u062a \u0627\u062a\u062d\u0627\u062f \u062c\u0645\u0627\u0647\u06cc\u0631 \u0634\u0648\u0631\u0648\u06cc (\u06f1\u06f9\u06f2\u06f4\u2013\u06f1\u06f9\u06f5\u06f2)"}</script> <script>(window.NORLQ=window.NORLQ||[]).push(function(){var ns,i,p,img;ns=document.getElementsByTagName('noscript');for(i=0;i<ns.length;i++){p=ns[i].nextSibling;if(p&&p.className&&p.className.indexOf('lazy-image-placeholder')>-1){img=document.createElement('img');img.setAttribute('src',p.getAttribute('data-src'));img.setAttribute('width',p.getAttribute('data-width'));img.setAttribute('height',p.getAttribute('data-height'));img.setAttribute('alt',p.getAttribute('data-alt'));p.parentNode.replaceChild(img,p);}}});</script> <script>function gtElInit() {var lib = new google.translate.TranslateService();lib.translatePage('fa', 'en', function () {});}</script> <script src="https://translate.google.com/translate_a/element.js?cb=gtElInit&hl=en-GB&client=wt" type="text/javascript"></script> </body> </html>