CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="eo" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Richard Wagner - Vikipedio</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )eowikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy" ,"wgMonthNames":["","januaro","februaro","marto","aprilo","majo","junio","julio","aŭgusto","septembro","oktobro","novembro","decembro"],"wgRequestId":"391e1d99-312c-4e8f-87ac-282ce074462a","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Richard_Wagner","wgTitle":"Richard Wagner","wgCurRevisionId":8979142,"wgRevisionId":8979142,"wgArticleId":20184,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Listo de arkivitaj paĝoj de Retarkivo","Paĝoj kiuj uzas ISBNajn magiajn ligilojn","Paĝoj kun etikedoj de Vikidatumoj sen traduko","Artikoloj kun rompitaj ligiloj","Elstaraj artikoloj","Havendaj artikoloj pli grandaj ol 30 kB","Naskiĝintoj en Lepsiko","Naskiĝintoj en 1813","Mortintoj en 1883","Viroj","Naskiĝintoj la 22-an de majo","Mortintoj la 13-an de februaro","Richard Wagner","Germanaj komponistoj","Operkomponistoj"],"wgPageViewLanguage":"eo","wgPageContentLanguage":"eo", "wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Richard_Wagner","wgRelevantArticleId":20184,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":8979142,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"eo","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"eo"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":90000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q1511","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness", "fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.niceInfoboxes":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.tmh.player","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc", "skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.Rekta-ligilo-al-Komunejo","ext.gadget.DocTabs","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=eo&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=eo&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=eo&modules=ext.gadget.niceInfoboxes&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=eo&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.18"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/RichardWagner.jpg/1200px-RichardWagner.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1663"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/RichardWagner.jpg/800px-RichardWagner.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1109"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/RichardWagner.jpg/640px-RichardWagner.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="887"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Richard Wagner - Vikipedio"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//eo.m.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Redakti" href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Vikipedio (eo)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//eo.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.eo"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Vikipedio Atom-fonto" href="/w/index.php?title=Speciala%C4%B5o:Lastaj_%C5%9Dan%C4%9Doj&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Richard_Wagner rootpage-Richard_Wagner skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Saltu al enhavo</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Retejo"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Ĉefa menuo" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ĉefa menuo" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Ĉefa menuo</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Ĉefa menuo</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">movigi al flanka panelo</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">kaŝi</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigado </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-desciption" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedio:%C4%88efpa%C4%9Do"><span>Ĉefpaĝo</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portalo:Komunumo" title="Pri la projekto, kion vi povas fari, kie vi povas trovi ion"><span>Komunuma portalo</span></a></li><li id="n-villagepump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedio:Diskutejo"><span>Diskutejo</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedio:Aktuala%C4%B5oj" title="Trovi fonajn informojn pri nunaj eventoj"><span>Aktualaĵoj</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Lastaj_%C5%9Dan%C4%9Doj" title="Listo de la lastaj ŝanĝoj en la vikio. [r]" accesskey="r"><span>Lastaj ŝanĝoj</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Novaj_pa%C4%9Doj"><span>Novaj paĝoj</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Hazarda_pa%C4%9Do" title="Iri al hazarda paĝo [x]" accesskey="x"><span>Hazarda paĝo</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Helpo:Enhavo" title="La loko por eltrovi"><span>Helpo</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Specialaj_pa%C4%9Doj"><span>Specialaj paĝoj</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Vikipedio:%C4%88efpa%C4%9Do" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Vikipedio" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-eo.svg" style="width: 6.875em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-eo.svg" width="109" height="13" style="width: 6.8125em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Ser%C4%89i" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Serĉi tra Vikipedio [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Serĉi</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Serĉi tra Vikipedio" aria-label="Serĉi tra Vikipedio" autocapitalize="sentences" title="Serĉi tra Vikipedio [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specialaĵo:Serĉi"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Serĉi</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Personaj iloj"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Aspekto"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Aspekto" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Aspekto</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=eo.wikipedia.org&uselang=eo" class=""><span>Donaci</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciala%C4%B5o:Krei_konton&returnto=Richard+Wagner" title="Ni rekomendas ke vi kreu uzantokonton kaj ensalutu, kvankam tio ne estas deviga" class=""><span>Krei konton</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciala%C4%B5o:Ensaluti&returnto=Richard+Wagner" title="Ni rekomendas ke vi ensalutu, kvankam tio ne estas devige. [o]" accesskey="o" class=""><span>Ensaluti</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Pliaj agordoj" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Personaj iloj" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Personaj iloj</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menuo de uzanto" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=eo.wikipedia.org&uselang=eo"><span>Donaci</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciala%C4%B5o:Krei_konton&returnto=Richard+Wagner" title="Ni rekomendas ke vi kreu uzantokonton kaj ensalutu, kvankam tio ne estas deviga"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Krei konton</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciala%C4%B5o:Ensaluti&returnto=Richard+Wagner" title="Ni rekomendas ke vi ensalutu, kvankam tio ne estas devige. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Ensaluti</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Paĝoj por elsalutitaj redaktistoj <a href="/wiki/Helpo:Enkonduko" aria-label="Lernu pli pri redaktado"><span>Lernu pli</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Miaj_kontribuoj" title="Listo de redaktoj faritaj el ĉi tiu IPa adreso [y]" accesskey="y"><span>Kontribuoj</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Mia_diskutpa%C4%9Do" title="Diskuto pri redaktoj sub tiu ĉi IP adreso [n]" accesskey="n"><span>Diskuto</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Retejo"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Enhavo" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Enhavo</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">movigi al flanka panelo</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">kaŝi</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Komenco</div> </a> </li> <li id="toc-Vivo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Vivo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Vivo</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Vivo-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Baskuli Vivo subsekcio</span> </button> <ul id="toc-Vivo-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Infan-_kaj_junaĝo_(1813–1832)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Infan-_kaj_junaĝo_(1813–1832)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Infan- kaj junaĝo (1813–1832)</span> </div> </a> <ul id="toc-Infan-_kaj_junaĝo_(1813–1832)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-„Sturm_und_Drang“_(1832–1835)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#„Sturm_und_Drang“_(1832–1835)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>„Sturm und Drang“ (1832–1835)</span> </div> </a> <ul id="toc-„Sturm_und_Drang“_(1832–1835)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Unuaj_teatrospertoj_(1835–1842)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Unuaj_teatrospertoj_(1835–1842)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Unuaj teatrospertoj (1835–1842)</span> </div> </a> <ul id="toc-Unuaj_teatrospertoj_(1835–1842)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dresdenaj_jaroj_(1842–1849)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dresdenaj_jaroj_(1842–1849)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Dresdenaj jaroj (1842–1849)</span> </div> </a> <ul id="toc-Dresdenaj_jaroj_(1842–1849)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zurikaj_jaroj_(1849–1858)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zurikaj_jaroj_(1849–1858)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Zurikaj jaroj (1849–1858)</span> </div> </a> <ul id="toc-Zurikaj_jaroj_(1849–1858)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Jaroj_de_migrado_(1858–1866)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jaroj_de_migrado_(1858–1866)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.6</span> <span>Jaroj de migrado (1858–1866)</span> </div> </a> <ul id="toc-Jaroj_de_migrado_(1858–1866)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Azilo_en_Tribschen_(1866–1872)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Azilo_en_Tribschen_(1866–1872)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7</span> <span>Azilo en Tribschen (1866–1872)</span> </div> </a> <ul id="toc-Azilo_en_Tribschen_(1866–1872)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_jaroj_en_Bayreuth_(1872–1881)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#La_jaroj_en_Bayreuth_(1872–1881)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.8</span> <span>La jaroj en Bayreuth (1872–1881)</span> </div> </a> <ul id="toc-La_jaroj_en_Bayreuth_(1872–1881)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Morto_en_Venecio_1883" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Morto_en_Venecio_1883"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.9</span> <span>Morto en Venecio 1883</span> </div> </a> <ul id="toc-Morto_en_Venecio_1883-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Akceptiĝo_kaj_efiko_de_verkaro_kaj_personeco" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Akceptiĝo_kaj_efiko_de_verkaro_kaj_personeco"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Akceptiĝo kaj efiko de verkaro kaj personeco</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Akceptiĝo_kaj_efiko_de_verkaro_kaj_personeco-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Baskuli Akceptiĝo kaj efiko de verkaro kaj personeco subsekcio</span> </button> <ul id="toc-Akceptiĝo_kaj_efiko_de_verkaro_kaj_personeco-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Intenco_de_Wagner" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Intenco_de_Wagner"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Intenco de Wagner</span> </div> </a> <ul id="toc-Intenco_de_Wagner-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Muziko" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Muziko"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Muziko</span> </div> </a> <ul id="toc-Muziko-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wagner_kiel_orkestrestro" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wagner_kiel_orkestrestro"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Wagner kiel orkestrestro</span> </div> </a> <ul id="toc-Wagner_kiel_orkestrestro-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_persono_Wagner" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#La_persono_Wagner"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>La persono Wagner</span> </div> </a> <ul id="toc-La_persono_Wagner-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Akcepto_kaj_kritiko" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Akcepto_kaj_kritiko"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5</span> <span>Akcepto kaj kritiko</span> </div> </a> <ul id="toc-Akcepto_kaj_kritiko-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Friedrich_Nietzsche" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Friedrich_Nietzsche"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5.1</span> <span>Friedrich Nietzsche</span> </div> </a> <ul id="toc-Friedrich_Nietzsche-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Franz_Liszt" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Franz_Liszt"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5.2</span> <span>Franz Liszt</span> </div> </a> <ul id="toc-Franz_Liszt-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Thomas_Mann" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Thomas_Mann"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5.3</span> <span>Thomas Mann</span> </div> </a> <ul id="toc-Thomas_Mann-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Theodor_W._Adorno" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Theodor_W._Adorno"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5.4</span> <span>Theodor W. Adorno</span> </div> </a> <ul id="toc-Theodor_W._Adorno-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Marcel_Prawy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Marcel_Prawy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5.5</span> <span>Marcel Prawy</span> </div> </a> <ul id="toc-Marcel_Prawy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Wagner_kaj_la_antisemitismo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Wagner_kaj_la_antisemitismo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Wagner kaj la antisemitismo</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Wagner_kaj_la_antisemitismo-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Baskuli Wagner kaj la antisemitismo subsekcio</span> </button> <ul id="toc-Wagner_kaj_la_antisemitismo-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Antisemitismo_en_la_medio_de_Wagner" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Antisemitismo_en_la_medio_de_Wagner"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Antisemitismo en la medio de Wagner</span> </div> </a> <ul id="toc-Antisemitismo_en_la_medio_de_Wagner-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_antisemitismo_de_Wagner" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#La_antisemitismo_de_Wagner"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>La antisemitismo de Wagner</span> </div> </a> <ul id="toc-La_antisemitismo_de_Wagner-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wagner_kaj_Hitler" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wagner_kaj_Hitler"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Wagner kaj Hitler</span> </div> </a> <ul id="toc-Wagner_kaj_Hitler-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wagner_kaj_Israelo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wagner_kaj_Israelo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Wagner kaj Israelo</span> </div> </a> <ul id="toc-Wagner_kaj_Israelo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Verkoj" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Verkoj"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Verkoj</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Verkoj-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Baskuli Verkoj subsekcio</span> </button> <ul id="toc-Verkoj-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Operoj" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Operoj"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Operoj</span> </div> </a> <ul id="toc-Operoj-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Aliaj_muzikaj_verkoj" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Aliaj_muzikaj_verkoj"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Aliaj muzikaj verkoj</span> </div> </a> <ul id="toc-Aliaj_muzikaj_verkoj-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Traktaĵoj" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Traktaĵoj"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Traktaĵoj</span> </div> </a> <ul id="toc-Traktaĵoj-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Referencoj" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Referencoj"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Referencoj</span> </div> </a> <ul id="toc-Referencoj-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Literaturo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Literaturo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Literaturo</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Literaturo-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Baskuli Literaturo subsekcio</span> </button> <ul id="toc-Literaturo-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Pri_Richard_Wagner" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pri_Richard_Wagner"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Pri Richard Wagner</span> </div> </a> <ul id="toc-Pri_Richard_Wagner-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Biografiaj_artikoloj_en_konsultlibroj" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Biografiaj_artikoloj_en_konsultlibroj"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Biografiaj artikoloj en konsultlibroj</span> </div> </a> <ul id="toc-Biografiaj_artikoloj_en_konsultlibroj-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pri_la_verkoj_de_Wagner" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pri_la_verkoj_de_Wagner"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Pri la verkoj de Wagner</span> </div> </a> <ul id="toc-Pri_la_verkoj_de_Wagner-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pri_prezentadoj_de_Wagner-verkoj" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pri_prezentadoj_de_Wagner-verkoj"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.4</span> <span>Pri prezentadoj de Wagner-verkoj</span> </div> </a> <ul id="toc-Pri_prezentadoj_de_Wagner-verkoj-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Vidu_ankaŭ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Vidu_ankaŭ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Vidu ankaŭ</span> </div> </a> <ul id="toc-Vidu_ankaŭ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Eksteraj_ligiloj" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Eksteraj_ligiloj"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Eksteraj ligiloj</span> </div> </a> <ul id="toc-Eksteraj_ligiloj-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Enhavo" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Enhavtabelo" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ŝaltu la enhavtabelon" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Ŝaltu la enhavtabelon</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Richard Wagner</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Iru al artikolo en alia lingvo. Havebla en 155 lingvo" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-155" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">155 lingvoj</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80,_%D0%A0%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4" title="Вагнер, Рихард — abĥaza" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Вагнер, Рихард" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="abĥaza" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — afrikansa" lang="af" hreflang="af" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikansa" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — svisgermana" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="svisgermana" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%AA%E1%89%BB%E1%88%AD%E1%8B%B5_%E1%89%AB%E1%8C%8D%E1%8A%90%E1%88%AD" title="ሪቻርድ ቫግነር — amhara" lang="am" hreflang="am" data-title="ሪቻርድ ቫግነር" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amhara" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — aragona" lang="an" hreflang="an" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragona" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D9%81%D8%A7%D8%BA%D9%86%D8%B1" title="ريخارد فاغنر — araba" lang="ar" hreflang="ar" data-title="ريخارد فاغنر" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="araba" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%8A%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D9%81%D8%A7%D8%AC%D9%86%D8%B1" title="ريتشارد فاجنر — Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="ريتشارد فاجنر" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — astura" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="astura" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D1%85%D1%8C%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Рихьард Вагнер — avara" lang="av" hreflang="av" data-title="Рихьард Вагнер" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="avara" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — ajmara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="ajmara" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Rixard_Vaqner" title="Rixard Vaqner — azerbajĝana" lang="az" hreflang="az" data-title="Rixard Vaqner" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbajĝana" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%DB%8C%DA%86%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D9%88%D8%A7%D9%82%D9%86%D8%B1" title="ریچارد واقنر — South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="ریچارد واقنر" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Рихард Вагнер — baŝkira" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Рихард Вагнер" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baŝkira" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Ri%C4%8Derds_Vagneris" title="Ričerds Vagneris — Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Ričerds Vagneris" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%8B%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Рыхард Вагнер — belorusa" lang="be" hreflang="be" data-title="Рыхард Вагнер" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="belorusa" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%8B%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D1%8D%D1%80" title="Рыхард Вагнэр — Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Рыхард Вагнэр" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Рихард Вагнер — bulgara" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Рихард Вагнер" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgara" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9A%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A1_%E0%A4%B5%E0%A5%88%E0%A4%97%E0%A4%A8%E0%A4%B0" title="रिचार्ड वैगनर — Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="रिचार्ड वैगनर" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://bi.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — bislamo" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="bislamo" class="interlanguage-link-target"><span>Bislama</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%97%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="রিশার্ড ভাগনার — bengala" lang="bn" hreflang="bn" data-title="রিশার্ড ভাগনার" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengala" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — bretona" lang="br" hreflang="br" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretona" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — bosna" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosna" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Рихард Вагнер — Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Рихард Вагнер" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — kataluna" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataluna" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80,_%D0%A0%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4" title="Вагнер, Рихард — ĉeĉena" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Вагнер, Рихард" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="ĉeĉena" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — cebua" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebua" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ch mw-list-item"><a href="https://ch.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — ĉamora" lang="ch" hreflang="ch" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Chamoru" data-language-local-name="ĉamora" class="interlanguage-link-target"><span>Chamoru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%95%DB%8C%DA%86%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%DA%A4%D8%A7%DA%AF%D9%86%DB%95%D8%B1" title="ڕیچارد ڤاگنەر — sorana" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ڕیچارد ڤاگنەر" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorana" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Rihard_Vagner" title="Rihard Vagner — Crimean Tatar" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Rihard Vagner" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="Crimean Tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — ĉeĥa" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="ĉeĥa" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Рихард Вагнер — ĉuvaŝa" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Рихард Вагнер" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="ĉuvaŝa" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — kimra" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="kimra" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — dana" lang="da" hreflang="da" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="dana" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — germana" lang="de" hreflang="de" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="germana" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CE%AF%CF%87%CE%B1%CF%81%CE%BD%CF%84_%CE%92%CE%AC%CE%B3%CE%BA%CE%BD%CE%B5%CF%81" title="Ρίχαρντ Βάγκνερ — greka" lang="el" hreflang="el" data-title="Ρίχαρντ Βάγκνερ" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="greka" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="elstara artikolo"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — angla" lang="en" hreflang="en" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angla" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="elstara artikolo"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — hispana" lang="es" hreflang="es" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hispana" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — estona" lang="et" hreflang="et" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estona" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — eŭska" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="eŭska" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D9%88%D8%A7%DA%AF%D9%86%D8%B1" title="ریشارد واگنر — persa" lang="fa" hreflang="fa" data-title="ریشارد واگنر" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persa" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — finna" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finna" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Wagneri_Richard" title="Wagneri Richard — Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Wagneri Richard" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — franca" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="franca" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — friula" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="friula" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — okcident-frisa" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="okcident-frisa" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — irlanda" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlanda" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E8%8F%AF%E6%A0%BC%E7%B4%8D" title="華格納 — Gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="華格納" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — skot-gaela" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="skot-gaela" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="elstara artikolo"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — galega" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galega" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/R%C3%ADchard_V%C3%A1gner" title="Ríchard Vágner — gvarania" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Ríchard Vágner" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="gvarania" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — manksa" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="manksa" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — haŭsa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="haŭsa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A8%D7%99%D7%9B%D7%A8%D7%93_%D7%95%D7%92%D7%A0%D7%A8" title="ריכרד וגנר — hebrea" lang="he" hreflang="he" data-title="ריכרד וגנר" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrea" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A6_%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%A8%E0%A4%B0" title="रिशार्द वाग्नर — hinda" lang="hi" hreflang="hi" data-title="रिशार्द वाग्नर" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hinda" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — kroata" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="kroata" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="elstara artikolo"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner_(zeneszerz%C5%91)" title="Richard Wagner (zeneszerző) — hungara" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Richard Wagner (zeneszerző)" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hungara" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8C%D5%AB%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%A4_%D5%8E%D5%A1%D5%A3%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ռիխարդ Վագներ — armena" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ռիխարդ Վագներ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="armena" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Interlingvao" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Interlingvao" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — indonezia" lang="id" hreflang="id" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezia" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Interlingveo" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="Interlingveo" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — iloka" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="iloka" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — islanda" lang="is" hreflang="is" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islanda" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — itala" lang="it" hreflang="it" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="itala" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%AA%E3%83%92%E3%83%A3%E3%83%AB%E3%83%88%E3%83%BB%E3%83%AF%E3%83%BC%E3%82%B0%E3%83%8A%E3%83%BC" title="リヒャルト・ワーグナー — japana" lang="ja" hreflang="ja" data-title="リヒャルト・ワーグナー" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japana" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — java" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="java" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="elstara artikolo"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%93_%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%92%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98" title="რიხარდ ვაგნერი — kartvela" lang="ka" hreflang="ka" data-title="რიხარდ ვაგნერი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="kartvela" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Рихард Вагнер — kazaĥa" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Рихард Вагнер" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazaĥa" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-knc mw-list-item"><a href="https://knc.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Central Kanuri" lang="knc" hreflang="knc" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Yerwa Kanuri" data-language-local-name="Central Kanuri" class="interlanguage-link-target"><span>Yerwa Kanuri</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%A6%AC%ED%95%98%EB%A5%B4%ED%8A%B8_%EB%B0%94%EA%B7%B8%EB%84%88" title="리하르트 바그너 — korea" lang="ko" hreflang="ko" data-title="리하르트 바그너" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="korea" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — kornvala" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="kornvala" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Рихард Вагнер — kirgiza" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Рихард Вагнер" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirgiza" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Ricardus_Wagner" title="Ricardus Wagner — latino" lang="la" hreflang="la" data-title="Ricardus Wagner" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latino" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — luksemburga" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luksemburga" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D1%85%D1%8C%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Рихьард Вагнер — lezga" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Рихьард Вагнер" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezga" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="elstara artikolo"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — limburga" lang="li" hreflang="li" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limburga" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — ligura" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="ligura" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — lombarda" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombarda" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — litova" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litova" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Rihards_V%C4%81gners" title="Rihards Vāgners — latva" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Rihards Vāgners" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="latva" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — malagasa" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malagasa" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — minankabaŭa" lang="min" hreflang="min" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="minankabaŭa" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Рихард Вагнер — makedona" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Рихард Вагнер" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="makedona" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B1%E0%B4%BF%E0%B4%9A%E0%B5%8D%E0%B4%9A%E0%B4%BE%E0%B5%BC%E0%B4%A1%E0%B5%8D_%E0%B4%B5%E0%B4%BE%E0%B4%97%E0%B5%8D%E0%B4%A8%E0%B5%BC" title="റിച്ചാർഡ് വാഗ്നർ — malajalama" lang="ml" hreflang="ml" data-title="റിച്ചാർഡ് വാഗ്നർ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalama" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Рихард Вагнер — mongola" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Рихард Вагнер" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongola" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9A%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A1_%E0%A4%B5%E0%A5%85%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%A8%E0%A4%B0" title="रिचर्ड वॅग्नर — marata" lang="mr" hreflang="mr" data-title="रिचर्ड वॅग्नर" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marata" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — malaja" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malaja" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — miranda" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="miranda" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — platgermana" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="platgermana" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9A%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A1_%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%A8%E0%A4%B0" title="रिचार्ड वाग्नर — nevara" lang="new" hreflang="new" data-title="रिचार्ड वाग्नर" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="nevara" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — nederlanda" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="nederlanda" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — novnorvega" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="novnorvega" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="elstara artikolo"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — dannorvega" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="dannorvega" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — okcitana" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="okcitana" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80,_%D0%A0%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4" title="Вагнер, Рихард — oseta" lang="os" hreflang="os" data-title="Вагнер, Рихард" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="oseta" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B0%E0%A8%BF%E0%A8%9A%E0%A8%B0%E0%A8%A1_%E0%A8%B5%E0%A9%88%E0%A8%97%E0%A8%A8%E0%A8%B0" title="ਰਿਚਰਡ ਵੈਗਨਰ — panĝaba" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਰਿਚਰਡ ਵੈਗਨਰ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="panĝaba" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — pampanga" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="pampanga" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — pola" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="pola" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%DA%86%D8%B1%DA%88_%D9%88%DB%8C%DA%AF%D9%86%D8%B1" title="رچرڈ ویگنر — Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="رچرڈ ویگنر" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — portugala" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugala" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — keĉua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="keĉua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — rumana" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumana" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80,_%D0%A0%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4" title="Вагнер, Рихард — rusa" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Вагнер, Рихард" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rusa" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%96%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D2%91%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Ріхард Ваґнер — Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Ріхард Ваґнер" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80_%D0%A0%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4" title="Вагнер Рихард — jakuta" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Вагнер Рихард" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="jakuta" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — sarda" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sarda" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — sicilia" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sicilia" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — skota" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="skota" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — serbo-Kroata" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-Kroata" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — slovaka" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaka" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — slovena" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovena" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — albana" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albana" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="elstara artikolo"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Рихард Вагнер — serba" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Рихард Вагнер" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serba" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — sunda" lang="su" hreflang="su" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="sunda" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — sveda" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="sveda" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — svahila" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="svahila" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%B0%E0%AE%BF%E0%AE%9A%E0%AF%8D%E0%AE%9A%E0%AE%BE%E0%AE%B0%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AF%8D_%E0%AE%B5%E0%AE%BE%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%A9%E0%AE%B0%E0%AF%8D" title="ரிச்சார்ட் வாக்னர் — tamila" lang="ta" hreflang="ta" data-title="ரிச்சார்ட் வாக்னர்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamila" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Рихард Вагнер — taĝika" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Рихард Вагнер" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="taĝika" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%8A%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%97_%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%AD%E0%B8%A3%E0%B9%8C" title="ริชชาร์ท วากเนอร์ — taja" lang="th" hreflang="th" data-title="ริชชาร์ท วากเนอร์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="taja" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — tagaloga" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagaloga" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — turka" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turka" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Рихард Вагнер — tatara" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Рихард Вагнер" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatara" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%96%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Ріхард Вагнер — ukraina" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Ріхард Вагнер" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraina" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%DA%86%D8%B1%DA%88_%D9%88%D8%A7%DA%AF%D9%86%D8%B1" title="رچرڈ واگنر — urduo" lang="ur" hreflang="ur" data-title="رچرڈ واگنر" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urduo" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — uzbeka" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbeka" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — venecia" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="venecia" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Vagner_Rihard" title="Vagner Rihard — Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Vagner Rihard" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — vjetnama" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vjetnama" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Volapuko" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="Volapuko" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — varaja" lang="war" hreflang="war" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="varaja" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%90%86%E6%9F%A5%E5%BE%B7%C2%B7%E7%93%A6%E6%A0%BC%E7%BA%B3" title="理查德·瓦格纳 — vua" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="理查德·瓦格纳" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="vua" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xal mw-list-item"><a href="https://xal.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D1%80,_%D0%A0%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4" title="Вагнер, Рихард — kalmuka" lang="xal" hreflang="xal" data-title="Вагнер, Рихард" data-language-autonym="Хальмг" data-language-local-name="kalmuka" class="interlanguage-link-target"><span>Хальмг</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%93_%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%92%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98" title="რიხარდ ვაგნერი — Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="რიხარდ ვაგნერი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A8%D7%99%D7%9B%D7%90%D7%A8%D7%93_%D7%95%D7%95%D7%90%D7%92%D7%A0%D7%A2%D7%A8" title="ריכארד וואגנער — jida" lang="yi" hreflang="yi" data-title="ריכארד וואגנער" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jida" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — joruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="joruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%90%86%E6%9F%A5%E5%BE%B7%C2%B7%E7%93%A6%E6%A0%BC%E7%BA%B3" title="理查德·瓦格纳 — ĉina" lang="zh" hreflang="zh" data-title="理查德·瓦格纳" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="ĉina" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner — Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Richard Wagner" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%90%86%E6%9F%A5%C2%B7%E8%8F%AF%E6%A0%BC%E7%B4%8D" title="理查·華格納 — kantona" lang="yue" hreflang="yue" data-title="理查·華格納" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantona" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1511#sitelinks-wikipedia" title="Redakti interlingvajn ligilojn" class="wbc-editpage">Redakti ligilojn</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Nomspacoj"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Richard_Wagner" title="Vidi la artikolon [c]" accesskey="c"><span>Artikolo</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Diskuto:Richard_Wagner" rel="discussion" title="Diskuto pri la artikolo [t]" accesskey="t"><span>Diskuto</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ŝanĝi lingvan varianton" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Esperanto</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Vidoj"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Richard_Wagner"><span>Legi</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit" title="Redakti ĉi tiun paĝon [v]" accesskey="v"><span>Redakti</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit" title="Redakti fontan kodon de tiu ĉi paĝo [e]" accesskey="e"><span>Redakti fonton</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=history" title="Antaŭaj versioj de ĉi tiu paĝo. [h]" accesskey="h"><span>Vidi historion</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paĝaj iloj"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Iloj" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Iloj</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Iloj</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">movigi al flanka panelo</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">kaŝi</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Pliaj opcioj" > <div class="vector-menu-heading"> Agoj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Richard_Wagner"><span>Legi</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit" title="Redakti ĉi tiun paĝon [v]" accesskey="v"><span>Redakti</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit" title="Redakti fontan kodon de tiu ĉi paĝo [e]" accesskey="e"><span>Redakti fonton</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=history"><span>Vidi historion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ĝenerale </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Kio_ligas_%C4%89i_tien%3F/Richard_Wagner" title="Listo de ĉiuj vikiaj paĝoj kiuj ligas ĉi tien [j]" accesskey="j"><span>Ligiloj ĉi tien</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Rilataj_%C5%9Dan%C4%9Doj/Richard_Wagner" rel="nofollow" title="Lastaj ŝanĝoj en paĝoj kiuj ligas al ĉi tiu paĝo [k]" accesskey="k"><span>Rilataj ŝanĝoj</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=eo" title="Alŝuti dosierojn [u]" accesskey="u"><span>Alŝuti dosieron</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&oldid=8979142" title="Porĉiama ligilo al ĉi versio de la paĝo"><span>Konstanta ligilo</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=info" title="Pli da informo pri ĉi tiu paĝo"><span>Informoj pri la paĝo</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciala%C4%B5o:Citi&page=Richard_Wagner&id=8979142&wpFormIdentifier=titleform" title="Informoj pri kiel citi ĉi tiun paĝon"><span>Citi ĉi tiun artikolon</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciala%C4%B5o:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Feo.wikipedia.org%2Fwiki%2FRichard_Wagner"><span>Akiri mallongigitan URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciala%C4%B5o:QrCode&url=https%3A%2F%2Feo.wikipedia.org%2Fwiki%2FRichard_Wagner"><span>Elŝutu QR-kodon</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Presi/elporti </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciala%C4%B5o:Libro&bookcmd=book_creator&referer=Richard+Wagner"><span>Krei libron</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciala%C4%B5o:DownloadAsPdf&page=Richard_Wagner&action=show-download-screen"><span>Elŝuti kiel PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&printable=yes" title="Presebla versio de tiu ĉi paĝo [p]" accesskey="p"><span>Presebla versio</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> En aliaj projektoj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Richard_Wagner" hreflang="en"><span>Vikimedia Komunejo</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://eo.wikiquote.org/wiki/Richard_Wagner" hreflang="eo"><span>Vikicitaro</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikisource mw-list-item"><a href="https://eo.wikisource.org/wiki/A%C5%ADtoro:Richard_Wagner" hreflang="eo"><span>Vikifontaro</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1511" title="Ligilo al konektita datuma ero [g]" accesskey="g"><span>Ero en Vikidatumoj</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paĝaj iloj"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Aspekto"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Aspekto</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">movigi al flanka panelo</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">kaŝi</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">El Vikipedio, la libera enciklopedio</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="eo" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r8859421">.mw-parser-output .temaspri{background-color:#f9f9f9;border-bottom:1px solid #aaa;padding:0.5em;font-style:italic}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .temaspri{background-color:#202122;color:white;border-bottom:1px solid #333333}html.skin-theme-clientpref-light .mw-parser-output .temaspri{background-color:#F9F9F9;color:black;border-bottom:1px solid #AAAAAA}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .temaspri{background-color:#202122;color:white;border-bottom:1px solid #333333}}</style> <div class="temaspri"><span typeof="mw:File"><span title="Temas pri..."><img alt="Temas pri..." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/20px-Disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/30px-Disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/40px-Disambig.svg.png 2x" data-file-width="230" data-file-height="183" /></span></span> Ĉi tiu artikolo temas pri la germana komponisto. Por informoj pri la rumanuja germana verkisto, naskita en 1952, vidu <span style="white-space: nowrap;">la artikolon <a href="/wiki/Richard_Wagner_(verkisto)" title="Richard Wagner (verkisto)">Richard Wagner (verkisto)</a></span>.</div> <table class="infobox vcard" width="280" style="width:23em; <--Bv ne ŝanĝi tiun ĉi larĝon, por ke estu la sama larĝeco ĉe ĉiuj ŝablonoj-informkesto, se aperas du ŝablonoj unu sub la alia. Dankon. !--> font-size: 90%; -moz-box-shadow: 4px 4px 4px #CCC; -webkit-box-shadow: 4px 4px 4px #CCC; box-shadow: 4px 4px 4px #CCC;"> <tbody><tr> <th style="color: #000000; background-color:#A3B9F6; font-family:Monotype Corsiva, serif; font-size: 150%;" align="center" colspan="3" class="kaplinio skribisto"><span class="fn"><b>Richard Wagner</b></span> </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align:center;" class="wikidata-content"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Dosiero:RichardWagner.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/RichardWagner.jpg/250px-RichardWagner.jpg" decoding="async" width="250" height="346" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/RichardWagner.jpg/375px-RichardWagner.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/RichardWagner.jpg/500px-RichardWagner.jpg 2x" data-file-width="1369" data-file-height="1897" /></a></span> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align:center;"> </td></tr> <tr> <th align="center" style="background-color:#ddd" colspan="2">Persona informo </th></tr> <tr> <td style="text-align:center; background-color:#A3B9F6; font-family:Monotype Corsiva, serif; color:#000000;" align="center" colspan="3" class="wikidata-content"><b><span lang="de">Richard Wagner</span> </b> </td></tr> <tr> <td valign="top"><b>Naskonomo</b> </td> <td class="wikidata-content"><span lang="de">Wilhelm Richard Wagner</span> </td></tr> <tr> <td><b>Naskiĝo</b> </td> <td class="wikidata-content"><a href="/wiki/22-a_de_majo" title="22-a de majo">22-an de majo</a> <a href="/wiki/1813" title="1813">1813</a><span style="display: none;"> (<span class="bday">1813-05-22</span>)</span><br />en <a href="/wiki/Leipzig" title="Leipzig">Leipzig</a> </td></tr> <tr> <td><b>Morto</b> </td> <td class="wikidata-content"><a href="/wiki/13-a_de_februaro" title="13-a de februaro">13-an de februaro</a> <a href="/wiki/1883" title="1883">1883</a><span style="display: none;"> (<span class="dday deathdate">1883-02-13</span>)</span> (69-jaraĝa)<br />en <a href="/wiki/Venecio" title="Venecio">Venecio</a> </td></tr> <tr> <td><b>Mortis pro</b> </td> <td class="wikidata-content"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q3739104" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q3739104"><span style="color:#5f9cbb;">Naturaj kialoj</span></a> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511?uselang=eo#P1196" title="Redakti la valoron en Wikidata"><img alt="Redakti la valoron en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P1196" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr> <td><b>Mortis per</b> </td> <td class="wikidata-content"><a href="/wiki/Korinfarkto" title="Korinfarkto">Korinfarkto</a> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511?uselang=eo#P509" title="Redakti la valoron en Wikidata"><img alt="Redakti la valoron en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P509" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr> <td><b>Tombo</b> </td> <td class="wikidata-content"><a href="/wiki/Vilao_Wahnfried" title="Vilao Wahnfried">Vilao Wahnfried</a> <small> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511?uselang=eo#P119" title="Redakti la valoron en Wikidata"><img alt="Redakti la valoron en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></small> <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P119" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr> <td valign="top"><b>Religio</b> </td> <td class="wikidata-content"><a href="/wiki/Luteranismo" title="Luteranismo">luteranismo</a> <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P140" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr> <td><b><a href="/wiki/Lingvo" title="Lingvo">Lingvoj</a></b> </td> <td><a href="/wiki/Germana_lingvo" title="Germana lingvo">germana</a> <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P1412" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr> <td><b>Ŝtataneco</b> </td> <td class="wikidata-content"><a href="/wiki/Re%C4%9Dlando_Saksio" title="Reĝlando Saksio">Reĝlando Saksio</a> <small></small><br /><a href="/wiki/Italio" title="Italio">Italio</a> <small></small><br /><a href="/wiki/Svislando" title="Svislando">Svislando</a> <small></small><br /><a href="/wiki/Germanio" title="Germanio">Germanio</a> <small></small><br /><a href="/wiki/A%C5%ADstrio" title="Aŭstrio">Aŭstrio</a> <small> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511?uselang=eo#P27" title="Redakti la valoron en Wikidata"><img alt="Redakti la valoron en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></small> <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P27" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr> <td valign="top"><b><a href="/wiki/Alma_mater" title="Alma mater">Alma mater</a></b> </td> <td class="wikidata-content"><a href="/wiki/Universitato_de_Lepsiko" title="Universitato de Lepsiko">Universitato de Lepsiko</a> <small> </small><br /><a href="/wiki/Kruclernejo" title="Kruclernejo">Kruclernejo</a> <small> </small><br /><a href="/wiki/Thomas-lernejo_Lepsiko" title="Thomas-lernejo Lepsiko">Thomas-lernejo je Lepsiko</a> <small> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511?uselang=eo#P69" title="Redakti la valoron en Wikidata"><img alt="Redakti la valoron en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></small> <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P169" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="border-top: 1px solid #C0C0C0;"> </th></tr> <tr> <th colspan="2" style="text-align:center;"><b>Subskribo</b> <span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Dosiero:Richard_Wagner_Signature.svg" class="mw-file-description" title="Richard Wagner"><img alt="Richard Wagner" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Richard_Wagner_Signature.svg/220px-Richard_Wagner_Signature.svg.png" decoding="async" width="220" height="75" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Richard_Wagner_Signature.svg/330px-Richard_Wagner_Signature.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Richard_Wagner_Signature.svg/440px-Richard_Wagner_Signature.svg.png 2x" data-file-width="349" data-file-height="119" /></a></span> </th></tr> <tr> <th colspan="2" style="border-top: 1px solid #C0C0C0;"> </th></tr> <tr> <th colspan="2" style="text-align:center;"><b>Memorigilo</b> <span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Dosiero:Commemorative_plaque_to_Richard_Wagner_01.jpg" class="mw-file-description" title="Richard Wagner"><img alt="Richard Wagner" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Commemorative_plaque_to_Richard_Wagner_01.jpg/220px-Commemorative_plaque_to_Richard_Wagner_01.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Commemorative_plaque_to_Richard_Wagner_01.jpg/330px-Commemorative_plaque_to_Richard_Wagner_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Commemorative_plaque_to_Richard_Wagner_01.jpg/440px-Commemorative_plaque_to_Richard_Wagner_01.jpg 2x" data-file-width="3024" data-file-height="4032" /></a></span> </th></tr> <tr> <th align="center" style="background-color:#ddd" colspan="2">Familio </th></tr> <tr> <td valign="top"><b>Dinastio</b> </td> <td class="wikidata-content">Wagner family <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P53" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr> <td valign="top"><b>Patro</b> </td> <td class="wikidata-content"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q102061876" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q102061876"><span style="color:#5f9cbb;">Carl Friedrich Wagner</span></a> <sup>(en)</sup> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q102061876?uselang=eo" title="Traduki"><img alt="Traduki" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/10px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/15px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/20px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 2x" data-file-width="158" data-file-height="161" /></a></span> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511?uselang=eo#P22" title="Redakti la valoron en Wikidata"><img alt="Redakti la valoron en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P22" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr> <td valign="top"><b>Patrino</b> </td> <td class="wikidata-content"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q55916654" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q55916654"><span style="color:#5f9cbb;">Johanna Rosina Wagner-Geyer</span></a> <sup>(en)</sup> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q55916654?uselang=eo" title="Traduki"><img alt="Traduki" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/10px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/15px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/20px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 2x" data-file-width="158" data-file-height="161" /></a></span> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511?uselang=eo#P25" title="Redakti la valoron en Wikidata"><img alt="Redakti la valoron en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P25" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr> <td valign="top"><b>Gefratoj</b> </td> <td class="wikidata-content"><a href="/wiki/Rosalie_Wagner" title="Rosalie Wagner">Rosalie Wagner</a>, <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q94763406" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q94763406"><span style="color:#5f9cbb;">Ottilie Brockhaus</span></a> <sup>(en)</sup> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q94763406?uselang=eo" title="Traduki"><img alt="Traduki" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/10px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/15px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/20px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 2x" data-file-width="158" data-file-height="161" /></a></span>, <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q95206365" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q95206365"><span style="color:#5f9cbb;">Louise Wagner</span></a> <sup>(en)</sup> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q95206365?uselang=eo" title="Traduki"><img alt="Traduki" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/10px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/15px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/20px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 2x" data-file-width="158" data-file-height="161" /></a></span>, <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q94770082" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q94770082"><span style="color:#5f9cbb;">Cäcilie Avenarius</span></a> <sup>(en)</sup> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q94770082?uselang=eo" title="Traduki"><img alt="Traduki" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/10px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/15px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/20px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 2x" data-file-width="158" data-file-height="161" /></a></span> kaj <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q94804421" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q94804421"><span style="color:#5f9cbb;">Albert Wagner</span></a> <sup>(en)</sup> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q94804421?uselang=eo" title="Traduki"><img alt="Traduki" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/10px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/15px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/20px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 2x" data-file-width="158" data-file-height="161" /></a></span> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511?uselang=eo#P3373" title="Redakti la valoron en Wikidata"><img alt="Redakti la valoron en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P3373" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr> <td><b>Edz(in)o</b> </td> <td class="wikidata-content"><a href="/wiki/Cosima_Wagner" title="Cosima Wagner">Cosima Wagner</a> <small></small><br /><a href="/wiki/Minna_Planer" title="Minna Planer">Minna Planer</a> <small> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511?uselang=eo#P26" title="Redakti la valoron en Wikidata"><img alt="Redakti la valoron en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></small> <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P26" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr> <td valign="top"><b>Infanoj</b> </td> <td colspan="2" class="wikidata-content"><a href="/wiki/Siegfried_Wagner" title="Siegfried Wagner">Siegfried Wagner</a><br /> <small>(<span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Dosiero:OOjs_UI-like_kinship-progressive-black.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/OOjs_UI-like_kinship-progressive-black.svg/15px-OOjs_UI-like_kinship-progressive-black.svg.png" decoding="async" width="15" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/OOjs_UI-like_kinship-progressive-black.svg/23px-OOjs_UI-like_kinship-progressive-black.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/OOjs_UI-like_kinship-progressive-black.svg/30px-OOjs_UI-like_kinship-progressive-black.svg.png 2x" data-file-width="19" data-file-height="17" /></a></span> <a href="/wiki/Cosima_Wagner" title="Cosima Wagner">Cosima Wagner</a>)</small><br /><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q5922802" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q5922802"><span style="color:#5f9cbb;">Isolde Wagner</span></a> <sup>(en)</sup> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q5922802?uselang=eo" title="Traduki"><img alt="Traduki" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/10px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/15px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/20px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 2x" data-file-width="158" data-file-height="161" /></a></span><br /> <small>(<span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Dosiero:OOjs_UI-like_kinship-progressive-black.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/OOjs_UI-like_kinship-progressive-black.svg/15px-OOjs_UI-like_kinship-progressive-black.svg.png" decoding="async" width="15" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/OOjs_UI-like_kinship-progressive-black.svg/23px-OOjs_UI-like_kinship-progressive-black.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/OOjs_UI-like_kinship-progressive-black.svg/30px-OOjs_UI-like_kinship-progressive-black.svg.png 2x" data-file-width="19" data-file-height="17" /></a></span> <a href="/wiki/Cosima_Wagner" title="Cosima Wagner">Cosima Wagner</a>) <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511?uselang=eo#P40" title="Redakti la valoron en Wikidata"><img alt="Redakti la valoron en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></small> <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P40" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr> <td valign="top"><b>Parencoj</b> </td> <td class="wikidata-content"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q33489993" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q33489993"><span style="color:#5f9cbb;">Franziska Wagner</span></a> <sup>(en)</sup> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q33489993?uselang=eo" title="Traduki"><img alt="Traduki" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/10px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/15px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg/20px-Noun_Project_label_icon_1116097_cc_mirror.svg.png 2x" data-file-width="158" data-file-height="161" /></a></span> (<small><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q3403377" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q3403377"><span style="color:#5f9cbb;">nevino</span></a></small>) <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511?uselang=eo#P1038" title="Redakti la valoron en Wikidata"><img alt="Redakti la valoron en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P1038" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background-color:#DDDDDD;">Profesio </th></tr> <tr> <td><b><a href="/wiki/Pse%C5%ADdonimo" title="Pseŭdonimo">Alia nomo</a></b> </td> <td class="wikidata-content">K. Freigedank • H. Valentino <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P742" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr> <td><b>Okupo</b> </td> <td class="wikidata-content"><a href="/wiki/Komponisto" title="Komponisto">komponisto</a> <small></small><br /><a href="/wiki/Poeto" class="mw-redirect" title="Poeto">poeto</a> <small></small><br /><a href="/wiki/Pianisto" title="Pianisto">pianisto</a> <small></small><br /><a href="/wiki/Muzikkritikisto" title="Muzikkritikisto">muzikkritikisto</a> <small></small><br /><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q18939491" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q18939491"><span style="color:#5f9cbb;">taglibristo</span></a> <small></small><br /><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q18814623" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q18814623"><span style="color:#5f9cbb;">aŭtobiografo</span></a> <small></small><br /><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q11774202" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q11774202"><span style="color:#5f9cbb;">eseisto</span></a> <small></small><br /><a href="/wiki/Teatrore%C4%9Disoro" title="Teatroreĝisoro">teatra reĝisoro</a> <small></small><br /><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q8178443" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q8178443"><span style="color:#5f9cbb;">libretisto</span></a> <small></small><br /><a href="/wiki/Dirigento" title="Dirigento">dirigento</a> <small></small><br /><a href="/wiki/Verkisto" title="Verkisto">verkisto</a> <small> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511?uselang=eo#P106" title="Redakti la valoron en Wikidata"><img alt="Redakti la valoron en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></small> <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P106" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr> <td><b>Laborkampo</b> </td> <td class="wikidata-content"><a href="/wiki/Opero" title="Opero">Opero</a> kaj <a href="/wiki/Muzikdramo" title="Muzikdramo">muzikdramo</a> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511?uselang=eo#P101" title="Redakti la valoron en Wikidata"><img alt="Redakti la valoron en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P101" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr> <td valign="top"><b>Aktiva dum</b> </td> <td class="wikidata-content">1832– <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P2031" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background-color:#DDDDDD;">Verkado </th></tr> <tr> <td><b>Verkoj</b> </td> <td><a href="/wiki/Der_Fliegende_Holl%C3%A4nder" title="Der Fliegende Holländer">Der Fliegende Holländer</a> ❦<br /><a href="/wiki/Tristano_kaj_Izoldo" title="Tristano kaj Izoldo">Tristano kaj Izoldo</a> ❦<br /><a href="/wiki/Tannh%C3%A4user_(opero)" title="Tannhäuser (opero)">Tannhäuser</a> ❦<br /><a href="/wiki/Das_Rheingold" title="Das Rheingold">La Rejnoro</a> ❦<br /><a href="/wiki/Lohengrin" title="Lohengrin">Lohengrin</a> ❦<br /><a href="/wiki/La_ringo_de_la_Nibelungo" title="La ringo de la Nibelungo">La ringo de la Nibelungoj</a> <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P800" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr> <tr style="background-color:transparent;"><th colspan="2" style="text-align:center; padding: 0.2em; text-align:left; font-size: 100%; font-weight: 400;"><table class="infobox collapsible collapsed" width="100%" style="padding:0;"><tbody><tr><th colspan="2" style="text-align:center; background-color:#e0e0e0;"> <div style="float:left; width:6em;text-align:left;"> </div>Honorigoj</th></tr> <tr> <th>Honorigoj </th> <td class="wikidata-content"><ul><li><small>(1873)</small> <span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/DE-BY_Der_Bayerische_Maximiliansorden_f%C3%BCr_Wissenschaft_und_Kunst_BAR.png/30px-DE-BY_Der_Bayerische_Maximiliansorden_f%C3%BCr_Wissenschaft_und_Kunst_BAR.png" decoding="async" width="30" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/DE-BY_Der_Bayerische_Maximiliansorden_f%C3%BCr_Wissenschaft_und_Kunst_BAR.png/45px-DE-BY_Der_Bayerische_Maximiliansorden_f%C3%BCr_Wissenschaft_und_Kunst_BAR.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/DE-BY_Der_Bayerische_Maximiliansorden_f%C3%BCr_Wissenschaft_und_Kunst_BAR.png/60px-DE-BY_Der_Bayerische_Maximiliansorden_f%C3%BCr_Wissenschaft_und_Kunst_BAR.png 2x" data-file-width="218" data-file-height="60" /></span></span> <a href="/wiki/Maksimiliano-Ordeno" title="Maksimiliano-Ordeno">Maksimiliano-Ordeno</a> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511?uselang=eo#P166" title="Redakti la valoron en Wikidata"><img alt="Redakti la valoron en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></li></ul> <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P166" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr></tbody></table></th></tr> <tr style="background-color:transparent;"><th colspan="2" style="text-align:center; padding: 0.2em; text-align:left; font-size: 100%; font-weight: 400;"><table class="infobox collapsible collapsed" width="100%" style="padding:0;"><tbody><tr><th colspan="2" style="text-align:center; background-color:#e0e0e0;"> <div style="float:left; width:6em;text-align:left;"> </div>Membrecoj</th></tr> <tr> <th>Membrecoj </th> <td class="wikidata-content"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1541450" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q1541450"><span style="color:#5f9cbb;">Reĝa Muzika Akademio</span></a> <small></small><br /><a href="/wiki/Corps_Saxonia_Leipzig" title="Corps Saxonia Leipzig">Corps Saxonia Leipzig</a> <small> <span class="penicon"><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511?uselang=eo#P463" title="Redakti la valoron en Wikidata"><img alt="Redakti la valoron en Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/10px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/15px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></small> <sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511#P463" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td></tr></tbody></table></th></tr> <tr> <td style="text-align:left; background-color:#eeeeee; color:#000000;"><sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511" class="extiw" title="d:Q1511">vd</a></sup> </td> <td style="text-align:left; background-color:#eeeeee; color:#000000;"><b>Fonto: <a href="/wiki/Vikidatumoj" title="Vikidatumoj">Vikidatumoj</a></b> </td></tr> <tr><td class="shangu-shablonon infoboximage" colspan="2" style="text-align:center;padding:0 0.2em 0.2em 0.2em"><div class="noprint toccolours" style="border:2px solid #a2a9b1;padding:5px;background-color:#A3B9F6;color:black;font-size:xx-small;font-weight:normal"><figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1511" title="d:Q1511"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/15px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/23px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a><figcaption></figcaption></figure><figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Vikipedio:Informkestoj" title="Vikipedio:Informkestoj"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Information_icon.svg/15px-Information_icon.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Information_icon.svg/23px-Information_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Information_icon.svg/30px-Information_icon.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></a><figcaption></figcaption></figure><span class="noprint plainlinksneverexpand" style="text-align:center"><a href="/wiki/%C5%9Cablono:Informkesto_gravulo" title="Ŝablono:Informkesto gravulo">v</a> • <a href="/wiki/%C5%9Cablono-Diskuto:Informkesto_gravulo" title="Ŝablono-Diskuto:Informkesto gravulo">d</a> • <a class="external text" href="https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Cablono%3AInformkesto_gravulo&action=edit">r</a></span></div></td></tr> </tbody></table> <p><b>Wilhelm Richard WAGNER</b> <a href="/wiki/Internacia_Fonetika_Alfabeto" title="Internacia Fonetika Alfabeto"><span title="Ĉi tiu estas transskribo laŭ internacia fonetika alfabeto" class="IPA">[ˈʁiçaʁt ˈvaːɡnɐ]</span></a>, en esperanto <b>Rikardo Vagnero</b>,<sup id="cite_ref-PIV_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-PIV-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (naskiĝis la <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/22-a_de_majo" title="22-a de majo">22-an de majo</a> <a href="/wiki/1813" title="1813">1813</a></span>, en <a href="/wiki/Lepsiko" class="mw-redirect" title="Lepsiko">Lepsiko</a>, mortis la <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/13-a_de_februaro" title="13-a de februaro">13-an de februaro</a> <a href="/wiki/1883" title="1883">1883</a></span> en <a href="/wiki/Venecio" title="Venecio">Venecio</a>) estis unu el la plej gravaj <a href="/wiki/Germanujo" class="mw-redirect" title="Germanujo">germanaj</a> <a href="/wiki/Komponisto" title="Komponisto">komponistoj</a> <a href="/wiki/Dramisto" title="Dramisto">dramistoj</a>, <a href="/wiki/Poeto" class="mw-redirect" title="Poeto">poetoj</a>, <a href="/wiki/Verkisto" title="Verkisto">verkistoj</a>, teatra <a href="/wiki/Re%C4%9Disoro" class="mw-redirect" title="Reĝisoro">reĝisoro</a> kaj <a href="/wiki/Dirigento" title="Dirigento">orkestrodirektisto</a>. Per siaj <a href="/wiki/Muzikdramo" title="Muzikdramo">muzikdramoj</a> li validas kiel unu el la plej gravaj novigantoj de la eŭropa muziko en la 19-a jarcento. Li ŝanĝis la esprimkapablon de la <a href="/wiki/Romantisma_muziko" class="mw-redirect" title="Romantisma muziko">romantisma muziko</a> same kiel la teoriajn kaj praktikajn fundamentojn de la <a href="/wiki/Opero" title="Opero">opero</a>, formante dramajn agadojn kiel <a href="/wiki/Tutarta_verko" title="Tutarta verko">tutarta verko</a> kaj verkante por ili tekston, muzikon kaj sursceniginstrukciojn. Kiel unua komponisto li fondis festivalon en la <a href="/wiki/Festivalejo_de_Bayreuth" title="Festivalejo de Bayreuth">festivalejo de Bayreuth</a> planita de li. Liaj novigoj en la <a href="/wiki/Harmoniaro" class="mw-redirect" title="Harmoniaro">harmoniaro</a> enfluis la evoluon de la muziko ĝis la <a href="/wiki/Nova_Muziko" title="Nova Muziko">Nova Muziko</a>. Per sia traktaĵo <i><a href="/wiki/Das_Judenthum_in_der_Musik" title="Das Judenthum in der Musik">Das Judenthum in der Musik</a></i> (La judaro en la muziko) li apartenas intelekthistorie al la probatalantoj de <a href="/wiki/Antisemitismo" title="Antisemitismo">antisemitismo</a>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Wagner_Luzern_1868.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Wagner_Luzern_1868.jpg/220px-Wagner_Luzern_1868.jpg" decoding="async" width="220" height="278" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Wagner_Luzern_1868.jpg/330px-Wagner_Luzern_1868.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Wagner_Luzern_1868.jpg/440px-Wagner_Luzern_1868.jpg 2x" data-file-width="591" data-file-height="748" /></a><figcaption>Richard Wagner proks. 1868</figcaption></figure> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Vivo">Vivo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=1" title="Redakti sekcion: Vivo" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=1" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Vivo"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Infan-_kaj_junaĝo_(1813–1832)"><span id="Infan-_kaj_juna.C4.9Do_.281813.E2.80.931832.29"></span>Infan- kaj junaĝo (1813–1832)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=2" title="Redakti sekcion: Infan- kaj junaĝo (1813–1832)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=2" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Infan- kaj junaĝo (1813–1832)"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Wagnerhaus_Leipzig_Postkarte.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Wagnerhaus_Leipzig_Postkarte.jpg/220px-Wagnerhaus_Leipzig_Postkarte.jpg" decoding="async" width="220" height="309" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Wagnerhaus_Leipzig_Postkarte.jpg/330px-Wagnerhaus_Leipzig_Postkarte.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Wagnerhaus_Leipzig_Postkarte.jpg/440px-Wagnerhaus_Leipzig_Postkarte.jpg 2x" data-file-width="4357" data-file-height="6123" /></a><figcaption>Naskiĝdomo de Richard Wagner en Lepsiko proks. 1885 (ne plu ekzistas)</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Portrait_of_Ludwig_Geyer.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Portrait_of_Ludwig_Geyer.jpg/220px-Portrait_of_Ludwig_Geyer.jpg" decoding="async" width="220" height="273" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Portrait_of_Ludwig_Geyer.jpg/330px-Portrait_of_Ludwig_Geyer.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ee/Portrait_of_Ludwig_Geyer.jpg 2x" data-file-width="403" data-file-height="500" /></a><figcaption>Ludwig Geyer, duonpatro de R. Wagner</figcaption></figure> <p>Richard Wagner naskiĝis kiel naŭa ido de <a href="/wiki/Skribisto" title="Skribisto">policaktisto</a> Carl Friedrich Wagner (1770–1813) kaj bakistofilino Johanna Rosine Wagner, denaska Pätz (1774–1848) en Lepsiko (en la gastejo <i><a href="/wiki/Br%C3%BChl_(Lepsiko)" title="Brühl (Lepsiko)">Zum roten und weißen Löwen</a></i>) kaj la 16-an de aŭgusto evangele baptita en la <a href="/wiki/Thomas-pre%C4%9Dejo_(Lepsiko)" title="Thomas-preĝejo (Lepsiko)">Thomas-preĝejo</a> sur la nomon Wilhelm Richard Wagner.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ses monatojn post sia naskiĝo, la 23-an de novembro 1813, la patro mortis pro <a href="/wiki/Tifo" title="Tifo">tifo</a>. La 28-an de aŭgusto 1814 la patrino de Wagner geedziĝis kun aktoro kaj poeto <a href="/wiki/Ludwig_Geyer_(pentristo)" title="Ludwig Geyer (pentristo)">Ludwig Geyer</a> (1778–1821), kiu zorgis por la familio post la morto de la patro kaj kiun Carl Friedrich Wagner estis treege ŝatinta. Supozoj, laŭ kiuj Geyer estus la natura patro de Richard Wagner, nuntempe estas klare refutitaj. Nenie en la skribaj kaj buŝaj diroj de Wagner ekzistas pruvoj por tio, ke Richard mem estus pridubinta sia devenon de Carl Friedrich Wilhelm Wagner.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> En sia taglibro la dua edzino de Richard Wagner, <a href="/wiki/Cosima_Wagner" title="Cosima Wagner">Cosima</a>, notis la 26-an de decembro 1878: „Tiam diras Richard, (filo) Fidi, al kiu li ĉiam alĵetis sian ĉapon por gardado, ĉiam aspektas belega, similas al sia patro Geyer. Mi: ‚Vater Geyer certe estis via patro.‘ Richard: ‚Tion mi ne kredas.‘ ‚De kiu do la simileco?‘ Richard: ‚Mia patrino lin tiam amis, elekta parenceco.‘“ Kiel fotoj klare dokumentas, frato Albert, plej aĝa filo de Carl Friedrich Wilhelm Wagner, havas preskaŭ okulfrapan similecon kun Richard.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Ankoraŭ en 1814 la familio transloĝiĝis al <a href="/wiki/Dresdeno" title="Dresdeno">Dresdeno</a>. La 26-an de februaro 1815 naskiĝis la duonfratino de Richard, Cäcilie. Liaj pli aĝaj gefratoj nomiĝis Albert, Gustav, Rosalie, Julius, Luise, Klara, Theresia kaj Ottilie. En la jaro 1817 Richard fariĝis lernejano – ankoraŭ sub la nomo Richard Geyer. Du jarojn poste la duonpatro Ludwig Geyer malsaniĝis kaj mortis la 30-an de septembro 1821 en Dresdeno. Richard iris post tio al pluraj parencoj „en zorgadon“. Ekzemple oktobron de 1821 li iris en <a href="/wiki/Eisleben" title="Eisleben">Eisleben</a> al la frato de sia duonpatro, Karl, kiu ankaŭ jam estis akceptinta lian fraton Julius, kaj vivis tie dum unu jaro sub la nomo Richard Geyer.<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ekde la 2-a de decembro 1822 li lernis ĉe la <a href="/wiki/Kruclernejo" title="Kruclernejo">Kruclernejo</a> en Dresdeno. En la jaro 1826 la familio transloĝiĝis al <a href="/wiki/Prago" title="Prago">Prago</a>, ĉar la fratino de Richard, <a href="/wiki/Rosalie_Wagner" title="Rosalie Wagner">Rosalie</a> ricevis tie dungitecon. Richard restis plu en Dresdeno kaj loĝis je familio d-ro Böhme, vizitis tamen plurfoje sian familion en Prago. Ekde kristnasko de 1827 li estis kun sia reveninta familio denove en Lepsiko. Tie li lernis ekde 1828 ĝis 1830, nun je la nomo Richard Wagner, en la <a href="/wiki/Malnova_Nikolaj-lernejo" title="Malnova Nikolaj-lernejo">Nikolaj-lernejo</a> same kiel en la <a href="/wiki/Thomas-lernejo_je_Lepsiko" class="mw-redirect" title="Thomas-lernejo je Lepsiko">Thomas-lernejo je Lepsiko</a>. La senpatra knabo tiutempe havis idealtipon per sia onklo Adolph Wagner, filologo, kiu estis renomiĝinta kiel tradukisto de la verkoj de <a href="/wiki/Sofoklo" title="Sofoklo">Sofoklo</a> kaj korespondis kun <a href="/wiki/Johann_Wolfgang_von_Goethe" title="Johann Wolfgang von Goethe">Goethe</a>. Richard legis en ties ampleksa biblioteko <a href="/wiki/%C5%9Cekspiro" class="mw-redirect" title="Ŝekspiro">Ŝekspiron</a> kaj la <a href="/wiki/Romantikismo" title="Romantikismo">romantikistojn</a>, ekz. <a href="/wiki/E._T._A._Hoffmann" title="E. T. A. Hoffmann">E. T. A. Hoffmann</a>, kaj skribis jam estante lernanto sian unuan draman verkon, <i>Leubald</i>, grandan tragedion en kvin aktoj laŭ la stilo de Ŝekspiro. </p><p>La junaĝo de Wagner estis karakterizata per tio, ke li kiel plej juna infano de artistofamilio alkreskis fakte senpatra kaj sen „<a href="/wiki/Disciplino_kaj_ordo" title="Disciplino kaj ordo">disciplino kaj ordo</a>“. Li estis kiel infano treege sovaĝa („der <a href="/wiki/Kozakoj" title="Kozakoj">kozako</a>“) kaj iomete malzorgita, kio stampis lian <a href="/wiki/Karaktero" title="Karaktero">karakteron</a> en tio, ke lin <a href="/wiki/Edukado" class="mw-redirect" title="Edukado">edukado</a> „ne povis fleksi“. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="„Sturm_und_Drang“_(1832–1835)"><span id=".E2.80.9ESturm_und_Drang.E2.80.9C_.281832.E2.80.931835.29"></span>„Sturm und Drang“ (1832–1835)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=3" title="Redakti sekcion: „Sturm und Drang“ (1832–1835)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=3" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: „Sturm und Drang“ (1832–1835)"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r8860200">.mw-parser-output .cxefartikolo{background-color:#f9f9f9;border:1px solid #aaa;padding:0.5em;font-style:italic}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .cxefartikolo{background-color:#202122;color:white;border:1px solid #333333}html.skin-theme-clientpref-light .mw-parser-output .cxefartikolo{background-color:#F9F9F9;color:black;border:1px solid #AAAAAA}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .cxefartikolo{background-color:#202122;color:white;border:1px solid #333333}}</style> <div class="cxefartikolo" style="margin-bottom: 0.5em; border: 1px solid #ccc; padding: 2px; text-align: left; font-size: 95%;"><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Loupe.svg/12px-Loupe.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Loupe.svg/18px-Loupe.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Loupe.svg/24px-Loupe.svg.png 2x" data-file-width="58" data-file-height="57" /></span></span> Pli detalaj informoj troveblas en artikolo <a href="/wiki/Sturm_und_Drang" title="Sturm und Drang">Sturm und Drang</a>.</div> <p>En la aĝo de 16 jaroj Wagner travivis en Lepsiko unuan fojon la operon <i><a href="/wiki/Fidelio" title="Fidelio">Fidelio</a></i> de <a href="/wiki/Ludwig_van_Beethoven" title="Ludwig van Beethoven">Beethoven</a> kun <a href="/wiki/Wilhelmine_Schr%C3%B6der-Devrient" title="Wilhelmine Schröder-Devrient">Wilhelmine Schröder-Devrient</a> en la titolrolo. Ekde tiam fiksiĝis por li la celo, fariĝi muzikisto. Li verkis baldaŭ unuajn <a href="/wiki/Sonato" title="Sonato">sonatojn</a>, unu arĉkvartetojn same kiel la nekomplete restontan operprovon <i><a href="/wiki/Die_Hochzeit" title="Die Hochzeit">Die Hochzeit</a></i> (La geedziga festo). Ekde 1831 li studis muzikon ĉe la <a href="/wiki/Universitato_de_Lepsiko" title="Universitato de Lepsiko">universitato de Lepsiko</a>, krom tio li sekvis kompozician instruon de <a href="/wiki/Thomas-kantoro" title="Thomas-kantoro">Thomas-kantoro</a> <a href="/wiki/Christian_Theodor_Weinlig" title="Christian Theodor Weinlig">Christian Theodor Weinlig</a>, al kiu li ankaŭ omaĝis sian unuan verkon (<i><a href="/wiki/Pianosonato" title="Pianosonato">pianosonato</a> en B♭-maĵoro</i>). Ĉi tiu unua verko aperis jam unu jaron pli malfrue presita fare de eldonejo <a href="/wiki/Breitkopf_%26_H%C3%A4rtel" title="Breitkopf & Härtel">Breitkopf & Härtel</a>. Spronite de tio kaj ankaŭ de la sukceso de la unua prezentado de sia koncertuverturo en d-minoro en la Jaro 1832 en Lepsiko, Wagner komponis pluajn koncertpecojn, i. a. la <i><a href="/wiki/Simfonio" title="Simfonio">simfonion</a> C-maĵoran</i>, kiu ankoraŭ en la sama jaro estis unuan fojon prezentata en la <a href="/wiki/Praga_konservatorio" title="Praga konservatorio">praga konservatorio</a>. </p><p>Instigite de la <a href="/wiki/Malfruromantismo" class="mw-redirect" title="Malfruromantismo">malfruromantismo</a>, aparte ankaŭ de E. T. A. Hoffmann kaj materio el <i>kavalirepoko kaj kavaliraferoj</i>, li estis skizita la planon pri sia unua opero sub la titolo <i>Die Hochzeit</i>. Li versis la tekston kaj komencis komponi la unuajn numerojn de ĉi tiu „noktopeco de plej nigra koloro“ (R. W.), kies troigita horora romantiko tamen nur malmulte imponis lian fratinon Rosalie. Post tio Wagner neniigis la tekstoskizon, de la partituro partoj restis konserviĝintaj (WWV 31). </p><p>Wagner aktivis ĉe la <a href="/wiki/Corps_Saxonia_Leipzig" title="Corps Saxonia Leipzig">Corps Saxonia Leipzig</a>, tamen ne longe. Wagner mem skribis, ke li libervole forlasis la korporacion: precipe pro la seniluziiĝo pri la malpolitika sinteno de la lepsikaj kunkorporacianoj rilate la ribelon en Pollando. La „dolorigan malĝojon“ de Wagner pri la pola malvenko ĉe <a href="/wiki/Ostrolenka" class="mw-redirect" title="Ostrolenka">Ostrolenka</a> la kunkorporacianoj ne estis partoprenantaj.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Verkisto kaj publikigisto <a href="/wiki/Heinrich_Laube" title="Heinrich Laube">Heinrich Laube</a> impresis Vagneron en 1833 per la ideoj de <a href="/wiki/Juna_Germanujo_(literaturo)" title="Juna Germanujo (literaturo)">Juna Germanujo</a>, revoluciema literatura movado de la <a href="/wiki/Anta%C5%ADmarto_en_Germanujo" class="mw-redirect" title="Antaŭmarto en Germanujo">Antaŭmarto en Germanujo</a>. Samtempe Wagner komenciĝis per la komponado de la opero <i><a href="/wiki/Die_Feen" title="Die Feen">Die Feen</a></i> (La feinoj), post kiam li ektenis sian unuan dungitecon kiel ĥordirektisto de la <a href="/wiki/Mainfranken_Theater_W%C3%BCrzburg" title="Mainfranken Theater Würzburg">teatro de Würzburg</a>. En la gazeto <i>Zeitung für die elegante Welt</i> (gazeto por la eleganta mondo) de Laube post tio aperis baldaŭ lia traktaĵo <i>Die Deutsche Oper</i> (La germana opero). Kiel muzika direktisto de la somera sezono en <a href="/wiki/Goethe-Teatrejo_(Bad_Lauchst%C3%A4dt)" title="Goethe-Teatrejo (Bad Lauchstädt)">Bad Lauchstädt</a> kaj de la teatro en <a href="/wiki/Magdeburgo" title="Magdeburgo">Magdeburgo</a> li konatiĝis kun aktorino <a href="/wiki/Minna_Planer" title="Minna Planer">Minna Planer</a> kaj enamiĝis pasie en ŝi. La unua memstara muzika ekzercigo de Wagner estis laŭ lia eldiro la muziko por la farso de <a href="/wiki/Johann_Nestroy" title="Johann Nestroy">Johann Nestroy</a> <i><a href="/wiki/Der_b%C3%B6se_Geist_Lumpazivagabundus" title="Der böse Geist Lumpazivagabundus">Lumpazivagabundus</a></i> de <a href="/wiki/Adolf_M%C3%BCller_la_pli_maljuna" title="Adolf Müller la pli maljuna">Adolf Müller la pli maljuna</a> (1833). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Unuaj_teatrospertoj_(1835–1842)"><span id="Unuaj_teatrospertoj_.281835.E2.80.931842.29"></span>Unuaj teatrospertoj (1835–1842)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=4" title="Redakti sekcion: Unuaj teatrospertoj (1835–1842)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=4" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Unuaj teatrospertoj (1835–1842)"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Minna.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Minna.jpg/220px-Minna.jpg" decoding="async" width="220" height="275" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/18/Minna.jpg 1.5x" data-file-width="320" data-file-height="400" /></a><figcaption>Minna Planer</figcaption></figure> <p>Wagner verkis en 1835 pri la opero <i><a href="/wiki/Das_Liebesverbot" title="Das Liebesverbot">Das Liebesverbot</a></i> kaj direktis la duan sezonon en Magdeburgo. La 29-an de marto 1836 okazis je mizeraj kondiĉoj la unua prezentado de la opero <i>Das Liebesverbot oder Die Novize von Palermo</i> en Magdeburgo. Trans Berlino Wagner vojaĝis al <a href="/wiki/Kenigsbergo" title="Kenigsbergo">Kenigsbergo</a>. La 24-an de novembro li geedziĝis kun <a href="/wiki/Minna_Planer" title="Minna Planer">Minna Planer</a>, kiu tie estis dungita kiel aktoro, en la <a href="/wiki/Pre%C4%9Dejo_je_Tragheim" title="Preĝejo je Tragheim">preĝejo je Tragheim</a>. La 1-an de aprilo 1837 li fariĝis <a href="/wiki/Muzikdirektisto" class="mw-redirect" title="Muzikdirektisto">muzikdirektisto</a> en Kenigsbergo. La teatra funkciado tamen disrompiĝis mallonge poste pro la bankroto de la estrado. Wagner estis laŭ tradicio de la „<a href="/wiki/Vaganto" title="Vaganto">vagantoj</a>“ kutimiĝinta, vivi trans siaj eblecoj kaj peti surlokajn burĝojn pri monpruntaĵoj, kiujn li ne povis repagi. Junion de 1837 li akiris postenon de <a href="/wiki/Kapelmajstro" title="Kapelmajstro">kapelmajstro</a> en <a href="/wiki/Rigo" title="Rigo">Rigo</a>, kie li estis protektata kontraŭ siaj germanaj <a href="/wiki/Kreditoro" class="mw-redirect" title="Kreditoro">kreditoroj</a>. En julio lia edzino Minna forlasis lin kun komercisto nome Dietrich, ŝi revenis tamen en oktobro penteme al li en Rigo. Tie ekestis la teksto kaj la komenco de lia unua sukcesa opero: <i><a href="/wiki/Rienzi" title="Rienzi">Rienzi</a></i>. Wagner ekkonis tie ankaŭ la fabelon de <a href="/wiki/Wilhelm_Hauff" title="Wilhelm Hauff">Wilhelm Hauff</a> pri <i>fantomŝipo</i> kun la materialon pri la fluganta holandano. Kun teatrodirektisto <a href="/wiki/Karl_von_Holtei" title="Karl von Holtei">Karl von Holtei</a> li planis kantoteatraĵo kun la titolo <i>Die glückliche Bärenfamilie</i> (La feliĉa ursofamilio), kontraŭstaris tamen baldaŭ kontraŭ la teatra reĝimo. Dum ĉi tiu periodo finiĝis la historio de la <a href="/wiki/Germana_migroteatro" title="Germana migroteatro">migroteatroj</a>, kiuj pli kaj pli devis cedi al urbaj teatroj kun fiksa personaro. </p><p>Jam en 1839 Wagner perdis sian postenon en Rigo. Pro timo antaŭ siaj kreditoroj li transpaŝis kaŝe kun sia edzino la rusan-orientprusan landoimon kaj veturis sur la malgranda velŝipo <i>Thetis</i> kune kun Minna al <a href="/wiki/Londono" title="Londono">Londono</a>. La tempeste pasa, plurfoje en norvegaj havenoj interrompita kaj finfine kvar semajnojn daŭra marvojaĝo, je kio la ŝipo preskaŭ renversiĝis, alportis inspiron por la <i><a href="/wiki/Der_fliegende_Holl%C3%A4nder" class="mw-redirect" title="Der fliegende Holländer">Fluganta Holandano</a></i>. Post mallonga restado en Londono la paro daŭrigis la vojaĝon trans <a href="/wiki/Bulonjo-%C4%89e-Maro" class="mw-redirect" title="Bulonjo-ĉe-Maro">Bulonjo-ĉe-Maro</a>, kie Wagner konatiĝis persone kun la ĉefa pariza operkomponisto <a href="/wiki/Giacomo_Meyerbeer" title="Giacomo Meyerbeer">Giacomo Meyerbeer</a>, al Parizo. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Plaque_Richard_Wagner,_14_rue_Jacob,_Paris_6.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Plaque_Richard_Wagner%2C_14_rue_Jacob%2C_Paris_6.jpg/220px-Plaque_Richard_Wagner%2C_14_rue_Jacob%2C_Paris_6.jpg" decoding="async" width="220" height="152" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Plaque_Richard_Wagner%2C_14_rue_Jacob%2C_Paris_6.jpg/330px-Plaque_Richard_Wagner%2C_14_rue_Jacob%2C_Paris_6.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Plaque_Richard_Wagner%2C_14_rue_Jacob%2C_Paris_6.jpg/440px-Plaque_Richard_Wagner%2C_14_rue_Jacob%2C_Paris_6.jpg 2x" data-file-width="1092" data-file-height="755" /></a><figcaption>Memortabulo en la <i>Rue Jacob 14</i> en la <a href="/wiki/6-a_arondismento_de_Parizo" title="6-a arondismento de Parizo">6-a arondismento de Parizo</a></figcaption></figure> <p>Wagner pasigis la jarojn 1840 kaj 1841 kun Minna en mizeraj ekonomiaj cirkonstancoj en <a href="/wiki/Parizo" title="Parizo">Parizo</a>. Tie li finverkis la operon <i>Rienzi</i> (1840) kaj tekstis kaj komponis la operon <i>Fliegenden Holländer</i> (1841). Meyerbeer ekkonis lian talenton kaj progresigis lin, sed pri la „pruntotalento“ (<a href="/wiki/Thomas_Mann" title="Thomas Mann">Thomas Mann</a>) de Wagner li estis malpli entuziasma. En Parizo troviĝis la ĉefaj teatroj de la mondo. Lerneme Wagner sorbis inspirojn de la <a href="/wiki/Granda_opero" title="Granda opero">granda opero</a> aŭ de la <a href="/wiki/Melodramo" title="Melodramo">melodramo</a>. Por povi vivteni sin kaj sian edzinon, li verkis artikolojn por diversaj ĵurnaloj kaj plenumis muzikan laboron salajratan. Li konatiĝis kun <a href="/wiki/Heinrich_Heine" title="Heinrich Heine">Heinrich Heine</a> kaj <a href="/wiki/Franz_Liszt" title="Franz Liszt">Franz Liszt</a>. Pro manko de mono li eĉ devis vendi la prozan skizon por <i>Der Fliegende Holländer</i> sub la titolo <i>Le vaisseau fantôme</i> por 500 frankoj al la pariza opero, kiu donis la komponmendon al sia domkomponisto <a href="/wiki/Pierre-Louis_Dietsch" title="Pierre-Louis Dietsch">Pierre-Louis Dietsch</a> – kio tamen Vagneron ne detenis de tio, realigi sian ideon mem kaj transigi ĝin en muzikon. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Richard_Wagner_1842.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Richard_Wagner_1842.jpg/220px-Richard_Wagner_1842.jpg" decoding="async" width="220" height="262" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Richard_Wagner_1842.jpg/330px-Richard_Wagner_1842.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Richard_Wagner_1842.jpg/440px-Richard_Wagner_1842.jpg 2x" data-file-width="857" data-file-height="1020" /></a><figcaption>Richard Wagner 1842 en Parizo, desegno de Ernst B. Kietz</figcaption></figure> <p>En Parizo li okupiĝis pli kaj pli pri la politikaj okazaĵoj en Francujo. Dum kiam lin en lia junaĝo plenigis la teruraĵoj de la <a href="/wiki/Franca_revolucio_de_1789" title="Franca revolucio de 1789">franca revolucio de 1789</a> „per sincera abomeno kontraŭ ĝiaj herooj“, kiel li skribis en sia biografio <i>Mein Leben</i>, li reagis tute alie, kiam <a href="/wiki/Marie-Joseph_Motier,_markizo_de_La_Fayette" title="Marie-Joseph Motier, markizo de La Fayette">Lafayette</a> gvidis la liberalan opozicion en Parizo. „La historia mondo komenciĝis por mi ekde ĉi tiu tago; kaj kompreneble mi estis plene partieca por la revolucio, kiu sin montris al mi nun sub la formo de kuraĝa kaj venkanta popolbatalo, libera de ĉiuj makuloj de la teruraj tuberoj de la unua franca revolucio.“<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>En ĉi tiu tempo ankaŭ okazis lia okupiĝo pri la religiokritika <a href="/wiki/Filozofio" title="Filozofio">filozofio</a> de <a href="/wiki/Ludwig_Feuerbach" title="Ludwig Feuerbach">Ludwig Feuerbach</a> kaj la teorioj de la franca <a href="/wiki/Socialismo" title="Socialismo">frusocialisto</a> kaj frua teoriisto de la moderna <a href="/wiki/Anar%C4%A5iismo" class="mw-redirect" title="Anarĥiismo">anarĥiismo</a> de <a href="/wiki/Pierre-Joseph_Proudhon" title="Pierre-Joseph Proudhon">Pierre-Joseph Proudhon</a>. Precipe pri la formulado de la demando de Proudhon: „Kio estas propraĵo?“ Wagner dumvive okupiĝis: „Kiam propraĵo konservas privilegiojn, tiam privilegiita – do ĉantaĝa – propraĵo signifas ŝtelo.“ Ĉi tiu opinio fariĝis ĉefe en lia <a href="/wiki/La_Ringo_de_la_Nibelungo" class="mw-redirect" title="La Ringo de la Nibelungo">nibelungodramo</a> ruĝa fadeno. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dresdenaj_jaroj_(1842–1849)"><span id="Dresdenaj_jaroj_.281842.E2.80.931849.29"></span>Dresdenaj jaroj (1842–1849)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=5" title="Redakti sekcion: Dresdenaj jaroj (1842–1849)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=5" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Dresdenaj jaroj (1842–1849)"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Dresden_Hoftheater_J_C_A_Richter.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Dresden_Hoftheater_J_C_A_Richter.jpg/220px-Dresden_Hoftheater_J_C_A_Richter.jpg" decoding="async" width="220" height="144" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Dresden_Hoftheater_J_C_A_Richter.jpg/330px-Dresden_Hoftheater_J_C_A_Richter.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Dresden_Hoftheater_J_C_A_Richter.jpg/440px-Dresden_Hoftheater_J_C_A_Richter.jpg 2x" data-file-width="1427" data-file-height="934" /></a><figcaption>La malnova dresdena kortegoteatro je la tempo de Richard Wagner</figcaption></figure> <p>Printempon de 1842 Wagner ricevis mesaĝon de la dresdena kortega opero, ke oni volas prezenti lian novan operon <i>Rienzi</i>. Post kiam li en Parizo ne sukcesis antaŭenigi artajn planojn kaj havi tie sukceson, li forlasis la urbon aprilon 1842 kaj ekloĝis en Dresdeno. La junion li pasigis en <a href="/wiki/Teplice" title="Teplice">Teplitz-Schönau</a>, kie li jam antaŭe estis en 1834 kaj 1836. En <a href="/wiki/Kastelo_St%C5%99ekov" class="mw-redirect" title="Kastelo Střekov">Kastelo Střekov</a> ekestis la unua malneto de <i><a href="/wiki/Tannh%C3%A4user_und_der_S%C3%A4ngerkrieg_auf_Wartburg" class="mw-redirect" title="Tannhäuser und der Sängerkrieg auf Wartburg">Tannhäuser</a></i>. La unua prezentado de <i>Rienzi</i> okazis la 20-an de oktobro en Dresdeno. Ĝi estis granda sukceso kaj signifis la artistan trarompiĝon de juna Wagner. Proksimume je la sama tempo Franz Liszt fariĝis <a href="/wiki/Kortega_kapelmajstro" title="Kortega kapelmajstro">kortega kapelmajstro</a> en <a href="/wiki/Vajmaro" title="Vajmaro">Vajmaro</a>. </p><p>Wagner fariĝis en 1843 Reĝa Saksa <a href="/wiki/Kapelmajstro" title="Kapelmajstro">Kapelmajstro</a> de la <a href="/wiki/Nova_Re%C4%9Da_Kortegoteatrejo_je_Dresdeno" title="Nova Reĝa Kortegoteatrejo je Dresdeno">dresdena kortega opero</a> kaj la 2-an de januaro li povis tie unuafoje prezenti sian operon <i>Der fliegende Holländer</i> (La fluganta Holandano). Malmulton poste li krome ankaŭ transprenis la estradon de la virkanto-asocio <i>Dresdner Liedertafel</i>, laŭ kies mendo li komponis la imponan ĥorverkon <i><a href="/wiki/Das_Liebesmahl_der_Apostel" title="Das Liebesmahl der Apostel">Das Liebesmahl der Apostel</a></i>; la unua prezentado je la 6-a de julio 1843 en la <a href="/wiki/Frauenkirche_(Dresdeno)" title="Frauenkirche (Dresdeno)">Frauenkirche</a> kadre de la Dua Ĝenerala Dresdena Virkanta Festivalo estis tutplena sukceso. Wagner tamen sekvatempe distanciĝis de tio, komponi pliajn <a href="/wiki/Oratorio" title="Oratorio">oratoriajn</a> verkojn, kaj dumvive neniam plu prezentis la komponaĵon. Mallonge poste li persvadis sian amikon <a href="/wiki/Ferdinand_Hiller" title="Ferdinand Hiller">Ferdinand Hiller</a>, ke li transprenu la estradon de <i>Dresdner Liedertafel</i>. </p><p>Ekestis amikeco kun Anton Pusinelli kaj <a href="/wiki/August_R%C3%B6ckel" title="August Röckel">August Röckel</a>, kun kiu li precipe konversaciis pri politiko. Wagner pluverkis en 1844 la operon <i>Tannhäuser und der Sängerkrieg auf Wartburg</i>. Julion de 1845 li restadis en <a href="/wiki/Marienbad" class="mw-redirect" title="Marienbad">Marienbad</a> kaj konceptis tie en unua enhavoskizo la agadon de <i><a href="/wiki/Die_Meistersinger_von_N%C3%BCrnberg" title="Die Meistersinger von Nürnberg">Die Meistersinger von Nürnberg</a></i> kaj okupiĝis intense pri la germanaj legendoj, precipe pri la <a href="/wiki/Nibelunga_legendo" class="mw-redirect" title="Nibelunga legendo">nibelunga</a> kaj <a href="/wiki/Sankta_gralo" class="mw-redirect" title="Sankta gralo">grala</a> mitoj. Li komenciĝis per la konceptado de sia opero <i><a href="/wiki/Lohengrin" title="Lohengrin">Lohengrin</a></i>. En Dresdeno li direktis je la 19-a de oktobro la unuan prezentadon de sia opero <i>Tannhäuser</i>. Wagner direktis en 1846 la <a href="/wiki/9-a_simfonio_(Beethoven)" class="mw-redirect" title="9-a simfonio (Beethoven)">9-an simfonion</a> de Beethoven – per tio impresegante junan <a href="/wiki/Hans_von_B%C3%BClow" title="Hans von Bülow">Hans von Bülow</a> – kaj komenciĝis en somero, dum trimonata ripozo en <a href="/wiki/Graupa" title="Graupa">Graupa</a> proksime de Dresdeno, per la komponado de <i>Lohengrin</i>. La 9-an de januaro 1848 la patrino de Wagner mortis en Lepsiko. Printempon de 1848 Franz Liszt vizitis unuafoje Vagneron en Dresdeno, malmulte post okazis ties reziproka vizito al Liszt en Vajmaro, per kio ekestis longedaŭra amikeco. </p><p>Por akiri inspirojn por teatroreformo Wagner vojaĝis someron de 1848 al Vieno. Poste li aliĝis en Dresdeno al la respublikanismaj strebadoj fortigitaj dum la <a href="/wiki/Marta_Revolucio" class="mw-redirect" title="Marta Revolucio">Marta Revolucio</a> en Saksujo kaj konatiĝis je tio ankaŭ kun la rusa anarĥiisto <a href="/wiki/Mi%C4%A5ail_Bakunin" title="Miĥail Bakunin">Miĥail Bakunin</a>. Wagner klopodis pri teatroreformo ĉe la kortegoteatro kaj malvolvis siajn idealideojn pri la pozicio de la arto en la socio. Li publikigis kelkajn kontribuaĵojn en la revuo <i>Volksblätter</i> de sia amiko <a href="/wiki/August_R%C3%B6ckel" title="August Röckel">August Röckel</a>, i. a. la traktaĵon <i><a href="/wiki/Die_Kunst_und_die_Revolution" title="Die Kunst und die Revolution">Die Revolution</a></i>. Samtempe ekestis lia <i><a href="/wiki/Die_Wibelungen" title="Die Wibelungen">Die Wibelungen</a>; Weltgeschichte aus der Sage</i>, antaŭpaŝo al lia ĉefverko <i><a href="/wiki/Der_Ring_des_Nibelungen" class="mw-redirect" title="Der Ring des Nibelungen">Der Ring des Nibelungen</a></i>, kies koncepto ekestis samtempe kun <i>Siegfried</i>, same kiel la koncepto de muzikdramo <i>Jesus von Nazareth</i>, je kio li rigardis Jesuon ĉefe kiel socialrevoluciulo. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zurikaj_jaroj_(1849–1858)"><span id="Zurikaj_jaroj_.281849.E2.80.931858.29"></span>Zurikaj jaroj (1849–1858)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=6" title="Redakti sekcion: Zurikaj jaroj (1849–1858)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=6" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Zurikaj jaroj (1849–1858)"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Richard_Wagners_Steckbrief_1849.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Richard_Wagners_Steckbrief_1849.jpg/220px-Richard_Wagners_Steckbrief_1849.jpg" decoding="async" width="220" height="260" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Richard_Wagners_Steckbrief_1849.jpg/330px-Richard_Wagners_Steckbrief_1849.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Richard_Wagners_Steckbrief_1849.jpg/440px-Richard_Wagners_Steckbrief_1849.jpg 2x" data-file-width="894" data-file-height="1055" /></a><figcaption>Kaptordona letero kontraŭ Wagners el 1849</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Zuerich_Villa_Wesendonck.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Zuerich_Villa_Wesendonck.jpg/220px-Zuerich_Villa_Wesendonck.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Zuerich_Villa_Wesendonck.jpg/330px-Zuerich_Villa_Wesendonck.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Zuerich_Villa_Wesendonck.jpg/440px-Zuerich_Villa_Wesendonck.jpg 2x" data-file-width="3716" data-file-height="2477" /></a><figcaption>Vilao Wesendonck je Zuriko</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Fritz_Luckhardt_-_Richard_y_Cosima_Wagner_(9_de_mayo_de_1872,_Viena).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Fritz_Luckhardt_-_Richard_y_Cosima_Wagner_%289_de_mayo_de_1872%2C_Viena%29.jpg/220px-Fritz_Luckhardt_-_Richard_y_Cosima_Wagner_%289_de_mayo_de_1872%2C_Viena%29.jpg" decoding="async" width="220" height="317" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Fritz_Luckhardt_-_Richard_y_Cosima_Wagner_%289_de_mayo_de_1872%2C_Viena%29.jpg/330px-Fritz_Luckhardt_-_Richard_y_Cosima_Wagner_%289_de_mayo_de_1872%2C_Viena%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Fritz_Luckhardt_-_Richard_y_Cosima_Wagner_%289_de_mayo_de_1872%2C_Viena%29.jpg/440px-Fritz_Luckhardt_-_Richard_y_Cosima_Wagner_%289_de_mayo_de_1872%2C_Viena%29.jpg 2x" data-file-width="1450" data-file-height="2091" /></a><figcaption>Richard kaj Cosima Wagner</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Ludwig_II;_Bavaria_Rex.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Ludwig_II%3B_Bavaria_Rex.jpg/220px-Ludwig_II%3B_Bavaria_Rex.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/43/Ludwig_II%3B_Bavaria_Rex.jpg 1.5x" data-file-width="290" data-file-height="386" /></a><figcaption>Juna reĝo Ludoviko la 2-a de Bavarujo</figcaption></figure> <p>Printempon de 1849 Wagner partoprenis aktive la <a href="/wiki/Dresdena_Majribelo" title="Dresdena Majribelo">Dresdena Majribelo</a>. Li estis post subpremado de la revolucio, same kiel ankaŭ liaj amikoj <a href="/wiki/Gottfried_Semper" title="Gottfried Semper">Gottfried Semper</a> kaj <a href="/wiki/August_R%C3%B6ckel" title="August Röckel">August Röckel</a>, kaptordone serĉata de la polico kaj vidis la neceson fuĝi. En la amikaj kaj kunlaborantaj rondoj Wagner bagateligis sian partoprenadon je la Dresdena Revolucio. Lia pli frua kunlaboranto <a href="/wiki/Hermann_Zumpe" title="Hermann Zumpe">Hermann Zumpe</a> (aktiva en Bayreuth ekde 1873 ĝis 1875) citas jenan priskribon de la rolo de Wagner: „El lia (Wagner) buŝo dum ĝardena festo en Wahnfried: Semper je parolado sur la balkono, Wagner ektime inter la popolo, saltas supren, por tiri Semper-on de la balkono – jen oni ekvidas lin kaj – : ĉirkaŭvolvado“ </p><p>Lia fuĝo lin komence kondukis al Svisujon kaj post mallonga restado en Parizo en la daŭran <a href="/wiki/Ekzilo" title="Ekzilo">ekzilon</a> en <a href="/wiki/Zuriko" title="Zuriko">Zuriko</a>. Tie ekestis en la sekvojaroj la <i>Zürcher Kunstschriften</i> [Zurikaj artotraktaĵoj], interalie <i><a href="/wiki/Die_Kunst_und_die_Revolution" title="Die Kunst und die Revolution">Die Kunst und die Revolution</a> [La arto kaj la revolucio], <a href="/wiki/Das_Kunstwerk_der_Zukunft" title="Das Kunstwerk der Zukunft">Das Kunstwerk der Zukunft</a></i> [La artverko de la estonteco] kaj lia grava muzikteoria traktaĵo <i><a href="/wiki/Oper_und_Drama" title="Oper und Drama">Oper und Drama</a></i> [Opero kaj dramo]. </p><p>En vigla leterkorespondado kun siaj amikoj Franz Liszt, August Röckel kaj <a href="/wiki/Theodor_Uhlig" title="Theodor Uhlig">Theodor Uhlig</a> li disvolvis kaj klarigis siajn estontajn artajn ambiciojn. Per sia operkoncepto <i><a href="/wiki/Volundo" title="Volundo">Wieland der Schmied</a></i> Wagner elprovis en Paris siajn ŝancojn, tamen vane. Li konatiĝis kun juna Jessie Laussot, kiu estis ligita en malfeliĉa geedzeco, kaj sekvis ŝin al <a href="/wiki/Bordozo" class="mw-redirect" title="Bordozo">Bordozo</a>, kun la intenco lasi post si sian ĝistiaman vivon kaj fuĝi kun ŝi al Grekujo. Post kelkaj semajnoj li ĉesis la amaferon kaj revenis al sia edzino en Zuriko. La 28-an de aŭgusto 1850 Franz Liszt unuafoje prezentis <i>Lohengrin</i> en <a href="/wiki/Vajmaro" title="Vajmaro">Vajmaro</a> je foresto de Wagner. </p><p>Wagner konatiĝis en 1852 kun Otto kaj <a href="/wiki/Mathilde_Wesendonck" title="Mathilde Wesendonck">Mathilde Wesendonck</a> kaj komenciĝis post restado en la akvokuracejo Albisbrunn per la versado por <i>Der Ring des Nibelungen</i>. Li konatiĝis kun <a href="/wiki/Georg_Herwegh" title="Georg Herwegh">Georg Herwegh</a>, vojkunulo de <a href="/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx">Karl Marx</a>, kiu fariĝis vigla kundiskutanto kaj migroamiko. Wagner entreprenis vastajn montarajn vojaĝojn, interalie plursemajnan piedmigradon al Italujo. En la soleco de la altmontaraj pejzaĝoj kaj majestaj glaciejoj li vidis la idealajn scenobildojn por sia <i>Nibelunga Ringo</i>. La 16-an de februaro 1853 Wagner unuafoje publike laŭtlegis sian kompletan Ring-poeziaĵon dum kvar vesperoj en la <a href="/wiki/Baur_au_Lac" title="Baur au Lac">hotelo Baur au Lac</a> je Zuriko. </p><p>Majon de 1853 Wagner prezentis entuziasme akceptatajn koncertoj kun eltranĉaĵoj el propraj verkoj en Zuriko. En julio lin vizitis Liszt; je ĉi tiu okazo li ritotrinke sigelis fratecon kun Liszt kaj Herwegh. Wagner vojaĝis en septembro denove al Italujo, kie al li venis en hotelo en <a href="/wiki/La_Spezia" title="La Spezia">La Spezia</a> dum duondormo la pra-ideo de la muzika komenco de la <i><a href="/wiki/Der_Ring_des_Nibelungen" class="mw-redirect" title="Der Ring des Nibelungen">Der Ring des Nibelungen</a></i>, kaj li konceptis la antaŭludo de <i><a href="/wiki/Das_Rheingold" title="Das Rheingold">Das Rheingold</a></i>. La 10-an de oktobro Wagner estis ĉe Liszt en Parizo kaj vidis je unua fojo ties filinon <a href="/wiki/Cosima_Wagner" title="Cosima Wagner">Cosima</a>, kiu tiumomente aĝis 15 jarojn. Li komenciĝis per la komponado de <i>Rheingold</i>, kiun li finverkis ene de tri monatoj ĝis januaro de 1854. </p><p>Richard Wagner legis en 1854 laŭ rekomendo de Herwegh la ĉefverkon de <a href="/wiki/Arthur_Schopenhauer" title="Arthur Schopenhauer">Arthur Schopenhauer</a>, <i><a href="/wiki/Die_Welt_als_Wille_und_Vorstellung" title="Die Welt als Wille und Vorstellung">Die Welt als Wille und Vorstellung</a></i> [La mondo kiel volo kaj imago]. En la sama jaro li komenciĝis per la konceptado de <i><a href="/wiki/Tristan_und_Isolde" class="mw-redirect" title="Tristan und Isolde">Tristan und Isolde</a></i>. Wagner prezentis en 1855 plurajn koncertojn en Londono; en 1856 li direktis peton pri <a href="/wiki/Amnestio" title="Amnestio">amnestio</a> al la <a href="/wiki/Johann_(Saksujo)" class="mw-redirect" title="Johann (Saksujo)">saksa reĝo</a>. Intertempe li loĝis sur la „Verda Monteto“ apud la <a href="/wiki/Vilao_Wesendonck" title="Vilao Wesendonck">Vilao Wesendonck</a> en Zuriko, verkis pri <i><a href="/wiki/Siegfried_(opero)" title="Siegfried (opero)">Siegfried</a></i> kaj pli malfrue pri <i><a href="/wiki/Tristan_und_Isolde" class="mw-redirect" title="Tristan und Isolde">Tristan und Isolde</a></i> kaj muzikigis – kiel muzikaj studoj por <i>Tristan</i> – kvin poemojn de (<i><a href="/wiki/Wesendonck-lidoj" title="Wesendonck-lidoj">Wesendonck-lidoj</a></i>). La 18-an de aŭgusto 1857 <a href="/wiki/Hans_von_B%C3%BClow" title="Hans von Bülow">Hans von Bülow</a> geedziĝis en Berlino kaj entreprenis sian postedziĝan vojaĝon al Wagner en Zuriko. La amafero de Wagner kun Mathilde Wesendonck akriĝis en 1858: Post kiam Minna estis malkaŝinta la romantikan amon de sia edzo al la geedziĝinta Mathilde Wesendonck kaj provokinta <a href="/wiki/Skandalo" title="Skandalo">skandalon</a>, Wagner disiĝis de sia edzino. Li vojaĝis al Venecio, kie li komponis la duan akton de <i>Tristan</i>. Lia edzino transloĝiĝis al Dresdeno. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jaroj_de_migrado_(1858–1866)"><span id="Jaroj_de_migrado_.281858.E2.80.931866.29"></span>Jaroj de migrado (1858–1866)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=7" title="Redakti sekcion: Jaroj de migrado (1858–1866)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=7" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Jaroj de migrado (1858–1866)"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Printempon de 1859 Wagner devis pro politikaj kaŭzoj forlasi Venecion, kiu tiam staris sub aŭstra administrado. Li iris al <a href="/wiki/Lucerno" title="Lucerno">Lucerno</a> kaj finverkis en Hotelo <i>Schweizer Hof </i> la operon <i>Tristan und Isolde</i>. Post tio li denove iris al Parizo, kien Minna postsekvis lin. Per princino <a href="/wiki/Pauline_von_Metternich" title="Pauline von Metternich">Pauline von Metternich</a> kaj Marie von Kalergis (pli malfrue Princino Muchanoff) li trovis novajn mecenatojn, kiuj ebligis al li koncertojn en Parizo kaj Bruselo. Aŭguston de 1860 Wagner povis post parta <a href="/wiki/Amnestio" title="Amnestio">amnestio</a> fare de la saksa reĝo ree suriri germanan teritorion. </p><p>Wagner studigis en 1861 ĉe <a href="/wiki/Operejo_Garnier" title="Operejo Garnier">Operejo Garnier</a> en Parizo novverkitan francan version de sia <i><a href="/wiki/Tannh%C3%A4user_und_der_S%C3%A4ngerkrieg_auf_Wartburg" class="mw-redirect" title="Tannhäuser und der Sängerkrieg auf Wartburg">Tannhäuser</a></i>, por kiu li estis novkomponinta la unuan scenon kaj enmetinta baleton. Malgraŭ tio la rezulto ne konformis al la antaŭaj antendoj de kelkaj parizaj spektantokluboj, tiel ke okazis la Tannhäuser-Skandalo. Krom tio la direktisto de la prezentado, <a href="/wiki/Pierre-Louis_Dietsch" title="Pierre-Louis Dietsch">Pierre-Louis Dietsch</a>, estis laŭ opinio de Wagner sabotinta la produktaĵon. Post la tria prezentado ĝenata per interrompvokoj Wagner retiris sian verkon. Li forlasis Parizon kaj staciis en <a href="/wiki/Karlsruhe" title="Karlsruhe">Karlsruhe</a>, Venecio kaj Vieno, revenis poste por kelkaj semajnoj denove al Parizo, por ekverki laŭ mendo de muzikeldonisto <a href="/wiki/Franz_Schott" title="Franz Schott">Franz Schott</a> el <a href="/wiki/Majenco" title="Majenco">Majenco</a> novan operon: <i>Die Meistersinger von Nürnberg</i>. Komence de 1862 li transloĝiĝis al <a href="/wiki/Wiesbaden-Biebrich" title="Wiesbaden-Biebrich">Biebrich</a>, por komponi la muzikon por <i>Meistersinger</i>. </p><p>Nova renkontiĝo kun Minna komence de 1862 en Biebrich sekvigis la definitivan disiĝon de la geedza paro. En la sama jaro la reĝo de Saksujo dekretis plenan amnestion, post kio amiko kaj mecenato de Wagner, <a href="/wiki/Wendelin_Wei%C3%9Fheimer" title="Wendelin Weißheimer">Wendelin Weißheimer</a>, unuafoje reebligis al li koncerton en Lepsiko, lia hejmurbo. En Vajmaro Wagner revidis Franciskon Liszt. En julio li renkontiĝis kun la geedzoj Bülow, post tio li iris al Vieno kaj loĝis kelkajn monatojn en <a href="/wiki/Penzing_(Vieno)" title="Penzing (Vieno)">Penzing</a>, por akompani la planitan unuan prezentadon de sia <i>Tristan</i>, kiu tamen ne okazis pro multaj malfacilaĵoj. En la <a href="/wiki/Wiener_Musikverein" title="Wiener Musikverein">Wiener Musikverein</a> li prezentis je la ĉeesto de reĝino <a href="/wiki/Elizabeto_de_A%C5%ADstrio-Hungario" title="Elizabeto de Aŭstrio-Hungario">Elizabeto</a> kelkajn prijubilatajn koncertojn, unuafoje kun eltranĉaĵoj el sia <i>Der Ring des Nibelungen</i>. En la jaro 1863 Wagner koncertis en <a href="/wiki/Sankt-Peterburgo" title="Sankt-Peterburgo">Sankt-Peterburgo</a>, <a href="/wiki/Moskvo" title="Moskvo">Moskvo</a>, <a href="/wiki/Budape%C5%9Dto" title="Budapeŝto">Budapeŝto</a>, <a href="/wiki/Prago" title="Prago">Prago</a> kaj Karlsruhe, kio estis arte sukcesa, tamen ne rikoltigis la atenditajn enspezojn. La 28-an de novembro Wagner kaj Cosima interkonfesis en Berlino sian reciprokan amon. Printempon de 1864 Wagner fuĝis de la impostadministra serĉado kaj kreditoroj el Vieno kaj vizitis <a href="/wiki/Eliza_Wille" title="Eliza Wille">Elizan Wille</a> en Mariafeld ĉe Zuriko. </p><p>Vagneron savis la 4-an de majo 1864 la akcepto fare de la nova reĝo <a href="/wiki/Ludoviko_la_2-a_(Bavarujo)" class="mw-redirect" title="Ludoviko la 2-a (Bavarujo)">Ludoviko la 2-a</a> en <a href="/wiki/Munkeno" title="Munkeno">Munkeno</a>, kiu malmultajn semajnojn antaŭe en la aĝo de 18 jaroj estis transpreninta la regantecon de la mortinta patro <a href="/wiki/Maksimiliano_la_2-a_(Bavarujo)" class="mw-redirect" title="Maksimiliano la 2-a (Bavarujo)">Maksimiliano</a>. Wagner ne nur estis la favorata komponisto de la reĝo, sed fariĝis ankaŭ lia „patreca“ amiko kaj konsilanto. La reĝo restis ĝis la morto de Wagner ties <a href="/wiki/Mecenato" title="Mecenato">mecenato</a>. En ĉi tiu eminenta pozicio Wagner uzis sian influon sur politikaj decidoj de la juna reĝo kaj verkis diversajn politikajn traktaĵojn. En junio kaj julio de la sama jaro Cosima restis ĉe Wagner en Domo Pellet ĉe <a href="/wiki/Starnberger_See" title="Starnberger See">Starnberger See</a>, kie ili sigelis amore sian amon. La reĝo disponigis al li domon en Munkeno kiel loĝejo en la <a href="/wiki/Brienner_Stra%C3%9Fe" title="Brienner Straße">Brienner Straße</a>. La 10-an de aprilo 1865 naskiĝis Isolde, la unua komuna ido de Cosima von Bülow kaj Richard Wagner, en Munkeno. La 10-an de junio okazis la unua prezentado de <i>Tristan und Isolde</i> en Munkeno. La 17-an de julio Wagner komencis dikti sian membiografion <i>Mein Leben</i>. Pro koleraj protestoj de popolo kaj registaro, kiuj riproĉis al Wagner kaj Ludoviko la 2-a fordiboĉemon, Wagner forlasis Bavarujon direkton al Svisujo. Li luis pretertempe vilaon ĉe Ĝenevo, komencis sin aranĝi tie kaj daŭrigi la komponadon de la unua akto de <i>Meistersinger</i>. Serĉe al daŭra loĝejo li vojaĝis al Tulono, Liono kaj Marsejlo. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Azilo_en_Tribschen_(1866–1872)"><span id="Azilo_en_Tribschen_.281866.E2.80.931872.29"></span>Azilo en Tribschen (1866–1872)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=8" title="Redakti sekcion: Azilo en Tribschen (1866–1872)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=8" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Azilo en Tribschen (1866–1872)"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Paul_von_Thurn_und_Taxis_Lohengrin.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Paul_von_Thurn_und_Taxis_Lohengrin.jpg/220px-Paul_von_Thurn_und_Taxis_Lohengrin.jpg" decoding="async" width="220" height="286" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Paul_von_Thurn_und_Taxis_Lohengrin.jpg/330px-Paul_von_Thurn_und_Taxis_Lohengrin.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Paul_von_Thurn_und_Taxis_Lohengrin.jpg/440px-Paul_von_Thurn_und_Taxis_Lohengrin.jpg 2x" data-file-width="453" data-file-height="589" /></a><figcaption>Paul von Thurn und Taxis kiel Lohengrin</figcaption></figure> <p>Intertempe lia edzino Minna estis mortinta la 25-an de januaro 1866 en Dresdeno. Fine de marto Wagner luis vilaon en <a href="/wiki/Tribschen" title="Tribschen">Tribschen</a> proksime de Lucerno kaj ekloĝis tie la 15-an de aprilo. La interrompitan komponadon de <i>Meistersingern</i> li rekomencis. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Luzern_Haus_Tribschen.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Luzern_Haus_Tribschen.JPG/220px-Luzern_Haus_Tribschen.JPG" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Luzern_Haus_Tribschen.JPG/330px-Luzern_Haus_Tribschen.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Luzern_Haus_Tribschen.JPG/440px-Luzern_Haus_Tribschen.JPG 2x" data-file-width="2592" data-file-height="1728" /></a><figcaption>La domo de Wagner en Tribschen</figcaption></figure> <p>La 22-an de majo lin surprize vizitis reĝo Ludoviko kaj <a href="/wiki/Paul_von_Thurn_und_Taxis" title="Paul von Thurn und Taxis">Paul von Thurn und Taxis</a>. Ludoviko volis abdiki kiel reĝo kaj resti ĉe Richard Wagner, kiu tamen povis konvinki la junan reĝon pri tio, ke li revenu al Munkeno.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Malmultajn monatojn pli malfrue <a href="/wiki/Cosima_Wagner" title="Cosima Wagner">Cosima</a> ekloĝis kun siaj du gefiloj de Bülow (Daniela kaj Blandine) kaj la filino de Wagner, Isolde, ĉe li. Eva (Eva Maria), dua ido de Cosima kaj Wagner, naskiĝis tie la 17-an de februaro 1867. La unua prezentado de <i>Meistersinger</i> okazis la 21-an de junio 1868 en Munkeno. La 8-an de novembro en Lepsiko okazis la unua renkontiĝo kun <a href="/wiki/Friedrich_Nietzsche" title="Friedrich Nietzsche">Nietzsche</a>. Ekde la 16-a de novembro Cosima por ĉiam vivis kun Wagner kaj komencis la 1-an de januaro 1869 skribi sian taglibron. Friedrich Nietzsche, ekde nelonge profesoro en Bazelo, nun regule revenante (entute 23 fojojn) gastis en Tribschen kaj ankaŭ ĉeestis, kiam naskiĝis la 6-an de junio 1869 <a href="/wiki/Siegfried_Wagner" title="Siegfried Wagner">Siegfried</a>, tria ido de Cosima kaj Richard. La 22-an de septembro okazis en Munkeno laŭ instigo de reĝo Ludoviko, sed kontraŭ la volo de Wagner, la unua prezentado de <i><a href="/wiki/Das_Rheingold" title="Das Rheingold">Das Rheingold</a></i>. La 26-an de junio 1870 en Munkeno ankaŭ la unua prezentado de <i><a href="/wiki/Die_Walk%C3%BCre" title="Die Walküre">Walküre</a></i> okazis sen konsento de Wagner, kiu volis prezenti la <i>Ring</i> nur komplete. </p><p>La 18-an de julio 1870 la geedzeco de Cosima kaj <a href="/wiki/Hans_von_B%C3%BClow" title="Hans von Bülow">Hans von Bülow</a> estis eksigita, la 25-an de aŭgusto Cosima kaj Richard Wagner festis sian geedziĝon en la protestanta preĝejo de Lucerno. La 25-an de decembro 1870 okazis la unua prezentado de <i><a href="/wiki/Tribschen#Siegfried-Idilio" title="Tribschen">Siegfried-Idilio</a></i> kiel datrevena donaco por Cosima sur la ŝtuparo de la domo de Wagner en Tribschen. Wagner selektis 1871 <a href="/wiki/Bayreuth" title="Bayreuth">Bajrojton</a> kiel festivalejo kaj anoncis unuan fojon festivalon por la prezentado de <a href="/wiki/Der_Ring_des_Nibelungen" class="mw-redirect" title="Der Ring des Nibelungen">Der Ring des Nibelungen</a>. En aprilo li vojaĝis kun Cosima trans Bayreuth al Berlino, kie ilin akceptis <a href="/wiki/Otto_von_Bismarck" title="Otto von Bismarck">Otto von Bismarck</a>. Financan subtenon de la planita ferstivalo fare de la Germana Regno Wagner ne sukcesis akiri. Por la financado de la festivaloj fondiĝis ekde 1872 Wagner-asocioj, kiuj vendis patroneco-biletojn; gravan rolon je tio ludis <a href="/wiki/Marie_von_Schleinitz" title="Marie von Schleinitz">Marie von Schleinitz</a>, kun kiu Wagner en 1863 estis konatiĝinta kaj kiu lin dumvive entuziasme antaŭenigis. Printempon de Wagner transloĝiĝis kun sia familio de Tribschen al Bayreuth kaj povis tie meti la fundamentan ŝtonon por sia <a href="/wiki/Festivalejo_de_Bayreuth" title="Festivalejo de Bayreuth">festivalejo de Bayreuth</a> la 22-an de majo. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="La_jaroj_en_Bayreuth_(1872–1881)"><span id="La_jaroj_en_Bayreuth_.281872.E2.80.931881.29"></span>La jaroj en Bayreuth (1872–1881)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=9" title="Redakti sekcion: La jaroj en Bayreuth (1872–1881)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=9" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: La jaroj en Bayreuth (1872–1881)"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Bayreuth07.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Bayreuth07.JPG/220px-Bayreuth07.JPG" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Bayreuth07.JPG/330px-Bayreuth07.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Bayreuth07.JPG/440px-Bayreuth07.JPG 2x" data-file-width="2592" data-file-height="1728" /></a><figcaption>Vilao Wahnfried en Bayreuth</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Bayreuth_Festspielhaus_2006-07-16.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Bayreuth_Festspielhaus_2006-07-16.jpg/220px-Bayreuth_Festspielhaus_2006-07-16.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Bayreuth_Festspielhaus_2006-07-16.jpg/330px-Bayreuth_Festspielhaus_2006-07-16.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Bayreuth_Festspielhaus_2006-07-16.jpg/440px-Bayreuth_Festspielhaus_2006-07-16.jpg 2x" data-file-width="2471" data-file-height="1647" /></a><figcaption>La Richard-Wagner-Festivalejo en Bayreuth</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Richard_Wagner_at_Bayreuth.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Richard_Wagner_at_Bayreuth.jpg/220px-Richard_Wagner_at_Bayreuth.jpg" decoding="async" width="220" height="162" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Richard_Wagner_at_Bayreuth.jpg/330px-Richard_Wagner_at_Bayreuth.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/94/Richard_Wagner_at_Bayreuth.jpg 2x" data-file-width="389" data-file-height="286" /></a><figcaption>Richard Wagner en Bayreuth, Vilao Wahnfried; ĉe la piano Franz Liszt</figcaption></figure> <p>Wagner forlasis Tribschen en 1872 kun Cosima kaj la gefiloj, por transloĝigi al Bayreuth, komence en la Hotelon Fantaisie apud la samnoma <a href="/wiki/Kastelo_Fantaisie" title="Kastelo Fantaisie">kastelo</a> en <a href="/wiki/Eckersdorf" title="Eckersdorf">Donndorf</a>, lokita proksimume 7 kilometrojn okcidente de Bayreuth, poste en urban loĝejon. En 1873 li ofte koncertvojaĝis, por akiri sufiĉe da mono por sia festivalo-fondaĵo. <a href="/wiki/Anton_Bruckner" title="Anton Bruckner">Bruckner</a> kaj Nietzsche vizitis lin en Bayreuth. La 2-an de aŭgusto 1873 okazis la <a href="/wiki/Domsupro-festo" title="Domsupro-festo">domsupro-festo</a> de la festivalodomo. En ĉi tiu jaro <a href="/wiki/Friedrich_Nietzsche" title="Friedrich Nietzsche">Friedrich Nietzsche</a> suferis siajn unuajn gravajn malsan-atakojn. Ankaŭ Vagneron atakis pli kaj pli la variaj streĉoj de lia laboro, kaj dum la lastaj dek vivojaroj li regule suferis pro koratakoj. </p><p>Decembron 1873 li ricevis la <a href="/wiki/Maksimiliano-Ordeno" title="Maksimiliano-Ordeno">Reĝan Maksimiliano-Ordenon por Arto kaj Scienco</a>, kiun li jam estus ricevinta en 1864 kaj kiun li tamen tiam pro politikaj-personaj rezonoj ne estis akceptinta. </p><p>La 28-an de aprilo 1874 Cosima kaj Richard Wagner ekloĝis en <a href="/wiki/Vilao_Wahnfried" title="Vilao Wahnfried">Vilao Wahnfried</a>. Wagner finfaris la partituron de <i>Der Ring des Nibelungen</i> la 21-an de novembro 1874 kaj omaĝis ĝin al la reĝo Ludoviko, kiu – post ioma hezito – savis la festivalentreprenon per aldona financa subteno, kiam la propraj rimedoj de Wagner kaj alvenaj mondonacoj minacis elĉerpiĝi. </p><p>En 1875 la festivalejo estis tiom pretigita, ke la ekzercludoj jam povis komenciĝi. En la festivalejo de Bayreuth Wagner estis instaliginta „nevideblan orkestron“, ŝirmigante la <a href="/wiki/Orkestrofosa%C4%B5o" title="Orkestrofosaĵo">orkestrofosaĵon</a> per kovrilo kontraŭ la <a href="/wiki/Publiko" title="Publiko">publiko</a> („<a href="/wiki/Mistika_abismo" class="mw-redirect" title="Mistika abismo">mistika abismo</a>“). Per tio li povis direkti la koncentriĝon de la spektantoj nure sur la draman agadon kaj la akustikan percepton de la muziko, sen ke ties songenerado estus videbla. Kiel montriĝis, per ĉi tiu instalaĵo li tamen atingis apartan sonkvaliton. La unika <a href="/wiki/Akustiko" title="Akustiko">akustiko</a> de la domo baziĝas krome sur tio, ke la ĉambrego estas <a href="/wiki/Ligna_konstruado" title="Ligna konstruado">ligna konstruaĵo</a> kaj la spektantejo havas neniujn <a href="/wiki/Lo%C4%9Dio_(teatro)" title="Loĝio (teatro)">loĝiojn</a> ĉe la flankoj. La sidlokoj estas ne remburitaj, tiel ke malpli da sono estas sorbita. La ideo pri ĉi tia ekipado de la festivalejo devenas de la teatrejo en Rigo, kie Wagner devis direkti en iaspeca <a href="/wiki/Garbejo" title="Garbejo">garbejo</a>, kiu estis subdividita per tabulovandoj, de kies akustiko li tamen estis entuziasmita. </p><p>Je ĉeesto de imperiestro <a href="/wiki/Vilhelmo_la_1-a_(Germana_Regno)" title="Vilhelmo la 1-a (Germana Regno)">Vilhelmo la 1-a</a> komenciĝis la 13-an de aŭgusto 1876 la unua <a href="/wiki/Festivalo_de_Bayreuth" title="Festivalo de Bayreuth">festivalo de Bayreuth</a> per la kompleta prezentado de <i>Der Ring des Nibelungen</i>. Septembron Wagner vojaĝis al Italujo kaj havis lastan renkontiĝon kun Nietzsche en <a href="/wiki/Sorrento" title="Sorrento">Sorrento</a>. En la jaroj 1877 ĝis 1879 Wagner verkis en sia domo Wahnfried pri <i><a href="/wiki/Parsifal" class="mw-redirect" title="Parsifal">Parsifal</a></i>. Dum restado en Londono lin akceptis reĝino <a href="/wiki/Viktoria_(Britujo)" class="mw-redirect" title="Viktoria (Britujo)">Viktoria</a> de Britujo. La 31-an de decembro 1879 Wagner denove vojaĝis al Italujo kaj restis tie en la sekva jaro plejparte en <a href="/wiki/Napolo" title="Napolo">Napolo</a>, <a href="/wiki/Ravello" title="Ravello">Ravello</a>, <a href="/wiki/Siena" class="mw-redirect" title="Siena">Siena</a> kaj Venecio. Tie ankaŭ ekestis liaj tiel nomataj „regeneraj traktaĵoj“ (<i><a href="/wiki/Religion_und_Kunst" title="Religion und Kunst">Religion und Kunst</a></i>), kiujn publikigis <a href="/wiki/Hans_von_Wolzogen" title="Hans von Wolzogen">Hans von Wolzogen</a> en „Bayreuther Blätter“, kiujn li eldonis. </p><p>Novembron de 1881 la sane atakita Wagner vojaĝis pro la pli favora klimato kun sia familio al <a href="/wiki/Sicilio" title="Sicilio">Sicilio</a> kaj finverkis la 13-an de januaro 1882 je <a href="/wiki/Palermo" title="Palermo">Palermo</a> sian operon <i>Parsifal</i>, kiun li unuafoje prezentis en la sama jaro dum la dua festivalo je Bayreuth la 26-an de julio. Antaŭe okazis privata prezentado en Munkeno de la antaŭludo de Parsifal por reĝo Ludoviko; estis ilia lasta renkontiĝo. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Morto_en_Venecio_1883">Morto en Venecio 1883</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=10" title="Redakti sekcion: Morto en Venecio 1883" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=10" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Morto en Venecio 1883"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Paul_von_Joukowsky_-_Richard_Wagner.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Paul_von_Joukowsky_-_Richard_Wagner.jpg/220px-Paul_von_Joukowsky_-_Richard_Wagner.jpg" decoding="async" width="220" height="297" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Paul_von_Joukowsky_-_Richard_Wagner.jpg/330px-Paul_von_Joukowsky_-_Richard_Wagner.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Paul_von_Joukowsky_-_Richard_Wagner.jpg/440px-Paul_von_Joukowsky_-_Richard_Wagner.jpg 2x" data-file-width="1216" data-file-height="1639" /></a><figcaption>Richard Wagner je la antaŭvespero de sia morto (desegnaĵo de Paul von Joukowsky)</figcaption></figure> <p>La 16-an de septembro 1882 Wagner vojaĝis kun sia familio denove al Venecio, kie li ankaŭ plurajn semajnojn estis kune kun Franz Liszt. La 25-an de decembro li prezentis kiel datrevena donaco por Cosima lastan fojon komunan koncerton en la <a href="/wiki/Teatro_La_Fenice" title="Teatro La Fenice">Teatro La Fenice</a>; li direktis sian simfonion C-maĵoran el la junaĝo. </p><p>La 13-an de februaro 1883 li troviĝis en la flanka alo de la <a href="/wiki/Palaco_Vendramin-Calerghi" title="Palaco Vendramin-Calerghi">Palaco Vendramin-Calerghi</a> enloĝata de si kaj sia familio. Tagmezon proksimume je la 15 horo la familio atendis ĉetable Vagneron, kiu malgraŭ korspasmoj en sia laborĉambro verkis sian traktaĵon <i>Über das Weibliche im Menschlichen</i> [Pri la ineco en la homeco]. La hejmservistino trovis lin kolapsintan ĉe lia skribotablo super la vortoj „Malgraŭ tio la proceso de la emancipiĝo de la ino progresas nur je ekstazaj konvulsioj. Amo – tragedio“. Li ankoraŭ diris: „Mia edzino kaj la doktoro“, antaŭ ol li falis en senkonscion kaj mortis proksimume je la 15.30 horo en la brakoj de Cosima. </p><p>Skulptisto Augusto Benvenuti deprenis la 14-an de februaro la mortintomaskon, la 16-an de februaro la enbalzamigita kadavro de Wagner estis transportata, akompanate de lia familio kaj kelkaj amikoj, en du specialaj vagonoj, kiuj estis alkroĉitaj al la vagonaro el Venecio, trans Munkeno al <a href="/wiki/Bayreuth" title="Bayreuth">Bayreuth</a>. Post alveno en Bayreuth dimanĉon, la 18-an de februaro, la ĉerko estis direktata je la sonoj de la funebra marŝo el <i>Götterdämmerung</i> je kunsenta partopreno de la bajrojta loĝantaro ekde la stacidomo al Vilao Wahnfried kaj entombigita en la preparitan tombon en la ĝardeno. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Akceptiĝo_kaj_efiko_de_verkaro_kaj_personeco"><span id="Akcepti.C4.9Do_kaj_efiko_de_verkaro_kaj_personeco"></span>Akceptiĝo kaj efiko de verkaro kaj personeco</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=11" title="Redakti sekcion: Akceptiĝo kaj efiko de verkaro kaj personeco" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=11" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Akceptiĝo kaj efiko de verkaro kaj personeco"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Intenco_de_Wagner">Intenco de Wagner</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=12" title="Redakti sekcion: Intenco de Wagner" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=12" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Intenco de Wagner"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wagner volis reformi la teatrojn „dekadencajn“ laŭ sia opinio samkiel helpe de sia arto kontribui al pli bona popoledukado kaj per tio plibonigi la mondon. Jam en sia juneco lin regis la ideo, interplekti muzikon kaj dramon (<a href="/wiki/Das_Kunstwerk_der_Zukunft" title="Das Kunstwerk der Zukunft">Das Kunstwerk der Zukunft</a>, <a href="/wiki/Oper_und_Drama" title="Oper und Drama">Oper und Drama</a>) kaj apoge sur la tradicio de la grekaj tragedioj fondi novan artspecon. En siaj traktaĵoj li ĉiam denove priskribis, kiel helpe de muziko dramaj agadoj povas fariĝi „mesaĝoj“ kaj kiel la muziko (la ine „naska elemento“) donas al la poezio (la vire „naskiga semo“) aldonan esprimpovon. </p> <dl><dd><i>„La scienco malkovris al ni la organismon de la lingvo; sed kion ĝi montris al ni, estis putra organismo, kiun nur plej alta poetomizero povas revivigi, kaj nome per tio, ke ĝi la vundojn, kiujn tranĉis la anatomia sekcilo, fermas al la korpo de la lingvo, kaj enspiras al ĝi la spiron, kiu ĝin animas al memmoviĝo. Tio spiro tamen estas: – la muziko!"</i> <dl><dd>– Richard Wagner: Oper und Drama</dd></dl></dd></dl> <p>Sian koncepton li verve defendis kaj laboris celkonscie al tio, realigi siajn idealajn imagojn pri artoj en la formo de festivaloj ĉe loko de trankvilo. En reĝo Ludoviko la 2-a li trovis samideanon, tiel ke ambaŭ volis realigi siajn arto-idealojn (festivalejo, muziklernejo, artedukado) en Munkeno. Tiu ĉi intenco tamen fiaskis, kaj la du povis realigi ĝin nur pli malfrue en Bayreuth. Tie la festivala koncepto de Wagner evoluis precipe per sia „Bühnenweihfestspiel“ [tradukebla kiel scenejkonsekra festivalo] <a href="/wiki/Parsifal" class="mw-redirect" title="Parsifal">Parsifal</a> al „religio-anstataŭado“ per la arto (<a href="/wiki/Religion_und_Kunst" title="Religion und Kunst">Religion und Kunst</a>). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Muziko">Muziko</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=13" title="Redakti sekcion: Muziko" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=13" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Muziko"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La verkoj de Wagner estas supro de la romantisma muziko kaj treege influis multajn samtempulojn kaj sekvontajn komponistojn. Precipe <i><a href="/wiki/Tristan_und_Isolde" class="mw-redirect" title="Tristan und Isolde">Tristan und Isolde</a></i> vaste progresigis la muzikan lingvon de la 19-a jarcento kaj validas por multaj kiel elirpunkto de la <a href="/wiki/Nova_Muziko" title="Nova Muziko">Nova Muziko</a>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Tristanakkord_2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Tristanakkord_2.jpg/220px-Tristanakkord_2.jpg" decoding="async" width="220" height="75" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Tristanakkord_2.jpg/330px-Tristanakkord_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Tristanakkord_2.jpg/440px-Tristanakkord_2.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="170" /></a><figcaption>La tiel nomata <a href="/wiki/Tristan-akordo" title="Tristan-akordo">Tristan-akordo</a> (muzikteorio)</figcaption></figure> <p>Tio koncernas precipe la <a href="/wiki/Harmoniaro" class="mw-redirect" title="Harmoniaro">harmoniaron</a>. Dum kiam en la epoko de klasikismo ĝis la morto de <a href="/wiki/Beethoven" class="mw-redirect" title="Beethoven">Beethoven</a> la <a href="/wiki/Melodiko" class="mw-redirect" title="Melodiko">melodiaro</a> estas la antaŭranga kampo de la inventpovo kaj estis rigardata kiel persona lingvo de la komponistoj, per Wagner kaj Liszt la <a href="/wiki/Harmoniaro" class="mw-redirect" title="Harmoniaro">harmoniaro</a> paŝas en la malfonon. Per Tristan, kies unuan akton li komponis en 1857, Wagner kondukis ĝin vaste trans la stato, sur kiu restis <a href="/wiki/Johannes_Brahms" title="Johannes Brahms">Brahms</a> ankoraŭ en 1892 en siaj malfruaj pianopecoj op. 117 ĝis 119.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ĝi estas la kampo, sur kiu disvolviĝas lia fantazio, evoluigas karakterizan personan stilon kaj estas limigita nur per la pokaza drama situacio de la agado, do ne perdiĝas en la senfinon. La influo de Wagner sur la muzikhistorion heliĝas jam per tio, ke pli ol cent jaroj post la komponado de la verko oni analizis kaj malsame interpretis la komplikajn harmoniajn pasojn de la <a href="/wiki/Tristan-akordo" title="Tristan-akordo">Tristan-akordo</a> kaj parolis pri la krizo de la harmoniscienco.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Al ĉi tiu taksado oni foje kontraŭdiras, ke aliaj komponistoj antaŭ Wagner enkondukis harmoniajn novigojn en la muzikon. Tio validas ekzemple por <a href="/wiki/Fr%C3%A9d%C3%A9ric_Chopin" title="Frédéric Chopin">Frédéric Chopin</a>, kies aŭdaca kromatismo resp. harmoniaro– ekzemple en kelkaj preludoj kaj nokturnoj – surprizis siajn kuntempanojn. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><span><audio id="mwe_player_0" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" style="width:220px;" data-durationhint="670" data-mwtitle="Richard_Wagner_-_Tristan_und_Isolde_-_Vorspiel.ogg" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/Dosiero:Richard_Wagner_-_Tristan_und_Isolde_-_Vorspiel.ogg"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/73/Richard_Wagner_-_Tristan_und_Isolde_-_Vorspiel.ogg" type="audio/ogg; codecs="vorbis"" data-width="0" data-height="0" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/7/73/Richard_Wagner_-_Tristan_und_Isolde_-_Vorspiel.ogg/Richard_Wagner_-_Tristan_und_Isolde_-_Vorspiel.ogg.mp3" type="audio/mpeg" data-transcodekey="mp3" data-width="0" data-height="0" /></audio></span><figcaption>Tristan und Isolde – antaŭludo</figcaption></figure> <p>Je la influo de Wagner, kiun multaj provis eviti, ne eblas paroli pri kontinua, unuforma evoluo. Komponistoj kiel ekz. <a href="/wiki/Pjotr_Ilji%C4%89_%C4%88ajkovski" class="mw-redirect" title="Pjotr Iljiĉ Ĉajkovski">Pjotr Iljiĉ Ĉajkovski</a> kaj <a href="/wiki/Anton%C3%ADn_Dvo%C5%99%C3%A1k" title="Antonín Dvořák">Antonín Dvořák</a> moviĝis ankoraŭ sur „tradiciaj“ harmoniaj vojoj, dum kiam ĉefe <a href="/wiki/Richard_Strauss" title="Richard Strauss">Richard Strauss</a> kaj <a href="/wiki/Gustav_Mahler" title="Gustav Mahler">Gustav Mahler</a> transprenis la vagneran sonlingvon. </p><p>Ĝenrohistorie la graveco de Wagner lokas en la pluevoluigo de la tiel nomata <a href="/wiki/Programeropero" title="Programeropero">programeropero</a> al la <a href="/wiki/Muzikdramo" title="Muzikdramo">muzikdramo</a>. Dum kiam ekzemple <i><a href="/wiki/Der_Freisch%C3%BCtz_(opero)" title="Der Freischütz (opero)">Der Freischütz</a></i> de <a href="/wiki/Carl_Maria_von_Weber" title="Carl Maria von Weber">Weber</a> estas sinsekvo de unuopaj programeroj (arioj, duetoj, ĥoraĵoj ktp.) ligitaj per parolataj recitativoj, je Wagner – ĉefe en liaj maturaj verkoj – regas la tiel nomata „senfina melodio“. La orkestro ekludas je la komenco de akto kaj finiĝas je la akta fino; ne estas parolata. Ne plu ekzistas arioj, sed – kantataj – rakontoj resp. monologoj, dialogoj ktp. Ili tamen ne staras izolitaj unu apud resp. post la alia, sed estas interplektitaj per la orkestra muziko. Je tio Wagner uzas la <a href="/wiki/Gvidmotivo" title="Gvidmotivo">gvidmotivan</a> teknikon, t.e. li alordigas al certa persono, aĵo aŭ sento certan muzikan motivon, kiu ĉiam estas aŭdebla, kiam la persono, la aĵo aŭ la sento aperas. </p><p>Wagner volis esprimi „pensatan“ kaj „sentatan“ per muziko kaj kaŭzis per tia „intencoplena muziko“ je la aŭskultantoj „psikologian efikon“ ĝis tiam ne konatan. Per la gvidmotiva tekniko en <i>Der Ring des Nibelungen</i> kaj en <i>Tristan und Isolde</i> li konvinke sukcesis tion. En unu kazo la muziko onidire la muziko de Wagner kaŭzis tiajn emociojn, kiaj sekvigis morton; ekzemple je la korinfarkta morto de orkestrestro <a href="/wiki/Joseph_Keilberth" title="Joseph Keilberth">Joseph Keilberth</a> dum la 2-a akto de <i>Tristan</i> en Munkeno. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Richard_Wagner_als_Dirigent.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Richard_Wagner_als_Dirigent.JPG/220px-Richard_Wagner_als_Dirigent.JPG" decoding="async" width="220" height="341" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Richard_Wagner_als_Dirigent.JPG/330px-Richard_Wagner_als_Dirigent.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Richard_Wagner_als_Dirigent.JPG/440px-Richard_Wagner_als_Dirigent.JPG 2x" data-file-width="1524" data-file-height="2364" /></a><figcaption>Orkestrestro Wagner - Siluetotondaĵo de W. Bithorn</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Pierre-Auguste_Renoir_-_Richard_Wagner.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Pierre-Auguste_Renoir_-_Richard_Wagner.jpg/220px-Pierre-Auguste_Renoir_-_Richard_Wagner.jpg" decoding="async" width="220" height="282" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Pierre-Auguste_Renoir_-_Richard_Wagner.jpg/330px-Pierre-Auguste_Renoir_-_Richard_Wagner.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Pierre-Auguste_Renoir_-_Richard_Wagner.jpg/440px-Pierre-Auguste_Renoir_-_Richard_Wagner.jpg 2x" data-file-width="2053" data-file-height="2634" /></a><figcaption>Portreto de Wagner de <a href="/wiki/Pierre-Auguste_Renoir" title="Pierre-Auguste Renoir">Pierre-Auguste Renoir</a>, 1882</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wagner_kiel_orkestrestro">Wagner kiel orkestrestro</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=14" title="Redakti sekcion: Wagner kiel orkestrestro" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=14" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Wagner kiel orkestrestro"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wagner stampis persisteme la stilon de orkestro direktado. Li direktis parkere kaj substrekis la emociecon de la muziko per mimiko kaj gestado, kio ĝis tiam ne estis kutima. Grandan efekton kaŭzis la prezentado de la <a href="/wiki/9-a_simfonio_(Beethoven)" class="mw-redirect" title="9-a simfonio (Beethoven)">9-a simfonio de Beethoven</a>, kiun li direktis palmdimanĉon de la jaro 1846 en Dresdeno post multaj ekzercludoj. Por pli bona kompreno de la muziko Wagner presigis por ĉi tiu koncerto programon kun pasaĵoj el <i>Faŭsto</i> de <a href="/wiki/Johann_Wolfgang_von_Goethe" title="Johann Wolfgang von Goethe">Johann Wolfgang von Goethe</a>. Kiel en Dresdeno estis ankaŭ pli malfrue en Zuriko aŭ Londono la interpretadoj de simfonioj de Beethoven fare de Wagner, kiuj legitimis lin kiel spertulo por ties direktadoj. Skulptisto <a href="/wiki/Gustav_Adolph_Kietz" title="Gustav Adolph Kietz">Gustav Adolph Kietz</a>, pli juna frato de portretopentristo kaj Wagner-amiko Ernst Benedikt Kietz, raportas en siaj memoraĵoj: </p> <dl><dd><i>La kapon levite, la superkorpon senmove, la maldekstra mano ripozante ĉe la flanko, en la dekstra la taktobastono, direktante ne per la brako, sed per la manartiko – tiel staras Wagner dum la prezentado antaŭ la orkestro. Lia pasiemo ŝajnas ekstere bridata, ĝi tamen ekfuriozas en la mimiko kaj precipe en la rigardo de la okulo, kiun li nomas la plej gravan rimedon de volotransigo. Direktante parkere – kion kritikistoj interpretis al li kiel koketeco – li tenas la muzikistojn perokule, kaj ĉiu sentas sin alparolata. Pretertempe li paŭzas en la taktobatado, por doni al melodia linio la ‚parolan‘. Sed tiam li scipovas allogi la muzikistojn per sia bastono kaj kuntiri al plej delikata und </i>pianissimo<i>, al eksplodoj de malespero, de la entuziasmo.</i></dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="La_persono_Wagner">La persono Wagner</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=15" title="Redakti sekcion: La persono Wagner" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=15" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: La persono Wagner"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wagner jam frue estis konvinkita pri tio, esti geniulo. „En kvindek jaroj mi estos la reganto de la muzika mondo“, li profetis. Per korpogrando de 1,66 metroj li ne estis alta, havis tamen fortan nimbon, kiel eĉ unu el liaj plej akraj kritikistoj, la viena recenzisto <a href="/wiki/Eduard_Hanslick" title="Eduard Hanslick">Eduard Hanslick</a> devis konstati: </p> <dl><dd><i>Li parolis nekredeble multe kaj rapide, en unusone kanteca saksa dialekto; li parolis seninterrompe kaj ĉiam pri si mem, de siaj verkoj, siaj reformoj, siaj planoj. Li estis la personigita miismo, senripoze aktiva por si mem, indiferenta, senrespekta kontraŭ aliaj. Je tio li tamen uzis la nekompreneblan sorĉon, fari amikojn kaj tenadi ilin. La hipnotiga perforto, kiun Wagner uzis ne nur per sia muziko, sed ankaŭ per sia personeco, sufiĉas por stampi lin al unu el la plej eminentaj aperaĵoj, al fenomeno de energio kaj talento.</i> <dl><dd>- Eduard Hanslick: Aus meinem Leben. Berlino 1911.</dd></dl></dd></dl> <p>Wagner havis „sian koron sur la lango“ kaj akiris multajn amikojn, kiuj pledis por li kaj lia arto, ekz. Franz Liszt, Otto von Wesendonck, Julie Ritter k.a. Li povis esti ĉarma kaj postulis por si kaj sia arto, esti subtenata de la „socio“ (tiam ne jam ekzistis tantiemoj por reaj prezentadoj de artverkoj). Siajn financajn problemojn li rigardis kiel „ridindajn ŝuldojn“, al kiuj oni povas kontraŭmeti en la estonteco konsinderinde pli grandajn „aktivojn“ . Nur reĝo Ludoviko la 2-a povis plenumi ĉi tiun „postulon“, je kio Wagner ĉiam rigardis antaŭranga la realigon de sia festivalideo. </p><p>Cosima Wagner sciis meti sian idolon kaj pli malfruan edzon „en ĝustan prilumon“, ekzemple per „dombiografo“ <a href="/wiki/Carl_Friedrich_Glasenapp" title="Carl Friedrich Glasenapp">Carl Friedrich Glasenapp</a>, kiu ankoraŭ je vivotempo de Wagner komencis verki. Sian membiografion Wagner diktis al sia edzino Cosima kaj donacis la unuan privatpresaĵon al sia „amiko“ reĝo Ludoviko la 2-a. Nur en la jaro 1911 oni publikigis la membiografion. Wagner estis portretata de variaj pentristoj, i.a. de <a href="/wiki/Franz_von_Lenbach" title="Franz von Lenbach">Franz von Lenbach</a> kaj <a href="/wiki/Pierre-Auguste_Renoir" title="Pierre-Auguste Renoir">Pierre-Auguste Renoir</a> (1882). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Akcepto_kaj_kritiko">Akcepto kaj kritiko</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=16" title="Redakti sekcion: Akcepto kaj kritiko" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=16" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Akcepto kaj kritiko"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Kiel preskaŭ neniu alia artisto Wagner fendis la publikan opinion, kaj ĝis nun multaj interpretistoj de malsamaj fakoj okupiĝas pri lia multtavola verko. Krom komponistoj, kiuj rifuzis Vagneron, ekzemple <a href="/wiki/Johannes_Brahms" title="Johannes Brahms">Brahms</a> kaj <a href="/wiki/Pjotr_Ilji%C4%89_%C4%88ajkovskij" title="Pjotr Iljiĉ Ĉajkovskij">Pjotr Iljiĉ Ĉajkovskij</a>, ekzistis kritikistoj kiel Nietzsche – kaj pli malfrue Adorno –, kiuj ne nur montris sur la danĝerojn de la „sentostultiga ekstazo“, sed ankaŭ okupiĝis pri la efikoj de Wagner sur la muzikon de la estonteco, ja eĉ sur la tutan kulturon. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Friedrich_Nietzsche">Friedrich Nietzsche</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=17" title="Redakti sekcion: Friedrich Nietzsche" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=17" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Friedrich Nietzsche"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Nietzsche1882.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Nietzsche1882.jpg/220px-Nietzsche1882.jpg" decoding="async" width="220" height="294" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Nietzsche1882.jpg/330px-Nietzsche1882.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Nietzsche1882.jpg/440px-Nietzsche1882.jpg 2x" data-file-width="1274" data-file-height="1700" /></a><figcaption>Friedrich Nietzsche, 1882</figcaption></figure> <p>Komence <a href="/wiki/Friedrich_Nietzsche" title="Friedrich Nietzsche">Friedrich Nietzsche</a> festis Vagneron en sia frua traktaĵo <a href="/wiki/La_naski%C4%9Do_de_la_tragedio_el_la_spirito_de_la_muziko" title="La naskiĝo de la tragedio el la spirito de la muziko">La naskiĝo de la tragedio el la spirito de la muziko</a> ankoraŭ kiel noviganto de germana kulturo kaj dediĉis al li en sia verko <i>Unzeitgemäße Betrachtungen</i> [Neĝustatempaj konsideroj] propran eseon <i>Richard Wagner in Bayreuth</i>. Post kiam li en <i>Menschliches, Allzumenschliches</i> [Homeca, trohomeca] (1878–1880) paŝo post paŝo estis distancinta de sia pli frua idolo, li publikigis pli malfrue kelkajn kritikajn, eĉ malicajn traktaĵojn, en kiuj li kulpigis Vagneron, precipe post ties <i><a href="/wiki/Parsifal" class="mw-redirect" title="Parsifal">Parsifal</a>,</i> pro dekadenco, „negermana“ esenco kaj senconebuligo kaj mokis pri la spirita nivelo de la tiel nomataj Vagneranoj en <a href="/wiki/Bayreuth" title="Bayreuth">Bayreuth</a>. </p><p>La kritiko de Nietzsche pri Wagner estas multtavola, kaj kvankam ĝi ekflamis precipe je la malfrua verkaro, je Parsifal, li rilatis ĝin nun ankaŭ al pli fruaj verkoj kaj la <i>Ring,</i> kiun li ankoraŭ estis festinta en <i>Unzeitgemäße Betrachtungen</i>. Kiel iama „lernanto“ de Schopenhauer <i>(Schopenhauer kiel edukisto),</i> kiu pli malfrue kontraŭstaris la pesimismon de sia instruisto, Nietzsche analizis ties influon sur Vagneron. Post kiam Wagner kiel revoluciema pensanto komence en kontraktoj, leĝoj, institucioj estis vidinta la malbonon de la mondo – la kontraktomotivo en <i>Ring</i> –, pli malfrue ŝanĝiĝis lia mondkompreno, kaj la <a href="/wiki/Kristana" class="mw-redirect" title="Kristana">kristana</a> motivo de <a href="/wiki/Savo" title="Savo">savo</a> pasis en la centron. Multaj figuroj de Wagner ekde tiam estis „savotaj“. La „ŝipo“ de Wagners estis trafikinta post la „Götterdämmerung der alten Moral“ [krepusko de la dioj de la malnova moralo] longan tempon „gaje sur ĉi tiu vojo“ (de optimismo), ĝis kiam ĝi veturis sur la „rifon“ de la <a href="/wiki/%C5%9Copenha%C5%ADer" class="mw-redirect" title="Ŝopenhaŭer">ŝopenhaŭera</a> filozofio.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Li tradukis tiam la <i>Ring</i>-on en la ŝopenhaŭeran: Ĉio en la mondo fiaskas, kaj ĉio pereas. Tiel nur la nenio, la neniigo, la „<a href="/wiki/Ragnar%C3%B6k" title="Ragnarök">Götterdämmerung</a>“ estas la savo – kaj ĉi tiu nenio nun estas festata senĉese de Wagner. En la aliaj etaj malfruaj traktaĵoj kiel <i>Nietzsche kontraŭ Wagner</i> kaj en partoj de <i>Ecce homo</i> li ripetis siajn atakojn kaj riproĉojn pro dekadenco. </p> <dl><dd><i>Ĉar </i>Parsifal<i> estas verko de insido, de venĝemo, de kasa venenmiksado kontraŭ la kondiĉoj de la vivo, malbona verko. – La prediko pri ĉasteco restas incito al malnaturo: Mi malestimas ĉiun, kiu </i>Parsifal<i>-on ne sentas atenco kontraŭ la volupto.</i> <dl><dd>– Friedrich Nietzsche: <i>Nietzsche kontraŭ Wagner</i>, Wagner kiel apostolo de la ĉasteco, 3.</dd></dl></dd></dl> <p>Je ĉiu kritiko kontraŭ Wagner Nietzsche konfesis duonironie, ke oni jam pro psikologiaj kialoj ne povas rezigni pri Wagner. Ja estas la hela, suda kaj maltransa mondo de <a href="/wiki/Georges_Bizet" title="Georges Bizet">Georges Bizet</a> preferinda al la peza kaj sufoka etoso de Wagner, sed neniu psikologo povas rezigni pri Wagner. </p><p>Mallonge antaŭ sia kolapso januaron de 1889 Nietzsche bilancis en siaj malfruaj verkoj <i>Ecce homo</i>, <i>Götzen-Dämmerung</i> kaj <i>Der Fall Wagner</i> sian pensadon. En sia lasta verko, <i><a href="/wiki/Nietzsche_kontra%C5%AD_Wagner" title="Nietzsche kontraŭ Wagner">Nietzsche kontraŭ Wagner</a>,</i> kiun li publikigis Kristnaskon de 1888, li konfrontis sin senindulge kontraŭ Wagner, la germanoj kaj ties <i>dekadenco</i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Franz_Liszt">Franz Liszt</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=18" title="Redakti sekcion: Franz Liszt" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=18" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Franz Liszt"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La rilato inter <a href="/wiki/Franz_Liszt" title="Franz Liszt">Franz Liszt</a> kaj Wagner ne estis senstreĉa. Per „maljunaĝa saĝeco“ la du ree alproksimiĝis. Post la subita morto de Wagner Liszt skribis al Olga von Meyendorff: </p> <dl><dd><i>La gazetoj plenas je notoj pri la morto de la granda poetokomponisto […], de la nesuperebla formanto de idealo, kiu antaŭ li en la tuta arto, poezio, muziko kaj teatroprezentado ne estis realigita […] Rigardi Vagneron nur kiel fama kaj eminenta persono ŝajnas al mi esti, kvankam ja nur tiel malmulte, stulta trompo. La disbranĉiĝoj de lia spirito devenas el la plej profundaj radikoj. En li superregas la superhoma.</i></dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Thomas_Mann">Thomas Mann</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=19" title="Redakti sekcion: Thomas Mann" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=19" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Thomas Mann"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Thomas_Mann_1937.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Thomas_Mann_1937.jpg/220px-Thomas_Mann_1937.jpg" decoding="async" width="220" height="279" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Thomas_Mann_1937.jpg/330px-Thomas_Mann_1937.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Thomas_Mann_1937.jpg/440px-Thomas_Mann_1937.jpg 2x" data-file-width="1197" data-file-height="1517" /></a><figcaption>Thomas Mann, 1937, foto de <a href="/wiki/Carl_van_Vechten" class="mw-redirect" title="Carl van Vechten">Carl van Vechten</a></figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Thomas_Mann" title="Thomas Mann">Thomas Mann</a> okupiĝis en traktaĵoj, prelegoj kaj sia epopea verkaro ĉiam denove pri Wagner. Unuaflanke li ne povis eviti la sonebriecon de lia muziko, aliaflanke li analizis en multaj traktaĵoj kaj leteroj ĉiam denove la malfortaĵojn de Wagner: </p> <dl><dd><i>Wagner, la pruntgeniulo, la luksema revoluciisto, la sennome malmodesta, nur de si plenumita, senĉese monologanta, rodomontanta, la propagandisto kaj aktoro de si mem …</i></dd></dl> <dl><dd><i>La pasio por la rava verkaro de Wagner akompanas mian vivon, ekde kiam mi unuafoje malkovris ĝin kaj komencis, konkeri ĝin por mi, trapenetri ĝin per kompreno. Kion mi dankas al li kiel ĝuanto kaj lernanto, mi neniam povos forgesi, neniam la horojn de profunda, soleca feliĉo enmeze de la teatra homamaso, horoj plenaj je teruroj kaj ĝuoj de la nervoj kaj de la intelekto, de enrigardoj en kortuŝajn kaj grandajn gravecojn, kiajn cedas ĝuste nur ĉi tiu arto. Mia scivolo al ĝi neniam estas laca; mi ne satiĝis ĝin aŭskulti, admiri, observi – ne sen malfidi, mi konfesas.</i> <dl><dd>– Thomas Mann: <i>Leiden und Größe Richard Wagners</i>.</dd></dl></dd></dl> <p>En sia prelego pli malfrue aperinta kiel traktaĵo <i><a href="/wiki/Leiden_und_Gr%C3%B6%C3%9Fe_Richard_Wagners" title="Leiden und Größe Richard Wagners">Leiden und Größe Richard Wagners</a>,</i> kiun li prezentis en 1933 okaze de la 50-a mortodatreveno de Wagner en Munkeno, li analizis la vagneran vivoverkaron kaj okupiĝis tiamaniere kritike pri la personeco kaj la muziko de Wagner, ke okazis enscenigita protesto kontraŭ la verkisto. Tiu ĉi „protesto de la Richard-Wagner-Urbo Munkeno“, kiu aperis la 16-an kaj 17-an de aprilo 1933 en la <i>Münchener Neuesten Nachrichten</i> kaj estis subskribita interalie de <a href="/wiki/Hans_Knappertsbusch" title="Hans Knappertsbusch">Hans Knappertsbusch</a>, <a href="/wiki/Richard_Strauss" title="Richard Strauss">Richard Strauss</a> kaj <a href="/wiki/Hans_Pfitzner" title="Hans Pfitzner">Hans Pfitzner</a>, firmigis Tomason Mann en sia decido, ne reveni al Germanujon. La verkintoj riproĉis al Thomas Mann, ke li foriris de la idealoj de <i><a href="/wiki/Konsideroj_de_nepolitika" class="mw-redirect" title="Konsideroj de nepolitika">Konsideroj de nepolitika</a></i> kaj per „estetikema dandismo“ insultas la „plej profundan germanan senton“<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> kaj kalumnias la „grandan germanan majstron“.<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Thomas Mann diris en la prelego <i>Richard Wagner und der Ring des Nibelungen</i> je 1938 en la aŭditorio de la universitato je Zuriko: </p> <dl><dd><i>La giganta; oni povas diri planeda sukceso, kiun donis la burĝa mondo, la internacia burĝaro al tiu ĉi arto danke al certaj voluptaj, nervaj kaj intelektulaj ravoj, kiun ĝi proponas, estas tragikomika paradokso kaj ne forgesigu, ke ĝi estas celata al tute alia publiko kaj societike vaste transcelas super ĉiu kapitalisma-burĝa ordo en fratecan homarmondon, liberigitan de potencomanio kaj monregeco, fonditan sur justeco kaj amo.</i></dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Theodor_W._Adorno">Theodor W. Adorno</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=20" title="Redakti sekcion: Theodor W. Adorno" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=20" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Theodor W. Adorno"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Theodor_W._Adorno" class="mw-redirect" title="Theodor W. Adorno">Theodor W. Adorno</a>, la sociofilozofo kaj muzikteoriisto de la <a href="/wiki/Dua_Viena_Skolo" title="Dua Viena Skolo">Dua Viena Skolo</a>, okupiĝis interalie en sia libro <i>Versuch über Wagner</i> [Eseo pri Wagner] pri la verkaro de la komponisto: </p> <dl><dd><i>Lia muziko kondutas, kvazaŭ por ĝi ne batus la horloĝo, dum kiam ĝi nur neas la horojn de sia daŭro, rekondukante ĝin en la komencon. La dinamiko de la daŭra malprogreso donis al la verkaro ion enigman, kaj eĉ hodiaŭ restas al la aŭskultanto, malsame al preskaŭ ĉiu alia muziko, malgraŭ ĉiu familiareco la nedissolvebla de la blinda makulo. Wagner rifuzas al la aŭdpovo, kiu lin akompanas, la fiksan destinon kaj lasas ĝin en dudo, ĉu la formsento de ĉiu momento estas ĝuste komprenata.</i></dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Marcel_Prawy">Marcel Prawy</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=21" title="Redakti sekcion: Marcel Prawy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=21" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Marcel Prawy"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Marcel_Prawy" title="Marcel Prawy">Marcel Prawy</a>, viena dramverkisto, teatra kaj muzika recenzisto, resumas en sia omaĝo al Wagner: </p> <dl><dd><i>Oni devas montri komprenon al ĉi tiu vivo, vivo, kiu servis nur al unu celo: al la teatro de lia vizio. Vivo kaj verkado de Wagner estas la fantasta fabelo de la mila-kaj-dua-nokto […] Li naskiĝis la 22-an de majo 1813 […] kaj neniam mortis.</i> <dl><dd>– Marcel Prawy: <i>„Nun sei bedankt“. Mein Richard-Wagner-Buch.</i> Munkeno 1982, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3442101913" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-442-10191-3</a>.</dd></dl></dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Wagner_kaj_la_antisemitismo">Wagner kaj la antisemitismo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=22" title="Redakti sekcion: Wagner kaj la antisemitismo" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=22" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Wagner kaj la antisemitismo"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Antisemitismo_en_la_medio_de_Wagner">Antisemitismo en la medio de Wagner</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=23" title="Redakti sekcion: Antisemitismo en la medio de Wagner" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=23" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Antisemitismo en la medio de Wagner"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Houston_Stewart_Chamberlain_1895.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Houston_Stewart_Chamberlain_1895.jpg/220px-Houston_Stewart_Chamberlain_1895.jpg" decoding="async" width="220" height="307" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Houston_Stewart_Chamberlain_1895.jpg/330px-Houston_Stewart_Chamberlain_1895.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Houston_Stewart_Chamberlain_1895.jpg/440px-Houston_Stewart_Chamberlain_1895.jpg 2x" data-file-width="581" data-file-height="812" /></a><figcaption>Houston Stewart Chamberlain en 1895</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Mendelssohn_Bartholdy.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Mendelssohn_Bartholdy.jpg/220px-Mendelssohn_Bartholdy.jpg" decoding="async" width="220" height="314" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Mendelssohn_Bartholdy.jpg/330px-Mendelssohn_Bartholdy.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Mendelssohn_Bartholdy.jpg/440px-Mendelssohn_Bartholdy.jpg 2x" data-file-width="560" data-file-height="800" /></a><figcaption>Felix Mendelssohn Bartholdy en la aĝo de 30 jaroj. Akvarelo de James Warren Childe el 1839</figcaption></figure> <p>La taksado de la <a href="/wiki/Antisemitismo" title="Antisemitismo">antisemitismo</a> de Richard Wagner estas ĝis nun stampita de diversaj vidpunktoj kaj interpretadoj de liaj verkado kaj verkaro, kiu spegulas en ne malkonsinderinda grado lian propran disfenditecon rilate la <a href="/wiki/Judismo" title="Judismo">judismon</a>, la religion en ĝenerale kaj la politikan medion de sia epoko. La eldiroj de Wagner alprenis tiujn kontraŭjudajn gurdaĵojn kaj reflektojn, kiujn li jam trovis en Germanujo kaj Eŭropo de la 19-a jarcento (vidu <a href="/wiki/Antisemitismo#Moderna_antisemitismo" title="Antisemitismo">moderna antisemitismo</a>) kaj kies origino estas retroe trovebla ĝis <a href="/wiki/Martin_Luther" class="mw-redirect" title="Martin Luther">Martin Luther</a> – Luther estis espriminta sian antisemitismon en pluraj traktaĵoj, interalie <i><a href="/wiki/Lutero_kaj_la_judoj" class="mw-redirect" title="Lutero kaj la judoj">Pri la judoj kaj iliaj mensogoj</a></i> (1543). Antisemitismo apartenis en la medio de Wagner al la socia interkonsento, precipe dum la tempo kun Cosima, kiu tenis ekstreme kontraŭjudan opinion. Wagner tamen ne nur regurdis kontraŭjudajn trivialaĵojn, sed ankaŭ pluevoluigis ĝin per traktaĵoj kiel <a href="/wiki/Das_Judenthum_in_der_Musik" title="Das Judenthum in der Musik">Das Judenthum in der Musik</a>. </p><p>Wagner havis gravan influon sur la angla verkisto <a href="/wiki/Houston_Stewart_Chamberlain" title="Houston Stewart Chamberlain">Houston Stewart Chamberlain</a>, verkinto de <i>Grundlagen des neunzehnten Jahrhunderts,</i> [Fundamentoj de la deknaŭa jarcento] verko, kies ideologia ĝermanokulto estas penetrata de kontraŭjuda kaj rasisma pensado. Chamberlain geedziĝis en 1908 kun la dua filino de Wagner, Eva, kaj validas kiel unu el la ideologiaj pioniroj de la nazia antisemitismo. En siaj traktaĵoj li provis ankaŭ transinterpreti la verkojn de Wagner laŭ senco de la <a href="/wiki/Naziismo" title="Naziismo">naziismo</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="La_antisemitismo_de_Wagner">La antisemitismo de Wagner</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=24" title="Redakti sekcion: La antisemitismo de Wagner" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=24" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: La antisemitismo de Wagner"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La mondkompreno de Wagner, en kiu intermiksiĝis artistaj kaj politikaj-agitistaj ambicioj, estis stampita de ĉioninkluziva sopiro al ekago, renverso kaj revolucio, al plejofte ne pli detale difinita nova arto kaj socio per pereo de la ekzista (vidu: <i><a href="/wiki/Die_Kunst_und_die_Revolution" title="Die Kunst und die Revolution">Die Kunst und die Revolution</a></i>). Lia motivo estis ĉiam ŝanĝiĝanta miksaĵo el humanisma-klerisma revolucio kontraŭ la nobelaro, romantismaj aspektoj samkiel reveno al la naturo kaj la rifuzo de la <a href="/wiki/Industriigo" class="mw-redirect" title="Industriigo">industriigo</a> same kiel <a href="/wiki/Naciismo" title="Naciismo">naciismaj</a> fantazioj pri kompleta unueco de raso kaj popolo. </p><p>Malemo kontraŭ germanaj judoj por Wagner estis bonvena savklapo por altgrada komplekso de malplivaloreco, tion opinias kelkaj biografiistoj, ekzemple <a href="/wiki/Profunda_psikologio" title="Profunda psikologio">profundpsiĥologiisto</a> <a href="/wiki/Josef_Rattner" title="Josef Rattner">Josef Rattner</a>, kiu en sia „psiĥografiaĵo“ klarigas la antisemitismon de Wagner jene: </p> <dl><dd><i>Kiu tiel persiste cirkulas ĉirkaŭ ideologio de malamo, bezonas ĝin kaj povas ŝajne ne vivi sen ĝi. Pro tio la kontraŭjuda ero en la personeco de Wagner estas rigardenda en pli granda kunteksto.</i></dd></dl> <p>Josef Rattner: <i>Richard Wagner im Lichte der Tiefenpsychologie.</i> Berlino 1984. </p><p>Rattner krome detalas, ke la antisemitismo de Wagner – ankaŭ tiu de Cosima Wagner – estis helpo al la integriĝo en la „elegantan mondon“. Per daŭra ekscitiĝo je la judaro „La geedzoj Wagner plenumis riton“. La du certigis sin reciproke sian „bon-naskiĝintecon“, sian „germanecon“ kaj almenaŭ sian „rasan nobelecon“. Du ambiciaj karakteroj konsiderantaj perfektecon unuiĝis en la antisemitismo al reciproka kaj absoluta sinaprobo. </p><p>La gloromanio de Richard Wagner, ofte priskribita de amikoj kaj konatoj, lia inklino al lukso, malŝparo kaj fantasmagorio estis ĝuste la ecoj, kiujn li ofte riproĉis kontraŭ la judoj. Li apartenis kiel siaj gefratoj al la teatra medio, kiu tiam provis emancipiĝi disde la <a href="/wiki/Vaganto" title="Vaganto">vagantoj</a> kaj akiri burĝan respekton. La <a href="/wiki/Juda_emancipi%C4%9Do" title="Juda emancipiĝo">judan emancipiĝon</a> kadre de la metilibereco kaj la nuligo de la profesio-malpermesoj kaj korporacioj aliaj subprivilegiitoj rigardis kiel minacan konkurencon. </p><p>Se forrestis financa sukceso kaj rekono, tiam Wagner kredis sin ne malofte viktimo de onidira juda kontraŭeco. La envian malestimon kaj misfamigo de judaj komponistoj kiel <a href="/wiki/Giacomo_Meyerbeer" title="Giacomo Meyerbeer">Giacomo Meyerbeer</a> kaj (kristaniĝinta) <a href="/wiki/Felix_Mendelssohn_Bartholdy" title="Felix Mendelssohn Bartholdy">Felix Mendelssohn Bartholdy</a> li provis enigi en ĝeneralan teorion per traktaĵoj kiel <i><a href="/wiki/Das_Judenthum_in_der_Musik" title="Das Judenthum in der Musik">Das Judenthum in der Musik</a></i> kaj baziĝantan sur ĝi la <i>Letero al Grafino Muchanow</i> – por kaŝi personajn motivojn, kiel mencias kritikistoj. En ĉi tiu kunteksto oni ankaŭ diskutas la muzikan influon de Mendelssohn sur Vagneron. Ekzemple kelkaj fruaj verkoj de Wagner, ekzemple la <i>Columbus-Uverturo</i>, estis instigitaj parte de komponaĵoj de Mendelssohn. Malgraŭ personaj antaŭjuĝoj Wagner gloris la muzikon de Mendelssohn; ties <i><a href="/wiki/Hebrido-uverturo" class="mw-redirect" title="Hebrido-uverturo">Hebrido-uverturon</a></i> li nomis en la jaro 1879 en la revuo <i>Bayreuther Blätter</i> „unu el la plej belaj muzikverkoj, kiujn ni posedas“. </p><p>La pledado de Wagner por la <a href="/wiki/Bestprotektado" class="mw-redirect" title="Bestprotektado">bestprotektado</a> je la fino de lia vivo ankaŭ tenis kontraŭjudajn sonojn. Apoge sur <a href="/wiki/Schopenhauer" class="mw-redirect" title="Schopenhauer">Schopenhauer</a> li opiniis <a href="/w/index.php?title=%C5%9Co%C4%A5tad&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ŝoĥtad (paĝo ne ekzistas)">ŝoĥtadon</a> kaj <a href="/wiki/Vivisekcio" title="Vivisekcio">vivisekcion</a> du facoj de la sama medalo kaj manifestiĝo de „juda medicino“.<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Wagner subtenis interalie per publika letero<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> aferojn de la bestprotekta movado en la imperio. Wagner akcentis, ke la homaro povas atingi per rezigno de viandokonsumo al pli alta morala estado, mem tamen neniam fariĝis vegetarano. </p><p>La traktaĵoj kaj manifestoj de Wagner pri kaj kontraŭ la judoj ampleksas larĝan spektron. Ĉi tiu etendiĝas ekde plej malnoblegaĉaj, akraj ŝvelparoladoj trans la menciitaj teoriaĉoj ĝis preskaŭ paciĝemaj sonoj kaj – kiel opinias kelkaj historiistoj kaj muzikkritikistoj– al identiĝo kun la marĝenula rolo de la judoj kiel iu, kiu sin mem ofte sentis marĝenulo. </p><p>Wagner tenis amikecojn kun judaj samlandanoj kiel lia helpanto <a href="/wiki/Carl_Tausig" title="Carl Tausig">Carl Tausig</a>, Joseph Rubinstein, <a href="/wiki/Angelo_Neumann" title="Angelo Neumann">Angelo Neumann</a> kaj la fama kantistino <a href="/wiki/Lilli_Lehmann" title="Lilli Lehmann">Lilli Lehmann</a>. Estas rimarkinde, ke li je la fino de sia vivo konfidis la unuan prezentadon de <i><a href="/wiki/Parsifal" class="mw-redirect" title="Parsifal">Parsifal</a></i> al <a href="/wiki/Hermann_Levi" title="Hermann Levi">Hermann Levi</a>, kiu estis filo de <a href="/wiki/Rabeno" title="Rabeno">rabeno</a> kaj ankaŭ apartenis al lia amikaro. Muzikkritikisto <a href="/wiki/Joachim_Kaiser" title="Joachim Kaiser">Joachim Kaiser</a> diversfoje montris sur tion, ke kontraŭjudaj esprimiĝoj ne estas dokumenteblaj en tio, kio por Wagner estis vere grava, nome en liaj muzikdramaj verkoj, kvankam – ekzemple <a href="/wiki/Saul_Friedl%C3%A4nder" title="Saul Friedländer">Saul Friedländer</a> kaj <a href="/wiki/Theodor_W._Adorno" class="mw-redirect" title="Theodor W. Adorno">Theodor W. Adorno</a> – opiniis, ke kelkaj figuroj kiel Mime kaj Alberich el <i>Der Ring des Nibelungen</i> montras trajtojn de judokarikaturoj. </p><p>Kongreso kun la celo de scienca okupiĝo pri la temo <i>Wagner kaj la judoj</i> okazis unuafoje en la festivala somero de 1998 en Bayreuth je partopreno de sciencistoj el Germanujo, Israelo kaj Usono; la kontribuaĵojn kaj parte tre malkonsentajn disputojn publikigis interalie <a href="/wiki/Dieter_Borchmeyer" title="Dieter Borchmeyer">Dieter Borchmeyer</a>.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wagner_kaj_Hitler">Wagner kaj Hitler</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=25" title="Redakti sekcion: Wagner kaj Hitler" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=25" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Wagner kaj Hitler"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La tradicia kompreno de Wagner trankviligas, ke Wagners ĵurnalisma antisemitismo estus restinta flankatentata, se ne la <a href="/wiki/Naziismo" title="Naziismo">nazia</a> reĝimo sub <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolf Hitler</a> estus okupinta lin. Ĝi stiligis lin tutsimple al la modela germana komponisto kaj dum sia dekadenco misuzis la muzikteatron de Wagner por mortema tempofino-kulto. </p><p>Dum sia viena tempo Hitler regule vizitis la operon kaj okupiĝis intense pri Wagner. Kiel modelo de propraj vivozvizioj Wagner estis por li adorata idolo.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Kiel priskribas <a href="/wiki/Joachim_Fest" title="Joachim Fest">Joachim Fest</a>, la imaga postsekvo klarigis la „tenton per la romantika kompreno de genio“, kiu trovis en Wagner sian plenumon kaj elreliĝon. La eskapismaj revoj de la fiaskinta artisto Hitler, loĝanta en viralmozulejo ekflamiĝis je la genio de Wagner. Hitler klarigis pli malfrue, ke li escepte de Wagner havas neniun antaŭulon, kaj nomis Vagneron la „plej granda profeta figuro, kiun la germana popolo posedis“.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Wagner_Das_Judenthum_in_der_Musik_1869.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Wagner_Das_Judenthum_in_der_Musik_1869.jpg/220px-Wagner_Das_Judenthum_in_der_Musik_1869.jpg" decoding="async" width="220" height="339" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Wagner_Das_Judenthum_in_der_Musik_1869.jpg/330px-Wagner_Das_Judenthum_in_der_Musik_1869.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Wagner_Das_Judenthum_in_der_Musik_1869.jpg/440px-Wagner_Das_Judenthum_in_der_Musik_1869.jpg 2x" data-file-width="692" data-file-height="1067" /></a><figcaption>Originala broŝuro el 1869</figcaption></figure> <p>En sia broŝuro <i><a href="/wiki/Das_Judenthum_in_der_Musik" title="Das Judenthum in der Musik">Das Judenthum in der Musik</a></i> (1869) Richard Wagner skribas sen necesa rilato al la muzikteoria polemiko de la „natura malinklino kontraŭ juda estado“ kaj: „La judo estas laŭ la nuna stato de la aferoj de ĉi tiu mondo vere jam pli ol emancipita: li regas, kaj regos tiom longe, kiom la mono restas la potenco, antaŭ kiu ĉiu nia ago kaj strebado perdas sian forton“. Direktite al la judoj, li finiĝas per la vortoj: „Sed memoru, ke nur unu afero povas estis via saviĝo de la malbeno pezanta sur vi: la saviĝo de <a href="/wiki/Ahasvero#Musik" title="Ahasvero">Ahasvero</a>, - la f o r p e r e o!“ (jen la originala skribmaniero). </p><p>Richard Wagner estis publikiginta ĉi tiun tekston jam en 1850 en la <i><a href="/wiki/Neue_Zeitschrift_f%C3%BCr_Musik" title="Neue Zeitschrift für Musik">Neue Zeitschrift für Musik</a></i> sub la kaŝnomo „K. Freigedank“. Li denove publikigis ĝin en 1869, ĉifoje je propra nomo kaj kun aldono (p. 31–57), kiu superas la originalan traktaĵon rilate judmalamon kaj demagogion. En ĝi tekstas je la fino en insida rezignemo, malgraŭ tio tamen alvoke: „Ĉu la dekadenco de nia kulturo estas haltigebla per perforta elĵetado de la putriga fremda elemento, mi ne povas prijuĝi, ĉar por tio taŭgus nur fortoj, kies ekzisto al mi estas nekonata.“ Estas neverŝajne, ke Hitler ne konis ĉi tiun traktaĵon. Ĉiukaze la fiaskinta artisto Hitler, dependiĝinta de la amasoskuanto kaj grandmajstro de la muzikteatro,<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> sin faris la ekzekutanton de sia profeto.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>La vortparo „demono“ kaj „dekadenco“ celata kontraŭ la judon unuafoje aperas ĉe Wagner.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/Alfred_Rosenberg" title="Alfred Rosenberg">Alfred Rosenberg</a> reekprenas ĝin en kontraŭjuda traktaĵo el 1923: „Kiel unu el la antaŭsignoj de ĉi tiu venonta batalo […] staras la ekkono de la estado de la demono de nia nuntempa dekadenco […]“<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>La plej ŝatataj operoj de Hitler estis <i>Rienzi, der letzte der Tribunen</i>, <i>Götterdämmerung</i> kaj <i>Parsifal</i>. </p><p>Hitler konatiĝis en la jaro 1923 kun Cosima kaj <a href="/wiki/Winifred_Wagner" title="Winifred Wagner">Winifred Wagner</a> en Bayreuth kaj influis pli malfrue kiel „gvidanto“ la festivalojn rilate la programon kaj de la reĝio, ekz. je <i>Parsifal</i>. Kontribui kiel iama poŝtkarto-pentristo ideojn por la scenaranĝo de unu el la plej altrangaj muzikfestivaloj havigis al Hitler personan kompenson kaj la senton de rekoniĝo je la germana burĝaro. </p><p>Wagner und Hitler estas ekde jardekoj temo por publikigistoj, ekzemple de Hartmut Zelinsky kaj Joachim Köhler. Köhler provas en sia libro <i>Wagners Hitler</i> pruvi la influon de la vagnera pensomondo sur Hitleron kaj ties agadon. Ankaŭ Thomas Mann ĉiam denove okupiĝis pri la temo: „Estas multa Hitler en Wagner.“<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wagner_kaj_Israelo">Wagner kaj Israelo</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=26" title="Redakti sekcion: Wagner kaj Israelo" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=26" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Wagner kaj Israelo"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En <a href="/wiki/Israelo" title="Israelo">Israelo</a> Wagner ankoraŭ estas akre pridisputata. Publika prezentado de la verkoj de Wagner fakte ne eblas. Ekzemple la prezentado de la antaŭludo por <i><a href="/wiki/Tristan_und_Isolde" class="mw-redirect" title="Tristan und Isolde">Tristan und Isolde</a></i> direktate de <a href="/wiki/Daniel_Barenboim" title="Daniel Barenboim">Daniel Barenboim</a> julion de 2001 kaŭzis <a href="/wiki/Incito" title="Incito">incitiĝon</a>,<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> kritikon de la Wiesenthal-Centro kaj de la tiama <a href="/wiki/Jerusalemo" title="Jerusalemo">jerusalema</a> urbestro <a href="/wiki/Ehud_Olmert" title="Ehud Olmert">Ehud Olmert</a>. Jam antaŭe protestoj de supervivintoj de la nazia <a href="/wiki/Holoka%C5%ADsto" title="Holokaŭsto">judekstermo</a> estis malebligintaj prezentadoj de vagneraj verkoj. La 14-an de novembro 2010 en Israelo fondiĝis la unua Wagner-Asocio.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> En la Wagner-festivala urbo Bayreuth julion de 2011 la <a href="/wiki/Israela_%C4%88ambrorkestro" title="Israela Ĉambrorkestro">Israela Ĉambrorkestro</a> ludis la <i>Siegfried-Idilion</i>. La <a href="/wiki/Tabuo" title="Tabuo">tabuo</a>-vundado, ke israela orkestro ludas lian muzikon, kaŭzis malsamajn reagojn.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ankaŭ koncertvesperon kun verkoj de Wagner planitan por la 18-an de junio 2012 ĉe la <a href="/wiki/Universitato_je_Tel-Avivo" class="mw-redirect" title="Universitato je Tel-Avivo">universitato je Tel-Avivo</a> tiu ĉi devis malanonci, ĉar la evento „transpaŝas ruĝan linion“ kaj „vundas la sentojn de la israela publiko en ĝenerale kaj aparte de la ekstermo-supervivantoj“.<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Verkoj">Verkoj</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=27" title="Redakti sekcion: Verkoj" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=27" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Verkoj"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Dali_Brunnen_Castell_Pubol.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Dali_Brunnen_Castell_Pubol.jpg/220px-Dali_Brunnen_Castell_Pubol.jpg" decoding="async" width="220" height="154" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Dali_Brunnen_Castell_Pubol.jpg/330px-Dali_Brunnen_Castell_Pubol.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Dali_Brunnen_Castell_Pubol.jpg/440px-Dali_Brunnen_Castell_Pubol.jpg 2x" data-file-width="2084" data-file-height="1460" /></a><figcaption>La kapoj de Richard Wagner ĉe la <a href="/wiki/Salvador_Dal%C3%AD" title="Salvador Dalí">Dalí-Fontano</a> en la ĝardeno de Kastelo Pubol</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:WahnfriedBayreuth11.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/WahnfriedBayreuth11.JPG/220px-WahnfriedBayreuth11.JPG" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/WahnfriedBayreuth11.JPG/330px-WahnfriedBayreuth11.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/WahnfriedBayreuth11.JPG/440px-WahnfriedBayreuth11.JPG 2x" data-file-width="2592" data-file-height="1728" /></a><figcaption>Tombo de Wagner en Bayreuth: „La mondo devas scii, kiu ĉi tie kuŝas“ R. W.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Operoj">Operoj</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=28" title="Redakti sekcion: Operoj" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=28" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Operoj"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i><a href="/wiki/Die_Hochzeit" title="Die Hochzeit">Die Hochzeit</a></i> (La geedziĝo, nefinita opero, 1832)</li> <li><i><a href="/wiki/Die_Feen" title="Die Feen">Die Feen</a></i> (La feinoj) <a href="/wiki/Wagner-Werke-Verzeichnis" title="Wagner-Werke-Verzeichnis">WWV</a> 32 (1833–1834, <a href="/wiki/Unua_prezentado" class="mw-redirect" title="Unua prezentado">up</a>: 29-an de junio 1888 Reĝa Kortega kaj Nacia Teatro je Munkeno)</li> <li><i><a href="/wiki/Das_Liebesverbot" title="Das Liebesverbot">Das Liebesverbot</a> oder Die Novize von Palermo</i> (La amomalpermeso) <a href="/wiki/Wagner-Werke-Verzeichnis" title="Wagner-Werke-Verzeichnis">WWV</a> 38 (1834–1836, up: 29-an de marto 1836 urboteatro je Magdeburgo)</li> <li><i><a href="/wiki/Rienzi" title="Rienzi">Rienzi, der Letzte der Tribunen</a></i> (Rjenzio, la lasta tribunuso) <a href="/wiki/Wagner-Werke-Verzeichnis" title="Wagner-Werke-Verzeichnis">WWV</a> 49 (1837–1840, up: 20-an de oktobro 1842 Reĝa Saksa Kortegoteatro je Dresdeno)</li></ul> <p>Nur jenajn dek verkojn Wagner selektis por prezentadoj en la festivalejo sur la <a href="/wiki/Verda_Monteto" title="Verda Monteto">Verda Monteto</a> en Bayreuth: </p> <ul><li><i><a href="/wiki/Der_Fliegende_Holl%C3%A4nder" title="Der Fliegende Holländer">Der Fliegende Holländer</a></i> (La fluganta Holandano) <a href="/wiki/Wagner-Werke-Verzeichnis" title="Wagner-Werke-Verzeichnis">WWV</a> 63 (1840–1841, up: 2-an de januaro 1843 Reĝa Saksa Kortegoteatro je Dresdeno. Aliverkita en 1852 (Zuriko) kaj 1864 (Munkeno))</li> <li><i><a href="/wiki/Tannh%C3%A4user_und_der_S%C3%A4ngerkrieg_auf_Wartburg" class="mw-redirect" title="Tannhäuser und der Sängerkrieg auf Wartburg">Tannhäuser und der Sängerkrieg auf Wartburg</a></i> (Tanhaŭzero) <a href="/wiki/Wagner-Werke-Verzeichnis" title="Wagner-Werke-Verzeichnis">WWV</a> 70 (1842–1845, up: 19-an de oktobro 1845 Reĝa Saksa Kortegoteatro je Dresdeno. Aliverkita en 1847, 1860 (Unua presaĵo de la partituro, t.n. „Dresdena versio“), 1861 (Parizo, franclingva), 1875 (Vieno, t.n. „Pariza versio“)</li> <li><i><a href="/wiki/Lohengrin" title="Lohengrin">Lohengrin</a></i> (Lohengrino) <a href="/wiki/Wagner-Werke-Verzeichnis" title="Wagner-Werke-Verzeichnis">WWV</a> 75 (1845–1848, up: 28-an de aŭgusto 1850, Ĉefduka Kortegoteatro je V.)</li> <li><i><a href="/wiki/Der_Ring_des_Nibelungen" class="mw-redirect" title="Der Ring des Nibelungen">Der Ring des Nibelungen</a></i> (La Ringo de la Nibelungo) <a href="/wiki/Wagner-Werke-Verzeichnis" title="Wagner-Werke-Verzeichnis">WWV</a> 86, kiu konsistas el kvar partoj: <ul><li><i>Antaŭvespero: <a href="/wiki/Das_Rheingold" title="Das Rheingold">Das Rheingold</a></i> (La Rejna Oro, 1851–1854, up: 22-an de septembro 1869 Reĝa Kortega kaj Nacia Teatro je Munkeno)</li> <li><i>Unua tago: <a href="/wiki/Die_Walk%C3%BCre" title="Die Walküre">Die Walküre</a></i> (La <a href="/wiki/Valkirio" title="Valkirio">Valkirio</a>, 1851–1856, up: 26-an de junio 1870 Reĝa Kortega kaj Nacia Teatro je Munkeno)</li> <li><i>Dua tago: <a href="/wiki/Siegfried_(opero)" title="Siegfried (opero)">Siegfried</a></i> (<a href="/wiki/Sigfrido" class="mw-redirect" title="Sigfrido">Sigfrido</a>, 1851–1871, up: 16-an de aŭgusto 1876 festivalejo de Bayreuth)</li> <li><i>Tria tago: <a href="/wiki/G%C3%B6tterd%C3%A4mmerung" title="Götterdämmerung">Götterdämmerung</a></i> (Diokrepusko) 1848–1874, up: 17-an de aŭgusto 1876 festivalejo de Bayreuth)</li></ul></li> <li><i><a href="/wiki/Tristan_und_Isolde" class="mw-redirect" title="Tristan und Isolde">Tristan und Isolde</a></i> (Tristano kaj Izoldo) <a href="/wiki/Wagner-Werke-Verzeichnis" title="Wagner-Werke-Verzeichnis">WWV</a> 90 (1856–1859, up: 10-an de junio 1865 Reĝa Kortega kaj Nacia Teatro je Munkeno)</li> <li><i><a href="/wiki/Die_Meistersinger_von_N%C3%BCrnberg" title="Die Meistersinger von Nürnberg">Die Meistersinger von Nürnberg</a></i> (La Majstraj Kantistoj de Nurembergo) <a href="/wiki/Wagner-Werke-Verzeichnis" title="Wagner-Werke-Verzeichnis">WWV</a> 96 (1845–1867, up: 21-an de junio 1868 Reĝa Kortega kaj Nacia Teatro je Munkeno)</li> <li><i><a href="/wiki/Parsifal" class="mw-redirect" title="Parsifal">Parsifal</a></i> (pri la kavaliro <a href="/wiki/Parsifalo" title="Parsifalo">Parsifalo</a>) <a href="/wiki/Wagner-Werke-Verzeichnis" title="Wagner-Werke-Verzeichnis">WWV</a> 111 (1865–1882, up: 26-an de julio 1882 festivalejo de Bayreuth) – „Bühnenweihfestspiel“</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Aliaj_muzikaj_verkoj">Aliaj muzikaj verkoj</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=29" title="Redakti sekcion: Aliaj muzikaj verkoj" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=29" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Aliaj muzikaj verkoj"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i>simfonio C-maĵora</i></li> <li><i> simfonio E-maĵora</i> (nefinita, ekzistas nur 2 movimentoj)</li> <li><i><a href="/wiki/Das_Liebesmahl_der_Apostel" title="Das Liebesmahl der Apostel">Das Liebesmahl der Apostel</a></i>, biblia sceno por virvoĉoj kaj granda orkestro (1843)</li> <li><i>fantazio</i> por piano en f♯-minora (1831)</li> <li>3 pianosonatoj <ul><li>pianosonato en B♭-maĵoro (1831)</li> <li>pianosonato en A-maĵoro (1832)</li> <li>pianosonato en A♭-maĵoro (1853)</li></ul></li> <li><i><a href="/wiki/Z%C3%BCricher_Vielliebchen-Walzer" title="Züricher Vielliebchen-Walzer">Züricher Vielliebchen-Walzer</a></i> por piano en E♭-maĵoro (1854)</li> <li><i><a href="/wiki/Wesendonck-Lidoj" class="mw-redirect" title="Wesendonck-Lidoj">Wesendonck-Lidoj</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/Siegfried-Idyll" title="Siegfried-Idyll">Siegfried-Idyll</a></i> por malgranda orkestro (1870)</li> <li><i>König Enzio-Uverturo</i> (1832)</li> <li><i>Columbus-Uverturo</i> (1835)</li> <li><i>Polonia</i>, C-maĵora (1836)</li> <li><i>Rule Britannica</i>, D-maĵora (1837)</li> <li><i><a href="/wiki/Eine_Faust-Ouvert%C3%BCre" title="Eine Faust-Ouvertüre">Eine Faust-Ouvertüre</a></i>, d-minora (1844)</li> <li><i>Ovacia marŝo por Ludoviko la 2-a de Bavarujo</i>, E♭-maĵora (1864)</li> <li><i>Imperiestra marŝo</i>, B♭-maĵora (1871)</li> <li><i>Granda festmarŝo</i>, G-maĵora (1876)</li> <li><i><a href="/wiki/Ankunft_bei_den_schwarzen_Schw%C3%A4nen" title="Ankunft bei den schwarzen Schwänen">Alveno ĉe la nigraj cignoj bei den schwarzen Schwänen – albumfolio en A♭-maĵoro por piano</a></i> (1861)</li> <li><i>albumfolio por Sinjorino Betty Schott por piano</i> (1875)</li></ul> <p>Entute 113 komponaĵoj staras en la verkarolisto de Wagner (<a href="/wiki/Wagner-Werke-Verzeichnis" title="Wagner-Werke-Verzeichnis">WWV</a>) inkluzive ĉiujn laŭokazajn komponaĵojn kaj dediĉaĵoj, tamen sen la traktaĵoj de Wagner. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Traktaĵoj"><span id="Trakta.C4.B5oj"></span>Traktaĵoj</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=30" title="Redakti sekcion: Traktaĵoj" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=30" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Traktaĵoj"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wagner verkis krom enhavokonceptoj, tekstversioj kaj analizoj de siaj muzikdramoj multajn <a href="/wiki/Muzikteorio" title="Muzikteorio">muzikteoriajn</a>, <a href="/wiki/Filozofio" title="Filozofio">filozofiajn</a>, <a href="/wiki/Politiko" title="Politiko">politikajn</a> kaj <a href="/wiki/Beletro" title="Beletro">beletrajn</a> traktaĵojn kaj eldonis iin kun siaj muzikdramoj ekde 1871 en sia kolekto <i>Sämtliche Schriften und Dichtungen</i> [Ĉiuj traktaĵoj kaj poeziaĵoj], kiu ampleksas – inkluzive la membiografion <i>Mein Leben</i> [Mia vivo] – 16 volumojn. Wagner estis verkiste pli produktema ol la plej multaj aliaj komponistoj. Krom tio li skribis milojn leterojn. </p><p>La plej multaj el liaj traktaĵoj estas taksataj kiel misstilaj kaj distingiĝas ne per konciza pensofluo. Krom seke dedukta stilo kaj kancelaria prozo troviĝas himnaj epizodoj kaj ideofulmoj.<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Gregor-Dellin juĝas en sia biografio pri Wagner, ke la traktaĵoj estas larditaj per „prempingloj, nedigestebla kaĉo, kancelaria prozo“, kaj <a href="/wiki/Ludwig_Reiners" title="Ludwig Reiners">Ludwig Reiners</a> citis kiel ekzemploj de malbona prozo ĉiam denove tekstojn de Wagner. Por la same kritika kiel fervora adoranto <a href="/wiki/Thomas_Mann" title="Thomas Mann">Thomas Mann</a> la traktaĵoj entenas „tre veran kaj malveran interplektitan“ kaj „plej altan sperton apud embarasa kunparolemo“. Oni ne povas lerni multan el la traktaĵoj de Wagner pri la verkinto. „La venkoriĉa verkaro de Wagner ne pruvas lian teorion, sed nur sin mem.“ </p><p>Kiel ajn oni prijuĝas la traktaĵojn, ili tamen estas rigardeblaj kiel nutromedio, el kiu evoluis liaj muzikdramaj verkoj. Samtempe ili faras komprenebla ilian spiritan fonon. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosiero:Richard_Wagner_%E2%80%9EZukunftsmusik%E2%80%9C,_Titelblatt_des_Erstdruckes.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Richard_Wagner_%E2%80%9EZukunftsmusik%E2%80%9C%2C_Titelblatt_des_Erstdruckes.jpg/220px-Richard_Wagner_%E2%80%9EZukunftsmusik%E2%80%9C%2C_Titelblatt_des_Erstdruckes.jpg" decoding="async" width="220" height="325" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Richard_Wagner_%E2%80%9EZukunftsmusik%E2%80%9C%2C_Titelblatt_des_Erstdruckes.jpg/330px-Richard_Wagner_%E2%80%9EZukunftsmusik%E2%80%9C%2C_Titelblatt_des_Erstdruckes.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Richard_Wagner_%E2%80%9EZukunftsmusik%E2%80%9C%2C_Titelblatt_des_Erstdruckes.jpg/440px-Richard_Wagner_%E2%80%9EZukunftsmusik%E2%80%9C%2C_Titelblatt_des_Erstdruckes.jpg 2x" data-file-width="1029" data-file-height="1520" /></a><figcaption>Titolpaĝo de la unua presaĵo</figcaption></figure> <p>Kiel liaj plej gravaj traktaĵoj validas: </p> <ul><li><i>Eine Pilgerfahrt zu Beethoven</i> [Pilgrimado al Beethoven] (1840)</li> <li><i>Zu Beethovens Neunter Symphonie</i> [Pri la naŭa simfonio de Beethoven] (1846)</li> <li><i>Der Nibelungen-Mythos als Entwurf zu einem Drama</i> [La nibelunga mito kiel koncepto por dramo] (1848)</li> <li><i><a href="/wiki/Die_Wibelungen" title="Die Wibelungen">Die Wibelungen</a>. Weltgeschichte aus der Sage</i> [La Vibelungoj. Mondhistorio el la fabelo] (1849)</li> <li><i><a href="/wiki/Die_Kunst_und_die_Revolution" title="Die Kunst und die Revolution">Die Kunst und die Revolution</a></i> [La arto kaj la revolucio] (1849) – la unua el pluraj traktaĵoj pri arto kaj revolucio</li> <li><i>Der Mensch und die bestehende Gesellschaft</i> [La homo kaj la ekzista socio] (1849)</li> <li><i><a href="/wiki/Die_Kunst_und_die_Revolution" title="Die Kunst und die Revolution">Die Kunst und die Revolution</a></i> [La arto kaj la revolucio] (1849)</li> <li><i><a href="/wiki/Das_Kunstwerk_der_Zukunft" title="Das Kunstwerk der Zukunft">Das Kunstwerk der Zukunft</a></i> [La artverko de la estonteco] (1850)</li> <li><i>Kunst und Klima</i> [] (1850)</li> <li><i><a href="/wiki/Das_Judenthum_in_der_Musik" title="Das Judenthum in der Musik">Das Judenthum in der Musik</a></i> [La judaro en la muziko] (1850, konsiderinde pliampleksigita en 1869)</li> <li><i><a href="/wiki/Oper_und_Drama" title="Oper und Drama">Oper und Drama</a></i> [Opero kaj dramo] (1851) – traktaĵo pri la teorio de la opero</li> <li><i>Eine Mitteilung an meine Freunde</i> [Komunikaĵo al miaj amikoj] (1851) Antaŭŝtupo al la membiografio de Wagner</li> <li><i><a href="/wiki/Pri_%C5%9Dtato_kaj_religio" title="Pri ŝtato kaj religio">Über Staat und Religion</a></i> [Pri ŝtato kaj religio] (1864) Teoria traktaĵo por reĝo Ludoviko la 2-a.</li> <li><i>Deutsche Kunst und Deutsche Politik</i> [Germana arto kaj germana politiko] (1868)</li> <li><i>Über das Dirigieren</i> [Pri la muzikdirektado] (1869)</li> <li><i>Beethoven</i> (1870)</li> <li><i>Das Bühnenfestspielhaus zu Bayreuth</i> [La festivalejo je Bayreuth] (1873)</li> <li><i>Was ist deutsch?</i> [Kio estas germana] (1878) kaj: <i>Wollen wir hoffen?</i> [Ĉu ni esperu?] (1879)</li> <li><i><a href="/wiki/Religion_und_Kunst" title="Religion und Kunst">Religion und Kunst</a></i> [Religio kaj arto] (1880) plus postskribo: <i>Was nützt diese Erkenntnis?</i> [Kion utilas ĉi tiu kompreno]</li> <li><i>Das Bühnenweihfestspiel in Bayreuth</i> [La sceneja solena festivala verko en Bayreuth] Bayreuth (1882)</li></ul> <p>La membiografio <i>Mein Leben</i> de Wagner, kiu aperis je lia vivotempo nur en privata presado je proksimume 25 ekzempleroj por amikoj, validas kiel kulturhistoria dokumento de la 19-a jarcento, same kiel la taglibraj notoj de Cosima Wagner, kiujn ŝi regule skribis ekde 1869 ĝis la morto de sia edzo. Ĝi komunikas multan privatan, „flankan“, sed ankaŭ multajn eldirojn kaj interparoladojn de Wagner ĝis liaj sonĝoj. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Referencoj">Referencoj</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=31" title="Redakti sekcion: Referencoj" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=31" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Referencoj"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist references-small" style="padding-right: 6px;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-PIV-1"><a href="#cite_ref-PIV_1-0">↑</a> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://vortaro.net/#Vagnero_kd">artikolo <i>Vagnero</i> en la</a> <a href="/wiki/Plena_Ilustrita_Vortaro_de_Esperanto" title="Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto">Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto</a> (PIV), eldono de 2020, reta versio, ankaŭ jam en la eldono de 2002, presita eldono, paĝo 1207</span> </li> <li id="cite_note-2"><a href="#cite_ref-2">↑</a> <span class="reference-text">Kirchliches Archiv Leipzig (KAL): Baptoregistro Thomas 1811–1817, p. 156.</span> </li> <li id="cite_note-3"><a href="#cite_ref-3">↑</a> <span class="reference-text">Dieter David Scholz, Ein deutsches Missverständnis. Richard Wagner zwischen Barrikade und Walhalla", Parthas Verlag 1997, p. 22.</span> </li> <li id="cite_note-4"><a href="#cite_ref-4">↑</a> <span class="reference-text">Vidu la foton de Albert Wagner en Dieter David Scholz: <i>Ein deutsches Missverständnis. Richard Wagner zwischen Barrikade und Walhalla.</i> Parthas Verlag 1997, p. 12.</span> </li> <li id="cite_note-5"><a href="#cite_ref-5">↑</a> <span class="reference-text">Membiografio <i>Mein Leben</i> kaj Burkhard Zemlin: <i>Stadtführer Lutherstadt Eisleben.</i> Bindlach 1996, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3811208330" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-8112-0833-0</a>.</span> </li> <li id="cite_note-6"><a href="#cite_ref-6">↑</a> <span class="reference-text">Horst Grimm, Leo Besser-Walzel: <i>Die Corporationen.</i> Frankfurto ĉe Majno, 1986; Richard Wagner, Gregor-Dellin (Hrsg.): <i>Mein Leben.</i> Munkeno 1983, p. 51 sj. Pri tio ankaŭ Huss: <i>Richard Wagner als Corpsstudent.</i> En: <i>Studenten-Kurier</i> 4/2006, p. 16, kun klarigo de Weiß: <i>Richard Wagners mißglückte Contrahagen.</i> En: <i>Studenten-Kurier</i> 1/2007, pj. 3, 4.</span> </li> <li id="cite_note-7"><a href="#cite_ref-7">↑</a> <span class="reference-text">cit. laŭ Martin Gregor-Dellin: <i>Richard Wagner. Sein Leben, sein Werk, sein Jahrhundert. Ein Künstler erwacht im Vormärz.</i></span> </li> <li id="cite_note-8"><a href="#cite_ref-8">↑</a> <span class="reference-text">Leterkomunikado de reĝo Ludoviko kaj Richard Wagner.</span> </li> <li id="cite_note-9"><a href="#cite_ref-9">↑</a> <span class="reference-text">Diether de la Motte: <i>Harmonielehre.</i> Bärenreiter, Kassel 1985, p. 212.</span> </li> <li id="cite_note-10"><a href="#cite_ref-10">↑</a> <span class="reference-text">Martin Vogel: <i>Der Tristan-Akkord und die Krise der modernen Harmonielehre.</i> Duseldorfo 1962.</span> </li> <li id="cite_note-11"><a href="#cite_ref-11">↑</a> <span class="reference-text">Friedrich Nietzsche: <i>Der Fall Wagner</i>. Alineo 4.</span> </li> <li id="cite_note-12"><a href="#cite_ref-12">↑</a> <span class="reference-text">cit. laŭ Thomas Mann: <i>Achtung Europa`</i>. Volumo 4, eldonita de <a href="/wiki/Hermann_Kurzke" title="Hermann Kurzke">Hermann Kurzke</a>, Frankfurto ĉe Majno, 1995, p. 342.</span> </li> <li id="cite_note-13"><a href="#cite_ref-13">↑</a> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.de/books?id=LP5iN-aJoXMC&pg=PA199&lpg=PA199&dq=gro%C3%9Fen+deutschen+Meister+Wagner&source=web&ots=5K_4wEakte&sig=AKgR2oHQuib0h9-Jq8-CO6ScWrg&hl=de&sa=X&oi=book_result&ct=result&redir_esc=y#v=onepage&q=gro%C3%9Fen%20deutschen%20Meister%20Wagner&f=false">Protesto de la Richard-Wagner-Urbo Munkeno en Münchner Neueste Nachrichten 16-a kaj 17-a de aprilo (germanlingva)</a></span> </li> <li id="cite_note-14"><a href="#cite_ref-14">↑</a> <span class="reference-text">A. Arluke, B. Sax: <i>Understanding Nazi Animal Protection and the Holocaust.</i> En: <i>Anthrozoös.</i> 1992 kajero 5, pj. 6–31.</span> </li> <li id="cite_note-15"><a href="#cite_ref-15">↑</a> <span class="reference-text">Offenes Schreiben an Herrn Ernst von Weber Verfasser der Schrift Die Folterkammern der Wissenschaft, 1879, R. Wagner, Gesammelte Werke, Leipzig 1888.</span> </li> <li id="cite_note-16"><a href="#cite_ref-16">↑</a> <span class="reference-text">Kongress Richard Wagner und die Juden, Kurzfassungen der Beiträge.</span> </li> <li id="cite_note-17"><a href="#cite_ref-17">↑</a> <span class="reference-text">Joachim Fest: <i>Hitler. Eine Biographie</i>. Ullstein, Berlino noveldono 2002, licenceldono de Spiegel-Verlag, Hamburgo 2007, p. 94.</span> </li> <li id="cite_note-18"><a href="#cite_ref-18">↑</a> <span class="reference-text">cit. laŭ Joachim Fest: <i>Hitler. Eine Biographie</i> p. 96.</span> </li> <li id="cite_note-19"><a href="#cite_ref-19">↑</a> <span class="reference-text">Jen Thomas Mann Richard nomis Vagneron.</span> </li> <li id="cite_note-20"><a href="#cite_ref-20">↑</a> <span class="reference-text">Joachim Köhler: <i>Wagners Hitler. Der Prophet und sein Vollstrecker.</i> K. Blessing, Munkeno 1997.</span> </li> <li id="cite_note-21"><a href="#cite_ref-21">↑</a> <span class="reference-text"><i>Erkenne dich selbst</i>, 1881.</span> </li> <li id="cite_note-22"><a href="#cite_ref-22">↑</a> <span class="reference-text"><i>Die Protokolle der Weisen von Zion und die jüdische Weltpolitik.</i> Böpple, Munkeno 1923, eldono de 1933 sur p. 133.</span> </li> <li id="cite_note-23"><a href="#cite_ref-23">↑</a> <span class="reference-text">Hans Rudolf Vaget: <i>Im Schatten Wagners; Thomas Mann über R. Wagner, Texte und Zeugnisse.</i></span> </li> <li id="cite_note-24"><a href="#cite_ref-24">↑</a> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.spiegel.de/kultur/musik/0,1518,144085,00.html">Artikolo pri tio ĉe spiegel.de</a></span> </li> <li id="cite_note-25"><a href="#cite_ref-25">↑</a> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://derstandard.at/1289608100895/Erste-Wagner-Gesellschaft-in-Israel-gegruendet">Erste Wagner-Gesellschaft in Israel gegründet</a>, <a href="/wiki/DerStandard.at" title="DerStandard.at">derStandard.at</a>, 17-an de novembro 2010.</span> </li> <li id="cite_note-26"><a href="#cite_ref-26">↑</a> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lr-online.de/kultur/Geteiltes-Echo-in-Israel-auf-Wagner-Konzert;art1073,3437154">Raportoj pri tio ĉe lr-online.de</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131214000000/http://www.lr-online.de/kultur/Geteiltes-Echo-in-Israel-auf-Wagner-Konzert;art1073,3437154">Arkivigite je</a> 2013-12-14 per la retarkivo <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.naumburger-tageblatt.de/ntb/ContentServer?pagename=ntb/page&atype=ksArtikel&aid=1311761354094&openMenu=1272098016621&calledPageId=1272098016621&listid=1018881578428">naumburger-tageblatt.de</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121116000000/http://www.naumburger-tageblatt.de/ntb/ContentServer?pagename=ntb%2Fpage&atype=ksArtikel&aid=1311761354094&openMenu=1272098016621&calledPageId=1272098016621&listid=1018881578428">Arkivigite je</a> 2012-11-16 per la retarkivo <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.faz.net/artikel/C30794/israel-chamber-orchestra-in-bayreuth-brueckenschlag-einseitig-30473733.html">faz.net</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110821012327/https://www.faz.net/artikel/C30794/israel-chamber-orchestra-in-bayreuth-brueckenschlag-einseitig-30473733.html">Arkivigite je</a> 2011-08-21 per la retarkivo <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></span> </li> <li id="cite_note-27"><a href="#cite_ref-27">↑</a> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.spiegel.de/kultur/musik/geplantes-richard-wagner-konzert-in-israel-abgesagt-a-836980.html">Artikolo pri tio ĉe spiegel.de</a>.</span> </li> <li id="cite_note-28"><a href="#cite_ref-28">↑</a> <span class="reference-text">Kindlers Neues Literaturlexikon, Richard Wagner, Das Kunstwerk der Zukunft, Munkeno 1992.</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Literaturo">Literaturo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=32" title="Redakti sekcion: Literaturo" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=32" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Literaturo"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pri_Richard_Wagner">Pri Richard Wagner</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=33" title="Redakti sekcion: Pri Richard Wagner" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=33" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Pri Richard Wagner"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Andr%C3%A9_Cherpillod" title="André Cherpillod">André Cherpillod</a>: <i>Richard Wagner, lia vivo, lia verkaro</i>. La Blanchetière, <a href="/wiki/Courgenard" title="Courgenard">Courgenard</a>, 2013. <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9782366200041" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-2-36620-004-1</a>.</li> <li>Hans-Joachim Bauer: <i>Reclams Musikführer Richard Wagner.</i> Reclam, Stutgarto 1992, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3150103746" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-15-010374-6</a>.</li> <li>Oswald Georg Bauer: <i>Richard Wagner in Würzburg : der Beginn einer theatralischen Sendung.</i> Imhof, Petersberg 2004, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3937251782" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-937251-78-2</a>.</li> <li><a href="/wiki/Paul_Bekker" title="Paul Bekker">Paul Bekker</a>: <i>Wagner: das Leben im Werke.</i> Deutsche Verlags-Anstalt, 1924, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.dnb.de/opac.htm?method=simpleSearch&query=572217617">Informoj pri Richard Wagner</a> en katalogo de la <a href="/wiki/Germana_Nacia_Biblioteko" title="Germana Nacia Biblioteko">Germana Nacia Biblioteko</a> (<a href="/wiki/Germana_lingvo" title="Germana lingvo"><span style="color:var(--color-subtle, #54595d);">germane</span></a>).</li> <li>Udo Bermbach: <i>Der Wahn des Gesamtkunstwerks. Richard Wagners politisch-ästhetische Utopie.</i> Metzler, Stutgarto/Vajmaro 2004, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3476018687" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-476-01868-7</a>.</li> <li><i>Das Wagner-Lexikon</i>, herausgegeben im Auftrag des Forschungsinstituts für Musiktheater Thurnau von Daniel Brandenburg, Rainer Franke und Anno Mungen. Laaber-Verlag, Laaber 2012, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783890075501" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-89007-550-1</a>.</li> <li><a href="/wiki/Martin_Gregor-Dellin" title="Martin Gregor-Dellin">Martin Gregor-Dellin</a>: <i>Richard Wagner – Sein Leben, sein Werk, sein Jahrhundert.</i> Piper, Munkeno 1980, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3492025277" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-492-02527-7</a>.</li> <li>Sven Friedrich: <i>Der Klassik(ver)führer: Sonderband Richard Wagner.</i> Auricula, Berlino 2007, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783936196085" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-936196-08-5</a>.</li> <li><a href="/wiki/Hans_G%C3%A1l" title="Hans Gál">Hans Gál</a>: <i>Richard Wagner. Versuch einer Würdigung.</i> Fischer, Frankfurto ĉ. M. 1963, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.dnb.de/opac.htm?method=simpleSearch&query=451422481">Informoj pri Richard Wagner</a> en katalogo de la <a href="/wiki/Germana_Nacia_Biblioteko" title="Germana Nacia Biblioteko">Germana Nacia Biblioteko</a> (<a href="/wiki/Germana_lingvo" title="Germana lingvo"><span style="color:var(--color-subtle, #54595d);">germane</span></a>). (Nachdruck: 1982, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3596256089" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-596-25608-9</a>)</li> <li>Hans Gál: <i>Drei Meister - drei Welten. Brahms, Wagner, Verdi.</i> Fischer, Frankfurto ĉ. M. 1975, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3100243021" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-10-024302-1</a>.</li> <li><a href="/wiki/Martin_Geck" title="Martin Geck">Martin Geck</a>: <i>Richard Wagner.</i> Rowohlt, Reinbek 2004, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3499506610" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-499-50661-0</a>.</li> <li>Martin Geck: <i>Wagner : Biographie.</i> Munkeno : Siedler, 2012, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783886809271" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-88680-927-1</a>.</li> <li><a href="/wiki/Carl_Friedrich_Glasenapp" title="Carl Friedrich Glasenapp">Carl Friedrich Glasenapp</a>: <i>Das Leben Richard Wagners</i>. Sechs Bände. Lepsiko 1876–1911. (Nachdruck: Sändig, Walluf/ Nendeln 1977, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3500305202" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-500-30520-2</a>)</li> <li>Constantin Grun: <i>Arnold Schönberg und Richard Wagner.</i> 2 volumoj. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 2006, volumo 1: <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3899712668" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-89971-266-8</a>, volumo 2: <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3899712676" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-89971-267-6</a>.</li> <li><a href="/wiki/Brigitte_Hamann" title="Brigitte Hamann">Brigitte Hamann</a>: <i>Die Familie Wagner.</i> Rowohlt, Reinbek 2005, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3499506580" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-499-50658-0</a>.</li> <li>Walter Hansen: <i>Richard Wagner. Sein Leben in Bildern.</i> dtv, Munkeno 2007, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783423344579" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-423-34457-9</a>.</li> <li>Jacques Hartog: <i>Richard Wagner.</i> Meulenhoff, Lepsiko 1913, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.dnb.de/opac.htm?method=simpleSearch&query=580103102">Informoj pri Richard Wagner</a> en katalogo de la <a href="/wiki/Germana_Nacia_Biblioteko" title="Germana Nacia Biblioteko">Germana Nacia Biblioteko</a> (<a href="/wiki/Germana_lingvo" title="Germana lingvo"><span style="color:var(--color-subtle, #54595d);">germane</span></a>).</li> <li>Friedrich von Hausegger: <i>Richard Wagner – Aus dem Geiste der Musik geboren.</i> Hörbuch. BOD, Norderstedt 2006, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3834101745" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-8341-0174-5</a>.</li> <li>Wolfgang Hofer (eldoninto): <i><a href="/wiki/Hans_Mayer" title="Hans Mayer">Hans Mayer</a>. Richard Wagner.</i> Suhrkamp Verlag, Frankfurto ĉ. M. 1998, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3518410148" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-518-41014-8</a>.</li> <li>Rüdiger Jacobs: <i>Revolutionsidee und Staatskritik in Richard Wagners Schriften: Perspektiven metapolitischen Denkens.</i> Königshausen & Neumann, 2010, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783826042805" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-8260-4280-5</a>.</li> <li>Eckehard Kiem, Ludwig Holtmeier (eldoninto): <i>Richard Wagner und seine Zeit.</i> Laaber-Verlag, Laaber 2003, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3921518954" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-921518-95-4</a>.</li> <li>Joachim Köhler: <i>Der letzte der Titanen.</i> Richard Wagners Leben und Werk. Claassen, Munkeno 2001, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3546002733" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-546-00273-3</a>.</li> <li><a href="/wiki/Laurenz_L%C3%BCtteken" title="Laurenz Lütteken">Laurenz Lütteken</a> (eldoninto): <i>Wagner-Handbuch</i>, komuna eldono 2012: Bärenreiter Verlag, Kassel, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783761820551" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-7618-2055-1</a> kaj J. B. Metzler Verlag, Stutgarto, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783476024282" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-476-02428-2</a>.</li> <li><a href="/wiki/Ludwig_Marcuse" title="Ludwig Marcuse">Ludwig Marcuse</a>: <i>Das denkwürdige Leben des Richard Wagner.</i> Szczesny, Munkeno 1963, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.dnb.de/opac.htm?method=simpleSearch&query=453216293">Informoj pri Richard Wagner</a> en katalogo de la <a href="/wiki/Germana_Nacia_Biblioteko" title="Germana Nacia Biblioteko">Germana Nacia Biblioteko</a> (<a href="/wiki/Germana_lingvo" title="Germana lingvo"><span style="color:var(--color-subtle, #54595d);">germane</span></a>).</li> <li><a href="/wiki/Heinz-Klaus_Metzger" title="Heinz-Klaus Metzger">Heinz-Klaus Metzger</a>, <a href="/wiki/Rainer_Riehn" title="Rainer Riehn">Rainer Riehn</a> (eldoninto): <i>Richard Wagner. Wie antisemitisch darf ein Künstler sein?</i> Serio <i><a href="/wiki/Musik-Konzepte" title="Musik-Konzepte">Musik-Konzepte</a>.</i> Kajero 5. Edition Text und Kritik, Munkeno 1978, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3921402670" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-921402-67-0</a>.</li> <li><a href="/wiki/Ferdinand_Pfohl" title="Ferdinand Pfohl">Ferdinand Pfohl</a>: <i>Richard Wagner, Sein Leben und Schaffen.</i> Ullstein, Berlino/Vieno 1910, <a href="/wiki/OCLC" class="mw-redirect" title="OCLC">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/6818304">6818304</a>.</li> <li>Richard-Wagner-Verband-Leipzig e. V. (eldoninto): <i>Leipziger Beiträge zur Wagner-Forschung. 2. Internationales Kolloquium 1983 in Leipzig. Richard Wagner – Leben, Werk und Interpretation.</i> Sax-Verlag, Markkleeberg 2010, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783867290463" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-86729-046-3</a>.</li> <li>Karl Richter: <i>Richard Wagner. Visionen.</i> Arun, Vilsbiburg 1993, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3927940054" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-927940-05-4</a>.</li> <li><a href="/wiki/Ludwig_Schemann" title="Ludwig Schemann">Ludwig Schemann</a>: <i>Meine Erinnerungen an Richard Wagner.</i> Verlag: Fr. Frommanns (E. Hauff), Stutgarto 1902, <a href="/wiki/OCLC" class="mw-redirect" title="OCLC">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/230715262">230715262</a>.</li> <li>Alexander Schmidt: <i>Braune Brüder im Geiste? Volk und Rasse bei Wagner und Hitler – Ein kritischer Schrift-Vergleich.</i> Tectum, Marburg 2007, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783828892521" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-8288-9252-1</a>.</li> <li>Dieter David Scholz: <i>Ein deutsches Mißverständnis. Richard Wagner zwischen Barrikade und Walhalla.</i> Parthas, Berlino 1997, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3932529138" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-932529-13-8</a>.</li> <li><a href="/wiki/Cosima_Wagner" title="Cosima Wagner">Cosima Wagner</a>: <i>Die Tagebücher.</i> Piper, Munkeno 1977, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3492021999" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-492-02199-9</a>.</li> <li><i>Leteroj de Richard Wagner al ĉapelistino.</i> (1864–68). Komentita fare de Daniel Spitzer (1877). Vieno 1906.</li> <li><a href="/wiki/Peter_Wapnewski" title="Peter Wapnewski">Peter Wapnewski</a>: <i>Richard Wagner – die Szene und ihr Meister.</i> Berlin-Verlag, Berlino 2010, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783827004147" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-8270-0414-7</a>.</li> <li><a href="/wiki/Wendelin_Wei%C3%9Fheimer" title="Wendelin Weißheimer">Wendelin Weißheimer</a>: <i>Erlebnisse mit Richard Wagner, Franz Liszt und vielen anderen Zeitgenossen.</i> 3-a eldono. Stutgarto 1898, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3598530838" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-598-53083-8</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Biografiaj_artikoloj_en_konsultlibroj">Biografiaj artikoloj en konsultlibroj</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=34" title="Redakti sekcion: Biografiaj artikoloj en konsultlibroj" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=34" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Biografiaj artikoloj en konsultlibroj"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Franz Muncker: Wagner, Richard. En: Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Volumo 40, Duncker & Humblot, Lepsiko 1896, pj. 544–571.</li> <li>Hanspeter Renggli: Richard Wagner. En: Andreas Kotte (eldoninto): Theaterlexikon der Schweiz. Volumo 3. Chronos, Zuriko 2005, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3034007159" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-0340-0715-9</a>, p. 2037 s.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pri_la_verkoj_de_Wagner">Pri la verkoj de Wagner</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=35" title="Redakti sekcion: Pri la verkoj de Wagner" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=35" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Pri la verkoj de Wagner"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Peter Ackermann: <i>Richard Wagners „Ring des Nibelungen“ und die Dialektik der Aufklärung.</i> Tutzing 1981, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3795203104" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-7952-0310-4</a>.</li> <li>Udo Bermbach: <i>Blühendes Leid. Politik und Gesellschaft in Richard Wagners Musikdramen.</i> Stutgarto/Vajmaro 2003, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3476018474" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-476-01847-4</a> .</li> <li>Udo Bermbach: <i>Richard Wagner in Deutschland. Rezeption – Verfälschungen</i>. Stutgarto/Vajmaro 2011, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783476018847" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-476-01884-7</a>.</li> <li>David Boakye-Ansah: Musikdramatische Konstruktionen von Religion in Richard Wagners Ring-Tetralogie. Verlag Dr. Kovac, Hamburgo 2010 <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783830048954" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-8300-4895-4</a></li> <li><a href="/wiki/Dieter_Borchmeyer" title="Dieter Borchmeyer">Dieter Borchmeyer</a>, Ami Maayani, Susanne Vill (eldonintoj): <i>Richard Wagner und die Juden.</i> J. B. Metzler, Stuttgart/Weimar 2000, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3476017540" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-476-01754-0</a>.</li> <li>Lothar Bornscheuer: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.goethezeitportal.de/fileadmin/PDF/wissen/projekte-pool/rezeption_nibelungen/wagner_bornscheuer.pdf"><i>Richard Wagner: Der Ring des Nibelungen. Ein Meisterwerk des Anarchismus</i>.</a> (PDF-dosiero) akcepto de la Nibelungo-materialo, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.goethezeitportal.de/">GoethezeitPortal.de</a>, 2005.</li> <li>John Deathridge, Martin Geck, <a href="/wiki/Egon_Voss" title="Egon Voss">Egon Voss</a> (eldoninto): <i>Wagner Werkverzeichnis.</i> (WWV), <a href="/wiki/Schott_Music" title="Schott Music">Schott</a>, Mainz 1986, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3795722012" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-7957-2201-2</a>.</li> <li>Johanna Dombois, Richard Klein: Richard Wagner und seine Medien. Für eine kritische Praxis des Musiktheaters, Stutgarto 2012, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783608947403" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-608-94740-3</a>.</li> <li>Jens Malte Fischer: <i>Richard Wagners ‚Das Judentum in der Musik‘.</i> Eine kritische Dokumentation als Beitrag zur Geschichte des europäischen Antisemitismus. Insel, Frankfurto ĉe Majno 2000, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3458343172" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-458-34317-2</a>.</li> <li>Sven Friedrich: <i>Richard Wagner, Deutung und Wirkung.</i> Würzburg 2004, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3826028511" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-8260-2851-1</a>.</li> <li>Sven Friedrich: <i>Der Klassik(ver)führer: Sonderband Wagners Ring-Motive.</i> Auricula, Berlino 2004, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3936196028" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-936196-02-8</a>.</li> <li>Sven Friedrich (eldoninto): <i>Richard Wagner; Werke, Schriften und Briefe.</i> Digitale Bibliothek, Berlin 2004.</li> <li>Martin Geck: <i>Richard Wagners Beschäftigung mit geistlicher Musik während seiner Dresdner Zeit</i>, in: <i>Die Dresdner Kirchenmusik im 19. und 20. Jahrhundert</i>, eldonita de Matthias Herrmann, Laaber 1998, pj. 121–132 (<i>Musik in Dresden</i> 3), <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/389007331X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-89007-331-X</a>.</li> <li>Arkadi Junold: <i>Die grand opera bei Berlioz, Verdi und Wagner.</i> Arkadien, Berlino 2011, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783940863317" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-940863-31-7</a>.</li> <li><a href="/wiki/Markus_Kiesel" title="Markus Kiesel">Markus Kiesel</a> (eldoninto): <i>Das Richard Wagner Festspielhaus Bayreuth.</i> nettpress, Kolonjo 2007, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783000208096" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-00-020809-6</a>.</li> <li>Richard Klein (eldoninto): <i>Narben des Gesamtkunstwerks. Wagners Ring des Nibelungen.</i> Munkeno 2001, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3770535650" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-7705-3565-0</a>.</li> <li>Josef Lehmkuhl: <i>„Kennst du genau den RING?“ Eine Reise zu Richard Wagners Der Ring des Nibelungen.</i> Würzburg 2006, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3826033477" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-8260-3347-7</a>.</li> <li>Josef Lehmkuhl: <i>Gott und Gral Eine Exkursion mit Parsifal und Richard Wagner.</i> Würzburg 2007, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783826036903" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-8260-3690-3</a>.</li> <li>Josef Lehmkuhl: <i>Der Kunst-Messias; Richard Wagners Vermächtnis in seinen Schriften.</i> Würzburg 2009, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783826041136" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-8260-4113-6</a>.</li> <li>Luca Sala (Hrsg.): <i>The Legacy of Richard Wagner. Convergences and Dissonances in Aesthetics and Reception.</i> Turnhout, Brepols Publishers, 2012, S. 13+452, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9782503546131" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-2-503-54613-1</a>.</li> <li>Stefan Seiler: <i>Das Delikt als Handlungselement in Richard Wagners Der Ring des Nibelungen.</i> Juristische Schriftenreihe Band 150, Verlag Österreich, Vieno 1998, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/370461257X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-7046-1257-X</a>.</li> <li>Stefan Lorenz Sorgner, H. James Birx, Nikolaus Knoepffler (eldoninto): <i>Wagner und Nietzsche: Kultur – Werk – Wirkung. Ein Handbuch.</i> Rowohlt, Reinbek 2008, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783499556913" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-499-55691-3</a>.</li> <li>Rolf Stemmle: <i>Richard Wagners vielschichtige Opern eingängig erzählt</i>: <ul><li>1. <i>Holländer – Tannhäuser – Lohengrin.</i> Königshausen & Neumann, Würzburg 2007, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783826036866" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-8260-3686-6</a>.</li> <li>2. <i>Der Ring des Nibelungen.</i> Königshausen & Neumann, Würzburg 2005, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3826031342" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-8260-3134-2</a>.</li> <li>3. <i>Tristan – Meistersinger – Parsifal.</i> Königshausen & Neumann, Würzburg 2006, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/3826033728" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-8260-3372-8</a>.</li> <li>4. <i>Feen, Liebesverbot, Rienzi.</i> Königshausen & Neumann, Würzburg 2009, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/9783826040801" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-8260-4080-1</a>.</li></ul></li> <li>Marc A. Weiner: <i>Richard Wagner and the Anti-Semitic Imagination.</i> University of Nebraska Press, Lincoln/London 1995, <a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Citoj_el_libroj/0803247753" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8032-4775-3</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pri_prezentadoj_de_Wagner-verkoj">Pri prezentadoj de Wagner-verkoj</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=36" title="Redakti sekcion: Pri prezentadoj de Wagner-verkoj" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=36" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Pri prezentadoj de Wagner-verkoj"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Adolphe Appia: <i>La mise en scène du Drame Wagnerien.</i> Parizo 1895.</li> <li>Adolphe Appia: <i>Die Musik und die Inszenierung.</i> 1899.</li> <li>Rolf Badenhausen, Harald Zielske (eldoninto): <i>Bühnenformen Bühnenräume Bühnendekorationen.</i> Beiträge zur Entwicklung des Spielorts. Berlino 1974.</li> <li>Herbert Barth (eldoninto): <i>Der Festspielhügel. Richard Wagners Werk in Bayreuth 1876–1976.</i> Munkeno 1976.</li> <li>Detta und Michael Petzet: <i>Die Richard Wagner-Bühne Ludwig II.</i> Munkeno 1970.</li> <li>Günther Schöne: <i>Das Bühnenbild im 19. Jahrhundert.</i> En: <i>Katalog des Theatermuseums München.</i> Munkeno 1959, pj. 5–20.</li> <li>Siegmund Skraup: <i>1924–1944. Die Sprache Bayreuths und die Sprache der Zeit.</i> In: <i>Theater unserer Zeit.</i> Volumo 2: <i>Der Fall Bayreuth.</i> Bazelo/Stutgarto 1962.</li> <li>Dietrich Steinbeck: <i>Richard Wagners Tannhäuser-Szenarium. Das Vorbild der Erstaufführungen und der Dekorationspläne.</i> Berlino 1968, volumo 64, pj. 6–12. (= Schriften der Gesellschaft für Theatergeschichte)</li> <li>Dietrich Steinbeck: <i>Inszenierungsformen des „Tannhäuser“ (1845–1904).</i> Eldonita de Gustav-Bosse-Verlag. Regensburg 1964, volumo 14, pj. 70–73, 103–107, 111–112. (= Forschungsbeiträge zur Musikwissenschaft)</li> <li>Richard Wagner: <i>Schriften und Dichtungen.</i> Naŭ volumoj, Lepsiko 1872. Volumo 3: <i>Das Kunstwerk der Zukunft</i>, pj. 147–148, 152–153. Volumo 5: Pri la prezentado de „Tannhäuser“, pj. 164–165. Rimarkoj pri la prezentado de la opero „Der Fliegende Holländer“. pj. 207–208.</li> <li>Wieland Wagner (eldoninto): <i>Richard Wagner und das Neue Bayreuth.</i> Munkeno 1962.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Vidu_ankaŭ"><span id="Vidu_anka.C5.AD"></span>Vidu ankaŭ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=37" title="Redakti sekcion: Vidu ankaŭ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=37" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Vidu ankaŭ"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint tright portal" style="border:solid #aaa 1px;text-align:center;margin:0.5em 0 0.5em 1em;"> <table style="background:#f9f9f9;font-size:90%;line-height:110%;max-width:210px;padding:1ex;"> <tbody><tr valign="middle"><td style="text-align:center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Dosiero:Musical_note_nicu_bucule_01.svg" class="mw-file-description"><img alt="Portala ikono" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Musical_note_nicu_bucule_01.svg/28px-Musical_note_nicu_bucule_01.svg.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Musical_note_nicu_bucule_01.svg/42px-Musical_note_nicu_bucule_01.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Musical_note_nicu_bucule_01.svg/56px-Musical_note_nicu_bucule_01.svg.png 2x" data-file-width="100" data-file-height="100" /></a></span></td><td style="padding:0 1ex;vertical-align:middle;font-style:italic;font-weight:bold;"><a href="/wiki/Portalo:Muziko" title="Portalo:Muziko"><span style="color:white; padding:0.5px .7ex; display: block; background: #BA55D3">Portalo pri Muziko</span></a></td></tr></tbody></table></div> <ul><li><a href="/wiki/Die_Walk%C3%BCre" title="Die Walküre">Die Walküre</a></li> <li><a href="/wiki/Tutarta_verko" title="Tutarta verko">Tutarta verko</a></li> <li><a href="/wiki/3992_Wagner" title="3992 Wagner">3992 Wagner</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Eksteraj_ligiloj">Eksteraj ligiloj</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&veaction=edit&section=38" title="Redakti sekcion: Eksteraj ligiloj" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redakti</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Richard_Wagner&action=edit&section=38" title="Redakti la fontkodo de la sekcio: Eksteraj ligiloj"><span>redakti fonton</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint" id="aliaj_projektoj" style="float: right; clear: right; width: 250px; border: 1px solid #aaa; padding: 4px; font-size: 90%; background: #f9f9f9;"> <ul class="noarchive"><li class="commons"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Richard_Wagner?uselang=eo">Richard Wagner en la <span>Vikimedia Komunejo</span></a> (Multrimedaj datumoj)</span></li><li class="commons"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Richard_Wagner?uselang=eo">Kategorio Richard Wagner en la <span>Vikimedia Komunejo</span></a> (Multrimedaj datumoj)</span></li><li class="quote"><a href="https://eo.wikiquote.org/wiki/Richard_Wagner" class="extiw" title="q:Richard Wagner">Richard Wagner en la <span>Vikicitaro</span></a> (Kolekto de citaĵoj)</li><li class="source"><a href="https://eo.wikisource.org/wiki/A%C5%ADtoro:Richard_Wagner" class="extiw" title="s:Aŭtoro:Richard Wagner">Richard Wagner en <span>Vikifontaro</span></a> (Universala biblioteko) </li></ul> </div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rwagner.net">informaj angla- kaj itallingvaj pri la komponisto</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071215214555/http://www.rwagner.net/opere/e-t-siegfried.html">Arkivigite je</a> 2007-12-15 per la retarkivo <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.faqs.org/faqs/music/wagner/general-faq/preamble.html">anglalingvaj respondoj al oftaj demandoj pri la muziko de Richard Wagner</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bayreuther-festspiele.de">oficiala retejo de la festivalo de Bayreuth</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.wagnerwiki.de/wiki/Hauptseite">germanlingva vikio pri Richard Wagner</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100811010745/http://www.wagnerwiki.de/wiki/Hauptseite">Arkivigite je</a> 2010-08-11 per la retarkivo <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.richard-wagner-web.de">ampleksa germanlingva informa retejo pri la komponisto</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210312220431/http://www.richard-wagner-web.de/">Arkivigite je</a> 2021-03-12 per la retarkivo <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.wagnerportal.de">plia ampleksa germanlingva informa retejo</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180208160211/http://wagnerportal.de/">Arkivigite je</a> 2018-02-08 per la retarkivo <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://donh.best.vwh.net/Esperanto/Literaturo/Poezio/parnaso/al_la_vespera_stelo.html">poemo "Al la vespera stelo" el la opero "Tannhäuser" esperantlingve</a><span title="Kelkfoje okazas, ke ligilo en Vikipedio ne plu atingeblas. Se eble, trovu la korektan ligilon kaj enmeti ĝin ĉi tie, alikaze forigu la ligilon kaj, se tio temas pri noto, enmetu la ŝablonon {{citon}}." style="background:#ffeaea; color:#444444"></span><sup class="noprint" title="Kelkfoje okazas, ke ligilo en Vikipedio ne plu atingeblas. Se eble, trovu la korektan ligilon kaj enmeti ĝin ĉi tie, alikaze forigu la ligilon kaj, se tio temas pri noto, enmetu la ŝablonon {{citon}}." style="color:red;">[<i>rompita ligilo</i>]</sup></li></ul> <p><br /> </p> <div style="position:absolute; z-index:100; right:10px; top:45px;" class="titola_ikono noprint"> <div style="position: relative; width: 14px; height: 14px;"> <div style="position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3; font-size:150pt;"><a href="/wiki/Vikipedio:Elstaraj_artikoloj" title="Vikipedio:Elstaraj artikoloj"><span title="Ĉi tiu artikolo plenumas laŭ redaktantoj de Esperanto-Vikipedio kriteriojn por elstara artikolo."></span></a></div> <div style="position: absolute; top: 0px; left: 0px; z-index: 2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Vikipedio:Elstaraj_artikoloj" title="Ĉi tiu artikolo plenumas laŭ redaktantoj de Esperanto-Vikipedio kriteriojn por elstara artikolo."><img alt="Ĉi tiu artikolo plenumas laŭ redaktantoj de Esperanto-Vikipedio kriteriojn por elstara artikolo." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/14px-Cscr-featured.svg.png" decoding="async" width="14" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/21px-Cscr-featured.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/28px-Cscr-featured.svg.png 2x" data-file-width="466" data-file-height="443" /></a></span></div> </div> </div> <table class="noprint plainlinks" style="margin: 0 10%; border-collapse: collapse; background: #FBFBFB; border: 1px solid #aaa; border-left: 10px solid #66CC44;"> <tbody><tr> <td style="padding: 2px 0px 2px 0.5em;text-align: center;"> <div style="padding: 0.25em 0.5em;width:52px;"> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File"><span title="Elstara artikolo"><img alt="Elstara artikolo" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Qsicon_Exzellent.svg/24px-Qsicon_Exzellent.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Qsicon_Exzellent.svg/36px-Qsicon_Exzellent.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Qsicon_Exzellent.svg/48px-Qsicon_Exzellent.svg.png 2x" data-file-width="24" data-file-height="24" /></span><figcaption>Elstara artikolo</figcaption></figure></div></td> <td style="padding: 0.25em 0.5em;width: 100%;">Ĉi tiu artikolo estis je la <a href="/wiki/25-a_de_majo" title="25-a de majo">25-a de majo</a> <a href="/wiki/2013" title="2013">2013</a> akceptita en la liston de <a href="/wiki/Vikipedio:Elstaraj_artikoloj" title="Vikipedio:Elstaraj artikoloj">elstaraj artikoloj</a>.</td> </tr> </tbody></table> <div class="noprint" style="clear:both; margin-top:0px; border: 1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); padding: 0px; font-size: 90%; background: var(--background-color-neutral-subtle, #f8f9fa); color:inherit"> <table> <tbody><tr> <td class="navbox-group"><a href="/wiki/Norma_datumaro" title="Norma datumaro">Bibliotekoj</a> </td> <td class="plainlinks hlist" style="font-size: 80%;"> <ul><li><a href="/wiki/Helpo:Bibliotekoj" title="Helpo:Bibliotekoj">PeEnEo</a>: <a class="external text" href="https://eo.wikipedia.org/?curid=20184">20184</a></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Komuna_Norma_Datumaro" title="Komuna Norma Datumaro">GND</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/118594117">118594117</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Kontrolnumero_de_la_Kongresa_Biblioteko_de_Usono" title="Kontrolnumero de la Kongresa Biblioteko de Usono">LCCN</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/names/n79089831">n79089831</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/VIAF" title="VIAF">VIAF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/29732107">29732107</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/ISNI" title="ISNI">ISNI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://isni.org/isni/0000000122779084">0000000122779084</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/LIBRIS" title="LIBRIS">LIBRIS</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://libris.kb.se/auth/208148">208148</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Syst%C3%A8me_universitaire_de_documentation" title="Système universitaire de documentation">SUDOC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.idref.fr/027191451">027191451</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Nacia_Biblioteko_de_Francio" title="Nacia Biblioteko de Francio">BNF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb14029873q">14029873q</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Union_List_of_Artist_Names" title="Union List of Artist Names">ULAN</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.getty.edu/vow/ULANFullDisplay?find=&role=&nation=&subjectid=500223295">500223295</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/MusicBrainz" title="MusicBrainz">MBA</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://musicbrainz.org/artist/eefd7c1e-abcf-4ccc-ba60-0fd435c9061f">eefd7c1e-abcf-4ccc-ba60-0fd435c9061f</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Nacia_Biblioteko_de_A%C5%ADstralio" title="Nacia Biblioteko de Aŭstralio">NLA</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://nla.gov.au/anbd.aut-an35586188">35586188</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Nacia_Biblioteko_de_Dieto" title="Nacia Biblioteko de Dieto">NDL</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00459990">00459990</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Bibsys" title="Bibsys">BIBSYS</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ask.bibsys.no/ask/action/result?cmd=&kilde=biblio&cql=bs.autid+%3D+90562701,">5083288&feltselect=bs.autid 90562701, 5083288</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Nacia_Biblioteko_de_la_%C4%88e%C4%A5a_Respubliko" title="Nacia Biblioteko de la Ĉeĥa Respubliko">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/jn19981002383">jn19981002383</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Istituto_Centrale_per_il_Catalogo_Unico" class="mw-redirect" title="Istituto Centrale per il Catalogo Unico">ICCU</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://opac.sbn.it/nome/CFIV000723">CFIV000723</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Nacia_Biblioteko_de_Hispanio" title="Nacia Biblioteko de Hispanio">BNE</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://datos.bne.es/resource/XX995632">XX995632</a></span></li></ul> </td></tr></tbody></table> </div> <div style="position:absolute; z-index:100; right:20px; top:-40px; background-color:transparent" class="metadata" id="featured-star"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Vikipedio:Listo_de_havendaj_artikoloj" title="Tiu ĉi artikolo apartenas al la aro de la mil plej gravaj artikoloj"><img alt="Tiu ĉi artikolo apartenas al la aro de la mil plej gravaj artikoloj" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0a/1000HA.png" decoding="async" width="36" height="36" class="mw-file-element" data-file-width="36" data-file-height="36" /></a></span></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Elŝutita el "<a dir="ltr" href="https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Richard_Wagner&oldid=8979142">https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Richard_Wagner&oldid=8979142</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Speciala%C4%B5o:Kategorioj" title="Specialaĵo:Kategorioj">Kategorioj</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategorio:Naski%C4%9Dintoj_en_Lepsiko" title="Kategorio:Naskiĝintoj en Lepsiko">Naskiĝintoj en Lepsiko</a></li><li><a href="/wiki/Kategorio:Naski%C4%9Dintoj_en_1813" title="Kategorio:Naskiĝintoj en 1813">Naskiĝintoj en 1813</a></li><li><a href="/wiki/Kategorio:Mortintoj_en_1883" title="Kategorio:Mortintoj en 1883">Mortintoj en 1883</a></li><li><a href="/wiki/Kategorio:Viroj" title="Kategorio:Viroj">Viroj</a></li><li><a href="/wiki/Kategorio:Naski%C4%9Dintoj_la_22-an_de_majo" title="Kategorio:Naskiĝintoj la 22-an de majo">Naskiĝintoj la 22-an de majo</a></li><li><a href="/wiki/Kategorio:Mortintoj_la_13-an_de_februaro" title="Kategorio:Mortintoj la 13-an de februaro">Mortintoj la 13-an de februaro</a></li><li><a href="/wiki/Kategorio:Richard_Wagner" title="Kategorio:Richard Wagner">Richard Wagner</a></li><li><a href="/wiki/Kategorio:Germanaj_komponistoj" title="Kategorio:Germanaj komponistoj">Germanaj komponistoj</a></li><li><a href="/wiki/Kategorio:Operkomponistoj" title="Kategorio:Operkomponistoj">Operkomponistoj</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Kaŝitaj kategorioj: <ul><li><a href="/wiki/Kategorio:Listo_de_arkivitaj_pa%C4%9Doj_de_Retarkivo" title="Kategorio:Listo de arkivitaj paĝoj de Retarkivo">Listo de arkivitaj paĝoj de Retarkivo</a></li><li><a href="/wiki/Kategorio:Pa%C4%9Doj_kiuj_uzas_ISBNajn_magiajn_ligilojn" title="Kategorio:Paĝoj kiuj uzas ISBNajn magiajn ligilojn">Paĝoj kiuj uzas ISBNajn magiajn ligilojn</a></li><li><a href="/wiki/Kategorio:Pa%C4%9Doj_kun_etikedoj_de_Vikidatumoj_sen_traduko" title="Kategorio:Paĝoj kun etikedoj de Vikidatumoj sen traduko">Paĝoj kun etikedoj de Vikidatumoj sen traduko</a></li><li><a href="/wiki/Kategorio:Artikoloj_kun_rompitaj_ligiloj" title="Kategorio:Artikoloj kun rompitaj ligiloj">Artikoloj kun rompitaj ligiloj</a></li><li><a href="/wiki/Kategorio:Elstaraj_artikoloj" title="Kategorio:Elstaraj artikoloj">Elstaraj artikoloj</a></li><li><a href="/wiki/Kategorio:Havendaj_artikoloj_pli_grandaj_ol_30_kB" title="Kategorio:Havendaj artikoloj pli grandaj ol 30 kB">Havendaj artikoloj pli grandaj ol 30 kB</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Ĉi tiu paĝo estis lastafoje redaktita je 17:01, 13 jan. 2025.</li> <li id="footer-info-copyright">La teksto disponeblas laŭ la permesilo <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.eo">Krea Komunaĵo Atribuite-Samkondiĉe 4.0 Neadaptita</a>; eble aldonaj kondiĉoj aplikeblas. Vidu la <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">uzkondiĉojn</a> por detaloj.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Regularo pri respekto de la privateco</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Vikipedio:Enkonduko">Pri Vikipedio</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Vikipedio:Malgarantio">Malgarantioj</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Programistoj</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/eo.wikipedia.org">Statistikoj</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Deklaro pri kuketoj</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//eo.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Richard_Wagner&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Poŝtelefona vido</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Serĉi</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Serĉi tra Vikipedio"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specialaĵo:Serĉi"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Serĉi</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Enhavo" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ŝaltu la enhavtabelon" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Ŝaltu la enhavtabelon</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Richard Wagner</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>155 lingvoj</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Aldoni temon</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-7d5db9ff5-pcnbc","wgBackendResponseTime":268,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"2.007","walltime":"2.625","ppvisitednodes":{"value":5390,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":74555,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":3085,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":26,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":2,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":13670,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":6,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 2374.119 1 -total"," 90.30% 2143.862 1 Ŝablono:Informkesto_gravulo"," 18.24% 433.101 1 Ŝablono:Dato_kaj_loko"," 9.98% 237.006 27 Ŝablono:Anstataŭu"," 7.56% 179.592 22 Ŝablono:VDIK"," 5.79% 137.528 2 Ŝablono:Dato_kaj_loko/kategorio"," 5.60% 133.046 5 Ŝablono:Dato_kaj_loko/kategorio/kodero"," 5.35% 127.081 18 Ŝablono:Dato_kaj_loko/dato"," 4.97% 118.014 8 Ŝablono:Lin_mald"," 4.89% 116.018 1 Ŝablono:Honorigoj"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"1.622","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":10693596,"limit":52428800},"limitreport-profile":[["recursiveClone \u003CmwInit.lua:45\u003E","960","59.3"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getEntity","120","7.4"],["type","100","6.2"],["(for generator)","100","6.2"],["?","80","4.9"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getSiteLinkPageName","80","4.9"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getLabel","40","2.5"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::expandTemplate","40","2.5"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::match","40","2.5"],["concat","20","1.2"],["[others]","40","2.5"]]},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-df4f9bcd6-g45lm","timestamp":"20250225111155","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Richard Wagner","url":"https:\/\/eo.wikipedia.org\/wiki\/Richard_Wagner","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1511","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1511","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-05-12T13:06:48Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/9\/9d\/RichardWagner.jpg","headline":"germana komponisto (1813\u20131883)"}</script> </body> </html>