CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Heide (vegetatie) - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"eb4fcbe1-c170-476b-8801-35ba5ea76b87","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Heide_(vegetatie)","wgTitle":"Heide (vegetatie)","wgCurRevisionId":67188961,"wgRevisionId":67188961,"wgArticleId":34204,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Artikel mist referentie sinds november 2019","Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen","Heide","Heide in Nederland","Heide in België"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Heide_(vegetatie)","wgRelevantArticleId":34204,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia" ,"wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q27590","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready", "user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.tmh.player","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init", "ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Wekeromse_Zand_heideveld.jpg/1200px-Wekeromse_Zand_heideveld.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="900"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Wekeromse_Zand_heideveld.jpg/800px-Wekeromse_Zand_heideveld.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Wekeromse_Zand_heideveld.jpg/640px-Wekeromse_Zand_heideveld.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="480"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Heide (vegetatie) - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Heide_(vegetatie)"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Heide_(vegetatie)"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Heide_vegetatie rootpage-Heide_vegetatie skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/29_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Heide+%28vegetatie%29" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Heide+%28vegetatie%29" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Heide+%28vegetatie%29" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Heide+%28vegetatie%29" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Verspreiding" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Verspreiding"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Verspreiding</span> </div> </a> <ul id="toc-Verspreiding-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Flora_en_vegetatie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Flora_en_vegetatie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Flora en vegetatie</span> </div> </a> <ul id="toc-Flora_en_vegetatie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fauna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Fauna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Fauna</span> </div> </a> <ul id="toc-Fauna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Geschiedenis" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Geschiedenis"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Geschiedenis</span> </div> </a> <ul id="toc-Geschiedenis-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Huidige_toestand" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Huidige_toestand"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Huidige toestand</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Huidige_toestand-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Huidige toestand-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Huidige_toestand-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bedreigingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bedreigingen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Bedreigingen</span> </div> </a> <ul id="toc-Bedreigingen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Beheer" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Beheer"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Beheer</span> </div> </a> <ul id="toc-Beheer-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Heide_als_halfnatuurlijk_landschap" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Heide_als_halfnatuurlijk_landschap"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Heide als halfnatuurlijk landschap</span> </div> </a> <ul id="toc-Heide_als_halfnatuurlijk_landschap-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Verschillende_heidegebieden_in_Nederland" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Verschillende_heidegebieden_in_Nederland"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Verschillende heidegebieden in Nederland</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Verschillende_heidegebieden_in_Nederland-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Verschillende heidegebieden in Nederland-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Verschillende_heidegebieden_in_Nederland-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Drente" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Drente"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Drente</span> </div> </a> <ul id="toc-Drente-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Friesland" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Friesland"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Friesland</span> </div> </a> <ul id="toc-Friesland-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gelderland" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Gelderland"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.3</span> <span>Gelderland</span> </div> </a> <ul id="toc-Gelderland-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Limburg" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Limburg"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.4</span> <span>Limburg</span> </div> </a> <ul id="toc-Limburg-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Noord-Brabant" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Noord-Brabant"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.5</span> <span>Noord-Brabant</span> </div> </a> <ul id="toc-Noord-Brabant-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Noord-Holland" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Noord-Holland"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.6</span> <span>Noord-Holland</span> </div> </a> <ul id="toc-Noord-Holland-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Overijssel" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Overijssel"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.7</span> <span>Overijssel</span> </div> </a> <ul id="toc-Overijssel-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Utrecht" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Utrecht"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.8</span> <span>Utrecht</span> </div> </a> <ul id="toc-Utrecht-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zuid-Holland" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zuid-Holland"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.9</span> <span>Zuid-Holland</span> </div> </a> <ul id="toc-Zuid-Holland-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Enkele_heidegebieden_in_Vlaanderen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Enkele_heidegebieden_in_Vlaanderen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Enkele heidegebieden in Vlaanderen</span> </div> </a> <ul id="toc-Enkele_heidegebieden_in_Vlaanderen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Heide (vegetatie)</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 44 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-44" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">44 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Brucal" title="Brucal – Aragonees" lang="an" hreflang="an" data-title="Brucal" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonees" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/H%C7%A3%C3%BE" title="Hǣþ – Oudengels" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Hǣþ" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="Oudengels" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AD" title="براح – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="براح" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Gorbizal" title="Gorbizal – Asturisch" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Gorbizal" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturisch" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Hoad" title="Hoad – Beiers" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Hoad" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Beiers" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Lanneg" title="Lanneg – Bretons" lang="br" hreflang="br" data-title="Lanneg" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretons" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Landa_(vegetaci%C3%B3)" title="Landa (vegetació) – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Landa (vegetació)" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/V%C5%99esovi%C5%A1t%C4%9B" title="Vřesoviště – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Vřesoviště" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Hede" title="Hede – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="Hede" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Heide_(Landschaft)" title="Heide (Landschaft) – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Heide (Landschaft)" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Heath" title="Heath – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Heath" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Erikejo" title="Erikejo – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Erikejo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Brezal" title="Brezal – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Brezal" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/N%C3%B5mm" title="Nõmm – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Nõmm" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Zakardi" title="Zakardi – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Zakardi" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%D9%84%D9%86%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="خلنگزار – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="خلنگزار" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Nummi_(maantiede)" title="Nummi (maantiede) – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Nummi (maantiede)" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Lande" title="Lande – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Lande" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Hias" title="Hias – Noord-Fries" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Hias" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="Noord-Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Heide" title="Heide – Fries" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Heide" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Fraochmh%C3%A1" title="Fraochmhá – Iers" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Fraochmhá" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Iers" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Uceira" title="Uceira – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Uceira" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Feny%C3%A9r" title="Fenyér – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Fenyér" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Kerangas" title="Kerangas – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Kerangas" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Landa" title="Landa – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Landa" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%92%E3%83%BC%E3%82%B9" title="ヒース – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ヒース" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Vir%C5%BEynas" title="Viržynas – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Viržynas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Virs%C4%81js" title="Virsājs – Lets" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Virsājs" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lets" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Heed_(laandschap)" title="Heed (laandschap) – Nederduits" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Heed (laandschap)" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="Nederduits" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Hei" title="Hei – Noors - Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Hei" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Noors - Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Hede" title="Hede – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Hede" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Wrzosowisko" title="Wrzosowisko – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Wrzosowisko" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Charneca" title="Charneca – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Charneca" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Land%C4%83" title="Landă – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Landă" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%83%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%88%D1%8C_(%D1%80%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B5%D1%84)" title="Пустошь (рельеф) – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Пустошь (рельеф)" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Vri%C5%A1tina" title="Vriština – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Vriština" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Heath" title="Heath – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Heath" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Resava" title="Resava – Sloveens" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Resava" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Sloveens" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/Vri%C5%A1tina" title="Vriština – Servisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Vriština" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Servisch" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Heedelound" title="Heedelound – Saterfries" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Heedelound" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterfries" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Hed" title="Hed – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Hed" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%89%D0%B5" title="Пустище – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Пустище" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%9F%B3%E6%A5%A0%E8%8D%92%E5%8E%9F" title="石楠荒原 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="石楠荒原" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%9F%B3%E6%A5%A0%E8%8D%92%E5%8E%9F" title="石楠荒原 – Kantonees" lang="yue" hreflang="yue" data-title="石楠荒原" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonees" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q27590#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Heide_(vegetatie)" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Heide_(vegetatie)" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Heide_(vegetatie)"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Heide_(vegetatie)"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Heide_(vegetatie)" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Heide_(vegetatie)" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&oldid=67188961" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Heide_%28vegetatie%29&id=67188961&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FHeide_%28vegetatie%29"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FHeide_%28vegetatie%29"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Heide+%28vegetatie%29"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Heide_%28vegetatie%29&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Heathland" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q27590" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Wekeromse_Zand_heideveld.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Wekeromse_Zand_heideveld.jpg/260px-Wekeromse_Zand_heideveld.jpg" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Wekeromse_Zand_heideveld.jpg/390px-Wekeromse_Zand_heideveld.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Wekeromse_Zand_heideveld.jpg/520px-Wekeromse_Zand_heideveld.jpg 2x" data-file-width="2272" data-file-height="1704" /></a><figcaption>Heide in het <a href="/wiki/Wekeromse_Zand" title="Wekeromse Zand">Wekeromse Zand</a></figcaption></figure> <p><b>Heide</b> of <b>hei</b> is een benaming voor <a href="/wiki/Vegetatie" title="Vegetatie">vegetatie</a> die vooral bestaat uit <a href="/wiki/Chamaefyt" class="mw-redirect" title="Chamaefyt">dwergstruiken</a> uit de <a href="/wiki/Heidefamilie" title="Heidefamilie">heidefamilie</a>. </p><p>Heide komt in een beperkt aantal landen voor. Behalve in Nederland en België ook in de kuststrook van <a href="/wiki/West-Europa" title="West-Europa">West-Europa</a>, <a href="/wiki/Groot-Brittanni%C3%AB_(eiland)" title="Groot-Brittannië (eiland)">Groot-Brittannië</a> en <a href="/wiki/Ierland_(eiland)" title="Ierland (eiland)">Ierland</a>. Het is een typische vegetatie die zich thuis voelt in streken waar een <a href="/wiki/Zeeklimaat" title="Zeeklimaat">zeeklimaat</a> heerst, met een hoge luchtvochtigheid en niet al te warme zomers en geen strenge winters. </p><p>De natuurlijke verspreiding van heidevegetaties bestaat uit ontkalkte delen van het <a href="/wiki/Duin" title="Duin">duinlandschap</a> (met name in Noord-Nederland), gebergtes boven de boomgrens en de randen van hoogvenen. De heide in het binnenland is een <a href="/wiki/Cultuurlandschap" title="Cultuurlandschap">cultuurlandschap</a> ontstaan door onttrekking van voedingsstoffen door begrazing en <a href="/wiki/Plaggen" title="Plaggen">afplaggen</a> van zandige gronden.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Uit <a href="/wiki/Palynologie" title="Palynologie">pollenanalytisch onderzoek</a> blijkt dat ook in het binnenland altijd wel heidevegetaties voorkwamen, maar de grote boomloze heidevelden en de zandverstuivingen zijn ontstaan door de intensivering van de schapenteelt gedurende de Middeleeuwen.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Verspreiding">Verspreiding</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Verspreiding" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Verspreiding"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In Nederland komen heidevelden voor op zandgronden (<a href="/wiki/Friesland" title="Friesland">Friesland</a>, Zuidoost-<a href="/wiki/Groningen_(provincie)" title="Groningen (provincie)">Groningen</a>, <a href="/wiki/Drenthe" title="Drenthe">Drenthe</a>, <a href="/wiki/Overijssel" title="Overijssel">Overijssel</a>, <a href="/wiki/Gelderland" title="Gelderland">Gelderland</a>, oostelijk <a href="/wiki/Utrecht_(provincie)" title="Utrecht (provincie)">Utrecht</a>, <a href="/wiki/Het_Gooi" title="Het Gooi">Het Gooi</a>, <a href="/wiki/Noord-Brabant" title="Noord-Brabant">Noord-Brabant</a> en <a href="/wiki/Limburg_(Nederlandse_provincie)" title="Limburg (Nederlandse provincie)">Limburg</a>), de Waddeneilanden en in de kalkarme duingebieden ten noorden van <a href="/wiki/Bergen_(Noord-Holland)" title="Bergen (Noord-Holland)">Bergen</a>. </p><p>In Vlaanderen komen heidevelden voor in de <a href="/wiki/Kempen_(streek)" title="Kempen (streek)">Kempen</a>, (provincies <a href="/wiki/Antwerpen_(provincie)" title="Antwerpen (provincie)">Antwerpen</a> en <a href="/wiki/Limburg_(Belgische_provincie)" title="Limburg (Belgische provincie)"> Limburg</a>), en in beperkte mate in het <a href="/wiki/West-Vlaanderen" title="West-Vlaanderen">West-Vlaamse</a> <a href="/wiki/Houtland_(West-Vlaanderen)" title="Houtland (West-Vlaanderen)">Houtland</a> en aangrenzende <a href="/wiki/Meetjesland" title="Meetjesland">Meetjesland</a><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In <a href="/wiki/Walloni%C3%AB" title="Wallonië">Wallonië</a> komt heide voor in de <a href="/wiki/Hoge_Venen" title="Hoge Venen">Hoge Venen</a>. Verschillende toponiemen (<a href="/wiki/La_Bruy%C3%A8re_(Belgi%C3%AB)" title="La Bruyère (België)">La Bruyère</a>, <a href="/w/index.php?title=La_Heydt&action=edit&redlink=1" class="new" title="La Heydt (de pagina bestaat niet)">La Heydt</a> (bij <a href="/wiki/Weerst" title="Weerst">Weerst</a>), <i>Heid des Pairs</i> (<a href="/wiki/Spa_(stad)" title="Spa (stad)">Spa</a>), <i>sur les Heids</i> (<a href="/wiki/Barchon" title="Barchon">Barchon</a>), la <a href="/w/index.php?title=Grande_Bruy%C3%A8re&action=edit&redlink=1" class="new" title="Grande Bruyère (de pagina bestaat niet)">Grande Bruyère</a> de <a href="/wiki/Blaton" title="Blaton">Blaton</a> wijzen op (deels verloren gegane) heidegebieden. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Flora_en_vegetatie">Flora en vegetatie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Flora en vegetatie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Flora en vegetatie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Kalmthoutse_heide.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Kalmthoutse_heide.jpg/260px-Kalmthoutse_heide.jpg" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Kalmthoutse_heide.jpg/390px-Kalmthoutse_heide.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Kalmthoutse_heide.jpg/520px-Kalmthoutse_heide.jpg 2x" data-file-width="2272" data-file-height="1704" /></a><figcaption><a href="/wiki/Kalmthoutse_Heide" title="Kalmthoutse Heide">Kalmthoutse Heide</a> in bloei</figcaption></figure> <p>De <b><a href="/wiki/Droge_heide_(natuurdoeltype)" title="Droge heide (natuurdoeltype)">droge heide</a></b> is hoofdzakelijk begroeid met <a href="/wiki/Struikhei" title="Struikhei">struikhei</a> (<i>Calluna vulgaris</i>) en <a href="/wiki/Bochtige_smele" title="Bochtige smele">bochtige smele</a> (<i>Deschampsia flexuosa</i>). Verder komen er korstmossen waaronder <a href="/wiki/Rendiermos" title="Rendiermos">rendiermos</a>- en <a href="/wiki/Cladonia" title="Cladonia">bekertjesmossoorten</a> voor. Karakteristieke struiken zijn <a href="/wiki/Brem_(plant)" title="Brem (plant)">brem</a> (<i>Cytisus scoparius</i>) en <a href="/wiki/Jeneverbes" title="Jeneverbes">jeneverbes</a> (<i>Juniperus communis</i>). Vooral op de Waddeneilanden, en verder in het noorden van het land en op de Veluwe komt ook <a href="/wiki/Kraaihei" title="Kraaihei">kraaihei</a>, (<i>Empetrum nigrum</i>) voor. De <a href="/wiki/Vegetatie" title="Vegetatie">vegetaties</a> met droge heiden worden gerekend tot de <a href="/wiki/Klasse_van_droge_heiden" title="Klasse van droge heiden">klasse van droge heiden</a>. </p><p>De <b><a href="/wiki/Klasse_van_hoogveenbulten_en_natte_heiden" title="Klasse van hoogveenbulten en natte heiden">natte heide</a></b> wordt gedomineerd door <a href="/wiki/Dophei" title="Dophei">dophei</a> (<i>Erica tetralix</i>) en <a href="/wiki/Pijpenstrootje" title="Pijpenstrootje">pijpenstrootje</a> (<i>Molinia caerulea</i>). Andere soorten van vochtige heide zijn <a href="/wiki/Ronde_zonnedauw" title="Ronde zonnedauw">ronde zonnedauw</a> (<i>Drosera rotundifolia</i>), <a href="/wiki/Wilde_gagel" title="Wilde gagel">wilde gagel</a> (<i>Myrica gale</i>), <a href="/wiki/Klokjesgentiaan" title="Klokjesgentiaan">klokjesgentiaan</a> (<i>Gentiana pneumonanthe</i>) en <a href="/wiki/Beenbreek" title="Beenbreek">beenbreek</a> (<i>Narthecium ossifragum</i>). De vegetaties met natte heiden worden gerekend tot de <a href="/wiki/Klasse_van_hoogveenbulten_en_natte_heiden" title="Klasse van hoogveenbulten en natte heiden">klasse van hoogveenbulten en natte heiden</a>, met name tot de <a href="/wiki/Dophei-orde" title="Dophei-orde">dophei-orde</a>. </p><p>De heiden van <a href="/wiki/Ven_(water)" title="Ven (water)">vennen</a> en <a href="/wiki/Hoogveen" title="Hoogveen">hoogvenen</a> hebben een bijzondere flora en vegetaties. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Fauna">Fauna</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Fauna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Fauna"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:LacertaAgilisJuvenile.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/LacertaAgilisJuvenile.JPG/260px-LacertaAgilisJuvenile.JPG" decoding="async" width="260" height="294" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/LacertaAgilisJuvenile.JPG/390px-LacertaAgilisJuvenile.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/LacertaAgilisJuvenile.JPG/520px-LacertaAgilisJuvenile.JPG 2x" data-file-width="1489" data-file-height="1686" /></a><figcaption>Jonge <a href="/wiki/Zandhagedis" title="Zandhagedis">zandhagedis</a>, herkenbaar aan de oogvlekjes</figcaption></figure> <p>Voor de fauna is de <a href="/wiki/Vegetatiestructuur" title="Vegetatiestructuur">vegetatiestructuur</a> van de heide belangrijk. Het karakter van de heide moet open blijven, maar plekken met open zand, pijpenstrootje en wat verspreide bomen en struiken bieden de dieren een grotere keuze aan micromilieus om te zonnen of te schuilen, dan grote uniforme stukken heide. Als er dode bomen op de heide blijven liggen schept dat ook geschikte milieus voor allerlei bijzondere dieren. Het zonnige en warme <a href="/wiki/Microklimaat" title="Microklimaat">microklimaat</a> van de heide is essentieel voor de aanwezige <a href="/wiki/Reptielen" title="Reptielen">reptielen</a> en <a href="/wiki/Insecten" title="Insecten">insecten</a>. </p><p>Heide is vooral belangrijk voor <a href="/wiki/Reptielen" title="Reptielen">reptielen</a> zoals de <a href="/wiki/Zandhagedis" title="Zandhagedis">zandhagedis</a>, de <a href="/wiki/Levendbarende_hagedis" title="Levendbarende hagedis">levendbarende hagedis</a>, de <a href="/wiki/Hazelworm" title="Hazelworm">hazelworm</a>, de <a href="/wiki/Gladde_slang" title="Gladde slang">gladde slang</a>, de <a href="/wiki/Ringslang" title="Ringslang">ringslang</a> en de <a href="/wiki/Adder" title="Adder">adder</a>. <a href="/wiki/Adder" title="Adder">Adder</a> en <a href="/wiki/Levendbarende_hagedis" title="Levendbarende hagedis">levendbarende hagedis</a> hebben een voorkeur voor vochtige heide. De <a href="/wiki/Zandhagedis" title="Zandhagedis">zandhagedis</a> en de <a href="/wiki/Gladde_slang" title="Gladde slang">gladde slang</a> komen bijna uitsluitend op heideterreinen voor. Afhankelijk van de droogte van de heide komen er ook veel <a href="/wiki/Amfibie%C3%ABn" title="Amfibieën">amfibieën</a> voor, zoals <a href="/wiki/Heikikker" title="Heikikker">heikikker</a>, <a href="/wiki/Bruine_kikker" title="Bruine kikker">bruine kikker</a> en <a href="/wiki/Rugstreeppad" title="Rugstreeppad">rugstreeppad</a>. </p><p>Op de heide komen veel kenmerkende insectensoorten voor, zoals de <a href="/wiki/Hoornaarroofvlieg" title="Hoornaarroofvlieg">hoornaarroofvlieg</a>, de <a href="/wiki/Bijenkever" title="Bijenkever">bijenkever</a>, <a href="/wiki/Gewone_sluipwespen" title="Gewone sluipwespen">sluipwespen</a>, de <a href="/wiki/Mierenleeuw_(soort)" class="mw-redirect" title="Mierenleeuw (soort)">mierenleeuw</a>, <a href="/wiki/Zandbijen" title="Zandbijen">zandbijen</a>, <a href="/wiki/Mestkever" class="mw-redirect" title="Mestkever">mestkevers</a> en allerlei specifieke <a href="/wiki/Caelifera" title="Caelifera">sprinkhanen</a> en <a href="/wiki/Vlinders" title="Vlinders">vlinders</a>. </p><p>De zoogdierfauna is vertegenwoordigd in de vorm van <a href="/wiki/Haas_(dier)" title="Haas (dier)">haas</a>, <a href="/wiki/Europees_konijn" class="mw-redirect" title="Europees konijn">konijn</a>, <a href="/wiki/Vos_(dier)" title="Vos (dier)">vos</a> en verschillende soorten <a href="/wiki/Muis_(dier)" title="Muis (dier)">muizen</a>. Ook <a href="/wiki/Ree_(dier)" title="Ree (dier)">ree</a> en andere <a href="/wiki/Hertachtigen" title="Hertachtigen">hertachtigen</a> komen vaak uit naburige bosgebieden om er te grazen. </p><p>Wat vogels betreft kwamen voor het bijna uitgestorven <a href="/wiki/Korhoen" title="Korhoen">korhoen</a>, <a href="/wiki/Roodborsttapuit" title="Roodborsttapuit">roodborsttapuit</a>, <a href="/wiki/Boompieper" title="Boompieper">boompieper</a>, <a href="/wiki/Veldleeuwerik" title="Veldleeuwerik">veldleeuwerik</a> en de weer toenemende <a href="/wiki/Nachtzwaluw" title="Nachtzwaluw">nachtzwaluw</a>. De <a href="/wiki/Klapekster" title="Klapekster">klapekster</a> is een <a href="/wiki/Klauwieren" title="Klauwieren">klauwiersoort</a> die ook flink in aantal achteruitgegaan is door afname van het heideareaal en de achteruitgang van de rest van het agrarische open landschap. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geschiedenis">Geschiedenis</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Geschiedenis" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Geschiedenis"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Heideelspeet.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Heideelspeet.JPG/260px-Heideelspeet.JPG" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Heideelspeet.JPG/390px-Heideelspeet.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Heideelspeet.JPG/520px-Heideelspeet.JPG 2x" data-file-width="1024" data-file-height="768" /></a><figcaption>Heide bij <a href="/wiki/Elspeet" title="Elspeet">Elspeet</a></figcaption></figure> <p>De heiden ontstonden aan het eind van de <a href="/wiki/Middeleeuwen#Het_veranderende_landschap" title="Middeleeuwen">middeleeuwen</a>. De toenemende bevolking zorgde voor <a href="/wiki/Ontbossing" title="Ontbossing">kappen van bossen</a> en <a href="/wiki/Overbeweiding" class="mw-redirect" title="Overbeweiding">overbeweiding</a> door schapen en runderen veranderde hele landstreken rond dorpen en steden in (aanvankelijk boomrijke en grazige) heidevelden. </p><p>De <a href="/wiki/Woeste_grond" title="Woeste grond">woeste gronden</a> tussen de nederzettingen deden dienst als gemeenschapsgoed ("meente") waar de bewoners hun <a href="/wiki/Schaap_(dier)" class="mw-redirect" title="Schaap (dier)">schapen</a> overdag lieten grazen, heidemaaisel kwamen halen voor veevoeder en <a href="/wiki/Plaggen" title="Plaggen">heideplaggen</a> kwamen steken als strooisel voor in de <a href="/wiki/Potstal" title="Potstal">potstallen</a> waar de schapen en koeien 's nachts verbleven. De stalmest uit de potstal werd ieder jaar naar de <a href="/wiki/Es_(geografie)" title="Es (geografie)">essen (akkers)</a> gebracht als bemesting. Door die gebruiken werden de voedingsstoffen van de heide verplaatst naar de akkers. De heidegronden waren al schraal en werden door dit landbouwgebruik nog schraler. </p><p>De nog aanwezige bomen werden gebruikt voor brandhout en verdwenen. En de exploitatie van de heide zorgde ervoor dat er zich niet opnieuw een bos kon ontwikkelen. </p><p>De schrale heidebegroeiing maakte de zandige bodem ook nog eens vatbaarder voor <a href="/wiki/Uitspoeling" title="Uitspoeling">uitspoeling</a> van de vruchtbare elementen door de regen.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Bij overexploitatie verdween zelfs de heide en ontstonden naakte zandgronden waarvan het zand door de wind werd bijeen gewaaid tot stuifduinen. Om de vorming van <a href="/wiki/Zandverstuiving" title="Zandverstuiving">zandverstuivingen</a> te voorkomen werd geregeld een deel van de gemeentegrond afgesloten en werd het verboden om zavel en zoden te steken, heide te maaien en dieren te weiden op plaatsen waar de vegetatie grotendeels verdwenen was. Om de zandverstuiving naar de akkers te voorkomen werden boomrijen en houtwallen gemaakt tussen de heide en de akkers die het zand moesten tegenhouden en die daar duinen hebben gevormd. </p><p>Deze vorm van <a href="/wiki/Landbouw" title="Landbouw">landbouw</a> met de karakteristieke <a href="/wiki/Esdorp" title="Esdorp">esdorpen</a> en <a href="/wiki/Herdgang" title="Herdgang">herdgangen</a> bleef tot het einde van de 19e eeuw / begin 20e eeuw bestaan. In 1833 was zo'n 20 procent van het landoppervlakte van Nederland bedekt met heide<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>De uitvinding van de <a href="/wiki/Kunstmest" title="Kunstmest">kunstmest</a> verminderde de behoefte aan schapenmest en maakte het mogelijk de heiden tot landbouwgrond te ontginnen. Daarnaast werden veel heiden in <a href="/wiki/Bos_(vegetatie)" title="Bos (vegetatie)">bos</a> omgezet. </p><p>In België kwam er in 1847 een wet die gemeenten verplichtte om <a href="/wiki/Woeste_grond" title="Woeste grond">woeste gronden</a> te ontginnen of te verkopen.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Op een aantal plaatsen kochten kapitaalgroepen honderden hectaren heidegebied om om te zetten in landbouwgrond. Veel onbewerkt gebleven heidegronden werden vanaf het einde van de 19e eeuw bebost met <a href="/wiki/Naaldhout" title="Naaldhout">naaldhout</a> voor <a href="/wiki/Mijnhout" title="Mijnhout">mijnhout</a> voor de <a href="/wiki/Kolenmijn" title="Kolenmijn">mijnen</a>. </p><p>In Nederland werd <a href="/wiki/Staatsbosbeheer" title="Staatsbosbeheer">Staatsbosbeheer</a> speciaal opgericht voor de omzetting van heide in bos. Ongeveer tegelijkertijd ontstond de belangstelling voor de heide bij natuurbeschermers. Als gevolg hiervan zag Staatsbosbeheer af van de bebossing van waardevolle heiden en kocht <a href="/wiki/Vereniging_Natuurmonumenten" title="Vereniging Natuurmonumenten">Natuurmonumenten</a> grote heiden, waaronder de <a href="/wiki/Kampina" title="Kampina">Kampina</a> en de <a href="/wiki/Brunssummerheide" title="Brunssummerheide">Brunssummerheide</a>. Aan het eind van de 20e eeuw bestond nog minder dan één procent van Nederland uit hei. Behalve de <a href="/wiki/Militair_oefenterrein" title="Militair oefenterrein">militaire oefenterreinen</a> zijn vrijwel alle overgebleven heiden thans eigendom van Staatsbosbeheer, de Vereniging Natuurmonumenten en de <a href="/wiki/Provinciale_Landschappen" title="Provinciale Landschappen">Provinciale Landschappen</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Huidige_toestand">Huidige toestand</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Huidige toestand" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Huidige toestand"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:FloweringHeath-1.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/FloweringHeath-1.JPG/735px-FloweringHeath-1.JPG" decoding="async" width="735" height="243" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/FloweringHeath-1.JPG/1103px-FloweringHeath-1.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/FloweringHeath-1.JPG/1470px-FloweringHeath-1.JPG 2x" data-file-width="2121" data-file-height="700" /></a><figcaption>Bloeiende heide bij <a href="/wiki/Ede_(plaats_in_Nederland)" class="mw-redirect" title="Ede (plaats in Nederland)">Ede</a></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bedreigingen">Bedreigingen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Bedreigingen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Bedreigingen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><span><video id="mwe_player_0" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Staan_er_in_2070_palmbomen_op_de_purperen_heide.webm/260px--Staan_er_in_2070_palmbomen_op_de_purperen_heide.webm.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="260" height="146" data-durationhint="825" data-mwtitle="Staan_er_in_2070_palmbomen_op_de_purperen_heide.webm" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/Bestand:Staan_er_in_2070_palmbomen_op_de_purperen_heide.webm"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/6/6b/Staan_er_in_2070_palmbomen_op_de_purperen_heide.webm/Staan_er_in_2070_palmbomen_op_de_purperen_heide.webm.480p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="480p.vp9.webm" data-width="854" data-height="480" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/6/6b/Staan_er_in_2070_palmbomen_op_de_purperen_heide.webm/Staan_er_in_2070_palmbomen_op_de_purperen_heide.webm.720p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="720p.vp9.webm" data-width="1280" data-height="720" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/6/6b/Staan_er_in_2070_palmbomen_op_de_purperen_heide.webm/Staan_er_in_2070_palmbomen_op_de_purperen_heide.webm.1080p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="1080p.vp9.webm" data-width="1920" data-height="1080" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6b/Staan_er_in_2070_palmbomen_op_de_purperen_heide.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-width="1920" data-height="1080" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/6/6b/Staan_er_in_2070_palmbomen_op_de_purperen_heide.webm/Staan_er_in_2070_palmbomen_op_de_purperen_heide.webm.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="426" data-height="240" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/6/6b/Staan_er_in_2070_palmbomen_op_de_purperen_heide.webm/Staan_er_in_2070_palmbomen_op_de_purperen_heide.webm.360p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="360p.vp9.webm" data-width="640" data-height="360" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/6/6b/Staan_er_in_2070_palmbomen_op_de_purperen_heide.webm/Staan_er_in_2070_palmbomen_op_de_purperen_heide.webm.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="640" data-height="360" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AStaan_er_in_2070_palmbomen_op_de_purperen_heide.webm&lang=nl&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="nl" label="Nederlands ‪(nl)‬" data-dir="ltr" /></video></span><figcaption>Staan er in 2070 palmbomen op de purperen heide? - <a href="/wiki/Universiteit_van_Vlaanderen" title="Universiteit van Vlaanderen">Universiteit van Vlaanderen</a></figcaption></figure> <p>Door de opkomst van de industrie, <a href="/wiki/Intensieve_veehouderij" title="Intensieve veehouderij">intensieve veehouderij</a> en het verkeer vanaf de <a href="/wiki/1950-1959" title="1950-1959">jaren 1950</a> is de <a href="/wiki/Luchtvervuiling" title="Luchtvervuiling">uitstoot</a> van eerst <a href="/wiki/Zwaveldioxide" title="Zwaveldioxide">zwaveldioxide</a> en later <a href="/wiki/Stikstofoxiden" class="mw-redirect" title="Stikstofoxiden">stikstofoxiden</a> toegenomen. Vanaf begin <a href="/wiki/Jaren_1970" class="mw-redirect" title="Jaren 1970">jaren 1970</a> kwam hier vanuit de <a href="/wiki/Veeteelt" title="Veeteelt">veeteelt</a> nog een toename van de uitstoot van <a href="/wiki/Ammoniak" title="Ammoniak">ammoniak</a> bij. Op <a href="/wiki/Ecosysteem" title="Ecosysteem">ecosysteem</a>-niveau leidde dit tot een toename van voedingstoffen en <a href="/wiki/Verzuring" title="Verzuring">verzuring</a>.<sup class="noprint nopopups"><a href="/wiki/Wikipedia:Bronvermelding#Bron_gevraagd" title="Wikipedia:Bronvermelding"><span title="Voor deze uitspraak is sinds 14 november 2019 een bronvermelding gewenst.">[bron?]</span></a></sup> Dit heeft een negatief effect gehad op het klassieke heidebeeld zoals het van "vroeger" bekend is. De heide is door <a href="/wiki/Verdroging" title="Verdroging">verdroging</a> en <a href="/wiki/Eutrofi%C3%ABring" title="Eutrofiëring">vermesting</a> sterk aan het <a href="/wiki/Vergrassing" title="Vergrassing">vergrassen</a>. Tevens zijn veel van de kruidensoorten, <a href="/wiki/Korstmos" title="Korstmos">korstmossen</a> en <a href="/wiki/Mossen" title="Mossen">mossen</a> aan het verdwijnen. </p><p>Deze afname van de <a href="/wiki/Flora_(plantkunde)" title="Flora (plantkunde)">floristische</a> diversiteit heeft ook zijn uitwerking op de <a href="/wiki/Fauna_(dierenleven)" class="mw-redirect" title="Fauna (dierenleven)">fauna</a>. Op de heide worden bijvoorbeeld veel minder vlindersoorten aangetroffen dan voorheen. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Beheer">Beheer</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Beheer" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Beheer"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het beheer van de resterende heide is vooral van de mens afhankelijk. Hiervoor is het <a href="/wiki/Schaap_(dier)" class="mw-redirect" title="Schaap (dier)">schaap</a> een goede hulp om de heide te onderhouden. Een effectieve methode om de heide kort te houden is door deze periodiek te <a href="/wiki/Plaggen" title="Plaggen">plaggen</a>. Maar deze manier is kostbaar en wordt daarom vaak achterwege gelaten, met als gevolg dat veel van de heide "vergrast" met planten zoals de <a href="/wiki/Bochtige_smele" title="Bochtige smele">bochtige smele</a> (<i>Deschampsia flexuosa</i>) en het <a href="/wiki/Pijpenstrootje" title="Pijpenstrootje">pijpenstrootje</a> <i>Molinia caerulea</i>. </p><p>Een andere methode is het afbranden van de heide. Het branden wordt vooral toegepast als beheersmaatregel op terreinen van Defensie waar plaggen risico's oplevert vanwege mogelijke <a href="/wiki/Munitie" title="Munitie">munitieresten</a>. Voor veel fauna is dit natuurlijk schadelijk, maar een <a href="/wiki/Sprinkhaan" class="mw-redirect" title="Sprinkhaan">sprinkhaan</a> als de <a href="/wiki/Kleine_wrattenbijter" title="Kleine wrattenbijter">kleine wrattenbijter</a> komt alleen voor op heideterreinen die op deze manier worden beheerd. </p><p>Grootschalig plaggen kan nadelig zijn voor de fauna, wanneer de structuur van het terrein te zeer wordt aangetast.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Het dient dan ook met mate en kleinschalig te gebeuren. Zolang de heide niet te ernstig vergrast is het ook goed mogelijk van tijd tot tijd wat <a href="/wiki/Opslag_(plantenmorfologie)" title="Opslag (plantenmorfologie)">opslag</a> van bomen te verwijderen. Ook te intensieve begrazing van de heide kan schadelijk zijn voor de kenmerkende fauna. Deze dieren geven de voorkeur aan een structuurrijke omgeving waarin naast wat oudere heide ook pijpenstrootje, wat struiken en open plekjes aanwezig zijn. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Heide_als_halfnatuurlijk_landschap">Heide als halfnatuurlijk landschap</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Heide als halfnatuurlijk landschap" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Heide als halfnatuurlijk landschap"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Heide op de zandgronden in het binnenland is een oud en door de eeuwen gevormd <a href="/wiki/Halfnatuurlijk_landschap" title="Halfnatuurlijk landschap">halfnatuurlijk landschap</a>. Het is als <a href="/wiki/Landschapstype" class="mw-redirect" title="Landschapstype">landschapstype</a> door de mens beïnvloed; de door mensen geleide begrazing was namelijk een stuk intensiever dan de van nature voorkomende begrazing. Onder invloed van de van nature voorkomende begrazing zouden een aantal heidegebieden geheel of gedeeltelijk overgaan in andere, complexere ecosystemen zoals een mengeling van grasland en bos. De heide is namelijk een vrij eenvoudig (lager) ecosysteem waar, mits de omstandigheden daar goed voor zijn, gras en bomen zullen gaan groeien. Op deze manier zijn ook veel heidegebieden in Nederland verdwenen. Tegenwoordig wordt met intensieve begrazing door bijvoorbeeld kuddes <a href="/wiki/Schaap_(dier)" class="mw-redirect" title="Schaap (dier)">schapen</a>, <a href="/wiki/Schotse_hooglander_(rund)" title="Schotse hooglander (rund)">Schotse hooglanders</a> en wilde <a href="/wiki/Paard_(dier)" title="Paard (dier)">paarden</a> de heide relatief open gehouden, en krijgen grassen en bomen geen permanente vat op het gebied. Een andere menselijke ingreep om de heide in stand te houden is het afbranden van heidegebieden. </p><p>Natuurlijk is een relatief begrip; vele andere natuurtypen in Nederland zijn ook niet natuurlijk. Zo zijn veruit de meeste bossen in Nederland niet natuurlijk ontstaan maar door aanplant; deze bossen dienden als productiebos of als jachtgebied. Van oorsprong was Nederland begroeid met gemengd beuken en eikenbos op de hogere droge gronden en de natte gebieden waren moeras begroeid met wilgen en elzen. Grote grazers als wisenten en herten zorgden voor open plekken. Deze begroeiing zou bij geen beheer na enkele tientallen jaren (<a href="/wiki/Climax_(ecologie)" title="Climax (ecologie)">climaxbos</a>) weer vanzelf de overhand krijgen. Ook laagveenmoerasgebieden en vennengebieden zijn vaak niet geheel natuurlijk ontstaan, of worden ten minste door menselijk ingrijpen in stand gehouden. Daarbij vergeleken vertoont de beheersvorm van vrij intensieve begrazing op de heide toch belangrijke overeenkomsten met de oorspronkelijke, natuurlijke begrazing door <a href="/wiki/Edelhert" title="Edelhert">edelhert</a>, <a href="/wiki/Eland" title="Eland">eland</a>, <a href="/wiki/Oeros" title="Oeros">oeros</a> en dergelijke. Het voornaamste verschil is de verschraling die ontstond door het voortdurend verwijderen van voedingsstoffen, doordat de schapenmest en afgeplagde heide werden verzameld om de akkers op de <a href="/wiki/Es_(geografie)" title="Es (geografie)">enk, eng of es</a> te bemesten. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Verschillende_heidegebieden_in_Nederland">Verschillende heidegebieden in Nederland</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Verschillende heidegebieden in Nederland" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Verschillende heidegebieden in Nederland"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Drente">Drente</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Drente" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Drente"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Ballo%C3%ABrveld_(natuurgebied)" title="Balloërveld (natuurgebied)">Balloërveld</a></li> <li><a href="/wiki/Nationaal_Park_Drents-Friese_Wold" title="Nationaal Park Drents-Friese Wold">Drents-Friese Wold</a></li> <li><a href="/wiki/Havelterberg_(heuvel)" title="Havelterberg (heuvel)">Havelterberg</a></li> <li><a href="/wiki/Nationaal_Park_Dwingelderveld" title="Nationaal Park Dwingelderveld">Nationaal Park Dwingelderveld</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Friesland">Friesland</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: Friesland" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: Friesland"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Duurswouderheide" title="Duurswouderheide">Duurswouderheide</a> (Friesland)</li> <li><a href="/wiki/Bakkeveense_Duinen" title="Bakkeveense Duinen">Bakkeveense Duinen</a> (Friesland)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Gelderland">Gelderland</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Gelderland" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Gelderland"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Groevenbeekse heide (Gelderland)</li> <li><a href="/wiki/Elspeetsche_Heide" title="Elspeetsche Heide">Elspeetsche Heide</a> (Gelderland)</li> <li><a href="/wiki/Ermelosche_Heide" title="Ermelosche Heide">Ermelosche Heide</a> (Gelderland)</li> <li><a href="/wiki/Ginkelse_Heide" title="Ginkelse Heide">Ginkelse Heide</a> (Gelderland)</li> <li><a href="/wiki/Nationaal_Park_De_Hoge_Veluwe" title="Nationaal Park De Hoge Veluwe">Nationaal Park De Hoge Veluwe</a> (Gelderland)</li> <li><a href="/wiki/Nationaal_Park_Veluwezoom" title="Nationaal Park Veluwezoom">Nationaal Park Veluwezoom</a> (Gelderland)</li> <li><a href="/wiki/Hatertse_en_Overasseltse_Vennen" title="Hatertse en Overasseltse Vennen">Hatertse en Overasseltse Vennen</a> (Gelderland)</li> <li><a href="/wiki/Renderklippen" title="Renderklippen">Renderklippen</a> (Gelderland)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Limburg">Limburg</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Limburg" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Limburg"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Brunssummerheide" title="Brunssummerheide">Brunssummerheide</a> (Limburg)</li> <li>Verschillende natuurgebieden binnen <a href="/wiki/Grenspark_Kempen~Broek" title="Grenspark Kempen~Broek">Grenspark Kempen~Broek</a> (Limburg)</li> <li><a href="/wiki/Mookerheide" title="Mookerheide">Mookerheide</a> (Limburg)</li> <li><a href="/wiki/Nationaal_Park_De_Groote_Peel" title="Nationaal Park De Groote Peel">Nationaal Park De Groote Peel</a> (Limburg, Noord-Brabant)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Noord-Brabant">Noord-Brabant</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=14" title="Bewerk dit kopje: Noord-Brabant" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=14" title="De broncode bewerken van de sectie: Noord-Brabant"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Bergse_Heide" title="Bergse Heide">Bergse Heide</a> bij Bergen op Zoom (Noord-Brabant)</li> <li><a href="/wiki/Cartierheide" title="Cartierheide">Cartierheide</a> bij de Kempen (Noord-Brabant)</li> <li><a href="/wiki/Huis_ter_Heide_(Loon_op_Zand)" title="Huis ter Heide (Loon op Zand)">Landgoed Huis ter Heide</a> bij De Moer (Noord-Brabant)</li> <li><a href="/wiki/Kampina" title="Kampina">Kampina</a> tussen Oisterwijk en Boxtel (Noord-Brabant)</li> <li><a href="/wiki/Landschotse_Heide" title="Landschotse Heide">Landschotse Heide</a> bij Oost-, West- en Middelbeers (Noord-Brabant)</li> <li><a href="/wiki/Leenderbos,_Groote_Heide_%26_De_Plateaux" title="Leenderbos, Groote Heide & De Plateaux">Leenderbos, Groote Heide & De Plateaux</a> ten zuiden van Valkenswaard (Noord-Brabant)</li> <li><a href="/wiki/Maashorst_(natuurgebied)" title="Maashorst (natuurgebied)">Maashorst</a> ten noorden van Uden</li> <li><a href="/wiki/Mastbos" title="Mastbos">Mastbos</a> bij Breda (Noord Brabant)</li> <li><a href="/wiki/Nationaal_Park_De_Groote_Peel" title="Nationaal Park De Groote Peel">Nationaal Park De Groote Peel</a> (Limburg, Noord-Brabant)</li> <li><a href="/wiki/Nationaal_Park_De_Loonse_en_Drunense_Duinen" title="Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen">Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen</a> (Noord-Brabant)</li> <li><a href="/wiki/Kalmthoutse_Heide" title="Kalmthoutse Heide">Nationaal Park Kalmthoutse Heide</a> (Noord-Brabant en Antwerpen)</li> <li><a href="/wiki/Oirschotse_Heide" title="Oirschotse Heide">Oirschotse Heide</a> (Noord-Brabant)</li> <li><a href="/wiki/Oude_Buisse_Heide" title="Oude Buisse Heide">Oude Buisse Heide</a> bij Zundert (Noord-Brabant)</li> <li><a href="/wiki/Regte_Heide" title="Regte Heide">Regte Heide</a> bij Goirle (Noord-Brabant)</li> <li><a href="/wiki/Rucphense_Heide" title="Rucphense Heide">Rucphense Heide</a> (Noord-Brabant)</li> <li><a href="/wiki/Strabrechtse_Heide" title="Strabrechtse Heide">Strabrechtse Heide</a> bij Heeze (Noord-Brabant)</li> <li><a href="/wiki/Strijbeekse_Heide" title="Strijbeekse Heide">Strijbeekse Heide</a> en <a href="/wiki/Galderse_Heide" title="Galderse Heide">Galderse Heide</a> ten Zuiden van Breda (Noord-Brabant)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Noord-Holland">Noord-Holland</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=15" title="Bewerk dit kopje: Noord-Holland" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=15" title="De broncode bewerken van de sectie: Noord-Holland"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Blaricummerheide" title="Blaricummerheide">Blaricummerheide</a></li> <li><a href="/wiki/Bussumerheide" class="mw-redirect" title="Bussumerheide">Bussumerheide</a></li> <li><a href="/wiki/Laapersheide" title="Laapersheide">Laapersheide</a></li> <li><a href="/wiki/Noorderheide_(Blaricum)" title="Noorderheide (Blaricum)">Noorderheide</a> (Noord-Holland)</li> <li><a href="/wiki/Tafelbergheide" title="Tafelbergheide">Tafelbergheide</a></li> <li><a href="/wiki/Vliegheide" title="Vliegheide">Vliegheide</a></li> <li><a href="/wiki/Westerheide_(Noord-Holland)" title="Westerheide (Noord-Holland)">Westerheide</a> (Noord-Holland)</li> <li><a href="/wiki/Zuiderheide_(Noord-Holland)" title="Zuiderheide (Noord-Holland)">Zuiderheide</a> (Noord-Holland)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Overijssel">Overijssel</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=16" title="Bewerk dit kopje: Overijssel" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=16" title="De broncode bewerken van de sectie: Overijssel"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Nationaal_Park_Sallandse_Heuvelrug" title="Nationaal Park Sallandse Heuvelrug">Nationaal Park Sallandse Heuvelrug</a> (Overijssel)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Utrecht">Utrecht</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=17" title="Bewerk dit kopje: Utrecht" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=17" title="De broncode bewerken van de sectie: Utrecht"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Leusderheide" title="Leusderheide">Leusderheide</a> (Utrecht)</li> <li><a href="/wiki/De_Stulp" title="De Stulp">De Stulp</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zuid-Holland">Zuid-Holland</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=18" title="Bewerk dit kopje: Zuid-Holland" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=18" title="De broncode bewerken van de sectie: Zuid-Holland"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Wapendal" title="Wapendal">Wapendal</a> (Zuid-Holland)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Enkele_heidegebieden_in_Vlaanderen">Enkele heidegebieden in Vlaanderen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&veaction=edit&section=19" title="Bewerk dit kopje: Enkele heidegebieden in Vlaanderen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&action=edit&section=19" title="De broncode bewerken van de sectie: Enkele heidegebieden in Vlaanderen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Maldegemveld" title="Maldegemveld">Maldegemveld</a> (<a href="/wiki/Oost-Vlaanderen" title="Oost-Vlaanderen">Oost-Vlaanderen</a>)</li> <li><a href="/wiki/Heidebos" title="Heidebos">Heidebos</a> in Moerbeke-Waas (<a href="/wiki/Oost-Vlaanderen" title="Oost-Vlaanderen">Oost-Vlaanderen</a>)</li> <li><a href="/wiki/Kalmthoutse_Heide" title="Kalmthoutse Heide">Kalmthoutse Heide</a> (<a href="/wiki/Antwerpen_(provincie)" title="Antwerpen (provincie)">Antwerpen</a>)</li> <li>Militair <a href="/wiki/Groot_Schietveld" title="Groot Schietveld">Groot Schietveld</a> (<a href="/wiki/Antwerpen_(provincie)" title="Antwerpen (provincie)">Antwerpen</a>)</li> <li><a href="/wiki/Kesselse_Heide" title="Kesselse Heide">Kesselse Heide</a> te <a href="/wiki/Nijlen" title="Nijlen">Nijlen</a> (<a href="/wiki/Antwerpen_(provincie)" title="Antwerpen (provincie)">Antwerpen</a>)</li> <li><a href="/wiki/Kruisheide" title="Kruisheide">Kruisheide</a> te <a href="/wiki/Keerbergen" title="Keerbergen">Keerbergen</a> (<a href="/wiki/Vlaams-Brabant" title="Vlaams-Brabant">Vlaams-Brabant</a>)</li> <li><a href="/wiki/Nationaal_Park_Hoge_Kempen" title="Nationaal Park Hoge Kempen">Nationaal Park Hoge Kempen</a>: <a href="/wiki/Mechelse_heide_en_vallei_van_de_Ziepbeek" title="Mechelse heide en vallei van de Ziepbeek">Mechelse Heide en Vallei van de Ziepbeek</a>, <a href="/wiki/Neerharerheide" title="Neerharerheide">Neerharerheide</a> (Limburg)</li> <li><a href="/wiki/Teut_(natuurgebied)" title="Teut (natuurgebied)">De Teut</a> en <a href="/wiki/Tenhaagdoornheide" title="Tenhaagdoornheide">Tenhaagdoornheide</a> (Limburg)</li> <li>Militair schietveld <a href="/wiki/Donderslagse_Heide" title="Donderslagse Heide">Donderslagse Heide</a> (Limburg)</li> <li>Militaire domeinen van <a href="/wiki/Kamp_van_Beverlo" title="Kamp van Beverlo">Kamp van Beverlo</a> met onder andere de <a href="/wiki/Lange_Heuvelheide" title="Lange Heuvelheide">Lange Heuvelheide</a> (Limburg)</li> <li><a href="/wiki/Blekerheide" title="Blekerheide">Blekerheide</a> (Limburg)</li> <li><a href="/wiki/Plateaux-Hageven" title="Plateaux-Hageven">Plateaux-Hageven</a> (Limburg)</li></ul> <ul><li><a href="/wiki/Heuvelse_Heide" title="Heuvelse Heide">Heuvelse heide</a> te Lommel (Limburg)</li></ul> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div><span style="font-weight:bold">Bronnen, noten en/of referenties</span></div> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120311155856/http://www.dwingeloo-centraal.nl/freetext.asp?ftmod=freetext_000000070&content=">Dwingelose Heide</a></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">Vandenbussche V., T’Jollyn F., Zwaenepoel A., De Blust G. & Hoffmann M.</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://inbo-website-prd-532750756126.s3-eu-west-1.amazonaws.com/s3fs-public/natuurtypologie_heiden-landduinen.pdf"><i>Systematiek van natuurtypen voor Vlaanderen: 7. Heide en landduinent</i>, Aminal </a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220205202446/https://inbo-website-prd-532750756126.s3-eu-west-1.amazonaws.com/s3fs-public/natuurtypologie_heiden-landduinen.pdf">Gearchiveerd</a> op 5 februari 2022.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">Hermy M., De Blust G. & Slootmaekers M. (red.) 2004. Natuurbeheer. Uitg. Davidsfonds i.s.m. Argus vzw en het IN, Leuven. 452p.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">Zie <a href="/wiki/Podzol" title="Podzol">Podzol</a></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREF2004"><span style="font-variant:small-caps;">Compendium voor de Leefomgeving</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.clo.nl/indicatoren/nl113302-heideareaal">Heideareaal Compendium voor de Leefomgeving</a> (<span class="mw-formatted-date" title="2004-06-25">25 juni 2004</span>). Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2024-03-12">12 maart 2024</span>. </span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.be/books/about/Loi_sur_le_défrichement_des_terrains_in.html?id=7lFDAAAAcAAJ&redir_esc=y">Over de wet betreffende de ontginning van onbebouwde gronden uit 1847: Loi sur le défrichement des terrains incultes (du 25 mars 1847): receuil des documents et des discussions (1848) Bruxelles </a></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www2.alterra.wur.nl/Internet/webdocs/pdffiles/alterrarapporten/scicontrib13.pdf">Heidebeheer voor de zandhagedis</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230607171950/http://www2.alterra.wur.nl/Internet/webdocs/pdffiles/alterrarapporten/scicontrib13.pdf">Gearchiveerd</a> op 7 juni 2023.</span> </li> </ol></div></div> </div> <div class="interProject commons mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Heathland#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Heathland">Mediabestanden</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><span class="noviewer noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/25px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/38px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/50px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></div> <div>Zie de categorie <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Heathland#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Heathland">Heathland</a></b></i> van <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> voor mediabestanden over dit onderwerp.</div> </div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&oldid=67188961">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&oldid=67188961</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Heide" title="Categorie:Heide">Heide</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Heide_in_Nederland" title="Categorie:Heide in Nederland">Heide in Nederland</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Heide_in_Belgi%C3%AB" title="Categorie:Heide in België">Heide in België</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Verborgen categorieën: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Artikel_mist_referentie_sinds_november_2019" title="Categorie:Wikipedia:Artikel mist referentie sinds november 2019">Wikipedia:Artikel mist referentie sinds november 2019</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Alle_artikelen_die_een_referentie_missen" title="Categorie:Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen">Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 12 mrt 2024 om 15:30.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Heide_(vegetatie)&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c59558b9d-rbp7v","wgBackendResponseTime":167,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.118","walltime":"0.169","ppvisitednodes":{"value":873,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":3971,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":985,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":4191,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 84.692 1 -total"," 53.37% 45.204 1 Sjabloon:Appendix"," 50.04% 42.378 1 Sjabloon:References"," 40.98% 34.709 1 Sjabloon:Commonscat"," 34.82% 29.490 1 Sjabloon:Zusterproject_box"," 16.50% 13.971 1 Sjabloon:Citeer_web"," 9.23% 7.813 2 Sjabloon:First_non_empty"," 4.45% 3.769 1 Sjabloon:Bron?"," 3.75% 3.173 2 Sjabloon:Aut"," 3.43% 2.904 1 Sjabloon:Sfnref"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.007","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":743043,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-688fc9465-ws748","timestamp":"20241125160012","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Heide (vegetatie)","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Heide_(vegetatie)","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q27590","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q27590","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-12-22T09:32:02Z","dateModified":"2024-03-12T14:30:43Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/d\/da\/Wekeromse_Zand_heideveld.jpg","headline":"vegetatie"}</script> </body> </html>