CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="ba" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Һауа судноһы — Википедия</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )bawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy" ,"wgMonthNames":["","ғинуар","февраль","март","апрель","май","июнь","июль","август","сентябрь","октябрь","ноябрь","декабрь"],"wgRequestId":"fe1b150b-5d99-4f70-83a7-39a44ce07001","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Һауа_судноһы","wgTitle":"Һауа судноһы","wgCurRevisionId":1251828,"wgRevisionId":1251828,"wgArticleId":82117,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Википедия:Cite web (не указан язык)","Википедия:Статьи с нерабочими ссылками","Википедия:Cite web (заменить webcitation-архив: deadlink no)","Википедия:Cite web (заменить webcitation-архив: deadlink yes)","Һауа суднолары"],"wgPageViewLanguage":"ba","wgPageContentLanguage":"ba","wgPageContentModel": "wikitext","wgRelevantPageName":"Һауа_судноһы","wgRelevantArticleId":82117,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"ba","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"ba"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":60000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q11436","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true, "wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.0"};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.editZeroSection","ext.gadget.directLinkToCommons","ext.gadget.sidebarRelated","ext.urlShortener.toolbar", "ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ba&modules=ext.cite.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=ba&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ba&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.17"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Emirates_A380_2.JPG/1200px-Emirates_A380_2.JPG"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="784"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Emirates_A380_2.JPG/800px-Emirates_A380_2.JPG"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="522"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Emirates_A380_2.JPG/640px-Emirates_A380_2.JPG"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="418"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Һауа судноһы — Википедия"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//ba.m.wikipedia.org/wiki/%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Үҙгәртергә" href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Википедия (ba)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//ba.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ba"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Википедия — Atom каналы" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D2%BA%D1%83%D2%A3%D2%93%D1%8B_%D2%AF%D2%99%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D0%B5%D2%AF%D2%99%D3%99%D1%80&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Һауа_судноһы rootpage-Һауа_судноһы skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Эстәлеккә күсергә</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Төп меню" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Төп меню" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Төп меню</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Төп меню</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">ҡабырға панеленә күсерергә</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">йәшерергә</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Навигация </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82" title="Баш биткә күсергә [z]" accesskey="z"><span>Баш бит</span></a></li><li id="n-index" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%BB%D1%84%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%BB%D1%8B_%D0%BA%D2%AF%D1%80%D2%BB%D3%99%D1%82%D0%BA%D0%B5%D1%81"><span>Алфавитлы күрһәткес</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D2%93%D1%8B%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D0%B2%D0%B0%D2%A1%D0%B8%D2%93%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Ағымдағы ваҡиғалар тураһында белешмә мәғлүмәт"><span>Ағымдағы ваҡиғалар</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D1%82%D3%99%D1%80"><span>Махсус биттәр</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-articles" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-articles" > <div class="vector-menu-heading"> Мәҡәләләр </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-featured" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%BA%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D2%93%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80"><span>Һайланған</span></a></li><li id="n-good" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%AF%D2%A1%D1%88%D1%8B_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80"><span>Яҡшы</span></a></li><li id="n-quality" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%B8%D1%84%D0%B0%D1%82%D0%BB%D1%8B_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80"><span>Сифатлы</span></a></li><li id="n-1000" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:1000_%D3%99%D2%BB%D3%99%D0%BC%D0%B8%D3%99%D1%82%D0%BB%D0%B5_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D3%99"><span>1 000 мотлаҡ</span></a></li><li id="n-10000" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%9C%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%B4%D0%B0"><span>10 000 әһәмиәтле</span></a></li><li id="n-Башҡортнамә" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%91%D0%B0%D1%88%D2%A1%D0%BE%D1%80%D1%82_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F%D2%BB%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0_%D0%B1%D1%83%D0%BB%D1%8B%D1%80%D2%93%D0%B0_%D1%82%D0%B5%D0%B9%D0%B5%D1%88_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80"><span>Башҡортнамә</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%AF%D2%A3%D1%8B_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D1%82%D3%99%D1%80"><span>Яңы биттәр</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9E%D1%81%D1%80%D0%B0%D2%A1%D0%BB%D1%8B_%D0%BC%D3%99%D2%A1%D3%99%D0%BB%D3%99" title="Осраҡлы һайланған битте ҡарарға [x]" accesskey="x"><span>Осраҡлы мәҡәлә</span></a></li><li id="n-URL-ҡыҫҡартыу" class="mw-list-item"><a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:UrlShortener"><span>URL ҡыҫҡартыу</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Ҡатнашыу </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%BB%D3%99%D1%88%D0%BC%D3%99" title="Проект буйынса нимә эшләй алыуығыҙ һәм ҡайҙа нимә барлығы тураһында белешмә"><span>Берләшмә</span></a></li><li id="n-forum" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%A0%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%B9"><span>Ҡоролтай</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D2%BA%D1%83%D2%A3%D2%93%D1%8B_%D2%AF%D2%99%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D0%B5%D2%AF%D2%99%D3%99%D1%80" title="Һуңғы үҙгәртеүҙәр исемлеге [r]" accesskey="r"><span>Һуңғы үҙгәртеүҙәр</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%88%D0%BC%D3%99" title="«Википедия» буйынса белешмә"><span>Белешмә</span></a></li><li id="n-sitesupportregional" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB:%D0%90%D2%93%D1%8B%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D2%93%D1%8B_%D0%B2%D0%B0%D2%A1%D0%B8%D2%93%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80/%D0%91%D0%B0%D1%88%D2%A1%D0%BE%D1%80%D1%82_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F%D2%BB%D1%8B%D0%BD%D0%B0_%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B4%D0%B8_%D1%8F%D1%80%D2%99%D0%B0%D0%BC"><span>Матди ярҙам</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Википедия" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-ru.svg" style="width: 7.5em; height: 1.25em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="ирекле энциклопедия" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-ba.svg" width="118" height="11" style="width: 7.375em; height: 0.6875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%AD%D2%99%D0%BB%D3%99%D2%AF" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Википедия эсендә эҙләү [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Эҙләү</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Википедия эсендә эҙләү" aria-label="Википедия эсендә эҙләү" autocapitalize="sentences" title="Википедия эсендә эҙләү [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Махсус:Эҙләү"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Эҙләргә</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Шәхси ҡоралдар"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Уҡыу көйләүҙәре"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Измените внешний вид страницы, размер, ширину и цвет шрифта." > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Уҡыу көйләүҙәре" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Уҡыу көйләүҙәре</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=ba.wikipedia.org&uselang=ba" class=""><span>Иғәнә</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%98%D2%AB%D3%99%D0%BF_%D1%8F%D2%99%D1%8B%D1%83%D1%8B_%D1%8F%D2%BB%D0%B0%D1%83&returnto=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0+%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B" title="Мотлаҡ булмаһа ла, иҫәп яҙмаһы төҙөргә һәм системала танылырға тәҡдим итәбеҙ" class=""><span>Теркәлеү</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A2%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%83&returnto=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0+%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B" title="Бында теркәлеү үтергә була, әммә мотлаҡ түгел [o]" accesskey="o" class=""><span>Танылыу</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Күберәк мөмкинлектәр" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Шәхси ҡоралдар" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Шәхси ҡоралдар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal" title="Ҡатнашыусы менюһы" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=ba.wikipedia.org&uselang=ba"><span>Иғәнә</span></a></li><li id="pt-contribute" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:Contribute"><span class="vector-icon mw-ui-icon-edit mw-ui-icon-wikimedia-edit"></span> <span>Индергән өлөш</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%98%D2%AB%D3%99%D0%BF_%D1%8F%D2%99%D1%8B%D1%83%D1%8B_%D1%8F%D2%BB%D0%B0%D1%83&returnto=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0+%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B" title="Мотлаҡ булмаһа ла, иҫәп яҙмаһы төҙөргә һәм системала танылырға тәҡдим итәбеҙ"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Теркәлеү</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A2%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%83&returnto=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0+%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B" title="Бында теркәлеү үтергә була, әммә мотлаҡ түгел [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Танылыу</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Танылмаған мөхәррирҙәр өсөн бит <a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A0%D3%99%D1%85%D0%B8%D0%BC_%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%B5%D2%99" aria-label="Мөхәррирләү тураһында ентеклерәк"><span>Күберәк белергә</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D3%98%D2%A3%D0%B3%D3%99%D0%BC%D3%99_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BC" title="IP-адресығыҙ өсөн фекер алышыу бите [n]" accesskey="n"><span>Фекер алышыу</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Eйәшерергә\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"ba\" dir=\"ltr\"\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Йөкмәткеһе" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Йөкмәткеһе</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">ҡабырға панеленә күсерергә</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">йәшерергә</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Башы</div> </a> </li> <li id="toc-Билдәләмәһе" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Билдәләмәһе"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Билдәләмәһе</span> </div> </a> <ul id="toc-Билдәләмәһе-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Һауа_судноларының_төрҙәре" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Һауа_судноларының_төрҙәре"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Һауа судноларының төрҙәре</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Һауа_судноларының_төрҙәре-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Һауа судноларының төрҙәре бүлеген күрһәтергә/йәшерергә</span> </button> <ul id="toc-Һауа_судноларының_төрҙәре-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-МАФ_буйынса_Классификация" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#МАФ_буйынса_Классификация"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>МАФ буйынса Классификация</span> </div> </a> <ul id="toc-МАФ_буйынса_Классификация-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Һауа_суднолары_ИКАО_классификацияһы_буйынса" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Һауа_суднолары_ИКАО_классификацияһы_буйынса"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Һауа суднолары ИКАО классификацияһы буйынса</span> </div> </a> <ul id="toc-Һауа_суднолары_ИКАО_классификацияһы_буйынса-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Һауа_судноларының_конкрет_гравитация_буйынса_классификацияһы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Һауа_судноларының_конкрет_гравитация_буйынса_классификацияһы"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Һауа судноларының конкрет гравитация буйынса классификацияһы</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Һауа_судноларының_конкрет_гравитация_буйынса_классификацияһы-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Һауа судноларының конкрет гравитация буйынса классификацияһы бүлеген күрһәтергә/йәшерергә</span> </button> <ul id="toc-Һауа_судноларының_конкрет_гравитация_буйынса_классификацияһы-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Һауанан_еңелерәк" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Һауанан_еңелерәк"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Һауанан еңелерәк</span> </div> </a> <ul id="toc-Һауанан_еңелерәк-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Һауанан_ауырыраҡ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Һауанан_ауырыраҡ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Һауанан ауырыраҡ</span> </div> </a> <ul id="toc-Һауанан_ауырыраҡ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Хәрәкәтһеҙ_ҡанат" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Хәрәкәтһеҙ_ҡанат"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.1</span> <span>Хәрәкәтһеҙ ҡанат</span> </div> </a> <ul id="toc-Хәрәкәтһеҙ_ҡанат-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Төп_ротор" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Төп_ротор"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.2</span> <span>Төп ротор</span> </div> </a> <ul id="toc-Төп_ротор-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ҡоролмаларҙың_башҡа_төрҙәре" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ҡоролмаларҙың_башҡа_төрҙәре"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.3</span> <span>Ҡоролмаларҙың башҡа төрҙәре</span> </div> </a> <ul id="toc-Ҡоролмаларҙың_башҡа_төрҙәре-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-«Гибридтар»" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#«Гибридтар»"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.4</span> <span>«Гибридтар»</span> </div> </a> <ul id="toc-«Гибридтар»-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Пилотһыҙ_осоу_аппараттары" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Пилотһыҙ_осоу_аппараттары"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Пилотһыҙ осоу аппараттары</span> </div> </a> <ul id="toc-Пилотһыҙ_осоу_аппараттары-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Самолеттарҙың_юридик_классификацияһы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Самолеттарҙың_юридик_классификацияһы"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Самолеттарҙың юридик классификацияһы</span> </div> </a> <ul id="toc-Самолеттарҙың_юридик_классификацияһы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Һауа_судноларының_максималь_осоу_ауырлығы_буйынса_классификацияһы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Һауа_судноларының_максималь_осоу_ауырлығы_буйынса_классификацияһы"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Һауа судноларының максималь осоу ауырлығы буйынса классификацияһы</span> </div> </a> <ul id="toc-Һауа_судноларының_максималь_осоу_ауырлығы_буйынса_классификацияһы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-һауа_судноларын_осҡанда_һәм_төшкәндә_өйөрмә_яһалыу_буйынса_ИКАО_классификацияһы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#һауа_судноларын_осҡанда_һәм_төшкәндә_өйөрмә_яһалыу_буйынса_ИКАО_классификацияһы"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>һауа судноларын осҡанда һәм төшкәндә өйөрмә яһалыу буйынса ИКАО классификацияһы</span> </div> </a> <ul id="toc-һауа_судноларын_осҡанда_һәм_төшкәндә_өйөрмә_яһалыу_буйынса_ИКАО_классификацияһы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ИКАО_регламентына_ярашлы_граждандар_авиацияһы_самолёттары_категориялары" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#ИКАО_регламентына_ярашлы_граждандар_авиацияһы_самолёттары_категориялары"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>ИКАО регламентына ярашлы граждандар авиацияһы самолёттары категориялары</span> </div> </a> <ul id="toc-ИКАО_регламентына_ярашлы_граждандар_авиацияһы_самолёттары_категориялары-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Милли_тамғалар" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Милли_тамғалар"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Милли тамғалар</span> </div> </a> <ul id="toc-Милли_тамғалар-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Осоу_яраҡлылығы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Осоу_яраҡлылығы"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Осоу яраҡлылығы</span> </div> </a> <ul id="toc-Осоу_яраҡлылығы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Иҫкәрмә" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Иҫкәрмә"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Иҫкәрмә</span> </div> </a> <ul id="toc-Иҫкәрмә-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Әҙәбиәт" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Әҙәбиәт"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Әҙәбиәт</span> </div> </a> <ul id="toc-Әҙәбиәт-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Йөкмәткеһе" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Йөкмәткеһе" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Йөкмәткене күрһәтергә/йәшерергә" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Йөкмәткене күрһәтергә/йәшерергә</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Һауа судноһы</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Икенсе телдәге мәҡәләгә күсегеҙ. 105 телдә уҡырға була" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-105" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">105 тел</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Lugvaartuig" title="Lugvaartuig — африкаанс" lang="af" hreflang="af" data-title="Lugvaartuig" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="африкаанс" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Luftfahrzeug" title="Luftfahrzeug — швейцарский немецкий" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Luftfahrzeug" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="швейцарский немецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Aeronau" title="Aeronau — арагонский" lang="an" hreflang="an" data-title="Aeronau" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="арагонский" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Lyftcr%C3%A6ft" title="Lyftcræft — староанглийский" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Lyftcræft" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="староанглийский" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%83%D8%A8%D8%A9_%D8%AC%D9%88%D9%8A%D8%A9" title="مركبة جوية — арабский" lang="ar" hreflang="ar" data-title="مركبة جوية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="арабский" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Aeronave" title="Aeronave — астурийский" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Aeronave" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="астурийский" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Hava_g%C9%99misi" title="Hava gəmisi — азербайджанский" lang="az" hreflang="az" data-title="Hava gəmisi" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="азербайджанский" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%B0" title="Паветранае судна — белорусский" lang="be" hreflang="be" data-title="Паветранае судна" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="белорусский" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%B0" title="Паветранае судна — белорусский (тарашкевица)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Паветранае судна" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="белорусский (тарашкевица)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD_%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82" title="Летателен апарат — болгарский" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Летателен апарат" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="болгарский" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="बिमान — Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="बिमान" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="বিমান — бенгальский" lang="bn" hreflang="bn" data-title="বিমান" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="бенгальский" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Aerlestr" title="Aerlestr — бретонский" lang="br" hreflang="br" data-title="Aerlestr" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="бретонский" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Letjelica" title="Letjelica — боснийский" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Letjelica" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="боснийский" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Aeronau" title="Aeronau — каталанский" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Aeronau" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="каталанский" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%DB%95%DA%A9%DB%86%DB%8C_%D8%A6%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مەکۆی ئاسمانی — центральнокурдский" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="مەکۆی ئاسمانی" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="центральнокурдский" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/U%C3%A7aq" title="Uçaq — крымско-татарский" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Uçaq" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="крымско-татарский" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Letadlo" title="Letadlo — чешский" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Letadlo" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="чешский" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%8B%D0%B2%D0%BB%C4%83%D1%88_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BF%C4%95" title="Сывлăш карапĕ — чувашский" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Сывлăш карапĕ" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="чувашский" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Awyren" title="Awyren — валлийский" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Awyren" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="валлийский" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Luftfart%C3%B8j" title="Luftfartøj — датский" lang="da" hreflang="da" data-title="Luftfartøj" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="датский" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Luftfahrzeug" title="Luftfahrzeug — немецкий" lang="de" hreflang="de" data-title="Luftfahrzeug" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="немецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B5%CF%81%CE%BF%CF%83%CE%BA%CE%AC%CF%86%CE%BF%CF%82" title="Αεροσκάφος — греческий" lang="el" hreflang="el" data-title="Αεροσκάφος" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="греческий" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Aircraft" title="Aircraft — английский" lang="en" hreflang="en" data-title="Aircraft" data-language-autonym="English" data-language-local-name="английский" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Aviadilo" title="Aviadilo — эсперанто" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Aviadilo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="эсперанто" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Aeronave" title="Aeronave — испанский" lang="es" hreflang="es" data-title="Aeronave" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="испанский" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/%C3%95hus%C3%B5iduk" title="Õhusõiduk — эстонский" lang="et" hreflang="et" data-title="Õhusõiduk" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="эстонский" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Aireontzi" title="Aireontzi — баскский" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Aireontzi" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="баскский" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D9%88%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%AF" title="هواگرد — персидский" lang="fa" hreflang="fa" data-title="هواگرد" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="персидский" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Ilma-alus" title="Ilma-alus — финский" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Ilma-alus" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="финский" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/A%C3%A9ronef" title="Aéronef — французский" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Aéronef" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="французский" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Fliiger" title="Fliiger — северный фризский" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Fliiger" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="северный фризский" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Loftfart%C3%BAch" title="Loftfartúch — западнофризский" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Loftfartúch" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="западнофризский" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Aer%C3%A1rthach" title="Aerárthach — ирландский" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Aerárthach" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ирландский" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/A%C3%A9ron%C3%A8f" title="Aéronèf — Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Aéronèf" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Carbad-adhair" title="Carbad-adhair — гэльский" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Carbad-adhair" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="гэльский" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Aeronave" title="Aeronave — галисийский" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Aeronave" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="галисийский" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Mba%27yruveve" title="Mba'yruveve — гуарани" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Mba'yruveve" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="гуарани" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9B%D7%9C%D7%99_%D7%98%D7%99%D7%A1" title="כלי טיס — иврит" lang="he" hreflang="he" data-title="כלי טיס" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="иврит" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="वायुयान — хинди" lang="hi" hreflang="hi" data-title="वायुयान" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="хинди" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Bimaan" title="Bimaan — Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Bimaan" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Zrakoplov" title="Zrakoplov — хорватский" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Zrakoplov" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="хорватский" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Ayewon%C3%A8f" title="Ayewonèf — гаитянский" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Ayewonèf" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="гаитянский" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/L%C3%A9gi_j%C3%A1rm%C5%B1" title="Légi jármű — венгерский" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Légi jármű" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="венгерский" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%85%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%80%D5%B4" title="Քաղաքացիական օդային նավատորմ — армянский" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Քաղաքացիական օդային նավատորմ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="армянский" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Aeronave" title="Aeronave — интерлингва" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Aeronave" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="интерлингва" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Pesawat_udara" title="Pesawat udara — индонезийский" lang="id" hreflang="id" data-title="Pesawat udara" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="индонезийский" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Aeronavo" title="Aeronavo — идо" lang="io" hreflang="io" data-title="Aeronavo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="идо" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Loftfar" title="Loftfar — исландский" lang="is" hreflang="is" data-title="Loftfar" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="исландский" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Aeromobile" title="Aeromobile — итальянский" lang="it" hreflang="it" data-title="Aeromobile" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="итальянский" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E8%88%AA%E7%A9%BA%E6%A9%9F" title="航空機 — японский" lang="ja" hreflang="ja" data-title="航空機" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="японский" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Montor_mabur" title="Montor mabur — яванский" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Montor mabur" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="яванский" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%B0%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9D_%E1%83%AE%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%93%E1%83%98" title="საჰაერო ხომალდი — грузинский" lang="ka" hreflang="ka" data-title="საჰაერო ხომალდი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="грузинский" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D3%98%D1%83%D0%B5_%D0%BA%D3%A9%D0%BB%D1%96%D0%B3%D1%96" title="Әуе көлігі — казахский" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Әуе көлігі" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="казахский" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%99%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%A0%E1%9F%84%E1%9F%87" title="យន្តហោះ — кхмерский" lang="km" hreflang="km" data-title="យន្តហោះ" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="кхмерский" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%ED%95%AD%EA%B3%B5%EA%B8%B0" title="항공기 — корейский" lang="ko" hreflang="ko" data-title="항공기" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="корейский" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%B0_%D0%BA%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%81%D0%B8" title="Аба кемеси — киргизский" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Аба кемеси" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="киргизский" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Vehiculum_a%C3%ABrium" title="Vehiculum aërium — латинский" lang="la" hreflang="la" data-title="Vehiculum aërium" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="латинский" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Orlaivis" title="Orlaivis — литовский" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Orlaivis" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="литовский" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Gaisa_ku%C4%A3is" title="Gaisa kuģis — латышский" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Gaisa kuģis" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="латышский" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Waka_rererangi" title="Waka rererangi — маори" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Waka rererangi" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="маори" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Kapa_tabang" title="Kapa tabang — минангкабау" lang="min" hreflang="min" data-title="Kapa tabang" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="минангкабау" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D1%83%D1%85%D0%BE%D0%BF%D0%BB%D0%BE%D0%B2" title="Воздухоплов — македонский" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Воздухоплов" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="македонский" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%86%E0%B4%95%E0%B4%BE%E0%B4%B6%E0%B4%A8%E0%B5%97%E0%B4%95" title="ആകാശനൗക — малаялам" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ആകാശനൗക" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="малаялам" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Pesawat" title="Pesawat — малайский" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Pesawat" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="малайский" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Ariem%C3%B2bbele" title="Ariemòbbele — неаполитанский" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Ariemòbbele" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="неаполитанский" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AB%E0%A4%AF%E0%A5%8D%E2%80%8C%E0%A4%96%E0%A4%83" title="फय्‌खः — неварский" lang="new" hreflang="new" data-title="फय्‌खः" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="неварский" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Luchtvaartuig" title="Luchtvaartuig — нидерландский" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Luchtvaartuig" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="нидерландский" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Luftfart%C3%B8y" title="Luftfartøy — нюнорск" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Luftfartøy" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="нюнорск" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Luftfart%C3%B8y" title="Luftfartøy — норвежский букмол" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Luftfartøy" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="норвежский букмол" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Aeronau" title="Aeronau — окситанский" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Aeronau" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="окситанский" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Ilma-alus" title="Ilma-alus — ливвиковский карельский" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Ilma-alus" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="ливвиковский карельский" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B9%E0%A8%B5%E0%A8%BE%E0%A8%88_%E0%A8%9C%E0%A8%B9%E0%A8%BE%E0%A8%9C%E0%A8%BC" title="ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ — панджаби" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="панджаби" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Statek_powietrzny" title="Statek powietrzny — польский" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Statek powietrzny" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="польский" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DB%81%D9%88%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%AC%DB%81%D8%A7%D8%B2" title="ہوائی جہاز — Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="ہوائی جہاز" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Aeronave" title="Aeronave — португальский" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Aeronave" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="португальский" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Aeronav%C4%83" title="Aeronavă — румынский" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Aeronavă" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="румынский" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D1%83%D1%88%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE" title="Воздушное судно — русский" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Воздушное судно" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="русский" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%82%D0%B0%D0%B4%D0%BB%D0%BE" title="Летадло — русинский" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Летадло" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="русинский" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Zrakoplov" title="Zrakoplov — сербскохорватский" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Zrakoplov" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="сербскохорватский" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Aircraft" title="Aircraft — Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Aircraft" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Lietadlo" title="Lietadlo — словацкий" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Lietadlo" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="словацкий" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Zrakoplov" title="Zrakoplov — словенский" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Zrakoplov" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="словенский" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Avioni" title="Avioni — албанский" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Avioni" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="албанский" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B7%D0%B4%D1%83%D1%85%D0%BE%D0%BF%D0%BB%D0%BE%D0%B2" title="Ваздухоплов — сербский" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Ваздухоплов" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="сербский" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Kapal_Udara" title="Kapal Udara — сунданский" lang="su" hreflang="su" data-title="Kapal Udara" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="сунданский" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Flygmaskin" title="Flygmaskin — шведский" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Flygmaskin" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="шведский" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Chomboanga" title="Chomboanga — суахили" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Chomboanga" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="суахили" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%B5%E0%AE%BE%E0%AE%A9%E0%AF%82%E0%AE%B0%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AE%BF" title="வானூர்தி — тамильский" lang="ta" hreflang="ta" data-title="வானூர்தி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="тамильский" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D2%B2%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B4" title="Ҳавогард — таджикский" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Ҳавогард" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="таджикский" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A8%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%99" title="อากาศยาน — тайский" lang="th" hreflang="th" data-title="อากาศยาน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="тайский" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Sasakyang_panghimpapawid" title="Sasakyang panghimpapawid — тагалог" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Sasakyang panghimpapawid" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="тагалог" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Hava_arac%C4%B1" title="Hava aracı — турецкий" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Hava aracı" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="турецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/Hawa_transport%C4%B1" title="Hawa transportı — татарский" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Hawa transportı" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="татарский" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%82%D1%80%D1%8F%D0%BD%D0%B5_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE" title="Повітряне судно — украинский" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Повітряне судно" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="украинский" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DB%81%D9%88%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%AC%DB%81%D8%A7%D8%B2" title="ہوائی جہاز — урду" lang="ur" hreflang="ur" data-title="ہوائی جہاز" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="урду" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Kh%C3%AD_c%E1%BB%A5_bay" title="Khí cụ bay — вьетнамский" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Khí cụ bay" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="вьетнамский" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Volant_indj%C3%A9n" title="Volant indjén — валлонский" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Volant indjén" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="валлонский" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Sarakyan_nga_nalupad" title="Sarakyan nga nalupad — варай" lang="war" hreflang="war" data-title="Sarakyan nga nalupad" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="варай" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%88%AA%E7%A9%BA%E5%99%A8" title="航空器 — у" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="航空器" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="у" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%9C%D7%95%D7%A4%D7%98%D7%9E%D7%90%D7%A9%D7%99%D7%9F" title="לופטמאשין — идиш" lang="yi" hreflang="yi" data-title="לופטמאשין" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="идиш" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%88%AA%E7%A9%BA%E5%99%A8" title="航空器 — китайский" lang="zh" hreflang="zh" data-title="航空器" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="китайский" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/H%C3%A2ng-khong-ki" title="Hâng-khong-ki — миньнань" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Hâng-khong-ki" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="миньнань" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%88%AA%E7%A9%BA%E5%99%A8" title="航空器 — кантонский" lang="yue" hreflang="yue" data-title="航空器" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="кантонский" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/INdiza" title="INdiza — зулу" lang="zu" hreflang="zu" data-title="INdiza" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="зулу" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q11436#sitelinks-wikipedia" title="Башҡа телдәргә һылтанмаларҙы төҙәтеү" class="wbc-editpage">Һылтанмаларҙы төҙәтергә</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Исем арауыҡтары"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B" title="Эстәлек битен ҡарау [c]" accesskey="c"><span>Бит</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B5%D0%BA%D0%B5%D1%80%D0%BB%D3%99%D1%88%D0%B5%D2%AF:%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B" rel="discussion" title="Биттең эстәлеге тураһында фекерләшеү [t]" accesskey="t"><span>Фекер алышыу</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Телде үҙгәртергә" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">башҡортса</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Ҡарауҙар"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B"><span>Уҡыу</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit" title="Был битте үҙгәртеү [v]" accesskey="v"><span>Үҙгәртеү</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit" title="Биттең сығанаҡ кодын үҙгәртеү [e]" accesskey="e"><span>Кодты үҙгәртеү</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=history" title="Биттең төҙәтеүҙәр журналы [h]" accesskey="h"><span>Тарих</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Ҡоралдар"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ҡоралдар" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Ҡоралдар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Ҡоралдар</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">ҡабырға панеленә күсерергә</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">йәшерергә</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Күберәк мөмкинлектәр" > <div class="vector-menu-heading"> Ғәмәлдәр </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B"><span>Уҡыу</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit" title="Был битте үҙгәртеү [v]" accesskey="v"><span>Үҙгәртеү</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit" title="Биттең сығанаҡ кодын үҙгәртеү [e]" accesskey="e"><span>Кодты үҙгәртеү</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=history"><span>Тарих</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Дөйөм </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0_%D2%BB%D1%8B%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80/%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B" title="Был биткә һылтанған барлыҡ биттәрҙең исемлеге [j]" accesskey="j"><span>Был биткә һылтанмалар</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D3%99%D0%B9%D0%BB%D0%B5_%D2%AF%D2%99%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D0%B5%D2%AF%D2%99%D3%99%D1%80/%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B" rel="nofollow" title="Был бит һылтанған биттәрҙәге һуңғы үҙгәртеүҙәр [k]" accesskey="k"><span>Бәйле үҙгәртеүҙәр</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&oldid=1251828" title="Биттең был өлгөһөнә даими һылтанма"><span>Даими һылтанма</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=info" title="Был бит тураһында ентекләберәк"><span>Бит мәғлүмәттәре</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A6%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0&page=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&id=1251828&wpFormIdentifier=titleform" title="Был биттән нисек өҙөмтә яһау тураһында мәғлүмәт"><span>Биттән өҙөмтә яһарға</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fba.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D2%25BA%25D0%25B0%25D1%2583%25D0%25B0_%25D1%2581%25D1%2583%25D0%25B4%25D0%25BD%25D0%25BE%25D2%25BB%25D1%258B"><span>Ҡыҫҡа URL алыу</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:QrCode&url=https%3A%2F%2Fba.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D2%25BA%25D0%25B0%25D1%2583%25D0%25B0_%25D1%2581%25D1%2583%25D0%25B4%25D0%25BD%25D0%25BE%25D2%25BB%25D1%258B"><span>QR код алыу</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Баҫтырыу/сығарыу </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:Collection&bookcmd=book_creator&referer=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0+%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B"><span>Китап төҙөү</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:DownloadAsPdf&page=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=show-download-screen"><span>PDF форматында йөкләү</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&printable=yes" title="Биттең ҡағыҙға баҫтырыу өсөн өлгөһө [p]" accesskey="p"><span>Баҫтырыу өлгөһө</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Башҡа проекттарҙа </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Aircraft" hreflang="en"><span>Викимилек</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q11436" title="Мәғлүмәт һаҡлағысына бәйле элементҡа һылтанма [g]" accesskey="g"><span>Викимәғлүмәт элементы</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Ҡоралдар"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Уҡыу көйләүҙәре"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Уҡыу көйләүҙәре</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">ҡабырға панеленә күсерергә</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">йәшерергә</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="ba" dir="ltr"><figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Emirates_A380_2.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Emirates_A380_2.JPG/300px-Emirates_A380_2.JPG" decoding="async" width="300" height="196" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Emirates_A380_2.JPG/450px-Emirates_A380_2.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Emirates_A380_2.JPG/600px-Emirates_A380_2.JPG 2x" data-file-width="1360" data-file-height="888" /></a><figcaption>Донъялағы иң ҙур сериялы авиалайнер — Airbus A380 </figcaption></figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%84%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B0%D0%BF%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B2_%D1%81%D0%BE%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%BE_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E_7_%D0%BA_%D0%A7%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%B8_%D0%98%D0%9A%D0%90%D0%9E.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%84%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B0%D0%BF%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B2_%D1%81%D0%BE%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%BE_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E_7_%D0%BA_%D0%A7%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%B8_%D0%98%D0%9A%D0%90%D0%9E.jpg/300px-thumbnail.jpg" decoding="async" width="300" height="255" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%84%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B0%D0%BF%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B2_%D1%81%D0%BE%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%BE_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E_7_%D0%BA_%D0%A7%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%B8_%D0%98%D0%9A%D0%90%D0%9E.jpg/450px-thumbnail.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%84%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B0%D0%BF%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B2_%D1%81%D0%BE%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%BE_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E_7_%D0%BA_%D0%A7%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%B8_%D0%98%D0%9A%D0%90%D0%9E.jpg/600px-thumbnail.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="869" /></a><figcaption>ИКАО Чикаго конвенцияһының 7-се ҡушымтаһына ярашлы самолеттарҙың классификацияһы</figcaption></figure> <p><b>Авиатранспорт</b>  (<a href="/wiki/%D0%98%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D0%B7_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Инглиз теле">ингл.</a> <span lang="en">aircraft</span>)— ер өҫтөнән йәки <a href="/wiki/%D2%BA%D1%8B%D1%83" title="Һыу">һыуҙан</a> сағылдырылған <a href="/wiki/%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0" title="Һауа">һауа</a> менән үҙ-ара тәьҫир итешеүҙән башҡа һауа менән үҙ-ара тәьҫир итешеү юлы менән атмосферала һаҡланған осоусы аппарат<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Билдәләмәһе"><span id=".D0.91.D0.B8.D0.BB.D0.B4.D3.99.D0.BB.D3.99.D0.BC.D3.99.D2.BB.D0.B5"></span>Билдәләмәһе</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=1" title="Билдәләмәһе бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=1" title="Билдәләмәһе бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Был формулировкала термин <a href="/wiki/%D0%A0%D3%99%D1%81%D3%99%D0%B9_%D0%A4%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F%D2%BB%D1%8B" title="Рәсәй Федерацияһы">Рәсәй Федерацияһының</a> Һауа кодексында<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> һәм 191 <a href="/wiki/%D0%94%D3%99%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%82" title="Дәүләт">дәүләт</a> ағзаһы булған Халыҡ-ара граждандар авиацияһы ойошмаһының (ИКАО)<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> норматив документтарында ҡулланыла. </p><p>Формулярлау норматив документтарҙа һәм башҡа Fédération Internationale aeronarodé<sup id="cite_ref-fai_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-fai-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> һәм халыҡ-ара хоҡуҡ һүҙлектәре<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> кеүек халыҡ-ара ойошмаларҙа ҡулланыла, һәм үрҙә әйтелгәндәрҙән матди яҡтан, ойошма компетенцияһы менән ҡапланған эшмәкәрлек даирәһенә ҡарап айырылырға мөмкин. </p><p>Мәҫәлән, <a href="/wiki/%D0%A0%D3%99%D1%81%D3%99%D0%B9_%D0%A4%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F%D2%BB%D1%8B" title="Рәсәй Федерацияһы">Рәсәй Федерацияһының</a> Һауа кодексы үҙ көсөн граждандар авиацияһына тарата, дәүләт авиацияһы (шул иҫәптән Оборона министрлығы авиацияһы) һәм эксперименталь авиация һәм булдырыу, самолет тип аталған бөтә самолеттарҙың һауаға яраҡлылығы өсөн ниндәй агентлыҡ яуап бирә.Шуға ярашлы, һауа кодексына буйһонмаған самолеттар был кодҡа «самолёт» билдәләмәһенә инмәй. ИКАО терминды Халыҡ-ара граждандар авиацияһы күҙлегенән ҡарай,Халыҡ-ара авиация федерацияһы — авиация һәм <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%82" title="Спорт">спорт</a> эшмәкәрлеге күҙлегенән. </p><p>Самолёттар Маннед (борттағы осоусы идара итә) һәм пилотһыҙ <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D1%91%D1%82" title="Самолёт">самолеттарға</a> бүленә.Һауа судноларына инмәй: Экранопландар — (хеҙмәтләндереүҙең динамик принцибы булған суднолар, диңгеҙ законы, атап әйткәндә, ИМО), hovercraft (СВП), ракеталар, космос аппараттары сиктәре аҫтына эләгә. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Һауа_судноларының_төрҙәре"><span id=".D2.BA.D0.B0.D1.83.D0.B0_.D1.81.D1.83.D0.B4.D0.BD.D0.BE.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.8B.D0.BD.D1.8B.D2.A3_.D1.82.D3.A9.D1.80.D2.99.D3.99.D1.80.D0.B5"></span>Һауа судноларының төрҙәре</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=2" title="Һауа судноларының төрҙәре бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=2" title="Һауа судноларының төрҙәре бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="МАФ_буйынса_Классификация"><span id=".D0.9C.D0.90.D0.A4_.D0.B1.D1.83.D0.B9.D1.8B.D0.BD.D1.81.D0.B0_.D0.9A.D0.BB.D0.B0.D1.81.D1.81.D0.B8.D1.84.D0.B8.D0.BA.D0.B0.D1.86.D0.B8.D1.8F"></span>МАФ буйынса Классификация</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=3" title="МАФ буйынса Классификация бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=3" title="МАФ буйынса Классификация бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Халыҡ-ара <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D0%B8%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D1%8D%D1%88%D0%B5" title="Авиация эше">авиация</a> федерацияһы классификацияһына ярашлы ун ете төр <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D1%91%D1%82" title="Самолёт">самолет</a> һәм башҡа самолеттар бүленә<sup id="cite_ref-fai2_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-fai2-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Иң киң таралған һигеҙ төр самолёт бар: автожир, шар, вертолет, роторкрафт, һауа судноһы, флайтгель, планер һәм самолёт. Улар араһында төп айырмалар — приборҙарҙың конкрет ауырлығы, электр станцияһының булыуы һәм төрө һәм күтәргес алыу ысулы. Шулай уҡ башҡа, «гибрид» самолеттар ҙа бар,үрҙә һанап бөткән бер нисә төр самолёттың үҙенсәлектәрен берләштереү. Самолёттарға космос караптары, ракеталар, экранопландар (әммә экранолеттар түгел) һәм hovercraft инмәй. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Һауа_суднолары_ИКАО_классификацияһы_буйынса"><span id=".D2.BA.D0.B0.D1.83.D0.B0_.D1.81.D1.83.D0.B4.D0.BD.D0.BE.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.8B_.D0.98.D0.9A.D0.90.D0.9E_.D0.BA.D0.BB.D0.B0.D1.81.D1.81.D0.B8.D1.84.D0.B8.D0.BA.D0.B0.D1.86.D0.B8.D1.8F.D2.BB.D1.8B_.D0.B1.D1.83.D0.B9.D1.8B.D0.BD.D1.81.D0.B0"></span>Һауа суднолары ИКАО классификацияһы буйынса</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=4" title="Һауа суднолары ИКАО классификацияһы буйынса бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=4" title="Һауа суднолары ИКАО классификацияһы буйынса бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Халыҡ-ара граждандар авиацияһы конвенцияһының 7-се ҡушымтаһы (Һауа судноларының милли һәм теркәлеү билдәләре) самолёт/самолёттарҙы һауанан еңелерәк һәм һауанан ауырыраҡ самолеттарға бүлә. </p><p>Үҙ сиратында һауанан еңелерәк самолеттар түбәндәгесә бүленә: </p> <ul><li>двигателһеҙ аппараттар <ul><li>Ирекле сфера шары</li> <li>Сферик булмаған ирекле шар</li> <li>Бәйләүесле сфера шары</li> <li>Сфераға ҡарамаған бәйләүесле аэростат</li></ul></li> <li>Двигателе булған ҡоролмалар <ul><li>Ҡаты дирижабль</li> <li>Ярым ҡаты дирижабль</li> <li>Ҡаты булмаған дирижабль</li></ul></li></ul> <p>Һауанан ауырыраҡ самолеттар түбәндәге төрҙәргә бүленә: </p> <ul><li>двигателе булмаған ҡоролмалар <ul><li>Ҡоро ер планеры;</li> <li>Гидроплан;</li> <li>Һауа йыландары;</li></ul></li> <li>двигателле ҡоролмалар <ul><li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D1%91%D1%82" title="Самолёт">Самолеттар</a> <ul><li>Ҡоро ер самолёттары, (үҙ эсенә саңғыла ултырыу механизмы булған транспорт сараларын ала);</li> <li>Гидроплан (йөҙгән йәки кәмә);</li> <li>Самолёт-амфибия;</li></ul></li> <li>Винт ҡанатлылар <ul><li>Ҡоро ер автожиры (үҙ эсенә саңғы шассиһы менән транспорт сараларын ала);</li> <li>Гидроавтожир (поплавоклы йәки кәмә);</li> <li>Автожир-амфибия;</li> <li>Ҡоро ер вертолеты (саңғыла ултырыу механизмы булған транспорт сараларын үҙ эсенә ала);</li> <li>Гидровертолет (йөҙгөслө йәки кәмә);</li> <li>Вертолет-амфибия;</li></ul></li> <li>Орнитоптерҙар <ul><li>Ҡоро ер орнитоптеры (үҙ эсенә саңғы шассиһы менән транспорт сараларын ала);</li> <li>Гидроорнитоптер (йөҙгөс йәки кәмә);</li> <li>Орнитоптер-амфибия.</li></ul></li></ul></li></ul> <p>Бынан тыш, ИКАО самолеттарҙы, әгәр улар бортта пилотһыҙ башҡарылырға тейеш булһа, пилотһыҙ тип классификациялай. Пилотһыҙ осоу аппараттарына пилотһыҙ идара ителгән шарҙар (икенсе төрлө әйткәндә, самолеттың ирекле/автономлы осоусы күсермәләре) һәм алыҫтан идара ителеүсе самолеттар инә. </p><p>ИКАО башҡа төр һауа судноларын/самолёт төрҙәрен ҡарамай, сөнки граждандар авиацияһы ойошмаһы булып тора. Шул уҡ ваҡытта башҡа тармаҡтарҙа самолеттарҙың классификацияһы һәм һауа судноларының/самолеттарҙың өҫтәмә төрҙәре булыуы ихтимал. </p><p>Термин билдәләмәһенә ярашлы, самолёттарға экранопландар һәм һауа мендәрле суднолар инмәй. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Һауа_судноларының_конкрет_гравитация_буйынса_классификацияһы"><span id=".D2.BA.D0.B0.D1.83.D0.B0_.D1.81.D1.83.D0.B4.D0.BD.D0.BE.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.8B.D0.BD.D1.8B.D2.A3_.D0.BA.D0.BE.D0.BD.D0.BA.D1.80.D0.B5.D1.82_.D0.B3.D1.80.D0.B0.D0.B2.D0.B8.D1.82.D0.B0.D1.86.D0.B8.D1.8F_.D0.B1.D1.83.D0.B9.D1.8B.D0.BD.D1.81.D0.B0_.D0.BA.D0.BB.D0.B0.D1.81.D1.81.D0.B8.D1.84.D0.B8.D0.BA.D0.B0.D1.86.D0.B8.D1.8F.D2.BB.D1.8B"></span>Һауа судноларының конкрет гравитация буйынса классификацияһы</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=5" title="Һауа судноларының конкрет гравитация буйынса классификацияһы бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=5" title="Һауа судноларының конкрет гравитация буйынса классификацияһы бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Үҙенсәлекле гравитация буйынса самолеттар ике төркөмгә бүленә ала — һауанан еңелерәк самолеттар (ингл. aerostats) һәм һауанан ауырыраҡ самолёттар (аэродиндар). Икеһенең айырмаһы шунда,һауанан еңелерәк самолеттар өҫтәмә электр станцияһы ярҙамынан тыш, һауанан ауырыраҡ самолеттарҙан айырмалы рәүештә, үҙ аллы һауаға сыға ала. Был классификация рәсми түгел һәм мөмкин булған һәм йыш ҡулланыла торған классификация булараҡ бирелә. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Һауанан_еңелерәк"><span id=".D2.BA.D0.B0.D1.83.D0.B0.D0.BD.D0.B0.D0.BD_.D0.B5.D2.A3.D0.B5.D0.BB.D0.B5.D1.80.D3.99.D0.BA"></span>Һауанан еңелерәк</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=6" title="Һауанан еңелерәк бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=6" title="Һауанан еңелерәк бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Colorado_Springs_Hot_Air_Balloon_Competition.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Colorado_Springs_Hot_Air_Balloon_Competition.jpg/250px-Colorado_Springs_Hot_Air_Balloon_Competition.jpg" decoding="async" width="250" height="166" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Colorado_Springs_Hot_Air_Balloon_Competition.jpg/375px-Colorado_Springs_Hot_Air_Balloon_Competition.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Colorado_Springs_Hot_Air_Balloon_Competition.jpg/500px-Colorado_Springs_Hot_Air_Balloon_Competition.jpg 2x" data-file-width="3008" data-file-height="2000" /></a><figcaption>Һауа шарҙарында ярыш. Колорадо-Спрингс.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0" title="Һауа">Һауаға</a> күтәрелеү өсөн <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D1%85%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%B4" title="Архимед">Архимед</a> ҡанундарына нигеҙләнгән аэростатик көстәр ҡулланылыуы <a href="/wiki/%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0" title="Һауа">һауанан</a> еңелерәк самолёттарҙы айырып күрһәтә,уға ярашлы түбән тығыҙлыҡтағы кәүҙә ул ваҡытҡа тиклем тығыҙлығы ҙурыраҡ мөхиттә йөҙә,йөҙә башлағансы (йәғни тән һәм урталыҡ тығыҙлығы тигеҙ булғансы).атмосфераның тығыҙлығы ер өҫтөнән сығарылған һайын кәмегәнгә күрә,бындай һауа судноһын күтәреү ҙә күтәрелгәндә кәмей. </p><p>Рәсәй Федерацияһы оборона министрының 136-сы һанлы бойороғона ярашлы Рәсәй Федерацияһының Транспорт министрлығы No 42, Росавиакосмос No 51 31.03.2002 «Рәсәй Федерацияһы һауа киңлегендә осоштарҙың федераль авиация ҡағиҙәләрен раҫлау тураһында» һауанан еңелерәк самолеттар өсөн түбәндәге билдәләмәләр бирелә (инглиз теленән тәржемә бойороҡҡа инмәй): </p> <ul><li>аэростат — самолет, уның күтәргесе аэростатик нигеҙгә нигеҙләнгән бер үк ваҡытта аэростатик һәм аэродинамик принциптар;</li> <li>һауа судноһы — атмосферала электр станцияһы ярҙамында хәрәкәт иткән һәм бейеклеге менән идара ителеүсе шар, йүнәлеше, тиҙлеге, алыҫлығы һәм осоу оҙайлығы.</li></ul> <p>Һауа шарҙарының конструкцияһына, ҡағиҙә булараҡ, тышса менән ҡамалған газ булыуы хас, уның тығыҙлығы атмосфера һауаһының тығыҙлығынан түбән. Ул һауанан еңелерәк газ булыуы мөмкин — мәҫәлән, водород, гелий, метан һәм башҡалар — йәки туранан-тура йылытылған хәлдәге һауаның үҙе. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:2003-07-26_16-45-59_Germany_Baden-W%C3%BCrttemberg_Unterailingen.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/2003-07-26_16-45-59_Germany_Baden-W%C3%BCrttemberg_Unterailingen.JPG/250px-2003-07-26_16-45-59_Germany_Baden-W%C3%BCrttemberg_Unterailingen.JPG" decoding="async" width="250" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/2003-07-26_16-45-59_Germany_Baden-W%C3%BCrttemberg_Unterailingen.JPG/375px-2003-07-26_16-45-59_Germany_Baden-W%C3%BCrttemberg_Unterailingen.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/2003-07-26_16-45-59_Germany_Baden-W%C3%BCrttemberg_Unterailingen.JPG/500px-2003-07-26_16-45-59_Germany_Baden-W%C3%BCrttemberg_Unterailingen.JPG 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1200" /></a><figcaption>Фридрихшафен аэропортында Цеппелин НТ.</figcaption></figure> <p>Рәсәй Федерацияһы Транспорт министрлығының 17.04.2003 No 118 «Дөйөм авиация самолёттарының берҙәм күсермәләрен эксплуатациялау тәртибе тураһында» Федераль авиация ҡағиҙәләрен раҫлау тураһындағы бойороғона ярашлы, шарҙарҙың түбәндәге төркөмдәре бүленә (инглиз теленә тәржемә итеү һәм бойороҡҡа индерелмәгән иҫкәрмәләр: </p> <ul><li>газ шары (ҡара: шарльерҙар) — һауа шары, һауаға ҡарағанда еңелерәк газ ярҙамында күтәргес көс булдырылған һауа судноһы;</li></ul> <ul><li>эҫе һауа шары, һауа шары, һауа судноһы, унда күтәргес көс йылытылған һауа ярҙамында барлыҡҡа килә;</li></ul> <ul><li>берләштерелгән шар — һауанан еңелерәк газ ярҙамында ла, ташыусы газды йылытыу юлы менән дә күтәргес яһалған шар.</li></ul> <p>Конструктив һауа суднолары «камиллаштырылған шарҙар» булыуға ҡарамаҫтан, уларҙың ҡайһы берҙәренең үҙенсәлекле ауырлығы һауаға ҡарағанда ауырыраҡ — кире көсөргәнешле (раковина) һәм двигателдәренең тартыу көсө менән аэростатик күтәргес булмауын ҡаплай. Был йәһәттән махсус төркөм — гибрид һауа суднолары айырыла — улар һауа шарының үҙенсәлектәрен (ҡабыҡтағы газ арҡаһында аэростатик көстөң булыуы), вертолет (роторҙар ярҙамында вертикаль осоу ваҡытында өҫтәмә күтәреү көсө) һәм самолётты (горизонталь осош ваҡытында беркетелгән ҡанат арҡаһында өҫтәмә аэродинамик күтәргес булдыралар) берләштерә. Был төр самолёттар ғәҙәти һауа судноларына ҡарағанда билдәле бер өҫтөнлөктәргә эйә, әммә беренсе гибрид һауа судноһы тик 1987 йылда ғына патентлана. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Һауанан_ауырыраҡ"><span id=".D2.BA.D0.B0.D1.83.D0.B0.D0.BD.D0.B0.D0.BD_.D0.B0.D1.83.D1.8B.D1.80.D1.8B.D1.80.D0.B0.D2.A1"></span>Һауанан ауырыраҡ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=7" title="Һауанан ауырыраҡ бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=7" title="Һауанан ауырыраҡ бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Һауа суднолары ауыр аэростатик көскә эйә түгел, шуға күрә көстө күтәреү өсөн башҡа конструктор ҡарарҙарын файҙаланырға кәрәк. Иң таралғанлығы — аэродинамик көстө ҡулланыу. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Хәрәкәтһеҙ_ҡанат"><span id=".D0.A5.D3.99.D1.80.D3.99.D0.BA.D3.99.D1.82.D2.BB.D0.B5.D2.99_.D2.A1.D0.B0.D0.BD.D0.B0.D1.82"></span>Хәрәкәтһеҙ ҡанат</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=8" title="Хәрәкәтһеҙ ҡанат бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=8" title="Хәрәкәтһеҙ ҡанат бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Antonov_An-225_Spijkers.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Antonov_An-225_Spijkers.jpg/250px-Antonov_An-225_Spijkers.jpg" decoding="async" width="250" height="175" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Antonov_An-225_Spijkers.jpg/375px-Antonov_An-225_Spijkers.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Antonov_An-225_Spijkers.jpg/500px-Antonov_An-225_Spijkers.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="717" /></a><figcaption>Ан-225 — донъялағы иң ҙур йөк самолеты.</figcaption></figure> <p>Авиация техникаһында ҡанаты аҫтында күтәрелмәле көстө булдырыу өсөн өҫкө көс булыу күҙ уңында тотола. Ул аҫта һауаның баҫым айырмаһы иҫәбенә барлыҡҡа килә. Һауа баҫымы иһә һауа ҡатламының өҫкө йөҙө буйлап үтеп инеүе тиҙлегенән тора. Аҫҡы ҡатта һауа тиҙлегенең өҫкө өлөшөндә ҡарағанда түбәнерәк булыуы күҙәтелә, шуға күрә күтәргес көс өҫтән аҫҡа төшөүгә йүнәлтелә. </p><p>РФ Транспорт министрлығы 12.09.2008 йыл № 147 приказы менән Федераль авиация ҡағиҙәләре раҫлау тураһында талаптарға «һауа суднолары экипаждары ағзаларына, һыу, һауа судноларын хеҙмәтләндереү буйынса техник хеҙмәткәрҙәр, белгестәр һәм тәьмин итеү буйынса осоштар (осоусы диспетчерҙарға) граждандар авиацияһы» түбәндәге билдәләмә бирелә: </p> <ul><li><b>Самолёт</b> (сигнал. Fixed-wing Aircraft) — ауыр һауа судноһы, осонда көс ҡулайламаһы хәрәкәткә килтереүсе, осоусы көс көстәре башлыса тулы булмаған шарттарҙа аэродинамик реакциялар иҫәбенә барлыҡҡа килә;</li> <li><b>Планёр</b> (glider, sailplane) — һауа судноһы, башлыса тулы шарттарҙа хәрәкәткә килтерелмәгән көс ҡулайламаһы менән барлыҡҡа килмәгән һауа судноһы.</li></ul> <p>Һауа судноһы менән планерҙың төп айырмаһы — электр станцияһы булыуы, уның ярҙамында етерлек күтәргес булдырыу өсөн кәрәкле тиҙлекте үҙ аллы ала ала. Планерҙы тиҙләтеү өсөн тышҡы көстәр ҡулланыла, мәҫәлән, оҙон трослы шығырым, йәки елгә осҡан тау битенән старт, йәки башҡа самолет ярҙамында ирекле осош нөктәһенә туранан-тура оҙатыу. Шулай уҡ үҙ этәргес системаһы менән йыһазландырылған аралыҡ варианты — мотор планеры бар, үҙ аллы осоу йәки күтәрелеү башҡарырға рөхсәт итә. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Төп_ротор"><span id=".D0.A2.D3.A9.D0.BF_.D1.80.D0.BE.D1.82.D0.BE.D1.80"></span>Төп ротор</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=9" title="Төп ротор бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=9" title="Төп ротор бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:MI-12.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/MI-12.JPG/250px-MI-12.JPG" decoding="async" width="250" height="167" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/MI-12.JPG/375px-MI-12.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/MI-12.JPG/500px-MI-12.JPG 2x" data-file-width="3888" data-file-height="2592" /></a><figcaption>Ми-12 — донъяла төҙөлгән иң ауыр йөк күтәреүсе һәм иң ауыр вертолет.</figcaption></figure> <p>Винт (винт) — двигатель менән әйләнеүгә ҡоролған ҡалаҡ агрегаты һәм двигателдең ҡеүәтен (торк) тартыу көсөнә әйләндереү өсөн тәғәйенләнгән. Ротор — вертикаль әйләнеү күсәре булған винт, ул һауа судноһына күтәрелеүҙе тәьмин итә һәм идара ителеүсе горизонталь осош һәм ергә төшөү мөмкинлеген бирә. Бөтә аэродинамик осоу аппараттары өсөн дөйөм исем йәки бер нисә винт ҡулланылған — осоусы осоу аппараттары (Arotorcraft). </p><p>Рәсәй Транспорт министрлығының 31.VII.2009 No 128 -се бойороғонда (27.XII.2012 йылға тиклем) «Рәсәй Федерацияһының граждандар авиацияһында осоштарҙы әҙерләү һәм башҡарыу» Федераль авиация ҡағиҙәләрен раҫлау тураһында" түбәндәге билдәләмә бирелә: </p> <ul><li><b>вертолет</b> — һауанан ауырыраҡ һауа судноһы, осошта башлыса бер йәки бер нисә ротор менән һауа реакцияһы ярҙамында яҡынса тура торошта торған үҙәк тирәләй әйләнеп торған хәрәкәт системаһы.</li></ul> <p>Рәсәй Федерацияһының юридик акттарында бындай самолеттың аныҡ билдәләмәһе юҡ, автожир булараҡ (документтарҙа бындай термин ҡулланылһа ла), әммә Рәсәй Федерацияһының тышҡы хужалыҡ эшмәкәрлеге тауар номенклатураһына аңлатмалы (Т. Т. ФЭА Россия) түбәндәге асыҡлыҡ бар (инглиз теленә тәржемәһеҙ): </p> <ul><li><b>автожир</b> — һауанан ауырыраҡ самолёт, электр станцияһы менән һәм бер йәки вертикаль үҙәктәр тирәләй ирекле әйләнеүсе бер нисә ротор менән йыһазландырыла.</li></ul> <p>Ошо билдәләмәләр нигеҙендә вертолет менән автожирҙың айырмаһы асыҡ, беренсе осраҡта төп ротор электр станцияһын әйләндерә, ә икенсеһендә автотротация режимында әйләнә. Автожирҙың төп роторы артҡа ауыша, ә электр станцияһы осоу ваҡытында тиҙләтеү һәм горизонталь йүнәлештә хәрәкәт итеү өсөн ҡулланыла. Ҡаршы һауа ағымы бер үк ваҡытта роторҙың әйләнеүенә килтерә, был күтәргес көс барлыҡҡа килтерә. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ҡоролмаларҙың_башҡа_төрҙәре"><span id=".D2.A0.D0.BE.D1.80.D0.BE.D0.BB.D0.BC.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D1.80.D2.99.D1.8B.D2.A3_.D0.B1.D0.B0.D1.88.D2.A1.D0.B0_.D1.82.D3.A9.D1.80.D2.99.D3.99.D1.80.D0.B5"></span>Ҡоролмаларҙың башҡа төрҙәре</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=10" title="Ҡоролмаларҙың башҡа төрҙәре бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=10" title="Ҡоролмаларҙың башҡа төрҙәре бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:X24.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/X24.jpg/250px-X24.jpg" decoding="async" width="250" height="196" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/X24.jpg/375px-X24.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/X24.jpg/500px-X24.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="2347" /></a><figcaption>Мартин-Мариетта X-24 — терәк корпус концепцияһын тикшереү өсөн NASA эксперименталь самолеты.</figcaption></figure> <ul><li>Илтеүсе корпус (ингл. күтәргес кузов) — һауа судноһы корпусында күтәргес көс барлыҡҡа килгән аэродинамик схема, фюзеляж, ә ҡанаты күтәргесте тәьмин итеү өсөн шул тиклем ҡулланылмай, . Ҡайһы бер ҡанатлы самолёттар фюзеляжды күтәргес эшләү өсөн дә ҡуллана (интеграль аэродинамик планировка, фюзеляж һәм ҡанат корпус барлыҡҡа килтерә), мәҫәлән, дүртенсе быуын яугирҙәре МиГ-29 һәм Су-27.МиГ-29 истребителе осрағында һауа судноһының подшипник кәүҙәһе осошта күтәргестең 40 процентын, ҡанатының 60 процентын тәьмин итә. Махолет (орнитоптер) — һауанан ауырыраҡ флигелле ҡанаты менән һауанан ауырыраҡ хәрәкәт (ҡош ҡанаттарына оҡшаш, бөжәктәр һәм ярғанаттар). Хәҙерге махоганиҙарҙың күпселеге ҡоштар һәм бөжәктәр менән бер үк ҙурлыҡта төҙөлгән. Әммә ярайһы уҡ ҙур ҙурлыҡтағы приборҙар төҙөү осраҡтары ла бар, ҡоштар, бөжәктәр кеүек.Әммә кешене хәрәкәткә килтерә алған ҙур ҙурлыҡтағы ҡоролмалар төҙөү осраҡтары ла бар. Шулай итеп, тотороҡло горизонталь осошҡа һәләтле беренсе уңышлы мускуллы махолет, 2010 йылдың 2 авгусында вәкил ҡатнашлығында эфирға сыҡҡан Канада ҡар ҡошо ла була. Fédération Aeronautica һәм 19,3 секунд эсендә 145 метрға оса. Турбоджет — һауала осоп төшөү һәм уны һауала тотоу өсөн вертикаль монтажланған турбоджет двигателен ҡулланған һауанан ауырыраҡ самолёт. СССР-ҙа бындай аппараттың эксперименталь өлгөһө 1955 йылда эшләнә, шул уҡ ваҡытта уның исемен дә ала. Турбопландың ҡанаты һәм ҡойроғо булмай — идара итеү газ рулдәре һәм двигателдең штукатуркаһы ярҙамында башҡарыла. Бындай самолеттың инглиз телендәге Flying Beddead («Flying Bead») версияһы бер йыл элек, 1954 йылда төҙөлгән. Эшләнгән моделдәр заманса вертикаль осоу-ултырыу (ВТТОП) самолёттарының прототибы булып хеҙмәт итә.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="«Гибридтар»"><span id=".C2.AB.D0.93.D0.B8.D0.B1.D1.80.D0.B8.D0.B4.D1.82.D0.B0.D1.80.C2.BB"></span>«Гибридтар»</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=11" title="«Гибридтар» бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=11" title="«Гибридтар» бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:MV-22_from_VMMT-204.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/MV-22_from_VMMT-204.jpg/250px-MV-22_from_VMMT-204.jpg" decoding="async" width="250" height="166" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/MV-22_from_VMMT-204.jpg/375px-MV-22_from_VMMT-204.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/MV-22_from_VMMT-204.jpg/500px-MV-22_from_VMMT-204.jpg 2x" data-file-width="4288" data-file-height="2848" /></a><figcaption><i>MV-22</i> (модификация конвертоплан Bell V-22 Osprey) — горизонталь осоуҙа.</figcaption></figure> <ul><li><b>Вертикаль күтәрлеүсе һәм ултырыусы</b> (СВВП, англ. vertical take-off and landing, VTOL) — вертикаль йүнәлешле двигателдең тартыу көсөн ҡулланып, нуль горизонталь тиҙлек менән осоп төшөүгә һәм ултырыуға һәләтле самолёт, вертолет кеүек (был осраҡта ташыусылар ролен башҡарған винттар арҡаһында) йәки турболет (реактив хәрәкәт арҡаһында). Осоу режимында электр станцияһы горизонталь йүнәлештә хәрәкәт итеү өсөн ҡулланыла, ә күтәргес көс беркетелгән ҡанат ярҙамында барлыҡҡа килә. Шул уҡ ваҡытта һауа судноһы винттарҙың ынтылышын йәки реактив ағым йүнәлешен үҙгәртеү һәләтенә эйә булырға тейеш түгел. Мәҫәлән, эксперименталь ВТН Райан X-13 Вертиджеттың ултырыу механизмы ла булмай һәм «ҡойроҡтан осоу» схемаһы буйынса туҡтатылған хәлдән осоп китә. Бындай самолеттар «ҡойроҡта ултырыу» — «тайситтер» (ингл. tailsitter) тип атала. <b>Конвертиплан</b> — самолёт, осоу-ултырыу ваҡытында винттарҙы күтәреү сифатында, ә горизонталь осошта — тартыу сифатында ҡулланыу. Асылда, был самолёт вертикаль осоу-ултырыу самолеттарына оҡшаш, әммә винттарҙың конструкция үҙенсәлектәре һәм ҡанат арауығы менән сағыштырырлыҡ ҙур диаметры арҡаһында, уларҙы роторлы самолёттар тип атайҙар. Бер нисә конструкциялы конвертипландар бар: роторлы винттар (тилтротор) һәм роторлы ҡанатлы (ауышлыҡ менән). Беренсе осраҡта тик винттар үҙҙәре генә борола, икенсеһендә — винттар менән бергә ҡанат.</li> <li><b>Роторлы ҡанат</b> (ингл. gyrodyne) — роторкрафт, структур яҡтан вертолетты кәүҙәләндерә, беркетелгән ҡанат һәм өҫтәмә этәргес менән йыһазландырылған. Һауа судноһының төп роторы вертикаль осоу-ултырыу өсөн ҡулланыла. Горизонталь осош ваҡытында ротор автогиро кеүек аутоотизация режимына күсә, һәм хәрәкәт һауа судноһы принцибы буйынса бара — двигателдәр судноны алға тарта, ә ҡанаты өҫтәмә күтәргес көс булдыра.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Пилотһыҙ_осоу_аппараттары"><span id=".D0.9F.D0.B8.D0.BB.D0.BE.D1.82.D2.BB.D1.8B.D2.99_.D0.BE.D1.81.D0.BE.D1.83_.D0.B0.D0.BF.D0.BF.D0.B0.D1.80.D0.B0.D1.82.D1.82.D0.B0.D1.80.D1.8B"></span>Пилотһыҙ осоу аппараттары</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=12" title="Пилотһыҙ осоу аппараттары бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=12" title="Пилотһыҙ осоу аппараттары бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D1%82%D2%BB%D1%8B%D2%99_%D0%BE%D1%81%D0%BE%D1%83_%D0%B0%D0%BF%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8B" title="Пилотһыҙ осоу аппараты">Пилотһыҙ осоу аппараты</a> — бортта осоусыһыҙ осоу өсөн тәғәйенләнгән самолет<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Пилотһыҙ осоу системаһы — бортта пилотһыҙ идара ителеүсе самолет һәм уға бәйле элементтар .Автономлы самолёт — пилотһыҙ осоусы осоу менән идара итеүгә ҡыҫылыуын тәьмин итмәгән пилотһыҙ осоу аппараты. Алыҫтан идара ителеүсе самолет — был самолет бортында булмаған пилот идара иткән самолет. Пилотһыҙ осоу аппараттарының субкатегорияһы булып тора. </p><p>Граждандар авиацияһының норматив документацияһында пилотһыҙ осоу аппараттарын ҡулланыуҙы көйләү мәсьәләләре көндән-көн мөһимләшә бара, пилотһыҙ осоу аппараттарының эшен көйләй. ИКАО Ассамблеяһының 39-сы сессияһында отчеттар ҡайһы бер дәүләттәр пилотһыҙ осоу аппараттары системаларын үҙҙәренең милли һауа киңлеге системаһына интеграциялау менән шөғөлләнә, пилотһыҙ осоу аппараттары самолеттар менән бер рәттән идара итеү маҡсатында, һауа судноһы бортында идара итеүсе пилоттар. </p><p><a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D2%A0%D1%83%D1%88%D0%BC%D0%B0_%D0%A8%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B" title="Америка Ҡушма Штаттары">Америка Ҡушма Штаттары</a> 2020 йылға пилотһыҙ осоу аппараттары системаларын (УАС) үҙенең милли һауа киңлеге системаһына (NAS) интеграциялауҙы тамамлай. БАС сиктәрендә граждандар арауығында даими осоштар башҡарыласаҡ, шул иҫәптән төнгө осоштар, ҙур халыҡ күпләп йыйылған ерҙә йәки башҡа самолеттар янында күреү һыҙығынан ситтә осоштар. Бындай осоштар төп принциптарҙан йәки махсус рөхсәт ҡағыҙҙарынан ситләшеүҙе талап итмәйәсәк. Пилотһыҙ осоу аппараттарының эшен көйләүсе бүлектәр менән тулыландырыу маҡсатында, Рәсәй Федерацияһында Граждандар авиацияһының норматив документацияһына үҙгәрештәр әүҙем индерелә. </p><p>Халыҡ-ара граждандар авиацияһы норматив базаһында пилотһыҙ осоу аппараты тураһында беренсе тапҡыр Париж конвенцияһында телгә алына, 13.10.1919 йылда 15.06.1929 протоколы 15-се статьяла түбәндәге фразаны яҙып ҡуйған: "Договорлашҡан дәүләттең пилотһыҙ осоу мөмкин булған самолеты, махсус рөхсәтһеҙ икенсе договорлашҡан дәүләт территорияһы өҫтөндәге һауа киңлеген махсус рөхсәтһеҙ осоп үтергә тейеш түгел ". Париж конвенцияһын алмаштырған 7.12.1944 йылда ҡул ҡуйылған <a href="/wiki/%D0%A7%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%BE" title="Чикаго">Чикаго</a> конвенцияһында пилотһыҙ осоу аппараттары 8-се статьяла телгә алына. «Пилотһыҙ осоу аппараттары» исеме менән: «Пилотһыҙ осоуға һәләтле бер самолет та осош яһамай летчикһыҙ, осоусыһыҙ договорлашҡан дәүләт территорияһы өҫтөнән осоусыһыҙ осоштар үткәрмәй, тик был дәүләттең махсус рөхсәтенән тыш һәм бындай авторизация шарттарына ярашлы. Һәр договорлашҡан дәүләт бындай самолеттарҙы пилотһыҙ осҡанда, райондарҙа үҙ өҫтөнә ала Граждандар самолеттары өсөн асыҡ, был осошто контролдә тотоуҙы тәьмин итеү, был граждандар самолеттары өсөн хәүефте бөтөрөргә мөмкинлек бирер ине». </p><p>ИКАО-ның 11-се һауа навигацияһы конференцияһы (ANConf/11), Монреалдә 2003 йылдың 22 09 -ҙан 3.10.20.03 тиклем үтә, Һауа хәрәкәтен ойоштороуҙың глобаль файҙаланыу концепцияһын хупланы, түбәндәге билдәләмәне үҙ эсенә ала: <i>Пилотһыҙ осоу аппараты'</i> — Халыҡ-ара граждандар авиацияһы конвенцияһының 8-се статьяһы мәғәнәһендә пилотһыҙ самолет, ул бортта самолет командирыһыҙ оса һәм ерҙән йәки башҡа урындан тулыһынса алыҫтан идара ителә,, икенсе самолеттан, йыһандан, йәки программалы һәм тулыһынса автономлы». Пилотһыҙ осоу аппараттарының (УАВ) бындай аңлатмаһы 2004 йылда ИКАО Йыйылышының 35-се сессияһы тарафынан хуплана. </p><p>19.04.2007 йылда АНК үҙенең 175-се сессияһының 2-се ултырышында пилотһыҙ осоу аппараттары системаһын өйрәнеү төркөмөн (УАССГ) булдырыуҙы раҫлай, һәм был төркөм 2009 йылдың 15 сәғәтенән алып 18.09.2009 йылға тиклем үткән үҙенең 3-сө ултырышында «<b>Алыҫтан идара ителеүсе самолеттар</b>» терминын индерә, тигән һығымтаға килә, сегрегацияланмаған һауа киңлеге һәм аэродромдар, идара ителеүсе самолеттар менән бер рәттән, дистанцион рәүештә генә интеграциялана ала, пилотһыҙ осоу аппараттары һәм 2011 йылда 328-се түңәрәк «Пилотһыҙ осоу аппараттары системаһы (УАС)», һәм 2015 йылда алыҫтан идара ителеүсе авиация системалары өсөн ҡулланманың (ДПАС) беренсе сығарылышын сығара, унда пилотһыҙ осоу аппараттары телгә алына: алыҫтан идара ителеүсе самолеттар, автоном самолёттар, автономлы самолёт, самолёт моделдәре (328-се түңәрәккә индерелмәгән). Алыҫтан идара ителеүсе самолеттар осоштарҙың ҡайһы бер сегменттарында автономлы осош яһай алыуын билдәләп, ә автономлы самолёттар ҡайһы бер сегменттарҙа дистанцион рәүештә идара ителә ала, шулай уҡ алыҫтан идара ителеүсе самолеттар күңел асыу маҡсатында ҡулланыла ала, ә самолет моделдәре маҡсатҡф ярашлы ҡулланыла ала, һәм самолёт моделдәре күңел асыуға ҡарамаған маҡсаттарҙа ҡулланыла, ҡулланманың күләмен был самолеттарҙың ҡайһы берҙәренә генә тарата. </p><p>Пилотһыҙ осоу аппараты борттағы кешеләрһеҙ оса алғанлыҡтан, ҡулланмала «авиаһәләкәт» терминына яңы аңлатма индерелә: «Авиаһәләкәт — самолет ҡулланыу менән бәйле ваҡиға, пилотлы самолет осрағында кеше күтәрелгән мәлдән алып бара осоу ниәте менән самолет бортында, борттағы бөтә кешеләр самолетты ташлап киткәнсе йәки, пилотһыҙ осоу аппараты осрағында, йәки, пилотһыҙ осоу аппараты осрағында һауа судноһы осош яһау маҡсатында урындан теҙелеп китергә әҙер булған мәлдән килеп сыға, осош аҙағында туҡтағансы һәм төп электр станцияһын һүндергәнсе» (hereinafter — срогы аҫтына эләккән авиация ваҡиғалары исемлеге). </p><p>Рәсәй Федерацияһының 2016 йылдың сентябренә «пилотһыҙ осоу аппараттары» терминын билдәләгән норматив документацияһында ҡапма-ҡаршылыҡлы аңлатмалар бар<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Рәсәй Федерацияһы Хөкүмәтенең 2010 йылдың 11 декабрендәге N 138-се указына ярашлы (12.07.2016) «Рәсәй Федерацияһының һауа киңлеген файҙаланыуҙың федераль ҡағиҙәләрен раҫлау тураһында», «Пилотһыҙ осоу аппараты — бортта пилотһыҙ (экипаж) осош яһаусы һәм автоматик рәүештә осоуҙа идара ителеүсе самолет, идара итеү бүлмәһенән оператор йәки ошо ысулдар комбинацияһы буйынса». «Рәсәй Федерацияһының һауа кодексы» 60-ФЗ Федераль законына ярашлы (06.07.2016) «Пилотһыҙ осоу аппараты — осошта осоусы идара иткән самолет, Йәғни, 60-ФЗ Федераль законға ярашлы, автономлы (автоматик рәүештә) идара ителеүсе пилотһыҙ осоу аппараттарының кластары норматив көйләү өлкәһенән төшөп ҡала. </p><p>Йәғни, 60-ФЗ Федераль законға ярашлы, автономлы (автоматик рәүештә) идара ителеүсе пилотһыҙ осоу аппараттарының кластары норматив көйләү өлкәһенән төшөп ҡала. шулай уҡ ҡатнаш автономлы һәм/йәки ер өҫтө пилоты менән идара ителә. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Самолеттарҙың_юридик_классификацияһы"><span id=".D0.A1.D0.B0.D0.BC.D0.BE.D0.BB.D0.B5.D1.82.D1.82.D0.B0.D1.80.D2.99.D1.8B.D2.A3_.D1.8E.D1.80.D0.B8.D0.B4.D0.B8.D0.BA_.D0.BA.D0.BB.D0.B0.D1.81.D1.81.D0.B8.D1.84.D0.B8.D0.BA.D0.B0.D1.86.D0.B8.D1.8F.D2.BB.D1.8B"></span>Самолеттарҙың юридик классификацияһы</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=13" title="Самолеттарҙың юридик классификацияһы бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=13" title="Самолеттарҙың юридик классификацияһы бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Һауа судноларының беренсе юридик классификацияһы 1919 йылдың 13 октябрендә тәҡдим ителә, Париж конвенцияһы булараҡ билдәле халыҡ-ара авиадиспетчерҙы көйләү ҡағиҙәләре. Был классификацияға ярашлы, бөтә караптар өс төркөмгә бүленә: </p> <ol><li><b>хәрби самолеттар</b>;</li> <li>тик дәүләт маҡсаттарында ғына хеҙмәт итеү өсөн тәғәйенләнгән самолеттар (почта, таможня, полиция);</li> <li>шәхси самолеттар (башҡалар, шул иҫәптән йәмәғәт самолеттары ла, икенсе категорияға эләкмәй).</li></ol> <p>Париж конвенцияһы 1944 йылдың 7 декабрендәге Халыҡ-ара граждандар авиацияһы конвенцияһы менән алмаштырыла, Яңы документҡа ярашлы, самолеттарҙың ике төркөмө генә ҡалған — дәүләт һәм гражданлыҡ. Хәрби самолеттар дәүләт самолёттары статусын ала. </p><p>Рәсәй Федерацияһы ҡануниәтендә самолеттарҙың хоҡуҡи классификацияһы нығытылған Рәсәй Федерацияһының һауа кодексы самолеттарҙы дәүләт теркәүе нигеҙендә авиацияның билдәле бер төрөнә тәғәйенләү юлы менән йәки тейешле дәүләт органы тарафынан һауа иҫәпләү (граждандар авиацияһы, дәүләт авиацияһы, эксперименталь авиация). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Һауа_судноларының_максималь_осоу_ауырлығы_буйынса_классификацияһы"><span id=".D2.BA.D0.B0.D1.83.D0.B0_.D1.81.D1.83.D0.B4.D0.BD.D0.BE.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.8B.D0.BD.D1.8B.D2.A3_.D0.BC.D0.B0.D0.BA.D1.81.D0.B8.D0.BC.D0.B0.D0.BB.D1.8C_.D0.BE.D1.81.D0.BE.D1.83_.D0.B0.D1.83.D1.8B.D1.80.D0.BB.D1.8B.D2.93.D1.8B_.D0.B1.D1.83.D0.B9.D1.8B.D0.BD.D1.81.D0.B0_.D0.BA.D0.BB.D0.B0.D1.81.D1.81.D0.B8.D1.84.D0.B8.D0.BA.D0.B0.D1.86.D0.B8.D1.8F.D2.BB.D1.8B"></span>Һауа судноларының максималь осоу ауырлығы буйынса классификацияһы</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=14" title="Һауа судноларының максималь осоу ауырлығы буйынса классификацияһы бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=14" title="Һауа судноларының максималь осоу ауырлығы буйынса классификацияһы бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Рәсәй Федерацияһы Транспорт министрлығы 20.06.1994 No DV-58 „Раҫлау тураһында“ бойороғона ярашлы Рәсәйҙең граждандар авиацияһында авиация техникаһын техник файҙаланыу һәм ремонтлау буйынса ҡулланмалар» (Юстиция министрлығында теркәлмәгән — юридик көскә эйә булмаған) самолеттар дүрт класҡа бүленә: </p> <table class="standard" style="text-align:center"> <caption>Һауа судноларының максималь осоу ауырлығы буйынса классификацияһы </caption> <tbody><tr> <th rowspan="2">Класс </th> <th colspan="2">Максималь осоу массаһы, т </th> <th rowspan="2">Һауа судноларының төрҙәре </th></tr> <tr> <th>Самолеттар өсөн </th> <th>Вертолеттар өсөн </th></tr> <tr> <th>Бер </th> <td>75 һәм унан да күберәк </td> <td>10 һәм унан да күберәк </td> <td>Ил-96, Ил-76, Ил-62, Ту-204, Ту-154, Ми-26, Ми-10, Ми-8, Ми-6, Ялҡында-32, Ан-124 </td></tr> <tr> <th>Ике </th> <td>30-75 </td> <td>5-10 </td> <td>Ан-12, Ил-18, Ту-134, Як-42, Sukhoi Superjet 100, Ан-148 </td></tr> <tr> <th>Өс </th> <td>10-30 </td> <td>2-5 </td> <td>Ан-74, Ан-30, Ан-26, Ан-24, Ил-114, Ил-14, Як-40, Ялҡында-126, Ялҡында-26, Ми-2 </td></tr> <tr> <th>Дүрт </th> <td>10 </td> <td>2 </td> <td>Ан-2, Л-410 </td></tr></tbody></table> <blockquote class="ts-Начало_цитаты-quote"><p>Бынан тыш, Рәсәй Федерацияһының Һауа кодексы, 18.07.2006 No 114-ФЗ версияһынан башлап, һауа судноларының максималь ауырлығына ҡарап билдәләмәләр бирә:</p></blockquote><p><b>Еңел һауа судноһы</b> — һауа судноһы, уның осоу массаһы 5 700 килограмдан аҙыраҡ тәшкил итә, шул иҫәптән вертолет, осоусы массаһы 3 100 килограмдан аҙыраҡ тәшкил итә; </p><p><b>Үтә еңел һауа судноһы</b> — һауа судноһы, уның иң юғары осош массаһы 495 килограмдан ашыу тәшкил итә. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="һауа_судноларын_осҡанда_һәм_төшкәндә_өйөрмә_яһалыу_буйынса_ИКАО_классификацияһы"><span id=".D2.BB.D0.B0.D1.83.D0.B0_.D1.81.D1.83.D0.B4.D0.BD.D0.BE.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.8B.D0.BD_.D0.BE.D1.81.D2.A1.D0.B0.D0.BD.D0.B4.D0.B0_.D2.BB.D3.99.D0.BC_.D1.82.D3.A9.D1.88.D0.BA.D3.99.D0.BD.D0.B4.D3.99_.D3.A9.D0.B9.D3.A9.D1.80.D0.BC.D3.99_.D1.8F.D2.BB.D0.B0.D0.BB.D1.8B.D1.83_.D0.B1.D1.83.D0.B9.D1.8B.D0.BD.D1.81.D0.B0_.D0.98.D0.9A.D0.90.D0.9E_.D0.BA.D0.BB.D0.B0.D1.81.D1.81.D0.B8.D1.84.D0.B8.D0.BA.D0.B0.D1.86.D0.B8.D1.8F.D2.BB.D1.8B"></span>һауа судноларын осҡанда һәм төшкәндә өйөрмә яһалыу буйынса ИКАО классификацияһы</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=15" title="һауа судноларын осҡанда һәм төшкәндә өйөрмә яһалыу буйынса ИКАО классификацияһы бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=15" title="һауа судноларын осҡанда һәм төшкәндә өйөрмә яһалыу буйынса ИКАО классификацияһы бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Airplane_vortex_edit.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Airplane_vortex_edit.jpg/200px-Airplane_vortex_edit.jpg" decoding="async" width="200" height="163" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Airplane_vortex_edit.jpg/300px-Airplane_vortex_edit.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Airplane_vortex_edit.jpg/400px-Airplane_vortex_edit.jpg 2x" data-file-width="2976" data-file-height="2420" /></a><figcaption>НАСА-ның самолёттың ҡойондарын визуалләштереүе</figcaption></figure> <p>Максималь осоу массаһы һауа судноһы нигеҙендә сертификатланған. Док ICAO 8643 </p> <table class="standard" style="text-align:left"> <caption>Категория турбулент спутный эҙҙәре ҡала (WTC - category turbulence wake) </caption> <tbody><tr> <th style="text-align:center" width="30">H </th> <td width="70">Ауыр <br />(Heavy) </td> <td width="700">ауырлығы 136 000 кг булған самолет төрҙәре (300 000 фунт) һәм унан да күберәк </td></tr> <tr> <th style="text-align:center" width="30">M </th> <td>Еңел<br />(Medium) </td> <td>ауырлығы 136 000 кг-ҙан кәмерәк булған самолет төрҙәре (300 000 фунт) һәм 7000 кг-тан ашыу (15 000 фунт) </td></tr> <tr> <th style="text-align:center" width="30">L </th> <td>Еңел <br />(Light) </td> <td>ауырлығы 7000 кг булған самолет төрҙәре (15 000 фунт) йәки унан да кәмерәк </td></tr></tbody></table> <p>Иҫкәрмә. Әгәр һауа судноһы тибы варианттары </p><p>өйөрмә яһалыу буйынса төрлө категорияларға инһә, ике категория ла күрһәтелгән.(мәҫәлән, L/M йәки M/H.). Бындай осраҡтарҙа берҙәм категория билдәһен ИКАО моделле осоу планының 9-сы киҫәгенә индереүҙе пилот йәки авиалайн башҡара. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ИКАО_регламентына_ярашлы_граждандар_авиацияһы_самолёттары_категориялары"><span id=".D0.98.D0.9A.D0.90.D0.9E_.D1.80.D0.B5.D0.B3.D0.BB.D0.B0.D0.BC.D0.B5.D0.BD.D1.82.D1.8B.D0.BD.D0.B0_.D1.8F.D1.80.D0.B0.D1.88.D0.BB.D1.8B_.D0.B3.D1.80.D0.B0.D0.B6.D0.B4.D0.B0.D0.BD.D0.B4.D0.B0.D1.80_.D0.B0.D0.B2.D0.B8.D0.B0.D1.86.D0.B8.D1.8F.D2.BB.D1.8B_.D1.81.D0.B0.D0.BC.D0.BE.D0.BB.D1.91.D1.82.D1.82.D0.B0.D1.80.D1.8B_.D0.BA.D0.B0.D1.82.D0.B5.D0.B3.D0.BE.D1.80.D0.B8.D1.8F.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.8B"></span>ИКАО регламентына ярашлы граждандар авиацияһы самолёттары категориялары</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=16" title="ИКАО регламентына ярашлы граждандар авиацияһы самолёттары категориялары бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=16" title="ИКАО регламентына ярашлы граждандар авиацияһы самолёттары категориялары бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Категория бүленгән тиҙлегенә ҡарап, һауа судноһы классификациалана (тиҙлек, тиҙлек 1,3 тапҡырға күберәк булып ултырып ҡала янында ултырған максималь массаһы сертифицияланған сваливание конфигурацияһы).<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Категориялар латин хәрефтәре А,В,С,D менән билдәләнәсәк. </p> <ul><li>Ә (тиҙлек классификацияһы, 169 км/с) — Ан-2, Ан-28, Л-410 вертолеттар.</li> <li>В (169—223 км/с) — Як-40, Як-42, Ан-24, Ан-26, Ан-30, Ан-72, Ан-74, Ил-114.</li> <li>С (224—260 км/с) — Ан-32, Ил-76.</li> <li>D (261—306 км/с) — Ил-18, Ил-62, Ил-86, Ил-96, Ту-134, Ту-154, Ту-204, Ан-12, Ан-124.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Милли_тамғалар"><span id=".D0.9C.D0.B8.D0.BB.D0.BB.D0.B8_.D1.82.D0.B0.D0.BC.D2.93.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D1.80"></span>Милли тамғалар</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=17" title="Милли тамғалар бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=17" title="Милли тамғалар бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ИКАО тәртип ҡағиҙәләренә ярашлы, һауа судноларының бөтә тамғалары ла законға ярашлы теркәү үткән. </p><p>Һауа судноһы дәүләт реестрында теркәлгәндән һуң, уны дәүләт реестрында теркәргә һәм тамғаларға , ҡағиҙә буйынса барған урында, килешелгәнсә конвенция 7 ИКАО. </p><p>Милли билдә Халыҡ-ара телекоммуникациялар союзы тарафынан теркәлеү торошона бүленгән радиокоммуникацияларға саҡырыу билдәһенә индерелгән милли символдар серияһынан һайланған. Дәүләт билдәһе халыҡ-ара граждандар авиацияһы ойошмаһына хәбәр ителә. </p><p>ИКАО дәүләттәре иғлан иткән һауа судноларының милли билдәләре исемлеге Һауа судноһының Рәсәй Федерацияһына милли аффектлылығы билдәһе булып РА-ның самолеттың ҡойроҡло һаны (граждандар суднолары һәм ведомство пассажирҙар самолеттары өсөн) һәм Рф (дәүләт авиация самолёттары өсөн) символдары тора.Әгәр, мәҫәлән, Рәсәй авиакомпанияһы идара иткән самолеттың ҡойроҡ номеры башында VP символдары булһа, был самолет Бермуд дәүләт реестрында теркәлә, ә был самолеттың һауаға яраҡлылығы өсөн яуаплылыҡ Бөйөк Британияның сит ил территорияһында — Бермудта ята. </p><p>Хәрби самолёттар милли символдар һәм ҡойроҡ номерҙары рәүешендәге авиафрейм структураһы элементтарында милли идентификация билдәләре менән билдәләнә. НАТО илдәрендә (мәҫәлән, АҠШ- та) билдәле бер берәмеккә һәм уның эмблемаһына ҡараған алфанумерик маркировка ҡулланыла, Мәҫәлән, «НХ» ҡыҫҡартылыуы АҠШ-тың Тымыҡ океан флотының 68-се «Нимиц» авиаташыусыһына беркетелгән 11-се авиация ҡанатын, шул уҡ самолетта «ВФА-154» ҡыҫҡартылыуы уның 154-се «Ҡара рыцарҙар» эскадрильяһына ҡарауын аңлата. </p><p>СССР/РФ хәрби самолеттарында подразделениеға ҡарау тураһында рәсми мәғлүмәт ҡулланылмай (рәсми булмаған эмблемалар — «борттағы рәсем» тип аталған эмблемалар төшөрөлөргә мөмкин). 2009 йылдан ҡойроҡ киҫәгендә (кил) РФ-хх тибындағы теркәү номеры һыҙыла. Ҡотҡарыу машиналарында фюзеляжға ҡыҙыл төҫтәге киң буй ҡулланыла. ФСБ (сик буйы хеҙмәте) самолёттарында ҡойроҡ киҫәгендә ҡыҙыл оҙонса һыҙыҡ һыҙыла. Хәрби-диңгеҙ флоты самолёттарында фронтта Изге Андрей флагы төшөрөлә (һәр ваҡыт түгел). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Осоу_яраҡлылығы"><span id=".D0.9E.D1.81.D0.BE.D1.83_.D1.8F.D1.80.D0.B0.D2.A1.D0.BB.D1.8B.D0.BB.D1.8B.D2.93.D1.8B"></span>Осоу яраҡлылығы</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=18" title="Осоу яраҡлылығы бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=18" title="Осоу яраҡлылығы бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Рәсәй Федерацияһында, конструкция ауырлығы 115 килограмм һәм унан да кәмерәк булған үтә еңел идара ителеүсе граждандар самолеттарынан, шулай уҡ осоу ауырлығы 30 килограмм һәм унан да кәмерәк булған пилотһыҙ осоу аппараттарынан тыш, һауаға яраҡлылығы тураһында таныҡлыҡ менән файҙаланыуға рөхсәт ителә. Осорға яраҡлылығы тураһында, файҙаланыуға яраҡлылығы тураһында таныҡлыҡ йәки 1967 йылдың 1 ғинуарына тиклем сығарылған граждандар самолетының проектлау төрөн раҫлау буйынса башҡа акт йәки һауа судноһының һауаға яраҡлылығы һәм тирә-яҡ мөхитте һаҡлау талаптарына ярашлы баһалау акты нигеҙендә бирелә. Коммерция һауа транспорты өсөн баһалау таныҡлығы нигеҙендә бирелгән һауаға яраҡлылыҡ таныҡлығы булған граждандар самолетын ҡулланыу рөхсәт ителмәй. Ҡара. Рәсәй Федерацияһы кодексы,36-сы статья </p><p>Һауаға яраҡлылығы тураһында таныҡлыҡты һауа судноһы теркәлгән дәүләттең граждандар авиацияһы өлкәһендә вәкәләтле орган бирә. Халыҡ-ара граждандар авиацияһы конвенцияһының 83-сө бис статьяһында һауа судноһының һауаға яраҡлылығы өсөн яуаплылыҡты икенсе дәүләткә (ғәҙәттә ғәмәлдәге Дәүләткә) тапшырыу мөмкинлеген биргән осраҡтар ҙа был ҡағиҙәнән ситләшергә мөмкин. Модель регламентынан бындай иҫкәрмәне тормошҡа ашырыу өсөн һауа судноһын теркәү торошо дәүләт менән хөкүмәт-ара килешеү төҙөргә тейеш, уға үҙ вәкәләттәренең һәм бурыстарының бер өлөшөн тапшыра (был осраҡта һауаға яраҡлылығы һәм һауаға яраҡлылығы өсөн яуаплылыҡ тураһында таныҡлыҡ биреү вәкәләттәре). Бындай килешеүҙе төҙөү тәртибе ИКАО документтары менән көйләнгән. Һауа судноһын теркәү дәүләтенең вәкәләттәрен һәм бурыстарын Һауа судноһының осоуға яраҡлылығы өсөн икенсе дәүләткә тапшырыу Һауа судноһының теркәлеү торошо ИКАО менән ҡул ҡуйылған дәүләт-ара килешеүҙе тапшырғандан һәм теркәгәндән һуң ғына эшләй башлай. </p><p>Рәсәй Федерацияһында самолетҡа бирелгән һауаға яраҡлылыҡ таныҡлығы формаһы һәм уны теркәү тәртибе Федераль авиация ҡағиҙәләре һәм һауаға яраҡлылығы тураһында таныҡлыҡ биреүгә вәкәләтле орган әҙерләгән административ ҡағиҙәләр менән билдәләнә. </p><p>3. Дәүләт самолёттарының файҙаланыуға инеүе Рәсәй Федерацияһы Хөкүмәтенең 2011 йылдың 12 сентябрендәге 766-сы указы менән раҫланған «Дәүләт самолеттарының файҙаланыуға инеү ҡағиҙәләре» менән билдәләнгән процедураға ярашлы башҡарыла. </p> <p><b>Документтың Консультант Плюс сайтындағы һуңғы редакцияһы :</b></p><div class="references-small references-scroll"> <ul><li><ul><li><span class="citation"><span lang="ru"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.consultant.ru/popular/air/">«Воздушный кодекс Российской Федерации» от 19.03.1997 № 60-ФЗ (ред. от 06.12.2011, с изм. и доп., вступающими в силу с 23.02.2012)</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none;">  <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="на языке урыҫ теле">(урыҫ)</span></span>. КонсультантПлюс. <small>Дата обращения: 16 март 2012.</small></span></li> <li><span class="citation"><span lang="ru"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_115863/">Федеральный закон от 14.03.2009 № 31-ФЗ (ред. от 01.07.2011) «О государственной регистрации прав на воздушные суда и сделок с ними»</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none;">  <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="на языке урыҫ теле">(урыҫ)</span></span> <span class="ref-info" title="{{{2}}}" style="font-size:85%; cursor:help; color:var(--color-subtle, #54595d);">(недоступная ссылка — <a rel="nofollow" class="external text" href="//web.archive.org/web/*/http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_115863/"><i>история</i></a>)</span>. КонсультантПлюс. — в рабочие дни текст документа доступен с 16:00 до 20:00 (UTC+0)<small>.</small> <small>Дата обращения: 16 март 2012.</small> <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/67xezsSSA?url=http://www.consultant.ru/online/base/?req=doc;base=LAW;n=115863">Архивировано</a> 27 май 2012 года.</small></span></li> <li>Приказ Минтранса РФ от 2 июля 2007 г. № 85 «Об утверждении Правил государственной регистрации гражданских воздушных судов Российской Федерации» (не путать с государственной регистрацией прав и сделок с ВС).</li> <li><span class="citation"><span lang="ru"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_80728/">Не действующий (не прошедший государственную регистрацию) Приказ Минтранса РФ от 20.06.1994 № ДВ-58 (ред. от 30.11.1995) «Об утверждении „Наставления по технической эксплуатации и ремонту авиационной техники в гражданской авиации России. НТЭРАТ ГА-93“ (не смотря на то, что документ не введен в действие и не может использоваться как НПА, ранее в судах он рассматривался как действующий НПА и на основе ссылок на требования его статей ранее принимались судебные решения»</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none;">  <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="на языке урыҫ теле">(урыҫ)</span></span> <span class="ref-info" title="{{{2}}}" style="font-size:85%; cursor:help; color:var(--color-subtle, #54595d);">(недоступная ссылка — <a rel="nofollow" class="external text" href="//web.archive.org/web/*/http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_80728/"><i>история</i></a>)</span>. КонсультантПлюс. — в рабочие дни текст документа доступен с 16:00 до 20:00 (UTC+0)<small>.</small> <small>Дата обращения: 16 март 2012.</small> <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/67xf0Tr1d?url=http://www.consultant.ru/online/base/?req=doc;base=LAW;n=80728">Архивировано</a> 27 май 2012 года.</small></span></li> <li><span class="citation"><span lang="ru"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_37922/">Приказ Министра обороны РФ № 136, Минтранса РФ № 42, Росавиакосмоса № 51 от 31.03.2002 «Об утверждении Федеральных авиационных правил полётов в воздушном пространстве Российской Федерации» (Зарегистрировано в Минюсте РФ 24.07.2002 № 3615)</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none;">  <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="на языке урыҫ теле">(урыҫ)</span></span> <span class="ref-info" title="{{{2}}}" style="font-size:85%; cursor:help; color:var(--color-subtle, #54595d);">(недоступная ссылка — <a rel="nofollow" class="external text" href="//web.archive.org/web/*/http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_37922/"><i>история</i></a>)</span>. КонсультантПлюс. <small>Дата обращения: 16 март 2012.</small> <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/67xf12zCe?url=http://www.consultant.ru/online/base/?req=doc;base=LAW;n=37922">Архивировано</a> 27 май 2012 года.</small></span></li> <li><span class="citation"><span lang="ru"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_42029/">Приказ Минтранса РФ от 17.04.2003 № 118 «Об утверждении Федеральных авиационных правил „Положение о порядке допуска к эксплуатации единичных экземпляров воздушных судов авиации общего назначения“» (Зарегистрировано в Минюсте РФ 23.04.2003 № 4441)</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none;">  <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="на языке урыҫ теле">(урыҫ)</span></span> <span class="ref-info" title="{{{2}}}" style="font-size:85%; cursor:help; color:var(--color-subtle, #54595d);">(недоступная ссылка — <a rel="nofollow" class="external text" href="//web.archive.org/web/*/http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_42029/"><i>история</i></a>)</span>. КонсультантПлюс. <small>Дата обращения: 16 март 2012.</small> <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/67xf1a4VY?url=http://www.consultant.ru/online/base/?req=doc;base=LAW;n=42029">Архивировано</a> 27 май 2012 года.</small></span></li> <li><span class="citation"><span lang="ru"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_124038/">Приказ Минтранса РФ от 12.09.2008 № 147 (ред. от 15.06.2011) «Об утверждении Федеральных авиационных правил „Требования к членам экипажа воздушных судов, специалистам по техническому обслуживанию воздушных судов и сотрудникам по обеспечению полётов (полетным диспетчерам) гражданской авиации“» (Зарегистрировано в Минюсте РФ 20.11.2008 № 12701)</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none;">  <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="на языке урыҫ теле">(урыҫ)</span></span> <span class="ref-info" title="{{{2}}}" style="font-size:85%; cursor:help; color:var(--color-subtle, #54595d);">(недоступная ссылка — <a rel="nofollow" class="external text" href="//web.archive.org/web/*/http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_124038/"><i>история</i></a>)</span>. КонсультантПлюс. <small>Дата обращения: 16 март 2012.</small> <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/67xf2934A?url=http://www.consultant.ru/online/base/?req=doc;base=LAW;n=124038">Архивировано</a> 27 май 2012 года.</small></span></li> <li>Административные регламенты по вопросам ГА (не всегда актуальные) доступны на сайте Росавиации:</li> <li>Административный регламент Федерального агентства воздушного транспорта предоставления государственной услуги по государственной регистрации гражданских воздушных судов и ведению Государственного реестра гражданских воздушных судов Российской Федерации <a rel="nofollow" class="external free" href="https://favt.gov.ru/dejatelnost-gosudarstvennaja-registracija-vozdushnyh-sudov-gosudarstvennyj-reestr-grazhdanskih-vozdushnyh-sudov/?id=418">https://favt.gov.ru/dejatelnost-gosudarstvennaja-registracija-vozdushnyh-sudov-gosudarstvennyj-reestr-grazhdanskih-vozdushnyh-sudov/?id=418</a> <small><span style="white-space: nowrap;"> 2021 йыл 30 ноябрь <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211130165612/https://favt.gov.ru/dejatelnost-gosudarstvennaja-registracija-vozdushnyh-sudov-gosudarstvennyj-reestr-grazhdanskih-vozdushnyh-sudov/?id=418">архивланған</a>.</span></small></li> <li>О документах, требуемых для государственной регистрации прав на ВС и сделок с ними <a rel="nofollow" class="external free" href="https://favt.gov.ru/dejatelnost-gosudarstvennaja-registracija-vozdushnyh-sudov-edinyj-gosudarstvennyj-reestr-perechni-dokumentov/">https://favt.gov.ru/dejatelnost-gosudarstvennaja-registracija-vozdushnyh-sudov-edinyj-gosudarstvennyj-reestr-perechni-dokumentov/</a> <small><span style="white-space: nowrap;"> 2021 йыл 30 ноябрь <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211130165613/https://favt.gov.ru/dejatelnost-gosudarstvennaja-registracija-vozdushnyh-sudov-edinyj-gosudarstvennyj-reestr-perechni-dokumentov/">архивланған</a>.</span></small></li> <li>Все административные регламенты Росавиации <a rel="nofollow" class="external free" href="https://favt.gov.ru/dokumenty-administrativnye-reglamenty/">https://favt.gov.ru/dokumenty-administrativnye-reglamenty/</a><span style="font-size:85%; margin-left:0.2em; color:var(--color-subtle, #54595d)">(недоступная ссылка)</span></li></ul></li></ul> </div><p><b><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BF%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B0" title="Викикитапхана">Викикитапханала</a> иҫкергән редакцияла бар:</b> </p><ul><li><a class="external text" href="https://ru.wikisource.org/wiki/Воздушный%20кодекс%20РФ">«Рәсәй федерацияһының һауа кодексы» менән 19.03.1997 № 60-ФЗ</a> (баш ред. 21.03.2005 № 20-ФЗ).</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Иҫкәрмә"><span id=".D0.98.D2.AB.D0.BA.D3.99.D1.80.D0.BC.D3.99"></span>Иҫкәрмә</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=19" title="Иҫкәрмә бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=19" title="Иҫкәрмә бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small" style=""> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">Воздушное судно. Пункт 1, статьи 32, Воздушного кодекса Российской Федерации" от 19.03.1997 N 60-ФЗ (ред. от 18.02.2020). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://pravo.gov.ru/proxy/ips/?docbody=&nd=102046246">pravo.gov.ru</a>. <small>Дата обращения 28 марта 2020.</small></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">Статья 32, п.1 Воздушного кодекса Российской Федерации (ФЗ-60ФЗ)</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">Словарь по международной гражданской авиации, ИКАО, DOC 9713, третье издание, 2007 г., стр. 1-55), а также <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%BE_%D0%BC%D0%B5%D0%B6%D0%B4%D1%83%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Конвенция о международной гражданской авиации (был бит юҡ)">приложения</a> к Чикагской Конвенции (1944 г.) о международной гражданской авиации (AN 1; AN 2; AN 3; AN 6/I; AN 6/II; AN 6/III; AN 7; AN 8; AN 11; AN 13; AN 16/I; PANS-ATM), Official definition modified by Amdt 2 to AN 7 (08/07/1968)</span> </li> <li id="cite_note-fai-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-fai_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><span lang="und"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fai.org/fai-documents">Sporting Code</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none;">  <span class="ref-info" title="телендә" style="font-size:85%; cursor:help; color:var(--color-subtle, #54595d);">(билдәһеҙ)</span></span>. <small>Дата обращения: 20 март 2012.</small> <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/68bgaLKUN?url=http://www.fai.org/fai-documents">Архивировано</a> 22 июнь 2012 года.</small></span> <small><span style="white-space: nowrap;"> 2012 йыл 25 июнь <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120625021559/http://www.fai.org/fai-documents">архивланған</a>.</span></small></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text">Словарь международного права дипломатической академии МИД России. 3-е издание, переработанное и дополненное. Отв. ред. С. А. Егоров — завкафедрой международного права. «Статут», 2014</span> </li> <li id="cite_note-fai2-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-fai2_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><span lang="und"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fai.org/fai-documents">Sporting Code</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none;">  <span class="ref-info" title="телендә" style="font-size:85%; cursor:help; color:var(--color-subtle, #54595d);">(билдәһеҙ)</span></span>. <small>Дата обращения: 20 март 2012.</small> <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/68bgaLKUN?url=http://www.fai.org/fai-documents">Архивировано</a> 22 июнь 2012 года.</small></span> <small><span style="white-space: nowrap;"> 2012 йыл 25 июнь <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120625021559/http://www.fai.org/fai-documents">архивланған</a>.</span></small></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">Циркуляр ИКАО Cir 328</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Источники информации с цитатами из них приведены ниже — ФАП-138 и «Воздушный кодекс»</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://law.rufox.ru/print/19/93003243.htm">Приказ Министерства транспорт РФ от 28 декабря 1993 г. № ДВ-160 «ОБ УСТАНОВЛЕНИИ КАТЕГОРИЙ ДЛЯ ВОЗДУШНЫХ СУДОВ ГА РОССИИ СОГЛАСНО ПРАВИЛАМ ИКАО И О ВВЕДЕНИИ В ДЕЙСТВИЕ МЕТОДИКИ ОПРЕДЕЛЕНИЯ МИНИМУМОВ АЭРОДРОМА ДЛЯ ВИЗУАЛЬНОГО ЗАХОДА НА ПОСАДКУ»</a></span> </li> </ol> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Әҙәбиәт"><span id=".D3.98.D2.99.D3.99.D0.B1.D0.B8.D3.99.D1.82"></span>Әҙәбиәт</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&veaction=edit&section=20" title="Әҙәбиәт бүлеген мөхәррирләргә" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үҙгәртергә</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&action=edit&section=20" title="Әҙәбиәт бүлегенең сығанаҡ кодын мөхәррирләү"><span>сығанаҡты үҙгәртеү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span class="citation"><i>Вартанян Н. В.</i> Классификация воздушных судов <span class="ref-info" title="Рус телендә" style="font-size:85%; cursor:help; color:var(--color-subtle, #54595d);">(рус.)</span> // <i>Транспортное право</i>. — 2010. — № 4.</span></li></ul>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">«<a dir="ltr" href="https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Һауа_судноһы&oldid=1251828">https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Һауа_судноһы&oldid=1251828</a>» битенән алынған</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Махсус:Категориялар">Категориялар</a>: <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:Cite_web_(%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%82%D1%8C_webcitation-%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%B8%D0%B2:_deadlink_no)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Категория:Википедия:Cite web (заменить webcitation-архив: deadlink no) (был бит юҡ)">Википедия:Cite web (заменить webcitation-архив: deadlink no)</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:Cite_web_(%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%82%D1%8C_webcitation-%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%B8%D0%B2:_deadlink_yes)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Категория:Википедия:Cite web (заменить webcitation-архив: deadlink yes) (был бит юҡ)">Википедия:Cite web (заменить webcitation-архив: deadlink yes)</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B" title="Категория:Һауа суднолары">Һауа суднолары</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Йәшерелгән категориялар: <ul><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:Cite_web_(%D0%BD%D0%B5_%D1%83%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BD_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA)" title="Категория:Википедия:Cite web (не указан язык)">Википедия:Cite web (не указан язык)</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D1%81_%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%87%D0%B8%D0%BC%D0%B8_%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B8" title="Категория:Википедия:Статьи с нерабочими ссылками">Википедия:Статьи с нерабочими ссылками</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Был бит һуңғы тапҡыр 05:40 28 август 2023 үҙгәртелгән.</li> <li id="footer-info-copyright">Текст <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">Creative Commons Attribution-ShareAlike License</a> буйынса рөхсәт ителгән; өҫтәмә шарттар ҡулланылыуы мөмкин. Тулыраҡ мәғлүмәт алыу өсөн, <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Ҡулланыу шарттарын</a> ҡарағыҙ.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/ru">Сер һаҡлау сәйәсәте</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A2%D0%B0%D1%81%D1%83%D0%B8%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0">Википедия тураһында</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%AF%D1%83%D0%B0%D0%BF%D0%BB%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D2%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%B1%D0%B0%D1%88_%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D1%83">Яуаплылыҡтан баш тартыу</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Тәртип кодексы</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Эшләүселәр</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/ba.wikipedia.org">Статистика</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie ҡулланыу тураһында белдереү</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//ba.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Мобиль версия</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Эҙләү</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Википедия эсендә эҙләү"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Махсус:Эҙләү"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Эҙләргә</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Йөкмәткеһе" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Йөкмәткене күрһәтергә/йәшерергә" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Йөкмәткене күрһәтергә/йәшерергә</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Һауа судноһы</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>105 тел</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Тема өҫтәү</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-7d695944bd-58fj4","wgBackendResponseTime":154,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.138","walltime":"0.252","ppvisitednodes":{"value":1183,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":24437,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":2331,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":9,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":6336,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 97.736 1 -total"," 70.16% 68.570 8 Ҡалып:Cite_web"," 15.41% 15.057 1 Ҡалып:Иҫкәрмәләр"," 6.29% 6.147 1 Ҡалып:Мәҡәлә"," 5.00% 4.888 4 Ҡалып:Webarchive"," 3.74% 3.657 1 Ҡалып:Недоступная_ссылка"," 2.44% 2.388 4 Ҡалып:Nobr"," 1.96% 1.914 3 Ҡалып:Ref-lang"," 1.80% 1.764 1 Ҡалып:Lang-en"," 1.65% 1.615 1 Ҡалып:Ref-ru"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.035","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":1515196,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-5788fb4bdc-jc8bz","timestamp":"20250129183924","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u04ba\u0430\u0443\u0430 \u0441\u0443\u0434\u043d\u043e\u04bb\u044b","url":"https:\/\/ba.wikipedia.org\/wiki\/%D2%BA%D0%B0%D1%83%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D2%BB%D1%8B","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q11436","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q11436","author":{"@type":"Organization","name":"\u0412\u0438\u043a\u0438\u043c\u0435\u0434\u0438\u0430 \u043f\u0440\u043e\u0435\u043a\u0442\u0442\u0430\u0440\u044b\u043d\u0434\u0430 \u04a1\u0430\u0442\u043d\u0430\u0448\u044b\u0443\u0441\u044b\u043b\u0430\u0440"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"\u0412\u0438\u043a\u0438\u043c\u0435\u0434\u0438\u0430 \u0424\u043e\u043d\u0434\u044b","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2015-03-13T10:27:30Z","dateModified":"2023-08-28T05:40:59Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/a\/a5\/Emirates_A380_2.JPG"}</script> </body> </html>