CINXE.COM
Coup d'Agadir — Wikipédia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Coup d'Agadir — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"00a72a71-1d66-42bb-ab84-4d9ab8fe2d3f","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Coup_d'Agadir","wgTitle":"Coup d'Agadir","wgCurRevisionId":223972402,"wgRevisionId":223972402,"wgArticleId":2677450,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Page utilisant un modèle Bases inactif","Page utilisant P1417","Page utilisant P5019","Page utilisant P8313","Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Article contenant un appel à traduction en anglais","Portail:Relations internationales/Articles liés","Portail:Années 1910/Articles liés","Portail:Époque contemporaine/Articles liés","Portail:XXe siècle/Articles liés","Portail:Histoire/Articles liés","Portail:Maroc/Articles liés","Portail:Afrique/Articles liés","Portail:Monde arabe/Articles liés","Portail:Maghreb/Articles liés","Portail:France/Articles liés","Portail:Europe/Articles liés","Portail:Empire allemand/Articles liés","Portail:Allemagne/Articles liés","Portail:Monde colonial/Articles liés","Crise diplomatique","Histoire coloniale de l'Allemagne","Histoire militaire de l'Allemagne","Histoire des relations entre l'Allemagne et la France","Histoire du Maroc","Politique extérieure de la Troisième République","Politique étrangère de l'Empire allemand","Agadir","1911 en France","1911 au Maroc","Colonisation du Maroc par la France"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Coup_d'Agadir","wgRelevantArticleId":2677450,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":10000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q164771","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.22"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/41/SMS_Panther.gif"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="732"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/41/SMS_Panther.gif"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="488"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="390"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Coup d'Agadir — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Coup_d%27Agadir"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Coup_d%27Agadir"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="auth.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Coup_d_Agadir rootpage-Coup_d_Agadir skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Page d’accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil" title="Regroupements d'articles par thématiques"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact" title="Qui contacter"><span>Contact</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter" title="Guide pour apprendre à contribuer à Wikipédia"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales" title="Outils pour contribuer à Wikipédia"><span>Pages spéciales</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Coup+d%27Agadir" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Coup+d%27Agadir" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Coup+d%27Agadir" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Coup+d%27Agadir" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Causes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Causes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Causes</span> </div> </a> <ul id="toc-Causes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Déroulement" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Déroulement"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Déroulement</span> </div> </a> <ul id="toc-Déroulement-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Conséquences" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Conséquences"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Conséquences</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Conséquences-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Conséquences</span> </button> <ul id="toc-Conséquences-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Sur_la_situation_politique_au_Maroc" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sur_la_situation_politique_au_Maroc"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Sur la situation politique au Maroc</span> </div> </a> <ul id="toc-Sur_la_situation_politique_au_Maroc-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sur_les_relations_internationales" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sur_les_relations_internationales"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Sur les relations internationales</span> </div> </a> <ul id="toc-Sur_les_relations_internationales-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Coup d'Agadir</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 40 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-40" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">40 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A3%D8%B2%D9%85%D8%A9_%D8%A3%D9%83%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D8%B1_1911" title="أزمة أكادير 1911 – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="أزمة أكادير 1911" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A3%D8%B2%D9%85%D8%A9_%D8%AF_%D8%A3%DA%AD%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D8%B1_1911" title="لأزمة د أڭادير 1911 – arabe marocain" lang="ary" hreflang="ary" data-title="لأزمة د أڭادير 1911" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="arabe marocain" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D9%86%D8%AC%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B4_%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ایکینجی مراکش بحرانی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="ایکینجی مراکش بحرانی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D1%80%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BA%D1%80%D1%8B%D0%B7%D1%96%D1%81" title="Агадзірскі крызіс – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Агадзірскі крызіс" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B0_%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%BA%D1%80%D0%B8%D0%B7%D0%B0" title="Втора мароканска криза – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Втора мароканска криза" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%9F" title="আগাদির সঙ্কট – bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="আগাদির সঙ্কট" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Incident_d%27Agadir" title="Incident d'Agadir – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Incident d'Agadir" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Druh%C3%A1_marock%C3%A1_krize" title="Druhá marocká krize – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Druhá marocká krize" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Agadirkrisen" title="Agadirkrisen – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Agadirkrisen" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Zweite_Marokkokrise" title="Zweite Marokkokrise – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Zweite Marokkokrise" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Agadir_Crisis" title="Agadir Crisis – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Agadir Crisis" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Dua_maroka_krizo" title="Dua maroka krizo – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Dua maroka krizo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Crisis_de_Agadir" title="Crisis de Agadir – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Crisis de Agadir" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Agadirko_krisialdia" title="Agadirko krisialdia – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Agadirko krisialdia" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%B1" title="بحران اگادیر – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="بحران اگادیر" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Toinen_Marokon_kriisi" title="Toinen Marokon kriisi – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Toinen Marokon kriisi" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Crise_de_Agadir" title="Crise de Agadir – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Crise de Agadir" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%9E%D7%A9%D7%91%D7%A8_%D7%94%D7%9E%D7%A8%D7%95%D7%A7%D7%90%D7%99_%D7%94%D7%A9%D7%A0%D7%99" title="המשבר המרוקאי השני – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="המשבר המרוקאי השני" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Druga_marokanska_kriza" title="Druga marokanska kriza – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Druga marokanska kriza" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/M%C3%A1sodik_marokk%C3%B3i_v%C3%A1ls%C3%A1g" title="Második marokkói válság – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Második marokkói válság" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Krisis_Agadir" title="Krisis Agadir – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Krisis Agadir" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Crisi_di_Agadir" title="Crisi di Agadir – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Crisi di Agadir" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E7%AC%AC%E4%BA%8C%E6%AC%A1%E3%83%A2%E3%83%AD%E3%83%83%E3%82%B3%E4%BA%8B%E4%BB%B6" title="第二次モロッコ事件 – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="第二次モロッコ事件" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%A0%9C2%EC%B0%A8_%EB%AA%A8%EB%A1%9C%EC%BD%94_%EC%9C%84%EA%B8%B0" title="제2차 모로코 위기 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="제2차 모로코 위기" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Crisis_Secunda_Maroci" title="Crisis Secunda Maroci – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Crisis Secunda Maroci" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Agadiro_kriz%C4%97" title="Agadiro krizė – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Agadiro krizė" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%85%E0%B4%97%E0%B4%BE%E0%B4%A6%E0%B4%BF%E0%B5%BC_%E0%B4%AA%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%A4%E0%B4%BF%E0%B4%B8%E0%B4%A8%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%BF" title="അഗാദിർ പ്രതിസന്ധി – malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="അഗാദിർ പ്രതിസന്ധി" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Tweede_Marokkaanse_Crisis" title="Tweede Marokkaanse Crisis – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Tweede Marokkaanse Crisis" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Agadirkrisen" title="Agadirkrisen – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Agadirkrisen" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Crisi_d%27Agadir" title="Crisi d'Agadir – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Crisi d'Agadir" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Crise_de_Agadir" title="Crise de Agadir – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Crise de Agadir" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Criza_Agadir" title="Criza Agadir – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Criza Agadir" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BA%D1%80%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%81" title="Агадирский кризис – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Агадирский кризис" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D8%B1_%DA%AF%D9%87%D9%88%D9%BD%D8%A7%D9%84%D9%88" title="اگادير گهوٽالو – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="اگادير گهوٽالو" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Druh%C3%A1_marock%C3%A1_kr%C3%ADza" title="Druhá marocká kríza – slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Druhá marocká kríza" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B0_%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%BA%D1%80%D0%B8%D0%B7%D0%B0" title="Друга мароканска криза – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Друга мароканска криза" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Agadirkrisen" title="Agadirkrisen – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Agadirkrisen" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Agadir_Krizi" title="Agadir Krizi – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Agadir Krizi" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D1%80%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%BA%D1%80%D0%B8%D0%B7%D0%B0" title="Агадирська криза – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Агадирська криза" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%AC%AC%E4%BA%8C%E6%AC%A1%E6%91%A9%E6%B4%9B%E5%93%A5%E5%8D%B1%E6%A9%9F" title="第二次摩洛哥危機 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="第二次摩洛哥危機" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q164771#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Coup_d%27Agadir" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Coup_d%27Agadir" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Coup_d%27Agadir"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Coup_d%27Agadir"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Coup_d%27Agadir" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Coup_d%27Agadir" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&oldid=223972402" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&page=Coup_d%27Agadir&id=223972402&wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FCoup_d%2527Agadir"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FCoup_d%2527Agadir"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&bookcmd=book_creator&referer=Coup+d%27Agadir"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&page=Coup_d%27Agadir&action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Agadir_Crisis" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q164771" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:SMS_Panther.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/SMS_Panther.gif/260px-SMS_Panther.gif" decoding="async" width="260" height="159" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/41/SMS_Panther.gif 1.5x" data-file-width="323" data-file-height="197" /></a><figcaption>La <a href="/wiki/Canonni%C3%A8re" title="Canonnière">canonnière</a> <i><a href="/wiki/SMS_Panther" title="SMS Panther">SMS Panther</a></i> dans la baie d'Agadir.</figcaption></figure> <p>Le <b>coup d'Agadir</b>, ou <b>crise d'Agadir</b>, est un incident militaire et diplomatique qui eut lieu en <a href="/wiki/1911" title="1911">1911</a>, entre la <a href="/wiki/Troisi%C3%A8me_R%C3%A9publique_(France)" title="Troisième République (France)">France</a> et l'<a href="/wiki/Empire_allemand" title="Empire allemand">Allemagne</a>, provoqué par l'envoi d'une <a href="/wiki/Canonni%C3%A8re" title="Canonnière">canonnière</a> (navire léger armé de canons) de la marine de guerre allemande dans la baie d'<a href="/wiki/Agadir" title="Agadir">Agadir</a> au <a href="/wiki/Maroc" title="Maroc">Maroc</a><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, la <i><a href="/wiki/SMS_Panther" title="SMS Panther">SMS Panther</a></i>. Il s'inscrit dans la rivalité des <a href="/wiki/Imp%C3%A9rialisme" title="Impérialisme">impérialismes</a> européens pour le <a href="/wiki/Partage_de_l%27Afrique" title="Partage de l'Afrique">partage de l'Afrique</a> et la mise en tutelle du <a href="/wiki/Maroc_pr%C3%A9colonial" title="Maroc précolonial">Maroc précolonial</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Causes">Causes</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&veaction=edit&section=1" title="Modifier la section : Causes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&action=edit&section=1" title="Modifier le code source de la section : Causes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Au début du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, la France, qui administre l'<a href="/wiki/Alg%C3%A9rie" title="Algérie">Algérie</a>, colonisée depuis la <a href="/wiki/Conqu%C3%AAte_de_l%27Alg%C3%A9rie_par_la_France" title="Conquête de l'Algérie par la France">conquête de 1830</a>, se préoccupe de la sécurité de sa <a href="/wiki/Fronti%C3%A8re_entre_l%27Alg%C3%A9rie_et_le_Maroc" title="Frontière entre l'Algérie et le Maroc">frontière avec le Maroc</a>, tout en lorgnant sur ce pays. Le royaume <a href="/wiki/Ch%C3%A9rifien" class="mw-redirect" title="Chérifien">chérifien</a> était alors l'un des derniers pays non colonisés d'<a href="/wiki/Afrique" title="Afrique">Afrique</a> et suscitait la convoitise de plusieurs puissances <a href="/wiki/Europe" title="Europe">européennes</a>, surtout la France et l'<a href="/wiki/Empire_allemand" title="Empire allemand">Allemagne</a>, cette dernière estimant avoir un retard à rattraper en matière de colonies. </p><p>En <time>1904</time>, la France et la <a href="/wiki/Grande-Bretagne" title="Grande-Bretagne">Grande-Bretagne</a> concluent, contre l'Allemagne, un accord d'« <a href="/wiki/Entente_cordiale" title="Entente cordiale">Entente cordiale</a> » : la France laisse les mains libres à la Grande-Bretagne en <a href="/wiki/%C3%89gypte" title="Égypte">Égypte</a> et, en contrepartie, peut instaurer un <a href="/wiki/Protectorat" title="Protectorat">protectorat</a> au Maroc. </p><p>En <time class="nowrap" datetime="1905-03" data-sort-value="1905-03">mars 1905</time>, pour rappeler ses prétentions sur le Maroc, l'empereur allemand <a href="/wiki/Guillaume_II_(empereur_allemand)" title="Guillaume II (empereur allemand)">Guillaume <abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></a> débarque à <a href="/wiki/Tanger" title="Tanger">Tanger</a> et rencontre le sultan marocain <a href="/wiki/Abd_al-Aziz_du_Maroc" class="mw-redirect" title="Abd al-Aziz du Maroc">Moulay Abd al-Aziz</a>. C'est le « <a href="/wiki/Crise_de_Tanger" title="Crise de Tanger">coup de Tanger</a> », qui provoque des tensions entre les puissances européennes jusqu’à la <a href="/wiki/Conf%C3%A9rence_d%27Alg%C3%A9siras" title="Conférence d'Algésiras">conférence internationale</a> d'<a href="/wiki/Alg%C3%A9siras" title="Algésiras">Algésiras</a>, en <a href="/wiki/1906" title="1906">1906</a>. L'Allemagne y obtient un droit de regard sur les affaires marocaines, et la France et l'<a href="/wiki/Espagne" title="Espagne">Espagne</a> obtiennent des droits particuliers sur le Maroc en matière de police et de banque. </p><p>En <time class="nowrap date-lien" datetime="1911-03" data-sort-value="1911-03"><a href="/wiki/Mars_1911" title="Mars 1911">mars</a> <a href="/wiki/1911_au_Maroc" title="1911 au Maroc">1911</a></time>, le sultan, menacé par une révolte, demande à la France de lui prêter main-forte. En <time datetime="1911-05" data-sort-value="1911-05">mai</time>, les troupes françaises occupent <a href="/wiki/Rabat" title="Rabat">Rabat</a>, <a href="/wiki/F%C3%A8s" title="Fès">Fès</a> et <a href="/wiki/Mekn%C3%A8s" title="Meknès">Meknès</a>. L'Allemagne, inquiète pour ses prétentions sur le Maroc, considère cette occupation comme une violation des accords d'Algésiras et décide de réagir. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Déroulement"><span id="D.C3.A9roulement"></span>Déroulement</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&veaction=edit&section=2" title="Modifier la section : Déroulement" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&action=edit&section=2" title="Modifier le code source de la section : Déroulement"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Crise_Agadir_croiseur_Berlin.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Crise_Agadir_croiseur_Berlin.jpg/170px-Crise_Agadir_croiseur_Berlin.jpg" decoding="async" width="170" height="235" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Crise_Agadir_croiseur_Berlin.jpg/255px-Crise_Agadir_croiseur_Berlin.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Crise_Agadir_croiseur_Berlin.jpg/340px-Crise_Agadir_croiseur_Berlin.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="1108" /></a><figcaption>Le croiseur <i>Berlin</i> devant la casbah d'Agadir, en une de <i><a href="/wiki/L%27Illustration" title="L'Illustration">L'Illustration</a></i> du <time class="nowrap" datetime="1911-09-16" data-sort-value="1911-09-16">16 septembre 1911</time>.</figcaption></figure> <p>Prétendant répondre à un appel à l'aide d'entreprises allemandes de la vallée du <a href="/wiki/Souss" title="Souss">Souss</a> (il y avait alors quatre ressortissants allemands dans cette région, dont des représentants de la société <a href="/wiki/Mannesmann" title="Mannesmann">Mannesmann</a><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>), l'Allemagne, le <time class="nowrap" datetime="1911-07-01" data-sort-value="1911-07-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> juillet 1911</time>, décide, pour protéger ses intérêts, d'envoyer une <a href="/wiki/Canonni%C3%A8re" title="Canonnière">canonnière</a>, la <i><a href="/wiki/SMS_Panther" title="SMS Panther">SMS Panther</a></i>, dans la baie d'Agadir, dont la rade avait été, jusqu'en <a href="/wiki/1881" title="1881">1881</a>, fermée au commerce étranger. À partir de la mi-juillet, la <i>Panther</i> est régulièrement relayée par le <a href="/wiki/Croiseur" title="Croiseur">croiseur</a> <i><a href="/wiki/SMS_Berlin" title="SMS Berlin">SMS Berlin</a></i> en alternance avec la canonnière <i><a href="/wiki/SMS_Eber" title="SMS Eber">SMS Eber</a></i>. </p><p>L'Allemagne, qui voulait mettre un coup d'arrêt à l'expansion de la France au Maroc et affaiblir l'<a href="/wiki/Entente_cordiale" title="Entente cordiale">Entente cordiale</a> entre la France et la Grande-Bretagne, est surprise par les vives réactions que provoque son coup de force. Le Royaume-Uni se déclare immédiatement en faveur de <a href="/wiki/Paris" title="Paris">Paris</a> et menace <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlin</a>. <a href="/wiki/David_Lloyd_George" title="David Lloyd George">David Lloyd George</a>, alors <a href="/wiki/Chancelier_de_l%27%C3%89chiquier" title="Chancelier de l'Échiquier">Chancelier de l’Échiquier</a>, déclare le <time class="nowrap" datetime="07-21" data-sort-value="07-21">21 juillet</time> devant la Chambre des Communes que les "intérêts vitaux" du Royaume-Uni, tant sur le plan politique que commercial sont "engagés aux côtés de la France au Maroc", ce qui marque un soutien sans nuance du gouvernement britannique aux aspirations françaises<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Le gouvernement français, soutenu par son opinion, manifeste une très grande fermeté et n'exclut pas une réponse militaire. La France et l'Allemagne sont au bord du conflit. </p><p>Le <a href="/wiki/Gouvernement_Joseph_Caillaux" title="Gouvernement Joseph Caillaux">gouvernement Caillaux</a>, conscient du très grave danger qu'une guerre représente, préfère négocier. Ces négociations sont conduites, côté français, par le <a href="/wiki/Pr%C3%A9sident_du_Conseil_(France)" class="mw-redirect" title="Président du Conseil (France)">président du Conseil</a>, <a href="/wiki/Joseph_Caillaux" title="Joseph Caillaux">Joseph Caillaux</a>, et l'<a href="/wiki/Ambassade_de_France_en_Allemagne" title="Ambassade de France en Allemagne">ambassadeur français à Berlin</a>, <a href="/wiki/Jules_Cambon" title="Jules Cambon">Jules Cambon</a>, et, côté allemand, par <a href="/wiki/Alfred_von_Kiderlen-Waechter" title="Alfred von Kiderlen-Waechter">Alfred von Kiderlen-Waechter</a>, <a href="/wiki/Office_des_Affaires_%C3%A9trang%C3%A8res_(Allemagne)" title="Office des Affaires étrangères (Allemagne)">ministre des Affaires étrangères allemand</a>. Aux termes d'âpres tractations, l'Allemagne renonce à être présente au Maroc, en échange de l’abandon par Paris de 272 000 <abbr class="abbr" title="kilomètre carré">km<sup>2</sup></abbr> de territoires d'<a href="/wiki/Afrique_%C3%A9quatoriale" title="Afrique équatoriale">Afrique équatoriale</a>, au <a href="/wiki/Gabon" title="Gabon">Gabon</a>, au <a href="/wiki/Congo_fran%C3%A7ais" title="Congo français">Moyen-Congo</a> et en <a href="/wiki/Oubangui-Chari" title="Oubangui-Chari">Oubangui-Chari</a>, au profit du <a href="/wiki/Kamerun" title="Kamerun">Cameroun allemand</a><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Après que les deux pays sont parvenus le <time class="nowrap" datetime="10-11" data-sort-value="10-11">11 octobre</time><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> à un accord, un traité officiel franco-allemand est signé le <time class="nowrap" datetime="11-04" data-sort-value="11-04">4 novembre</time> 1911 à Berlin et laisse les mains libres à la France au Maroc. Ce n'est qu'à ce moment-là que les bâtiments allemands quittent définitivement la baie d'Agadir, le <time class="nowrap" datetime="1911-11-28" data-sort-value="1911-11-28">28 novembre 1911</time>. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Cameroun_1901-1916.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Cameroun_1901-1916.png/330px-Cameroun_1901-1916.png" decoding="async" width="330" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Cameroun_1901-1916.png/500px-Cameroun_1901-1916.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Cameroun_1901-1916.png/960px-Cameroun_1901-1916.png 2x" data-file-width="1332" data-file-height="848" /></a><figcaption>Le <i>Kamerun</i> avant et après le coup d'Agadir.</figcaption></figure> <div class="clear" style="clear:both;"></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Conséquences"><span id="Cons.C3.A9quences"></span>Conséquences</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&veaction=edit&section=3" title="Modifier la section : Conséquences" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&action=edit&section=3" title="Modifier le code source de la section : Conséquences"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sur_la_situation_politique_au_Maroc">Sur la situation politique au Maroc</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&veaction=edit&section=4" title="Modifier la section : Sur la situation politique au Maroc" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&action=edit&section=4" title="Modifier le code source de la section : Sur la situation politique au Maroc"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le <time class="nowrap" datetime="1912-03-30" data-sort-value="1912-03-30">30 mars 1912</time>, après des négociations ardues, la France peut, par le <a href="/wiki/Trait%C3%A9_de_F%C3%A8s" title="Traité de Fès">traité de Fès</a>, imposer au sultan Moulay Abd al-Aziz son <a href="/wiki/Protectorat_fran%C3%A7ais_du_Maroc" class="mw-redirect" title="Protectorat français du Maroc">protectorat sur le Maroc</a>. Le prestige du souverain alaouite en est durement affecté, les élites politiques marocaines l'accusant d'avoir cédé l'empire marocain à la France<sup id="cite_ref-:0_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Ce discrédit a un effet néfaste sur la cohésion interne du Maroc et débouche sur la révolte des Tabors (bataillon d'infanterie marocaine) qui se soulèvent à Fès le <time class="nowrap" datetime="1912-04-17" data-sort-value="1912-04-17">17 avril 1912</time> et <a href="/wiki/Journ%C3%A9es_sanglantes_de_F%C3%A8s" title="Journées sanglantes de Fès">massacrent de nombreux Européens</a> durant le pillage de la ville<sup id="cite_ref-:0_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. La gestion critiquée de la crise par la colonne <a href="/wiki/Charles_%C3%89mile_Moinier" title="Charles Émile Moinier">Moinier</a> précipite le retour de Lyautey, alors en métropole. Dès lors, l'indépendance du Maroc n'est plus qu'une façade. <a href="/wiki/Hubert_Lyautey" title="Hubert Lyautey">Lyautey</a> devient le <time class="nowrap" datetime="1912-04-27" data-sort-value="1912-04-27">27 avril 1912</time>, <a href="/wiki/R%C3%A9sident_g%C3%A9n%C3%A9ral_de_France_au_Maroc" title="Résident général de France au Maroc">résident général</a> (gouverneur du Maroc). La France contrôle désormais plus de la moitié de la côte nord de l'Afrique. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sur_les_relations_internationales">Sur les relations internationales</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&veaction=edit&section=5" title="Modifier la section : Sur les relations internationales" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&action=edit&section=5" title="Modifier le code source de la section : Sur les relations internationales"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ce bras de fer franco-allemand, qui annonce la <a href="/wiki/Premi%C3%A8re_Guerre_mondiale" title="Première Guerre mondiale">Première Guerre mondiale</a>, permet à la France d'éprouver son alliance avec la Grande-Bretagne. La guerre aurait pu éclater trois ans plus tôt sans l'habileté de <a href="/wiki/Joseph_Caillaux" title="Joseph Caillaux">Joseph Caillaux</a> et la panique boursière en Allemagne dont le président du Conseil, spécialiste des finances, s'attribue la responsabilité. Dans ses <i>Mémoires</i>, Caillaux dit avoir obtenu des financiers français de banques allemandes qu'ils coupent les lignes de crédit lorsque l'ambassadeur allemand faisait des demandes importantes. En même temps, il obtient le retrait des disponibilités russes du marché allemand grâce à l'attaché financier de l'ambassade de Russie<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-Berstein,_Milza_p.223-227_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-Berstein,_Milza_p.223-227-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. C'est aussi pour la France une première occasion de s'opposer avec succès à l'Allemagne qui, à l'issue de la <a href="/wiki/Guerre_franco-allemande_de_1870" title="Guerre franco-allemande de 1870">défaite française de 1870-1871</a>, avait obtenu la cession de l'<a href="/wiki/Alsace-Lorraine" title="Alsace-Lorraine">Alsace-Moselle</a>. Certains historiens, néanmoins, tels <a href="/wiki/Serge_Berstein" title="Serge Berstein">Serge Berstein</a> et <a href="/wiki/Pierre_Milza" title="Pierre Milza">Pierre Milza</a><sup id="cite_ref-Berstein,_Milza_p.223-227_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-Berstein,_Milza_p.223-227-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, considèrent que la partie « s'achève par un gain substantiel obtenu par l'impérialisme allemand ». </p><p>La presse nationaliste allemande de l'époque dénonce le fait que l'Allemagne ait risqué une guerre pour des <span class="citation">« étangs congolais »</span>. Cependant, pour le spécialiste des relations internationales <a href="/wiki/Henry_Kissinger" title="Henry Kissinger">Henry Kissinger</a>, le principal problème allemand réside dans le fait qu'en intimidant ou en menaçant plusieurs pays de guerre en l'espace de quelques années, sans même être capable de formuler un objectif réfléchi, l'Allemagne a intensifié les peurs à son égard et fait émerger une coalition contre elle sans gain substantiel en retour ou consolidation de sa propre coalition. Une conséquence indirecte d'Agadir est que les Britanniques et les Français se répartissent les zones maritimes à protéger : les premiers ont l'<a href="/wiki/Atlantique" class="mw-redirect" title="Atlantique">Atlantique</a>, les seconds la <a href="/wiki/M%C3%A9diterran%C3%A9e" class="mw-redirect" title="Méditerranée">Méditerranée</a>. Cette situation accroît l'obligation pour le Royaume-Uni d'entrer dans la Première Guerre mondiale<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Le philosophe allemand <a href="/wiki/Oswald_Spengler" title="Oswald Spengler">Oswald Spengler</a> mentionne cet événement comme l'une des sources d'inspiration de son essai « <a href="/wiki/Le_D%C3%A9clin_de_l%27Occident" title="Le Déclin de l'Occident">Le Déclin de l'Occident</a> » (<a href="/wiki/1918" title="1918">1918</a>). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&veaction=edit&section=6" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&action=edit&section=6" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Allain1976"><span class="ouvrage" id="Jean-Claude_Allain1976"><a href="/wiki/Jean-Claude_Allain" title="Jean-Claude Allain">Jean-Claude Allain</a>, <cite class="italique">Agadir 1911 : Une crise impérialiste en Europe pour la conquête du Maroc</cite>, Paris, Université de Paris I Panthéon-Sorbonne, <time>1976</time>, 471 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-85944-004-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-85944-004-6"><span class="nowrap">2-85944-004-6</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Agadir+1911&rft.place=Paris&rft.pub=Universit%C3%A9+de+Paris+I+Panth%C3%A9on-Sorbonne&rft.stitle=Une+crise+imp%C3%A9rialiste+en+Europe+pour+la+conqu%C3%AAte+du+Maroc&rft.aulast=Allain&rft.aufirst=Jean-Claude&rft.date=1976&rft.tpages=471&rft.isbn=2-85944-004-6&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACoup+d%27Agadir"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Colling1949"><span class="ouvrage" id="Alfred_Colling1949"><a href="/wiki/Alfred_Colling" title="Alfred Colling">Alfred Colling</a>, <cite class="italique"><a href="/wiki/La_Prodigieuse_Histoire_de_la_Bourse" title="La Prodigieuse Histoire de la Bourse">La Prodigieuse Histoire de la Bourse</a></cite>, Paris, Société d'éditions économiques et financières, <time>1949</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 339<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+Prodigieuse+Histoire+de+la+Bourse&rft.place=Paris&rft.pub=Soci%C3%A9t%C3%A9+d%27%C3%A9ditions+%C3%A9conomiques+et+financi%C3%A8res&rft.aulast=Colling&rft.aufirst=Alfred&rft.date=1949&rft.pages=339&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACoup+d%27Agadir"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Teyssier2004"><span class="ouvrage" id="Arnaud_Teyssier2004">Arnaud Teyssier, <cite class="italique">Lyautey</cite>, Paris, Éditions Perrin, <time class="nowrap" datetime="2004-02" data-sort-value="2004-02">février 2004</time>, 468 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 257<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Lyautey&rft.place=Paris&rft.pub=%C3%89ditions+Perrin&rft.aulast=Teyssier&rft.aufirst=Arnaud&rft.date=2004-02&rft.pages=257&rft.tpages=468&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACoup+d%27Agadir"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text">C'est le <a href="/wiki/Neukamerun" title="Neukamerun">Neukamerun</a>, tandis que la France gagne la partie occidentale du « <a href="/wiki/Bec_de_canard_(Cameroun)" title="Bec de canard (Cameroun)">Bec de Canard</a> ».</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Colling1949">Colling 1949</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 340.</span> </li> <li id="cite_note-:0-6"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_6-0">a</a> et <a href="#cite_ref-:0_6-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Teyssier2004"><span class="ouvrage" id="Arnaud_Teyssier2004">Arnaud Teyssier, <cite class="italique">Lyautey</cite>, Paris, Éditions Perrin, <time class="nowrap" datetime="2004-02" data-sort-value="2004-02">février 2004</time>, 468 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 260<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Lyautey&rft.place=Paris&rft.pub=%C3%89ditions+Perrin&rft.aulast=Teyssier&rft.aufirst=Arnaud&rft.date=2004-02&rft.pages=260&rft.tpages=468&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACoup+d%27Agadir"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text">Joseph Caillaux, <i>Mes Mémoires</i>, 1943, tome 2, p.170</span> </li> <li id="cite_note-Berstein,_Milza_p.223-227-8"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Berstein,_Milza_p.223-227_8-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Berstein,_Milza_p.223-227_8-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="BersteinMilza"><span class="ouvrage" id="Serge_BersteinPierre_Milza"><a href="/wiki/Serge_Berstein" title="Serge Berstein">Serge Berstein</a> et <a href="/wiki/Pierre_Milza" title="Pierre Milza">Pierre Milza</a>, <cite class="italique">Histoire de la France au <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</cite>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">223-227</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Histoire+de+la+France+au+XXe%26nbsp%3Bsi%C3%A8cle&rft.aulast=Berstein&rft.aufirst=Serge&rft.au=Pierre+Milza&rft.pages=223-227&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ACoup+d%27Agadir"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Dignat"><span class="ouvrage" id="Alban_Dignat">Alban Dignat, « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.herodote.net/histoire/evenement.php?jour=19140316"><cite style="font-style:normal;">16 mars 1914, <abbr class="abbr" title="Madame">M<sup>me</sup></abbr> Caillaux tire sur Gaston Calmette</cite></a> », sur <span class="italique"><a href="/wiki/Herodote.net" title="Herodote.net">herodote.net</a></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text">Henry Kissinger, <i>Diplomacy</i>, p. 196-197.</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&veaction=edit&section=7" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&action=edit&section=7" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia :</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="wikisource"><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Histoire_de_France_(Jacques_Bainville)/Chapitre_XXI" class="extiw" title="s:Histoire de France (Jacques Bainville)/Chapitre XXI">Histoire de France (Jacques Bainville)</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikisource</span></span></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&veaction=edit&section=8" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&action=edit&section=8" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Histoire_du_Maroc#Pression_coloniale_(1810-1911)" title="Histoire du Maroc">Histoire du Maroc : la pression coloniale</a></li> <li><a href="/wiki/Maroc_pr%C3%A9colonial" title="Maroc précolonial">Maroc précolonial</a></li> <li><a href="/wiki/Revanchisme" title="Revanchisme">Esprit de revanche</a></li> <li><a href="/wiki/Agadir" title="Agadir">Agadir</a></li> <li><a href="/wiki/Journ%C3%A9es_sanglantes_de_F%C3%A8s" title="Journées sanglantes de Fès">Journées sanglantes de Fès</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&veaction=edit&section=9" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&action=edit&section=9" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">Notices dans des dictionnaires ou encyclopédies généralistes<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q164771?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/event/Agadir-Incident"><i>Britannica</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/panthersprung-nach-agadir"><i>Brockhaus</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://denstoredanske.lex.dk//Agadir-krisen/"><i>Den Store Danske Encyklopædi</i></a></li> </ul></div></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l'information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q164771?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb12050241m">BnF</a></span> (<span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12050241m">données</a></span>)</li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/sh85002032">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4199706-2">GND</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007293086705171">Israël</a></span></li> </ul></div></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.herodote.net/31_mars_1905_1er_juillet_1911-evenement-19050331.php">« Du « coup de Tanger » au « coup d'Agadir » »</a> sur <a href="/wiki/Herodote.net" title="Herodote.net">Herodote.net</a>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k642956h/f1">« Que veut l'Allemagne au Maroc ? Que voulons-nous nous-mêmes ? »</a>, article du Commandant de Thomasson, <i><a href="/wiki/L%27Ouest-%C3%89clair" title="L'Ouest-Éclair">L'Ouest-Éclair</a></i> (15/07/1911).</li></ul> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Conqu%C3%AAte_fran%C3%A7aise_du_Maroc" title="Modèle:Palette Conquête française du Maroc"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a> · <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Conqu%C3%AAte_fran%C3%A7aise_du_Maroc&action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Campagne_du_Maroc" title="Campagne du Maroc">Conquête française du Maroc</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:260px;">Période 1901-1909</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Combat_de_Ksar_el_Azoudj" title="Combat de Ksar el Azoudj">Ksar el Azoudj (1903)</a></li> <li><a href="/wiki/Crises_marocaines" title="Crises marocaines">Crises marocaines (1905-1911)</a></li> <li><a href="/wiki/Crise_de_Tanger" title="Crise de Tanger">Crise de Tanger (1905)</a></li> <li><a href="/wiki/Conf%C3%A9rence_d%27Alg%C3%A9siras" title="Conférence d'Algésiras">Conférence d'Algésiras (1906)</a></li> <li><a href="/wiki/Guerre_de_la_Chaou%C3%AFa" title="Guerre de la Chaouïa">Guerre de la Chaouïa (1907-1914)</a></li> <li><a href="/wiki/Bombardement_de_Casablanca" title="Bombardement de Casablanca">Bombardement de Casablanca (1907)</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_du_Ravin-aux-Loups" title="Bataille du Ravin-aux-Loups">Ravin-Aux-Loups (1909)</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:260px;">Période 1910-1913</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">Coup d'Agadir (1911)</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Sidi_Bou_Othmane" title="Bataille de Sidi Bou Othmane">Sidi Bou Othmane (1912)</a></li> <li><a href="/wiki/Trait%C3%A9_de_F%C3%A8s" title="Traité de Fès">Traité de Fès (1912)</a></li> <li><a href="/wiki/Protectorat_fran%C3%A7ais_au_Maroc" title="Protectorat français au Maroc">Protectorat français du Maroc (1912)</a></li> <li><a href="/wiki/Protectorat_espagnol_au_Maroc" title="Protectorat espagnol au Maroc">Protectorat espagnol au Maroc (1912)</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:260px;">Période 1914-1916</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Guerre_des_Zayans" title="Guerre des Zayans">Guerre des Zayans (1914-1921)</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_d%27Elhri" title="Bataille d'Elhri">Elhri (1914)</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:260px;">Période 1921-1926</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Guerre_du_Rif" title="Guerre du Rif">Guerre du Rif (1921-1926)</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_d%27Anoual" title="Bataille d'Anoual">Anoual (1921)</a></li> <li><a href="/wiki/D%C3%A9barquement_d%27Al_Hoce%C3%AFma" title="Débarquement d'Al Hoceïma">Al Hoceima (1925)</a></li> <li><a href="/wiki/Bombardement_de_Chefchaouen" title="Bombardement de Chefchaouen">Bombardement de Chefchaouen</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:260px;">Période 1930-1944</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Dahir_berb%C3%A8re" title="Dahir berbère">Dahir berbère (1930)</a></li> <li><a href="/wiki/Mouvement_national_marocain" title="Mouvement national marocain">Mouvement national marocain (1930)</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Tazizaoute" title="Bataille de Tazizaoute">Tazizaoute (1932)</a></li> <li><a href="/wiki/Bataille_de_Bougafer" title="Bataille de Bougafer">Bougafer (1933)</a></li> <li><a href="/wiki/Manifeste_de_l%27ind%C3%A9pendance" title="Manifeste de l'indépendance">Manifeste de l'indépendance (1944)</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Diplomatie_des_grandes_puissances_(1871-1913)" title="Modèle:Palette Diplomatie des grandes puissances (1871-1913)"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a> · <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Diplomatie_des_grandes_puissances_(1871-1913)&action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Diplomatie" title="Diplomatie">Diplomatie</a> des <a href="/wiki/Grande_puissance" title="Grande puissance">grandes puissances</a> (1871-1913)</div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Grandes puissances</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Empire_allemand" title="Empire allemand">Allemagne</a></li> <li><a href="/wiki/Autriche-Hongrie" title="Autriche-Hongrie">Autriche-Hongrie</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a></li> <li><a href="/wiki/Troisi%C3%A8me_R%C3%A9publique_(France)" title="Troisième République (France)">France</a></li> <li><a href="/wiki/Royaume_d%27Italie_(1861-1946)" title="Royaume d'Italie (1861-1946)">Italie</a></li> <li><a href="/wiki/Empire_du_Japon" title="Empire du Japon">Japon</a></li> <li><a href="/wiki/Empire_britannique" title="Empire britannique">Royaume-Uni</a></li> <li><a href="/wiki/Empire_russe" title="Empire russe">Russie</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Traités et accords</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Trait%C3%A9_de_Francfort" title="Traité de Francfort">Traité de Francfort</a></li> <li><a href="/wiki/Syst%C3%A8mes_bismarckiens" title="Systèmes bismarckiens">Systèmes bismarckiens</a></li> <li><a href="/wiki/Entente_des_trois_empereurs" title="Entente des trois empereurs">Entente des trois empereurs</a></li> <li><a href="/wiki/Trait%C3%A9_de_Berlin_(1878)" title="Traité de Berlin (1878)">Traité de Berlin</a></li> <li><a href="/wiki/Duplice" title="Duplice">Alliance germano-autrichienne</a></li> <li><a href="/wiki/Triplice" title="Triplice">Triple alliance</a></li> <li><a href="/wiki/Convention_ferroviaire_%C3%A0_quatre" title="Convention ferroviaire à quatre">Convention ferroviaire à quatre</a></li> <li><a href="/wiki/Entente_de_la_M%C3%A9diterran%C3%A9e" title="Entente de la Méditerranée">Entente de la Méditerranée</a></li> <li><a href="/wiki/Trait%C3%A9_de_r%C3%A9assurance" title="Traité de réassurance">Traité de réassurance</a></li> <li><a href="/wiki/Alliance_franco-russe" title="Alliance franco-russe">Alliance franco-russe</a></li> <li><a href="/wiki/Trait%C3%A9_germano-espagnol" title="Traité germano-espagnol">Traité germano-espagnol</a></li> <li><a href="/wiki/Trait%C3%A9_de_Samoa" title="Traité de Samoa">Traité de Samoa</a></li> <li><a href="/wiki/Trait%C3%A9_de_Paris_(1900)" title="Traité de Paris (1900)">Traité de Paris</a></li> <li><a href="/wiki/Alliance_anglo-japonaise" title="Alliance anglo-japonaise">Alliance anglo-japonaise</a></li> <li><a href="/wiki/Entente_cordiale" title="Entente cordiale">Entente cordiale</a></li> <li><a href="/wiki/Pacte_de_Bj%C3%B6rk%C3%B6" title="Pacte de Björkö">Pacte de Björkö</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Accord_Taft-Katsura&action=edit&redlink=1" class="new" title="Accord Taft-Katsura (page inexistante)">Accord Taft-Katsura</a></li> <li><a href="/wiki/Trait%C3%A9_d%27Eulsa" title="Traité d'Eulsa">Traité d'Eulsa</a></li> <li><a href="/wiki/Entente_anglo-russe" title="Entente anglo-russe">Entente anglo-russe</a></li> <li><a href="/wiki/Triple-Entente" title="Triple-Entente">Triple-Entente</a></li> <li><a href="/wiki/Accord_de_Racconigi" title="Accord de Racconigi">Accord de Racconigi</a></li> <li><a href="/wiki/Trait%C3%A9_d%27annexion_de_la_Cor%C3%A9e" title="Traité d'annexion de la Corée">Traité d'annexion de la Corée</a></li> <li><a href="/wiki/Coop%C3%A9ration_sino-allemande_(1911-1941)" title="Coopération sino-allemande (1911-1941)">Coopération sino-allemande</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Tendances</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89quilibre_des_puissances_en_Europe" title="Équilibre des puissances en Europe">Équilibre des puissances</a> <small>(<a href="/wiki/Concert_europ%C3%A9en" title="Concert européen">Concert européen</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/D%C3%A9clin_et_chute_de_l%27Empire_ottoman" title="Déclin et chute de l'Empire ottoman">Déclin de l'Empire ottoman</a> <small>(<a href="/wiki/Question_d%27Orient" title="Question d'Orient">Question d'Orient</a></small></li> <li><small><a href="/wiki/Question_arm%C3%A9nienne" title="Question arménienne">Question arménienne</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Revanchisme" title="Revanchisme">Revanchisme</a></li> <li><a href="/wiki/Nouvel_imp%C3%A9rialisme" title="Nouvel impérialisme">Nouvel impérialisme</a></li> <li><a href="/wiki/Partage_de_l%27Afrique" title="Partage de l'Afrique">Partage de l'Afrique</a></li> <li><a href="/wiki/Panslavisme" title="Panslavisme">Panslavisme</a></li> <li><a href="/wiki/Grand_Jeu_(g%C3%A9ostrat%C3%A9gie)" title="Grand Jeu (géostratégie)">Grand Jeu</a></li> <li><a href="/wiki/Imp%C3%A9rialisme_occidental_en_Asie" title="Impérialisme occidental en Asie">Impérialisme en Asie</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Évènements</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Congr%C3%A8s_de_Berlin" title="Congrès de Berlin">Congrès de Berlin</a> <small>(1878)</small></li> <li><a href="/wiki/Conf%C3%A9rence_de_Berlin" title="Conférence de Berlin">Conférence de Berlin</a> <small>(1884-1885)</small></li> <li><a href="/wiki/Crise_des_Samoa" title="Crise des Samoa">Crise des Samoa</a> <small>(1887-1889)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=German_Naval_Laws&action=edit&redlink=1" class="new" title="German Naval Laws (page inexistante)">Lois navales allemandes</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/German_Naval_Laws" class="extiw" title="en:German Naval Laws"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « German Naval Laws »">(en)</span></a> <small>(1898-1912)</small></li> <li><a href="/wiki/Course_germano-britannique_aux_armements_navals" title="Course germano-britannique aux armements navals">Course germano-britannique aux armements navals</a></li> <li><a href="/wiki/Crise_de_Fachoda" title="Crise de Fachoda">Crise de Fachoda</a> <small>(1898)</small></li> <li><a href="/wiki/Renversement_du_royaume_d%27Hawa%C3%AF" title="Renversement du royaume d'Hawaï">Annexion</a> d'<a href="/wiki/Territoire_d%27Hawa%C3%AF" title="Territoire d'Hawaï">Hawaï</a> <small>(1898)</small></li> <li><a href="/wiki/Crise_de_Tanger" title="Crise de Tanger">Crise de Tanger</a> <small>(1905)</small></li> <li><a href="/wiki/Conf%C3%A9rence_d%27Alg%C3%A9siras" title="Conférence d'Algésiras">Conférence d'Algésiras</a> <small>(1906)</small></li> <li><span typeof="mw:File"><span title="Bon article"><img alt="Bon article" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Bon_article.svg/20px-Bon_article.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Bon_article.svg/24px-Bon_article.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></span></span> <a href="/wiki/Crise_bosniaque" title="Crise bosniaque">Crise bosniaque</a> <small>(1908-1909)</small></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Coup d'Agadir</a> <small>(1911)</small></li> <li><a href="/wiki/Conf%C3%A9rence_des_ambassadeurs_(1912-1913)" class="mw-redirect" title="Conférence des ambassadeurs (1912-1913)">Conférence des ambassadeurs</a> <small>(1913)</small></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Guerres</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Guerre_russo-turque_de_1877-1878" title="Guerre russo-turque de 1877-1878">Guerre russo-turque</a> <small>(1877-1878)</small></li> <li><a href="/wiki/Seconde_guerre_anglo-afghane" title="Seconde guerre anglo-afghane">Seconde guerre anglo-afghane</a> <small>(1878-1880)</small></li> <li><a href="/wiki/Guerre_du_Transvaal" class="mw-redirect" title="Guerre du Transvaal">Guerre du Transvaal</a> <small>(1880-1881)</small></li> <li><a href="/wiki/Guerre_franco-chinoise" title="Guerre franco-chinoise">Guerre franco-chinoise</a> <small>(1881-1885)</small></li> <li><a href="/wiki/Premi%C3%A8re_guerre_italo-%C3%A9thiopienne" title="Première guerre italo-éthiopienne">Première guerre italo-éthiopienne</a> <small>(1885-1896)</small></li> <li><a href="/wiki/Guerre_sino-japonaise_(1894-1895)" class="mw-redirect" title="Guerre sino-japonaise (1894-1895)">Première guerre sino-japonaise</a> <small>(1894-1895)</small></li> <li><a href="/wiki/Guerre_hispano-am%C3%A9ricaine" title="Guerre hispano-américaine">Guerre hispano-américaine</a> <small>(1898)</small></li> <li><a href="/wiki/Guerre_des_Bananes" title="Guerre des Bananes">Guerre des Bananes</a> <small>(1898-1934)</small></li> <li><a href="/wiki/Guerre_am%C3%A9ricano-philippine" title="Guerre américano-philippine">Guerre américano-philippine</a> <small>(1899-1902)</small></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9volte_des_Boxers" title="Révolte des Boxers">Révolte des Boxers</a> <small>(1899-1901)</small></li> <li><a href="/wiki/Seconde_guerre_des_Boers" title="Seconde guerre des Boers">Seconde guerre des Boers</a> <small>(1899-1902)</small></li> <li><a href="/wiki/Guerre_russo-japonaise" title="Guerre russo-japonaise">Guerre russo-japonaise</a> <small>(1904-1905)</small></li> <li><a href="/wiki/Guerre_italo-turque" title="Guerre italo-turque">Guerre italo-turque</a> <small>(1911-1912)</small></li> <li><a href="/wiki/Guerres_balkaniques" title="Guerres balkaniques">Guerres balkaniques</a> <ul><li><a href="/wiki/Premi%C3%A8re_guerre_balkanique" title="Première guerre balkanique"><abbr class="abbr" title="Première">1<sup>re</sup></abbr></a> <small>(1912-1913)</small></li> <li><a href="/wiki/Deuxi%C3%A8me_guerre_balkanique" title="Deuxième guerre balkanique"><abbr class="abbr" title="Deuxième">2<sup>e</sup></abbr></a> <small>(1913)</small></li></ul></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Relations_internationales" title="Portail des relations internationales"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/MapL.png/24px-MapL.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/MapL.png/36px-MapL.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/MapL.png/48px-MapL.png 2x" data-file-width="565" data-file-height="562" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Relations_internationales" title="Portail:Relations internationales">Portail des relations internationales</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Ann%C3%A9es_1910" title="Portail des années 1910"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Kandinsky_Sans_titre_1910-1913_MAM.gif/31px-Kandinsky_Sans_titre_1910-1913_MAM.gif" decoding="async" width="31" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Kandinsky_Sans_titre_1910-1913_MAM.gif/47px-Kandinsky_Sans_titre_1910-1913_MAM.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Kandinsky_Sans_titre_1910-1913_MAM.gif/62px-Kandinsky_Sans_titre_1910-1913_MAM.gif 2x" data-file-width="558" data-file-height="430" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Ann%C3%A9es_1910" title="Portail:Années 1910">Portail des années 1910</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Maroc" title="Portail du Maroc"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Morocco.svg/33px-Flag_of_Morocco.svg.png" decoding="async" width="33" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Morocco.svg/50px-Flag_of_Morocco.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Morocco.svg/66px-Flag_of_Morocco.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Maroc" title="Portail:Maroc">Portail du Maroc</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:France" title="Portail de la France"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/40px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="33" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/60px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/120px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:France" title="Portail:France">Portail de la France</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Empire_allemand" title="Portail de l'Empire allemand"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/40px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="33" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/60px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/120px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Empire_allemand" title="Portail:Empire allemand">Portail de l'Empire allemand</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Monde_colonial" title="Portail du monde colonial"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Portal_Colonial_World.svg/40px-Portal_Colonial_World.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Portal_Colonial_World.svg/60px-Portal_Colonial_World.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Monde_colonial" title="Portail:Monde colonial">Portail du monde colonial</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐f968fbb9b‐72mrm Cached time: 20250401130629 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.277 seconds Real time usage: 0.657 seconds Preprocessor visited node count: 2615/1000000 Post‐expand include size: 95498/2097152 bytes Template argument size: 17701/2097152 bytes Highest expansion depth: 17/100 Expensive parser function count: 2/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 8796/5000000 bytes Lua time usage: 0.104/10.000 seconds Lua memory usage: 5914687/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 359.420 1 -total 30.05% 108.003 1 Modèle:Liens 19.19% 68.984 1 Modèle:Références 13.40% 48.162 1 Modèle:Palette 12.30% 44.191 5 Modèle:Ouvrage 12.23% 43.960 7 Modèle:Date 10.92% 39.238 2 Modèle:Méta_palette_de_navigation 9.03% 32.456 1 Modèle:Palette_Diplomatie_des_grandes_puissances_(1871-1913) 8.51% 30.593 10 Modèle:Liste_horizontale 8.46% 30.422 1 Modèle:Portail --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:2677450:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250401130629 and revision id 223972402. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://auth.wikimedia.org/loginwiki/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&oldid=223972402">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&oldid=223972402</a> ».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Crise_diplomatique" title="Catégorie:Crise diplomatique">Crise diplomatique</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Histoire_coloniale_de_l%27Allemagne" title="Catégorie:Histoire coloniale de l'Allemagne">Histoire coloniale de l'Allemagne</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Histoire_militaire_de_l%27Allemagne" title="Catégorie:Histoire militaire de l'Allemagne">Histoire militaire de l'Allemagne</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Histoire_des_relations_entre_l%27Allemagne_et_la_France" title="Catégorie:Histoire des relations entre l'Allemagne et la France">Histoire des relations entre l'Allemagne et la France</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Histoire_du_Maroc" title="Catégorie:Histoire du Maroc">Histoire du Maroc</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Politique_ext%C3%A9rieure_de_la_Troisi%C3%A8me_R%C3%A9publique" title="Catégorie:Politique extérieure de la Troisième République">Politique extérieure de la Troisième République</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Politique_%C3%A9trang%C3%A8re_de_l%27Empire_allemand" title="Catégorie:Politique étrangère de l'Empire allemand">Politique étrangère de l'Empire allemand</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Agadir" title="Catégorie:Agadir">Agadir</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:1911_en_France" title="Catégorie:1911 en France">1911 en France</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:1911_au_Maroc" title="Catégorie:1911 au Maroc">1911 au Maroc</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Colonisation_du_Maroc_par_la_France" title="Catégorie:Colonisation du Maroc par la France">Colonisation du Maroc par la France</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_un_mod%C3%A8le_Bases_inactif" title="Catégorie:Page utilisant un modèle Bases inactif">Page utilisant un modèle Bases inactif</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1417" title="Catégorie:Page utilisant P1417">Page utilisant P1417</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P5019" title="Catégorie:Page utilisant P5019">Page utilisant P5019</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P8313" title="Catégorie:Page utilisant P8313">Page utilisant P8313</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_dictionnaires_ou_encyclop%C3%A9dies_g%C3%A9n%C3%A9ralistes" title="Catégorie:Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes">Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d'autorité">Article de Wikipédia avec notice d'autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_anglais" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en anglais">Article contenant un appel à traduction en anglais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Relations_internationales/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Relations internationales/Articles liés">Portail:Relations internationales/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Ann%C3%A9es_1910/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Années 1910/Articles liés">Portail:Années 1910/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:%C3%89poque_contemporaine/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Époque contemporaine/Articles liés">Portail:Époque contemporaine/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:XXe_si%C3%A8cle/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:XXe siècle/Articles liés">Portail:XXe siècle/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Histoire/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Histoire/Articles liés">Portail:Histoire/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Maroc/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Maroc/Articles liés">Portail:Maroc/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Afrique/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Afrique/Articles liés">Portail:Afrique/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Monde_arabe/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Monde arabe/Articles liés">Portail:Monde arabe/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Maghreb/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Maghreb/Articles liés">Portail:Maghreb/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:France/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:France/Articles liés">Portail:France/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Europe/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Europe/Articles liés">Portail:Europe/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Empire_allemand/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Empire allemand/Articles liés">Portail:Empire allemand/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Allemagne/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Allemagne/Articles liés">Portail:Allemagne/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Monde_colonial/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Monde colonial/Articles liés">Portail:Monde colonial/Articles liés</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 17 mars 2025 à 12:05.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a> : les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a> ; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Coup_d%27Agadir" title="Spécial:Citer/Coup d'Agadir">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Coup_d%27Agadir&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Coup d'Agadir</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>40 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-84559f4bd5-2h75n","wgBackendResponseTime":135,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.277","walltime":"0.657","ppvisitednodes":{"value":2615,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":95498,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":17701,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":17,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":2,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":8796,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 359.420 1 -total"," 30.05% 108.003 1 Modèle:Liens"," 19.19% 68.984 1 Modèle:Références"," 13.40% 48.162 1 Modèle:Palette"," 12.30% 44.191 5 Modèle:Ouvrage"," 12.23% 43.960 7 Modèle:Date"," 10.92% 39.238 2 Modèle:Méta_palette_de_navigation"," 9.03% 32.456 1 Modèle:Palette_Diplomatie_des_grandes_puissances_(1871-1913)"," 8.51% 30.593 10 Modèle:Liste_horizontale"," 8.46% 30.422 1 Modèle:Portail"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.104","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":5914687,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f968fbb9b-72mrm","timestamp":"20250401130629","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Coup d'Agadir","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Coup_d%27Agadir","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q164771","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q164771","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-09-28T17:59:41Z","dateModified":"2025-03-17T10:05:20Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/4\/41\/SMS_Panther.gif","headline":"incident militaire et diplomatique de 1911 entre la France et l'Allemagne au Maroc"}</script> </body> </html>