CINXE.COM
Mezzogiorno — Wikipédia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Mezzogiorno — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"5b659f6b-ded8-4eb8-8d19-dcfc3a662a7d","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Mezzogiorno","wgTitle":"Mezzogiorno","wgCurRevisionId":222010684,"wgRevisionId":222010684,"wgArticleId":232903,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Article à référence nécessaire","Article avec une section vide ou incomplète","Portail:Italie/Articles liés","Portail:Europe/Articles liés","Portail:Géographie/Articles liés","Géographie de l'Italie","Territoire en Italie"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Mezzogiorno","wgRelevantArticleId":232903,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":10000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q207989","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.gallery","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.22"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Mezzogiorno.svg/1200px-Mezzogiorno.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1416"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Mezzogiorno.svg/800px-Mezzogiorno.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="944"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Mezzogiorno.svg/640px-Mezzogiorno.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="755"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Mezzogiorno — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Mezzogiorno rootpage-Mezzogiorno skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Page d’accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil" title="Regroupements d'articles par thématiques"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact" title="Qui contacter"><span>Contact</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter" title="Guide pour apprendre à contribuer à Wikipédia"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales" title="Outils pour contribuer à Wikipédia"><span>Pages spéciales</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Mezzogiorno" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Mezzogiorno" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Mezzogiorno" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Mezzogiorno" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Définition" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Définition"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Définition</span> </div> </a> <ul id="toc-Définition-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Histoire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Histoire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Histoire</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Histoire-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Histoire</span> </button> <ul id="toc-Histoire-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Origines" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Origines"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Origines</span> </div> </a> <ul id="toc-Origines-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Depuis_l'unification_italienne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Depuis_l'unification_italienne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Depuis l'unification italienne</span> </div> </a> <ul id="toc-Depuis_l'unification_italienne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Géographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Géographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Géographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Géographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sociologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Sociologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Sociologie</span> </div> </a> <ul id="toc-Sociologie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Économie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Économie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Économie</span> </div> </a> <ul id="toc-Économie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Culture" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Culture"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Culture</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Culture-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Culture</span> </button> <ul id="toc-Culture-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Langues" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Langues"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Langues</span> </div> </a> <ul id="toc-Langues-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Mezzogiorno</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 48 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-48" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">48 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno" title="Mezzogiorno – aragonais" lang="an" hreflang="an" data-title="Mezzogiorno" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonais" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%A5%D9%8A%D8%B7%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A7" title="جنوب إيطاليا – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="جنوب إيطاليا" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno" title="Mezzogiorno – asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Mezzogiorno" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%AE%D0%B6%D0%BD%D0%B0_%D0%98%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Южна Италия – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Южна Италия" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno" title="Mezzogiorno – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Mezzogiorno" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno" title="Mezzogiorno – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Mezzogiorno" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCditalien" title="Süditalien – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Süditalien" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/%C4%B0talyay_Veroci" title="İtalyay Veroci – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="İtalyay Veroci" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CF%8C%CF%84%CE%B9%CE%B1_%CE%99%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%AF%CE%B1" title="Νότια Ιταλία – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Νότια Ιταλία" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/Basit%C3%A0glia" title="Basitàglia – Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Basitàglia" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Southern_Italy" title="Southern Italy – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Southern Italy" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Suda_Italio" title="Suda Italio – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Suda Italio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno" title="Mezzogiorno – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Mezzogiorno" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/L%C3%B5una-Itaalia" title="Lõuna-Itaalia – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Lõuna-Itaalia" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="ایتالیای جنوبی – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="ایتالیای جنوبی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno" title="Mezzogiorno – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Mezzogiorno" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno" title="Mezzogiorno – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Mezzogiorno" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%A6%D7%95%D7%92%27%D7%95%D7%A8%D7%A0%D7%95" title="מצוג'ורנו – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="מצוג'ורנו" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Ju%C5%BEna_Italija" title="Južna Italija – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Južna Italija" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/D%C3%A9l-Olaszorsz%C3%A1g" title="Dél-Olaszország – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Dél-Olaszország" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno" title="Mezzogiorno – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Mezzogiorno" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno_(Italia)" title="Mezzogiorno (Italia) – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Mezzogiorno (Italia)" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%97%E3%82%A4%E3%82%BF%E3%83%AA%E3%82%A2" title="南イタリア – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="南イタリア" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9D%B4%ED%83%88%EB%A6%AC%EC%95%84_%EB%82%A8%EB%B6%80" title="이탈리아 남부 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="이탈리아 남부" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Italia_meridiana" title="Italia meridiana – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Italia meridiana" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Piet%C5%B3_Italija" title="Pietų Italija – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Pietų Italija" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Dienvidit%C4%81lija" title="Dienviditālija – letton" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Dienviditālija" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letton" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno" title="Mezzogiorno – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Mezzogiorno" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno" title="Mezzogiorno – norvégien nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Mezzogiorno" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvégien nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno" title="Mezzogiorno – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Mezzogiorno" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno" title="Mezzogiorno – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Mezzogiorno" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B0%D1%80_%D0%98%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8" title="Хуссар Итали – ossète" lang="os" hreflang="os" data-title="Хуссар Итали" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="ossète" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno" title="Mezzogiorno – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Mezzogiorno" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno" title="Mezzogiorno – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Mezzogiorno" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Italia_de_Sud" title="Italia de Sud – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Italia de Sud" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AE%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%98%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Южная Италия – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Южная Италия" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno" title="Mezzogiorno – sarde" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Mezzogiorno" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sarde" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Italia_d%C3%BB_Sud" title="Italia dû Sud – sicilien" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Italia dû Sud" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sicilien" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Ju%C5%BEna_Italija" title="Južna Italija – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Južna Italija" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno" title="Mezzogiorno – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Mezzogiorno" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Italia_jugore" title="Italia jugore – albanais" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Italia jugore" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanais" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D1%83%D0%B6%D0%BD%D0%B0_%D0%98%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Јужна Италија – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Јужна Италија" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Mezzogiorno" title="Mezzogiorno – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Mezzogiorno" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Katimugang_Italya" title="Katimugang Italya – tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Katimugang Italya" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/G%C3%BCney_%C4%B0talya" title="Güney İtalya – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Güney İtalya" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%96%D0%B2%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0_%D0%86%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%8F" title="Південна Італія – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Південна Італія" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nam_%C3%9D" title="Nam Ý – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Nam Ý" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%97%E6%84%8F%E5%A4%A7%E5%88%A9" title="南意大利 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="南意大利" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q207989#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Mezzogiorno" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Mezzogiorno" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Mezzogiorno"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Mezzogiorno"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Mezzogiorno" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Mezzogiorno" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&oldid=222010684" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&page=Mezzogiorno&id=222010684&wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FMezzogiorno"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FMezzogiorno"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&bookcmd=book_creator&referer=Mezzogiorno"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&page=Mezzogiorno&action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Mezzogiorno_(Italy)" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikivoyage mw-list-item"><a href="https://fr.wikivoyage.org/wiki/Italie_du_Sud" hreflang="fr"><span>Wikivoyage</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q207989" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour les articles homonymes, voir <a href="/wiki/Mezzogiorno_(homonymie)" class="mw-disambig" title="Mezzogiorno (homonymie)">Mezzogiorno (homonymie)</a>. </p> </div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Mezzogiorno.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Mezzogiorno.svg/250px-Mezzogiorno.svg.png" decoding="async" width="220" height="260" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Mezzogiorno.svg/330px-Mezzogiorno.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Mezzogiorno.svg/500px-Mezzogiorno.svg.png 2x" data-file-width="735" data-file-height="867" /></a><figcaption>Les régions qui composent le <i>Mezzogiorno</i>.</figcaption></figure> <p>Le <b>Mezzogiorno</b> <span class="API nowrap" title="Alphabet phonétique international" style="font-family:'Segoe UI','DejaVu Sans','Lucida Grande','Lucida Sans Unicode','Arial Unicode MS','Hiragino Kaku Gothic Pro',sans-serif;">/<a href="/wiki/API_%CB%8C" class="mw-redirect" title="API ˌ"><span title="[ˌ] indique que la syllabe ou voyelle suivante porte l'accent tonique secondaire.">ˌ</span></a><a href="/wiki/API_m" class="mw-redirect" title="API m"><span title="[m] « m » dans « mou ».">m</span></a><a href="/wiki/API_%C9%9B" class="mw-redirect" title="API ɛ"><span title="[ɛ] « è » dans « mère ».">ɛ</span></a><a href="/wiki/API_t" class="mw-redirect" title="API t"><span title="[t] en français « t » dans « tous » ; ailleurs avec la langue un peu plus en arrière.">t</span></a><a href="/wiki/API_%27" class="mw-redirect" title="API '">'</a><a href="/wiki/API_z" class="mw-redirect" title="API z"><span title="[z] « z » dans « zéro ».">z</span></a><a href="/wiki/API_o" class="mw-redirect" title="API o"><span title="[o] « o » dans « sot ».">o</span></a><a href="/wiki/API_%CB%88" class="mw-redirect" title="API ˈ"><span title="[ˈ] indique que la syllabe ou voyelle suivante porte l'accent tonique.">ˈ</span></a><a href="/wiki/API_d%CD%A1%CA%92" class="mw-redirect" title="API d͡ʒ"><span title="[d͡ʒ] « dj » dans « djellaba ».">d͡ʒ</span></a><a href="/wiki/API_o" class="mw-redirect" title="API o"><span title="[o] « o » dans « sot ».">o</span></a><a href="/wiki/API_r" class="mw-redirect" title="API r"><span title="[r] « r » roulé.">r</span></a><a href="/wiki/API_n" class="mw-redirect" title="API n"><span title="[n] en français « n » dans « nous » ; ailleurs avec la langue un peu plus en arrière.">n</span></a><a href="/wiki/API_o" class="mw-redirect" title="API o"><span title="[o] « o » dans « sot ».">o</span></a>/</span><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (« le Midi » en italien) désigne l'ensemble des régions péninsulaire et insulaire qui correspondent au sud de l'<a href="/wiki/Italie" title="Italie">Italie</a>. Sa définition est différente de celle de l'<a href="/wiki/Italie_m%C3%A9ridionale" title="Italie méridionale">Italie méridionale</a> (selon l’<i><a href="/wiki/Istituto_nazionale_di_statistica" title="Istituto nazionale di statistica">Istituto nazionale di statistica</a></i>) qui ne comprend pas les <a href="/wiki/Italie_insulaire" title="Italie insulaire">régions insulaires</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Définition"><span id="D.C3.A9finition"></span>Définition</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&veaction=edit&section=1" title="Modifier la section : Définition" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&action=edit&section=1" title="Modifier le code source de la section : Définition"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le terme de <i>Mezzogiorno</i> renvoie aujourd'hui à l'ensemble de régions du sud de l'Italie péninsulaire et insulaire, caractérisées par un développement économique moindre par rapport au reste du pays (faible tissu économique, chômage élevé), et par une culture et une sociologie particulières (implantation <a href="/wiki/Mafia" title="Mafia">mafieuse</a>, faiblesse des institutions).<br /> </p><p>D'un point de vue historique le <i>Mezzogiorno</i> désigne les <a href="/wiki/R%C3%A9gions_d%27Italie" title="Régions d'Italie">régions italiennes</a> qui correspondent à l'ancien royaume des <a href="/wiki/Deux-Siciles" class="mw-redirect" title="Deux-Siciles">Deux-Siciles</a>, intégré à l'<a href="/wiki/Italie" title="Italie">Italie</a> en <a href="/wiki/1861" title="1861">1861</a>, à la suite de l'<a href="/wiki/Exp%C3%A9dition_des_Mille" title="Expédition des Mille">expédition des Mille</a> menée par <a href="/wiki/Garibaldi" class="mw-redirect" title="Garibaldi">Garibaldi</a> : </p> <ul><li>les <a href="/wiki/Abruzzes" title="Abruzzes">Abruzzes</a></li> <li>la <a href="/wiki/Basilicate" title="Basilicate">Basilicate</a></li> <li>la <a href="/wiki/Campanie" title="Campanie">Campanie</a></li> <li>la <a href="/wiki/Calabre" title="Calabre">Calabre</a></li> <li>le sud du <a href="/wiki/Latium" title="Latium">Latium</a> (auparavant partie intégrante de la Campanie)</li> <li>le <a href="/wiki/Molise" title="Molise">Molise</a></li> <li>les <a href="/wiki/Pouilles" title="Pouilles">Pouilles</a></li> <li>la <a href="/wiki/Sicile" title="Sicile">Sicile</a></li></ul> <p>La <a href="/wiki/Sardaigne" title="Sardaigne">Sardaigne</a> est également incluse, malgré sa spécificité <a href="/wiki/Histoire_de_la_Sardaigne" title="Histoire de la Sardaigne">historique</a>, <a href="/wiki/Sardaigne#Culture_sarde" title="Sardaigne">culturelle</a> et <a href="/wiki/Sarde" title="Sarde">linguistique</a>, en raison de conditions économiques similaires. </p><p>Toutefois le <i>Mezzogiorno</i> ne constitue pas un ensemble homogène, chaque région ayant connu des évolutions différentes. La <a href="/wiki/Sardaigne" title="Sardaigne">Sardaigne</a>, la <a href="/wiki/Basilicate" title="Basilicate">Basilicate</a>, les <a href="/wiki/Abruzzes" title="Abruzzes">Abruzzes</a> et le <a href="/wiki/Molise" title="Molise">Molise</a> ont elles connu un développement économique plus fort par rapport à d'autres régions méridionales. Le problème mafieux spécifique au <i>Mezzogiorno</i> ne se rencontre en outre que dans des territoires spécifiques : deux provinces de <a href="/wiki/Campanie" title="Campanie">Campanie</a> (<a href="/wiki/Province_de_Caserte" title="Province de Caserte">Caserte</a> et <a href="/wiki/Province_de_Naples" title="Province de Naples">Naples</a>), la <a href="/wiki/Calabre" title="Calabre">Calabre</a> (sa partie sud), la <a href="/wiki/Sicile" title="Sicile">Sicile</a> (6 provinces sur 9, en particulier celle de <a href="/wiki/Palerme" title="Palerme">Palerme</a>) et, dans une moindre mesure, les <a href="/wiki/Pouilles" title="Pouilles">Pouilles</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Histoire">Histoire</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&veaction=edit&section=2" title="Modifier la section : Histoire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&action=edit&section=2" title="Modifier le code source de la section : Histoire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Origines">Origines</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&veaction=edit&section=3" title="Modifier la section : Origines" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&action=edit&section=3" title="Modifier le code source de la section : Origines"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul class="gallery mw-gallery-packed"> <li class="gallerycaption">Atlas historique du sud de l'Italie</li> <li class="gallerybox" style="width: 193.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 191.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Magna_Graecia_ancient_colonies_and_dialects-fr.svg" class="mw-file-description" title="La Grande-Grèce."><img alt="La Grande-Grèce." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Magna_Graecia_ancient_colonies_and_dialects-fr.svg/330px-Magna_Graecia_ancient_colonies_and_dialects-fr.svg.png" decoding="async" width="192" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Magna_Graecia_ancient_colonies_and_dialects-fr.svg/430px-Magna_Graecia_ancient_colonies_and_dialects-fr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Magna_Graecia_ancient_colonies_and_dialects-fr.svg/574px-Magna_Graecia_ancient_colonies_and_dialects-fr.svg.png 2x" data-file-width="440" data-file-height="414" /></a></span></div> <div class="gallerytext">La <a href="/wiki/Grande-Gr%C3%A8ce" title="Grande-Grèce">Grande-Grèce</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 236.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 234.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Shepherd-c-030-031.jpg" class="mw-file-description" title="Le sud de l'Italie sous l'empereur Auguste."><img alt="Le sud de l'Italie sous l'empereur Auguste." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Shepherd-c-030-031.jpg/352px-Shepherd-c-030-031.jpg" decoding="async" width="235" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Shepherd-c-030-031.jpg/527px-Shepherd-c-030-031.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Shepherd-c-030-031.jpg/703px-Shepherd-c-030-031.jpg 2x" data-file-width="1989" data-file-height="1528" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Le sud de l'Italie sous l'<a href="/wiki/Empereur_romain" title="Empereur romain">empereur</a> <a href="/wiki/Auguste" title="Auguste">Auguste</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 178px"> <div class="thumb" style="width: 176px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Italie_du_sud_vers_1000.png" class="mw-file-description" title="L'Italie byzantine vers l'an 1000."><img alt="L'Italie byzantine vers l'an 1000." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Italie_du_sud_vers_1000.png/330px-Italie_du_sud_vers_1000.png" decoding="async" width="176" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Italie_du_sud_vers_1000.png/500px-Italie_du_sud_vers_1000.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Italie_du_sud_vers_1000.png/960px-Italie_du_sud_vers_1000.png 2x" data-file-width="1508" data-file-height="1544" /></a></span></div> <div class="gallerytext">L'<a href="/wiki/Italie_byzantine" title="Italie byzantine">Italie byzantine</a> vers l'an 1000.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 160.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 158.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Royaume_de_Sicile_1154.svg" class="mw-file-description" title="Le royaume de Sicile (1130-1816) en 1154."><img alt="Le royaume de Sicile (1130-1816) en 1154." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Royaume_de_Sicile_1154.svg/238px-Royaume_de_Sicile_1154.svg.png" decoding="async" width="159" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Royaume_de_Sicile_1154.svg/357px-Royaume_de_Sicile_1154.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Royaume_de_Sicile_1154.svg/476px-Royaume_de_Sicile_1154.svg.png 2x" data-file-width="712" data-file-height="807" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Le <a href="/wiki/Royaume_de_Sicile" title="Royaume de Sicile">royaume de Sicile</a> (1130-1816) en 1154.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 133.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 131.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Regno_delle_Due_Sicilie_con_citt%C3%A0_2.svg" class="mw-file-description" title="Le royaume des Deux-Siciles (1816-1861)."><img alt="Le royaume des Deux-Siciles (1816-1861)." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Regno_delle_Due_Sicilie_con_citt%C3%A0_2.svg/250px-Regno_delle_Due_Sicilie_con_citt%C3%A0_2.svg.png" decoding="async" width="132" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Regno_delle_Due_Sicilie_con_citt%C3%A0_2.svg/330px-Regno_delle_Due_Sicilie_con_citt%C3%A0_2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Regno_delle_Due_Sicilie_con_citt%C3%A0_2.svg/500px-Regno_delle_Due_Sicilie_con_citt%C3%A0_2.svg.png 2x" data-file-width="1279" data-file-height="1754" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Le <a href="/wiki/Royaume_des_Deux-Siciles" title="Royaume des Deux-Siciles">royaume des Deux-Siciles</a> (1816-1861).</div> </li> </ul> <p>Le <i>Mezzogiorno</i> correspond à la <a href="/wiki/Grande-Gr%C3%A8ce" title="Grande-Grèce">Grande Grèce</a> de l'Antiquité, peuplée de <a href="/wiki/Colonisation_grecque" title="Colonisation grecque">colons</a> venus des cités grecques. <a href="/wiki/Syracuse" title="Syracuse">Syracuse</a>, en Sicile, fut ainsi la ville natale d'<a href="/wiki/Archim%C3%A8de" title="Archimède">Archimède</a>. Jusqu'à la fin de l'<a href="/wiki/Empire_romain" title="Empire romain">Empire romain</a>, la région demeure sous l'influence culturelle de la Grèce. Lors de la reconquête de <a href="/wiki/Justinien_Ier" title="Justinien Ier">Justinien</a>, au <abbr class="abbr" title="6ᵉ siècle"><span class="romain">VI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, le <i>Mezzogiorno</i> fut la seule partie de l'Italie à repasser durablement sous le contrôle de <a href="/wiki/Byzance" title="Byzance">Byzance</a>. </p><p>Par la suite, le <i>Mezzogiorno</i>, notamment la Sicile, connut l'influence arabe, puis normande (<a href="/wiki/Maison_de_Hauteville" title="Maison de Hauteville">Maison de Hauteville</a>). Les Angevins, français, conquièrent en 1260 un royaume qui couvre la quasi-totalité du <i>Mezzogiorno</i> actuel, qu'ils conservent jusqu'en 1440. À la fin du Moyen Âge, le royaume passe sous domination espagnole, sous laquelle il reste jusqu'en 1743, date de l'installation d'une nouvelle dynastie française, branche cadette des <a href="/wiki/Maison_cap%C3%A9tienne_de_Bourbon" title="Maison capétienne de Bourbon">Bourbons</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Depuis_l'unification_italienne"><span id="Depuis_l.27unification_italienne"></span>Depuis l'unification italienne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&veaction=edit&section=4" title="Modifier la section : Depuis l'unification italienne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&action=edit&section=4" title="Modifier le code source de la section : Depuis l'unification italienne"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Origine_de_la_question_m%C3%A9ridionale" title="Origine de la question méridionale">Origine de la question méridionale</a>.</div></div> <p>L'<a href="/wiki/Exp%C3%A9dition_des_Mille" title="Expédition des Mille">expédition des Mille</a> de 1860 et la dictature de <a href="/wiki/Giuseppe_Garibaldi" title="Giuseppe Garibaldi">Garibaldi</a> sur la <a href="/wiki/Sicile" title="Sicile">Sicile</a> pendant les quelques semaines qui ont suivi ont éveillé un immense espoir de progrès social dans le <i>Mezzogiorno</i>. Mais la répression brutale d'une révolte de paysans siciliens par <a href="/wiki/Giuseppe_Garibaldi" title="Giuseppe Garibaldi">Garibaldi</a>, puis l'installation d'une administration piémontaise qui s'accommoda vite de la grande propriété terrienne, mit fin à ces rêves. </p><p>Pendant les dernières décennies du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, le <i>Mezzogiorno</i> fut frappé, en réaction à cette espérance brisée, d'une révolte populaire (appelée le <i>brigantaggio</i>) contre l'occupation italienne qui causa plusieurs dizaines de milliers de morts. En raison du désordre économique et social consécutif à l’annexion et à cause du peu d'intérêt manifesté par les gouvernements de l'État unitaire envers le Sud, le <i>Mezzogiorno</i> vit naître les premières <a href="/wiki/Mafia" title="Mafia">mafias</a>. </p><p>Enfin, entre le début du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle et les années 1970/1980, de nombreux immigrants en provenance de ses régions s'installèrent pour fuir la misère, la mafia, puis le fascisme dans des pays proches (France, Belgique, Suisse, Allemagne…) ou lointains (États-Unis, Argentine, Canada, Australie…). </p><p>Il existe encore aujourd'hui des villes ayant eu pendant longtemps un quartier habité par une forte communauté de personnes originaires des différentes régions. Ces communautés sont à l'origine de la diffusion de la culture italienne dans le monde qui, dans certains pays, notamment les États-Unis et le Canada est, en gros, une culture du Sud de l'Italie, notamment en ce qui concerne la cuisine (pizza, pâtes, huile d'olive, sauce tomate, etc.), la musique (<a href="/wiki/Chanson_napolitaine" title="Chanson napolitaine">chansons napolitaines</a> et siciliennes) ou certaines formes de religiosité (processions pour la fête des saints patrons). Par contre l'émigration interne des chômeurs du sud vers le Nord de l'Italie fut particulièrement forte dans l'après-guerre. Elle continue dans les années 2010, mais concerne cette fois-ci davantage les jeunes diplômés. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Géographie"><span id="G.C3.A9ographie"></span>Géographie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&veaction=edit&section=5" title="Modifier la section : Géographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&action=edit&section=5" title="Modifier le code source de la section : Géographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Mezzogiorno_d%27Italia.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Mezzogiorno_d%27Italia.jpg/220px-Mezzogiorno_d%27Italia.jpg" decoding="async" width="220" height="176" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Mezzogiorno_d%27Italia.jpg/330px-Mezzogiorno_d%27Italia.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Mezzogiorno_d%27Italia.jpg/440px-Mezzogiorno_d%27Italia.jpg 2x" data-file-width="1008" data-file-height="807" /></a><figcaption>Vue satellite du sud de l'Italie.</figcaption></figure> <p><i>Mezzogiorno</i> signifie en italien <a href="/wiki/Midi_(heure)" title="Midi (heure)">midi</a> (moitié du jour et par <a href="/wiki/Antonomase" title="Antonomase">antonomase</a>, le point cardinal). Le <i>Mezzogiorno</i> appartient à la même zone climatique que l'<a href="/wiki/Afrique_du_Nord" title="Afrique du Nord">Afrique du Nord</a> et l'<a href="/wiki/Andalousie" title="Andalousie">Andalousie</a>, caractérisée par des étés chauds et très secs, et des pluies parfois torrentielles en hiver. Le fort volcanisme qui y sévit a offert des terres remarquablement riches à la région de Naples (<a href="/wiki/V%C3%A9suve" title="Vésuve">Vésuve</a>) ou à la côte est de la Sicile, près de l'<a href="/wiki/Etna" title="Etna">Etna</a>. Mais le <i>Mezzogiorno</i> reste, en dehors de ces quelques zones favorables, une région de basses montagnes et de terres pauvres. Le climat du Mezzogiorno ne joue pas en sa faveur, car les températures élevées constituent une contrainte pour l'agriculture. Le <a href="/wiki/Sirocco" title="Sirocco">sirocco</a>, un vent chaud et humide de plus de <span title="104 °F ou 313,2 K" style="cursor:help">40</span> <abbr class="abbr" title="degré Celsius">°C</abbr> venant d'<a href="/wiki/Afrique" title="Afrique">Afrique</a> provoque plusieurs semaines de canicule<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>L'<a href="/wiki/ONU" class="mw-redirect" title="ONU">ONU</a> prévoit une désertification dans les décennies à venir de 44 % des terres cultivées de la planète. Selon l'organisation d'État des forêts italiennes, plus de 21 % du territoire est en danger de désertification. Le sont particulièrement cinq régions : Pouilles, Basilicate, Calabre, Sicile et Sardaigne. Selon les données de <i>Legambiente</i>, qui ajoute à la liste la Campanie et la Molise comme régions menacées, la situation est particulièrement grave en Sardaigne, où le risque représente plus de la moitié de la région ; 11 % du territoire sarde est déjà touché par le phénomène<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sociologie">Sociologie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&veaction=edit&section=6" title="Modifier la section : Sociologie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&action=edit&section=6" title="Modifier le code source de la section : Sociologie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Mappa_del_Pizzo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Mappa_del_Pizzo.svg/220px-Mappa_del_Pizzo.svg.png" decoding="async" width="220" height="275" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Mappa_del_Pizzo.svg/330px-Mappa_del_Pizzo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Mappa_del_Pizzo.svg/440px-Mappa_del_Pizzo.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1500" /></a><figcaption>L'infiltration mafieuse dans l'économie des provinces italiennes (prélèvement du <a href="/wiki/Pizzo_(mafia)" title="Pizzo (mafia)">pizzo</a>)</figcaption></figure> <p>Ce climat — et cette géologie — ont conduit au développement d'une agriculture extensive, basée sur de grandes propriétés de type <a href="/wiki/Latifundium_(Antiquit%C3%A9)" title="Latifundium (Antiquité)"><i>latifundia</i></a>. La mainmise d'une riche aristocratie terrienne sur l'économie et la rareté de la classe moyenne ont retardé l'émergence d'une <a href="/wiki/Industrie" title="Industrie">industrie</a>, encore peu développée aujourd'hui. </p><p>Comme plusieurs historiens l'ont démontré depuis un siècle<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire"><span title="Ce passage nécessite une référence ; voir l'aide.">[réf. nécessaire]</span></a></sup>, après l'unification de l'Italie, le Sud, plus peuplé à cette époque, a fortement contribué à l'industrialisation du Nord (qui a été menée surtout par l'État) ayant versé, pendant les premières cinquante années d'unité, plus de taxes que le Nord<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Par exemple l'arsenal de <a href="/wiki/Castellammare_di_Stabia" title="Castellammare di Stabia">Castellammare di Stabia</a> en Campanie fut transféré à <a href="/wiki/G%C3%AAnes" title="Gênes">Gênes</a>, et l'usine sidérurgique de <a href="/wiki/Calabre" title="Calabre">Calabre</a> fut démontée pour créer la société <a href="/wiki/Ansaldo" title="Ansaldo">Ansaldo</a> aux alentours de Gênes. Une taxe sur la production du blé fut imposée et un service militaire de quatre ans rendu obligatoire. Selon certains historiens le Trésor de la nation Napolitaine, surveillé par le Banco di Napoli, aurait été pillé à l'arrivée des <a href="/wiki/Chemises_rouges_(Italie)" title="Chemises rouges (Italie)">chemises rouges</a> de <a href="/wiki/Garibaldi" class="mw-redirect" title="Garibaldi">Garibaldi</a> (<i>garibaldini</i>)<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>En 1935-1936 le romancier <a href="/wiki/Carlo_Levi" title="Carlo Levi">Carlo Levi</a>, assigné à résidence par le pouvoir <a href="/wiki/Fasciste" class="mw-redirect" title="Fasciste">fasciste</a> dans le petit village d'<a href="/wiki/Aliano" title="Aliano">Aliano</a> en <a href="/wiki/Basilicate" title="Basilicate">Basilicate</a>, a raconté avec beaucoup de justesse la condition difficile des paysans du <i>Mezzogiorno</i> à cette époque dans son récit <i><a href="/wiki/Le_Christ_s%27est_arr%C3%AAt%C3%A9_%C3%A0_Eboli" title="Le Christ s'est arrêté à Eboli">Le Christ s'est arrêté à Eboli</a></i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Économie"><span id=".C3.89conomie"></span>Économie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&veaction=edit&section=7" title="Modifier la section : Économie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&action=edit&section=7" title="Modifier le code source de la section : Économie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Question_m%C3%A9ridionale" title="Question méridionale">Question méridionale</a>.</div></div> <p>En raison du retard de développement du Sud, un organisme d'État appelé « <a href="/wiki/Cassa_del_Mezzogiorno" title="Cassa del Mezzogiorno">Caisse pour le Mezzogiorno</a> » a financé le développement économique et social de ces régions. </p><p>Bien qu'il représente un tiers de la population italienne (environ 20 millions d'habitants), le Mezzogiorno n'assure que 10 % du total des exportations de l'Italie. Un fort taux de chômage, mêlé à l'importance de l'économie souterraine et, dans certaines provinces, l'infiltration <a href="/wiki/Mafia" title="Mafia">mafieuse</a> de l'économie et de la société, constituent des problèmes récurrents pour le Sud. </p><p>Le revenu par habitant est faible, il est de 17 970 euros en 2015 contre une moyenne de 29 150 euros pour le centre et le nord de l'Italie<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Le taux de chômage des moins de 34 ans atteint des pics à 50 %<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Culture">Culture</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&veaction=edit&section=8" title="Modifier la section : Culture" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&action=edit&section=8" title="Modifier le code source de la section : Culture"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/20px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/40px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Mezzogiorno" title="Spécial:EditPage/Mezzogiorno">Votre aide</a> est la bienvenue ! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire ?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Langues">Langues</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&veaction=edit&section=9" title="Modifier la section : Langues" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&action=edit&section=9" title="Modifier le code source de la section : Langues"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul class="gallery mw-gallery-packed"> <li class="gallerycaption">Groupes dialectaux du sud de l'Italie</li> <li class="gallerybox" style="width: 158.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 156.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Neapolitan_noborders.jpg" class="mw-file-description" title="Le groupe de l'italien méridional."><img alt="Le groupe de l'italien méridional." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Neapolitan_noborders.jpg/250px-Neapolitan_noborders.jpg" decoding="async" width="157" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Neapolitan_noborders.jpg/500px-Neapolitan_noborders.jpg 1.5x" data-file-width="592" data-file-height="680" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Le <a href="/wiki/Dialectes_italiens_m%C3%A9ridionaux" title="Dialectes italiens méridionaux">groupe de l'italien méridional</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 182.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 180.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Dialetti_italiani_meridionali_estremi.svg" class="mw-file-description" title="Dialectes italiens méridionaux extrêmes."><img alt="Dialectes italiens méridionaux extrêmes." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Dialetti_italiani_meridionali_estremi.svg/330px-Dialetti_italiani_meridionali_estremi.svg.png" decoding="async" width="181" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Dialetti_italiani_meridionali_estremi.svg/500px-Dialetti_italiani_meridionali_estremi.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Dialetti_italiani_meridionali_estremi.svg/543px-Dialetti_italiani_meridionali_estremi.svg.png 2x" data-file-width="612" data-file-height="609" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Dialectes_italiens_m%C3%A9ridionaux_extr%C3%AAmes" title="Dialectes italiens méridionaux extrêmes">Dialectes italiens méridionaux extrêmes</a>.</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&veaction=edit&section=10" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&action=edit&section=10" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Prononciation_de_l%27italien" title="Prononciation de l'italien">Prononciation</a> en <a href="/wiki/Italien" title="Italien">italien standard</a> <a href="/wiki/Transcription_phon%C3%A9tique" title="Transcription phonétique">retranscrite</a> selon la <a href="/wiki/Alphabet_phon%C3%A9tique_international" title="Alphabet phonétique international">norme API</a>. Voir <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dizionario.rai.it/poplemma.aspx?lid=40156&r=7724">Dizionario italiano multimediale e multilingue d'Ortografia e di Pronunzia — DOP.</a></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.wikiwix.com/cache/19981130000000/http://www.lonelyplanet.fr/_htm/destinations/index.php?mode=notice&param1=southern_italy&param2=environnement"><cite style="font-style:normal;">LonelyPlanet</cite></a> », sur <span class="italique">lonelyplanet.fr via <a href="/wiki/Wikiwix" title="Wikiwix">Wikiwix</a></span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-11-03" data-sort-value="2023-11-03">3 novembre 2023</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lagazzettadelmezzogiorno.it/GdM_dallapuglia_NOTIZIA_01.php?IDNotizia=358221&IDCategoria=1"><i>Gazzetta del Mezzogiorno</i>.</a></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Francesco_Saverio_Nitti" title="Francesco Saverio Nitti">F. S. Nitti</a>, <i>Scritti sulla questione meridionale</i>; <a href="/wiki/Antonio_Gramsci" title="Antonio Gramsci">A. Gramsci</a>, <i>Alcuni temi sulla quistione meridionale</i></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text">Angela Pellicciari, <i>L'altro Risorgimento</i></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://web.mclink.it/MN8456/comunicati/2009giugno/12_06_09_comunicato_anticipazioni_rapporto.pdf">http://web.mclink.it/MN8456/comunicati/2009giugno/12_06_09_comunicato_anticipazioni_rapporto.pdf</a></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2020">« <cite style="font-style:normal">Italie, la fuite des cerveaux s’accentue</cite> », <i>La Croix</i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2020-01-08" data-sort-value="2020-01-08">8 janvier 2020</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0242-6056">0242-6056</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.la-croix.com/Monde/Europe/Italie-fuite-cerveaux-saccentue-2020-01-08-1201070442">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Italie%2C+la+fuite+des+cerveaux+s%E2%80%99accentue&rft.jtitle=La+Croix&rft.date=2020-01-08&rft.issn=0242-6056&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AMezzogiorno"></span></span></span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Articles_connexes">Articles connexes</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&veaction=edit&section=11" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mezzogiorno&action=edit&section=11" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Italie_du_Nord" title="Italie du Nord">Italie du Nord</a></li> <li><a href="/wiki/Italie_centrale" title="Italie centrale">Italie centrale</a></li> <li><a href="/wiki/Italie_m%C3%A9ridionale" title="Italie méridionale">Italie méridionale</a></li> <li><a href="/wiki/Italie_insulaire" title="Italie insulaire">Italie insulaire</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89conomie_italienne_du_XIXe_si%C3%A8cle" title="Économie italienne du XIXe siècle">Économie italienne du XIXe siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Question_m%C3%A9ridionale" title="Question méridionale">Question méridionale</a></li></ul> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Italie" title="Portail de l’Italie"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/40px-Flag_of_Italy.svg.png" decoding="async" width="33" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/60px-Flag_of_Italy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/120px-Flag_of_Italy.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Italie" title="Portail:Italie">Portail de l’Italie</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:G%C3%A9ographie" title="Portail de la géographie"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Circle-icons-globe.svg/24px-Circle-icons-globe.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Circle-icons-globe.svg/36px-Circle-icons-globe.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Circle-icons-globe.svg/48px-Circle-icons-globe.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:G%C3%A9ographie" title="Portail:Géographie">Portail de la géographie</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐5d5f45b5c6‐lgx5k Cached time: 20250328152434 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.187 seconds Real time usage: 0.289 seconds Preprocessor visited node count: 1154/1000000 Post‐expand include size: 16006/2097152 bytes Template argument size: 688/2097152 bytes Highest expansion depth: 12/100 Expensive parser function count: 0/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 11343/5000000 bytes Lua time usage: 0.076/10.000 seconds Lua memory usage: 3701312/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 234.077 1 -total 27.05% 63.328 1 Modèle:Références 19.85% 46.474 1 Modèle:Portail 13.76% 32.199 1 Modèle:Article 13.44% 31.463 1 Modèle:Voir_homonymes 12.90% 30.188 1 Modèle:Méta_bandeau_de_note 12.25% 28.682 1 Modèle:Méta_bandeau 10.42% 24.394 1 Modèle:Lien_web 7.85% 18.386 1 Modèle:Catégorisation_badges 7.67% 17.960 1 Modèle:Suivi_des_biographies --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:232903:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250328152434 and revision id 222010684. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mezzogiorno&oldid=222010684">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mezzogiorno&oldid=222010684</a> ».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:G%C3%A9ographie_de_l%27Italie" title="Catégorie:Géographie de l'Italie">Géographie de l'Italie</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Territoire_en_Italie" title="Catégorie:Territoire en Italie">Territoire en Italie</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Catégorie:Article à référence nécessaire">Article à référence nécessaire</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_avec_une_section_vide_ou_incompl%C3%A8te" title="Catégorie:Article avec une section vide ou incomplète">Article avec une section vide ou incomplète</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Italie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Italie/Articles liés">Portail:Italie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Europe/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Europe/Articles liés">Portail:Europe/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:G%C3%A9ographie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Géographie/Articles liés">Portail:Géographie/Articles liés</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 11 janvier 2025 à 21:20.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a> : les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a> ; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Mezzogiorno" title="Spécial:Citer/Mezzogiorno">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Mezzogiorno&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Mezzogiorno</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>48 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5d5f45b5c6-lgx5k","wgBackendResponseTime":448,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.187","walltime":"0.289","ppvisitednodes":{"value":1154,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":16006,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":688,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":11343,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 234.077 1 -total"," 27.05% 63.328 1 Modèle:Références"," 19.85% 46.474 1 Modèle:Portail"," 13.76% 32.199 1 Modèle:Article"," 13.44% 31.463 1 Modèle:Voir_homonymes"," 12.90% 30.188 1 Modèle:Méta_bandeau_de_note"," 12.25% 28.682 1 Modèle:Méta_bandeau"," 10.42% 24.394 1 Modèle:Lien_web"," 7.85% 18.386 1 Modèle:Catégorisation_badges"," 7.67% 17.960 1 Modèle:Suivi_des_biographies"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.076","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3701312,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-5d5f45b5c6-lgx5k","timestamp":"20250328152434","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Mezzogiorno","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Mezzogiorno","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q207989","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q207989","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-04-07T21:18:48Z","dateModified":"2025-01-11T20:20:40Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/7\/76\/Mezzogiorno.svg","headline":"ensemble des r\u00e9gions qui correspondent au Sud de l'Italie"}</script> </body> </html>