CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="tt" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Дхарма — Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )ttwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","гыйнвар","февраль","март","апрель","май","июнь","июль","август","сентябрь","октябрь","ноябрь","декабрь"],"wgRequestId":"8449724c-4414-4615-b96f-cfeb74e16dd1","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Дхарма","wgTitle":"Дхарма","wgCurRevisionId":3489601,"wgRevisionId":3489601,"wgArticleId":225507,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Сайланган мәкаләләр","Һинд дине","Һинд дине фәлсәфәсе","Һинд дине төшенчәләре"],"wgPageViewLanguage":"tt","wgPageContentLanguage":"tt","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Дхарма","wgRelevantArticleId":225507,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove": [],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"tt","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"tt"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":50000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q134293","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false, "wgSiteNoticeId":"2.0"};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","ext.tmh.player","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth", "ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tt&modules=ext.cite.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=tt&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tt&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Дхарма — Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//tt.m.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Үзгәртү" href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (tt)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//tt.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.tt"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Atom-каналы Wikipedia исемле сайт белән" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A1%D0%BE%D2%A3%D0%B3%D1%8B_%D2%AF%D0%B7%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%80&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Дхарма rootpage-Дхарма skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Эчтәлеккә күчү</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Төп меню" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Төп меню</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Төп меню</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">яшерү</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Навигация </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82" title="Баш биткә күчү [z]" accesskey="z"><span>Баш бит</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%AD%D1%87%D1%82%D3%99%D0%BB%D0%B5%D0%BA"><span>Эчтәлек</span></a></li><li id="n-index" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8B%D0%BA_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%BB%D3%99%D1%80"><span>Исемлек</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9E%D1%87%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D1%8B_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99" title="Очраклы битне карау [x]" accesskey="x"><span>Очраклы бит</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D3%99%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5_%D0%B2%D0%B0%D0%BA%D1%8B%D0%B9%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Хәзерге вакыйгалар турында мәгълүматны табу"><span>Агымдагы вакыйгалар</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Катнашу </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%96%D3%99%D0%BC%D0%B3%D1%8B%D1%8F%D1%82%D1%8C_%D2%AF%D0%B7%D3%99%D0%B3%D0%B5" title="Проект турында, биредә нәрсә белән шөгыльләнергә мөмкин һәм кайда кирәкле әйберләрне табу."><span>Җәмгыять үзәге</span></a></li><li id="n-forum" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F_%D0%B1%D3%99%D1%85%D3%99%D1%81%D0%B5:%D2%96%D3%99%D0%BC%D0%B3%D1%8B%D1%8F%D1%82%D1%8C_%D2%AF%D0%B7%D3%99%D0%B3%D0%B5"><span>Бәхәслек</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A1%D0%BE%D2%A3%D0%B3%D1%8B_%D2%AF%D0%B7%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Соңгы үзгәрешләр исемлеге [r]" accesskey="r"><span>Соңгы үзгәрешләр</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%AF%D2%A3%D0%B0_%D0%B1%D0%B8%D1%82"><span>Яңа битләр</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%AF%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC" title="Белешмә алу өчен урын"><span>Ярдәм</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-tt.svg" style="width: 7.5em; height: 1.1875em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-tt.svg" width="116" height="13" style="width: 7.25em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%AD%D0%B7%D0%BB%D3%99%D2%AF" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Wikipedia эчендә эзләү [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Эзләү</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Wikipedia эчендә эзләү" aria-label="Wikipedia эчендә эзләү" autocapitalize="sentences" title="Wikipedia эчендә эзләү [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Махсус:Эзләү"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Эзләү</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Шәхси кораллар"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Внешний вид"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Измените внешний вид страницы, размер, ширину и цвет шрифта." > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Внешний вид" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Внешний вид</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tt.wikipedia.org&uselang=tt" class=""><span>Иганә итү</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%BA%D3%99%D0%BB%D2%AF&returnto=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Сезгә аккаунт ясарга һәм системага керергә киңәш итәбез, әмма бу мәҗбүри түгел." class=""><span>Хисап язмасын төзү</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%87%D1%8B_%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BC%D0%B5&returnto=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Сезгә системага керергә тәкъдим ителә, әмма бу мәҗбүри түгел [o]" accesskey="o" class=""><span>Керү</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Больше возможностей" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Шәхси кораллар" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Шәхси кораллар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Кулланучы менюсы" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tt.wikipedia.org&uselang=tt"><span>Иганә итү</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%BA%D3%99%D0%BB%D2%AF&returnto=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Сезгә аккаунт ясарга һәм системага керергә киңәш итәбез, әмма бу мәҗбүри түгел."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Хисап язмасын төзү</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%87%D1%8B_%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BC%D0%B5&returnto=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Сезгә системага керергә тәкъдим ителә, әмма бу мәҗбүри түгел [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Керү</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Страницы для неавторизованных редакторов <a href="/wiki/%D0%AF%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC:%D0%9A%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%88" aria-label="Подробнее о редактировании"><span>күбрәк белү</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9C%D0%BE%D0%B9_%D0%B2%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B4" title="Әлеге IP-адрестан кертелгән төзәтмәләр [y]" accesskey="y"><span>Кертемнәр</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D3%99%D1%85%D3%99%D1%81%D0%B5%D0%BC" title="Бу IP-адрестагы төзәтмәләр буенча фикер алышу [n]" accesskey="n"><span>Фикер алышу</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Eяшерү\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"tt\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cdiv class=\"plainlinks\" style=\"border: 1px solid #ddd; margin: 0 0 3px;\"\u003E\n\u003Cdiv style=\"color: grey; max-width:1280px; margin: 5px auto; font-family: Tahoma, \u0026#39;DejaVu Sans Condensed\u0026#39;, sans-serif; text-align: center; font-size: 10pt; position: relative;\"\u003E\u003Csmall\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BC%D3%99%D0%B4%D3%99%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B5\" title=\"Төркем:Татар мәдәнияте\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Sabantuy-emblem.jpg/12px-Sabantuy-emblem.jpg\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Sabantuy-emblem.jpg/18px-Sabantuy-emblem.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Sabantuy-emblem.jpg/24px-Sabantuy-emblem.jpg 2x\" data-file-width=\"1003\" data-file-height=\"1037\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BC%D3%99%D0%B4%D3%99%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B5\" title=\"Төркем:Татар мәдәнияте\"\u003EТатар дөньясын\u003C/a\u003E баетабыз: \u003Csmall\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://wikisource.org/wiki/Category:Tatar\" title=\"oldwikisource:Category:Tatar\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/12px-Wikisource-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"13\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/18px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/24px-Wikisource-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"410\" data-file-height=\"430\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://wikisource.org/wiki/Category:Tatar\" class=\"extiw\" title=\"oldwikisource:Category:Tatar\"\u003EӘсәрләр\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://tt.wikibooks.org/wiki/\" title=\"Әсбаплар\"\u003E\u003Cimg alt=\"Әсбаплар\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/12px-Wikibooks-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/18px-Wikibooks-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/24px-Wikibooks-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"300\" data-file-height=\"300\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://tt.wikibooks.org/wiki/\" class=\"extiw\" title=\"b:\"\u003EӘсбаплар\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Community_portal/tt\" title=\"БелемБазасы\"\u003E\u003Cimg alt=\"БелемБазасы\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/12px-Wikidata-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"7\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/18px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/24px-Wikidata-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"1050\" data-file-height=\"590\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Community_portal/tt\" class=\"extiw\" title=\"d:Wikidata:Community portal/tt\"\u003EБелемБазасы\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tatar_people\" title=\"c:Category:Tatar people\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"16\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"1024\" data-file-height=\"1376\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tatar_people\" class=\"extiw\" title=\"c:Category:Tatar people\"\u003EМедиа\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wq/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" title=\"Викиөзек\"\u003E\u003Cimg alt=\"Викиөзек\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Wikiquote-logo.png/12px-Wikiquote-logo.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"14\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Wikiquote-logo.png/18px-Wikiquote-logo.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Wikiquote-logo.png/24px-Wikiquote-logo.png 2x\" data-file-width=\"95\" data-file-height=\"109\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wq/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" class=\"extiw\" title=\"incubator:Wq/tt/Баш бит\"\u003EӨзекләр\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://tt.wiktionary.org/wiki/\" title=\"wikt:\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/12px-Wiktionary-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"11\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/18px-Wiktionary-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/24px-Wiktionary-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"370\" data-file-height=\"350\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://tt.wiktionary.org/wiki/\" class=\"extiw\" title=\"wikt:\"\u003EСүзлек\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wy/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" title=\"Викисәфәр\"\u003E\u003Cimg alt=\"Викисәфәр\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/12px-Wikivoyage-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/18px-Wikivoyage-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/24px-Wikivoyage-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"193\" data-file-height=\"193\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wy/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" class=\"extiw\" title=\"incubator:Wy/tt/Баш бит\"\u003EЮлКүрсәткече\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://w.wiki/69UP\" title=\"Викихарита\" rel=\"nofollow\"\u003E\u003Cimg alt=\"Викихарита\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Openstreetmap_logo.svg/12px-Openstreetmap_logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Openstreetmap_logo.svg/18px-Openstreetmap_logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Openstreetmap_logo.svg/24px-Openstreetmap_logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"256\" data-file-height=\"256\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca rel=\"nofollow\" class=\"external text\" href=\"https://w.wiki/69UP\"\u003EКарта\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"http://www.wiki-atlas.org/\" rel=\"nofollow\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Internet-web-browser.svg/12px-Internet-web-browser.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Internet-web-browser.svg/18px-Internet-web-browser.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Internet-web-browser.svg/24px-Internet-web-browser.svg.png 2x\" data-file-width=\"48\" data-file-height=\"48\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca rel=\"nofollow\" class=\"external text\" href=\"http://www.wiki-atlas.org/\"\u003EАтлас\u003C/a\u003E\u003C/small\u003E\u003Cbr /\u003E\u003Csmall\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Competition_Encyclopedia_Core_var2.png\" class=\"mw-file-description\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Competition_Encyclopedia_Core_var2.png/12px-Competition_Encyclopedia_Core_var2.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Competition_Encyclopedia_Core_var2.png/18px-Competition_Encyclopedia_Core_var2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Competition_Encyclopedia_Core_var2.png/24px-Competition_Encyclopedia_Core_var2.png 2x\" data-file-width=\"600\" data-file-height=\"600\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"/wiki/%D0%AF%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC:%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BB%D0%B0%D1%83%D1%87%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0_%D1%8F%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC\" title=\"Ярдәм:Башлаучыларга ярдәм\"\u003EВикиҮзләштерү\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Проектлар\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/WikiProject_Council_with_transparent_background.svg/12px-WikiProject_Council_with_transparent_background.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"11\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/WikiProject_Council_with_transparent_background.svg/18px-WikiProject_Council_with_transparent_background.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/WikiProject_Council_with_transparent_background.svg/24px-WikiProject_Council_with_transparent_background.svg.png 2x\" data-file-width=\"512\" data-file-height=\"459\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cb\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Проектлар\"\u003EПроектлар\u003C/a\u003E\u003C/b\u003E: \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/2024_%D0%B5%D0%BB#Вафатлар\" title=\"2024 ел\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Kerze.png/5px-Kerze.png\" decoding=\"async\" width=\"5\" height=\"19\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Kerze.png/8px-Kerze.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Kerze.png/10px-Kerze.png 2x\" data-file-width=\"218\" data-file-height=\"822\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cu\u003E\u003Ci\u003E\u003Ca href=\"/wiki/2024_%D0%B5%D0%BB#Вафатлар\" title=\"2024 ел\"\u003EХәтерТактасы\u003C/a\u003E\u003C/i\u003E\u003C/u\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%BA%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D1%8B_%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D0%95%D0%BB_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%8B\" title=\"Википедия:Акыллы Татарстан/Ел проекты\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/2021TatarstanYearLogo-1.jpg/12px-2021TatarstanYearLogo-1.jpg\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/2021TatarstanYearLogo-1.jpg/18px-2021TatarstanYearLogo-1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/2021TatarstanYearLogo-1.jpg/24px-2021TatarstanYearLogo-1.jpg 2x\" data-file-width=\"1626\" data-file-height=\"1626\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%BA%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D1%8B_%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D0%95%D0%BB_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%8B\" title=\"Википедия:Акыллы Татарстан/Ел проекты\"\u003EЕлПроекты\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80/%D0%90%D0%B3%D1%8B%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Марафоннар/Агымдагылар\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Olympic_pictogram_Athletics.png/12px-Olympic_pictogram_Athletics.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Olympic_pictogram_Athletics.png/18px-Olympic_pictogram_Athletics.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Olympic_pictogram_Athletics.png/24px-Olympic_pictogram_Athletics.png 2x\" data-file-width=\"300\" data-file-height=\"300\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cb\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80/%D0%90%D0%B3%D1%8B%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Марафоннар/Агымдагылар\"\u003EАгымдагыМарафоннар\u003C/a\u003E\u003C/b\u003E: \u003Ci\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%A2%D3%A9%D0%B1%D3%99%D0%BA_%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA_%D0%B0%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%B3%D1%8B\" title=\"Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/World_Map_%28political%29.svg/20px-World_Map_%28political%29.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"20\" height=\"10\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/World_Map_%28political%29.svg/30px-World_Map_%28political%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/World_Map_%28political%29.svg/40px-World_Map_%28political%29.svg.png 2x\" data-file-width=\"1920\" data-file-height=\"975\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cu\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%A2%D3%A9%D0%B1%D3%99%D0%BA_%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA_%D0%B0%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%B3%D1%8B\" title=\"Проект:Төбәк тематик атналыгы\"\u003EТөбәкАтналыгы\u003C/a\u003E\u003C/u\u003E\u003C/i\u003E \u003Ci\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F_%D0%B0%D0%B5_2024\" title=\"Википедия:Проект:Азия ае 2024\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg/20px-Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"20\" height=\"22\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg/30px-Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg/40px-Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"512\" data-file-height=\"555\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cu\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F_%D0%B0%D0%B5_2024\" title=\"Проект:Азия ае 2024\"\u003EАзия ае 2024\u003C/a\u003E\u003C/u\u003E\u003C/i\u003E\u003C/small\u003E\n\u003C/small\u003E\u003C/div\u003E\u003Csmall\u003E\n\u003Cdiv style=\"clear: both;\"\u003E\u003C/div\u003E\n\u003C/small\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Эчтәлек" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Эчтәлек</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">яшерү</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Башы</div> </a> </li> <li id="toc-Этимологиясе" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Этимологиясе"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Этимологиясе</span> </div> </a> <ul id="toc-Этимологиясе-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Билгеләмәсе" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Билгеләмәсе"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Билгеләмәсе</span> </div> </a> <ul id="toc-Билгеләмәсе-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Тарихы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Тарихы"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Тарихы</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Тарихы-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Отобразить/Скрыть подраздел Тарихы</span> </button> <ul id="toc-Тарихы-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Эусебия_һәм_дхарма" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Эусебия_һәм_дхарма"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Эусебия һәм дхарма</span> </div> </a> <ul id="toc-Эусебия_һәм_дхарма-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Рта,_майя_һәм_дхарма" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Рта,_майя_һәм_дхарма"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Рта, майя һәм дхарма</span> </div> </a> <ul id="toc-Рта,_майя_һәм_дхарма-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Һинд_дине" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Һинд_дине"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Һинд дине</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Һинд_дине-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Отобразить/Скрыть подраздел Һинд дине</span> </button> <ul id="toc-Һинд_дине-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ведаларда_һәм_Упанишадаларда" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ведаларда_һәм_Упанишадаларда"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Ведаларда һәм Упанишадаларда</span> </div> </a> <ul id="toc-Ведаларда_һәм_Упанишадаларда-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Эпосларда" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Эпосларда"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Эпосларда</span> </div> </a> <ul id="toc-Эпосларда-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-4-енче_гасыр_Ватсьяяна_буенча" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#4-енче_гасыр_Ватсьяяна_буенча"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>4-енче гасыр Ватсьяяна буенча</span> </div> </a> <ul id="toc-4-енче_гасыр_Ватсьяяна_буенча-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Патанджали_Йогасы_буенча" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Патанджали_Йогасы_буенча"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.4</span> <span>Патанджали Йогасы буенча</span> </div> </a> <ul id="toc-Патанджали_Йогасы_буенча-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Чыганаклар" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Чыганаклар"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5</span> <span>Чыганаклар</span> </div> </a> <ul id="toc-Чыганаклар-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Дхарма,_тормыш_этаплары_һәм_иҗтимагый_стратификация" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Дхарма,_тормыш_этаплары_һәм_иҗтимагый_стратификация"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.6</span> <span>Дхарма, тормыш этаплары һәм иҗтимагый стратификация</span> </div> </a> <ul id="toc-Дхарма,_тормыш_этаплары_һәм_иҗтимагый_стратификация-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Дхарма_һәм_закон" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Дхарма_һәм_закон"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.7</span> <span>Дхарма һәм закон</span> </div> </a> <ul id="toc-Дхарма_һәм_закон-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Искәрмәләр" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Искәрмәләр"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Искәрмәләр</span> </div> </a> <ul id="toc-Искәрмәләр-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Эчтәлек" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Отобразить/Скрыть содержание" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Отобразить/Скрыть содержание</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Дхарма</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Перейти к статье на другом языке. Доступно на 85 языках" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-85" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">85 тел</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — африкаанс" lang="af" hreflang="af" data-title="Dharma" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="африкаанс" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%85%D8%A7" title="دارما — гарәп" lang="ar" hreflang="ar" data-title="دارما" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="гарәп" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — астурийский" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Dharma" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="астурийский" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — әзәрбайҗан" lang="az" hreflang="az" data-title="Dharma" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="әзәрбайҗан" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Dharma" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Дхарма — белорус" lang="be" hreflang="be" data-title="Дхарма" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="белорус" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Дгарма — белорусский (тарашкевица)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Дгарма" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="белорусский (тарашкевица)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Дхарма — болгар" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Дхарма" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="болгар" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="धर्म — Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="धर्म" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE_(%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8)" title="ধর্ম (ভারতীয় দর্শন) — бенгали" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ধর্ম (ভারতীয় দর্শন)" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="бенгали" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A3%E0%BE%B7%E0%BC%8B%E0%BD%86%E0%BD%BC%E0%BD%A6%E0%BC%8D" title="ལྷ་ཆོས། — тибет" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ལྷ་ཆོས།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="тибет" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — босния" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Dharma" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="босния" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — каталан" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Dharma" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="каталан" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%85%D8%A7" title="دارما — үзәк көрд" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="دارما" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="үзәк көрд" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — чех" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Dharma" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="чех" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — дания" lang="da" hreflang="da" data-title="Dharma" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="дания" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — алман" lang="de" hreflang="de" data-title="Dharma" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="алман" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CF%84%CE%AC%CF%81%CE%BC%CE%B1" title="Ντάρμα — грек" lang="el" hreflang="el" data-title="Ντάρμα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="грек" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — инглиз" lang="en" hreflang="en" data-title="Dharma" data-language-autonym="English" data-language-local-name="инглиз" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Darmo" title="Darmo — эсперанто" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Darmo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="эсперанто" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — испан" lang="es" hreflang="es" data-title="Dharma" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="испан" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — эстон" lang="et" hreflang="et" data-title="Dharma" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="эстон" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — баск" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Dharma" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="баск" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%85%D8%A7" title="دارما — фарсы" lang="fa" hreflang="fa" data-title="دارما" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="фарсы" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — фин" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Dharma" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="фин" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — француз" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Dharma" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="француз" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%93%D7%94%D7%A8%D7%9E%D7%94" title="דהרמה — яһүд" lang="he" hreflang="he" data-title="דהרמה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="яһүд" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="धर्म — һинд" lang="hi" hreflang="hi" data-title="धर्म" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="һинд" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Dharma" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — хорват" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Dharma" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="хорват" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Dharma_(vall%C3%A1s)" title="Dharma (vallás) — венгр" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Dharma (vallás)" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="венгр" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B4%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%A1" title="Դհարմա — әрмән" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Դհարմա" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="әрмән" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Darma" title="Darma — индонезия" lang="id" hreflang="id" data-title="Darma" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="индонезия" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — исланд" lang="is" hreflang="is" data-title="Dharma" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="исланд" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — итальян" lang="it" hreflang="it" data-title="Dharma" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="итальян" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%80%E3%83%AB%E3%83%9E_(%E3%82%A4%E3%83%B3%E3%83%89%E7%99%BA%E7%A5%A5%E3%81%AE%E5%AE%97%E6%95%99)" title="ダルマ (インド発祥の宗教) — япон" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ダルマ (インド発祥の宗教)" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="япон" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%93%E1%83%B0%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%9B%E1%83%90" title="დჰარმა — грузин" lang="ka" hreflang="ka" data-title="დჰარმა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="грузин" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Дхарма — казакъ" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Дхарма" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="казакъ" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%92%E1%9E%98%E1%9F%8C" title="ព្រះធម៌ — кхмер" lang="km" hreflang="km" data-title="ព្រះធម៌" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="кхмер" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%A7%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%AE_(%E0%B2%AD%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B2%A4%E0%B3%80%E0%B2%AF_%E0%B2%AA%E0%B2%B0%E0%B2%BF%E0%B2%95%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%AA%E0%B2%A8%E0%B3%86)" title="ಧರ್ಮ (ಭಾರತೀಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ) — каннада" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಧರ್ಮ (ಭಾರತೀಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ)" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="каннада" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%8B%A4%EB%A5%B4%EB%A7%88" title="다르마 — корея" lang="ko" hreflang="ko" data-title="다르마" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="корея" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Дхарма — кыргыз" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Дхарма" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="кыргыз" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — люксембург" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Dharma" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="люксембург" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Dharma" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — литва" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Dharma" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="литва" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Darma" title="Darma — латыш" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Darma" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="латыш" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="धर्म — майтхили" lang="mai" hreflang="mai" data-title="धर्म" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="майтхили" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Дхарма — мокшанский" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Дхарма" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="мокшанский" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Дарма — македон" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Дарма" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="македон" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A7%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="धम्म — маратхи" lang="mr" hreflang="mr" data-title="धम्म" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="маратхи" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%85%D8%A7" title="دارما — мазандеранский" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="دارما" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="мазандеранский" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="धर्म — непали" lang="ne" hreflang="ne" data-title="धर्म" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="непали" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — голланд" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Dharma" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="голланд" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — нюнорск" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Dharma" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="нюнорск" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — норвежский букмол" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Dharma" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="норвежский букмол" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Darma" title="Darma — окситан" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Darma" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="окситан" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pi mw-list-item"><a href="https://pi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A7%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A5%8B" title="धम्मो — пали" lang="pi" hreflang="pi" data-title="धम्मो" data-language-autonym="पालि" data-language-local-name="пали" class="interlanguage-link-target"><span>पालि</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — поляк" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Dharma" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="поляк" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%85" title="تعرم — Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="تعرم" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D9%87%D8%B1%D9%85%D8%A7" title="دهرما — пушту" lang="ps" hreflang="ps" data-title="دهرما" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="пушту" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Darma" title="Darma — португал" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Darma" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="португал" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — румын" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Dharma" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="румын" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Дхарма — рус" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Дхарма" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="рус" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%83" title="धर्मः — санскрит" lang="sa" hreflang="sa" data-title="धर्मः" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="санскрит" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — сардинский" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Dharma" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="сардинский" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%DA%8C%D8%B1%D9%85" title="ڌرم — синдһи" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ڌرم" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="синдһи" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Darma" title="Darma — сербскохорватский" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Darma" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="сербскохорватский" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Dharma" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — словак" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Dharma" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="словак" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — албан" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Dharma" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="албан" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Дарма — серб" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Дарма" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="серб" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — швед" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Dharma" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="швед" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%A4%E0%AE%B0%E0%AF%81%E0%AE%AE%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="தருமம் — тамил" lang="ta" hreflang="ta" data-title="தருமம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="тамил" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A7%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B0%82" title="ధర్మం — телугу" lang="te" hreflang="te" data-title="ధర్మం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="телугу" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%98%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A1" title="ธรรม — тай" lang="th" hreflang="th" data-title="ธรรม" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="тай" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — тагалог" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Dharma" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="тагалог" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Dharma" title="Dharma — төрек" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Dharma" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="төрек" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tyv mw-list-item"><a href="https://tyv.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Дхарма — тувинский" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="Дхарма" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="тувинский" class="interlanguage-link-target"><span>Тыва дыл</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Дхарма — украин" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Дхарма" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="украин" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%DA%BE%D8%B1%D9%85" title="دھرم — урду" lang="ur" hreflang="ur" data-title="دھرم" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="урду" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%A1p_(t%C3%B4n_gi%C3%A1o)" title="Pháp (tôn giáo) — вьетнам" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Pháp (tôn giáo)" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="вьетнам" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%95%EF%BC%88%E5%8D%B0%E5%BA%A6%E5%AE%97%E6%95%99%EF%BC%89" title="法（印度宗教） — у" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="法（印度宗教）" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="у" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%93%E1%83%B0%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%9B%E1%83%90" title="დჰარმა — мегрельский" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="დჰარმა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="мегрельский" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%95_(%E5%8D%B0%E5%BA%A6%E5%93%B2%E5%AD%B8)" title="法 (印度哲學) — кытай" lang="zh" hreflang="zh" data-title="法 (印度哲學)" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="кытай" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%B0%E5%BA%A6%E4%BD%9B%E6%B3%95" title="印度佛法 — кантонский" lang="yue" hreflang="yue" data-title="印度佛法" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="кантонский" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q134293#sitelinks-wikipedia" title="Башка телләргә сылтамалар өстәү" class="wbc-editpage">Сылтамалар өстәү</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Исемара"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Мәкаләнең эчтәлеге [c]" accesskey="c"><span>Мәкалә</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D3%99%D1%85%D3%99%D1%81:%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Төп бит турында фикер алышу (бит юк) [t]" accesskey="t"><span>Бәхәс</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Телне алмаштыру" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">татарча / tatarça</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Караулар"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0"><span>Уку</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&veaction=edit" title="Бу битне үзгәртү [v]" accesskey="v"><span>Үзгәртү</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit" title="Бу битнең чыгыш кодын үзгәртү [e]" accesskey="e"><span>Вики-текстны үзгәртү</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=history" title="Битнең төзәтмәләре исемлеге [h]" accesskey="h"><span>Тарихын карау</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Инструменты для страниц"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Кораллар" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Кораллар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Кораллар</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">яшерү</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Өстәмә гамәлләр" > <div class="vector-menu-heading"> Гамәлләр </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0"><span>Уку</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&veaction=edit" title="Бу битне үзгәртү [v]" accesskey="v"><span>Үзгәртү</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit" title="Бу битнең чыгыш кодын үзгәртү [e]" accesskey="e"><span>Вики-текстны үзгәртү</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=history"><span>Тарихын карау</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Гомуми </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%BA%D3%99_%D1%8E%D0%BD%D3%99%D0%BB%D1%82%D2%AF%D1%87%D0%B5_%D1%81%D1%8B%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80/%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Бирегә сылтаган барлык битләрнең исемлеге [j]" accesskey="j"><span>Бу биткә сылтамалар</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D3%99%D0%B9%D0%BB%D3%99%D0%BD%D0%B3%D3%99%D0%BD_%D1%81%D0%BE%D2%A3%D0%B3%D1%8B_%D2%AF%D0%B7%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%80/%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0" rel="nofollow" title="Бу биттән сылтамалар бирелгән битләрдә соңгы үзгәрешләр [k]" accesskey="k"><span>Бәйләнешле үзгәрешләр</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Барлык махсус битләр исемлеге [q]" accesskey="q"><span>Махсус битләр</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&oldid=3489601" title="Битнең бу редакциясенә даими сылтама"><span>Даими сылтама</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=info" title="Әлеге бит турында тулырак мәгълүмат"><span>Бит турында мәгълүмат</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A6%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0&page=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&id=3489601&wpFormIdentifier=titleform" title="Бу биткә (чыганак буларак) ничек җибәрергә турында мәгълүмат"><span>Бу биткә (чыганакка) җибәрү</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ftt.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2594%25D1%2585%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BC%25D0%25B0"><span>Кыска URL алу</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:QrCode&url=https%3A%2F%2Ftt.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2594%25D1%2585%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25BC%25D0%25B0"><span>Скачать QR-код</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Бастыру/чыгару </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BF&bookcmd=book_creator&referer=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0"><span>Китап булдыру</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:DownloadAsPdf&page=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=show-download-screen"><span>PDF форматында күчереп алу</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&printable=yes" title="Бу битнең басма юрамасы [p]" accesskey="p"><span>Бастыру юрамасы</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Башка проектларда </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Dharma_(law)" hreflang="en"><span>Викиҗыентык</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q134293" title="Үзара бәйләнгән мәгълүматләр репозиториясе элементларына сылтама [g]" accesskey="g"><span>Викимәгълүмат элементы</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Инструменты для страниц"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Внешний вид"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Внешний вид</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">яшерү</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Дхарма latin yazuında])</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="tt" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r3791745">.mw-parser-output .ts-Универсаль_калып-above{background:#eaecf0;font-weight:bold;font-size:120%;text-align:center}.mw-parser-output .ts-Универсаль_калып-original,.mw-parser-output .ts-Универсаль_калып-image{text-align:center}.mw-parser-output .ts-Универсаль_калып-label{width:9em}.mw-parser-output .ts-Универсаль_калып-split{vertical-align:middle;text-align:center}.mw-parser-output .ts-Универсаль_калып-below{background:#eaecf0;text-align:center}.mw-parser-output .ts-Универсаль_калып-error{background:#fee7e6;border-color:#b32424}</style> <table cellspacing="2" class="infobox"> <tbody><tr><td colspan="2" class="infobox-above ts-Универсаль_калып-above">Дхарма</td></tr> <tr><td colspan="2" class="infobox-image ts-Универсаль_калып-image"><span class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P51" data-wikidata-claim-id="Q134293$5012406D-F0AA-43F0-8C5D-DA018BD7C7D0"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span typeof="mw:File/Frameless"><span><audio id="mwe_player_0" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="250" style="width:250px;" data-durationhint="1" data-mwtitle="Dharma.ogg" data-mwprovider="wikimediacommons"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/14/Dharma.ogg" type="audio/ogg; codecs="vorbis"" data-width="0" data-height="0" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/1/14/Dharma.ogg/Dharma.ogg.mp3" type="audio/mpeg" data-transcodekey="mp3" data-width="0" data-height="0" /></audio></span></span></span></span></td></tr> <tr><td colspan="2" class="infobox-below ts-Универсаль_калып-below"><span class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P373" data-wikidata-claim-id="Q134293$c6da4f0c-4755-ee4d-895d-ab8956d206c7"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Dharma_(law)" title="commons:Category:Dharma (law)"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Dharma_(law)" class="extiw" title="commons:Category:Dharma (law)">Дхарма Викиҗыентыкта</a></span></span></td></tr> </tbody></table> <p><b>Дхарма</b> (|d|ɑːr|m|ə);<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (<a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%80%D0%B8%D1%82" title="Санскрит">Санскрит</a> телендә:<a href="/w/index.php?title=%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="धर्म (бит юк)">धर्म</a> dharma, dʱɐɽmɐ|); (<a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B8" title="Пали">Пали</a> телендә: धम्म dhamma, translit. <i>dhamma</i>) <a href="/wiki/%D2%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B4_%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B5" title="Һинд дине">Һинд дине</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D1%83%D0%B4%D0%B4%D0%B0%D1%87%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D0%BA" title="Буддачылык">Буддачылык</a>, <a href="/wiki/%D2%96%D3%99%D0%B9%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BA" title="Җәйничелек">Җәйничелек</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BA%D1%85%D1%87%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D0%BA" title="Сикхчылык">Сикхчылык</a> һәм башкаларда күп мәгънәле төп концепция.<sup id="cite_ref-:0_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Көнбатыш телләрдә дхарма сүзе өчен бердәнбер тәрҗемә юк.<sup id="cite_ref-lraw_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-lraw-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D2%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B4_%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B5" title="Һинд дине">Һинд динендә</a>, <i>дхарма</i> тормышны һәм Галәмне мөмкин итә торган тәртип <i><a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D1%82%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Рта (бит юк)">Рта</a></i>га туры килгән үз-үзеңне тотышны аңлата, һәм аларга вазифалар, хаклар, хокуклар, яхшы сыйфатларны һәм "яшәүнең дөрес ысулы"н аңлата.<sup id="cite_ref-srdtce_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-srdtce-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><i>Дхарма</i> сүзе <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85%D0%B8_%D0%92%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BA_%D0%B4%D0%B8%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тарихи Ведик дин (бит юк)">тарихи Ведик диндә</a> инде кулланылышта булган, һәм аның мәгънәсе һәм концепциясе берничә мең ел дәверендә үзгәргән. Борынгы <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%BB_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Тамил теле">Тамил телендәге</a> әхлакый текст <i><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B8%D1%80%D1%83%D0%BA%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тируккурал (бит юк)">Тируккурал</a></i> тулаем диярлек <i><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Арам (бит юк)">Арам</a></i>га нигезләнгән, бу дхарма өчен Тамил төшенчәсе. Дхарманың антонимы булып <i><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Адхарма (бит юк)">Адхарма</a></i> тора. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Этимологиясе"><span id=".D0.AD.D1.82.D0.B8.D0.BC.D0.BE.D0.BB.D0.BE.D0.B3.D0.B8.D1.8F.D1.81.D0.B5"></span>Этимологиясе</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&veaction=edit&section=1" title="«Этимологиясе» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&section=1" title="Редактировать код раздела «Этимологиясе»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Dhamma_inscription.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Dhamma_inscription.jpg/220px-Dhamma_inscription.jpg" decoding="async" width="220" height="133" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Dhamma_inscription.jpg/330px-Dhamma_inscription.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Dhamma_inscription.jpg/440px-Dhamma_inscription.jpg 2x" data-file-width="586" data-file-height="354" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%BA%D1%80%D0%B8%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Пракрит (бит юк)">Пракрит</a> сүзе "<i>Dha-ṃ-ma</i>"/<a href="https://tt.wiktionary.org/wiki/%F0%91%80%A5%F0%91%80%81%F0%91%80%AB" class="extiw" title="wikt:𑀥𑀁𑀫">𑀥𑀁𑀫</a> (<a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%80%D0%B8%D1%82" title="Санскрит">Санскрит</a> телендә: Dharma <a href="https://tt.wiktionary.org/wiki/%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE#Sanskrit" class="extiw" title="wikt:धर्म">धर्म</a>), <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%BC%D0%B8_%D1%8F%D0%B7%D1%83%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Брахми язуы (бит юк)">Брахми язуында</a>, Император <a href="/wiki/%D0%90%D1%88%D0%BE%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect" title="Ашока">Ашока</a> тарафыннан <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%88%D0%BE%D0%BA%D0%B0_%D0%AD%D0%B4%D0%B8%D0%BA%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ашока Эдиктлары (бит юк)">Ашока Эдиктларында</a> (безнең эрага кадәр 3-енче гасыр) язылганча.</figcaption></figure> <p><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%BA_%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%80%D0%B8%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Классик Санскрит (бит юк)">Классик Санскрит</a> <i>dharma</i> исем сүзе (<a href="https://tt.wiktionary.org/wiki/%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE#Sanskrit" class="extiw" title="wikt:धर्म">धर्म</a>) яки <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%BA%D1%80%D0%B8%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Пракрит (бит юк)">Пракрит</a> Dhaṃma сүзе <i>dhṛ</i> тамырыннан алынган, мәгънәсе "тотарга, тәэмин итәргә, сакларга",<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:Refn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калып:Refn (бит юк)">Калып:Refn</a>. Шулай итеп, <i>dharma</i> берәүне тәмугъка төшүдән саклый. Шулай итеп "нигезләнгән яки тотрыклы", һәм шулай итеп "закон" дигәнне аңлата. Ул борынгырак <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BA_%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%80%D0%B8%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ведик Санскрит (бит юк)">Ведик Санскрит</a> <i>n</i>-тамыры <i>dharman-</i>дан алынган, аның турыдан-туры мәгънәсе "тәэмин итүче, тотучы", <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B8%D0%BD%D0%B8_%D0%BC%D3%99%D0%B3%D1%8A%D0%BD%D3%99%D0%B4%D3%99&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дини мәгънәдә (бит юк)">дини мәгънәдә</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D1%82%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Рта (бит юк)">Ртаның</a> аспекты буларак карала.<sup id="cite_ref-Day—1982——42–45_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Day—1982——42–45-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%B3%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B0" title="Ригведа">Ригведада</a>, сүз <i>n</i>-тамыры, буларак очрый <i><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%80%D0%B8%D1%82_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Санскрит теле (бит юк)">санскр. (IAST)</a> <span lang="IAST" style="font-style: italic">dhárman-</span></i>, аның киң диапазон мәгънәләре бар, шулар арасында "нигезләнгән яки тотрыклы нәрсә" (стимуллар яки баганалар мәгънәсендә). Фигураль рәвештә ул "тәэмин итүче" яки "яклаучы" дигәнне аңлата (Ходайларның). Семантик рәвештә ул Грек сүзе <i><a href="/w/index.php?title=Themis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Themis (бит юк)">Themis</a></i>-ка охшаш ("фиксацияләнгән декрет, статут, закон").<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%BA_%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%80%D0%B8%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Классик Санскрит (бит юк)">Классик Санскритта</a>, исем сүз тематик була: <i><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%80%D0%B8%D1%82_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Санскрит теле (бит юк)">санскр. (IAST)</a> <span lang="IAST" style="font-style: italic">dharma-</span></i>. </p><p><i>dharma</i> сүзе derives from <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%BE-%D0%98%D0%BD%D0%B4%D0%BE-%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Прото-Индо-Европа теле (бит юк)">Прото-Индо-Европа теле</a> тамырыннан алынган </p> <ul><li><i><a href="https://tt.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Indo-European/d%CA%B0er-" class="extiw" title="wikt:Reconstruction:Proto-Indo-European/dʰer-">*dʰer-</a></i> ("тотарга"),<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Санскритта ул class-1 тамыры буларак чагыла<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:Clarify&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калып:Clarify (бит юк)">Калып:Clarify</a> <i><a href="https://tt.wiktionary.org/wiki/%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A4%A4%E0%A4%BF#Sanskrit" class="extiw" title="wikt:धरति">dhṛ</a></i>. Этимологик рәвештә ул <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B0_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Авеста теле">Авеста телендәге</a> dar- сүзенә ("тотарга") бәйле, <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Латин теле">Латин телендәге</a> <i><a href="https://tt.wiktionary.org/wiki/firmus#Latin" class="extiw" title="wikt:firmus">firmus</a></i> ("тотрыклы, куәтле") сүзенә, <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Литва теле">Литва телендәге</a> <i><a href="https://tt.wiktionary.org/wiki/der%C4%97ti#Lithuanian" class="extiw" title="wikt:derėti">derė́ti</a></i> ("туры киләргә"), <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Литва теле">Литва телендәге</a> <i>dermė</i> ("килешү") сүзенә бәйле.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> һәм <i>darna</i> ("гармония") һәм <a href="/w/index.php?title=%D0%98%D1%81%D0%BA%D0%B5_%D0%A7%D0%B8%D1%80%D0%BA%D3%99%D2%AF_%D0%A1%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%8F%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Иске Чиркәү Славян (бит юк)">Иске Чиркәү Славян</a> телендәге <i><a href="https://tt.wiktionary.org/wiki/%D0%B4%D1%80%D1%8A%D0%B6%D0%B0%D1%82%D0%B8#Old_Church_Slavonic" class="extiw" title="wikt:дръжати">drъžati</a></i> ("тотарга, ия булырга").</li> <li>Классик Санскрит сүзе <i>dharmas</i> формаль рәвештә <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%BE-%D0%98%D0%BD%D0%B4%D0%BE-%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Прото-Индо-Европа (бит юк)">Прото-Индо-Европа</a> <i>dʰer-mo-s</i> "тотарга"дан о-нигезле <i><a href="https://tt.wiktionary.org/wiki/firmus#Latin" class="extiw" title="wikt:firmus">firmus</a></i> белән тәңгәл килә, әгәр дә ул иртәрәк n-тамырлыдан тарихи үсеше булмаса.</li></ul> <p>Классик Санскритта, һәм <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%82%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B2%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Атхарваведа (бит юк)">Атхарваведаның</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BA_%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%80%D0%B8%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ведик Санскрит (бит юк)">Ведик Санскритында</a>, нигез тематик булып тора: <i><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%80%D0%B8%D1%82_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Санскрит теле (бит юк)">санскр. (IAST)</a> <span lang="IAST" style="font-style: italic">dhárma-</span></i> (<a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%8D%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дэванагари (бит юк)">Дэванагари</a>: धर्म). <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%BA%D1%80%D0%B8%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Пракрит (бит юк)">Пракрит</a> һәм <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B8" title="Пали">Палида</a>, ул <i>dhamma</i>. Кайбер хәзерге <a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D0%B4%D0%BE-%D0%90%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D3%99%D1%80%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Индо-Арий телләре (бит юк)">Индо-Арий телләрендә</a> һәм диалектларында ул альтернатив рәвештә <i>dharm</i> буларак очрый. </p> <dl><dt>Борынгы тәрҗемәләре</dt></dl> <p><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%83%D1%80%D1%8C%D1%8F_%D0%98%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Маурья Империясе (бит юк)">Маурья Императоры</a> <a href="/wiki/%D0%90%D1%88%D0%BE%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect" title="Ашока">Ашока</a> безнең эрага кадәр "Dharma" сүзен (ул <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%BA%D1%80%D0%B8%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Пракрит (бит юк)">Пракрит</a> <i><a href="/w/index.php?title=Dhamma&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dhamma (бит юк)">Dhaṃma</a></i> сүзен кулланган) Грек һәм Арамей теленә тәрҗемә итәргә теләгәндә,<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ул <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кандагар (бит юк)">Кандагар</a> Ике Телле Кыя Язмаларында һәм <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%88%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D2%A3_%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80_%D0%93%D1%80%D0%B5%D0%BA_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5_%D0%AD%D0%B4%D0%B8%D0%BA%D1%82%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ашоканың Кандагар Грек теле Эдикты (бит юк)">Ашоканың Кандагар Грек теле Эдиктында</a> Грек сүзе <i><a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D1%83%D1%81%D0%B5%D0%B1%D0%B8%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Эусебия (бит юк)">Эусебия</a></i>не кулланган (εὐσέβεια, диндарлык, рухи җитешү) һәм <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кандагар (бит юк)">Кандагар</a> Ике телле Таш Кыя Язмасында <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%B9_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Арамей теле (бит юк)">Арамей теле</a> <i>Qsyt</i> ("Хакыйкать")не кулланган.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Билгеләмәсе"><span id=".D0.91.D0.B8.D0.BB.D0.B3.D0.B5.D0.BB.D3.99.D0.BC.D3.99.D1.81.D0.B5"></span>Билгеләмәсе</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&veaction=edit&section=2" title="«Билгеләмәсе» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&section=2" title="Редактировать код раздела «Билгеләмәсе»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Дхарма <a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B4_%D1%84%D3%99%D0%BB%D1%81%D3%99%D1%84%D3%99%D1%81%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Һинд фәлсәфәсе (бит юк)">Һинд фәлсәфәсендә</a> һәм <a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B4_%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BD%D3%99%D1%80%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Һинд диннәре (бит юк)">Һинд диннәрендә</a> үзәк әһәмиятле концепция булып тора.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Аның Һинд динендә, Буддачылыкта һәм Җәйничелектә күп мәгънәләре бар.<sup id="cite_ref-:0_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <i>dharma</i> сүзенең бердәнбер төгәл билгеләмәсен биреп булмый, чөнки сүзнең озын һәм төрле тарихы бар һәм үз эченә катлаулы туплама һәм мәгънәләрне ала.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <i>dharma</i> өчен көнбатыш телләрдә бердәнбер тәңгәл килүче синоним сүзе юк.<sup id="cite_ref-lraw_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-lraw-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <i>dharma</i> сүзе белән борынгы Санскрит әдәбиятын Алман теленә, Инглиз теленә һәм Француз теленә тәрҗемә итүнең берничә бәхәсле эшләп караулары булган. Пол Хорш раслаганча, бу хәзерге тәрҗемәчеләр һәм комментаторлар өчен аеруча авырлыкларның сәбәбе булган. Мәсьәлән, Грассманның <sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Риг-Веда тәрҗемәсендә дхарма сүзенең җиде төрле мәгънәсе идентификацияләнсә, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%A4%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%85_%D0%93%D0%B5%D0%BB%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Карл Фридрих Гелднер (бит юк)">Карл Фридрих Гелднер</a> үзенең Риг-Веда тәрҗемәсендә дхарма сүзенең 20 төрле тәрҗемәсен куллана, шуларга башкалар арасында "канун", "тәртип", "вазифа", "гадәт", "сыйфат", һәм "модель", керә. Шулай да, <i>dharma</i> сүзе Инглиз телендә киң кабул ителгән <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8B%D0%BD%D0%BC%D0%B0_%D1%81%D2%AF%D0%B7" class="mw-redirect" title="Алынма сүз">алынма сүз</a> булып тора, һәм ул барлык диярлек кыскартылмаган Инглиз теле сүзлекләренә кертелгән. <i>dharma</i> сүзенең тамыры "dhri", аның мәгънәсе "тәэмин итәргә, тотарга". Ул үзгәрешнең курсын үзгәрештә катнашмыйча көйләүче нәрсә, һәм даими булып калучы принцип.<sup id="cite_ref-stevenrosen_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-stevenrosen-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Һинд диненең Санскрит сүзләре һәм концепцияләренең билгеләмәләрен һәм аңлатулырын бирүче киң цитаталанган ресурс, Монье-Уильямс тәкъдим иткәнчә <i>dharma</i> сүзенең күп билгеләмәләре бар, мәсьәлән, билгеле нәрсә, төгәл декрет, статут, канун, практика, йола, вазифа, хак, дәрәҗә, әхлаклылык, дин, дини ирешү, яхшы эшләр, табигать, характер, сыйфат, хасият. Шулай да, бу билгеләмәләрнең һәрберсе тулаем түгел, чөнки бу тәрҗемәләрнең комбинациясе сүзнең тулаем мәгънәсен чагылдырмый. Гади сүзләр белән әйткәндә, <i>dharma</i>ның мәгънәсе "хак яшәү рәвеше" һәм "хаклык юлы".<sup id="cite_ref-stevenrosen_14-1" class="reference"><a href="#cite_note-stevenrosen-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <i>dharma</i> сүзенең мәгънәсе контекстка бәйле, һәм тарих аша Һинд диненең фикерләре эволюцияләгән кебек үк эволюцияләгән. Һинд диненең иң иртә текстларында һәм борынгы риваятьләрендә, <i>dharma</i> Хаостан барлыкка килгән Галәм кагыйдәләренең Галәми законы, һәм шулай ук ритуалларны аңлата; соңрак <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D0%B4%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Веда (бит юк)">Веда</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%88%D0%B0%D0%B4%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Упанишада (бит юк)">Упанишада</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Пурана (бит юк)">Пурана</a> һәм Һинд <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BF%D0%BE%D1%81" title="Эпос">эпосларында</a>, мәгънә сафрак, байрак һәм катлаулырак булып киткән һәм сүз төрле контекстларда кулланылган. <i>dharma</i>ның антонимы булып <i><a href="/w/index.php?title=Adharma&action=edit&redlink=1" class="new" title="Adharma (бит юк)">adharma</a></i> тора (Санскрит телендә: अधर्म), аның мәгънәсе "дхарма булмаган". <i>dharma</i> белән кебек үк, <i>adharma</i> сүзенә күп фикерләр керә һәм мәгънәсе булып тора; гади сүзләр белән әйткәндә, адхарманың мәгънәсе табигатькә каршы булган нәрсә, әхлаксыз, дөрес булмаган яки канунсыз булган нәрсә. Буддачылыкта, <i>dharma</i> Буддачылыкның нигезләүчесе <a href="/wiki/%D0%91%D1%83%D0%B4%D0%B4%D0%B0" title="Будда">Будданың</a> тәгълиматларын һәм доктриналарын үз эченә кертә. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Тарихы"><span id=".D0.A2.D0.B0.D1.80.D0.B8.D1.85.D1.8B"></span>Тарихы</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&veaction=edit&section=3" title="«Тарихы» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&section=3" title="Редактировать код раздела «Тарихы»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Абруйлы <i><a href="/w/index.php?title=History_of_Dharmasastra_(P.V._Kane)&action=edit&redlink=1" class="new" title="History of Dharmasastra (P.V. Kane) (бит юк)">History of Dharmasastra</a></i> китабы буенча, Ригведа гимннарында дхарма сүзе сыйфат яки исем сүз итеп кимендә илле алты мәртәбә очрый. Пол Хорш буенча, дхарма сүзенең Ведик Һинд диненнән килеп чыккан. Риг Веда гимннарында расланганча Брахман Галәмне хаостан барлыкка китергән, алар (dhar-) Җирне һәм Кояш һәм йолдызларны аерым тоткан, алар күкне җирдән аерым һәм ерак тәэмин итәләр (dhar-), һәм алар селкенүче тауларны һәм үзәннәрне тотрыкландыралар (dhar-). Ходайлар, күбесенчә <a href="/wiki/%D0%98%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B0" title="Индра">Индра</a>, тәртипне тәртипсезлектән, гармонияне хаостан, тотрыклыкны тотрыксызлыктан аерым тоткан – бу гамәлләр Ведада дхарма сүзе тамыры белән әйтелә. Риваять шигырьләреннән соң тезелгән гимннарда, дхарма сүзе Галәм принципы киңәйтелгән мәгънәсен ала һәм Ходайлардан аерым очрый. Пол Хорш раслаганча ул <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%82%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B2%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Атхарваведа (бит юк)">Атхарваведада</a> динамик функциональ мәгънәле концепциягә эволюцияли, мәсәлән, субъект аша сәбәбне нәтиҗәсе белән тоташтыручы Галәм законы буларак. Ритуал космикка бәйле, һәм "dharmani" Ходайлар тәртипсезлектән тәртипне барлыкка китерер өчен һәм хаостан дөньяны барлыкка китерер өчен принципларга церемониаль тугърылыкка тиңләнә.<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Хәзерге дөньяны риваять Галәменә бәйләүче Дхарманың ритуалы һәм Галәм сиземеннән соң концепция этик-иҗтимагый мәгънәгә киңәя, ул кешеләрне бер-берсенә һәм башка тормыш формаларына бәйли. Нәкъ шунда дхарма канун концепциясе буларак Һинд динендә пәйда була.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Дһарма борынгырак Һинд дине әдәбиятында, соңрак Ведаларда, Упанишадаларда, Пураналарда һәм Эпосларда бар; дхарма сүзе Һиндстанда соңрак диннәрдә үзәк роль уйный, мәсьәлән, Буддачылыкта һәм Җәйничелектә. Бреретор буенча,<sup id="cite_ref-jbrereton_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-jbrereton-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <i>Дһарман</i> <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B8%D0%B3-%D0%92%D0%B5%D0%B4%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Риг-Веда (бит юк)">Риг-Ведада</a> 63 мәртәбә очрый; шуңа өстәп Дхарман сүзенә бәйле сүзләр шулай ук Риг-Ведада очрый, мәсьәлән, бер мәртәбә дхармакрт, 6 мәртәбә <i>сатьядхарман</i> буларак, һәм бер мәртәбә <i>дхармавант</i> буларак, 4 мәртәбә <i>дхарман</i> буларак һәм ике мәртәбә <i>дхариман</i> буларак. </p><p>"Дһарма" өчен <a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B4-%D0%90%D1%83%D1%80%D1%83%D0%BF%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Һинд-Аурупа (бит юк)">Һинд-Аурупа</a> параллельләре мәгълүм, әмма бердәнбер Иран эквивалент булып Борынгы Фарсы телендәге <i>дарман</i> сүзе "чара", аның мәгънәсе <a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B4-%D0%90%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D3%99%D1%80%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Һинд-Арий телләре (бит юк)">Һинд-Арий телләрендәге</a> <i>дхарман</i> сүзеннән шактый ерак, фараз ителгәнчә, "Дһарма" сүзе <a href="/w/index.php?title=%D2%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B4-%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Һинд-Иран (бит юк)">Һинд-Иран</a> чорында төп рольне уйнамаган һәм соңрак Ведик традиция астында үсеш алган.<sup id="cite_ref-jbrereton_18-1" class="reference"><a href="#cite_note-jbrereton-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Шулай да, <a href="/wiki/%D0%97%D3%99%D1%80%D0%B4%D3%A9%D1%88%D1%82%D0%BB%D0%B5%D0%BA" title="Зәрдөштлек">Зәрдөштлектә</a> мәгънәсе "мәңге канун" яки "дин" булган <i><a href="/wiki/%D0%94%D0%B0%D1%8D%D0%BD%D0%B0" title="Даэна">Даэна</a></i> сүзе Санскрит сүзе "Дһарма"га бәйле дип фараз ителә.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <i>Дһарма</i> белән кисешкән фикерләр башка борынгы мәдәниятләрдә дә бар: мәсьәлән, Кытай <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B0%D0%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тао (бит юк)">Таосы</a>, Мисырда <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D0%B0%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Маат (бит юк)">Маат</a>, Шумер <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ме (бит юк)">Месы</a>.<sup id="cite_ref-stevenrosen_14-2" class="reference"><a href="#cite_note-stevenrosen-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Эусебия_һәм_дхарма"><span id=".D0.AD.D1.83.D1.81.D0.B5.D0.B1.D0.B8.D1.8F_.D2.BB.D3.99.D0.BC_.D0.B4.D1.85.D0.B0.D1.80.D0.BC.D0.B0"></span>Эусебия һәм дхарма</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&veaction=edit&section=4" title="«Эусебия һәм дхарма» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&section=4" title="Редактировать код раздела «Эусебия һәм дхарма»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:AsokaKandahar.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/AsokaKandahar.jpg/220px-AsokaKandahar.jpg" decoding="async" width="220" height="231" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/AsokaKandahar.jpg/330px-AsokaKandahar.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/AsokaKandahar.jpg/440px-AsokaKandahar.jpg 2x" data-file-width="683" data-file-height="717" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80_%D0%98%D0%BA%D0%B5_%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D0%B5_%D0%A2%D0%B0%D1%88_%D0%9A%D1%8B%D1%8F_%D0%AF%D0%B7%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кандагар Ике Телле Таш Кыя Язмасы (бит юк)">Кандагар Ике Телле Таш Кыя Язмасы</a> безнең эрага кадәр 258 елга карый, Һиндле <a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80_%D0%90%D1%88%D0%BE%D0%BA%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Император Ашока (бит юк)">Император Ашоканың</a>, <a href="/wiki/%D3%98%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Әфганстан">Әфганстанта</a> табылган. Язмада Санскрит сүзе <i>Дһарма</i> Грек телендә <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D1%83%D1%81%D0%B5%D0%B1%D0%B8%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Эусебия (бит юк)">Эусебия</a> дип күрсәтелгән, ягъни фараз ителгәнчә <i>дһарма</i> сүзе борынгы Һиндстанда рухи җитешкәнлекне, тугърылыкны, тәкъвалыкны, кеше җәмәгатенә карата вазифаны һәм хөрмәтне аңлаткан.<sup id="cite_ref-paulhacker_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-paulhacker-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> <p>20-енче гасыр уртасында, Әфганстанда безнең эрага кадәр 258 елгы Һиндле <a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80_%D0%90%D1%88%D0%BE%D0%BA%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Император Ашока (бит юк)">Император Ашока</a> язмасы - <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80_%D0%98%D0%BA%D0%B5_%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D0%B5_%D0%A2%D0%B0%D1%88_%D0%9A%D1%8B%D1%8F_%D0%AF%D0%B7%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кандагар Ике Телле Таш Кыя Язмасы (бит юк)">Кандагар Ике Телле Таш Кыя Язмасы</a> табылган булган. Бу таш кыя язмасында <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B5%D0%BA_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" class="mw-redirect" title="Грек теле">Грек телендә</a> һәм <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%B9_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Арамей теле (бит юк)">Арамей телендә</a> текст бар. <a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Paul_Hacker" class="extiw" title="de:Paul Hacker">Пол Хэкер</a> буенча,<sup id="cite_ref-paulhacker_20-1" class="reference"><a href="#cite_note-paulhacker-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> таш кыяда Санскрит сүзе дхарманың Грек мәгънәсе очрый: <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D1%83%D1%81%D0%B5%D0%B1%D0%B8%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Эусебия (бит юк)">эусебия</a> сүзе.<sup id="cite_ref-paulhacker_20-2" class="reference"><a href="#cite_note-paulhacker-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Эллинистик Греция галимнәре эусебияне катлаулы концепция дип аңлаталар. Эусебия Ходайларга ихтирам күрсәтүне генә түгел, әмма шулай ук рухи җитешкәнлекне, тормышка карата ихтирамлы мөнәсәбәтне, һәм үз эченә берәүнең әти-әнисенә, балаларына таба дөрес мөнәсәбәтне, ир һәм хатын арасында дөрес үз-үзеңне тотышны, һәм билогик яктан бәйләнешсез кешеләр арасында үз-үзеңне тотышны аңлата. Пол Хэкер нәтиҗә ясаганча бу таш кыя язмасы <sup id="cite_ref-paulhacker_20-3" class="reference"><a href="#cite_note-paulhacker-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 2300 ел элек Һиндстанда дхарма үзәк концепция булган һәм аның мәгънәси дини фикерләр генә түгел, әмма хокук, берәүнең кеше җәмгыятенә таба вазифасын аңлаткан.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Рта,_майя_һәм_дхарма"><span id=".D0.A0.D1.82.D0.B0.2C_.D0.BC.D0.B0.D0.B9.D1.8F_.D2.BB.D3.99.D0.BC_.D0.B4.D1.85.D0.B0.D1.80.D0.BC.D0.B0"></span>Рта, майя һәм дхарма</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&veaction=edit&section=5" title="«Рта, майя һәм дхарма» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&section=5" title="Редактировать код раздела «Рта, майя һәм дхарма»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Һинд диненең үсә торган әдәбияты <i>дхарма</i> сүзен ике башка әһәмиятле концепциягә бәйләгән: <i>Рта</i> һәм <i>Майя</i>га. <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D1%82%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Рта (бит юк)">Рта</a> Ведада хакыйкать һәм Галәмнең эшләвен һәм аның эчендә барлык нәрсәне көйли һәм координацияли торган Галәми принцип.<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-koller_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-koller-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Риг-Ведада һәм соңрак әдәбиятта <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D0%B9%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Майя (бит юк)">Майяның</a> мәгънәсе иллюзия, алдау, тәртипсезлеккә китерә торган сихер дигәнне аңлата,<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> шулай итеп, ул хакыйкатькә, тәртипне урнаштыра торган кануннарга һәм кагыйдәләргә, алдан күрүгә һәм гармониягә капма-каршы булып тора. Пол Хорш фараз иткәнчә Рта һәм дхарма параллель концепцияләр, беренчесе Галәми принцип, ә икенчесе әхлакый иҗтимагый сфера; Майя һәм дхарма шулай ук коррелятив концепцияләр булып, беренчесе канунны һәм әхлакый тормышны боза торган булып, соңгысы канунны һәм әхлакый тормышны көчәйтә.<sup id="cite_ref-koller_23-1" class="reference"><a href="#cite_note-koller-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Дэй тәкъдим иткәнчә дхарма Ртаның манифестациясе булып тора, әмма ул фараз иткәнчә Рта катлаулырак дхарма концепциясенә керә, бу сызыкча булмаган манерада борынгы Һиндстанда фикер үсеш алганча. Түбәндәге <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B8%D0%B3-%D0%92%D0%B5%D0%B4%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Риг-Веда (бит юк)">Риг-Ведадан</a> шигырь <i>рта</i> һәм дхарманың бәйләнешен күрсәтә: </p> <blockquote> <p>Я Индра, безне Рта юлы буенча алып бар, барлык явызлыкларның хак юлыннан... <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0_10&action=edit&redlink=1" class="new" title="Мандала 10 (бит юк)">РВ 10</a>.133.6 </p> </blockquote> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Һинд_дине"><span id=".D2.BA.D0.B8.D0.BD.D0.B4_.D0.B4.D0.B8.D0.BD.D0.B5"></span>Һинд дине</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&veaction=edit&section=6" title="«Һинд дине» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&section=6" title="Редактировать код раздела «Һинд дине»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Дһарма Һинд динендә оештыручы принцип булып тора ул кешеләргә ялгызлыкта, башка кешеләр һәм табигать белән хезмәттәшлектә, шулай ук хәрәкәтләнми торган объектларга, барлык Галәмгә һәм аның өлешләренә карый.<sup id="cite_ref-stevenrosen_14-3" class="reference"><a href="#cite_note-stevenrosen-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ул тормышны һәм Галәмне мөмкин итүче тәртипкә һәм йолаларга карый, аңа үз-үзеңне тотыш, йолалар, җәмгыять белән идарә итә торган кагыйдәләр һәм этика керә. Һинду дхармага дини вазифалар, һәрбер шәхеснең әхлак хокуклары һәм вазифалар һәм шулай ук иҗтимагый тәртипне, дөрес үз-үзенңне тотышны һәм алкышлы булган үзеңне тотышны кертә.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ван Буйтенен буенча дхарма,<sup id="cite_ref-vanbuitenen_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-vanbuitenen-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> барлык булган мәхлукатлар дөньяда тәртипне һәм гармонияне тәэмин итәр өчен кабул итәргә һәм хөрмәт итәргә тиеш нәрсә. Ул гамәл дә түгел, нәтиҗә дә түгел, әмма гамәл белән идарә итә торган табигый кануннар һәм алар дөньяда хаос булмасын өчен нәтиҗәне барлыкка китерәләр. Ул мәхлукатны нәрсә булганы итә торган хасият булып тора. Ул, Ван Буйтенен раслаганча, берәүнең табигатенә омтылу һәм чынлап чакыру, шулай итеп Галәми концертта берәүнең ролен уйнау була. Һинд динендә бал кортының дхармасы балны ясау, сыерның сөтне бирү, Кояшның балку һәм елганың агу булып тора.<sup id="cite_ref-vanbuitenen_27-1" class="reference"><a href="#cite_note-vanbuitenen-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Кешелеклелек төшенчәләрендә, дхарма ул бөтен тормышның хезмәтенең һәм үзара бәйлелекнең асылының йогынтысы һәм шунда ихтыяҗы булып тора.<sup id="cite_ref-stevenrosen_14-4" class="reference"><a href="#cite_note-stevenrosen-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-paulhacker_20-4" class="reference"><a href="#cite_note-paulhacker-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Һинд динендә , <i>дхарма</i> ике аспектны кертә – <i><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B0_%D0%B4%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Санатана дхарма (бит юк)">санатана дхарма</a></i>, ул тулаем бөтен нәрсәне колачлый, дхарманың үзгәрми һәм нык принциплары, һәм <i><a href="/w/index.php?title=%D0%AE%D0%B3%D0%B0_%D0%B4%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Юга дхарма (бит юк)">юга дхарма</a></i>, ул билгеле бер <a href="/w/index.php?title=%D0%AE%D0%B3%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Юга (бит юк)">юга</a> өчен, бу Һинд дине буенча эпоха яки "гасыр". </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ведаларда_һәм_Упанишадаларда"><span id=".D0.92.D0.B5.D0.B4.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D1.80.D0.B4.D0.B0_.D2.BB.D3.99.D0.BC_.D0.A3.D0.BF.D0.B0.D0.BD.D0.B8.D1.88.D0.B0.D0.B4.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D1.80.D0.B4.D0.B0"></span>Ведаларда һәм Упанишадаларда</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&veaction=edit&section=7" title="«Ведаларда һәм Упанишадаларда» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&section=7" title="Редактировать код раздела «Ведаларда һәм Упанишадаларда»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Бу мәкаләнең <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85_%D0%B1%D2%AF%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тарих бүлеге (бит юк)">тарих бүлегендә</a> Веданың дхарма концепциясе үсеше турында сүз бара. Бу үсеш Упанишадаларда һәм Һинд диненең соңрак язмаларда дәвам иткән. Упанишадаларда, дхарма концепциясе универсаль канун, гармония һәм хакыйкать принципы буларак дәвам итә. Ул Галәмнең көйләүче әхлакый принцибы буларак гамәл кыла. Ул хаклык кануны буларак аңлатыла һәм <i><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сатья (бит юк)">сатья</a></i>га тәңгәл китерелә (Санскрит телендә: सत्यं, хакыйкать), Брһадараньяка Упанишадада түбәндәгечә әйтелгән: </p> <blockquote> <p>धर्मः तस्माद्धर्मात् परं नास्त्य् अथो अबलीयान् बलीयाँसमाशँसते धर्मेण यथा राज्ञैवम् ।<br /> यो वै स धर्मः सत्यं वै तत् तस्मात्सत्यं वदन्तमाहुर् धर्मं वदतीति धर्मं वा वदन्तँ सत्यं वदतीत्य् एतद्ध्येवैतदुभयं भवति ।। </p><p>Дхармадан да югарырак нәрсә юк. Зәгыйфь көчлене, дхарма ярдәмендә җиңә, патшаны кебек. Чынлыкта дхарма ул Хакыйкать (<i>Сатья</i>); Шулай итеп, кеше хакыйкать турында сөйләшкәндә, "Ул Дхарма турында сөйли" дип әйтәләр. Чөнки икесе дә бер нәрсә. <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%80%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D1%8F%D0%BA%D0%B0_%D0%A3%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%88%D0%B0%D0%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Брихадараньяка Упанишад (бит юк)">Брихадараньяка Упанишад</a>, 1.4.xiv </p> </blockquote> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Эпосларда"><span id=".D0.AD.D0.BF.D0.BE.D1.81.D0.BB.D0.B0.D1.80.D0.B4.D0.B0"></span>Эпосларда</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&veaction=edit&section=8" title="«Эпосларда» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&section=8" title="Редактировать код раздела «Эпосларда»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%8D%D0%BD%D0%B8%D0%B5%D0%BB_%D0%98%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D1%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дэниел Инголс (бит юк)">Дэниел Инголс</a> раслаганча Һинд дине һәм фәлсәфәсендә <sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> төп игътибар шәхси практик әхлакка бирелә. Санскрит эпосларында бу бөтен урыннарда очрый. </p><p><a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%8F%D0%BD%D0%B0" title="Рамаяна">Рамаянаның</a> икенче китабында, мәсьәлән, крестьян Патшаны аннан дхарма нәрсә таләп иткәнен эшләргә сорый, патша ризалаша, гәрчә бу аңа күп тора. Охшаш рәвештә, Дэниел Инголз раслаганча дхарма <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%BC%D0%B0" title="Рама">Рама</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сита (бит юк)">Сита</a> һәм <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%BA%D1%88%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0" title="Лакшмана">Лакшмана</a> тормышларында барлык төп вакыйгаларның үзәге булып тора.<sup id="cite_ref-danielingalls_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-danielingalls-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Рамаянаның һәр эпизодында символик төшенчәләрдә тормыш ситуацияләре һәм әхлак сораулары тәкъдим ителә. Бу мәсьәлә турында персонажлар сөйләшәләр, соңында дөреслек начарны җиңә, яхшы начарны җиңә. Шул сәбәпле, Һинд дине эпосларында, яхшы, әхлаклы, канунга буйсына торган патша "дхармараджа" дип атала.<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Башка төп Һиндстан эпосында <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%B1%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B0" class="mw-redirect" title="Махабхарата">Махабхаратада</a> охшаш рәвештә дхарма үзәк булып тора һәм ул символизм һәм метафоралар белән тәкъдим ителгән. Эпосның ахыры янында, Ходай Яма, текстта дхармада Юдхиштхираның мәрхәмәтлелеген сынау өчен эт формасын ала, ул җәннәткә шундый хайван белән керә алмый дип әйтелгән, әмма ул юлдашын калдырудан баш тарта, шуның өчен ул дхарма тарафыннан мактала.<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Инголс раслаганча, Махабхаратаның дәрәҗәсе һәм мөрәҗәгате 12-енче китапта аның кадәр катлаулы тәкъдим ителүдә түгел,<sup id="cite_ref-danielingalls_29-1" class="reference"><a href="#cite_note-danielingalls-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> чөнки Һинд метафизикасы күбрәк сүзләр белән башка Санскрит язмаларында тәкъдим ителгән; Инголс раслаганча, Рамаянаныкы кебек Махабаратаның әхлак проблемалары һәм тормыш ситуацияләре тәкъдим ителүендә мөрәҗәгате, шуларга гадәттә өч җавап бирелә:<sup id="cite_ref-danielingalls_29-2" class="reference"><a href="#cite_note-danielingalls-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> бер җавап <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%85%D0%B8%D0%BC%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бхима (бит юк)">Бхиманыкы</a>, ул тупас көч җавабы, шәхес метериализмны, эгоизмны чагылдыра; икенче җавап <a href="/w/index.php?title=%D0%AE%D0%B4%D1%85%D0%B8%D1%88%D1%82%D1%85%D0%B8%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Юдхиштхира (бит юк)">Юдхиштхираныкы</a>, ул һаман ихтирамга һәм Ходайларга, иҗтимагый дәрәҗәгә һәм традициягә мөрәҗәгать; өченче җавап <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%B4%D0%B6%D1%83%D0%BD%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Арджуна (бит юк)">Арджуна</a> интроспективасы, ул ике кискенлек арасында була, һәм кем, Инголс раслаганча кешенең иң яхшы әхлакый сыйфатларын ачыклый. Һинд дине эпослары тормыш, әхлакый дәрәҗәләр, йолалар, әхлаклар, канун һәм дхарманың башка аспектлары турында символик трактат булып тора.<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%8D%D0%BD%D0%B8%D1%8D%D0%BB_%D0%98%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D1%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дэниэл Инголс (бит юк)">Дэниэл Инголс</a> раслаганча, Һинд эпосларында дхарма турында шәхси дәрәҗәдә киң сөйләшүе бар; мәсьәлән, ихтиярга каршы тәкъдир, кайчан һәм нишләп кешеләр ышаналар, ахыр чиктә нәтиҗәясап көчле һәм байлар ихтиярны тоталар, ә бәладә яки борчылганнар табигый рәвештә тәкъдиргә баш июләре турында.<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Һинд дине дхарманың төрле аспектларын сурәтли, алар дхарма турында метафоралар белән сөйләүнең ысулы булып торалар.<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="4-енче_гасыр_Ватсьяяна_буенча"><span id="4-.D0.B5.D0.BD.D1.87.D0.B5_.D0.B3.D0.B0.D1.81.D1.8B.D1.80_.D0.92.D0.B0.D1.82.D1.81.D1.8C.D1.8F.D1.8F.D0.BD.D0.B0_.D0.B1.D1.83.D0.B5.D0.BD.D1.87.D0.B0"></span>4-енче гасыр Ватсьяяна буенча</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&veaction=edit&section=9" title="«4-енче гасыр Ватсьяяна буенча» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&section=9" title="Редактировать код раздела «4-енче гасыр Ватсьяяна буенча»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%83%D1%81_%D0%9A%D0%BB%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D0%B5%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Клаус Клостермайер (бит юк)">Клаус Клостермайер</a> буенча, 4-енче гасыр Һинд дине галиме <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B0%D1%82%D1%81%D1%8C%D1%8F%D1%8F%D0%BD%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ватсьяяна (бит юк)">Ватсьяяна</a> дхарманы адхарма белән чагыштырып тасвирлаган.<sup id="cite_ref-klausk_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-klausk-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ватсьяяна фараз иткәнчә дхарма берәүнең гамәлләре түгел, әмма шулай ук берәүнең сөйләшкән яки язган сүзләрендә яки фикерләрендә. Ватсьяяна буенча:<sup id="cite_ref-klausk_35-1" class="reference"><a href="#cite_note-klausk-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ol><li>Тәннең адхармасы: хинса (көч куллану), стейя (урлау, талау), пратисиддха майтхуна (өйләнгән яки кияүгә чыккан берәү белән җенси мөнәсәбәткә керү)</li> <li>Тәннең дхармасы: дана (иганә), паритрана (зыян күрүчеләргә ярдәм) һәм паричарана (башкаларга ярдәм)</li> <li>Язган яки сөйләгән сүзләрнең адхармасы: митья (ялган), паруса (әче сөйләшү), сукана (гайбәт сөйләшү) һәм асамбаддһа (абсурд сөйләшү)</li> <li>Берәүнең сөйләгән яки язган сүзләрнең дхармасы: сатья (хакыйкать һәм фактлар), хитавачана (яхшы ният белән сөйләшү), приявачана (ягымлы сөйләшү), свадхьяя (үзлектән уку)</li> <li>Акыл адхармасы: парадроха (берәүгә карата начар теләк), парадравьябхипса (саранлык), настикья (әхлакның һәм диннең булуның инкарь итүе)</li> <li>Акыл дхармасы: дая (мәрхәмәтлек), аспрһа (матди кызыксыну булмау), һәм шраддха (башкаларга ышану)</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Патанджали_Йогасы_буенча"><span id=".D0.9F.D0.B0.D1.82.D0.B0.D0.BD.D0.B4.D0.B6.D0.B0.D0.BB.D0.B8_.D0.99.D0.BE.D0.B3.D0.B0.D1.81.D1.8B_.D0.B1.D1.83.D0.B5.D0.BD.D1.87.D0.B0"></span>Патанджали Йогасы буенча</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&veaction=edit&section=10" title="«Патанджали Йогасы буенча» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&section=10" title="Редактировать код раздела «Патанджали Йогасы буенча»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Йога системасы буенча дхарма чын; Ведантада ул чын түгел.<sup id="cite_ref-The_yoga-system_of_Patanjali_37-0" class="reference"><a href="#cite_note-The_yoga-system_of_Patanjali-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Патанджали раслаганча Дхарма <a href="/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Йога">Йога</a> өлеше; Һинд дине дхармасы Йоганың аттрибутлары, сыйфатлары һәм аспектлары.<sup id="cite_ref-The_yoga-system_of_Patanjali_37-1" class="reference"><a href="#cite_note-The_yoga-system_of_Patanjali-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Патанджали дхарманы ике төркемдә аңлаткан: <i>яма</i> (чикләүләр) һәм <i>нияма</i> (күзәтүләр).<sup id="cite_ref-klausk_35-2" class="reference"><a href="#cite_note-klausk-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Патанджали буенча биш яма: барлык мәхлукатларны җәрәхәтләнүдән тыелу, ялганнан тыелу (сатья), башканың кыйммәтле әйберләрен канунсыз алудан тыелу (ачастрапурвака), ир яки хатыныңа хыянәт итүдән тыелу, һәм башкалардан бүләкләрне көтүдән һәм кабул итүдән тыелу.<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Биш яма гамәлгә, сөйләшүгә һәм акылка карый. Яманы аңлатып Патанджали билгеле һөнәрләр һәм шартлар үз-үзенңе тотышыңда квалификацияне таләп итәргә мөмкин дип ачыклый.<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Биш нияма (тотулар) алар чиста ризык ашау һәм чиста булмаган фикерләрдән арыну (мәсьәлән, тәкәбберлек яки көнчелек яки кеше өстеннән горурлык), contentment in one's means, медитация һәм нинди булса да шартларга булудан карамастан тыныч итеп кабул итү, өйрәнү һәм тарихи белемнәргә омтылу һәм игътибарны туплауга ирешү өчен Иң Олы Укытучыга барлык гамәлләреңне багышлау.<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Чыганаклар"><span id=".D0.A7.D1.8B.D0.B3.D0.B0.D0.BD.D0.B0.D0.BA.D0.BB.D0.B0.D1.80"></span>Чыганаклар</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&veaction=edit&section=11" title="«Чыганаклар» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&section=11" title="Редактировать код раздела «Чыганаклар»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Кайбер Һинд дине текстлары буенча дхарма ул һәр ир кеше һәм хатын өчен тәҗрибә белешмәсе.<sup id="cite_ref-paulhacker_20-5" class="reference"><a href="#cite_note-paulhacker-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Мәсьәлән, <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BF%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B1%D0%B0_%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%83%D1%82%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Апастамба Дхармасутра (бит юк)">Апастамба Дхармасутрада</a> расланганча: </p> <blockquote> <p><i>Дһарма</i> һәм <i>Адһарма</i> "Бу без" дип әйтеп йөрмиләр. Шулай ук Ходайлар, гандхарвалар, бабалар да "Дхарма" нәрсә һәм "Адхарма" нәрсә турында игълан итмиләр. <i>Апастхамба Сутра</i> </p> </blockquote> <p><sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Башка текстларда Һинд динендә дхарманы ачу өчен өч чыганак һәм ысул тасвирланган. Болар <a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Paul_Hacker" class="extiw" title="de:Paul Hacker">Paul Hacker</a> тасвирлаганча: Беренче чиратта, Веда, Упанишадалар, Эпослар һәм башка Санскрит әдәбиятыннан остаз белән тарихи мәгълүматны өйрәнү. Икенчедән, яхшы кешеләрнең үзен тотышлары һәм мисалларын күзәтеп. Өченче чыгынак берәүнең белем алуы да, мисал үзен тотышы да мәгълүм булмаганда кулланыла. Бу очракта Һинд динендә дхарма чыганагы булып, "<a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%82%D0%BC%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Атматусти (бит юк)">атматусти</a>" тора, ул яхшы шәхеснең йөрәген, эчке хисен нәрсә канәгатьләндерә, нәрсәгә аның омтылышы бар чыганак булып тора. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Дхарма,_тормыш_этаплары_һәм_иҗтимагый_стратификация"><span id=".D0.94.D1.85.D0.B0.D1.80.D0.BC.D0.B0.2C_.D1.82.D0.BE.D1.80.D0.BC.D1.8B.D1.88_.D1.8D.D1.82.D0.B0.D0.BF.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.8B_.D2.BB.D3.99.D0.BC_.D0.B8.D2.97.D1.82.D0.B8.D0.BC.D0.B0.D0.B3.D1.8B.D0.B9_.D1.81.D1.82.D1.80.D0.B0.D1.82.D0.B8.D1.84.D0.B8.D0.BA.D0.B0.D1.86.D0.B8.D1.8F"></span>Дхарма, тормыш этаплары һәм иҗтимагый стратификация</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&veaction=edit&section=12" title="«Дхарма, тормыш этаплары һәм иҗтимагый стратификация» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&section=12" title="Редактировать код раздела «Дхарма, тормыш этаплары һәм иҗтимагый стратификация»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Һинд дине текстларында җәмгыять дәрәҗәсендә һәм шәхси дәрәҗәдә <i>дхарма</i> турында сөйләнә. Шулардан иң күп цитаталанганы <i><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%81%D0%BC%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Манусмрити (бит юк)">Манусмрити</a></i> (<a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D1%83_%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80%D1%8B" title="Ману законнары">Ману законнары</a>) ул дүрт "Варна"ны, аларның хокукларын һәм вазифаларын тасвирлый.<sup id="cite_ref-alfh_43-0" class="reference"><a href="#cite_note-alfh-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Һинд диненең күп текстлары, шулай да, <i>дхарма</i> турында <i>Варна</i> (каста)га бәйләнешсез сөйлиләр.<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Башка дхарма текстлары һәм Смритилар Манусмритидан табигате һәм Варналар структурасы буенча аерылып тора.<sup id="cite_ref-alfh_43-1" class="reference"><a href="#cite_note-alfh-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Эпосларда <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%85%D1%80%D0%B8%D0%B3%D1%83&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бхригу (бит юк)">Бхригу</a> дхарма өчен бернинди варналар кирәкми дигән теорияне тәкъдим итә.<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Практикада, урта гасыр Һиндстан иҗтимагый стратификацияләнгән җәмгыять дип ышаныла, һәр иҗтимагый катлам һөнәрне мирас итеп алган һәм эндогам булган. Һинду дхармада варна абсолют булмаган; шәхесләр мокша эзләп Варнасыннан баш кагып китә алган, һәм шулай ук тормыш этаплары <a href="/wiki/%D0%90%D1%88%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0" title="Ашрама">Ашрамасыннан</a> китә алганнар.<sup id="cite_ref-alfh_43-2" class="reference"><a href="#cite_note-alfh-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Манусмритида да, шуннан соң килгән Смритиларда да варнадхарма сүзе кулланмаса да (бу варналарның дхармасы), яки варнашрамадхарма (бу варналар һәм ашрамалар дхармасы), Манусмритиның фәнни комментариенда бу сүзләр куллана һәм шулай итеп дхарма Һиндстанның варна системасы белән ассоциацияләнә.<sup id="cite_ref-alfh_43-3" class="reference"><a href="#cite_note-alfh-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 6-ынчы гасыр Һиндстанында хәттә Буддачылык патшалары да үзләрен "варнашрамадхарма яклаучылары" дип атаганнар – бу тормыш ашрамнарының һәм варналарның дхармасы.<sup id="cite_ref-alfh_43-4" class="reference"><a href="#cite_note-alfh-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Шәхси дәрәҗәдә, Һинд диненең кайбер текстлары <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D2%AF%D1%80%D1%82_%D0%B0%D1%88%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дүрт ашрама (бит юк)">дүрт ашрамаларын</a> яки тормышның баскычларын шәхеснең дхармасы итеп күрсәтә. Болар:<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (1) <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%BC%D0%B0%D1%87%D0%B0%D1%80%D1%8C%D1%8F" title="Брахмачарья">Брахмачарья</a>, өйрәнчек буларак әзерләнү тормышы, (2) <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%80%D0%B8%D1%85%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%85%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Грихастха (бит юк)">Грихастха</a>, гаилә белән өй хуҗасы тормышы һәм башка иҗтимагый рольләр, (3) <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%85%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ванапрастха (бит юк)">Ванапрастха</a> яки араньяка, урманда яшәүче тормышы, дөнья шөгыльләреннән чагыдырылу һәм баш тартуга күчү һәм (4) <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8C%D1%8F%D1%81%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Санньяса (бит юк)">санньяса</a>, бөтен байлыгыңны бирү тормшы, аскет булу һәм мокшага, рухи әйберләргә тугърылык. </p><p>Тормышның дүрт баскычы Һинд дине буенча дүрт кеше омтылышын тәмамлыйлар.<sup id="cite_ref-jkkpwg_50-0" class="reference"><a href="#cite_note-jkkpwg-50"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Дхарма шәхесне тотрыклылыкка һәм тәртипкә канәгатьләндерергә мәҗбүр итә, бу тормыш законлы һәм гармонияле, дөрес нәрсәне эшләргә, яхшы, дәрәҗәлле булырга, дини ирешүләргә омтылу, башкаларга ярдәм итү, җәмгыять белән яхшы бергә эшләргә. Башка өч омтылыш булып <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D1%82%D1%85%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Артха (бит юк)">Артха</a> – тормыш өчен кирәкле нәрсәләргә омтылу, мәсьәлән, ризык, сыену урыны, куәт, якланган булуга, матди байлыкка, һ.б. омтылыш; <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B0" class="mw-disambig" title="Кама">Кама</a> – секска, ләззәткә, мәхәббәткә, эмоциональ канәгатьлелеккә һ. б. омтылыш; һәм <a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%BA%D1%88%D0%B0" class="mw-redirect" title="Мокша">Мокша</a> – рухи мәгънәгә, янә туу циклыннан азат ителүгә, бу тормышта үз-үзеңне реализацияләүгә, һ.б. омтылу. Һинд динендә дүрт этап бәйсез дә, эксклюзив та булып тормый.<sup id="cite_ref-jkkpwg_50-1" class="reference"><a href="#cite_note-jkkpwg-50"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Дхарма_һәм_закон"><span id=".D0.94.D1.85.D0.B0.D1.80.D0.BC.D0.B0_.D2.BB.D3.99.D0.BC_.D0.B7.D0.B0.D0.BA.D0.BE.D0.BD"></span>Дхарма һәм закон</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&veaction=edit&section=13" title="«Дхарма һәм закон» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&section=13" title="Редактировать код раздела «Дхарма һәм закон»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Муллылык вазифасы төшенчәсе буларак <i>Дхарма</i> Һиндстанның борынгы законлы һәм дини текстларында бар. Һинд дине фәлсәфәсендә законлык, иҗтимагый гармония һәм бәхет кешеләрдән дхарма буенча яшәргә таләп итә. <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%88%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дхармашастра (бит юк)">Дхармашастра</a> бу кагыйдәләрнең һәм күрсәтмәләрнең язмасы булып тора.<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Хәзер булган шәһадәтнамәләр тәкъдим иткәнчә Һиндстанда дхармага караган әдәбият күп булган (сутралар, шастралар); сутраларның дүртесе сакланып калган һәм хәзер Дхармасутралар дип атала.<sup id="cite_ref-polivelle_52-0" class="reference"><a href="#cite_note-polivelle-52"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Дхармасутраларда Ману кануннары белән бергә параллель һәм төрле кануннары җыелмалары бар, мәсьәлән, Нарада һәм башка борынгы галимнәр кануннары.<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Бу төрле һәм конфликта керүче канун китаплары эксклюзив түгел һәм алар Һинд динендә башка дхарма чыгынакларын алыштырмыйлар. Бу Дхармасутраларда яшьләрне укыту, аларның узу йолалары, дини йолалар һәм ритуаллар, өйләнү хокуклары һәм вазифалары, үлем һәм бабалар йолалары, хөкем хакимияте һәм кануннары, җинаятьләр, җәзалар, шәһадәт кагыйдәләре һәм типлары, патша вазифалары һәм шулай ук әхлак керә.<sup id="cite_ref-polivelle_52-1" class="reference"><a href="#cite_note-polivelle-52"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Искәрмәләр"><span id=".D0.98.D1.81.D0.BA.D3.99.D1.80.D0.BC.D3.99.D0.BB.D3.99.D1.80"></span>Искәрмәләр</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&veaction=edit&section=14" title="«Искәрмәләр» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&section=14" title="Редактировать код раздела «Искәрмәләр»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFWells2008" class="citation">Wells, John C. (2008), <i>Longman Pronunciation Dictionary</i> (3rd ed.), Longman, <a href="/w/index.php?title=International_Standard_Book_Number&action=edit&redlink=1" class="new" title="International Standard Book Number (бит юк)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BF_%D1%87%D1%8B%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B/9781405881180" title="Махсус:Китап чыганаклары/9781405881180">9781405881180</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Ftt.wikipedia.org%3A%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&rft.aufirst=John+C.&rft.aulast=Wells&rft.btitle=Longman+Pronunciation+Dictionary&rft.date=2008&rft.edition=3rd&rft.genre=book&rft.isbn=9781405881180&rft.pub=Longman&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-:0-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_2-0">2,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_2-1">2,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/dharma-religious-concept">Dharma</a>.</span> </li> <li id="cite_note-lraw-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-lraw_3-0">3,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-lraw_3-1">3,1</a></sup></span> <span class="reference-text">See: <ul><li>Ludo Rocher (2003), The Dharmasastra, Chapter 4, in <a href="/w/index.php?title=Gavin_Flood&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gavin Flood (бит юк)">Gavin Flood</a> (Editor), <i>The Blackwell Companion to Hinduism</i>, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:ISBN_978-0631215356&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калып:ISBN 978-0631215356 (бит юк)">Калып:ISBN 978-0631215356</a>.</li> <li>Alban G. Widgery, "The Principles of Hindu Ethics", <i>International Journal of Ethics</i>, Vol. 40, No. 2 (Jan. 1930), pp. 232–245.</li></ul> </span></li> <li id="cite_note-srdtce-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-srdtce_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text">see: <ul><li>"Dharma", <i>The Columbia Encyclopedia</i>, 6th Ed. (2013), Columbia University Press, Gale, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:ISBN_978-0787650155&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калып:ISBN 978-0787650155 (бит юк)">Калып:ISBN 978-0787650155</a>;</li> <li>Steven Rosen (2006), Essential Hinduism, Praeger, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:ISBN_0-275-99006-0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калып:ISBN 0-275-99006-0 (бит юк)">Калып:ISBN 0-275-99006-0</a>, Chapter 3.</li></ul> </span></li> <li id="cite_note-Day—1982——42–45-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Day—1982——42–45_5-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDay1982">Day, 1982</a>, 42–45 битләр.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal">Brereton, Joel P. (December 2004). «Dhárman In The Rgveda» (English). <i>Journal of Indian Philosophy</i> <b>32</b> (5–6): 449–489. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%BB%D1%8B_%D0%BE%D0%B1%D1%8A%D0%B5%D0%BA%D1%82_%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8B%D0%B3%D1%8B" title="Санлы объект таныклыгы">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1007/s10781-004-8631-8">10.1007/s10781-004-8631-8</a>. <a href="/w/index.php?title=ISSN&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISSN (бит юк)">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/0022-1791">0022-1791</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation book"><a href="/w/index.php?title=Helmut_Rix&action=edit&redlink=1" class="new" title="Helmut Rix (бит юк)">Rix, Helmut</a>, ed (2001) (in German). <i>Lexikon der indogermanischen Verben</i> (2nd ed.). Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag. p. 145.</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Lexikon+der+indogermanischen+Verben&rft.date=2001&rft.pages=p.%26nbsp%3B145&rft.edition=2nd&rft.place=Wiesbaden&rft.pub=Dr.+Ludwig+Reichert+Verlag&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Karl Brugmann, <i>Elements of the Comparative Grammar of the Indo-Germanic languages</i>, Volume III, B. Westermann & Co., New York, 1892, p. 100.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://amp.scroll.in/article/905466/how-did-the-ramayana-and-mahabharata-come-to-be-and-what-has-dharma-got-to-do-with-it">How did the 'Ramayana' and 'Mahabharata' come to be (and what has 'dharma' got to do with it)?</a>.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation book">Hiltebeitel, Alf (2011) (in en). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=U4NF8pYxdvIC&pg=PA36"><i>Dharma: Its Early History in Law, Religion, and Narrative</i></a>. Oxford University Press, USA. pp. 36–37. <span class="noprint"><a href="/w/index.php?title=International_Standard_Book_Number&action=edit&redlink=1" class="new" title="International Standard Book Number (бит юк)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BF_%D1%87%D1%8B%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B/9780195394238" title="Махсус:Китап чыганаклары/9780195394238">9780195394238</a></span><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://books.google.com/books?id=U4NF8pYxdvIC&pg=PA36">https://books.google.com/books?id=U4NF8pYxdvIC&pg=PA36</a></span>.</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dharma%3A+Its+Early+History+in+Law%2C+Religion%2C+and+Narrative&rft.aulast=Hiltebeitel&rft.aufirst=Alf&rft.au=Hiltebeitel%2C%26%2332%3BAlf&rft.date=2011&rft.pages=pp.%26nbsp%3B36%E2%80%9337&rft.pub=Oxford+University+Press%2C+USA&rft.isbn=9780195394238&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DU4NF8pYxdvIC%26pg%3DPA36&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal">Dhand, Arti (17 December 2002). «The Dharma of Ethics, the Ethics of Dharma: Quizzing the Ideals of Hinduism» (en). <i>Journal of Religious Ethics</i> <b>30</b> (3). <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%BB%D1%8B_%D0%BE%D0%B1%D1%8A%D0%B5%D0%BA%D1%82_%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8B%D0%B3%D1%8B" title="Санлы объект таныклыгы">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1111/1467-9795.00113">10.1111/1467-9795.00113</a>. <a href="/w/index.php?title=ISSN&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISSN (бит юк)">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1467-9795">1467-9795</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">J. A. B. Van Buitenen, "Dharma and Moksa", <i>Philosophy East and West</i>, Volume 7, Number 1/2 (April–July 1957), p. 36.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">Hermann Grassmann, <i>Worterbuch zum Rig-veda</i> (German Edition), Motilal Banarsidass, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:ISBN_978-8120816367&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калып:ISBN 978-8120816367 (бит юк)">Калып:ISBN 978-8120816367</a></span> </li> <li id="cite_note-stevenrosen-14"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-stevenrosen_14-0">14,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-stevenrosen_14-1">14,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-stevenrosen_14-2">14,2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-stevenrosen_14-3">14,3</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-stevenrosen_14-4">14,4</a></sup></span> <span class="reference-text">Steven Rosen (2006), <i>Essential Hinduism</i>, Praeger, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:ISBN_0-275-99006-0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калып:ISBN 0-275-99006-0 (бит юк)">Калып:ISBN 0-275-99006-0</a>, pp. 34–45.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text">Paul Horsch, "From Creation Myth to World Law: the Early History of Dharma", <i>Journal of Indian Philosophy</i>, December 2004, Volume 32, Issue 5-6, pp. 430–431.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text">P. Thieme, Gedichte aus dem Rig-Veda, Reclam Universal-Bibliothek Nr. 8930, pp. 52.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text">Paul Horsch, "From Creation Myth to World Law: the Early History of Dharma", <i>Journal of Indian Philosophy</i>, December 2004, Volume 32, Issue 5-6, pp. 430–432.</span> </li> <li id="cite_note-jbrereton-18"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-jbrereton_18-0">18,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-jbrereton_18-1">18,1</a></sup></span> <span class="reference-text">Joel Brereton (2004), "Dharman in the RgVeda", <i>Journal of Indian Philosophy</i>, Vol. 32, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.academia.edu/5993798/Dh_rman_In_The_Rgveda">pp. 449–489</a>. "There are Indo-European parallels to <i>dhárman</i> (cf. Wennerberg 1981: 95f.), but the only Iranian equivalent is Old Persian <i>darmān</i> 'remedy', which has little bearing on Indo-Aryan <i>dhárman</i>. There is thus no evidence that IIr. *dharman was a signiﬁcant culture word during the Indo-Iranian period." (p.449) "The origin of the concept of dharman rests in its formation. It is a Vedic, rather than an Indo-Iranian word, and a more recent coinage than many other key religious terms of the Vedic tradition. Its meaning derives directly from dhr 'support, uphold, give foundation to' and therefore 'foundation' is a reasonable gloss in most of its attestations." (p.485)</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation book">Morreall, John; Sonn, Tamara (2011) (in en). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=aM461tmUDe4C&pg=PT324"><i>The Religion Toolkit: A Complete Guide to Religious Studies</i></a>. John Wiley & Sons. p. 324. <span class="noprint"><a href="/w/index.php?title=International_Standard_Book_Number&action=edit&redlink=1" class="new" title="International Standard Book Number (бит юк)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BF_%D1%87%D1%8B%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B/9781444343717" title="Махсус:Китап чыганаклары/9781444343717">9781444343717</a></span><span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://books.google.com/books?id=aM461tmUDe4C&pg=PT324">https://books.google.com/books?id=aM461tmUDe4C&pg=PT324</a></span>.</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Religion+Toolkit%3A+A+Complete+Guide+to+Religious+Studies&rft.aulast=Morreall&rft.aufirst=John&rft.au=Morreall%2C%26%2332%3BJohn&rft.au=Sonn%2C%26%2332%3BTamara&rft.date=2011&rft.pages=p.%26nbsp%3B324&rft.pub=John+Wiley+%26+Sons&rft.isbn=9781444343717&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DaM461tmUDe4C%26pg%3DPT324&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-paulhacker-20"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-paulhacker_20-0">20,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-paulhacker_20-1">20,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-paulhacker_20-2">20,2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-paulhacker_20-3">20,3</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-paulhacker_20-4">20,4</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-paulhacker_20-5">20,5</a></sup></span> <span class="reference-text">Paul Hacker (1965), "Dharma in Hinduism", <i><a href="/w/index.php?title=Journal_of_Indian_Philosophy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Journal of Indian Philosophy (бит юк)">Journal of Indian Philosophy</a></i>, Volume 34, Issue 5, pp. 479–496 (English translated version by Donald R. Davis (2006)).</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=Etienne_Lamotte&action=edit&redlink=1" class="new" title="Etienne Lamotte (бит юк)">Etienne Lamotte</a>, Bibliotheque du Museon 43, Louvain, 1958, p. 249.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text">Barbara Holdrege (2004), "Dharma" in: Mittal & Thursby (Editors) The Hindu World, New York: Routledge, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:ISBN_0-415-21527-7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калып:ISBN 0-415-21527-7 (бит юк)">Калып:ISBN 0-415-21527-7</a>, pp. 213–248.</span> </li> <li id="cite_note-koller-23"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-koller_23-0">23,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-koller_23-1">23,1</a></sup></span> <span class="reference-text">Koller, J. M. (1972), "Dharma: an expression of universal order", <i>Philosophy East and West</i>, 22(2), pp. 136–142.</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ibiblio.org/sripedia/ebooks/mw/0800/mw__0844.html">Māyā</a> Monier-Williams Sanskrit English Dictionary, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:ISBN_978-8120603691&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калып:ISBN 978-8120603691 (бит юк)">Калып:ISBN 978-8120603691</a></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">Northrop, F. S. C. (1949), "Naturalistic and cultural foundations for a more effective international law", <i>Yale Law Journal</i>, 59, pp. 1430–1441.</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text">"Dharma", <i>The Columbia Encyclopedia</i>, 6th Ed. (2013), Columbia University Press, Gale, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:ISBN_978-0787650155&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калып:ISBN 978-0787650155 (бит юк)">Калып:ISBN 978-0787650155</a></span> </li> <li id="cite_note-vanbuitenen-27"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-vanbuitenen_27-0">27,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-vanbuitenen_27-1">27,1</a></sup></span> <span class="reference-text">J. A. B. Van Buitenen, "Dharma and Moksa", <i>Philosophy East and West</i>, Vol. 7, No. 1/2 (Apr. – Jul., 1957), pp. 33–40</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text">Daniel H. H. Ingalls, "Dharma and Moksa", <i>Philosophy East and West</i>, Vol. 7, No. 1/2 (Apr. – Jul., 1957), pp. 43.</span> </li> <li id="cite_note-danielingalls-29"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-danielingalls_29-0">29,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-danielingalls_29-1">29,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-danielingalls_29-2">29,2</a></sup></span> <span class="reference-text">Daniel H. H. Ingalls, "Dharma and Moksa", <i>Philosophy East and West</i>, Vol. 7, No. 1/2 (April – July 1957), pp. 41–48.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text">The Mahābhārata: Book 11: The Book of the Women; Book 12: The Book of Peace, Part 1 By Johannes Adrianus Bernardus Buitenen, James L. Fitzgerald p. 124.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sacred-texts.com/hin/m17/m17003.htm">The Mahabharata, Book 17: Mahaprasthanika Parva: Section 3</a>.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text">Һинд дине эпосларында дхармага бәйле бәхәске күп микъдар әдәбият бар: Эгоизмга каршы Альтруизм, Индивидуализмга каршы Иҗтимагый Дәрәҗәләр һәм Традиция; мисаллар өчен, карарга мөмкин: <ul><li>Johann Jakob Meyer (1989), Sexual life in ancient India, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:ISBN_8120806387&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калып:ISBN 8120806387 (бит юк)">Калып:ISBN 8120806387</a>, Motilal Banarsidass, pp. 92–93; Quote – "In Indian literature, especially in Mahabharata over and over again is heard the energetic cry – Each is alone. None belongs to anyone else, we are all but strangers to strangers; (...), none knows the other, the self belongs only to self. Man is born alone, alone he lives, alone he dies, alone he tastes the fruit of his deeds and his ways, it is only his work that bears him company. (...) Our body and spiritual organism is ever changing; what belongs, then, to us? (...) Thus, too, there is really no teacher or leader for anyone, each is his own Guru, and must go along the road to happiness alone. Only the self is the friend of man, only the self is the foe of man; from others nothing comes to him. Therefore what must be done is to honor, to assert one's self..."; Quote – "(in parts of the epic), the most thoroughgoing egoism and individualism is stressed..."</li> <li>Raymond F. Piper (1954), "In Support of Altruism in Hinduism", <i>Journal of Bible and Religion</i>, Vol. 22, No. 3 (Jul., 1954), pp. 178–183</li> <li>J Ganeri (2010), A Return to the Self: Indians and Greeks on Life as Art and Philosophical Therapy, Royal Institute of Philosophy supplement, 85(66), pp. 119–135.</li></ul> </span></li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text">Daniel H. H. Ingalls, "Dharma and Moksa", <i>Philosophy East and West</i>, Vol. 7, No. 1/2 (Apr. – Jul., 1957), pp. 44–45; Quote – "(...)In the Epic, free will has the upper hand. Only when a man's effort is frustrated or when he is overcome with grief does he become a predestinarian (believer in destiny)."; Quote – "This association of success with the doctrine of free will or human effort (purusakara) was felt so clearly that among the ways of bringing about a king's downfall is given the following simple advice: 'Belittle free will to him, and emphasise destiny.<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%27%22&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калып:'" (бит юк)">Калып:'"</a> (Mahabharata 12.106.20).</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=Huston_Smith&action=edit&redlink=1" class="new" title="Huston Smith (бит юк)">Huston Smith</a>, The World Religions, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:ISBN_978-0061660184&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калып:ISBN 978-0061660184 (бит юк)">Калып:ISBN 978-0061660184</a>, HarperOne (2009); For summary notes: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://staff.gps.edu/montgomery/World%20Religions/Faiths/hinduism/Background%20to%20Hindu%20Literature.htm">Background to Hindu Literature</a> <small><span style="white-space: nowrap;"> 2004 елның 22 сентябрь көнендә <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20040922160422/http://staff.gps.edu/montgomery/World%20Religions/Faiths/hinduism/Background%20to%20Hindu%20Literature.htm">архивланган</a>.</span></small></span> </li> <li id="cite_note-klausk-35"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-klausk_35-0">35,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-klausk_35-1">35,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-klausk_35-2">35,2</a></sup></span> <span class="reference-text">Klaus Klostermaier, A survey of Hinduism, SUNY Press, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:ISBN_0-88706-807-3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калып:ISBN 0-88706-807-3 (бит юк)">Калып:ISBN 0-88706-807-3</a>, Chapter 3: "Hindu dharma".</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text">Jha, Nyayasutras with Vatsyayana Bhasya, 2 vols, Oriental Books (1939).</span> </li> <li id="cite_note-The_yoga-system_of_Patanjali-37"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-The_yoga-system_of_Patanjali_37-0">37,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-The_yoga-system_of_Patanjali_37-1">37,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/yogasystemofpata00wooduoft">The yoga-system of Patanjali</a> Йога сутралар дип аталган мнемоник кагыйдәләрне үз эченә алган борынгы Һинд дине акыл концентрациясе доктринасы The ancient Hindu doctrine of concentration of mind, embracing the mnemonic rules, called Yoga-sutras, James Haughton Woods (1914), Harvard University Press</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/yogasystemofpata00wooduoft">The yoga-system of Patanjali</a> Yoga-sutras, James Haughton Woods (1914), Harvard University Press, pp. 178–180.</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/yogasystemofpata00wooduoft">The yoga-system of Patanjali</a> Yoga-sutras, James Haughton Woods (1914), Harvard University Press, pp. 180–181.</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/yogasystemofpata00wooduoft">The yoga-system of Patanjali</a> Yoga-sutras, James Haughton Woods (1914), Harvard University Press, pp. 181–191.</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text">Kumarila, Tantravarttika, Anandasramasamskrtagranthavalih, Vol. 97, pp. 204–205; For an English Translation, see Jha (1924), Bibliotheca Indica, Vol. 161, Vol. 1.</span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=Patrick_Olivelle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Patrick Olivelle (бит юк)">Olivelle, Patrick</a>. <i>Dharmasūtras: The Law Codes of Ancient India</i>. Oxford World Classics, 1999.</span> </li> <li id="cite_note-alfh-43"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-alfh_43-0">43,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-alfh_43-1">43,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-alfh_43-2">43,2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-alfh_43-3">43,3</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-alfh_43-4">43,4</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=Alf_Hiltebeitel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alf Hiltebeitel (бит юк)">Alf Hiltebeitel</a> (2011), <i>Dharma: Its Early History in Law, Religion, and Narrative</i>, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:ISBN_978-0195394238&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калып:ISBN 978-0195394238 (бит юк)">Калып:ISBN 978-0195394238</a>, Oxford University Press, pp. 215–227.</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text">Thapar, R. (1995), The first millennium BC in northern India, Recent perspectives of early Indian history, 80–141.</span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text">Thomas R. Trautmann (1964), "On the Translation of the Term Varna", <i>Journal of the Economic and Social History of the Orient</i>, Vol. 7, No. 2 (Jul., 1964), pp. 196–201.</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text">see: <ul><li>Van Buitenen, J. A. B. (1957). "Dharma and Moksa". <i>Philosophy East and West</i>, Volume 7, Number 1/2 (April – July 1957), pp. 38–39</li> <li>Koller, J. M. (1972), "Dharma: an expression of universal order", <i>Philosophy East and West</i>, 22(2), pp. 131–144.</li></ul> </span></li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text">Kane, P.V. (1962), History of Dharmasastra (Ancient and Medieval Religious and Civil Law in India), Volume 1, pp. 2–10.</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text">Olivelle, P. (1993). <i>The Asrama System: The history and hermeneutics of a religious institution</i>, New York: <a href="/w/index.php?title=Oxford_University_Press&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oxford University Press (бит юк)">Oxford University Press</a>.</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text">Alban G. Widgery, "The Principles of Hindu Ethics", <i>International Journal of Ethics</i>, Vol. 40, No. 2 (Jan., 1930), pp. 232–245.</span> </li> <li id="cite_note-jkkpwg-50"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-jkkpwg_50-0">50,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-jkkpwg_50-1">50,1</a></sup></span> <span class="reference-text">see: <ul><li>Koller, J. M. (1972), "Dharma: an expression of universal order", <i>Philosophy East and West</i>, 22(2), pp. 131–144.</li> <li>Karl H. Potter (1958), "Dharma and Mokṣa from a Conversational Point of View", <i>Philosophy East and West</i>, Vol. 8, No. 1/2 (April – July 1958), pp. 49–63.</li> <li>William F. Goodwin, "Ethics and Value in Indian Philosophy", <i>Philosophy East and West</i>, Vol. 4, No. 4 (Jan. 1955), pp. 321–344.</li></ul> </span></li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal">Gächter, Othmar (1998). «Anthropos». <i>Anthropos Institute</i>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-polivelle-52"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-polivelle_52-0">52,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-polivelle_52-1">52,1</a></sup></span> <span class="reference-text">Patrick Olivelle (1999), <i>The Dharmasutras: The law codes of ancient India</i>, Oxford University Press, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:ISBN_0-19-283882-2&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калып:ISBN 0-19-283882-2 (бит юк)">Калып:ISBN 0-19-283882-2</a></span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text">Donald Davis, Jr., "A Realist View of Hindu Law", <i>Ratio Juris</i>. Vol. 19 No. 3 September 2006, pp. 287–313.</span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text">Lariviere, Richard W. (2003), The Naradasmrti, Delhi: Motilal Banarsidass</span> </li> </ol></div></div> <table class="navigation-box plainlinks" style="margin:0 0 1em 1em; clear:right; border:solid var(--border-color-base, #a2a9b1) 1px; background:var(--background-color-neutral-subtle, #f8f9fa); color:inherit; padding:1ex; font-size:90%; float:right;"> <tbody><tr> <th><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/60px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> </th> <td><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Dharma_(law)?uselang=tt">Викиҗыентыктагы медиафайллар</a><sup style="line-height:0;font-weight:bold"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D2%97%D1%8B%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%8B%D0%BA" title="Викиҗыентык">?</a></sup> </td></tr> <tr> <th><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB:%D0%98%D0%BD%D0%B4%D1%83%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Портал:Индуизм"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/30px-Portal.svg.png" decoding="async" width="30" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/45px-Portal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/60px-Portal.svg.png 2x" data-file-width="36" data-file-height="32" /></a></span> </th> <td><span class="portal-box"><b>«<a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB:%D0%98%D0%BD%D0%B4%D1%83%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Портал:Индуизм">Индуизм</a>»</b> порталы</span> </td></tr> </tbody></table> <div style="position:absolute; z-index:50; right:0px; top:-20px;" class="metadata" id="floating_object"><div style="position: relative; width: 20px; height: 15px; overflow: hidden"><div style="position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Википедия:Сайланган мәкаләләр"><span title="Бу мәкалә сайланганнар рәтенә керә.">   </span></a></div><div style="position: absolute; top: -5px; left: 0px; z-index: 2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Featured_article_star_tt.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Featured_article_star_tt.svg/15px-Featured_article_star_tt.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Featured_article_star_tt.svg/23px-Featured_article_star_tt.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Featured_article_star_tt.svg/30px-Featured_article_star_tt.svg.png 2x" data-file-width="16" data-file-height="16" /></a></span></div></div></div> <table class="metadata plainlinks ambox ambox-good"> <tbody><tr> <td class="ambox-image"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Википедия:Сайланган мәкаләләр"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Green_star_boxed.svg/20px-Green_star_boxed.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Green_star_boxed.svg/30px-Green_star_boxed.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Green_star_boxed.svg/40px-Green_star_boxed.svg.png 2x" data-file-width="24" data-file-height="24" /></a></span></div> </td> <td class="ambox-text">Бу мәкалә Татар Википедиясенең <a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Википедия:Сайланган мәкаләләр">сайланган мәкаләләр</a> рәтенә керә. </td> <td class="widthhack"> </td></tr></tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Чыганак — <a dir="ltr" href="https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Дхарма&oldid=3489601">https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Дхарма&oldid=3489601</a></div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC%D0%BD%D3%99%D1%80" title="Махсус:Төркемнәр">Төркемнәр</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%A1%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Төркем:Сайланган мәкаләләр">Сайланган мәкаләләр</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D2%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B4_%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B5" title="Төркем:Һинд дине">Һинд дине</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D2%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B4_%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B5_%D1%84%D3%99%D0%BB%D1%81%D3%99%D1%84%D3%99%D1%81%D0%B5" title="Төркем:Һинд дине фәлсәфәсе">Һинд дине фәлсәфәсе</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D2%BA%D0%B8%D0%BD%D0%B4_%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B5_%D1%82%D3%A9%D1%88%D0%B5%D0%BD%D1%87%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80%D0%B5" title="Төркем:Һинд дине төшенчәләре">Һинд дине төшенчәләре</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Бу бит соңгы тапкыр 23 мар 2022 көнендә 09:40 вакытында үзгәртелде.</li> <li id="footer-info-copyright">Текст <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ru">Creative Commons Attribution-ShareAlike</a> лицензиясе буенча бирелә, аерым очракларда өстәмә шартлар булырга мөмкин. Өстәмә мәгълүматны <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Условия_использования">Куллану шартларында</a> карагыз.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/ru">Конфиденциальлек сәясәте</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A2%D0%B0%D1%81%D0%B2%D0%B8%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0">Wikipedia турында</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%96%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BF%D0%BB%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%B3%D0%BE%D0%BC%D1%83%D0%BC%D0%B8_%D0%B1%D0%B0%D1%88_%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83">Җаваплылыктан баш тарту</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Кодекс поведения</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ясаучылар</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/tt.wikipedia.org">Статистика</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie турында белдерү</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//tt.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Мобиль юрама</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-z7tkg","wgBackendResponseTime":143,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.289","walltime":"0.420","ppvisitednodes":{"value":3942,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":27513,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":7096,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":17,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":3,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":39386,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":3,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 336.727 1 -total"," 38.53% 129.746 1 Калып:Искәрмәләр"," 37.26% 125.473 1 Калып:УК"," 12.59% 42.384 3 Калып:Cite_book"," 11.22% 37.785 3 Калып:Citation/core"," 9.92% 33.413 3 Калып:Wikidata"," 9.60% 32.320 1 Калып:Citation"," 6.86% 23.087 1 Калып:Навигация"," 3.35% 11.266 2 Калып:Citation/identifier"," 3.25% 10.954 1 Калып:Портал_рәсеме"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.080","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4630403,"limit":52428800},"limitreport-logs":"Loaded datatype commonsMedia of P51 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype string of P373 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype string of P373 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype string of P373 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-587f7d4878-n6vs6","timestamp":"20241120145540","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0414\u0445\u0430\u0440\u043c\u0430","url":"https:\/\/tt.wikipedia.org\/wiki\/%D0%94%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q134293","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q134293","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"\u0424\u043e\u043d\u0434 \u0412\u0438\u043a\u0438\u043c\u0435\u0434\u0438\u0430","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2019-08-02T17:26:30Z","dateModified":"2022-03-23T09:40:10Z"}</script> </body> </html>