CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>حرکت جوهری - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"b79d39e3-303e-4c0b-b30c-7304204d990d","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"حرکت_جوهری","wgTitle":"حرکت جوهری","wgCurRevisionId":39400477,"wgRevisionId":39400477,"wgArticleId":172562,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["سیستم فلسفی ارسطو","فلسفه اسلامی","ملاصدرا","مطالعات اسپینوزایی","نظریه‌های فلسفی","هستی‌شناسی","نظریه‌های متافیزیک","فلسفه ارسطو","نظریه‌ها در فلسفه یونان باستان"],"wgPageViewLanguage":"fa", "wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"حرکت_جوهری","wgRelevantArticleId":172562,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":10000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q378078","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands", "architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools", "ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.6"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="حرکت جوهری - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-حرکت_جوهری rootpage-حرکت_جوهری skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA+%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA+%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA+%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA+%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-جوهر" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#جوهر"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>جوهر</span> </div> </a> <ul id="toc-جوهر-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پیشینه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#پیشینه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>پیشینه</span> </div> </a> <ul id="toc-پیشینه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ماهیت_و_وجود" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#ماهیت_و_وجود"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>ماهیت و وجود</span> </div> </a> <ul id="toc-ماهیت_و_وجود-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-حدوث_و_قدم_عالم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#حدوث_و_قدم_عالم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>حدوث و قدم عالم</span> </div> </a> <ul id="toc-حدوث_و_قدم_عالم-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-حرکت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#حرکت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>حرکت</span> </div> </a> <ul id="toc-حرکت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مآخذ_حرکت_جوهری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#مآخذ_حرکت_جوهری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>مآخذ حرکت جوهری</span> </div> </a> <ul id="toc-مآخذ_حرکت_جوهری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جستارهای_وابسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#جستارهای_وابسته"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>جستارهای وابسته</span> </div> </a> <ul id="toc-جستارهای_وابسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پانویس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#پانویس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸</span> <span>پانویس</span> </div> </a> <ul id="toc-پانویس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">حرکت جوهری</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۴۳ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-43" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۴۳ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B1%D9%83%D8%A9_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="حركة جوهرية–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="حركة جوهرية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Substansiya" title="Substansiya–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="Substansiya" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%B1%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Субстанция–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Субстанция" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Subst%C3%A0ncia" title="Substància–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Substància" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%DB%95%D9%88%DA%BE%DB%95%D8%B1" title="جەوھەر–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="جەوھەر" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Podstata" title="Podstata–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Podstata" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Substans" title="Substans–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Substans" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Substanz" title="Substanz–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Substanz" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Substance_theory" title="Substance theory–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Substance theory" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Substanco" title="Substanco–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Substanco" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Sustancia_(filosof%C3%ADa)" title="Sustancia (filosofía)–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Sustancia (filosofía)" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Substants" title="Substants–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Substants" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Substantzia_(filosofia)" title="Substantzia (filosofia)–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Substantzia (filosofia)" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Substanssi" title="Substanssi–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Substanssi" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Substance_(philosophie)" title="Substance (philosophie)–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Substance (philosophie)" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Substancia_(filosof%C3%ADa)" title="Substancia (filosofía)–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Substancia (filosofía)" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Supstancija" title="Supstancija–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Supstancija" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Szubsztancia" title="Szubsztancia–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Szubsztancia" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D6%81" title="Սուբստանց–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Սուբստանց" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Zat" title="Zat–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Zat" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Substanco" title="Substanco–ایدو" lang="io" hreflang="io" data-title="Substanco" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ایدو" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Sostanza_(filosofia)" title="Sostanza (filosofia)–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Sostanza (filosofia)" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%AE%9F%E4%BD%93" title="実体–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="実体" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%B1%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Субстанция–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Субстанция" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%8B%A4%EC%B2%B4" title="실체–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="실체" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%B1%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Субстанция–قرقیزی" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Субстанция" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="قرقیزی" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Substantia" title="Substantia–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Substantia" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Substancijos-akcidencijos_perskyra" title="Substancijos-akcidencijos perskyra–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Substancijos-akcidencijos perskyra" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Substantie" title="Substantie–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Substantie" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Substancja_(filozofia)" title="Substancja (filozofia)–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Substancja (filozofia)" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Subst%C3%A2ncia_(filosofia)" title="Substância (filosofia)–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Substância (filosofia)" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%B1%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Субстанция–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Субстанция" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Sustanza" title="Sustanza–سیسیلی" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Sustanza" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="سیسیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Substance" title="Substance–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Substance" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Substancia_(filozofia)" title="Substancia (filozofia)–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Substancia (filozofia)" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Zat" title="Zat–سوندایی" lang="su" hreflang="su" data-title="Zat" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="سوندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Substans_(filosofi)" title="Substans (filosofi)–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Substans (filosofi)" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Teorya_ng_sustansiya" title="Teorya ng sustansiya–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Teorya ng sustansiya" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%B6z" title="Töz–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Töz" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%B1%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%96%D1%8F" title="Субстанція–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Субстанція" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Modda" title="Modda–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Modda" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%AE%9E%E4%BD%93%E8%AE%BA" title="实体论–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="实体论" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/Umumbu" title="Umumbu–زولویی" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Umumbu" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="زولویی" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q378078#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&oldid=39400477" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&id=39400477&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlQ%C4%B1sald%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25AD%25D8%25B1%25DA%25A9%25D8%25AA_%25D8%25AC%25D9%2588%25D9%2587%25D8%25B1%25DB%258C"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrKodu&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25AD%25D8%25B1%25DA%25A9%25D8%25AA_%25D8%25AC%25D9%2588%25D9%2587%25D8%25B1%25DB%258C"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q378078" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><p><b>حرکت جوهری</b> مبحثی در <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="فلسفه اسلامی">فلسفه اسلامی</a> است که آغازگر آن <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D8%A7" title="ملاصدرا">ملاصدرا</a> بود. حرکت جوهری، حرکتی است که در ذات اشیاء (<a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87)" title="جوهر (فلسفه)">جوهر</a>) روی می‌دهد. بدین ترتیب <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D8%A7" title="ملاصدرا">ملاصدرا</a> عقیده داشت که در نظام عالم، <a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D8%A7" title="خدا">خدا</a> فیض وجود را ناشی می‌کند و جهان هر لحظه، در حال آفریده شدن است.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><b>نقد مفهوم حركت در جوهر</b> حركت جوهرى مورد نقد قرار گرفته است<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جوهر"><span id=".D8.AC.D9.88.D9.87.D8.B1"></span>جوهر</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: جوهر"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87)" title="جوهر (فلسفه)">جَوْهَر</a>، چیزی است که اگر باطل و زایل شود <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D9%84" title="محمول">محمول</a> آن هم یعنی آنچه که بر جوهر متّکی است باطل می‌شود، علّت نامیدن جوهر در اشیا برای ظاهر بودن آن در برابر حاسّه (شعور) است.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و البته <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="انسان">انسان</a> بودن <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%B6_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87)" title="عرض (فلسفه)">عرض</a> انسان بودن است. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پیشینه"><span id=".D9.BE.DB.8C.D8.B4.DB.8C.D9.86.D9.87"></span>پیشینه</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: پیشینه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>فلاسفه پیش از <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D8%A7" title="ملاصدرا">ملاصدرا</a>، همچون <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%A7" class="mw-redirect" title="ابن‌سینا">ابن‌سینا</a> نیز مانند <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88" title="ارسطو">ارسطو</a> و <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="فارابی">فارابی</a> حرکت را در مقوله جوهر جایز نمی‌دانستند. آن‌چه بیش از همه قدما را بر آن می‌داشت که حرکت در جوهر را انکار کنند، نیاز به موضوع ثابتی بود که باید در ضمن حرکت موجود باشد. برخی محققین معاصر معتقدند اگرچه این <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D8%A7" title="ملاصدرا">ملاصدرا</a> بود که نظریه حرکت جوهری را به شکلی نظام مند عرضه کرد، اما پیشینه این نظر را باید در آرای <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="عرفانی">عرفانی</a> <a href="/w/index.php?title=%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%A7%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="حکمای (صفحه وجود ندارد)">حکمای</a> قدیم جست.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ماهیت_و_وجود"><span id=".D9.85.D8.A7.D9.87.DB.8C.D8.AA_.D9.88_.D9.88.D8.AC.D9.88.D8.AF"></span>ماهیت و وجود</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: ماهیت و وجود"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D8%A7" title="ملاصدرا">ملاصدرا</a> در مخالفت با استادش <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AF" title="میرداماد">میرداماد</a> که خود پیرو <a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%DB%8C%D8%AD%DB%8C%DB%8C_%D8%B3%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="شهاب‌الدین یحیی سهروردی">سهروردی</a> بود، مدعی شد که «وجود» امری حقیقی است و ماهیت امری اعتباری. صدرا دربارهٔ حرکت نیز نظریه جدیدی عرضه کرد که به حرکت جوهری مشهور است. تا قبل از آن تمامی فلاسفه مسلمان معتقد به وجود حرکت در مقولات نه‌گانه عرض بودند و حرکت را در جوهر محال می‌دانستند. اما صدرا معتقد به حرکت در جوهر نیز بود و موفق شد چهار جریان فکری یعنی <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85" class="mw-redirect" title="کلام">کلام</a>، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86" title="عرفان">عرفان</a>، فلسفه <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B7%D9%88%D9%86" title="افلاطون">افلاطون</a> و فلسفه <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88" title="ارسطو">ارسطو</a> را در یک نقطه گرد آورد و نظام فلسفی جدید و مستقلی به وجود آورد.<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>طبق این نظریه، در جهان سکون و فساد وجود ندارد و فقط حرکت وجود دارد. اساس جهان هستی از جوهر تشکیل شده و اعراض اموری تابع و طفیلی هستند. ارسطو و ابن سینا، جوهر را ثابت پنداشته‌اند که گهگاه دچار تغییرات دفعی می‌شوند. حال آنکه در سراسر جهان ماده، ثبات وجود ندارد. جهان متحرک است، یک «شدن» و حرکت مداوم است. حرکت و متحرک عین یکدیگرند. تنها در اعراض است که متحرک و حرکت دوتا و جدا هستند. لکن در جوهر، متحرک و حرکت یکی است.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="حدوث_و_قدم_عالم"><span id=".D8.AD.D8.AF.D9.88.D8.AB_.D9.88_.D9.82.D8.AF.D9.85_.D8.B9.D8.A7.D9.84.D9.85"></span>حدوث و قدم عالم</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: حدوث و قدم عالم"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>با توجه به نظریه ملاصدرا، این بحث که قرن‌ها مورد بحث فلاسفه بود، شکل دیگری گرفت. افلاطون جهان را حادث و ارسطو آن را قدیم می‌دانست. صدرا می‌گوید که جهان حادث است، اما به این معنا که عین حدوث است. جهان حدوث دایم است.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در فلسفه صدرا، علت، معلول را توضیح می‌دهد. ذهن و عین یکی نیستند و جریان عبور از مقدمه به نتیجه که در مورد ذهن صادق است، در مورد عین صادق نیست.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در واقع حرکت جوهری به این معنی است که جهان همیشه در حال نو شدن است و خلع و لبس می‌کند. یعنی در هر لحظه لباس خود را تغییر می‌دهد به نحوی که لباس جدید او تمام کمالات لباس قبلی را دارد. در حرکت جوهری این مسئله که هر لحظه جهان معدوم می‌شود و سپس به وجود می‌آید باطل است؛ زیرا ثابت شده‌است که خود جهان در زمان است، پس اگر قرار باشد که هر لحظه معدوم شود و سپس به وجود آید، باید دو لحظه موجود باشند که جدا از هم باشند، یعنی باید در زمان انقطاع باشد که این خود امری ناممکن است[زیرا هر لحظه خود به دو نیم لحظه قابل تقسیم است و سپس هر نیم لحظه خود به دو نیم دیگر تقسیم می‌شود و این تقسیمات تا بی‌نهایت ادامه دارند. پس دو لحظه که جدا از هم باشند و بینشان زمانی نباشد، وجود ندارد]. بنابراین جهان هر لحظه نو می‌شود که دقیقاً مطابق با این دعا است که می‌فرماید: «یا دایم الفضل علی البریه» یعنی «ای کسی که بر مخلوقات خود به‌طور دایم فضل و رحمت داری» یعنی در فضل خداوند انقطاع نیست، پس جهان هم معدوم نمی‌شود و بعد به وجود آید- بلکه هر لحظه نو به نو می‌شود. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="حرکت"><span id=".D8.AD.D8.B1.DA.A9.D8.AA"></span>حرکت</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=5" title="ویرایش بخش: حرکت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>صدرا و پیروان او معتقدند که جهان یکپارچه حرکت است و ثبات وجود ندارد. در جهان یک کل وجود دارد و آن جریان <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%AA" title="علیت">علت و معلول</a> است. یک شیء، شیء نیست؛ جریان است. این تضاد است که از حرکت ناشی شده و نه حرکت از تضاد. پس تضاد نمی‌تواند علت حرکت باشد. زیرا جوانه زدن یک ضد درون ضد دیگر، خود نوعی حرکت است و بنابراین قانون حرکت شامل او نیز می‌شود. تضاد معلول حرکت است و به نوبه خود علت حرکت هاست، اما فقط به عنوان محرک. به همین دلیل، باید به جستجوی محرک برخاست و این محرک همان <a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D8%A7" title="خدا">خداوند</a> است.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="مآخذ_حرکت_جوهری"><span id=".D9.85.D8.A2.D8.AE.D8.B0_.D8.AD.D8.B1.DA.A9.D8.AA_.D8.AC.D9.88.D9.87.D8.B1.DB.8C"></span>مآخذ حرکت جوهری</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=6" title="ویرایش بخش: مآخذ حرکت جوهری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D8%A7" title="ملاصدرا">ملاصدرا</a> منابع خود را در رسیدن به این موضوع چنین معرفی کرده‌است: </p> <ul><li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="قرآن">قرآن</a> و حدیث</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AB%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%DB%8C%D8%A7" title="اثولوجیا">اثولوجیا</a> (اثر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D9%84%D9%88%D8%B7%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="افلوطین">افلوطین</a>)</li> <li>گفتارهای <a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A6%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زنون الئایی">زنون</a></li> <li>گفتارهای <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="محی الدین عربی">محی الدین عربی</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جستارهای_وابسته"><span id=".D8.AC.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B3.D8.AA.D9.87"></span>جستارهای وابسته</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=7" title="ویرایش بخش: جستارهای وابسته"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="فلسفه اسلامی">فلسفه اسلامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87" title="فلسفه">فلسفه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%81%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="فهرست فیلسوفان مسلمان">فهرست فیلسوفان مسلمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%87" title="حکمت متعالیه">حکمت متعالیه</a></li> <li>کتاب ملکوت <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="محسن امیراصلانی">محسن امیراصلانی</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پانویس"><span id=".D9.BE.D8.A7.D9.86.D9.88.DB.8C.D8.B3"></span>پانویس</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=8" title="ویرایش بخش: پانویس"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D9%81%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="محمدرضا فشاهی">محمدرضا فشاهی</a>، <i>ارسطوی بغداد، از عقل یونانی به وحی قرآنی</i>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86" title="انتشارات کاروان">انتشارات کاروان</a>، ۱۳۸۰، ص ۴۷</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"> Borumand Majid, Substantial motion,400 years of wishful thinking <a rel="nofollow" class="external free" href="https://ssrn.com/abstract=4652385">https://ssrn.com/abstract=4652385</a></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن جلد ۱- تهران، چاپ: دوم، ۱۳۷۴. ص ۴۲۵</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D9%81%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%85%D9%87%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مهدی فدایی مهربانی">مهدی فدایی مهربانی</a>، ریشه یابی مفهوم حرکت جوهری در حکمت عزیز الدین نسفی، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات اسلامی، سال چهل و یکم، بهار و تابستان 1388: 148</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D9%81%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="محمدرضا فشاهی">محمدرضا فشاهی</a>، <i>ارسطوی بغداد، از عقل یونانی به وحی قرآنی</i>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86" title="انتشارات کاروان">انتشارات کاروان</a>، ۱۳۸۰، ص ۴۸</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mullasadra.org/New_Site/Persian/Mullasadra/moghadameh%20mabani.htm">«مقدمه ای بر مبانی ملاصدرا»</a>. پایگاه اطلاع‌رسانی حکمت اسلامی ملاصدرا<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۱ سپتامبر ۲۰۱۸</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87+%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D8%B1+%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D8%A7&rft.pub=%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%E2%80%8C%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA+%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C+%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D8%A7&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mullasadra.org%2FNew_Site%2FPersian%2FMullasadra%2Fmoghadameh%2520mabani.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA+%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mullasadra.org/New_Site/Persian/Mullasadra/az%20korsi%20ostadi.htm">«از کرسی استادی تا گوشه انزوا»</a>. پایگاه اطلاع‌رسانی حکمت اسلامی ملاصدرا<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۱ سپتامبر ۲۰۱۸</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%A7%D8%B2+%DA%A9%D8%B1%D8%B3%DB%8C+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF%DB%8C+%D8%AA%D8%A7+%DA%AF%D9%88%D8%B4%D9%87+%D8%A7%D9%86%D8%B2%D9%88%D8%A7&rft.pub=%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%E2%80%8C%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA+%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C+%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D8%A7&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mullasadra.org%2FNew_Site%2FPersian%2FMullasadra%2Faz%2520korsi%2520ostadi.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA+%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mullasadra.org/New_Site/Persian/Mullasadra/moghadameh%20mabani.htm">«مقدمه ای بر مبانی»</a>. پایگاه اطلاع‌رسانی حکمت اسلامی ملاصدرا<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۱ سپتامبر ۲۰۱۸</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87+%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D8%B1+%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C&rft.pub=%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%E2%80%8C%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA+%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C+%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D8%A7&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mullasadra.org%2FNew_Site%2FPersian%2FMullasadra%2Fmoghadameh%2520mabani.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA+%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">محمدرضا فشاهی، <i>ارسطوی بغداد، از عقل یونانی به وحی قرآنی</i>، انتشارات کاروان، ۱۳۸۰، ص ۵۰</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">محمدرضا فشاهی، <i>ارسطوی بغداد، از عقل یونانی به وحی قرآنی</i>، انتشارات کاروان، ۱۳۸۰، ص ۵۱</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">محمدرضا فشاهی، <i>ارسطوی بغداد، از عقل یونانی به وحی قرآنی</i>، انتشارات کاروان، ۱۳۸۰، ص ۵۲</span> </li> </ol></div> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="فلسفه_اسلامی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="الگو:فلسفه اسلامی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="بحث الگو:فلسفه اسلامی"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:فلسفه اسلامی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="فلسفه_اسلامی" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="فلسفه اسلامی">فلسفه اسلامی</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مکاتب</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="فلسفه اولیه اسلامی">فلسفهٔ اولیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%A1" title="فلسفه مشاء">فلسفه مشاء</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D8%AA%D9%87%D8%A7%D9%81%D8%AA" title="مکتب تهافت">مکتب تهافت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="فلسفه اشراق">فلسفه اشراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%87" title="حکمت متعالیه">حکمت متعالیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D8%AA%D9%81%DA%A9%DB%8C%DA%A9" title="مکتب تفکیک">مکتب تفکیک</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%81%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فیلسوفان">فیلسوفان</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks hlist navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">سده ۹ میلادی</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_%DA%A9%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="ابویوسف کندی">ابویوسف کندی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B1%D8%A8%D9%86_%D8%B7%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="ابن ربن طبری">ابن ربن طبری</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="ابوالعباس ایرانشهری">ابوالعباس ایرانشهری</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">سده ۱۰ میلادی</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B2%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="محمد زکریای رازی">محمد زکریای رازی</a> •  <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="فارابی">فارابی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D8%A7%D9%85%D8%B1%DB%8C" title="ابوالحسن محمد عامری">ابوالحسن عامری</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%81%D8%A7" class="mw-redirect" title="اخوان‌الصفا">اخوان‌الصفا</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88_%D8%AD%D8%A7%D8%AA%D9%85_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="ابو حاتم احمد بن حمدان رازی">ابو حاتم رازی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ابوسلیمان سجستانی">ابوسلیمان سجستانی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%DB%8C%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8_%D8%B3%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ابویعقوب سجستانی">ابویعقوب سجستانی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B3%D8%B1%D9%87" title="ابن مسره">ابن مسره</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">سده ۱۱ میلادی</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%AD%D8%A7%D9%85%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%BA%D8%B2%D8%A7%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="ابوحامد محمد غزالی">ابوحامد محمد غزالی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="ابن مسکویه">ابن مسکویه</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%A7" title="ابن سینا">ابن سینا</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%AD%D8%B2%D9%85" title="ابن حزم">ابن حزم</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82" class="mw-redirect" title="ابن ابی‌صادق">ابن ابی‌صادق</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B1" title="بهمنیار">بهمنیار</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%A4%DB%8C%D8%AF_%D9%81%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="مؤید فی‌الدین شیرازی">مؤید فی‌الدین شیرازی</a> •  <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%AE%D8%B3%D8%B1%D9%88" title="ناصرخسرو">ناصرخسرو</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%D8%AC_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A8%D9%86_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88" title="ابوالفرج علی بن حسین بن هندو">ابوالفرج علی بن حسین بن هندو</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">سده ۱۲ میلادی</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B9%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B6%D8%A7%D8%AA_%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="عین‌القضات همدانی">عین‌القضات همدانی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B7%D9%81%DB%8C%D9%84" title="ابن طفیل">ابن طفیل</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B1%D8%B4%D8%AF" title="ابن رشد">ابن رشد</a> •  <a href="/wiki/%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D9%85" title="خیام">خیام</a> •  <a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B3%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="شهاب‌الدین سهروردی">شهاب‌الدین سهروردی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B6%D9%84%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="افضل‌الدین کاشانی">افضل‌الدین کاشانی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="ابوالبرکات بغدادی">ابوالبرکات بغدادی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%AC%D9%87" title="ابن باجه">ابن باجه</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D8%A8%D8%B7%D8%B1%D9%88%D8%AC%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ابواسحاق بطروجی (صفحه وجود ندارد)">ابواسحاق بطروجی</a> •  <a href="/wiki/%D9%81%D8%AE%D8%B1_%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="فخر رازی">فخر رازی</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">سده ۱۳ میلادی</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AB%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="اثیرالدین ابهری">اثیرالدین ابهری</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D9%86" title="ابن سبعین">ابن سبعین</a> •  <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%81%D8%B6%D9%84%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" class="mw-redirect" title="رشیدالدین فضل‌الله">رشیدالدین فضل‌الله</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="ابن عربی">ابن عربی</a> •  <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%AC%D9%87_%D9%86%D8%B5%DB%8C%D8%B1_%D8%B7%D9%88%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="خواجه نصیر طوسی">خواجه نصیر طوسی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%B3%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B2%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="شمس‌الدین شهرزوری">شمس‌الدین شهرزوری</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%D9%87" title="ابن کمونه">ابن کمونه</a> •  <a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="قطب‌الدین شیرازی">قطب‌الدین شیرازی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%82%D9%88%D9%86%D9%88%DB%8C" title="صدرالدین قونوی">صدرالدین قونوی</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">سده ۱۴ میلادی</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="قطب‌الدین رازی">قطب‌الدین رازی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85_%D8%A2%D8%A8%D9%84%DB%8C" title="محمد بن ابراهیم آبلی">محمد بن ابراهیم آبلی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%AE%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%86" title="ابن خلدون">ابن خلدون</a> •  <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AD%DB%8C%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D9%85%D9%84%DB%8C" title="سید حیدر آملی">سید حیدر آملی</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">سده ۱۵ میلادی</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="جلال‌الدین دوانی">جلال‌الدین دوانی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D8%B4%D8%AA%DA%A9%DB%8C" title="صدرالدین دشتکی">صدرالدین دشتکی</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">سده ۱۶ میلادی</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ابن ترکه اصفهانی">ابن ترکه اصفهانی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D8%A8%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="شیخ بهایی">شیخ بهایی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%B3%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AE%D9%81%D8%B1%DB%8C" title="شمس‌الدین محمد خفری">شمس‌الدین محمد خفری</a> •  <a href="/wiki/%D8%BA%DB%8C%D8%A7%D8%AB%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%AF%D8%B4%D8%AA%DA%A9%DB%8C" title="غیاث‌الدین منصور دشتکی">غیاث‌الدین منصور دشتکی</a>  •  <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="حسن حانینی">حسن حانینی</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">سده ۱۷ میلادی</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AF" title="میرداماد">میرداماد</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D9%81%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%B3%DA%A9%DB%8C" title="میرفندرسکی">میرفندرسکی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D8%A7" title="ملاصدرا">ملاصدرا</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D9%81%DB%8C%D8%B6_%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="محسن فیض کاشانی">محسن فیض کاشانی</a> •  <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%A7%D8%B6_%D9%84%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%AC%DB%8C" class="mw-redirect" title="فیاض لاهیجی">فیاض لاهیجی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AC%D8%A8%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="رجب‌علی تبریزی">رجب‌علی تبریزی</a> •  <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B6%DB%8C_%D8%B3%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%D9%82%D9%85%DB%8C" title="قاضی سعید قمی">قاضی سعید قمی</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">سده ۱۸ میلادی</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D9%88%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AF%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C" title="شاه ولی‌الله دهلوی">شاه ولی‌الله دهلوی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%AC%D9%88%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="محمداسماعیل خواجویی">محمداسماعیل خواجویی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%82%D8%B7%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%86%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="سید قطب‌الدین محمد نیریزی">سید قطب‌الدین محمد نیریزی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A2%D9%82%D8%A7%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D8%AF%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="آقامحمد بیدآبادی">آقامحمد بیدآبادی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%A7_%D9%85%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D8%A8_%DA%AF%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ملا محراب گیلانی">ملا محراب گیلانی</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">سده ۱۹ میلادی</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="هادی سبزواری">هادی سبزواری</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%A7_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%AF_%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="ملا عبدالجواد تونی">ملا عبدالجواد تونی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D9%86%D8%B1%D8%A7%D9%82%DB%8C" title="مهدی نراقی">مهدی نراقی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%A7_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="ملا علی نوری">ملا علی نوری</a> •  <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A6%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیخ احمد احسائی">شیخ احمد احسائی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%B8%D9%85_%D8%B1%D8%B4%D8%AA%DB%8C" title="سید کاظم رشتی">سید کاظم رشتی</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85_%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="محمد کریم کرمانی (صفحه وجود ندارد)">محمد کریم کرمانی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%A7_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B2%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C" title="ملا عبدالله زنوزی">ملا عبدالله زنوزی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A2%D9%82%D8%A7%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%B2%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C" title="آقاعلی زنوزی">آقاعلی زنوزی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%AC%D9%84%D9%88%D9%87" title="میرزا ابوالحسن جلوه">میرزا ابوالحسن جلوه</a> •  <a href="/wiki/%D8%A2%D9%82%D8%A7_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D9%82%D9%85%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="آقا محمدرضا قمشه‌ای">آقا محمدرضا قمشه‌ای</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%BA%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="محمدحسین غروی اصفهانی">محمدحسین غروی اصفهانی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D9%88%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="سید حسین بادکوبه‌ای">سید حسین بادکوبه‌ای</a> •  <a href="/wiki/%D8%AD%DA%A9%DB%8C%D9%85_%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%AC%DB%8C" title="حکیم هیدجی">حکیم هیدجی</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">سده ۲۰ تا ۲۱</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%B1%D9%88%D8%AD%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="سید روح‌الله خمینی">سید روح‌الله خمینی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D9%84%DB%8C" title="محمدتقی آملی">محمدتقی آملی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%A2%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="میرزا مهدی آشتیانی">میرزا مهدی آشتیانی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%B4%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="محمدعلی شاه‌آبادی">محمدعلی شاه‌آبادی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="سید محمدحسین طباطبایی">سید محمدحسین طباطبایی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B7%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="سید محمدحسین حسینی طهرانی">سید محمدحسین حسینی طهرانی</a> •  <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%B1%DB%8C" title="حسینعلی منتظری">حسینعلی منتظری</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84_%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="اقبال لاهوری">اقبال لاهوری</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF" title="محمدعلی موحد">محمدعلی موحد</a> •  <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1_%D8%B5%D8%AF%D8%B1" title="سید محمدباقر صدر">سید محمدباقر صدر</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%AD%D8%A7%D8%A6%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DB%8C" title="مهدی حائری یزدی">مهدی حائری یزدی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%86%D8%B5%D8%B1" title="سید حسین نصر">سید حسین نصر</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D9%84%DB%8C" title="عبدالله جوادی آملی">عبدالله جوادی آملی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85_%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%B4" title="عبدالکریم سروش">عبدالکریم سروش</a> •  <a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="غلامحسین ابراهیمی دینانی">غلامحسین ابراهیمی دینانی</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="میان محمد شریف (صفحه وجود ندارد)">میان محمد شریف</a> •  <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%86%D9%82%DB%8C%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B3" title="سید محمد نقیب العطاس">سید محمد نقیب العطاس</a> •  <a href="/wiki/%D8%B7%D9%87_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D9%86" title="طه عبدالرحمن">طه عبدالرحمن</a> •  <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%AD%D8%B3%D9%86%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D9%84%DB%8C" title="حسن حسن‌زاده آملی">حسن حسن‌زاده آملی</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سید عبدلله امینی آبادانی (صفحه وجود ندارد)">سید عبدلله امینی آبادانی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%B6%DB%8C_%D9%85%D8%B7%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="مرتضی مطهری">مرتضی مطهری</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1%DB%8C" title="محمدتقی جعفری">محمدتقی جعفری</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%81%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D8%AF" class="mw-redirect" title="احمد فردید">احمد فردید</a> •  <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رضا داوری اردکانی">رضا داوری اردکانی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="عبدالله انوار">عبدالله انوار</a> •  <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A2%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="سید جلال‌الدین آشتیانی">سید جلال‌الدین آشتیانی</a> •  <a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%A7%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="غلامرضا اعوانی">غلامرضا اعوانی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%81%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شرف‌الدین خراسانی">شرف‌الدین خراسانی</a> •  <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF_%D9%88%D8%AD%DB%8C%D8%AF_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="حمید وحید دستجردی">حمید وحید دستجردی</a> •  <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%D8%B4%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="داریوش شایگان">داریوش شایگان</a> •  <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B2_%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="پرویز ضیاء شهابی">پرویز ضیاء شهابی</a> •  <a href="/wiki/%D9%81%D8%AA%D8%AD%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%85%D8%AC%D8%AA%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="فتح‌الله مجتبایی">فتح‌الله مجتبایی</a> •  <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%AC%D8%AA%D8%A8%D9%88%DB%8C" title="جلال‌الدین مجتبوی">جلال‌الدین مجتبوی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D9%85%D8%B5%D8%A8%D8%A7%D8%AD_%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DB%8C" title="محمدتقی مصباح یزدی">محمدتقی مصباح یزدی</a> •  <a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D9%81%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C" title="غلامرضا فیاضی">غلامرضا فیاضی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D9%88%D9%86" title="محمد ارکون">محمد ارکون</a> •  <a href="/wiki/%D9%86%D8%B5%D8%B1_%D8%AD%D8%A7%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%AF" title="نصر حامد ابوزید">نصر حامد ابوزید</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D8%A7%D8%A8%D8%AF_%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="محمد عابد جابری">محمد عابد جابری</a> •  <a href="/wiki/%D8%B1%D9%86%D9%87_%DA%AF%D9%86%D9%88%D9%86" title="رنه گنون">عبدالواحد یحیی (رنه گنون)</a> •  <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%81_%D8%B4%D9%88%D8%A6%D9%88%D9%86" title="فریتهیوف شوئون">عیسی نورالدین احمد (فریتهیوف شوئون)</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C%D9%86_%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%AF%D8%B2" title="مارتین لینگز">ابوبکر سراج‌الدین (مارتین لینگز)</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">پژوهشگران</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%86%D8%B5%D8%B1" title="سید حسین نصر">سید حسین نصر</a> •  <a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="غلامحسین ابراهیمی دینانی">غلامحسین ابراهیمی دینانی</a> •  <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%B1%DB%8C" title="حسینعلی منتظری">حسینعلی منتظری</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%B6%DB%8C_%D9%85%D8%B7%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="مرتضی مطهری">مرتضی مطهری</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1%DB%8C" title="محمدتقی جعفری">محمدتقی جعفری</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%81%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D8%AF" class="mw-redirect" title="احمد فردید">احمد فردید</a> •  <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رضا داوری اردکانی">رضا داوری اردکانی</a> •  <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A2%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="جلال‌الدین آشتیانی">جلال‌الدین آشتیانی</a> •  <a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%A7%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="غلامرضا اعوانی">غلامرضا اعوانی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%85%D8%AF%D8%AF%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="محمد مددپور">محمد مددپور</a> •  <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81" title="سید عباس معارف">سید عباس معارف</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%AF_%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="عبدالجواد فلاطوری">عبدالجواد فلاطوری</a> •  <a href="/wiki/%D9%86%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="نصرالله پورجوادی">نصرالله پورجوادی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%81%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شرف‌الدین خراسانی">شرف‌الدین خراسانی</a> •  <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%D8%B4%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="داریوش شایگان">داریوش شایگان</a> •  <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B2_%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="پرویز ضیاء شهابی">پرویز ضیاء شهابی</a> •  <a href="/wiki/%D9%81%D8%AA%D8%AD%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%85%D8%AC%D8%AA%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="فتح‌الله مجتبایی">فتح‌الله مجتبایی</a> •  <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%AC%D8%AA%D8%A8%D9%88%DB%8C" title="جلال‌الدین مجتبوی">جلال‌الدین مجتبوی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%85_%D9%BE%D8%A7%D8%B2%D9%88%DA%A9%DB%8C" title="شهرام پازوکی">شهرام پازوکی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B1%D8%AD%D9%85%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="انشاء الله رحمتی">انشاء الله رحمتی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D9%88%DA%86%D9%87%D8%B1_%D8%B5%D8%AF%D9%88%D9%82%DB%8C_%D8%B3%D9%87%D8%A7" title="منوچهر صدوقی سها">منوچهر صدوقی سها</a> •  <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%DB%8C%D8%AD%DB%8C%DB%8C_%DB%8C%D8%AB%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="سید یحیی یثربی">سید یحیی یثربی</a> •  <a href="/wiki/%D9%81%D8%AA%D8%AD%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%85%D8%AC%D8%AA%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="فتح‌الله مجتبایی">فتح‌الله مجتبایی</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D8%B3%D9%85_%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AD%D8%B3%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="قاسم پورحسن (صفحه وجود ندارد)">قاسم پورحسن</a> •  عبدالرسول عبودیت •  <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%AF_%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="سید جواد طباطبایی">سید جواد طباطبایی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%B1%D8%B6%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="مهدی امین رضوی">مهدی امین رضوی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D9%81%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%85%D9%87%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مهدی فدایی مهربانی">مهدی فدایی مهربانی</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D9%88%DA%86%D9%87%D8%B1_%D8%B5%D8%A7%D9%86%D8%B9%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="منوچهر صانعی دره بیدی (صفحه وجود ندارد)">منوچهر صانعی دره بیدی</a> •  <a href="/wiki/%D9%86%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA" title="نصرالله حکمت">نصرالله حکمت</a> •  <a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AD%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84" title="غلامعلی حداد عادل">غلامعلی حداد عادل</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C_%D9%85%D9%84%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="مصطفی ملکیان">مصطفی ملکیان</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D9%84%D8%B7%D9%81%DB%8C_%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="محمدحسن لطفی تبریزی">محمدحسن لطفی تبریزی</a> <br /><b><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="مکتب سنت‌گرایی">پژوهشگران غربی</a></b>: <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%B1%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86" title="هانری کربن">هانری کربن</a> •  <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%85_%DA%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="ویلیام چیتیک">ویلیام چیتیک</a> •  <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%B3_%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%A9%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="تیتوس بورکهارت">تیتوس بورکهارت</a> •  <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C_%DA%AF%D9%88%D8%AA%D8%A7%D8%B3" title="دیمیتری گوتاس">دیمیتری گوتاس</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مفاهیم</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF" title="وجود">وجود</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%AA" title="ماهیت">ماهیت</a> •  <a href="/wiki/%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF_%D9%88_%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%AA" title="وجود و ماهیت">وجود و ماهیت</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%82%D9%88%D9%84%D9%87_%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF" class="mw-redirect" title="مقوله وجود">مقوله وجود</a> •  <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%AC%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF" title="واجب‌الوجود">واجب‌الوجود</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B4%DA%A9%DB%8C%DA%A9_%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="تشکیک وجود (صفحه وجود ندارد)">تشکیک وجود</a> •  <a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87)" title="جوهر (فلسفه)">جوهر</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%B6_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87)" title="عرض (فلسفه)">عرض</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%D9%82%D9%84" title="عقل">عقل</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%81%D8%B3_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87)&action=edit&redlink=1" class="new" title="نفس (فلسفه) (صفحه وجود ندارد)">نفس</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%D9%82%D9%84_%D9%81%D8%B9%D8%A7%D9%84" title="عقل فعال">عقل فعال</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%D9%82%D9%88%D9%84_%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87" title="عقول ده‌گانه">عقول ده‌گانه</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%D9%82%D9%84_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="عقل اول">عقل اول</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B9%D9%82%D9%84_%D9%88_%D8%B9%D8%A7%D9%82%D9%84_%D9%88_%D9%85%D8%B9%D9%82%D9%88%D9%84" title="اتحاد عقل و عاقل و معقول">اتحاد عقل و عاقل و معقول</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%82%D9%88%D9%84_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%B0%D8%A7%D8%AA" title="معقول بالذات">معقول بالذات</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%82%D9%88%D9%84_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%B6" title="معقول بالعرض">معقول بالعرض</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%88_%D9%84%D9%85%DB%8C" title="انی و لمی">انی و لمی</a> •  <a class="mw-selflink selflink">حرکت جوهری</a> •  <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D9%88_%D9%82%D8%A8%D8%AD_%D8%A7%D9%81%D8%B9%D8%A7%D9%84" title="حسن و قبح افعال">حسن و قبح افعال</a> •  <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%87_%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D9%84" title="قوه خیال">قوه خیال</a> •  <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%AB%D9%84" class="mw-redirect" title="نظریه مثل">نظریه مثل</a> •  <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%87_%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D9%87" title="قوه حاسه">قوه حاسه</a> •  <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%AF" title="تجرد">تجرد</a> •  <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%AA" class="mw-redirect" title="لاهوت">لاهوت</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="این‌همانی">این‌همانی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%AA" title="علیت">علیت</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="اعتباریات">اعتباریات</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وابسته</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="علوم اسلامی">علوم اسلامی</a>: <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82" title="منطق">منطق</a> •  (<a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85" title="علم کلام">کلام</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="عرفان اسلامی">عرفان</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="اخلاق اسلامی">اخلاق</a> •  <a href="/wiki/%D9%81%D9%82%D9%87" title="فقه">فقه</a> •  <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="ستاره‌شناسی در دوران اسلامی">نجوم</a>) •  <a href="/wiki/%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA_%D8%B3%DB%8C%D9%86%D9%88%DB%8C" title="حکمت سینوی">حکمت سینوی</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%D9%87" class="mw-redirect" title="مابعدالطبیعه">مابعدالطبیعه</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="الهیات">الهیات</a> •  <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81" title="تصوف">تصوف</a> •  <a href="/wiki/%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA_%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF" title="وحدت وجود">وحدت وجود</a></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><b><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%81%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="فهرست فیلسوفان مسلمان">فهرست فیلسوفان مسلمان</a></b></div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=حرکت_جوهری&oldid=39400477">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=حرکت_جوهری&oldid=39400477</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85_%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88" title="رده:سیستم فلسفی ارسطو">سیستم فلسفی ارسطو</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="رده:فلسفه اسلامی">فلسفه اسلامی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B5%D8%AF%D8%B1%D8%A7" title="رده:ملاصدرا">ملاصدرا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="رده:مطالعات اسپینوزایی">مطالعات اسپینوزایی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%DB%8C" title="رده:نظریه‌های فلسفی">نظریه‌های فلسفی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D8%B3%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="رده:هستی‌شناسی">هستی‌شناسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="رده:نظریه‌های متافیزیک">نظریه‌های متافیزیک</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88" title="رده:فلسفه ارسطو">فلسفه ارسطو</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:نظریه‌ها در فلسفه یونان باستان">نظریه‌ها در فلسفه یونان باستان</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۲۸ آوریل ۲۰۲۴ ساعت ۰۰:۲۰ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5ccf8d5c58-x4p8q","wgBackendResponseTime":156,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.228","walltime":"0.291","ppvisitednodes":{"value":1336,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":88149,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":6481,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":9,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":22751,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 224.829 1 -total"," 54.84% 123.297 2 الگو:Navbox"," 50.15% 112.744 1 الگو:پانویس"," 49.82% 112.007 1 الگو:فلسفه_اسلامی"," 38.83% 87.302 3 الگو:یادکرد_وب"," 7.64% 17.180 1 الگو:Navbox_subgroup"," 2.51% 5.636 1 الگو:سخ"," 1.59% 3.582 176 الگو:•"," 0.99% 2.232 2 الگو:Yesno"," 0.91% 2.038 1 الگو:Main_other"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.124","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":2908830,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7649cfcddd-8mhkh","timestamp":"20241127131344","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u062d\u0631\u06a9\u062a \u062c\u0648\u0647\u0631\u06cc","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q378078","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q378078","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2007-12-22T16:13:25Z","dateModified":"2024-04-28T00:20:40Z"}</script> </body> </html>