CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs" lang="az" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Şirvanşahlar dövləti — Vikipediya</title> <script>(function(){var className="client-js";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )azwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","yanvar","fevral","mart","aprel","may","iyun","iyul","avqust","sentyabr","oktyabr","noyabr","dekabr"],"wgRequestId":"cec5e4e7-d629-4af3-855d-2facf9e32497","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Şirvanşahlar_dövləti","wgTitle":"Şirvanşahlar dövləti","wgCurRevisionId":7842952,"wgRevisionId":7842952,"wgArticleId":65953,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"], "wgCategories":["ISBN sehrli keçidlərinin istifadə olunduğu səhifələr","EasyTimeline uzantısından istifadə edən səhifələr","Vikianbara keçidi olan məqalələr","Vikipediya:Əlifba sırasına görə seçilmiş məqalələr","861-ci ildə yaranmış dövlətlər və ərazilər","1538-ci ildə ləğv olunmuş dövlətlər və ərazilər","Portallara keçidi olan məqalələr","Şirvanşahlar dövləti","861-ci ildə yarananlar"],"wgPageViewLanguage":"az","wgPageContentLanguage":"az","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Şirvanşahlar_dövləti","wgRelevantArticleId":65953,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"az","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"az"}, "wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":200000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":true,"wgVector2022LanguageInHeader":false,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q17526620","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.common-site":"ready","ext.gadget.logo":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready", "mediawiki.page.gallery.styles":"ready","ext.timeline.styles":"ready","skins.vector.styles.legacy":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","codex-search-styles":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.legacy.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.directLinkToCommons","ext.gadget.referenceTooltips","ext.gadget.sidebarRelated","ext.gadget.metaBox","ext.gadget.EditToolbar","ext.gadget.EditToolbar-menu-page_elements","ext.gadget.EditToolbar_infobox_person","ext.gadget.EditToolbar_discussion","ext.gadget.EditToolbar_references","ext.gadget.markadmins","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups", "ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.compactlinks","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=codex-search-styles%7Cext.cite.styles%7Cext.timeline.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.styles.legacy%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector"> <script async="" src="/w/load.php?lang=az&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=ext.gadget.common-site%2Clogo&only=styles&skin=vector"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=site.styles&only=styles&skin=vector"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/az/7/75/Shirvan.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="733"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/7/75/Shirvan.png/800px-Shirvan.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="489"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/7/75/Shirvan.png/640px-Shirvan.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="391"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Şirvanşahlar dövləti — Vikipediya"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//az.m.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Redaktə" href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Vikipediya (az)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//az.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://az.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.az"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Vikipediya — Atom-lent" href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:SonD%C9%99yi%C5%9Fiklikl%C9%99r&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin-vector-legacy mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Şirvanşahlar_dövləti rootpage-Şirvanşahlar_dövləti skin-vector action-view"><div id="mw-page-base" class="noprint"></div> <div id="mw-head-base" class="noprint"></div> <div id="content" class="mw-body" role="main"> <a id="top"></a> <div id="siteNotice"></div> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-fa" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><a href="/wiki/Vikipediya:Se%C3%A7ilmi%C5%9F_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r" title="Bu, seçilmiş məqalədir. Daha çox məlumat üçün klikləyin."><img alt="Bu, seçilmiş məqalədir. Daha çox məlumat üçün klikləyin." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/20px-Cscr-featured.svg.png" decoding="async" width="20" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/30px-Cscr-featured.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/40px-Cscr-featured.svg.png 2x" data-file-width="466" data-file-height="443" /></a></div></div> </div> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Şirvanşahlar dövləti</h1> <div id="bodyContent" class="vector-body"> <div id="siteSub" class="noprint">Vikipediya, azad ensiklopediya</div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="contentSub2"></div> <div id="jump-to-nav"></div> <a class="mw-jump-link" href="#mw-head">Naviqasiyaya keç</a> <a class="mw-jump-link" href="#searchInput">Axtarışa keç</a> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="az" dir="ltr"><table class="infobox" style="width:28em;" data-name="Tarixi dövlət"><tbody><tr><td colspan="2" class="" style="text-align:center;">Şahlıq</td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-above infobox-above-color skin-invert-image" style="color: var(--color-base, #202122);">Şirvanşahlar dövləti</th></tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <table style="background:inherit; color: var( --color-base ); border-collapse:collapse; width:100%; display:table; text-align:center;"> <tbody><tr> <td style="vertical-align: middle"><a href="/wiki/Fayl:Shirvan.png" class="mw-file-description"><img alt="Bayraq" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/7/75/Shirvan.png/160px-Shirvan.png" decoding="async" width="160" height="98" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/7/75/Shirvan.png/240px-Shirvan.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/7/75/Shirvan.png/320px-Shirvan.png 2x" data-file-width="838" data-file-height="512" /></a></td> <td style="vertical-align: middle"><a href="/wiki/Fayl:Shirvan_gerb.png" class="mw-file-description"><img alt="Gerb" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Shirvan_gerb.png/90px-Shirvan_gerb.png" decoding="async" width="90" height="53" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Shirvan_gerb.png/135px-Shirvan_gerb.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Shirvan_gerb.png/180px-Shirvan_gerb.png 2x" data-file-width="3216" data-file-height="1895" /></a></td> </tr> <tr> <td><a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_bayra%C4%9F%C4%B1" title="Şirvanşahlar bayrağı">Bayraq</a></td> <td>Gerb</td> </tr></tbody></table></td> </tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <a href="/wiki/Fayl:1724_De_L%27Isle_Map_of_Persia_(Iran,_Iraq,_Afghanistan)_-_Geographicus_-_Persia-delisle-1724._G.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/1724_De_L%27Isle_Map_of_Persia_%28Iran%2C_Iraq%2C_Afghanistan%29_-_Geographicus_-_Persia-delisle-1724._G.jpg/221px-1724_De_L%27Isle_Map_of_Persia_%28Iran%2C_Iraq%2C_Afghanistan%29_-_Geographicus_-_Persia-delisle-1724._G.jpg" decoding="async" width="221" height="300" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/1724_De_L%27Isle_Map_of_Persia_%28Iran%2C_Iraq%2C_Afghanistan%29_-_Geographicus_-_Persia-delisle-1724._G.jpg/332px-1724_De_L%27Isle_Map_of_Persia_%28Iran%2C_Iraq%2C_Afghanistan%29_-_Geographicus_-_Persia-delisle-1724._G.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/1724_De_L%27Isle_Map_of_Persia_%28Iran%2C_Iraq%2C_Afghanistan%29_-_Geographicus_-_Persia-delisle-1724._G.jpg/443px-1724_De_L%27Isle_Map_of_Persia_%28Iran%2C_Iraq%2C_Afghanistan%29_-_Geographicus_-_Persia-delisle-1724._G.jpg 2x" data-file-width="612" data-file-height="829" /></a></td> </tr> <tr> <th colspan="2" scope="colgroup" class="infobox-header infobox-above-color" style="background:transparent; color:inherit;background:#eaecf0;"><div style="float:left; margin-right:0.5em; text-align:left; width:4em; color:inherit;"><a href="/wiki/Abbasil%C9%99r_xilaf%C9%99ti" title="Abbasilər xilafəti">←</a> <a href="/wiki/Abbasil%C9%99r_xilaf%C9%99ti" title="Abbasilər xilafəti"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Abbasid_Caliphate_Caliphal_Banner.svg/30px-Abbasid_Caliphate_Caliphal_Banner.svg.png" decoding="async" width="30" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Abbasid_Caliphate_Caliphal_Banner.svg/45px-Abbasid_Caliphate_Caliphal_Banner.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Abbasid_Caliphate_Caliphal_Banner.svg/60px-Abbasid_Caliphate_Caliphal_Banner.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></div> <div style="float:right; margin-left:0.5em; text-align:right; width:4em; color:inherit;"><a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vil%C9%99r" title="Səfəvilər"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/30px-Safavid_Flag.svg.png" decoding="async" width="30" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/45px-Safavid_Flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/60px-Safavid_Flag.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vil%C9%99r" title="Səfəvilər">→</a></div> <div style="margin:0 4em;"><a href="/wiki/861" title="861">861</a> — <a href="/wiki/1538" title="1538">1538</a></div> </th> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels"><a href="/wiki/Paytaxt" title="Paytaxt">Paytaxt</a></th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/%C5%9Eirvan_(q%C9%99dim_%C5%9F%C9%99h%C9%99r)" class="mw-redirect" title="Şirvan (qədim şəhər)">Şirvan</a> (861-918)<a href="#cite_note-ReferenceA-1">[1]</a> <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxı</a> (Yəzidiyyə<a href="#cite_note-2">[2]</a>) (918-1192)<a href="#cite_note-ReferenceA-1">[1]</a><a href="#cite_note-3">[3]</a> <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakı</a> və <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1_(%C5%9F%C9%99h%C9%99r)" class="mw-redirect" title="Şamaxı (şəhər)">Şamaxı</a><a href="#cite_note-4">[4]</a> (1192-1538)</td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Ən böyük şəhər</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1_(%C5%9F%C9%99h%C9%99r)" class="mw-redirect" title="Şamaxı (şəhər)">Şamaxı</a>, <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakı</a>, <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbənd</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eabran" title="Şabran">Şabran</a>, <a href="/wiki/Mahmudabad_(%C5%9Eimali_Az%C9%99rbaycan)" title="Mahmudabad (Şimali Azərbaycan)">Mahmudabad</a>, <a href="/wiki/Q%C9%99b%C9%99l%C9%99" title="Qəbələ">Qəbələ</a>, <a href="/wiki/Cavad_(Sabirabad)" title="Cavad (Sabirabad)">Cavad</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Dilləri</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/Fars_dili" title="Fars dili">Fars dili</a> (rəsmi)<a href="#cite_note-5">[5]</a> <a href="/wiki/Q%C9%99dim_az%C9%99rbaycanca" class="mw-redirect" title="Qədim azərbaycanca">Qədim</a> və <a href="/wiki/Orta_az%C9%99rbaycanca" title="Orta azərbaycanca">orta azərbaycanca</a> (canlı danışıq dili<a href="#cite_note-history.az-6">[6]</a>, ədəbiyyat dili<a href="#cite_note-FOOTNOTETogan1981272_e-g-7">[7]</a><a href="#cite_note-8">[8]</a>)</td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels"><a href="/wiki/D%C3%B6vl%C9%99t_dini" title="Dövlət dini">Dövlət dini</a></th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/S%C3%BCnni" class="mw-redirect" title="Sünni">Sünni</a> <a href="/wiki/%C4%B0slam" title="İslam">İslam</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Əhalisi</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/T%C3%BCrkl%C9%99r" class="mw-redirect" title="Türklər">Türklər</a><a href="#cite_note-9">[9]</a>, <a href="/wiki/Tatlar" title="Tatlar">tatlar</a>, <a href="/wiki/K%C3%BCrdl%C9%99r" title="Kürdlər">kürdlər</a>, <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99bl%C9%99r" title="Ərəblər">ərəblər</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">İdarəetmə forması</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/Monarxiya" title="Monarxiya">Monarxiya</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Sülalə</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahlar</a> <a href="/wiki/M%C9%99zy%C9%99dil%C9%99r" title="Məzyədilər">Məzyədilər</a> (861-1027) <a href="/wiki/K%C9%99sranil%C9%99r" title="Kəsranilər">Kəsranilər</a> (1027-1382) <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99ndil%C9%99r" title="Dərbəndilər">Dərbəndilər</a> (1382-1538)</td> </tr> <tr> <th colspan="2" scope="colgroup" class="infobox-header infobox-above-color" style="background:transparent; color:inherit;background:#eaecf0;">Davamiyyət</th> </tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <div class="div-col columns column-count column-count-1" style="-moz-column-count: 1; -webkit-column-count: 1; column-count: 1;"><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/22px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/33px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/44px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycan</a> <a href="/wiki/Rusiya" title="Rusiya"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/22px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/33px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/44px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Rusiya" title="Rusiya">Rusiya</a> </div> →</td> </tr><tr><td colspan="2" class="infobox-below infobox-below-color" style=";"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Shirvanshah" title="commons:Category:Shirvanshah"><img alt="Vikianbarın loqosu" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Shirvanshah" class="extiw" title="commons:Category:Shirvanshah">Vikianbarda əlaqəli mediafayllar</a></td></tr> </tbody></table> Şirvanşahlar dövləti<a href="#cite_note-10">[10]</a> (<a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99b_qrafikal%C4%B1_Az%C9%99rbaycan_%C9%99lifbas%C4%B1" title="Ərəb qrafikalı Azərbaycan əlifbası">az.-əski</a>. شیروانشاهلار دؤولتی‎, <a href="/wiki/Fars_dili" title="Fars dili">fars.</a> شروانشاهان‎, <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r4925992">.mw-parser-output .ts-comment-commentedText{border-bottom:1px dotted;cursor:help}@media(hover:none){.mw-parser-output .ts-comment-commentedText:not(.rt-commentedText){border-bottom:0;cursor:auto}}</style><a href="/wiki/Transliterasiya" title="Transliterasiya">translit.</a> Shīrwān Shāh) — 861–1538-ci illərdə Cənub-şərqi Qafqazda, əsasən indiki <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_Respublikas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Azərbaycan Respublikası">Azərbaycan Respublikası</a> və qismən də indiki <a href="/wiki/Da%C4%9F%C4%B1stan" title="Dağıstan">Dağıstan</a> ərazisində, vaxtilə mövcud olmuş və sonradan <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycanl%C4%B1la%C5%9Fma" class="mw-redirect" title="Azərbaycanlılaşma">Azərbaycanlılaşmış</a> dövlətdir.<a href="#cite_note-11">[11]</a> Ərazisi şərqdə <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbənddən</a> <a href="/wiki/K%C3%BCr" title="Kür">Kür</a> çayı mənsəbinə qədər <a href="/wiki/X%C9%99z%C9%99r_d%C9%99nizi" title="Xəzər dənizi">Xəzər dənizi</a> sahilərindən başlayaraq, <a href="/wiki/%C5%9Eirvan_(tarixi_%C9%99razi)" title="Şirvan (tarixi ərazi)">Şirvan tarixi vilayəti</a> ilə yanaşı, qərbdə bəzən <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99" title="Gəncə">Gəncə</a> şəhərinə qədər uzanmış, ayrı-ayrı vaxtlarda <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ki_(tarixi_%C9%99razi)" title="Şəki (tarixi ərazi)">Şəki</a> və <a href="/wiki/Qaraba%C4%9F" title="Qarabağ">Qarabağı</a> o cümlədən <a href="/wiki/Beyl%C9%99qan" title="Beyləqan">Beyləqanı</a> da əhatə etmişdir. Paytaxtı <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1_(%C5%9F%C9%99h%C9%99r)" class="mw-redirect" title="Şamaxı (şəhər)">Şamaxı</a>, bəzən isə <a href="/wiki/Bak%C4%B1_%C5%9F%C9%99h%C9%99ri" class="mw-redirect" title="Bakı şəhəri">Bakı şəhəri</a> olmuşdur. Şirvanşahlar dövlətinin banisi <a href="/wiki/Heysam_ibn_Xalid" class="mw-redirect" title="Heysam ibn Xalid">Heysam ibn Xalid</a>, son hökmdarı isə <a href="/wiki/%C5%9Eahrux_ibn_F%C9%99rrux_Yasar" class="mw-redirect" title="Şahrux ibn Fərrux Yasar">Şahrux ibn Fərrux Yasar</a> hesab edilir. Şirvanşahlar dövlətinin varlığına Səfəvi hökmdarı <a href="/wiki/I_T%C9%99hmasib" title="I Təhmasib">I Təhmasibin</a> Şirvana yürüşləri nəticəsində son qoyulmuşdur. Şirvanşahlar dövləti təxminən 7 əsr mövcud olmuş və həmin müddət ərzində dövlətin banisi hesab edilən Heysəm ibn Xalidin nəslindən olan şahlar — Şirvanşahlar sülaləsi, bu dövləti idarə etmişdir. Bəzi tarixçilər Şirvanşahlar sülaləsinin hakimiyyət dövrünü 3 mərhələyə — <a href="/wiki/M%C9%99zy%C9%99dil%C9%99r" title="Məzyədilər">Məzyədilər</a>, <a href="/wiki/K%C9%99sranil%C9%99r" title="Kəsranilər">Kəsranilər</a> və <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99ndil%C9%99r" title="Dərbəndilər">Dərbəndilər</a> dövrünə bölürlər və hesab edirlər ki, əgər <a href="/wiki/M%C9%99zy%C9%99dil%C9%99r" title="Məzyədilər">Məzyədilər</a> özlərinin <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99bl%C9%99r" title="Ərəblər">ərəb</a> mənşələrini qoruyub saxlaya bilmişdilərsə, <a href="/wiki/K%C9%99sranil%C9%99r" title="Kəsranilər">Kəsranilər</a> özlərini daha çox <a href="/wiki/Sasanil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Sasanilər">Sasani</a> şahlarının nəslindən hesab etmiş və İran mədəniyyətinə<a href="#cite_note-EIB-12">[12]</a><a href="#cite_note-BosworthEIR-13">[13]</a> meyl göstərmişdilər. Dərbəndilər isə ənənəvi "<a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a>" titulu ilə yanaşı həm də "<a href="/wiki/Xan" title="Xan">Xan</a>" və "<a href="/wiki/Xaqan" title="Xaqan">Xaqan</a>" titulları da daşımış<a href="#cite_note-14">[14]</a> və <a href="/wiki/T%C3%BCrkl%C9%99r" class="mw-redirect" title="Türklər">türk</a> mədəniyyətinin təsiri altında olmuşdur.<a href="#cite_note-15">[15]</a><a href="#cite_note-16">[16]</a> Şirvanşahların himayəsi altında Azərbaycan mədəniyyəti zənginləşdirilmiş, inkişaf etdirilmiş, <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_%C9%99d%C9%99biyyat%C4%B1" title="Azərbaycan ədəbiyyatı">Azərbaycan ədəbiyyatının</a> <a href="/wiki/%C6%8Fb%C3%BCl%C3%BCla_G%C9%99nc%C9%99vi" title="Əbülüla Gəncəvi">Əbülüla Gəncəvi</a>, <a href="/wiki/Nizami_G%C9%99nc%C9%99vi" title="Nizami Gəncəvi">Nizami Gəncəvi</a>, <a href="/wiki/Xaqani_%C5%9Eirvani" title="Xaqani Şirvani">Xaqani Şirvani</a>, <a href="/wiki/N%C9%99imi" class="mw-redirect" title="Nəimi">Nəimi</a>, <a href="/wiki/N%C9%99simi" class="mw-redirect" title="Nəsimi">Nəsimi</a>, <a href="/wiki/Seyid_Y%C9%99hya_Bakuvi" title="Seyid Yəhya Bakuvi">Seyid Yəhya Bakuvi</a> kimi klassikləri yaşayıb yaratmışlar. <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahlardan</a> dövrümüzə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_saray%C4%B1" title="Şirvanşahlar sarayı">Şirvanşahlar sarayı</a>, <a href="/wiki/Bibiheyb%C9%99t_m%C9%99scidi" title="Bibiheybət məscidi">Bibiheybət məscidi</a>, <a href="/wiki/Bak%C4%B1_qalas%C4%B1" title="Bakı qalası">Bakı qalası</a>, <a href="/wiki/Pirsaat%C3%A7ay_xan%C9%99gah%C4%B1" class="mw-redirect" title="Pirsaatçay xanəgahı">Pirsaatçay xanəgahı</a> kimi onlarla dəyərli tarixi-memarlıq abidəsi qalmışdır.Şirvanşah Əbu Tahir dövlətin ərazisini cənubda Kür çayına,şimalda Dərbəndə kimi genişləndirdi. 918-ci ildə qədim Şamaxını bərpa etdirərək paytaxtı bu şəhərə köçürdü. <div id="toc" class="toc" role="navigation" aria-labelledby="mw-toc-heading"><input type="checkbox" role="button" id="toctogglecheckbox" class="toctogglecheckbox" style="display:none" /><div class="toctitle" lang="az" dir="ltr"><h2 id="mw-toc-heading">Mündəricat</h2><label class="toctogglelabel" for="toctogglecheckbox"></label></div> <ul> <li class="toclevel-1 tocsection-1"><a href="#Tarixi_coğrafiyası">1 Tarixi coğrafiyası</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-2"><a href="#Əhalisi">2 Əhalisi</a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-3"><a href="#Dil">2.1 Dil</a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-4"><a href="#Xanədan">3 Xanədan</a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-5"><a href="#Şirvanşahlar_sülaləsi">3.1 Şirvanşahlar sülaləsi</a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-6"><a href="#Tarixi">4 Tarixi</a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-7"><a href="#Dövlətin_əsasının_qoyulması">4.1 Dövlətin əsasının qoyulması</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-8"><a href="#İlk_şahların_hakimiyyəti">4.2 İlk şahların hakimiyyəti</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-9"><a href="#Rusların_Azərbaycana_birinci_yürüşü">4.3 Rusların Azərbaycana birinci yürüşü</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-10"><a href="#Sacilərdən_vassal_asılılığı">4.4 Sacilərdən vassal asılılığı</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-11"><a href="#Salarilərdən_vassal_asılılığı">4.5 Salarilərdən vassal asılılığı</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-12"><a href="#Dərbəndin_birləşdirilməsi">4.6 Dərbəndin birləşdirilməsi</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-13"><a href="#Şirvanşahların_genişləndirmə_siyasəti_və_daxili_ixtilaflar">4.7 Şirvanşahların genişləndirmə siyasəti və daxili ixtilaflar</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-14"><a href="#Farslaşdırma_siyasəti">4.8 Farslaşdırma siyasəti</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-15"><a href="#Rusların_Azərbaycana_ikinci_yürüşü">4.9 Rusların Azərbaycana ikinci yürüşü</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-16"><a href="#Şəddadilərin_Şirvan_yürüşləri">4.10 Şəddadilərin Şirvan yürüşləri</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-17"><a href="#Oğuzların_yürüşü">4.11 Oğuzların yürüşü</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-18"><a href="#Monqolların_Şirvan_hücumları">4.12 Monqolların Şirvan hücumları</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-19"><a href="#Cəlaləddin_Məngburninin_Şirvan_yürüşü">4.13 Cəlaləddin Məngburninin Şirvan yürüşü</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-20"><a href="#Elxanilərdən_vassal_asılılığı">4.14 Elxanilərdən vassal asılılığı</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-21"><a href="#Dərbəndilərin_hakimiyyətə_gəlməsi">4.15 Dərbəndilərin hakimiyyətə gəlməsi</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-22"><a href="#Teymurilərdən_vassal_asılılığı">4.16 Teymurilərdən vassal asılılığı</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-23"><a href="#Azərbaycanın_birləşdirilməsi_cəhdi">4.17 Azərbaycanın birləşdirilməsi cəhdi</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-24"><a href="#Qara_Yusifin_Şirvan_yürüşü">4.18 Qara Yusifin Şirvan yürüşü</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-25"><a href="#Şeyx_Cüneydin_Şirvan_yürüşü">4.19 Şeyx Cüneydin Şirvan yürüşü</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-26"><a href="#Ağqoyunlularla_müttəfiqlik_siyasəti">4.20 Ağqoyunlularla müttəfiqlik siyasəti</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-27"><a href="#Şeyx_Heydərin_Şirvan_yürüşü">4.21 Şeyx Heydərin Şirvan yürüşü</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-28"><a href="#Şah_İsmayılın_birinci_Şirvan_yürüşü">4.22 Şah İsmayılın birinci Şirvan yürüşü</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-29"><a href="#Şah_İsmayılın_ikinci_Şirvan_yürüşü">4.23 Şah İsmayılın ikinci Şirvan yürüşü</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-30"><a href="#Səfəvi-Şirvanşah_xanədanları_arasında_qohumluq">4.24 Səfəvi-Şirvanşah xanədanları arasında qohumluq</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-31"><a href="#Dövlətin_süqutu">4.25 Dövlətin süqutu</a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-32"><a href="#Din">5 Din</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-33"><a href="#Mədəniyyət">6 Mədəniyyət</a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-34"><a href="#Ədəbiyyat">6.1 Ədəbiyyat</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-35"><a href="#Bədii_sənətkarlıq">6.2 Bədii sənətkarlıq</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-36"><a href="#Memarlıq">6.3 Memarlıq</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-37"><a href="#Heykəltəraşlıq">6.4 Heykəltəraşlıq</a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-38"><a href="#Nəqqaşlıq_və_miniatür_sənəti">6.5 Nəqqaşlıq və miniatür sənəti</a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-39"><a href="#Sosial_bölgü">7 Sosial bölgü</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-40"><a href="#Ordu">8 Ordu</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-41"><a href="#İqtisadi_həyat">9 İqtisadi həyat</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-42"><a href="#İstinadlar">10 İstinadlar</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-43"><a href="#Ədəbiyyat_2">11 Ədəbiyyat</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-44"><a href="#Həmçinin_bax">12 Həmçinin bax</a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-45"><a href="#Xarici_keçidlər">13 Xarici keçidlər</a></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tarixi_coğrafiyası">Tarixi coğrafiyası</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=1" title="Tarixi coğrafiyası bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=1" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Tarixi coğrafiyası">mənbəni redaktə et</a>]</div> <dl><dd><div class="noprint"><a href="/wiki/Fayl:Gnome-searchtool.svg" class="mw-file-description" title="border=none"><img alt="border=none" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/15px-Gnome-searchtool.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/23px-Gnome-searchtool.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/30px-Gnome-searchtool.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a> Əsas məqalə: <a href="/wiki/%C5%9Eirvan_(tarixi_%C9%99razi)" title="Şirvan (tarixi ərazi)">Şirvan (tarixi ərazi)</a> </div></dd></dl> Antik müəlliflər <a href="/wiki/%C5%9Eirvan_(q%C9%99dim_%C5%9F%C9%99h%C9%99r)" class="mw-redirect" title="Şirvan (qədim şəhər)">Şirvanın</a> adını çəkmirlər. Bu ad yalnız <a href="/wiki/Sasanil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Sasanilər">Sasanilər</a> dövründən məlumdur. Şirvan, bir vilayət kimi VI əsrin I yarısında <a href="/wiki/%C5%9Eabran_%C3%A7ay%C4%B1" class="mw-redirect" title="Şabran çayı">Şabran</a> və <a href="/w/index.php?title=Gilgil_%C3%A7ay%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gilgil çayı (səhifə mövcud deyil)">Gilgil çayları</a> arasında <a href="/wiki/Sasanil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Sasanilər">Sasanilər</a> tərəfindən yaradılmışdı. Sasani hökmdarı <a href="/wiki/I_Xosrov" title="I Xosrov">I Xosrov</a> şimal sərhədlərini qorumaq üçün sərhəd boyunda yerləşən ayrı-ayrı əyalətlərə qohumlarından hakimlər təyin etdi. Şah titulu verilmiş bu hakimlər arasında digərləri ilə yanaşı <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşahların</a> da adları sadalanır.<a href="#cite_note-17">[17]</a> Bu vilayətlərin siyahısı, ehtimal ki, <a href="/wiki/Qafqaz_Albaniyas%C4%B1" title="Qafqaz Albaniyası">Albaniyanın</a> <a href="/wiki/Sasanil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Sasanilər">Sasanilər</a> vaxtında inzibati cəhətdən mərzbanlıqlara bölündüyü dövrdən qalmışdır. Ərəblərin dövrundə və sonralar həmin vilayətlər Şirvan dövlətinin tərkibinə daxil idi. <a href="/wiki/%C6%8Fl-B%C9%99lazuri" class="mw-redirect" title="Əl-Bəlazuri">Əl-Bəlazuri</a> Şirvanşah adını <a href="/wiki/Xosrov_%C6%8Fnu%C5%9Fir%C9%99van" class="mw-redirect" title="Xosrov Ənuşirəvan">Xosrov Ənuşirəvanın</a> Şərqi Zaqafqaziyaya təyin etdiyi xırda padşahlar sırasında çəkir.<a href="#cite_note-18">[18]</a> İbn Xordadbeh ilk Sasani şahənşahı Ərdəşirin (224–241-ci illər) vilayət hakimlərinə verdiyi şiriyanşah (şiranın bir variantı) titulunun adını çəkir.<a href="#cite_note-19">[19]</a> Şirvan ölkəsinin adı çəkilən ən qədim mənbə elə həmin "Erməni coğrafiyası"dır. Burada Şirvanın coğrafı mövqeyi verilmişdir: <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7684518">.mw-parser-output .ts-Sitatın_əvvəli-quote{padding:0.25em 1em;border:thin solid var(--border-color-muted,#eaecf0);background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .ts-Sitatın_əvvəli-source{margin:1em 0 0 5%}.mw-parser-output .ts-Sitatın_əvvəli-quote .ts-oq{margin:0 -1em -0.25em}body.skin-minerva .mw-parser-output .ts-Sitatın_əvvəli-quote .ts-oq{margin-left:0}.mw-parser-output .ts-Sitatın_əvvəli-quote .ts-oq .ts-oq-header.ts-oq-header,.mw-parser-output .ts-Sitatın_əvvəli-quote .ts-oq .ts-oq-content{padding-left:1.052632em;padding-right:1.052632em}</style> <blockquote class="ts-Sitatın_əvvəli-quote"> "Qafqaz dağları iki silsiləyə bölünür: biri düz istiqamətdə Şirvan ölkəsinə və Xsrvana tərəf ta Xorsvemədək gedib çıxır<a href="#cite_note-20">[20]</a> ikincisindən isə şimala Atil çayına doğru axan Zərm çayı başlanır. Bu silsilə sonra şimala doğru yönəlir… Əlgminon bataqlığına və dənizin içərilərinə qədər gedib çıxan və Əbzud Qubad adlanan uzun sədd onun davamıdır. Bu dənizin şimal tərəfində massagetlər yaşayır. Vardan düzündə Qafqaz sıra dağlarının gəlib çatdığı və Dəmirqapı Dərbənd divarının uzandığı Xəzər dənizinə qədər dənizin içində iri qala tikilmişdir. Şimal tərəfdə (Dərbənddən) dənizin yaxınlığında hun məmləkəti yerləşir…"<a href="#cite_note-21">[21]</a> </blockquote> Bu lokallaşdırmaya görə VII əsrin əvvəllərində Şirvan vilayətinin ərazisi Dərbənddən <a href="/wiki/Qafqaz" title="Qafqaz">Qafqaz</a> sıra dağları boyunca Xorsvemə, yəni <a href="/wiki/Xursan" title="Xursan">Xursan</a> qalasına, xurs tayfası ölkəsinin (indiki <a href="/wiki/X%C4%B1z%C4%B1" title="Xızı">Xızı</a> rayonu) sərhədlərinədək və ehtimal ki, Abşeron da daxil olmaqla <a href="/wiki/K%C3%BCr" title="Kür">Kür</a> çayının mənsəibnədək uzanırdı. "Əlgminon bataqlığı və dənizə qədər" sözləri, görünür, Kür çayının geniş bataqlıq və qamışlıqla örtülmüş mənsəibnə və deltasına işarədir.<a href="#cite_note-22">[22]</a> <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_%C6%8Fr%C9%99b_Xilaf%C9%99tinin_t%C9%99rkibind%C9%99" class="mw-redirect" title="Azərbaycan Ərəb Xilafətinin tərkibində">Azərbaycanın Ərəb Xilafətinin tərkibində olduğu dövrdə</a> (VIII–IX əsrlər) Şirvanın sərhədləri şimalda Qafqaz dağlarının cənub-şərq ətəkləri, cənub-qərbdə onu <a href="/wiki/Arran" title="Arran">Arrandan</a> və <a href="/wiki/Mu%C4%9Fan" title="Muğan">Muğandan</a> ayıran Kür çayı, şimal-qərbdə Qanıx çayına kimi idi. XIV əsrin birinci yarısında (1340-cı il) <a href="/wiki/H%C9%99mdullah_Q%C9%99zvini" title="Həmdullah Qəzvini">Həmdullah Qəzvini</a> yazırdı: "Şirvan ölkəsi Kür sahillərindən Dərbəndə (Bab əl-Əbvab) qədər uzanır."<a href="#cite_note-23">[23]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Əhalisi">Əhalisi</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=2" title="Əhalisi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=2" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Əhalisi">mənbəni redaktə et</a>]</div> <dl><dd><div class="noprint"><a href="/wiki/Fayl:Gnome-searchtool.svg" class="mw-file-description" title="border=none"><img alt="border=none" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/15px-Gnome-searchtool.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/23px-Gnome-searchtool.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/30px-Gnome-searchtool.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a> Əsas məqalə: <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99tinin_%C9%99halisi" title="Şirvanşahlar dövlətinin əhalisi">Şirvanşahlar dövlətinin əhalisi</a> </div></dd></dl> <a href="/wiki/%C5%9Eirvan_(tarixi_%C9%99razi)" title="Şirvan (tarixi ərazi)">Şirvan</a> hələ qədimdən müxtəlif yerli və gəlmə tayfalarla məskunlaşmışdı. Bunu yazılı mənbələrlə yanaşı, arxeoloji və toponimik materiallar da sübut edir. V əsr müəllifı <a href="/wiki/Favstos_Buzand" title="Favstos Buzand">Favstos Buzand</a> IV əsrin birinci yarısı ilə bağlı hadisələrdən danışarkən maskut hökmdarı Sanesanın "müxtəlif köçəri tayfalardan" ibarət qoşunu sırasında <a href="/wiki/Hunlar" title="Hunlar">hunların</a>, təvəsparların, xeçmatakların, <a href="/wiki/%C5%9Eamakel%C9%99r" title="Şamakelər">ijmaxların</a>, balasaçilərin və i.a. adını çəkir.<a href="#cite_note-24">[24]</a> VII əsrin əvvəlinə aid anonim bir mənbədə Cənubi Dağıstanda, Şirvanda və Xəzər dənizinin qərb sahillərində məskunlaşmış tayfalar sadalanır. Mətndə adları çəkilən və ehtimal ki, bəziləri istisna olmaqla, ölkənin avtoxton əhalisi olan ləklər, hunlar, <a href="/wiki/X%C9%99z%C9%99rl%C9%99r" title="Xəzərlər">xəzərlər</a>, zekenlər (tsekanlar), xenuklar (xenavilər), <a href="/wiki/Kaspil%C9%99r" title="Kaspilər">kaspilər</a>, şərvanlar, xsranlar, təvəsparlar, xeçmataklar, ijmaxlar, bakanlar, pikonaklar (<a href="/wiki/Pe%C3%A7eneql%C9%99r" title="Peçeneqlər">peçeneqlər</a>), maskutlar.<a href="#cite_note-25">[25]</a> Orta əsr müəllifləri eramızın başlanğıcından <a href="/wiki/%C5%9Eirvan_(tarixi_%C9%99razi)" title="Şirvan (tarixi ərazi)">Şirvana</a> <a href="/wiki/T%C3%BCrk_dill%C9%99ri" title="Türk dilləri">türkdilli</a> <a href="/wiki/Hunlar" title="Hunlar">hunlar</a>, <a href="/wiki/Sabirl%C9%99r" title="Sabirlər">sabirlər</a> və <a href="/wiki/X%C9%99z%C9%99rl%C9%99r" title="Xəzərlər">xəzərlərin</a> yürüşləri barədə məlumat verirlər. Köçərilərin basqınlarından qorumaq məqsədi ilə <a href="/wiki/Sasani" class="mw-redirect" title="Sasani">Sasani</a> hökmdarları <a href="/wiki/I_Qubad" title="I Qubad">I Qubad</a> və <a href="/wiki/I_Xosrov_%C6%8Fnu%C5%9Fir%C9%99van" class="mw-redirect" title="I Xosrov Ənuşirəvan">I Xosrov Ənuşirəvan</a> Şirvana <a href="/wiki/Lahican" title="Lahican">Lahican</a>, <a href="/wiki/T%C9%99b%C9%99ristan" title="Təbəristan">Təbəristan</a>, <a href="/wiki/Gilan" title="Gilan">Gilan</a> və sair əyalətlərindən irandilli tayfa köçürmüşdü. <a href="/wiki/T%C3%BCrk_dill%C9%99ri" title="Türk dilləri">Türkdilli</a> tayfaların Şirvana axını VI əsrdə xüsusilə güclənmişdi. Həmin dövrdə <a href="/wiki/Qafqaz" title="Qafqaz">Qafqazda</a> ən qüdürətli tayfa birliyi Dağıstan ərazisində yaşayan <a href="/wiki/Sabirl%C9%99r" title="Sabirlər">sabirlərə</a> məxsus idi. Onlar Şirvanı və <a href="/wiki/Arran" title="Arran">Arranı</a> tutub keçmiş məkanları olan <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbənd</a>–<a href="/wiki/Q%C9%99b%C9%99l%C9%99" title="Qəbələ">Qəbələ</a> zonasına yayılmışdılar. Təqribən I əsrdə orada yaşayan <a href="/wiki/Sabirl%C9%99r" title="Sabirlər">sabirlərin</a> bir qismi yeli əhali ilə qaynayıb qarışaraq oturaq həyata keçmişdir. <a href="/wiki/%C5%9Eimali_Qafqaz" title="Şimali Qafqaz">Şimali Qafqazda</a> yaşayan türk tayfa ittifaqına qalib gələn I <a href="/wiki/Xosrov_%C6%8Fnu%C5%9Fir%C9%99van" class="mw-redirect" title="Xosrov Ənuşirəvan">Xosrov Ənuşirəvan</a> əsir alınmış 3 min hərbi başçını, o cümlədən ailələri ilə birlikdə 50 min nəfərdən ibarət türk döyüşçüsünü <a href="/wiki/Arran" title="Arran">Arran</a> və Şirvanda yerləşdirdi. Türkdilli tayfaların Şirvanda məskunlaşması prosesi intensiv olaraq davam etmişdir. VII əsrdə ərəb sərkərdəsi <a href="/wiki/M%C9%99rvan_ibn_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d" class="mw-redirect" title="Mərvan ibn Məhəmməd">Mərvan ibn Məhəmməd</a> əsir aldığı 40 min <a href="/wiki/X%C9%99z%C9%99rl%C9%99r" title="Xəzərlər">xəzəri</a> Samur və Şabran arasındakı əraziyə köçürmüşdü. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dil">Dil</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=3" title="Dil bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=3" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Dil">mənbəni redaktə et</a>]</div> Şirvanşahlar dövlətində iki dənə rəsmi dillər var idi. Ərəb dili və Pəhləvi dili. Ərəb dili daha çox ilahiyyatda və elmi işlərdə istifadə olunurdu. Pəhləvi dili isə şəirlərdə, ədəbiyyatdə və xalq arası danışılırdı. Bügünkü Tat dili, Pəhləvi dilinin, Şirvan şivəsinin qalığıdır. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Xanədan">Xanədan</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=4" title="Xanədan bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=4" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Xanədan">mənbəni redaktə et</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Şirvanşahlar_sülaləsi">Şirvanşahlar sülaləsi</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=5" title="Şirvanşahlar sülaləsi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=5" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Şirvanşahlar sülaləsi">mənbəni redaktə et</a>]</div> <dl><dd><div class="noprint"><a href="/wiki/Fayl:Gnome-searchtool.svg" class="mw-file-description" title="border=none"><img alt="border=none" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/15px-Gnome-searchtool.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/23px-Gnome-searchtool.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/30px-Gnome-searchtool.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a> Əsas məqalə: <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahlar</a> </div></dd></dl> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Hushang.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Hushang.jpg/250px-Hushang.jpg" decoding="async" width="250" height="369" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Hushang.jpg/375px-Hushang.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Hushang.jpg/500px-Hushang.jpg 2x" data-file-width="618" data-file-height="913" /></a><figcaption>Arif Ərdəbili "Fərhad və Şirin" əsərini Şirvanşah Huşəngə təqdim edir.</figcaption></figure> Tədqiqatçılar <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahlar</a> tarixini dörd dövrə bölürlər: ilk Şivanşahlar, <a href="/wiki/M%C9%99zy%C9%99dil%C9%99r" title="Məzyədilər">Məzyədilər</a>, elmi ədəbiyyatda <a href="/wiki/K%C9%99sranil%C9%99r" title="Kəsranilər">Kəsranilər</a> adlandırılan XI–XIV əsr Şirvanşahları və <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99ndil%C9%99r" title="Dərbəndilər">Dərbəndilər</a>. İlk Şirvanşahların şah titulu daşımaları onları müəyyən dərəcədə müstəqil olmalarını göstərir. İlk Şirvanşahlar barədə məlumat yox dərəcəsindədir. Ərəb işğalının əvvəllərində İlk Şivanşahlar hakimiyyətdə saxlanılmışdı. Lakin, ərəblər Zaqafqaziyada möhkəmləndikdən (VIII əsrin sonu) sonra Şirvanşahların hakimiyyəti ləğv olundu; Şirvanı ərəb hakimləri idarə etməyə başladı. XIX əsr ərəb tarixçisi Bəlazuri 797–798-ci illərdə Şirvan hakimi olmuş əş-Şəmax ibn Şücanın adını çəkir. 799-cu ildə <a href="/w/index.php?title=Y%C9%99zid_ibn_M%C9%99zy%C9%99d_%C9%99%C5%9F-%C5%9Eeybani&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yəzid ibn Məzyəd əş-Şeybani (səhifə mövcud deyil)">Yəzid ibn Məzyəd əş-Şeybani</a> Şirvan və <a href="/wiki/Bab_%C9%99l-%C6%8Fbvab" class="mw-redirect" title="Bab əl-Əbvab">Bab əl-Əbvabın</a> hakimi təyin olundu. Xəlifə Mütəvəkkilin (841–861) ölümündən sonra qarışıqlıqlardan istifadə edən Şirvan hakimi <a href="/wiki/Heysam_ibn_Xalid" class="mw-redirect" title="Heysam ibn Xalid">Heysəm İbn Xalid ibn Yəzid</a> Şirvanşahlar titulunu qəbul edib müstəqil siyasət yürütməyə başladı. Beləliklə də Şirvanşahların <a href="/wiki/M%C9%99zy%C9%99dil%C9%99r" title="Məzyədilər">Məzyədilər</a> sülaləsinin əsası qoyuldu. Ərəb mənşəli Məzyədilər sonralar farslaşmışlar. <a href="/wiki/Y%C9%99zid_ibn_%C6%8Fhm%C9%99d" title="Yəzid ibn Əhməd">Yəzid ibn Əhməddən</a> sonra ərəb adlarından qədim <a href="/wiki/Sasanil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Sasanilər">Sasani</a> adlarına dönüş başlamışdır. Şirvanşah Yəzid ibn Əhmədin oğulları Ənuşirəvan, Mənuçöhr adlanırdı. Artıq X yüzilliyin birinci yarısında Məzyədi Şirvanşahlar Sasani mənşəli əsilzadə ailələri ilə qohumluq əlaqələrinə girir və həmin ailələrin qadın nümayəndələri köhnə ənənələri dirçəldirdilər. Əl-Məsudi h.332 (943) – ci ildə Şirvan şahı Məhəmməd ibn Yəzidin Sasani <a href="/wiki/B%C9%99hram_Gur" class="mw-redirect" title="Bəhram Gur">Bəhram Gurun</a> nəslindən olduğunu göstərirdi.<a href="#cite_note-Əl-Məsudi_-_Mürüc..._s.191-26">[26]</a> Şirvanşahların Sasani Bəhram Gurun əsilzadə nəslindən olmalarını iddia etmələri faktı özü artıq erkən dövrlərdə yerli şahlardan biri ilə, ehtimal ki, Sasani mənşəli Şirvanşahlarla nikah bağlanması ilə izah edilir.<a href="#cite_note-SaraA-27">[27]</a> Xilafətin tənəzzülü və Şirvanşahların hakimiyyətinin möhkəmlənməsi ilə bağlı "xanədan yenidən dirçəlməyə başladıqda ona öz nüfuzunu əsilzadə nəslinə mənsubluğu ilə hər vəchlə əsaslandırmaq lazım gəldi və onda <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahların</a> <a href="/wiki/Sasanil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Sasanilər">Sasanilərlə</a> qohumluğu barədə köhnə nəzəriyyə ortaya çıxdı, onların Şeyban tayfası ilə bağlılığı isə arxa plana çəkildi…"<a href="#cite_note-28">[28]</a> <a href="/wiki/K%C9%99sranil%C9%99r" title="Kəsranilər">Kəsranilər</a> sülaləsinin banisi <a href="/wiki/Y%C9%99zid_ibn_%C6%8Fhm%C9%99d" title="Yəzid ibn Əhməd">Yəzid ibn Əhmədin</a> oğlu <a href="/wiki/M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr_ibn_Y%C9%99zid" title="Mənuçöhr ibn Yəzid">Mənuçöhr ibn Yəziddir</a>. Əslində ərəb mənşəli olan və Məzyədilər sülaləsinin davamı olan bu sülalədən olan hökmdarlar qədim fars hakimiyyət ənənələrinə meyl etdiklərindən və özlərini Sasani şahlarına bənzətməyə çalışdıqlarından tarixşünaslıqda ayrıca sülalə kimi götürülürlər. Üçüncü (Minorski bir – biri ilə qohumluq telləri vasitəsiylə bağlı olan bu üç sülaləni eyni bir sülalə hesab edir.<a href="#cite_note-29">[29]</a>) Şirvanşah sülaləsi – Məzyədilər və onun qolu olan Kəsranilər sülalələrinə qohum olan Dərbəndilər sülaləsi isə etnokonsolidasiya prosesi nəticəsində Azərbaycanın yerli əhalisi ilə qarışaraq öz ərəb simasını itirmiş və türkləşmişdir. Dərbəndilərin hakimiyyət başına gəlməsi ilə Şirvanşahlar ənənəvi "şah" titulu ilə yanaşı sırf türk xalqlarının əsilzadələrinə məxsus olan "xan" titulunu da daşımağa başlamışlar. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tarixi">Tarixi</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=6" title="Tarixi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=6" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Tarixi">mənbəni redaktə et</a>]</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6900089">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7806491">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:right;clear:right;margin:0.5em 0 1em 1em;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);padding:0.2em;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;border-collapse:collapse;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:right!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding:0 0.4em 0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding:0.2em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding:0.4em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.8em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.5em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.8em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:right;font-size:115%;padding:0 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{padding:0 0.4em;text-align:left;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}.mw-parser-output .sidebar-list-title-c{padding:0 0.4em;text-align:center;margin:0 3.3em}@media(max-width:640px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}body.skin--responsive .mw-parser-output .sidebar a>img{max-width:none!important}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .sidebar{display:none!important}}</style><table class="sidebar sidebar-collapse nomobile nowraplinks" style="width: 15.3em"><tbody><tr><th class="sidebar-title"><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_tarixi" title="Azərbaycan tarixi">Azərbaycan tarixi</a></th></tr><tr><td class="sidebar-image"><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Maiden_Tower_(Baku).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Maiden_Tower_%28Baku%29.jpg/250px-Maiden_Tower_%28Baku%29.jpg" decoding="async" width="250" height="167" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Maiden_Tower_%28Baku%29.jpg/375px-Maiden_Tower_%28Baku%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Maiden_Tower_%28Baku%29.jpg/500px-Maiden_Tower_%28Baku%29.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="803" /></a><figcaption></figcaption></figure></td></tr><tr><td class="sidebar-above" style="font-size:smaller;"> <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_(ekzonim)" class="mw-redirect" title="Azərbaycan (ekzonim)">Etimologiya</a>  • <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_tarixinin_xronologiyas%C4%B1" title="Azərbaycan tarixinin xronologiyası">Xronologiya</a>  • <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycanl%C4%B1lar%C4%B1n_etnogenezi" title="Azərbaycanlıların etnogenezi">Etnogenez</a> </td></tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="color:#777; background: #eeeeee; text-align:center;;color: var(--color-base)">Ən qədim dövr</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="text-align:left;"> <dl><dt><a href="/wiki/Da%C5%9F_d%C3%B6vr%C3%BC" title="Daş dövrü">Daş</a> və <a href="/wiki/Eneolit_d%C3%B6vr%C3%BC" class="mw-redirect" title="Eneolit dövrü">Mis</a> dövrü</dt> <dd><a href="/wiki/Quru%C3%A7ay_m%C9%99d%C9%99niyy%C9%99ti" title="Quruçay mədəniyyəti">Quruçay mədəniyyəti</a> <dl><dd><a href="/wiki/Az%C4%B1x_ma%C4%9Faras%C4%B1" title="Azıx mağarası">Azıx mağarası</a> <dl><dd><a href="/wiki/Az%C4%B1xantrop" title="Azıxantrop">Azıxantrop</a></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/Ta%C4%9Flar_ma%C4%9Faras%C4%B1" title="Tağlar mağarası">Tağlar mağarası</a></dd> <dd><a href="/wiki/Damc%C4%B1l%C4%B1_ma%C4%9Faras%C4%B1" title="Damcılı mağarası">Damcılı mağarası</a></dd> <dd><a href="/wiki/Zar_ma%C4%9Fara_d%C3%BC%C5%9F%C9%99rg%C9%99si" title="Zar mağara düşərgəsi">Zar mağarası</a></dd> <dd><a href="/wiki/%C5%9Eu%C5%9Fa_ma%C4%9Fara_d%C3%BC%C5%9F%C9%99rg%C9%99si" title="Şuşa mağara düşərgəsi">Şuşa mağarası</a></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/%C5%9Eulaveri-%C5%9Eomut%C9%99p%C9%99_m%C9%99d%C9%99niyy%C9%99ti" title="Şulaveri-Şomutəpə mədəniyyəti">Şulaveri-Şomutəpə mədəniyyəti</a><div style="float: right;">təxm.6500–3400 e.ə.</div> <dl><dd><a href="/wiki/%C5%9Eomut%C9%99p%C9%99_ya%C5%9Fay%C4%B1%C5%9F_yeri" class="mw-redirect" title="Şomutəpə yaşayış yeri">Şomutəpə yaşayış yeri</a></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/K%C3%BCr-Araz_m%C9%99d%C9%99niyy%C9%99ti" title="Kür-Araz mədəniyyəti">Kür-Araz mədəniyyəti</a><div style="float: right;">təxm.3400–2000 e.ə.</div> <dl><dd><a href="/wiki/I_K%C3%BClt%C9%99p%C9%99_ya%C5%9Fay%C4%B1%C5%9F_yeri_(Bab%C9%99k)" title="I Kültəpə yaşayış yeri (Babək)">I Kültəpə yaşayış yeri (Babək)</a></dd> <dd><a href="/wiki/Qar%C4%9Falart%C9%99p%C9%99si_ya%C5%9Fay%C4%B1%C5%9F_yeri" title="Qarğalartəpəsi yaşayış yeri">Qarğalartəpəsi yaşayış yeri</a></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/Leylat%C9%99p%C9%99_m%C9%99d%C9%99niyy%C9%99ti" title="Leylatəpə mədəniyyəti">Leylatəpə mədəniyyəti</a></dd></dl> <hr /> <dl><dt><a href="/wiki/Tunc_d%C3%B6vr%C3%BC" title="Tunc dövrü">Tunc</a> və <a href="/wiki/D%C9%99mir_d%C3%B6vr%C3%BC" title="Dəmir dövrü">Dəmir</a> dövrü</dt> <dd><a href="/wiki/Xocal%C4%B1-G%C9%99d%C9%99b%C9%99y_m%C9%99d%C9%99niyy%C9%99ti" title="Xocalı-Gədəbəy mədəniyyəti">Xocalı-Gədəbəy mədəniyyəti</a><div style="float: right;">təxm.XIII–VII əsrlər e.ə.</div></dd> <dd><a href="/wiki/Boyal%C4%B1_Qablar_m%C9%99d%C9%99niyy%C9%99ti" class="mw-redirect" title="Boyalı Qablar mədəniyyəti">Boyalı Qablar mədəniyyəti</a><div style="float: right;">təxm.II minillik e.ə.</div> <dl><dd><a href="/wiki/II_K%C3%BClt%C9%99p%C9%99_ya%C5%9Fay%C4%B1%C5%9F_yeri_(Bab%C9%99k)" title="II Kültəpə yaşayış yeri (Babək)">II Kültəpə yaşayış yeri (Babək)</a></dd> <dd><a href="/wiki/%C3%9Cz%C9%99rlikt%C9%99p%C9%99_ya%C5%9Fay%C4%B1%C5%9F_yeri" title="Üzərliktəpə yaşayış yeri">Üzərliktəpə yaşayış yeri</a></dd></dl></dd></dl> <hr /> <dl><dt>Erkən tayfa ittifaqları</dt> <dd><a href="/wiki/Aratta" title="Aratta">Aratta</a> <div style="float: right;">III min.I yar. e.ə.</div></dd> <dd><a href="/wiki/Lulubi" class="mw-redirect" title="Lulubi">Lulubi</a> <div style="float: right;">XXIII əsr-II min. e.ə.</div></dd> <dd><a href="/wiki/Kuti" class="mw-redirect" title="Kuti">Kuti</a> <div style="float: right;">III min.əvv.-III min.son. e.ə.</div></dd> <dd><a href="/wiki/Turukki" title="Turukki">Turukki</a> <div style="float: right;">XX–XIX əsr e.ə.</div></dd></dl> <hr /> <dl><dt>Erkən dövlətlər</dt> <dd><a href="/wiki/Manna" title="Manna">Manna</a> <div style="float: right;">850–616 e.ə.</div></dd> <dd><a href="/wiki/Midiya" class="mw-disambig" title="Midiya">Midiya</a> <div style="float: right;">728—549 e.ə.</div></dd> <dd><a href="/wiki/%C4%B0%C5%9Fquz" title="İşquz">İşquz</a> <div style="float: right;">652–625 e.ə.</div></dd> <dd><a href="/wiki/Ki%C3%A7ik_Midiya" title="Kiçik Midiya">Kiçik Midiya</a> <div style="float: right;">558–330 e.ə.</div> <dl><dd><a href="/wiki/K%C3%BCp_q%C9%99birl%C9%99ri_m%C9%99d%C9%99niyy%C9%99ti" title="Küp qəbirləri mədəniyyəti">Küp qəbirləri mədəniyyəti</a> <div style="float: right;">e.ə.IV əsr-b.e. VII əsr</div></dd></dl></dd></dl> <hr /></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="color:#777; background: #eeeeee; text-align:center;;color: var(--color-base)">Antik dövr</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="text-align:left;"> <dl><dt>İskəndər imperiyasından sonra</dt> <dd><a href="/wiki/Atropatena" title="Atropatena">Atropatena</a> <div style="float: right;">328—224 e.ə.</div> <dl><dd><a href="/wiki/Atropatidl%C9%99r" title="Atropatidlər">Atropatidlər</a></dd> <dd><a href="/wiki/Atropatena_Ar%C5%9Fakil%C9%99ri" title="Atropatena Arşakiləri">Atropatena Arşakiləri</a></dd> <dd><a href="/wiki/Atropatena_(satrapl%C4%B1q)" title="Atropatena (satraplıq)">Sasanilər dövrü</a></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/Qafqaz_Albaniyas%C4%B1" title="Qafqaz Albaniyası">Qafqaz Albaniyası</a> <div style="float: right;">e.ə.IV əsr—b.e.704 </div> <dl><dd><a href="/wiki/Arran%C5%9Fahlar" title="Arranşahlar">Aranoğulları</a> <dl><dd><a href="/w/index.php?title=Qafqaz_Albaniyas%C4%B1-Roma_%C9%99laq%C9%99l%C9%99ri&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qafqaz Albaniyası-Roma əlaqələri (səhifə mövcud deyil)">Roma ilə əlaqələr</a></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/Alban_Ar%C5%9Fakil%C9%99ri" title="Alban Arşakiləri">Alban Arşakiləri</a> <dl><dd><a href="/wiki/Alban_H%C9%99vari_Kils%C9%99si" class="mw-redirect" title="Alban Həvari Kilsəsi">Xristianlığın yayılması</a> <div style="float: right;">301</div></dd> <dd><a href="/wiki/Albaniya_(satrapl%C4%B1q)" title="Albaniya (satraplıq)">Satraplıq</a> <div style="float: right;">252-639</div></dd> <dd><a href="/w/index.php?title=Akilisen_s%C3%BClh%C3%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Akilisen sülhü (səhifə mövcud deyil)">Akilisen sülhü</a> <div style="float: right;">387</div></dd> <dd><a href="/wiki/%C3%9C%C3%A7%C3%BCnc%C3%BC_fars-t%C3%BCrk_m%C3%BCharib%C9%99si" title="Üçüncü fars-türk müharibəsi">Fars-Göytürk müharibəsi</a> <div style="float: right;">627-629</div></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/Mehranil%C9%99r" title="Mehranilər">Mehranilər</a></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/Leq_%C3%A7arl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Leq çarlığı">Leq çarlığı</a> <div style="float: right;">b.e III əsr</div></dd> <dd><a href="/wiki/Maskut" class="mw-redirect" title="Maskut">Maskut</a> <div style="float: right;">b.e III əsr </div></dd> <dd><a href="/wiki/Kaspiana" title="Kaspiana">Kaspiana</a></dd> <dd><a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvan</a></dd></dl> <hr /></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="color:#777; background: #eeeeee; text-align:center;;color: var(--color-base)">Orta əsrlər</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="text-align:left;"> <dl><dt><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_%C6%8Fr%C9%99b_Xilaf%C9%99tinin_t%C9%99rkibind%C9%99" class="mw-redirect" title="Azərbaycan Ərəb Xilafətinin tərkibində">Ərəb dövrü</a></dt> <dd><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycanda_%C4%B0slam" class="mw-redirect" title="Azərbaycanda İslam">İslamın yayılması</a> <div style="float: right;">VIII-IX əsrlər</div></dd> <dd><a href="/wiki/Arran" title="Arran">Arran</a></dd> <dd><a href="/wiki/%C6%8Frm%C9%99niyy%C9%99" title="Ərməniyyə">Ərməniyyə</a> <div style="float: right;">653–884</div></dd> <dd><a href="/wiki/X%C3%BCrr%C9%99mil%C9%99r_h%C9%99r%C9%99kat%C4%B1" title="Xürrəmilər hərəkatı">Xürrəmilər hərəkatı</a> <div style="float: right;">VIII-IX əsrlər</div></dd> <dd><a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ki_d%C3%B6vl%C9%99ti" title="Şəki dövləti">Şəki dövləti</a> <div style="float: right;">VIII əsr—1117</div> <dl><dd><a href="/wiki/Mehranil%C9%99r" title="Mehranilər">Mehranilər</a></dd> <dd><a href="/w/index.php?title=Arevmanelil%C9%99r&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arevmanelilər (səhifə mövcud deyil)">Arevmanelilər</a></dd> <dd><a href="/w/index.php?title=Qriqol_o%C4%9Fullar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qriqol oğulları (səhifə mövcud deyil)">Qriqol oğulları</a></dd></dl></dd></dl> <hr /> <dl><dt><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_orta_%C9%99srl%C9%99rd%C9%99" class="mw-redirect" title="Azərbaycan orta əsrlərdə">Orta əsrlər Azərbaycanı</a></dt> <dd><a href="/wiki/Layzan%C5%9Fahlar" title="Layzanşahlar">Layzanşahlar</a> <div style="float: right;">861 — 917</div></dd> <dd><a class="mw-selflink selflink">Şirvanşahlar</a> <div style="float: right;">861 — 1539</div> <dl><dd><a href="/wiki/M%C9%99zy%C9%99dil%C9%99r" title="Məzyədilər">Məzyədilər</a> <div style="float: right;">861-1027</div></dd> <dd><a href="/wiki/K%C9%99sranil%C9%99r" title="Kəsranilər">Kəsranilər</a> <div style="float: right;">1027-1382</div></dd> <dd><a href="/wiki/Ruslar%C4%B1n_Qafqaz_ekspedisiyalar%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusların Qafqaz ekspedisiyaları">Vikinq yürüşləri</a> <div style="float: right;">914-1041</div></dd> <dd><a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan_G%C3%BCrc%C3%BCstan%C4%B1n_hakimiyy%C9%99tind%C9%99&action=edit&redlink=1" class="new" title="Şirvan Gürcüstanın hakimiyyətində (səhifə mövcud deyil)">Gürcü təbəəliyi</a> <div style="float: right;">1124-1239</div></dd> <dd><a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99ndil%C9%99r" title="Dərbəndilər">Dərbəndilər</a> <div style="float: right;">1382-1539</div></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd_%C9%99mirliyi" title="Dərbənd əmirliyi">Dərbənd əmirliyi</a> <div style="float: right;">869 — 1075</div></dd> <dd><a href="/wiki/Sacil%C9%99r" title="Sacilər">Sacilər</a> <div style="float: right;">889-929</div></dd> <dd><a href="/wiki/Salaril%C9%99r" title="Salarilər">Salarilər</a> <div style="float: right;">919-1062</div></dd> <dd><a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ddadil%C9%99r" title="Şəddadilər">Şəddadilər</a> <div style="float: right;">951–1075</div> <dl><dd><a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ddadil%C9%99r_s%C3%BClal%C9%99si#Ani_qolu" title="Şəddadilər sülaləsi">Ani əmirliyi</a> <div style="float: right;">1072-1174</div></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/R%C9%99vvadil%C9%99r" title="Rəvvadilər">Rəvvadilər</a> <div style="float: right;">955-1071</div></dd> <dd><a href="/wiki/Vaspurakan_%C3%A7arl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Vaspurakan çarlığı">Vaspurakan çarlığı</a> <div style="float: right;">908–1021</div></dd> <dd><a href="/wiki/S%C3%BCnik_%C3%A7arl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Sünik çarlığı">Sünik çarlığı</a> <div style="float: right;">987— 1170</div></dd> <dd><a href="/w/index.php?title=Artsak_%C3%A7arl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Artsak çarlığı (səhifə mövcud deyil)">Artsak çarlığı</a> <div style="float: right;">1000–1261</div></dd> <dd><a href="/wiki/Xa%C3%A7%C4%B1n_knyazl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Xaçın knyazlığı">Xaçın knyazlığı</a> <div style="float: right;">X-XIV əsrlər</div> <dl><dd><a href="/wiki/Dop_s%C3%BClal%C9%99si" title="Dop sülaləsi">Dəfnə sülaləsi</a></dd> <dd><a href="/w/index.php?title=H%C9%99s%C9%99n-C%C9%99lalyanlar_s%C3%BClal%C9%99si&action=edit&redlink=1" class="new" title="Həsən-Cəlalyanlar sülaləsi (səhifə mövcud deyil)">Həsən-Cəlalyanlar sülaləsi</a></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/Nax%C3%A7%C4%B1van%C5%9Fahl%C4%B1q" title="Naxçıvanşahlıq">Naxçıvanşahlıq</a> <div style="float: right;">X əsr — XI əsrin 60-cı illəri</div> <dl><dd><a href="/w/index.php?title=%C6%8Fbudul%C9%99fil%C9%99r&action=edit&redlink=1" class="new" title="Əbuduləfilər (səhifə mövcud deyil)">Əbuduləfilər</a></dd></dl></dd></dl> <hr /> <dl><dt><a href="/wiki/B%C3%B6y%C3%BCk_S%C9%99lcuq_imperiyas%C4%B1" title="Böyük Səlcuq imperiyası">Türk</a>-<a href="/wiki/B%C3%B6y%C3%BCk_Monqol_imperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Böyük Monqol imperiyası">Monqol</a> dövrü</dt> <dd><a href="/wiki/T%C3%BCrkl%C9%99rin_miqrasiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Türklərin miqrasiyası">Türkləşmə</a></dd> <dd><a href="/wiki/A%C4%9Fsunqurlar_s%C3%BClal%C9%99si" class="mw-redirect" title="Ağsunqurlar sülaləsi">Ağsunqurlular</a> <div style="float: right;">1108–1227</div></dd> <dd><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_Atab%C9%99yl%C9%99ri" class="mw-redirect" title="Azərbaycan Atabəyləri">Azərbaycan Atabəyləri</a> <div style="float: right;">1136-1225</div></dd> <dd><a href="/wiki/Elxanil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Elxanilər">Elxani təbəəliyində</a> <div style="float: right;">1236–1335</div> <dl><dd><a href="/wiki/Qaraba%C4%9F" title="Qarabağ">Qarabağ</a> <div style="float: right;">1230-cu illər</div></dd> <dd><a href="/wiki/%C3%87obanil%C9%99r_s%C3%BClal%C9%99si" class="mw-redirect" title="Çobanilər sülaləsi">Çobanilər</a> <div style="float: right;">1335–1357</div></dd> <dd><a href="/wiki/C%C9%99lairil%C9%99r_s%C3%BClal%C9%99si" class="mw-redirect" title="Cəlairilər sülaləsi">Cəlairilər</a> <div style="float: right;">1336–1432</div></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/Teymuril%C9%99r" title="Teymurilər">Teymurilər</a> <dl><dd><a href="/wiki/H%C3%BCrufilik" title="Hürufilik">Hürufilik</a></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ki_hakimliyi" title="Şəki hakimliyi">Şəki hakimliyi</a> <div style="float: right;">1384–1551</div> <dl><dd><a href="/w/index.php?title=Orlat_s%C3%BClal%C9%99si&action=edit&redlink=1" class="new" title="Orlat sülaləsi (səhifə mövcud deyil)">Orlat sülaləsi</a></dd> <dd><a href="/wiki/Qara_ke%C5%9Fi%C5%9F_n%C9%99sli" title="Qara keşiş nəsli">Qara keşiş nəsli</a></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/Qaraqoyunlular" title="Qaraqoyunlular">Qaraqoyunlular</a> <div style="float: right;">1406–1468</div></dd> <dd><a href="/wiki/A%C4%9Fqoyunlular" title="Ağqoyunlular">Ağqoyunlular</a> <div style="float: right;">1468–1508</div> <dl><dd><a href="/wiki/%C6%8Frd%C9%99bil_hakimliyi" title="Ərdəbil hakimliyi">Ərdəbil hakimliyi</a></dd></dl></dd></dl> <hr /></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="color:#777; background: #eeeeee; text-align:center;;color: var(--color-base)">Erkən müasir dövr</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="text-align:left;"> <dl><dt>İmperiyalar dövrü və parçalanma</dt> <dd><a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vil%C9%99r" title="Səfəvilər">Səfəvilər</a> <div style="float: right;">1501–1736</div> <dl><dd><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_tayfalar%C4%B1" title="Azərbaycan tayfaları">Azərbaycan tayfaları</a></dd> <dd><a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vil%C9%99rin_%C9%99halini_%C5%9Fi%C9%99l%C9%99%C5%9Fdirm%C9%99si" title="Səfəvilərin əhalini şiələşdirməsi">Şiələşdirmə</a></dd> <dd><a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_b%C9%99yl%C9%99rb%C9%99yliyi" title="Qarabağ bəylərbəyliyi">Qarabağ bəylərbəyliyi</a></dd> <dd><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_b%C9%99yl%C9%99rb%C9%99yliyi" class="mw-redirect" title="Azərbaycan bəylərbəyliyi">Azərbaycan bəylərbəyliyi</a></dd> <dd><a href="/wiki/%C5%9Eirvan_b%C9%99yl%C9%99rb%C9%99yliyi" title="Şirvan bəylərbəyliyi">Şirvan bəylərbəyliyi</a></dd> <dd><a href="/wiki/%C3%87uxurs%C9%99%C9%99d_b%C9%99yl%C9%99rb%C9%99yliyi" title="Çuxursəəd bəylərbəyliyi">Çuxursəəd bəylərbəyliyi</a></dd> <dd><a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi-Osmanl%C4%B1_m%C3%BCharib%C9%99l%C9%99ri" class="mw-redirect" title="Səfəvi-Osmanlı müharibələri">Osmanlı ilə müharibələr</a> <dl><dd><a href="/wiki/Habsburq-S%C9%99f%C9%99vi_ittifaq%C4%B1" title="Habsburq-Səfəvi ittifaqı">Habsburqlarla ittifaq</a></dd> <dd><a href="/wiki/Nax%C3%A7%C4%B1van_sanca%C4%9F%C4%B1" title="Naxçıvan sancağı">Naxçıvan sancağı</a></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/Ordubadil%C9%99r_s%C3%BClal%C9%99si" title="Ordubadilər sülaləsi">Ordubadilər</a></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/%C6%8Ff%C5%9Farlar_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Əfşarlar İmperiyası">Əfşarlar</a> <div style="float: right;">1736–1747</div> <dl><dd><a href="/wiki/X%C9%99ms%C9%99_(Qaraba%C4%9F)" class="mw-redirect" title="Xəmsə (Qarabağ)">Xəmsə məlikləri</a></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/Qacarlar" class="mw-redirect" title="Qacarlar">Qacarlar</a> <div style="float: right;">1796–1925</div></dd> <dd><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_xanl%C4%B1qlar%C4%B1" title="Azərbaycan xanlıqları">Azərbaycan xanlıqları</a> <div style="float: right;">1747–1828</div></dd> <dd><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_sultanl%C4%B1qlar%C4%B1" title="Azərbaycan sultanlıqları">Azərbaycan sultanlıqları</a> <div style="float: right;">XVI əsr–1828</div></dd> <dd><a href="/wiki/Car-Balak%C9%99n_camaat%C4%B1" title="Car-Balakən camaatı">Car-Balakən camaatı</a> <div style="float: right;">XVII əsr–1830</div> <dl><dd><a href="/wiki/K%C3%BCr%C9%99k%C3%A7ay_m%C3%BCqavil%C9%99si" title="Kürəkçay müqaviləsi">Kürəkçay müqaviləsi</a></dd> <dd><a href="/wiki/G%C3%BCl%C3%BCstan_m%C3%BCqavil%C9%99si" title="Gülüstan müqaviləsi">Gülüstan müqaviləsi</a></dd> <dd><a href="/wiki/T%C3%BCrkm%C9%99n%C3%A7ay_m%C3%BCqavil%C9%99si" title="Türkmənçay müqaviləsi">Türkmənçay müqaviləsi</a></dd></dl></dd></dl> <hr /> <dl><dt><a href="/wiki/Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusiya İmperiyası">Rusiya dövrü</a></dt> <dd><a href="/wiki/M%C3%BCs%C9%99lman_%C9%99yal%C9%99tl%C9%99ri_r%C9%99isliyi" title="Müsəlman əyalətləri rəisliyi">Müsəlman əyalətləri rəisliyi</a> <div style="float: right;">1804–1840</div></dd> <dd><a href="/wiki/H%C9%99rbi_dair%C9%99_r%C9%99isliyi" title="Hərbi dairə rəisliyi">Hərbi dairə rəisliyi</a> <div style="float: right;">1806–1840</div></dd> <dd><a href="/wiki/Erm%C9%99ni_vilay%C9%99ti" title="Erməni vilayəti">Erməni vilayəti</a> <div style="float: right;">1828–1840</div></dd> <dd><a href="/wiki/X%C9%99z%C9%99r_vilay%C9%99ti" class="mw-redirect" title="Xəzər vilayəti">Xəzər vilayəti</a> <div style="float: right;">1840–1846</div></dd> <dd><a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1_quberniyas%C4%B1" title="Şamaxı quberniyası">Şamaxı quberniyası</a> <div style="float: right;">1846–1859</div></dd> <dd><a href="/wiki/Bak%C4%B1_quberniyas%C4%B1" title="Bakı quberniyası">Bakı quberniyası</a> <div style="float: right;">1859–1917</div></dd> <dd><a href="/wiki/Yelizavetpol_quberniyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Yelizavetpol quberniyası">Yelizavetpol quberniyası</a> <div style="float: right;">1868–1917</div></dd> <dd><a href="/wiki/%C4%B0r%C9%99van_quberniyas%C4%B1" title="İrəvan quberniyası">İrəvan quberniyası</a> <div style="float: right;">1850–1917</div></dd> <dd><a href="/wiki/Zaqatala_dair%C9%99si" title="Zaqatala dairəsi">Zaqatala dairəsi</a> <div style="float: right;">1859–1917</div></dd> <dd><a href="/wiki/Bak%C4%B1_t%C9%99tili_(1903)" title="Bakı tətili (1903)">Bakı tətili</a> <div style="float: right;">1903</div></dd> <dd><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_milli_oyan%C4%B1%C5%9F%C4%B1" title="Azərbaycan milli oyanışı">Milli oyanış</a></dd> <dd><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_Milli_Azadl%C4%B1q_H%C9%99r%C9%99kat%C4%B1" class="mw-disambig" title="Azərbaycan Milli Azadlıq Hərəkatı">Milli Azadlıq Hərəkatı</a> <dl><dd><a href="/wiki/H%C3%BCmm%C9%99t" class="mw-redirect" title="Hümmət">Hümmət</a> <div style="float: right;">1904</div></dd> <dd><a href="/wiki/M%C3%BCsavat_(1911-1920)" class="mw-redirect" title="Müsavat (1911-1920)">Müsavat</a> <div style="float: right;">1911</div></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/Qafqaz_c%C9%99bh%C9%99si_(Birinci_D%C3%BCnya_m%C3%BCharib%C9%99si)" class="mw-redirect" title="Qafqaz cəbhəsi (Birinci Dünya müharibəsi)">Qafqaz cəbhəsi</a> <div style="float: right;">1914–1918</div> <dl><dd><a href="/wiki/Mart_soyq%C4%B1r%C4%B1m%C4%B1" title="Mart soyqırımı">Bakı qırğınları</a><div style="float: right;">1918</div></dd> <dd><a href="/wiki/Quba_soyq%C4%B1r%C4%B1m%C4%B1" title="Quba soyqırımı">Quba qırğınları</a><div style="float: right;">1918</div></dd> <dd><a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1_soyq%C4%B1r%C4%B1m%C4%B1" title="Şamaxı soyqırımı">Şamaxı qırğınları</a><div style="float: right;">1918</div></dd> <dd><a href="/w/index.php?title=%C5%9Eu%C5%9Fa_soyq%C4%B1r%C4%B1m%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Şuşa soyqırımı (səhifə mövcud deyil)">Şuşa qırğınları</a><div style="float: right;">1918</div></dd> <dd><a href="/wiki/Qafqaz_%C4%B0slam_Ordusu" title="Qafqaz İslam Ordusu">Qafqaz İslam Ordusu</a></dd> <dd><a href="/wiki/Bak%C4%B1_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Bakı döyüşü">Bakı döyüşü</a><div style="float: right;">1918</div></dd> <dd><a href="/wiki/G%C3%B6y%C3%A7ay_sava%C5%9F%C4%B1" class="mw-redirect" title="Göyçay savaşı">Göyçay savaşı</a><div style="float: right;">1918</div></dd> <dd><a href="/wiki/Araz_T%C3%BCrk_C%C3%BCmhuriyy%C9%99ti" title="Araz Türk Cümhuriyyəti">Araz Türk Cümhuriyyəti</a><div style="float: right;">1918-1919</div></dd> <dd><a href="/wiki/Mu%C4%9Fan_M%C3%BCv%C9%99qq%C9%99ti_H%C9%99rbi_Diktaturas%C4%B1" title="Muğan Müvəqqəti Hərbi Diktaturası">Muğan Hərbi Diktaturası</a> <div style="float: right;">1918-1919</div></dd></dl></dd></dl> <hr /> <dl><dt>Müasir Azərbaycan</dt> <dd><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_Xalq_C%C3%BCmhuriyy%C9%99ti" title="Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti">İlk Azərbaycan Respublikası</a> <div style="float: right;">1918–1920</div> <dl><dd><a href="/wiki/Batum_konfrans%C4%B1" class="mw-redirect" title="Batum konfransı">Batum konfransı</a> <div style="float: right;">1918</div></dd> <dd><a href="/wiki/Mu%C4%9Fan_Sovet_Respublikas%C4%B1" title="Muğan Sovet Respublikası">Muğan Sovet Respublikası</a> <div style="float: right;">1919</div></dd> <dd><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan-Erm%C9%99nistan_m%C3%BCharib%C9%99si_(1918-1920)" class="mw-redirect" title="Azərbaycan-Ermənistan müharibəsi (1918-1920)">Ermənistanla müharibə</a> <div style="float: right;">1918–1920</div></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/Azad%C4%B1stan" title="Azadıstan">Azadıstan</a> <div style="float: right;">1920</div></dd></dl> <hr /></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="color:#777; background: #eeeeee; text-align:center;;color: var(--color-base)">Müasir dövr</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="text-align:left;"> <dl><dt><a href="/wiki/SSR%C4%B0" title="SSRİ">SSRİ dövrü</a></dt> <dd><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_Sovet_Sosialist_Respublikas%C4%B1" title="Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası">Azərbaycan SSR</a> <div style="float: right;">1920–1991</div> <dl><dd><a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_%C3%BCsyan%C4%B1_(1920)" title="Qarabağ üsyanı (1920)">Qarabağ üsyanı</a> <div style="float: right;">1920</div></dd> <dd><a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99_%C3%BCsyan%C4%B1_(1920)" title="Gəncə üsyanı (1920)">Gəncə üsyanı</a><div style="float: right;">1920</div></dd> <dd><a href="/wiki/Moskva_m%C3%BCqavil%C9%99si_(1921)" title="Moskva müqaviləsi (1921)">Moskva müqaviləsi</a> <div style="float: right;">1921</div></dd> <dd><a href="/wiki/Qars_m%C3%BCqavil%C9%99si" title="Qars müqaviləsi">Qars müqaviləsi</a> <div style="float: right;">1921</div></dd> <dd><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycanda_Stalin_repressiyalar%C4%B1" title="Azərbaycanda Stalin repressiyaları">Stalin repressiyaları</a> <div style="float: right;">1920-1950</div></dd> <dd><a href="/wiki/Da%C4%9Fl%C4%B1q_Qaraba%C4%9F_Muxtar_Vilay%C9%99ti" title="Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti">Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti</a> <div style="float: right;">1923</div></dd> <dd><a href="/wiki/Nax%C3%A7%C4%B1van_Muxtar_Sovet_Sosialist_Respublikas%C4%B1" title="Naxçıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası">Naxçıvan Sovet Respublikası</a> <div style="float: right;">1924</div></dd> <dd><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_Milli_H%C3%B6kum%C9%99ti" title="Azərbaycan Milli Hökuməti">Azərbaycan Milli Hökuməti</a> <div style="float: right;">1945-1946</div></dd> <dd><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_%C4%B0kinci_d%C3%BCnya_m%C3%BCharib%C9%99sind%C9%99" class="mw-redirect" title="Azərbaycan İkinci dünya müharibəsində">II Dünya müharibəsi</a> <div style="float: right;">1941-1945</div> <dl><dd><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_legionu" title="Azərbaycan legionu">Azərbaycan legionu</a></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/XX_%C9%99srd%C9%99_Az%C9%99rbaycanl%C4%B1lar%C4%B1n_Erm%C9%99nistandan_deportasiyas%C4%B1_v%C9%99_k%C3%B6%C3%A7%C3%BCr%C3%BClm%C9%99si" class="mw-redirect" title="XX əsrdə Azərbaycanlıların Ermənistandan deportasiyası və köçürülməsi">Deportasiya</a> <div style="float: right;">1947–1988</div></dd> <dd><a href="/wiki/Sumqay%C4%B1t_hadis%C9%99l%C9%99ri_(1988)" title="Sumqayıt hadisələri (1988)">Sumqayıt hadisələri</a> <div style="float: right;">1988</div></dd> <dd><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_Milli_Azadl%C4%B1q_H%C9%99r%C9%99kat%C4%B1_(1988-1991)" class="mw-redirect" title="Azərbaycan Milli Azadlıq Hərəkatı (1988-1991)">Meydan hərəkatı</a> <div style="float: right;">1988-1991</div></dd> <dd><a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_m%C3%BCharib%C9%99si" class="mw-redirect" title="Qarabağ müharibəsi">Qarabağ müharibəsi</a> <div style="float: right;">1989–1994</div></dd> <dd><a href="/wiki/Qara_Yanvar" title="Qara Yanvar">Qara Yanvar</a> <div style="float: right;">1990</div></dd></dl></dd></dl> <hr /> <dl><dt>Müstəqillik dövrü</dt> <dd><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycan</a> <div style="float: right;">1991-ci ildən</div></dd> <dd><a href="/wiki/Nax%C3%A7%C4%B1van_Muxtar_Respublikas%C4%B1" title="Naxçıvan Muxtar Respublikası">Naxçıvan</a> <div style="float: right;">1991-ci ildən</div></dd> <dd><a href="/wiki/X%C9%99z%C9%99r_d%C9%99nizinin_h%C3%BCquqi_statusu" title="Xəzər dənizinin hüquqi statusu">Xəzərin statusu</a> <div style="float: right;">1991-ci ildən</div></dd> <dd><a href="/wiki/Tal%C4%B1%C5%9F-Mu%C4%9Fan_Muxtar_Respublikas%C4%B1" title="Talış-Muğan Muxtar Respublikası">Talış-Muğan</a> <div style="float: right;">1993</div></dd> <dd><a href="/wiki/Qondarma_Da%C4%9Fl%C4%B1q_Qaraba%C4%9F_Respublikas%C4%B1" title="Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası">Dağlıq Qarabağ</a> <div style="float: right;">1994-cü ildən</div> <dl><dd><a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_m%C3%BCharib%C9%99si" class="mw-redirect" title="Qarabağ müharibəsi">Qarabağ müharibəsi</a> <div style="float: right;">1988-1994</div></dd> <dd><a href="/wiki/Xocal%C4%B1_soyq%C4%B1r%C4%B1m%C4%B1" title="Xocalı soyqırımı">Xocalı soyqırımı</a> <div style="float: right;">1992</div></dd></dl></dd> <dd><a href="/wiki/4_iyun_G%C9%99nc%C9%99_qiyam%C4%B1" title="4 iyun Gəncə qiyamı">Gəncə hadisələri</a> <div style="float: right;">1993</div></dd> <dd><a href="/wiki/Mart_hadis%C9%99l%C9%99ri_(1995)" class="mw-redirect" title="Mart hadisələri (1995)">Mart hadisələri</a><div style="float: right;">1995</div></dd> <dd><a href="/wiki/%C4%B0kinci_Qaraba%C4%9F_m%C3%BCharib%C9%99si" title="İkinci Qarabağ müharibəsi">İkinci Qarabağ müharibəsi</a><div style="float: right;">2020</div></dd> <dd><a href="/wiki/B%C3%B6y%C3%BCk_Qay%C4%B1d%C4%B1%C5%9F" title="Böyük Qayıdış">Böyük Qayıdış</a></dd> <dd><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_diasporu" title="Azərbaycan diasporu">Azərbaycan diasporu</a></dd></dl></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-below" style="border-top: 1px solid #aaa;"> <a href="/wiki/Fayl:Flag_of_Azerbaijan.svg" class="mw-file-description" title="Azərbaycan"><img alt="Azərbaycan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/22px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/33px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/44px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycan</a> <a href="/wiki/Portal:Az%C9%99rbaycan" title="Portal:Azərbaycan">portalı</a></td></tr><tr><td class="sidebar-navbar"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:Az%C9%99rbaycan_tarixi" title="Şablon:Azərbaycan tarixi">b</a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/%C5%9Eablon_m%C3%BCzakir%C9%99si:Az%C9%99rbaycan_tarixi" title="Şablon müzakirəsi:Azərbaycan tarixi">m</a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Eablon:Az%C9%99rbaycan_tarixi&action=edit">r</a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dövlətin_əsasının_qoyulması">Dövlətin əsasının qoyulması</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=7" title="Dövlətin əsasının qoyulması bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=7" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Dövlətin əsasının qoyulması">mənbəni redaktə et</a>]</div> IX əsrin II yarısından Abbasilər xilafətinin zəifləməsi, habelə mərkəzi hakimiyyətə tabe olmamaq meyllərinin güclənməsi nəticəsində bəzi əyalətlər müstəqil hökmdarlıqlara çevrilərək Xilafətdən ayrıldılar. Həmin dövrdə Şirvanda feodal torpaq mülkiyyəti möhkəmləndi. Şirvanşahların ilk müsəlman sülaləsi olan Məzyədilər əvvəllər xilafətin Bərdədəki canişininə (əmirə) tabe idilər. Tam mülki və hərbi hakimiyyətə malik olan əmirlər yerli hakimlərin fəaliyyətinə, vergilərin (cizyə, xərac və s.) yığılmasına nəzarət edirdilər. Şirvanşahlar dövlətinin əsasını <a href="/wiki/Heysam_ibn_Xalid" class="mw-redirect" title="Heysam ibn Xalid">Heysam ibn Xalid</a> qoymuşdur. Heysam ərəb mənşəli Şeybanilər sülaləsinin bir qolu olan <a href="/wiki/M%C9%99zy%C9%99dil%C9%99r" title="Məzyədilər">Məzyədilər</a> sülaləsindən olmuşdur. <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_%C6%8Fr%C9%99b_Xilaf%C9%99tinin_t%C9%99rkibind%C9%99" class="mw-redirect" title="Azərbaycan Ərəb Xilafətinin tərkibində">Azərbaycan Ərəb Xilafətinin tərkibində</a> olduğu dövrdə xəlifələr uzun müddət <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_(tarixi_%C9%99razi)" title="Azərbaycan (tarixi ərazi)">Azərbaycan</a> hakimlərini bu sülalədən təyin edirdilər. Məzyədilər sülaləsinin banisi <a href="/wiki/Y%C9%99zid_ibn_M%C9%99zy%C9%99d" title="Yəzid ibn Məzyəd">Yəzid ibn Məzyəddir</a>. Ondan sonra oğlu <a href="/w/index.php?title=Xalid_ibn_Y%C9%99zid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xalid ibn Yəzid (səhifə mövcud deyil)">Xalid ibn Yəzid</a> və <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_ibn_Xalid" title="Məhəmməd ibn Xalid">Məhəmməd ibn Xalid</a> <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_(tarixi_%C9%99razi)" title="Azərbaycan (tarixi ərazi)">Azərbaycan</a> hakimi olmuşdur. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="İlk_şahların_hakimiyyəti">İlk şahların hakimiyyəti</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=8" title="İlk şahların hakimiyyəti bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=8" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İlk şahların hakimiyyəti">mənbəni redaktə et</a>]</div> Mənbələrdə Heysəm haqqında məlumat çox cüzidir. Onun Sərirdə "kafirlərlə" vuruşduğu xəbər verilir. Heysəmin ölüm ili məlum deyil. Görünür, o, az müddət hakimiyyət sürmüşdür.<a href="#cite_note-30">[30]</a> "Tarix-i əl-Bab"a görə Məhəmməd ibn Xalid Gəncənin əsasını qoyan, yəni <a href="/wiki/Arran" title="Arran">Arran</a> şəhərlərindən birinin hakimi olmuşdur. Onun qardaşı Heysəm ibn Xalid həmin vaxt Şirvanın hakimi idi və müstəqillik qazanaraq, Şirvanşah titulu qəbul etmişdi. "Tarix-i əl- Bab"da sonra deyilir: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7684518"> <blockquote class="ts-Sitatın_əvvəli-quote"> "…Heysəm ibn Xalid Şirvanda müstəqillik əldə edəndə onun qardaşı <a href="/w/index.php?title=Y%C9%99zid_ibn_Xalid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yəzid ibn Xalid (səhifə mövcud deyil)">Yəzid ibn Xalid</a> də <a href="/wiki/Layzan" title="Layzan">Layzanda</a> müstəqillik qazandı. Heysəm Şirvanşah, onun qardaşı Yəzid isə Layzanşah adlanırdı".<a href="#cite_note-31">[31]</a> </blockquote> Üç dəfə <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycan</a>, <a href="/wiki/Arran" title="Arran">Arran</a> və <a href="/wiki/%C6%8Frm%C9%99niyy%C9%99" title="Ərməniyyə">Ərməniyyə</a> hakimi təyin olunmuş <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_ibn_Xalid" title="Məhəmməd ibn Xalid">Məhəmməd ibn Xalidin</a> ölümündən sonra onun qardaşı Heysem ibn Xalid <a href="/wiki/%C5%9Eirvan_(tarixi_%C9%99razi)" title="Şirvan (tarixi ərazi)">Şirvanın</a> hakimi oldu. H. 247-ci (861) ildə xəlifə Mütəvəkkil öldürüldükdən sonra Xilafətdə baş vermiş iğtişaşdan istifadə edən Heysəm özünü müstəqil elan etdi. O, tək hakimiyyətliliyə nail olaraq və <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a> titulunu qəbul etdi.<a href="#cite_note-32">[32]</a><a href="#cite_note-33">[33]</a> Heysam ərəblərin təyin etdiyi Şirvanşahlarının hakimiyyətinə son qoymuşdur. Beləliklə, Heysəm ibn Xalid Şirvanın Şirvanşah titulu daşıyan ərəb mənşəli Məzyədilər sülaləsindən ilk Şirvan hökmdarıdır. V. F. Minorskinin qeyd edir ki, həmin vaxtdan etibarən "…<a href="/wiki/M%C9%99zy%C9%99dil%C9%99r" title="Məzyədilər">Yəzidilər</a> sülaləsinin tarixi öz xarakterini dəyişir: onun əvvəllər Bağdaddan əmir vəzifəsinə təyin edilən nümayəndələri indi öz <a href="/wiki/%C4%B0qta" title="İqta">iqta</a> torpaqlarında irsi vassallara çevrilirlər…"<a href="#cite_note-34">[34]</a> Heysamdan sonra <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_ibn_Heysam" class="mw-redirect" title="Məhəmməd ibn Heysam">Məhəmməd ibn Heysam</a>, <a href="/wiki/Heysam_ibn_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d" class="mw-redirect mw-disambig" title="Heysam ibn Məhəmməd">Heysam ibn Məhəmməd</a> Şirvanşah olmuşdur. Şirvanşah Məhəmməd ibn Heysamın ölümündən sonra Şirvanşahlığa oğlu <a href="/wiki/%C6%8Fli_ibn_Heys%C9%99m" title="Əli ibn Heysəm">Əli ibn Heysəm</a> ibn Məhəmməd gəlmişdi. Əli ibn Heysəm <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">əl-Babın</a> əmiri ilə birlikdə qonşu Şəndana, "kafirlər" üzərinə yürüş etmiş, Şəndanın qapıları qarşısında məğlub olmuşdur. Əli və əl-Babın əmiri 10 min müsəlmanla əsir düşmüşdü. Üç aydan sonra sərirlilər əsirləri Əli ibn Heysəmi və əl-Bab əmirini əvəzində heç nə almadan azad etdilər, şəndanlıların və xəzərlərin tutduqları əsirlər isə satıldı və onların yalnız çox az bir qismi xilas ola bildi. İki şir və onların arasında bir öküz başının təsviri Şirvanşahlar dövlətinin gerbi olmuşdur. Təsvirdəki şirlər Şirvanşahlar dövlətinin güc və qüdrətinin, öküz başı isə ölkədəki bolluğun rəmzi idi.<a href="#cite_note-35">[35]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rusların_Azərbaycana_birinci_yürüşü">Rusların Azərbaycana birinci yürüşü</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=9" title="Rusların Azərbaycana birinci yürüşü bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=9" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Rusların Azərbaycana birinci yürüşü">mənbəni redaktə et</a>]</div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Varangian_routes.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Varangian_routes.png/300px-Varangian_routes.png" decoding="async" width="300" height="208" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Varangian_routes.png/450px-Varangian_routes.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Varangian_routes.png/600px-Varangian_routes.png 2x" data-file-width="872" data-file-height="605" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ruslar" title="Ruslar">Rusların</a> <a href="/wiki/X%C9%99z%C9%99r" class="mw-redirect" title="Xəzər">Xəzər</a> vasitəsiylə <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakıya</a> və <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbəndə</a> yürüş xətti</figcaption></figure> Əli ibn Heysəmin hakimiyyəti dövründə əl-<a href="/wiki/M%C9%99sudi" title="Məsudi">Məsudinin</a> bəhs etdiyi başqa hadisə də olmuşdur. <a href="/wiki/X%C9%99z%C9%99rl%C9%99r" title="Xəzərlər">Xəzərlərlə</a> yanaşı, <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvana</a> <a href="/wiki/Ruslar" title="Ruslar">ruslar</a> da dəfələrlə dənizdən basqınlar edirdilər. <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahlar</a> və <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbənd</a> əmirləri bu basqınlara qarşı mübarizə aparırdılar. Ruslar təqribən 914-cü ildə <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakı</a> sahillərinə hücum etmişdilər. İbn Misqəveyh qeyd edir ki, "Rus drujinaları buraya ilk dəfə gəlmirdilər. Onlar qədimdən şərqi <a href="/wiki/Avropa" title="Avropa">Avropa</a> ölkələri, <a href="/wiki/Qafqaz" title="Qafqaz">Qafqaz</a> və <a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İran</a> arasında qızğın ticarət gedən yaxşı bələd olduqları yolla irəliləyirdilər".<a href="#cite_note-36">[36]</a><a href="#cite_note-37">[37]</a> Rusların bu səfəri haqqında əl-Məsudi də məlumat vermişdir. O göstərir ki, "h.300 (912–13)-cü ildən sonra rusların hərəsində 100 adam olan təqribən 500 gəmisi Don çayı ilə Xəzər kanalına qədər gəldi. Rusların gəmiləri kanalın ağzını qoruyan Xəzər gözətçi dəstələrinin durduğu yerə çatdıqda ruslar bu dənizin ətrafinda yaşayan xalqlardan zəbt etdikləri qənimətin yarısını xəzər xaqanına verməyi vəd edib, ondan bütün ölkəni keçərək Volqa çayına, sonra isə üzüaşağı üzüb çayın mənsəibnə və Xəzər dənizinə çıxmağa razılıq aldılar. Xaqan onların bu qanunsuz işi etməsinə icazə verdi və ruslar körfəzə girib, çayın (Donun) mənsəibnə yetişdilər və onun vasitəsilə üzüyuxarı üzməyə başladılar. Nəhayət, Xəzər çayına (Volqaya) çatdılar və bu çayla Atil şəhərinədək endilər, onun yanından ötərək, çayın Xəzər dənizinə töküldüyü yerdə mənsəbinə yetişdilər, oradan isə (Təbəristandakı) Amul şəhərinə doğru (üzdülər). Rusların gəmiləri dənizə səpələndi və Gilana, Deyləmə, Təbəristana, Curcan sahilindəki Abeskuna neft verən vilayətə (iləd ən-nəffətə — <a href="/wiki/Ab%C5%9Feron" class="mw-redirect" title="Abşeron">Abşeron</a>) və <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycan</a> istiqamətində yerləşən (bütün torpaqlara) basqın etdilər… bu dənizin ətrafında yaşayan xalqlar özlərini itirdilər, çünki keçmişdə onların üzərinə dənizdən basqın edən düşmən görməmişdilər. Dənizdə yalnız ticarət və balıqçı gəmiləri üzərdi. Ruslar gilanlılarla, deyləmlilərlə və İbn Əbu əs-Sacın sərkərdələrindən biri ilə vuruşdular. Sonra onlar <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvan</a> şahlığının <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakuh</a> adı ilə tanınmış neft verən sahilinə gəlib çıxdılar. (Sahilboyundan) qayıdarkən ruslar neftverən (vilayətdən) cəmi bir neçə mil aralı olan adalarda daldalandılar. O vaxtlar (təqr. 914-cü il) Şirvanım şahı Əli ibn əl-Heysəm idi. Əhali hazırlıq gördü, qayıqlarına (kəvarib) minib, həmin adalara qədər üzdü. Ruslar onların qarşısına çıxdılar. Minlərlə müsəlman öldürüldü və dənizdə boğuldu."<a href="#cite_note-38">[38]</a><a href="#cite_note-39">[39]</a> <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycanın</a> cənubunun, <a href="/wiki/Arran" title="Arran">Arranın</a>, <a href="/wiki/Beyl%C9%99qan" title="Beyləqan">Beyləqanın</a>, <a href="/wiki/B%C9%99rd%C9%99" title="Bərdə">Bərdə</a> vilayətinin və başqa şəhərlərin, habelə onlarla birlikdə <a href="/wiki/Deyl%C9%99m" title="Deyləm">Deyləm</a>, <a href="/wiki/Gilan" title="Gilan">Gilan</a> və Təbəristanın əhalisi qaçmağa üz qoymuşdular, çünki onlar dənizdən hücum gözləmirdilər və qəfil basqına məruz qalmışdılar. Ruslar bu dənizdə bir neçə ay qaldılar, belə ki, dənizlə qonşuluq edən heç bir xalq bir ölkədən başqasına gedib-gələb bilmirdi. Ruslar böyük qənimət əldə etdikdən sonra yenidən xəzər torpaqlarına qayıtdılar. Lakin burada onlar müsəlmanların hücumuna məruz qaldılar. Onların böyük hissəsi (30 000 yaxın) qırıldı və yalnız cüzi bir qismi (5 minə yaxm) xilas olub vətənə qayıda bildi.<a href="#cite_note-40">[40]</a><a href="#cite_note-41">[41]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sacilərdən_vassal_asılılığı">Sacilərdən vassal asılılığı</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=10" title="Sacilərdən vassal asılılığı bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=10" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Sacilərdən vassal asılılığı">mənbəni redaktə et</a>]</div> Şirvanşahlar qısa bir müddət – 908–909-cu illərdə <a href="/wiki/C%C9%99nubi_Az%C9%99rbaycan" title="Cənubi Azərbaycan">Cənubi Azərbaycanın</a> ərazisində Sacoğulları sülaləsinin yaratdığı Sacilər dövlətindən vassal asılılığı vəziyyətində olmuşlar. Şirvan şahları <a href="/wiki/Sacil%C9%99r" title="Sacilər">Sacilərlə</a> yaxşı münasibətləri qoruyub saxlamağa çalışırdılar. Belə ki, Şirvanşah Yəzid h.320 (932)-ci ildə <a href="/wiki/Yusif_ibn_%C6%8Fbu_Sac" title="Yusif ibn Əbu Sac">Yusif ibn Əbu Sacın</a> <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycan</a> əmiri Balduyədən qaçaraq, ondan sığınacaq istəyən qulamı Müflihi həbs edib Balduyəyə göndərmişdi. Deylemlilərlə sülh bağladıqdan sonra Şirvanşah onlarla birgə bizanslılara, <a href="/wiki/G%C3%BCrc%C3%BCl%C9%99r" title="Gürcülər">gürcülərə</a> və digər xristian xalqlara hücum etməyə razılıq vermişdi. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Salarilərdən_vassal_asılılığı">Salarilərdən vassal asılılığı</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=11" title="Salarilərdən vassal asılılığı bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=11" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Salarilərdən vassal asılılığı">mənbəni redaktə et</a>]</div> Şirvanşah Əbu Tahir Yəzidin hakimiyyəti dövründə <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycanda</a> <a href="/wiki/Sacil%C9%99r" title="Sacilər">Sacilər</a> sülaləsinin hakimiyyətinə son qoyuldu. Onları Deyləmli <a href="/wiki/Salaril%C9%99r" title="Salarilər">Salarilər</a> sülaləsi əvəz etdi. Şirvanşahların Salarilərdən vassal asılığında olması haqqında mənbələrdə məlumat saxlanmışdır. İbn Havqəlin h.344 (955)-cü ildə Müsafir Mərzubana vergi verən məlikliklər haqqında məlumatı Şirvanşah Məhəmməd ibn Yəzidin hakimiyyəti dövrünə aiddir. İbn Havqəlin dediyinə görə, "Şirvanşahın (yəni, Şirvanın) şahı və hökmdarı Məhəmməd ibn Əhməd Əzdiyə" qoyulan təzminat bir milyon dirhəm idi.<a href="#cite_note-42">[42]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dərbəndin_birləşdirilməsi">Dərbəndin birləşdirilməsi</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=12" title="Dərbəndin birləşdirilməsi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=12" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Dərbəndin birləşdirilməsi">mənbəni redaktə et</a>]</div> H.333 (944)-cü ildə <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbənd</a> əhalisi Əbdülməlik əl-Haşiminin oğlu əmir Əhməd əleyhinə üsyan qaldırdılar və onu şəhərdən qovdular. Onlar Şirvanşah Əbu Tahir Yəzidin yanına adamlar göndərərək, onu <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">əl-Bab</a> hakimliyinə dəvət etdilər. "Əbu Tahir Yəzid oğlu Əhmədi əl-Baba göndərdi və əhali ona öz əmiri kimi sədaqət andı içdi. Əhməd bir qədər orada qaldıqdan sonra əhali onu qovub, Əhməd əl-Haşimini hakimiyyətə qaytardı. Əbu Tahir Yəzid əl-Baibın ətrafına hücum çəkib, oraları qarət etdi".<a href="#cite_note-43">[43]</a> Sasanilərin hakimiyyəti dövründən ənənəvi olaraq <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbəndi</a> özünün irsi mülkiyyəti sayan <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahlar</a> bu iddia ilə dəfələrlə hücum edib oranı tutmuşdular. Lakin həmin vaxt Dərbənddə artıq başqa sülalə — <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99b_Xilaf%C9%99ti" class="mw-redirect" title="Ərəb Xilafəti">Ərəb Xilafəti</a> tərəfindən təyin edilmiş, ərəb mənşəli <a href="/wiki/Ha%C5%9Fimil%C9%99r" title="Haşimilər">Haşimilər</a> hakimiyyətdə idi. Xəlifələr, <a href="/wiki/Sasanil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Sasanilər">Sasanilər</a> dövründə olduğu kimi, sərhəd məntəqəsi olan Dərbəndə böyük əhəmiyyət verərək, onu varlı Şirvan vilayətinə aramsız basqınlar edən <a href="/wiki/X%C9%99z%C9%99rl%C9%99r" title="Xəzərlər">xəzərlərdən</a>, köçəri <a href="/wiki/T%C3%BCrkl%C9%99r" class="mw-redirect" title="Türklər">türklərdən</a> və digər xalqlardan müdafiə məqsədi ilə möhkəmləndirirdilər. Onlar <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbənddəki</a> ərəb qarnizonunun saxlanmasına külli miqdarda vəsait sərf edir, bu xərcləri isə neft hasilatından böyük gəlir götürən <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakıdan</a> və duz mədənlərindən çıxarırdılar. <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahlar</a> neft quyularının və duz mədənlərinin mədaxilini toplamaq üçün xüsusi vergiyığanlar təyin etmişdilər. Toplanan gəlir xəlifənin fərmanı ilə vəqf kimi Dərbəndin müdafiəçilərinə ənam verilmək üçün oraya göndərilirdi."<a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99ndnam%C9%99" title="Dərbəndnamə">Dərbəndnamə</a>"nin verdiyi məlumata görə xəlifə Mütəmid h.276 (883/4)-cı ildə Məhəmməd ibn Əmmarəni həmin mədənlərin rəisi təyin etdi ki, o, toplanan bütün gəliri keçidləri qoruyan əsgərlərə paylamaq üçün Dərbəndə göndərsin.<a href="#cite_note-44">[44]</a> Əsərini h.332 (943)-ci ildə tamamlamış əl-<a href="/wiki/M%C9%99sudi" title="Məsudi">Məsudi</a> xəbər verir ki, bu vaxt Şirvanın hakimi h.318 (930)-ci ildə<a href="#cite_note-45">[45]</a> aralarında toqquşma olmuş kürəkəni Əbd əl-Məlik ibn Haşimin ölümündən (h.327 (939)-ci il)<a href="#cite_note-Əl-Məsudi_-_Mürüc..._s.191-26">[26]</a> sonra <a href="/wiki/Xursan" title="Xursan">Xursanı</a>, Vardanı və <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbəndi</a> zəbt etmiş Məhəmməd ibn Yəzid idi. Məhəmməd ibn Yəzid bütün sadalanan əraziləri <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvan</a> və <a href="/wiki/Layzan" title="Layzan">Layzanla</a> birləşdirmişdi. Beləliklə, Məhəmməd ibn Yəzidin hakimiyyəti dövründə Dərbənd birdəfəlik Şirvanşahlar dövlətinin ərazisinə qatılmış, Haşimilər sülaləsinin hakimiyyətinə son qoyulmuşdu. <a href="/wiki/Kiyev_knyazl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="mw-redirect" title="Kiyev knyazlığı">Kiyev knyazı</a> <a href="/w/index.php?title=Svyatoslav&action=edit&redlink=1" class="new" title="Svyatoslav (səhifə mövcud deyil)">Svyatoslavın</a> 965-ci ildə <a href="/wiki/Volqa" title="Volqa">Volqaya</a> və <a href="/wiki/%C5%9Eimali_Qafqaz" title="Şimali Qafqaz">Şimali Qafqaza</a> səfəri barədə İbn Havqəlin h.358 (969)-ci ildə verdiyi məlumat da Əhməd ibn Məhəmmədin hakimiyyət vaxtına təsadüf edir. <a href="/wiki/%C4%B0bn_Havq%C9%99l" class="mw-redirect" title="İbn Havqəl">İbn Havqəlin</a> sözlərindən görünür ki, ruslar, <a href="/wiki/S%C9%99m%C9%99nd%C9%99r" title="Səməndər">Səməndər</a> də daxil olmaqla, bütün <a href="/wiki/X%C9%99z%C9%99rl%C9%99r" title="Xəzərlər">Xəzər</a> torpaqlarını tutmuş və vaxtı ilə qüdrətli olan Xəzər dövləti ehtimal ki, bu sarsıntıdan sonra bir daha özünə gələ bilməmişdi. <a href="/wiki/X%C9%99z%C9%99r_xaqanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Xəzər xaqanlığı">Xəzər xaqanlığından</a> qaçanlar <a href="/wiki/Ab%C5%9Feron" class="mw-redirect" title="Abşeron">Abşeron</a> və Manqışlaq yarımadalarında sığınacaq tapdılar. İbn Havqəlin dediyinə görə bəzi qaçqınlar Şirvanşah Məhəmməd ibn Əhməd əl-Əzdinin köməyilə Xəzər paytaxtlarına (İtil, Xəzəran) qayıtmağa başlamışdılar. <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a> onlara öz qoşunu və adamları ilə yardım göstərmişdir.<a href="#cite_note-46">[46]</a><a href="#cite_note-47">[47]</a><a href="#cite_note-48">[48]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Şirvanşahların_genişləndirmə_siyasəti_və_daxili_ixtilaflar">Şirvanşahların genişləndirmə siyasəti və daxili ixtilaflar</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=13" title="Şirvanşahların genişləndirmə siyasəti və daxili ixtilaflar bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=13" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Şirvanşahların genişləndirmə siyasəti və daxili ixtilaflar">mənbəni redaktə et</a>]</div> <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_ibn_II_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d" title="Əhməd ibn II Məhəmməd">Şirvanşah Əhmədin</a> ölümündən sonra taxta onun oğlu Məhəmməd ibn Əhməd çıxdı. O, qonşu feodallara qarşı təcavüzkar siyasət yeridir və öz ərazisini bir sıra şəhərləri ilhaq etmək hesabına genişləndirməyə çalışırdı. H.371 (981/2)-ci ildə o, <a href="/wiki/Q%C9%99b%C9%99l%C9%99" title="Qəbələ">Qəbələ</a> şəhərini onun əmiri Əbd ül- Bərr Ənbəsədən tutub aldı. Təqribən h.372 (982)-ci ildə isə <a href="/wiki/B%C9%99rd%C9%99" title="Bərdə">Bərdəni</a> tabe edib Musa ibn Əlini özünün canişini təyin etdi. Şirvanşah Əhməd eyni zamanda öz şəhərlərini də möhkəmləndirirdi. Belə ki, h.373 (983)-cü ildə o, <a href="/wiki/%C5%9Eabran" title="Şabran">Şabranın</a>, hərbi əməliyyatlar nəticəsində dağıdılmış hasarlarını bərpa etdirdi. H.372 (982)-ci ildə babası <a href="/wiki/II_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_ibn_Y%C9%99zid" title="II Məhəmməd ibn Yəzid">II Məhəmməd ibn Yəzidin</a> <a href="/wiki/Layzan" title="Layzan">Layzana</a> (V. F. Minorskiyə görə <a href="/wiki/Lah%C4%B1c" title="Lahıc">Lahıc</a>) birləşdirdiyi <a href="/wiki/Xursan" title="Xursan">Xursan</a> və <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvan</a> məliklikləri artıq Şirvanşah Əhmədi taxtda əvəz etmiş Məhəmməd ibn Əhmədin mülklərinə daxil idi.<a href="#cite_note-49">[49]</a> <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a> <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_ibn_%C6%8Fhm%C9%99d" title="Məhəmməd ibn Əhməd">Məhəmməd ibn Əhmədin</a> ölümündən sonra hakimiyyətə qardaşı Yəzid ibn Əhmədin hökmranlıq illəri onun öz dövlətinin ərazisini qoşunlarının hesabına genişləndirmək məqsədilə apardığı feodal ara müharibələri ilə əlamətdardır. H.382 (992)-ci ildə <a href="/wiki/Q%C9%99b%C9%99l%C9%99" title="Qəbələ">Qəbələ</a> rustaqında şirvanlılarla şəkərlilər (şəkililər<a href="#cite_note-50">[50]</a>) arasında şiddətli vuruşma baş vermişdi. Döyüşdə Şirvanşahın vəziri Müsəddin ibn Həbəşi öldürüldü, onunla birlikdə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvan</a> qoşununun adlı-sanlı 400 süvari əsgəri həlak oldu. H.389 (999)-cu ildə Şirvanşah Yəzid <a href="/wiki/Q%C9%99b%C9%99l%C9%99" title="Qəbələ">Qəbələnin</a> hakimi, Gürzül qalasının sahibi Əbd ül-Bərr Ənbəsə ilə müharibə edərək, Gürzül qalasını onun əlindən aldı. Bundan sonra elə həmin il Şirvanşah Zirkiyyə (daha doğrusu, Rizkiyyə) mülkünə sahib olmaq üstündə Dərbənd hakimi Ləşkəri ibn Məymunla vuruşdu lakin uğur qazana bilmədi. Ləşkəri <a href="/wiki/%C5%9Eabran" title="Şabran">Şəbərana</a> yürüş etdi. Lakin Şirvanlılar onlarla şəhərin qapıları qarşısında vuruşdular. Dərbənd qoşunu ağır məğlubiyyətə uğradı, döyüşdə Ləşkərinin qardaşı Əbu Nəsr ibn Məymun əsir alındı. Şirvanşah onu həbsxanaya saldırdı, barışıq bağlandıqdan sonra o, girov saxlandı. H.391 (1001)-ci ildə Ləşkərinin ölümündən sonra Dərbənd əhalisi Şirvanşah Yəziddən özlərinə əmir seçmək istədikləri Əbu Nəsrin azad olunmasını tələb etdilər. Lakin Yəzid qızını Əbu Nəsrə ərə vermək istəməsi bəhanəsilə bundan boyun qaçırdı və şərt qoydu ki, Əbu Nəsri o zaman buraxar ki, <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbənd</a> camaatı Dərbənd və <a href="/wiki/%C3%87ola" title="Çola">Sull (Çul)</a> qalalarının tikilməsinə (daha doğrusu, bərpa olunmasına) razılıq versinlər. Dərbəndlilər bu təklifi rədd etdilər və Yəzid heç bir günahı olmayan Əbu Nəsri edam etdi. Əbu Nəsr Şabran qalasının həbsxanasında saxlanırdı və <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a> onu həmin şəhərin qapıları qarşısında dəfn etdirdi. Bu hadisə h.392 (1002)-ci ildə olmuşdur. Dərbənd əhalisi Əbu Nəsrin qardaşı Mənsuru əmir seçdi. Şirvanşah Dərbəndi tutmaq üçün müharibəni davam etdirdi. Döyüşlər gah bu, gah da digər tərəfin üstünlüyü ilə gedirdi. H.410 (1019)-cu ildə sərhəd vilayətinin (səqr), Dərbəndin əhalisi öz əmiri Mənsurun əleyhinə üsyan qaldırdı, onu şəhərdən qovub hakimiyyəti Şirvanşah Yəzid ibn Əhmədə təslim etdi. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Farslaşdırma_siyasəti">Farslaşdırma siyasəti</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=14" title="Farslaşdırma siyasəti bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=14" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Farslaşdırma siyasəti">mənbəni redaktə et</a>]</div> Yəzid ibn Əhmədin hökmranhğı dövründə Şirvanşah xanədanında ilkin mənbələrdə əksini tapmayan hansısa hadisələr baş vermişdir. Həmin dövrdən <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahların</a> adları dəyişmişdir — Yəzid ibn Əhməddən sonra ərəb adlarından qədim <a href="/wiki/Sasanil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Sasanilər">Sasani</a> adlarına dönüş başlamışdır. Şirvanşah Yəzid ibn Əhmədin oğulları Ənuşirəvan və Mənuçöhr adlanırdı. Artıq X yüzilliyin birinci yarısında Məzyədi Şirvanşahlar Sasani mənşəli əsilzadə ailələri ilə qohumluq əlaqələrinə girir və həmin ailələrin qadın nümayəndələri köhnə ənənələri dirçəldirdilər. Əl-Məsudi h.332 (943)-ci ildə Şirvan şahı Məhəmməd ibn Yəzidin Sasani <a href="/wiki/B%C9%99hram_Gur" class="mw-redirect" title="Bəhram Gur">Bəhram Gurun</a> nəslindən olduğunu göstərirdi.<a href="#cite_note-51">[51]</a> Şirvanşahların Sasani Bəhram Gurun əsilzadə nəslindən olmalarını iddia etmələri faktı özü artıq erkən dövrlərdə yerli şahlardan biri ilə, ehtimal ki, Sasani mənşəli Şirvanşahlarla nikah bağlanması ilə izah edilir. Xilafətin tənəzzülü və Şirvanşahların hakimiyyətinin möhkəmlənməsi ilə bağlı "xanədan yenidən dirçəlməyə başladıqda ona öz nüfuzunu əsilzadə nəslinə mənsubluğu ilə hər vəchlə əsaslandırmaq lazım gəldi və onda <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahların</a> <a href="/wiki/Sasanil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Sasanilər">Sasanilərlə</a> qohumluğu barədə köhnə nəzəriyyə ortaya çıxdı, onların ərəb mənşəli Şeyban tayfası ilə bağlılığı isə arxa plana çəkildi…"<a href="#cite_note-52">[52]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rusların_Azərbaycana_ikinci_yürüşü">Rusların Azərbaycana ikinci yürüşü</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=15" title="Rusların Azərbaycana ikinci yürüşü bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=15" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Rusların Azərbaycana ikinci yürüşü">mənbəni redaktə et</a>]</div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Rus_Caspian.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Rus_Caspian.png/370px-Rus_Caspian.png" decoding="async" width="370" height="318" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Rus_Caspian.png/555px-Rus_Caspian.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c1/Rus_Caspian.png 2x" data-file-width="711" data-file-height="612" /></a><figcaption>Rusların <a href="/wiki/B%C9%99rd%C9%99" title="Bərdə">Bərdəyə</a>, <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbəndə</a> və <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvana</a> yürüş xətti</figcaption></figure> H.421 (1030)-ci ildə <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakı</a> yenidən otuz səkkiz gəmi ilə yürüş edən rusların hücumlarına məruz qaldı. I Mənuçöhr ibn Yəzid onları Bakuya (<a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakı</a>) yaxınlığında qarşıladı. Ruslarla vuruşmada çoxlu Şirvanlı, o cümlədən zadəganlardan Əhməd ibn Xasskin (Xasstəkin) həlak oldu. Sonra ruslar <a href="/wiki/K%C3%BCr" title="Kür">Kürlə</a> üzüyuxarı üzərək <a href="/wiki/Araz" title="Araz">Araza</a> çatdılar. Mənuçöhr rusların hərəkətini dayandırmağa çalışaraq, Arazın qabağını bəndlə kəsib, onların irəliləməsinə mane olmağa cəhd göstərdi. Lakin ruslar Şirvanşahın dəstəsini çayda batırdılar. Bununla belə, onların Arazla irəliləməsi dayandırıldı.<a href="#cite_note-53">[53]</a><a href="#cite_note-54">[54]</a> H. 421-ci ilin zilhiccə ayında (noyabr 1031) ruslar, yenidən Azərbaycana gəldilər. Bu dəfə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşahın</a> qaynı olan <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ddadil%C9%99r" title="Şəddadilər">Şəddadi</a> hökmdarı <a href="/wiki/%C6%8Fb%C3%BClf%C9%99th_Musa_ibn_%C9%99l-_F%C9%99zl_ibn_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d" class="mw-redirect" title="Əbülfəth Musa ibn əl- Fəzl ibn Məhəmməd">Əbülfəth Musa ibn əl- Fəzl ibn Məhəmməd</a> ibn Şəddad ruslara hücum etdi. <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakuya</a> yaxınlığında onlarla vuruşdu, düşməni ölkədən sıxışdırıb çıxararaq xeyli hissəsini qırdı.<a href="#cite_note-55">[55]</a> "Tarix-i əl-Bab"da xəbər verilir ki, h.423 (1032)- ci ildə <a href="/wiki/Alanlar" title="Alanlar">alanlar</a> və sərirlilər ruslarla birlikdə Şirvana hücum edərək Yəzidiyyəni zorla ələ keçirdilər.<a href="#cite_note-56">[56]</a> Mənbədə sonra göstərilir ki, onlar Şirvanı qarət edib, əsirlərlə birlikdə öz ölkələrinə qayıdarkən <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">əl-Babın</a> taxta (əl-xəşab) qapılarına çatdılar, lakin sərhəd vilayətlərinin əhalisi əmir Mənsurun başçılığı ilə onlara hücum etdi və çoxunu məhv edərək Şirvandan qarət etdikləri hər şeyi əllərindən aldı. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Şəddadilərin_Şirvan_yürüşləri">Şəddadilərin Şirvan yürüşləri</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=16" title="Şəddadilərin Şirvan yürüşləri bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=16" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Şəddadilərin Şirvan yürüşləri">mənbəni redaktə et</a>]</div> Fəribürz ibn Saların hakimiyyəti dövründə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahlarla</a> qohumluq münasibətlərində olan <a href="/wiki/Arran" title="Arran">Arran</a> hökmdarları <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ddadil%C9%99r" title="Şəddadilər">Şəddadilərlə</a> bir sıra müharibələr baş verdi. H.455-ci ilin rəbiüləvvəl ayında (mart, 1063) Arran hökmdarı <a href="/wiki/%C5%9Eavur_ibn_F%C9%99zl" class="mw-redirect" title="Şavur ibn Fəzl">Şavur ibn Fəzl</a> <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvana</a> hücum edərək Quylamiyan qalasını tutdu və orada öz qarnizonunu yerləşdirdi. Həmin il o, yenidən Şirvana hücum edərək ölkəni viran etdi, qoyun və mal-qara sürülərini qovub apardı. Şavur onun əleyhinə çıxan Şirvan əhalisini qırıb-çatdı, əyanlardan bir çoxunu əsir aldı və əmlaklarını qarət etdi. "Tarix-i əl-Bab" sonra xəbər verir: "Oradan hərəkət edən Şavur Yəzidiyyənin qapıları qarşısında düşərgə saldı, öz qızını — mərhum Saların arvadını (hərəmini) pulları, bütün mal və qiymətli şeyləri ilə birlikdə götürərək Arrana qayıtdı. Lakin h.455-ci ilin rəcəb ayında (iyul, 1063) o, üçüncü dəfə Şirvana gələrək Sədun kəndində dayandı, əkinləri, ətraf kənd və malikanələri yandırdı".<a href="#cite_note-57">[57]</a> Şirvanşah kömək istəmək üçün oğlu Əfridunu Ənuşirəvan ibn Ləşkəri ilə birlikdə ana babası olan Sərir hakiminin yanına göndərdi. Lakin Əfridun Sərir hakimindən heç bir kömək ala bilməyib üç aydan sonra əliboş geri qayıtdı. H.456-cı ilin məhərrəm ayında (yanvar, 1064) Arran hakimi <a href="/wiki/%C6%8Fb%C3%BCl%C9%99svar_%C5%9Eavur" title="Əbüləsvar Şavur">Əbüləsvar Şavur</a> ibn Fəzl dördüncü dəfə Şirvana basqın edib, bir sıra kənd və məntəqələri tutdu. Sonra Şavur qoşununun bir hissəsini bəzi əmirləri ilə burada qoyub Şirvanı tərk etdi. Şirvanşah Fəribürz rəcəb ayında (iyun-iyul, 1064-cü il) onunla sülh müqaviləsi bağladı. Bu müqaviləyə əsasən Şavur <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşahdan</a> 40 min dinar alıb, əvəzində Quylamiyan qalasını ona qaytardı.<a href="#cite_note-58">[58]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Oğuzların_yürüşü">Oğuzların yürüşü</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=17" title="Oğuzların yürüşü bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=17" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Oğuzların yürüşü">mənbəni redaktə et</a>]</div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Seljuq_Dynasty_1037-1194_(AD).png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Seljuq_Dynasty_1037-1194_%28AD%29.png/280px-Seljuq_Dynasty_1037-1194_%28AD%29.png" decoding="async" width="280" height="193" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Seljuq_Dynasty_1037-1194_%28AD%29.png/420px-Seljuq_Dynasty_1037-1194_%28AD%29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Seljuq_Dynasty_1037-1194_%28AD%29.png/560px-Seljuq_Dynasty_1037-1194_%28AD%29.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="428" /></a><figcaption>Şirvanşahlar dövlətinin ərazisi Böyük Səlcuqlu İmperiyasının tərkibində</figcaption></figure> H.458 (1066)-ci ildə oğuzlar ilk dəfə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvana</a> yürüş etdilər, yaşayış yerlərini talan edərək çoxlu qənimət — insan, mal-qara və əmlak apardılar. Şirvanşah I Fəribürz ibn Salar oğuzları Şirvandan gətməyə məcbur etmək üçün böyük təzminat verməli oldu. H.459-cu il məhərrəm ayının birində (22 noyabr 1066) oğuzların başçısı Qaratəkin Şirvana ikinci dəfə Fəribürzün onunla ittifaq bağlamış əmisi Məmlan ibn Yəzidlə birlikdə hücum etdi. Qaratəkin <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxı</a> şəhərini mühasirəyə alaraq, onun ətrafındakı yərləri viran etdi. Oradan <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakıya</a> enən Qaratəkin burada əhalinin xeyli hissəsini qırdı, qadın və uşaqları, sürüləri qovub apardı. Vəziyyət qorxulu hal alanda Şirvanşah 4000 çox madyandan ibarət cins at ilxısını <a href="/wiki/M%C9%99sq%C9%99t" class="mw-disambig" title="Məsqət">Məsqətə</a> göndərdi. Qaratəkinin dəstələri Bakıdan Şabranadək qabaqlarına çıxan hər şeyi qarət edib dağıdırdılar. Oğuzlar dağlara qalxdılar və oradan Məsqət üzərinə hücuma keçdilər. Sonra Qaratəkin yenidən Yəzidiyyəni mühasirəyə aldı. <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşahın</a> vəziyyəti daha da ağırlaşdı. Bələ ki, Qaratəkinə 2000 türk döyüşçüsündən ibarət kömək gəlib çatmışdı. Türklərin Fəribürzü aldadaraq qaladan çıxmağa məcbur etmək cəhdləri baş tutmadı.<a href="#cite_note-59">[59]</a> Onlar çayı keçib, topladıqları qənimətlə çıxıb getdilər. Səlcuqlulardan vassal asılılığı H.459 (1067)-cu ilin sonunda səlcuq sultanı <a href="/wiki/Alp_Arslan" title="Alp Arslan">Alp Arslan</a> <a href="/wiki/Arran" title="Arran">Arrana</a> daxil oldu. Böyük diplomatik bacarığa malik olan Şirvanşah Fəribürz qiymətli hədiyyələrlə onun yanına gedərək öz xidmətini (əl-hədiyyə vəlxidmə) təklif etdi və h.460 (1068)-cı ildə onunla birlikdə səfərə çıxdı. Şəddadi Fəzl ibn Şavur Fəribürzü itaətlə qarşılayıb, xəzinəsinin açarını ona verdi. <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a> sultanın nüfuzundan öz şəxsi düşmənlərini cəzalandırmaq üçün istifadə etdi. O, h.459-cu ilin şəban ayında (iyun, 1067) <a href="/wiki/Q%C9%99b%C9%99l%C9%99" title="Qəbələ">Qəbələnin</a> qapısı qarşısında kunililər (ehtimal ki, burada məskən salmış xəzərlər)<a href="#cite_note-60">[60]</a><a href="#cite_note-61">[61]</a> tərəfindən öldürülmüş dayısı oğlu Ləşkəristanın intiqamını almaq üçün Kuni üzərinə hücum etdi. Alp Arslan (1068)-cı il <a href="/wiki/G%C3%BCrc%C3%BCstan" title="Gürcüstan">Gürcüstan</a> səfərindən qayıdaraq, <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99" title="Gəncə">Gəncədən</a> keçib <a href="/wiki/B%C9%99rd%C9%99" title="Bərdə">Bərdəyə</a> gedərkən <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">əl-Bab</a> əhalisi şəhərin bir neçə rəisini həbs etmiş Şirvanşahdan ona şikayət etmişdi. Fəribürz şəhəri müstəqil idarə etməyə çalışan itaətsiz rəislərlə mübarizəni davam etdirirdi. Sultan onların azad olunmasını əmr etdi. Fəribürz onun əmrini yerinə yetirdi. Lakin sultan Şirvanşahla münasibətini dəyişdi və onu həbsxanaya salmaq əmri verdi. Bir müddətdən sonra sultan Şirvanşahı azad edib <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvana</a> gönədərərək, onu hər il böyük məbləğdə xərac verməyə məcbur etdi. Səlcuqlar artıq XI əsrin birinci yarısının axırlarında <a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İranı</a>, <a href="/wiki/%C4%B0raq" title="İraq">İraqı</a>, <a href="/wiki/Suriya" title="Suriya">Suriyanı</a>, <a href="/wiki/C%C9%99nubi_Az%C9%99rbaycan" title="Cənubi Azərbaycan">Cənubi Azərbaycanı</a>, <a href="/wiki/Erm%C9%99nistan" title="Ermənistan">Ermənistanı</a>, <a href="/wiki/G%C3%BCrc%C3%BCstan" title="Gürcüstan">Gürcüstanı</a> və digər ölkələri zəbt etmişdilər. XI əsrin son rübündə türk-səlcuqlar nəinki Zaqafqaziyada, həm də, bütün Yaxın Şərqdə başlıca və hakim qüvvəyə çevrildilər. Gürcü hökmdarı IV David Qurucu qızı <a href="/wiki/Tamar" title="Tamar">Tamarı</a> Şirvanşahın oğlu Mənuçöhrə ərə verməklə Şirvanşahların simasında səlcuqlara qarşı mübarizədə müttəfıq qazanırdı. Digər tərəfdən, IV Davidin özünün möhtəşəm qıpçaq məliki Şəraqənin oğlu Ətrəkin qızı Quranduxtla evlənməsi və sonra 40 000 qıpçağı ailəsi ilə birlikdə Gürcüstana köçürməsi ona səlcuqlarla və öz qonşuları ilə müharibə aparmaq üçün güclü ordu yaratmağa və qıpçaqlar tərəfindən ola biləcək təhlükəni aradan qaldırmağa imkan verdi. Şirvanşah Əfridun IV Davidin qızı Taman oğluna almaqla səlcuqların hücum təhlükəsi qarşısında gürcü hökmdar evi ilə qohumluq münasibətləri yaratmaq kimi siyasi məqsədlər güdürdü. Bu nikahla, göründüyü kimi, Əfridun eləcə də hərbi cəhətdən çox güclü olan və Şirvanın özü üçün Gürcüstandan az təhlükə doğurmayan qıpçaqları neytrallaşdırmaq və öz tərəfinə çəkmək istəyirdi. Lakin sonralar Əfridun qüvvələr nisbətini və səlcuqların daha təhlükəli olduğunu görüb, Gürcüstanla ittifaqı pozdu və Şirvanşahların hələ I Fəribürz dövründən bəri sonralar da yeritdikləri ənənəvi siyasət daha güclü düşmənə meyl göstərmək və təhlükə qarşısında gözləmə siyasətini davam etdirdi. Buna cavab olaraq IV David 1117-ci ildə Mənuçöhrün evlənməsindən bir az keçmiş Şirvana qarşı təcavüzkar hərəkətlər etməyə başladı, oğlu Demetri <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvana</a> hücum edib Kaladzor qalasını tutmasını tutdu, sonralar, 1120-ci ildə IV Davidin özü Şirvana iki dəfə hücum çəkərək, <a href="/wiki/Q%C9%99b%C9%99l%C9%99" title="Qəbələ">Qəbələni</a> və Azərbaycanın digər şəhərləri talan etdi. Əfridunun ölümündən sonra onun oğlu III Mənuçöhrün hakimiyyəti dövründə vəziyyət dəyişdi. Səlcuq sultanının koalision qoşunu 1121-ci ildə Trialetidəki <a href="/w/index.php?title=Didiqori_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Didiqori döyüşü (səhifə mövcud deyil)">Didqoru vuruşmasında</a> məğlub edildikdən və IV David 1122-ci ildə <a href="/wiki/Tiflis" class="mw-redirect" title="Tiflis">Tiflisi</a> və <a href="/wiki/Dmanisi" title="Dmanisi">Dmanisini</a> tutduqdan sonra<a href="#cite_note-62">[62]</a> Mənuçöhr sultandan uzaqlaşdı və həmin vaxtlar çox güclənmiş Gürcüstanın tərəfinə keçdi. Şirvanşah Mənuçöhrün siyasətinin dəyişməsində və səlcuq sultanının vassalı və müttəfiqi olmaqdan imtina etməsində, Şirvanşahın arvadı — əri üzərində güclü nüfuza malik olan gürcü şahzadəsi Tamar və onun gürcü əhatəsinin də böyük rolu olmuşdur. "Türklər və digər müsəlman hökmdarları Gürcüstana qarşı uğursuz mübarizə apardıqları bir vaxtda yeni Şirvanşah artıq Gürcüstanın tərəfində idi. Bu səbəbdən qisas məqsədilə Gürcüstana gələn sultan Mahmud öncə Şirvanşahı cəzalandırmaq üçün Şirvana soxulmuşdu".<a href="#cite_note-63">[63]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Monqolların_Şirvan_hücumları">Monqolların Şirvan hücumları</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=18" title="Monqolların Şirvan hücumları bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=18" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Monqolların Şirvan hücumları">mənbəni redaktə et</a>]</div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Mongol_Empire_map.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Mongol_Empire_map.gif/300px-Mongol_Empire_map.gif" decoding="async" width="300" height="236" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Mongol_Empire_map.gif/450px-Mongol_Empire_map.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Mongol_Empire_map.gif/600px-Mongol_Empire_map.gif 2x" data-file-width="752" data-file-height="591" /></a><figcaption><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycanın</a> və <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvanın</a> monqollar tərəfindən tutulması</figcaption></figure> 1220-ci ildən etibarən bütün YaxınŞərq üçün yeni təhlükəolan monqollar, Şirvanı da hədələməyə başlamışdılar. <a href="/wiki/Monqollar" title="Monqollar">Monqollar</a> <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycan</a> və <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvan</a> ərazisinə ilk dəfə h.617 (1220/l)-ci ildə I Gərşəsb ibn I Fərruxzadın hakimiyyəti dövründə daxil oldular.<a href="#cite_note-64">[64]</a> Cəbə Noyonun və Sabutay Bahadurun başçılığı ilə otuz minlik monqol ordusu 1221-ci ildə gürcü qoşunlarını məğlub edib qışı <a href="/wiki/Mu%C4%9Fan" title="Muğan">Muğanda</a> qışladı<a href="#cite_note-65">[65]</a>, sonra isə <a href="/wiki/%C6%8Frd%C9%99bil" title="Ərdəbil">Ərdəbilə</a> qayıtdı, şəhəri dağıdaraq zəbt etdi.<a href="#cite_note-66">[66]</a><a href="#cite_note-67">[67]</a> 1221-ci ildə Təbriz, Sərab, Beyləqan, Gəncə və Tiflis şəhərlərinə hücum etdikdən sonra monqolların növbəti hədəfi Şirvan və onun mərkəzi Şamaxı şəhəri oldu. <a href="/wiki/%C4%B0bn_%C9%99l-%C6%8Fsir" title="İbn əl-Əsir">İbn əl-Əsir</a> (1160–1234) monqolların şəhəri almasının və onun sakinlərinin qəhrəmanlıqla müdafıə olunmasının təfərrüatını xəbər verir "…tatarlar nərdivanlarla şəhərin divarlarına çıxdılar, başqalarının sözlərinə görə isə onlar çoxlu dəvə, inək, davar və s.yığdılar, habelə, həm özlərindən, həm də düşmən tərəfdən öldürülənləri bir-birinin üstünə qalayaraq, təpəyə bənzər bir şey düzəltdilər, onun üstünə çıxaraq, şəhər üzərində hakim mövqe qazandılar və şəhər əhalisi ilə döyüşə girdilər. Şəhər sakinləri üç gün ərzində ən ağır vuruşmaya tab gətirdilər və nəhayət, bir dəfə az qala məğlub olduqda öz-özlərinə dedilər: "Onsuz da qılıncdan xilas ola bilməyəcəyik, elə isə yaxşısı budur, möhkəm dayanıb, heç olmasa, şərəflə ölək".<a href="#cite_note-68">[68]</a> <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1_(%C5%9F%C9%99h%C9%99r)" class="mw-redirect" title="Şamaxı (şəhər)">Şamaxı</a> alınaraq qarət edildi və əhalisinin çoxu qırıldı. Monqollar <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxını</a> tutub qarət etdikdən sonra <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbənd</a> keçidindən keçib <a href="/wiki/Monqolustan" title="Monqolustan">Monqolustana</a> qayıtmaq üçün Dərbəndə yönəldilər. Lakin Dərbənd son dərəcə möhkəmləndirildiyindən onlar buna müvəffəq ola bilmədilər. Onda monqol sərkərdələri hiyləyə əl atdılar. Onlar Şirvanşah Gərşəsbə müraciət edərək, sülh sazişi bağlamaq üçün elçi göndərməyi təklif etdilər. Şirvanşah monqollara inanıb, Cəbə və Sabutayın ordugahına on nəfər əyan göndərdi. Monqollar onların birini öldürüb, qalanlarını ölümlə hədələyərək Dərbəndin yanından keçən dağ yolu ilə Azərbaycanı tərk etdilər.<a href="#cite_note-69">[69]</a><a href="#cite_note-70">[70]</a> III Fəribürzün hakimiyyəti dövründə, h.629 (1231/2)-cu ildə <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_(tarixi_%C9%99razi)" title="Azərbaycan (tarixi ərazi)">Azərbaycan</a> ikinci dəfə 8 il ərzində <a href="/wiki/Qafqaz" title="Qafqaz">Qafqaz</a> ölkələrini, o cümlədən <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvanı</a> işğal etmiş <a href="/wiki/Monqollar" title="Monqollar">monqolların</a> hücumuna məruz qaldı. Numizmatik və epiqrafik məlumatlar ölkənin monqol işğalı dövründə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşahın</a> real vəziyyətini əks etdirir. III Fəribürzün də, atası kimi, bir neçə sikkəsi qalmışdır. Onlardan ən qədimi h.622 (1225)-ci ilə aiddir. Onların bir tərəfındə "əl-məlik əl-müəzzəm Fəribürz ibn Gərşəsb ibn Fərruxzad ibn Mənuçöhr", digər tərəfındə isə həmişəki kimi din rəmzi və xəlifə ən-Nəsirin (h.572–622 (1180–1225)-ci illər) adı var. İkinci növ sikkədə "əl-məlik əl-müəzzəm Əlaəd-Dünya və-d-Din Fəribürz ibn Gərşəsb, Nasir əmir əl-möminin" sözləri və xəlifə əl-Müstənsir-billah əmir əlmöminin (h.623–640 (1226–1242)-cı illər) adı, həmçinin ənənəvi dini rəmzi var. Üçüncü növ sikkənin üz tərəfində sonuncu Abbasi xəlifəsi əl-Müstəsim-billahın (h.640–656 (1242–1258)-ci illər) adı, əks üzündə isə "əl-məlik əl-müəzzəm Əlaəd-Dünya və-d-Din Əbü-1 Müzəffər Fəribürz ibn Gərşəsb ibn Fərruxzad, Nasir əmir əl-mömininin" sözləri həkk olunmuşdur.<a href="#cite_note-71">[71]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Cəlaləddin_Məngburninin_Şirvan_yürüşü">Cəlaləddin Məngburninin Şirvan yürüşü</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=19" title="Cəlaləddin Məngburninin Şirvan yürüşü bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=19" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Cəlaləddin Məngburninin Şirvan yürüşü">mənbəni redaktə et</a>]</div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Khwarezmian_Empire_1190_-_1220_(AD).PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Khwarezmian_Empire_1190_-_1220_%28AD%29.PNG/280px-Khwarezmian_Empire_1190_-_1220_%28AD%29.PNG" decoding="async" width="280" height="193" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Khwarezmian_Empire_1190_-_1220_%28AD%29.PNG/420px-Khwarezmian_Empire_1190_-_1220_%28AD%29.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Khwarezmian_Empire_1190_-_1220_%28AD%29.PNG/560px-Khwarezmian_Empire_1190_-_1220_%28AD%29.PNG 2x" data-file-width="620" data-file-height="428" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvan</a> ərazisi <a href="/w/index.php?title=C%C9%99lal%C9%99ddin_M%C9%99ngburni&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cəlaləddin Məngburni (səhifə mövcud deyil)">Cəlaləddin Məngburninin</a> yürüşündən sonra bir müddət <a href="/wiki/Xar%C9%99zm%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti" class="mw-redirect" title="Xarəzmşahlar dövləti">Xarəzmşahlar dövlətindən</a> asılı olmuşdur</figcaption></figure> 1225-ci ildə, Xarəzmşah Cəlal əd-Din Məngburni böyük ordu ilə Cənubi Qafqaz ölkələrinə soxuldu. O, yetmiş minlik gürcü ordusunu darmadağın edərək, qaçmağa məcbur etdi və ölkələrini viran qoydu. Sonra o, <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycanı</a> və <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99" title="Gəncə">Gəncəni</a> zəbt etdi. Hələ <a href="/wiki/I_Axsitan" title="I Axsitan">I Axsitan</a> dövründən <a href="/wiki/Xar%C9%99zm%C5%9Fahlar" title="Xarəzmşahlar">Xarəzmşahların</a> artmaqda olan qüdrətini görən <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahlar</a> onlarla dostluq münasibətləri yaratmağa çalışırdılar. Cəlal əd-Dinin atası <a href="/wiki/%C6%8Fla%C9%99ddin_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d" class="mw-redirect" title="Əlaəddin Məhəmməd">Əlaəddin Məhəmmədin</a> (1200–1220) Şirvana hücumundan qorxuya düşən I Gərşəsb ta <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbəndə</a> qədər <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvan</a> şəhərlərinin məscidlərində sultanın şərəfinə xütbə oxunmasını əmr etmişdi.<a href="#cite_note-72">[72]</a> 1226-cı ildə Tiflis səfərindən qayıdan Xarəzmşah Cəlaləddinin Şirvana soxula biləcəyini düşünən Şirvanşah III Fəribürz "Sultanın xalçasına ayaq basmasının onun üçün şərəf sayılacağını, taleyin dönüklüyündən qoruyacağını, qara gün üçün ehtiyat alacağını" fikirləşərək sultanın qərərgahına gəldi. Şirvanşah sultana 500, vəzir Şərəf əl-Mülkə isə 50 türk atı hədiyyə verdi. Bəxşişin azlığından narazı qalan vəzir sultana Şirvanşahı həbs etməyi və ölkəsini sultanın onunla qonşu olan torpaqlarına birləşdirməyi məsləhət gördü. Lakin sultan vəzirinin məsləhətinə baxmayaraq Şirvanşaha fəxri geyim bağışladı və ona "hakimliyinin təsdiq olunması və (xəzinə üçün) nəzərdə tutulan məbləğin iyirmi min dinar azaldılması" barədə fərman (tayki) verilməsini əmr etdi. Şirvanşah da fərmanın tərtibinə görə vəzirə min dinar bağışladı. Bu siyasəti ilə Şirvanşah III Fəribürz ölkəsinin müstəqilliyini qoruyub saxlaya bildi. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Elxanilərdən_vassal_asılılığı">Elxanilərdən vassal asılılığı</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=20" title="Elxanilərdən vassal asılılığı bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=20" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Elxanilərdən vassal asılılığı">mənbəni redaktə et</a>]</div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Ilkhanate_in_1256%E2%80%931353.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Ilkhanate_in_1256%E2%80%931353.PNG/280px-Ilkhanate_in_1256%E2%80%931353.PNG" decoding="async" width="280" height="193" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Ilkhanate_in_1256%E2%80%931353.PNG/420px-Ilkhanate_in_1256%E2%80%931353.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Ilkhanate_in_1256%E2%80%931353.PNG/560px-Ilkhanate_in_1256%E2%80%931353.PNG 2x" data-file-width="620" data-file-height="428" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahlar</a> 1265-ci ildən etibarən Azərbaycanda hakimiyyətə gəlmiş <a href="/wiki/Elxanil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Elxanilər">Elxanilərə</a> tabe olmuşlar</figcaption></figure> 1256-cı ildə Hülakü xan iri bir dövlət yaradaraq, <a href="/wiki/C%C9%99nubi_Az%C9%99rbaycan" title="Cənubi Azərbaycan">Cənubi Azərbaycanda</a> monqol mənşəli <a href="/wiki/H%C3%BClak%C3%BCl%C9%99r" class="mw-redirect" title="Hülakülər">Hülakülər</a>, yaxud <a href="/wiki/Elxanil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Elxanilər">Elxanilər</a> sülaləsinin əsasını qoydu.<a href="#cite_note-73">[73]</a> Elxanilər <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycanın</a> təbii ehtiyatlar və otlaqlarla zəngin olan şimal vilayətlərini, habelə <a href="/wiki/Erm%C9%99nistan" title="Ermənistan">Ermənistan</a> və <a href="/wiki/G%C3%BCrc%C3%BCstan" title="Gürcüstan">Gürcüstanı</a> işğal etdilər. Onlar Cucilərin bu vilayətlər barəsində iddialarını rədd etdilər ki, bu da Qızıl Orda ilə Elxanilər dövləti arasında toqquşmaya səbəb oldu. 1260-cı ildə Cucilərin qoşunları <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxıya</a> yaxınlaşdı. Lakin Hülakü xan onları məğlub edib <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbəndi</a> tutdu və şimala doğru hərəkət etdi. Tezliklə Hülakü xan özü də <a href="/wiki/Terek_%C3%A7ay%C4%B1" title="Terek çayı">Terek çayı</a> yaxınlığında <a href="/wiki/B%C9%99rk%C9%99_xan" title="Bərkə xan">Bərkə xan</a> tərəfindən məğlubiyyətə uğradılaraq Dərbəndi və Şirvanı itirdi.<a href="#cite_note-74">[74]</a> 1265-ci ildə Bərkə yenidən Şirvana soxuldu və Kür çayının sahilinə qədər gəldi, lakin bu vaxt xəstələnərək öldü.<a href="#cite_note-75">[75]</a> Yüz ilə qədər davam edən hərbi əməliyyatlarla əlaqədar iki dövlət arasındakı sərhədlər tez-tez dəyişərək, gah <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbənd</a>, gah da <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakının</a> yaxınlığından keçirdi. Şirvan da, vassal ölkə kimi Elxanilər dövlətinin tərkibinə qatıldı. Hülakü xan 1258-ci ildə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvan</a> və <a href="/wiki/Arran" title="Arran">Arranı</a> tutarkən Bakı Azərbaycanda möhkəmlənən Elxanilərin hakimiyyəti altına düşdü. II Axsitan tam itaətkarlıq göstərməklə Şirvanı dağıntıdan xilas etdi. Elxanilər dövründə öz torpaqlarında vassal kimi hakimiyyət sürən Şirvanşahlar öz adlarından pul kəsdirməkdə davam etsələr də, artıq təmtəraqlı titullarını göstərmir, öncə monqol xanının adını çəkirdilər. Şirvanşahlar Elxani hökmdarlarının bütün səfərlərində qeyri-nizami qoşun dəstələri ilə iştirak etməli və öz süzereni qarşısındakı bütün təəhhüdlərini yerinə yetirməli idi.<a href="#cite_note-76">[76]</a> <a href="/wiki/I_Keykavus" title="I Keykavus">I Keykavusun</a> hakimiyyət dövrü — 1294-cü il Arqunun oğlu <a href="/wiki/Keyxatu_xan" title="Keyxatu xan">Keyxatu xanın</a> hakimiyyətinin sonuna (1291–1295-ci illər) təsadüf edir. Bu dövrdə <a href="/wiki/Elxanil%C9%99r_d%C3%B6vl%C9%99ti" title="Elxanilər dövləti">Elxanilər dövləti</a> iqtisadi tənəzzül keçirirdi. Xəzinə boşalmış, qızıl və gümüş sikkə əvəzinə tezliklə xalq iğtişaşları nəticəsində ləğv edilmiş "çao" deyilən kağız pul buraxılmışdı. Görünür, bu vəziyyət Şirvana da aid idi. Belə ki, mənbələr Elxan <a href="/wiki/Qazan_xan" title="Qazan xan">Qazan xanın</a> h.697 (1297)-ci ildə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvana</a> və <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakıya</a> gəldiyini xəbər verirlər. <a href="/wiki/R%C9%99%C5%9Fid%C9%99ddin" class="mw-redirect" title="Rəşidəddin">Rəşidəddin</a> <a href="/wiki/Arran" title="Arran">Arranda</a> qışlamaq niyyətində olan Qazan xanın <a href="/wiki/T%C9%99briz" title="Təbriz">Təbrizdən</a> h.697-ci il məhərrəm ayının 20-də (7 noyabr 1297) çıxdığını göstərir.<a href="#cite_note-77">[77]</a> Qazan xan yolda ikən əmir Qutluqşahı Gürcüstana göndərdi. O, ölkədəki iğtişaşı yatırdıb, gürcü hökmdarı David Vaxtanqın qardaşını bəxşiş verilmək üçün Qazan xanın qərərgahına gətirdi. "Dövlət bayraqları <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakıya</a> yollandı və Qazan xan bir neçə gündən sonra orada oldu".<a href="#cite_note-78">[78]</a> Qazan xanın Bakıya səfəri <a href="/wiki/Bibiheyb%C9%99t_m%C9%99scidi" title="Bibiheybət məscidi">Bibiheybət məbədinə</a> ziyarətlə də bağlı idi. Belə ki, o hakimiyyətə gəldikdən sonra islamı qəbul etmiş və Qazan Mahmud adı götürmüşdü. <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:BakuGate.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/BakuGate.jpg/300px-BakuGate.jpg" decoding="async" width="300" height="197" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/BakuGate.jpg/450px-BakuGate.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/BakuGate.jpg/600px-BakuGate.jpg 2x" data-file-width="679" data-file-height="447" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a> <a href="/wiki/III_B%C3%B6y%C3%BCk_M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr" title="III Böyük Mənuçöhr">III Böyük Mənuçöhrün</a> hakimiyyəti dövründə paytaxtın müdafiəsini təmin etmək üçün <a href="/wiki/Bak%C4%B1_qalas%C4%B1" title="Bakı qalası">Bakı qalası</a> inşa edilmişdir.</figcaption></figure> Qazan xanın və onun varisi Olcaytu xanın hakimiyyəti dövründə yerli əyanların, o cümlədən mövqeləri möhkəmlənən Şirvanşahların hüquqları bərpa edildi. Yerli feodal zadəganları ilə <a href="/wiki/Elxanil%C9%99r_d%C3%B6vl%C9%99ti" title="Elxanilər dövləti">Elxanilər dövləti</a> nümayəndələri arasında yaxınlaşma baş verdi. Belə ki, Elxanilərin dövlət xadimi vəziri Rəşidəddinin (1297–1318-ci illər) məktublaşmasından bəlli olur ki, o, Şirvanşahlarla qohum olmuşdur. Rəşiddədin <a href="/wiki/T%C9%99briz" title="Təbriz">Təbriz</a> şəhərindən "böyük mövlana Məcid əd-Din İsmayıl Faliyə" yazdığı məktubda onu oğlanlarının toyuna dəvət edərək gəlinlərinin adlı-sanlı ailələrdən olduğunu qeyd edir, o cümlədən göstərir ki, oğlu Əmir Əlinin nişanlısının atası Şirvanşah, "Dərbənd hökmdarı sülaləsindən olan Şabran və Şamaxı hökmdarıdır. (Artıq) iki min ilə yaxındır ki, sultan (taxtı) onların nəslinə məxsusdur və onlar indiyədək Dərbənd və Şabran hökmdarlarıdırlar". Şirvanşaha — "<a href="/wiki/%C5%9Eabran" title="Şabran">Şabran</a> və <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxı</a> hökmdarına" göndərdiyi digər bir məktubunda Rəşadəddin onu çox nəzakətli tərzdə, ehtiramla özünün yeni bağı Fəxtəbada dəvət edir.<a href="#cite_note-79">[79]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dərbəndilərin_hakimiyyətə_gəlməsi">Dərbəndilərin hakimiyyətə gəlməsi</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=21" title="Dərbəndilərin hakimiyyətə gəlməsi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=21" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Dərbəndilərin hakimiyyətə gəlməsi">mənbəni redaktə et</a>]</div> <a href="/wiki/Hu%C5%9F%C9%99ng_ibn_Kavus" title="Huşəng ibn Kavus">Huşəng</a> 1382-ci ildə öldükdən sonra Şirvan feodalları onun əmisi oğlu <a href="/wiki/I_%C4%B0brahim_(%C5%9Firvan%C5%9Fah)" class="mw-redirect" title="I İbrahim (şirvanşah)">İbrahim ibn Sultan Məhəmməd ibn Keyqubadı</a> hökmdar seçdilər. <a href="/wiki/M%C3%BCn%C9%99ccimba%C5%9F%C4%B1" title="Münəccimbaşı">Münəccimbaşıya</a> görə Şeyx İbrahim Məzyədilər sülaləsinin qohumu olan Dərbəndi Şirvanşahları sülaləsinin ilk nümayəndəsidir. O və onun atası Sultan Məhəmməd ibn Keyqubad Kavus və Huşəngdən ehtiyat edərək <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ki" title="Şəki">Şəki</a> kəndlərinin birində yaşayırdılar.<a href="#cite_note-80">[80]</a> Şeyx İbrahim dövlət adamı zəkasına sahib müdrik hökmdar olmuşdur. İbrahim Yaxın Şərqdə <a href="/wiki/Teymur" title="Teymur">Teymurun</a> işğalçılıq müharibələri ilə bağlı ağır xarici siyasi hadisələrin baş verdiyi dövrdə hökmranlıq etmişdir.<a href="#cite_note-81">[81]</a> Bu dövrdə <a href="/wiki/C%C9%99nubi_Az%C9%99rbaycan" title="Cənubi Azərbaycan">Cənubi Azərbaycanda</a> və digər vilayətlərdə <a href="/wiki/C%C9%99lairil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Cəlairilər">Cəlairilər</a> sülaləsi hökmdarlarından olan sultan Əhməd hökmranlıq edirdi.<a href="#cite_note-82">[82]</a> Şimaldan <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvan</a> <a href="/wiki/Q%C4%B1z%C4%B1l_Orda" title="Qızıl Orda">Qızıl Orda</a> xanı <a href="/wiki/Toxtam%C4%B1%C5%9F" title="Toxtamış">Toxtamış</a> təhdid edirdi. <a href="/wiki/Teymur" title="Teymur">Teymur</a> <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycana</a> hücum edərkən qarşısına çıxan hər şeyi yerlə-yeksan edən işğalçı ordunun qarşısında duruş gətirməyin çətin olacağını başa düşən, Şirvanın viran ediləcəyini və əhalisinin qırılacağını görən Şeyx İbrahim Teymura itaət göstərərək ona tabe oldu və onun rəğbətini qazanaraq Şirvanın hakimi saxlanıldı.<a href="#cite_note-83">[83]</a> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Timur_Golden_Horde_campaign.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Timur_Golden_Horde_campaign.jpg/280px-Timur_Golden_Horde_campaign.jpg" decoding="async" width="280" height="265" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Timur_Golden_Horde_campaign.jpg/420px-Timur_Golden_Horde_campaign.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Timur_Golden_Horde_campaign.jpg/560px-Timur_Golden_Horde_campaign.jpg 2x" data-file-width="1196" data-file-height="1134" /></a><figcaption>Teymurun <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_(tarixi_%C9%99razi)" title="Azərbaycan (tarixi ərazi)">Azərbaycana</a> və <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvana</a> yürüşü</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Teymurilərdən_vassal_asılılığı">Teymurilərdən vassal asılılığı</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=22" title="Teymurilərdən vassal asılılığı bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=22" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Teymurilərdən vassal asılılığı">mənbəni redaktə et</a>]</div> Əmir Teymurun Azərbaycana yürüşlərindən sonra Şirvan Teymurilərdən asılı vəziyyətə düşmüşdü. Lakin, Şirvanşah İbrahim, Əmir Teymurun Azərbaycan hakimliyini oğlu Miranşaha həvalə etdiyi vaxtda belə öz mövqeyini qoruyub saxlaya bilmişdi.<a href="#cite_note-84">[84]</a> Teymurun vassalı olan İbrahim onun adından sikkə kəsdirirdi. XIV əsrin sonlarında <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvanın</a> bir sıra şəhərlərinin — <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakının</a> <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbəndin</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxının</a>, Güştəsbinin zərbxanalarında Teymurun adından sikkə zərb olunurdu.<a href="#cite_note-85">[85]</a> Teymur dəfələrlə <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycandan</a>, <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbənddən</a> keçərək <a href="/wiki/G%C3%BCrc%C3%BCstan" title="Gürcüstan">Gürcüstana</a> və şimala getmiş və həmin səfərlərdə Şeyx İbrahim Şirvan qoşunları ilə onu müşayiət etmişdir. Mənbələrin məlumatına görə h.790 (1396)-cı ilin baharında Həştərxana səfərdən geri qayıdarkən Teymur Dərbəndə gəlib çıxır. Teymurun salnaməçisi Şərəf əd-Din Əli Yəzdi Teymurun əmri ilə şəhərin qala divarlarının bərpa olunduğunu xəbər verir. "Dünyanın fatehi, comərd hökmdar Allahın köməyilə Dərbənddən keçdi və İçqalanın bərpa olunmasını əmr etdi. Onun əmri ilə işə başlanıldı. Onun xoşbəxt və əzəmətlə qayıtması xəbəri aləmə yayıldı".<a href="#cite_note-86">[86]</a> Şeyx İbrahim bir neçə dəfə Şirvana basqın edərək onu böyük dağıntıya məruz qoyan Toxtamışa qarşı mübarizədə Teymura kömək edirdi. Toxtamış h.789 (1387)-cu ildə yenidən Şirvana soxulub <a href="/wiki/K%C3%BCr" title="Kür">Kür</a> çayına çatdıqda Teymur əmirlərinin başçılığı ilə qoşun göndərərək <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşaha</a> kömək göstərdi. Teymurun oğlu Miranşah atasının və Şirvanşahın qoşunlarının köməyinə çataraq Toxtamışı məğlubiyyətə uğratdı, onu qaçmağa vadar etdi və Dərbənddən qovub çıxardı. Teymur h.797 (1395)-ci ildə Dərbənddən keçərək Toxtamış üzərinə yürüşə gedərkən Şeyx İbrahim Şirvan qoşunları ilə onu müşayiət edirdi. Teymur böyük qələbə qazandı. Toxtamış qaçdı. <a href="/wiki/Q%C4%B1z%C4%B1l_Orda" title="Qızıl Orda">Qızıl Ordanın</a> ərazisi Teymurun qoşunları tərəfindən dağıdıldı və qarət edildi.<a href="#cite_note-87">[87]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Azərbaycanın_birləşdirilməsi_cəhdi">Azərbaycanın birləşdirilməsi cəhdi</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=23" title="Azərbaycanın birləşdirilməsi cəhdi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=23" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Azərbaycanın birləşdirilməsi cəhdi">mənbəni redaktə et</a>]</div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:%C5%9Eirvan%C5%9Fah_I_%C4%B0brahim_r%C9%99ssam_N%C9%99c%C9%99fqulu_%C4%B0smay%C4%B1lov.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/0/0a/%C5%9Eirvan%C5%9Fah_I_%C4%B0brahim_r%C9%99ssam_N%C9%99c%C9%99fqulu_%C4%B0smay%C4%B1lov.jpg/150px-%C5%9Eirvan%C5%9Fah_I_%C4%B0brahim_r%C9%99ssam_N%C9%99c%C9%99fqulu_%C4%B0smay%C4%B1lov.jpg" decoding="async" width="150" height="270" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/0/0a/%C5%9Eirvan%C5%9Fah_I_%C4%B0brahim_r%C9%99ssam_N%C9%99c%C9%99fqulu_%C4%B0smay%C4%B1lov.jpg 1.5x" data-file-width="216" data-file-height="389" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a> <a href="/wiki/I_%C4%B0brahim_(%C5%9Firvan%C5%9Fah)" class="mw-redirect" title="I İbrahim (şirvanşah)">I İbrahimin</a> rəssam Nəcəfqulu İsmayılov tərəfindən çəkilmiş portreti</figcaption></figure> 1406-cı ilin baharında Əbu Bəkr Xoca Məhəmməd Dəvani və Zeynəddin Qəzvininin müvəkkillərinin şəhərin bürclərini və istehkamlarını bərpa etmək üçün şəhər əhalisindən böyük məbləğdə pul tələb etmələri ilə əlaqədar <a href="/wiki/T%C9%99briz" title="Təbriz">Təbrizdə</a> üsyan baş verdi. Bu vaxt Teymuri Əbu Bəkr Təbrizi tərk etmişdi və başı qardaşı Ömərlə müharibəyə qarışmışdı. Üsyanın başında şəhər tamğası (şəhərin baş vergi yığanı) Şeyx Əxi Qəssab və sənətkar karxanalarının digər rəisləri dururdu. Bu zaman xəbər gəldi ki, əmir-Bəstam Cəyir Təbrizdə iğtişaşlar baş verdiyini bilib ora yollanmışdı Hadisələrdən istifadə edən Şeyx İbrahim də öz qoşunları ilə <a href="/wiki/T%C9%99briz" title="Təbriz">Təbrizə</a> doğru hərəkət etdi. Teymurilərin asılılığından çıxmış Şeyx İbrahim ölkəni vahid bir dövlətdə birləşdirmək məqsədilə Cənubi Azərbaycanı ilhaq etməyə can atırdı. Bəstam 1406-cı ilin aprelində Təbrizə girdi. Bu, Bəstamla Şeyx İbrahim arasında düşmənçiliyə səbəb oldu. Bəstamın yaxın adamları İbrahimin gəlməsi xəbərini eşidib onun tərəfinə keçdilər. Şeyx İbrahimin Təbriz üzərinə gəldiyini bilən Bəstam şəhəri tərk edərək Ərdəbilə çəkildi. Əbu Bəkr Məhəmməd Devani və Məhəmməd Keçəçi müvəkkillərini Şirvanşahların ordugahına göndərərək itaət etdiklərini bildirdilər. Şirvanşah İbrahim bundan əvvəl şəhər əhalisindən yığılmış böyük məbləğin geri verilməsini tələb etdi. Şeyx İbrahim mayın axırlarında Təbrizə daxil oldu. O, burada özünü ədalətli və müdrik hökmdar kimi göstərdi. İbrahim tezliklə <a href="/w/index.php?title=U%C3%A7an&action=edit&redlink=1" class="new" title="Uçan (səhifə mövcud deyil)">Uçana</a> tərəf yollandı. Bu vaxt Cəlairi sultanı Əhmədin başına topladığı çoxlu tərəfdarları ilə Azərbaycana gəldiyini eşidən Şirvanşah əmirlərini yığıb dedi: "Biz bu əlahəzrət xanədanla (Cəlarilərlə) uzun müddət dostluq etmişik. Ölkə (<a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycan</a>) başçısız qaldığından və Azərbaycan sultan Əhmədin əcdadlarının iqamətgahı olduğundan biz bura yalnız zalımlar təbəələri incitdiklərinə görə gəlmiş və onları məmurların azğınlığından xilas etmişik. İndi isə evin əsl sahibi gəldiyi üçün biz öz ölkəmizə qayıdırıq".<a href="#cite_note-88">[88]</a> Sultan Əhməd h.809-cu il məhərrəm ayının (iyun, 1406-cı il) ortalarında Təbrizə girdi. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Qara_Yusifin_Şirvan_yürüşü">Qara Yusifin Şirvan yürüşü</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=24" title="Qara Yusifin Şirvan yürüşü bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=24" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Qara Yusifin Şirvan yürüşü">mənbəni redaktə et</a>]</div> <dl><dd><div class="noprint"><a href="/wiki/Fayl:Gnome-searchtool.svg" class="mw-file-description" title="border=none"><img alt="border=none" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/15px-Gnome-searchtool.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/23px-Gnome-searchtool.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/30px-Gnome-searchtool.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a> Əsas məqalə: <a href="/wiki/K%C3%BCr_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC_(1412)" title="Kür döyüşü (1412)">Kür döyüşü (1412)</a> </div></dd></dl> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Qara_Qoyunlu_Turcomans_1407%E2%80%931468.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Qara_Qoyunlu_Turcomans_1407%E2%80%931468.png/300px-Qara_Qoyunlu_Turcomans_1407%E2%80%931468.png" decoding="async" width="300" height="207" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Qara_Qoyunlu_Turcomans_1407%E2%80%931468.png/450px-Qara_Qoyunlu_Turcomans_1407%E2%80%931468.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Qara_Qoyunlu_Turcomans_1407%E2%80%931468.png/600px-Qara_Qoyunlu_Turcomans_1407%E2%80%931468.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="428" /></a><figcaption>Şirvanşahlar dövləti 1412-ci ildən etibarən <a href="/wiki/Qaraqoyunlu_d%C3%B6vl%C9%99ti" class="mw-redirect" title="Qaraqoyunlu dövləti">Qaraqoyunlu dövlətindən</a> vassal asılılğı vəziyyətində olmuşdur</figcaption></figure> Qaraqoyunlu Qara Yusiflə qarşıdurma vəziyyətində olan Cəlairi Sultan Əhməd Təbrizi tərk etməzdən əvvəl Şirvanşah İbrahimdən yardım istəmiş, o isə dərhal oğlu <a href="/wiki/K%C9%99yum%C9%99rs" class="mw-redirect" title="Kəyumərs">Kəyumərsin</a> (mənbələrdə həm də Gövhərşah adı ilə qeyd edilir) başçılığı ilə Şirvan qoşunlarını köməyə göndərmişdi. Sultan Əhmədin məğlub olduğu gün <a href="/wiki/K%C9%99yum%C9%99rs" class="mw-redirect" title="Kəyumərs">Kəyumərs</a> Təbrizin həndəvərinə gəlib çatdı. Gecə o, Qara Yusifin qoşunlarının qəfil hücumuna məruz qalaraq əsir alındı. Qara Yusifin əmri ilə <a href="/wiki/K%C9%99yum%C9%99rs" class="mw-redirect" title="Kəyumərs">Kəyumərs</a> Ərciş qalasına salındı. Vəziyyətin belə olduğunu görən Şirvanşah oğlunun geri qaytarılması üçün böyük məbləğdə pul təklif etdi.<a href="#cite_note-89">[89]</a> Lakin Qara Yusif <a href="/wiki/K%C9%99yum%C9%99rs" class="mw-redirect" title="Kəyumərs">Kəyumərsi</a> təmənnasız buraxdı və onunla atası Şeyx İbrahimə tabe olmaq tələbi ilə məktub göndərdi. Şirvanşah I İbrahim oğlu <a href="/wiki/K%C9%99yum%C9%99rs" class="mw-redirect" title="Kəyumərs">Kəyumərsin</a> xəyanət etməsindən, atasını devirərək, Qara Yusifin vassal olmaq barədə onunla saziş bağlamasından şübhələnərək oğlunu edam etdirdi.<a href="#cite_note-90">[90]</a> Kəyumərsin edam olunması xəbərini alan <a href="/wiki/Qara_Yusif" title="Qara Yusif">Qara Yusif</a> <a href="/wiki/T%C9%99briz" title="Təbriz">Təbrizdən</a> çıxaraq <a href="/wiki/Qaraba%C4%9F" title="Qarabağ">Qarabağa</a> gəldi. Sonra o, Şeyx İbrahimin yanına elçi göndərərək tabe olmasını təklif etdi. Müstəqilliyini itirmək istəməyən Şirvanşah İbrahim isə Şirvanda böyük ordu toplayaraq <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ki" title="Şəki">Şəki</a> hakimi Sidi Əhməd və gürcü hökmdarı <a href="/wiki/II_Konstantin" title="II Konstantin">II Konstantinlə</a> ittifaqda on iki minlik süvari ilə Qara Yusifin üzərinə yeridi. Tarixə Kür döyüşü kimi daxil olmuş döyüş h.815-ci ilin şaban ayında (1412-ci il noyabrın 6-dan dekabrın 4-dək) oldu. Şirvanşahın qoşunları məğlubiyyətə uğrayıb qaçdı. Döyüşü öz qoşunları ilə gürcü hökmdarı davam etdirirdi. Tezliklə müttəfiqlərin birləşmiş qoşunu Qara Yusifin qoşunları tərəfindən mühasirəyə alınaraq əsir götürüldü. Şirvanşah İbrahimi, onun oğullarını məiyyəti ilə birlikdə zəncirlənmiş halda <a href="/wiki/T%C9%99briz" title="Təbriz">Təbrizə</a> göndərib zindana saldılar.<a href="#cite_note-91">[91]</a> <a href="/wiki/T%C9%99briz" title="Təbriz">Təbrizdə</a> <a href="/wiki/Qara_Yusif" title="Qara Yusif">Qara Yusif</a> əsir <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a> İbrahimlə danışıqlar aparmağa başladı. O, İbrahimdən 1200 İraq tüməni, Şeyx Bəhluldan 200 tümən, qazı Mövlana Zahirəddindən 100 tümən məbləğində can bahası tələb etdi. Sonra Qara Yusif Şirvanşahdan sarayda (ehtimal ki, <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakıdakı</a> <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_saray%C4%B1" title="Şirvanşahlar sarayı">Şirvanşahlar sarayında</a>) saxlanılan cavahiratın və qızılın öz xəzinəsinə gətirilməsi tələbini irəli sürdü. Lakin bu zaman Təbrizin tacir və sənətkar rəisləri, başda Şeyx Əxi Qəssab olmaqla, Qara Yusifin divanına gələrək əgər Qara Yusif pul əvəzinə mal qəbul etməyə razılıq verərsə, Şirvanşahın can bahasını dərhal ödəməyə hazır olduqlarını bildirdilər. Qara Yusif buna razı oldu və təbrizlilər Qara Yusifın divanına 1200 tümən məbləğində mal verdilər, əvəzində isə Şeyx İbrahim həmin məbləği Şirvan divanından almaq üçün Əxi Qəssabın və tacirlərin adına bərat kağızları verdi.<a href="#cite_note-92">[92]</a> Bundan sonra Qara Yusif İbrahimi buxovdan azad edib ziyafətdə öz yanında oturtdu. Şirvanşah Qara Yusifin vassallığını qəbul etdi və ondan Şirvan vilayətini <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ki" title="Şəki">Şəki</a> hüdudlarından <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbəndə</a> qədər bütün şəhərləri ilə birlikdə əvvəlki qaydada idarə etmək hüququnu təsdiq edən fərman aldı.<a href="#cite_note-93">[93]</a><a href="#cite_note-94">[94]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Şeyx_Cüneydin_Şirvan_yürüşü">Şeyx Cüneydin Şirvan yürüşü</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=25" title="Şeyx Cüneydin Şirvan yürüşü bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=25" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Şeyx Cüneydin Şirvan yürüşü">mənbəni redaktə et</a>]</div> <a href="/wiki/Qaraqoyunlu" class="mw-redirect" title="Qaraqoyunlu">Qaraqoyunlu</a> <a href="/wiki/Cahan%C5%9Fah_H%C9%99qiqi" class="mw-redirect" title="Cahanşah Həqiqi">Cahanşah Həqiqi</a> tərəfindən Azərbaycandan qovulmuş Səfəvi xanədanının varisi <a href="/wiki/%C5%9Eeyx_C%C3%BCneyd" title="Şeyx Cüneyd">Şeyx Cüneyd</a> <a href="/wiki/A%C4%9Fqoyunlu" class="mw-redirect" title="Ağqoyunlu">Ağqoyunlu</a> <a href="/wiki/Uzun_H%C9%99s%C9%99n" title="Uzun Həsən">Uzun Həsənin</a> dərin rəğbətini qazanmışdı. Hətta, Uzun Həsən bacısı Xədicəni Cüneydə ərə vermişdi. Cüneyd öz dövlətini yaratmaq məqsədilə Azərbaycanın inkişaf etmiş vilayətlərindən olan Şirvanı zəbt etmək fikrində idi. Bu məqsədlə o, səfərləri boyu müxtəlif ölkələrdən başına toplanmış 10000 tərəfdarları ilə ölkəni işğal etmək və Şirvanşahlar taxtına sahib olmaq üçün Şirvana basqın etdi. Şirvandakı şiə tərəfdarları da ona qoşuldular. <a href="/wiki/%C3%87%C9%99rk%C9%99zl%C9%99r" title="Çərkəzlər">Çərkəzlərlə</a> dini müharibə basqını üçün bəhanə oldu. Şeyx Cüneydin siyasətini anlayan və təbərsəranlılar tərəfindən təhrik edilən Şirvanşah I Xəlilullah Qaraqoyunlu Cahanşahın yardımı ilə böyük qoşunla onun qabağına çıxdı. 1460-cı ildə Samurçayın sol sahilindəki Qıpçaq kəndinin yaxınlığında baş verən vuruşmada Cüneyd öldürüldü, onun müridləri isə məğlub edildi. Bir versiyaya görə Cüneyd əsir alınaraq Şirvanşahın əmri ilə edam olunmuş, başqa mənbələrə görə isə döyüş meydanında oxla vurulub, öldürülmüşdür.<a href="#cite_note-95">[95]</a><a href="#cite_note-96">[96]</a> Fəzlullah ibn Ruzbixan Xuncinin məlumatına görə Cüneydin müridləri onun meyitini <a href="/wiki/Samur%C3%A7ay" title="Samurçay">Samurçayın</a> sağ sahilinə keçirərək Gülxan kəndində (indiki Qusar rayonunun <a href="/wiki/H%C9%99zr%C9%99_(Qusar)" title="Həzrə (Qusar)">Həzrə</a> kəndi) dəfn etmişlər.<a href="#cite_note-97">[97]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ağqoyunlularla_müttəfiqlik_siyasəti">Ağqoyunlularla müttəfiqlik siyasəti</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=26" title="Ağqoyunlularla müttəfiqlik siyasəti bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=26" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Ağqoyunlularla müttəfiqlik siyasəti">mənbəni redaktə et</a>]</div> <div class="thumb tmulti tright"><div class="thumbinner" style="miqyas:147px;max-width:147px"><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;miqyas:145px;max-width:145px"><div class="thumbimage"><a href="/wiki/Fayl:Aq_quyunlu_helmet_Iran.JPG" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Aq_quyunlu_helmet_Iran.JPG/143px-Aq_quyunlu_helmet_Iran.JPG" decoding="async" width="143" height="278" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Aq_quyunlu_helmet_Iran.JPG/215px-Aq_quyunlu_helmet_Iran.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Aq_quyunlu_helmet_Iran.JPG/286px-Aq_quyunlu_helmet_Iran.JPG 2x" data-file-width="570" data-file-height="1108" /></a></div></div><div style="clear:left"></div><div class="thumbcaption" style="clear:left;text-align:left;background-color:lightgrey"><a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a> <a href="/wiki/I_F%C9%99rrux_Yasar" class="mw-redirect" title="I Fərrux Yasar">I Fərrux Yasarın</a> <a href="/wiki/Nyu-York" title="Nyu-York">Nyu-Yorkda</a> <a href="/wiki/Metropoliten_muzeyi" title="Metropoliten muzeyi">Metropoliten muzeyində</a> saxlanan dəbilqəsi</div></div></div> Ağqoyunlu <a href="/wiki/Uzun_H%C9%99s%C9%99n" title="Uzun Həsən">Uzun Həsən</a> <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a> I Fərrux yasarla və Səfəvi <a href="/wiki/%C5%9Eeyx_Heyd%C9%99r" title="Şeyx Heydər">Şeyx Heydərlə</a> müttəfiqlik münasibətlərini ömrünün sonunadək davam etdirmişdi. Uzun Həsənin h.883 (1478)-cü ilin ramazan ayında ölümündən sonra da Şirvanşahın Ağqoyunlu xanədanı ilə münasibətləri dəyişmədi. Uzun Həsənin oğlu və varisi <a href="/wiki/Yaqub_b%C9%99y" title="Yaqub bəy">Yaqub bəy</a> (h.883–896 (1478–1490)-cı illər) xarici düşmənlərlə mübarizədə Şirvanşahın dayağı idi. O, Fərrux Yasarın <a href="/w/index.php?title=Qaytaq&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qaytaq (səhifə mövcud deyil)">Qaytaq</a> usmisi Adil bəyin bacısından doğulan qızı Gövhər Sultana evlənmişdi. Yaqub bəyin ondan Baysunqur Mirzə və Murad Mirzə adlı iki oğlu olmuşdu.<a href="#cite_note-98">[98]</a> Şeyx Heydərin 1483-cü ildə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvan</a> yürüşü zamanı da Yaqub bəy qayınatası Şirvanşah Fərrux Yasara hərbi yardım göstərmişdi. 1489-cu ildə öz möhürü ilə təsdiq etdiyi şərtnamədə Şirvanşah I Fərrux Yasar bir sıra vassal təəhhüdləri götürdü. Lakin bir ildən, Sultan Yaqub 1490-cı ildə öldükdən sonra onun yerinə keçən oğlu və varisi, Şirvanşahın nəvəsi Baysunqur babasının təsiri altına düşdü və Şirvan dövləti yenidən müstəqil oldu.<a href="#cite_note-99">[99]</a> <a href="/wiki/Baysunqur_Mirz%C9%99" class="mw-redirect" title="Baysunqur Mirzə">Baysunqur Mirzə</a> (1490–1492) <a href="/wiki/T%C9%99briz" title="Təbriz">Təbrizdə</a> taxta çıxarkən babası Fərrux Yasardan yardım istədi<a href="#cite_note-100">[100]</a> və uzun sürməyən hakimiyyətdən sonra Maqsud bəyin oğlu, <a href="/wiki/Uzun_H%C9%99s%C9%99n" title="Uzun Həsən">Uzun Həsənin</a> nəvəsi Rüstəm bəy tərəfindən qovularaq <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvana</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşahın</a> yanına qaçdı. Baysunqur Mirzə, Fərrux Yasarın və Şirvan qoşunlarının köməyi ilə öz hüquqlarını bərpa etməyə cəhd göstərsə də, h.898 (1492/3)-ci ildə <a href="/wiki/B%C9%99rd%C9%99" title="Bərdə">Bərdə</a> ilə <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99" title="Gəncə">Gəncə</a> arasında Rüstəm bəylə vuruşmada həlak oldu.<a href="#cite_note-101">[101]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Şeyx_Heydərin_Şirvan_yürüşü">Şeyx Heydərin Şirvan yürüşü</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=27" title="Şeyx Heydərin Şirvan yürüşü bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=27" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Şeyx Heydərin Şirvan yürüşü">mənbəni redaktə et</a>]</div> Dayısı Uzun Həsənin dəstəyi ilə müridlər və <a href="/wiki/Sufi" class="mw-redirect" title="Sufi">sufilər</a> üzərində nüfuzunu gücləndirmiş Səfəvi Şeyx Heydər, atası Şeyx Cüneydin siyasətini izləyərək Şirvanı tutmağa çalışırdı. O, Şirvanşahdan Şeyx Cüneydin ölümünün qisasını almaq istəyərək "kafir" çərkəzlər əleyhinə mübarizə bəhanəsi ilə 10000 süvari qoşun topladı və Sultan Yaqubdan Şirvanşah Şirvanşah Fərrux Yasara məktub gətirməklə ondan Şirvanşahlar dövlətinin ərazisinə daxil olan <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbənddən</a> keçməklə, <a href="/wiki/Da%C4%9F%C4%B1stan" title="Dağıstan">Dağıstana</a>, çərkəzlər ölkəsinə getmək üçün icazə alıb yürüşə yollandı, oranı talan edərək çoxlu əsir götürdü və təntənə ilə <a href="/wiki/%C6%8Frd%C9%99bil" title="Ərdəbil">Ərdəbilə</a> qayıtdı. H.892 (1487)-ci ildə çərkəzlər üzərinə ikinci dəfə basqın edən Şeyx Heydər 6000 nəfər əsir alaraq, eyni yolla Ərdəbilə döndü.<a href="#cite_note-102">[102]</a><a href="#cite_note-103">[103]</a><a href="#cite_note-104">[104]</a> H.893 (1488)-cü ildə <a href="/wiki/%C5%9Eeyx_Heyd%C9%99r" title="Şeyx Heydər">Şeyx Heydər</a> <a href="/wiki/%C3%87%C9%99rk%C9%99zl%C9%99r" title="Çərkəzlər">çərkəzlər</a> üzərinə üçüncü basqına icazə almaq üçün anası — <a href="/wiki/Uzun_H%C9%99s%C9%99n" title="Uzun Həsən">Uzun Həsənin</a> bacısı Xədicə xatunu <a href="/wiki/Qum" class="mw-redirect" title="Qum">Quma</a>, Sultan Yaqubun sarayına göndərdi. Sultan Yaqub Şirvanşah Fərrux Yasara çərkəzlərlə müharibədə Heydərə yardım göstərməyi xahiş etdi. Üçüncü yürüşü zamanı Şeyx Heydər sazişi pozdu və Şirvanşah I Xəlilullah tərəfindən göndərilmiş elçi ilə kobud rəftar etdi. O, elçiyə dedi: "Geri qayıt və əmirinə de ki, biz onunla müharibə etməyə gəlirik. Atamın hər bir damla qanı üçün bütün dünyanın başını vuracağıq. Vuruşma filan gündə olacaq və <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vil%C9%99r" title="Səfəvilər">Səfəvi</a> qoşunları ləngimədən <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1_(%C5%9F%C9%99h%C9%99r)" class="mw-redirect" title="Şamaxı (şəhər)">Şamaxıya</a> hücum edəcəkdir".<a href="#cite_note-105">[105]</a> Şeyx Heydər öz qoşunları ilə hücuma keçəndə Şirvanşah <a href="/wiki/G%C3%BCl%C3%BCstan_qalas%C4%B1" class="mw-disambig" title="Gülüstan qalası">Gülüstan qalasına</a> çəkilməyə məcbur oldu. Qisas alan şeyx heç kəsə aman vermədən Şamaxı əhalisini qırmağa başladı. Bu xəbər şeyxin hərəkətlərində özü üçün də müəyyən təhlükə görən Sultan Yaqubu qəzəbləndirdi O, müsəlmanların tökülmüş qanının qisasını almaq və oğlu, Fərrux Yasarın nəvəsi Baysunqur xan vasitəsilə qohumluq əlaqələri ilə bağlı olduğu Şirvanşaha yardım etmək qərarına gəldi. Sultan Yaqub Şirvanşaha tərəfdar olan fəqihlərin təsirilə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşaha</a> kömək üçün <a href="/wiki/Sultaniyy%C9%99" class="mw-redirect" title="Sultaniyyə">Sultaniyyədən</a> <a href="/wiki/%C6%8Frd%C9%99bil" title="Ərdəbil">Ərdəbil</a> yolu ilə təcili <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvana</a> getdi və h.893-cü il cəmadiyülaxir ayının 28-də (9 iyun 1488-ci il) ora çatdı. Şeyx Heydər isə Şamaxını tərk edərək Dərbəndə tərəf çəkildi. H.893-cü il rəcəb ayının 29-da (9 iyul 1488-ci il) çərşənbə günü <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşahın</a> və <a href="/wiki/A%C4%9Fqoyunlu" class="mw-redirect" title="Ağqoyunlu">Ağqoyunlu</a> əmirlərinin birləşmiş qoşunları <a href="/wiki/%C5%9Eeyx_Heyd%C9%99r" title="Şeyx Heydər">Şeyx Heydərin</a> <a href="/wiki/Q%C4%B1z%C4%B1lba%C5%9Flar" class="mw-redirect" title="Qızılbaşlar">qızılbaşlarına</a> hücum etdi. Döyüş zamanı Şeyx Heydər oxla boynundan ölümcül yaralandı. Qızılbaşlar onu atdan endirib araya alaraq, düşmənin həmləsini dəf etməyə cəhd göstərdilər. Şeyxin həlak olduğunu görən qızılbaşlar döyüş meydanına qayıdaraq mərdliklə vuruşdular. Lakin əmirlərin və Şirvanşahların qoşunları onları məğlub və məhv etdilər. Sultan Yaqubun qərargahına göndərilən qasid döyüşün nəticəsi haqqında xəbərlə yanaşı, Şeyx Heydərin başını da apardı O, h.893-cü il şaban ayının 6-da (16 iyul 1488-ci il) çərşənbə axşamı Ərvanəguh adlı yerə çatdı. Sultan Yaqub şeyxin başını bir neçə günlüyə tamaşaya qoyduqdan sonra anası Xədicə Sultana (Uzun Həsənin bacısına) verməyi əmr etdi. Ertəsi gün şah alayı paytaxt <a href="/wiki/T%C9%99briz" title="Təbriz">Təbrizə</a> daxil oldu. Sultan Yaqub əmirlərə düşməndən tutulub alınmış <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvan</a> şəhərləri, <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbənd</a> və Mahmudabad Şirvanşah Fərrux Yasara qaytarıldı.<a href="#cite_note-106">[106]</a><a href="#cite_note-107">[107]</a><a href="#cite_note-108">[108]</a> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:1541-Battle_in_the_war_between_Shah_Isma%27il_and_the_King_of_Shirvan-Shahnama-i-Isma%27il.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/1541-Battle_in_the_war_between_Shah_Isma%27il_and_the_King_of_Shirvan-Shahnama-i-Isma%27il.jpg/250px-1541-Battle_in_the_war_between_Shah_Isma%27il_and_the_King_of_Shirvan-Shahnama-i-Isma%27il.jpg" decoding="async" width="250" height="325" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/1541-Battle_in_the_war_between_Shah_Isma%27il_and_the_King_of_Shirvan-Shahnama-i-Isma%27il.jpg/375px-1541-Battle_in_the_war_between_Shah_Isma%27il_and_the_King_of_Shirvan-Shahnama-i-Isma%27il.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/1541-Battle_in_the_war_between_Shah_Isma%27il_and_the_King_of_Shirvan-Shahnama-i-Isma%27il.jpg/500px-1541-Battle_in_the_war_between_Shah_Isma%27il_and_the_King_of_Shirvan-Shahnama-i-Isma%27il.jpg 2x" data-file-width="1000" data-file-height="1300" /></a><figcaption><a href="/wiki/Caban%C4%B1_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" class="mw-redirect" title="Cabanı döyüşü">Cabanı döyüşü</a></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Şah_İsmayılın_birinci_Şirvan_yürüşü">Şah İsmayılın birinci Şirvan yürüşü</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=28" title="Şah İsmayılın birinci Şirvan yürüşü bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=28" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Şah İsmayılın birinci Şirvan yürüşü">mənbəni redaktə et</a>]</div> <dl><dd><div class="noprint"><a href="/wiki/Fayl:Gnome-searchtool.svg" class="mw-file-description" title="border=none"><img alt="border=none" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/15px-Gnome-searchtool.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/23px-Gnome-searchtool.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/30px-Gnome-searchtool.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a> Əsas məqalə: <a href="/wiki/Caban%C4%B1_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" class="mw-redirect" title="Cabanı döyüşü">Cabanı döyüşü</a> </div></dd></dl> 1500-cü ildə qızılbaş əmirlərinin İsmayılın qışladığı Ərzincanda keçirilən müşavirəsində Səfəvilərin irsi düşməni olan Şirvanşah Fərrux Yasarla müharibəyə başlamaq qərara alındı.<a href="#cite_note-109">[109]</a><a href="#cite_note-110">[110]</a><a href="#cite_note-111">[111]</a> <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahlar</a> tərəfindən öldürülən atası və babasının intiqamını almaq istəyi ilə yaşayan İsmayıl, əmirlərinin <a href="/wiki/G%C3%BCrc%C3%BCstan" title="Gürcüstan">Gürcüstana</a> və <a href="/wiki/Erm%C9%99nistan" title="Ermənistan">Ermənistana</a> bir neçə basqınından sonra h.906 (1500)-cı ildə Fərrux Yasara qarşı 7 min qızılbaşla hücuma keçdi. Lakin İsmayıl <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxıya</a> daxil olanda, öyrəndi ki, bütün əhali şəhəri tərk edərək dağlarda gizlənmiş, Şirvanşah Fərrux Yasar isə Qəbələ qalasına çəkilmişdir. Lakin Qəbələyə hücum etmək fikrində olan İsmayıl, Şirvanşahın Gülüstan qalasına üz tutduğunu öyrəndi. Lakin Şirvanşah qalaya yetişə bilmədi, İsmayıl qızılbaş qoşunu ilə Cabanı adlanan yerdə onu haqladı. H.906 (1500)-ci ilin payızında burada Şirvanşah və Şirvanlılar üçün fəlakətlə qurtaran ən qanlı vuruşmalardan biri baş verdi. Bütün qoşunları məğlub olub qaçdıqda, sərkərdələri isə döyüş meydanında həlak olduqdan sonra tək qalan Şirvanşah atla Buğrut qalasına tərəf qaçmağa başladı, lakin qızılbaş dəstəsi Gülüstan qalasının yaxınlığında onu haqladı. Onlar tanımadıqları Şirvanşahı atdan saldılar, qoşqunu əlindən aldılar. Qızılbaşlardan biri, Hüseyn bəy Lələnin Şirvanşahı atdan çəkib salmış cilovdarı Şahgəldi ağa Fərrux Yasarın başını kəsərək İsmayıla gətirdi. Əsir Şirvanlılar Fərrux Yasarın meyitini tanıyıb onu dəfn etdilər.<a href="#cite_note-112">[112]</a><a href="#cite_note-113">[113]</a><a href="#cite_note-114">[114]</a><a href="#cite_note-115">[115]</a> Cabanı döyüşündən sonra, İsmayılın əmri ilə sərkərdələrdən <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_xan_Ustacl%C4%B1" title="Məhəmməd xan Ustaclı">Məhəmməd xan Ustaclı</a> və İlyas bəy Ayqutoğlu Xunuslu qoşunların başında <a href="/wiki/Bak%C4%B1_qalas%C4%B1" title="Bakı qalası">Bakı qalasını</a> almağa göndərilmişdilər. Həmin dövrdə Bakı, Mahmudabad və Salyanın hakimi Şirvanşah Fərrux Yasarın oğlu Qazı bəy idi. İsmayılın yürüşü zamanı Qazı bəy Bakıda olmadığından Bakı qalasının müdafiəsinə onun mənbələrdə adı çəkilməyən arvadı başçılıq edirdi.<a href="#cite_note-116">[116]</a> Uzun müddət müqavimətdən sonra Bakı qalası fəth edildi. Hülafə bəy Bakının adlı-sanlı sakinlərini özü ilə götürdü və sarayda çoxlu qızıl ələ keçirib, Şirvanşahların bütün sərvətini bakılıların qiymətli hədiyyələri ilə birlikdə İsmayıla göndərdi. Həsən Rumlunun məlumatına görə qızılbaşlar <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a> <a href="/wiki/I_X%C9%99lilullah" title="I Xəlilullah">Mirzə Xəlilüllahın</a> cənazəsinin qalıqlarını tapıb yandırdılar. <a href="/wiki/H%C9%99s%C9%99n_b%C9%99y_Rumlu" title="Həsən bəy Rumlu">Həsən bəy Rumlu</a> və Xondəmirin məlumatına görə, İsmayıl <a href="/wiki/%C5%9Eeyx_C%C3%BCneyd" title="Şeyx Cüneyd">Şeyx Cüneyd</a> öldürülməsində iştirak edənlərin qəbirlərini qazıb, sümüklərini odda yandırmağı əmr etmişdir.<a href="#cite_note-117">[117]</a><a href="#cite_note-118">[118]</a><a href="#cite_note-119">[119]</a> Qızılbaşlar Şirvanı tərk edərkən burada Səfəvilərin nümayəndələrini qoyub getdilər. İsmayıl öz dayəsi Hüseyn bəy Lələ Şamlunu Şirvana canişin təyin etdi, o isə öz yerində cilovdarı Şahgəldi ağanı qoydu.<a href="#cite_note-120">[120]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Şah_İsmayılın_ikinci_Şirvan_yürüşü">Şah İsmayılın ikinci Şirvan yürüşü</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=29" title="Şah İsmayılın ikinci Şirvan yürüşü bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=29" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Şah İsmayılın ikinci Şirvan yürüşü">mənbəni redaktə et</a>]</div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Safavid_Empire_1501_1722_AD.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Safavid_Empire_1501_1722_AD.png/280px-Safavid_Empire_1501_1722_AD.png" decoding="async" width="280" height="193" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Safavid_Empire_1501_1722_AD.png/420px-Safavid_Empire_1501_1722_AD.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Safavid_Empire_1501_1722_AD.png/560px-Safavid_Empire_1501_1722_AD.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="428" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C5%9Eah_%C4%B0smay%C4%B1l_X%C9%99tai" class="mw-redirect" title="Şah İsmayıl Xətai">Şah İsmayıl Xətainin</a> yürüşlərindən sonra Şirvanşahlar dövləti Səfəvilər dövlətindən vassal asılılığını qəbul etmişdir.</figcaption></figure> <a href="/wiki/Sara_A%C5%9Furb%C9%99yli" title="Sara Aşurbəyli">S. Aşurbəyliyə</a> görə, <a href="/wiki/Sultan_Mahmud" title="Sultan Mahmud">Sultan Mahmud</a> öldürüldükdən sonra <a href="/wiki/II_%C4%B0brahim" class="mw-redirect" title="II İbrahim">Şeyxşah</a> Şirvan taxtında ancaq Şah İsmayılın ali hakimiyyətini qəbul etmək və onun adından pul kəsdirməklə möhkəmlənə bilmişdi. Lakin Şirvanşah Şeyxşah Şirvanı müstəqil idarə etmək fikrindən əl çəkməmişdi. Şah İsmayılın h.913 (1507/8)-cü ildə zülqədərlər tayfasının iğtişaşını yatırtmaq üçün Maraş vilayətinə işğalçılıq yürüşündən istifadə edən Şeyxşah İsmayıla ödəməli olduğu xəracı verməkdən boyun qaçırdı və onun elçilərinə ehtiram göstərmədi. 1507-ci ildən Şeyxşah yeniden öz adından sikkə zərb etdirməyə başladı. Şah İsmayıl Şeyxşahın xərac vermək istəməməsi ilə əlaqədar h.915 (1509)-ci ilin sonlarında ikinci dəfə Şirvana yürüş etdi. O, <a href="/wiki/K%C3%BCr" title="Kür">Kür</a> çayına çatıb onu ponton körpülərlə keçdi. Şahın gəlməsini eşidən Şeyxşah qüvvələr nisbətini nəzərə alıb Buğurt qalasına çəkildi. İsmayıl əmirlərini Şamaxını tutmağa göndərdi, özü isə qoşunlarının bir hissəsi ilə Bakıya yollandı. Bakı qalasının kütüvalı hədiyyələrlə şahın qərargahına gələrək itaət göstərdi və şəhərin açarlarını ona təqdim etdi. İsmayıl <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakıdan</a> <a href="/wiki/%C5%9Eabran" title="Şabran">Şəbərana</a> getdi. Bu vilayətin valisi və digər Şirvan qalalarının hakimləri də şahın hüzuruna tələsərək, öz itaətlərini bildirdilər və buna görə mükafata və fəxri paltara layiq görüldülər. Şah həmin qalaların idarə olunmasını Lələ bəy Şamluya həvalə etdi. Bakının fəthindən sonra İsmayıl <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbəndə</a> yaxınlaşdı. <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd_qalas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Dərbənd qalası">Dərbənd istehkamlarının</a> möhkəmliyinə güvənən əmirlər Yar Əhməd ağa və Məhəmməd bəy əvvəlcə müqavimət göstərmək fikrində olsalar da, qısa müddət sonra qalanı təslim etdilər. Şah Mənsur bəyi Dərbənd hakimi təyin etdi. İsmayıl Şeyx Heydərin 22 il Təbərsəranda qalmış cənazəsinin qalıqlarını <a href="/wiki/%C6%8Frd%C9%99bil" title="Ərdəbil">Ərdəbilə</a> köçürüb orada ailəvi türbədə dəfn etməyi əmr etdi. Şirvana səfərindən sonra şahın uğurlarını və qələbələrini görən Şirvanşah Şeyxşah onunla yaxınlaşmaq qərarına gəldi və xərac verməyə razı oldu. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Səfəvi-Şirvanşah_xanədanları_arasında_qohumluq">Səfəvi-Şirvanşah xanədanları arasında qohumluq</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=30" title="Səfəvi-Şirvanşah xanədanları arasında qohumluq bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=30" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Səfəvi-Şirvanşah xanədanları arasında qohumluq">mənbəni redaktə et</a>]</div> Şah İsmayıl h.916 (1510/11)-cı ildə <a href="/wiki/Xorasan" class="mw-redirect" title="Xorasan">Xorasanda</a> Şeybək xana qalib gəldikdə <a href="/wiki/II_%C4%B0brahim" class="mw-redirect" title="II İbrahim">Şeyxşah</a>, digər hakimlər kimi, İsmayılın sarayına səfirlik göndərərək, onu təbrik etdi. Həmin vaxtdan şahla dostluq münasibətləri kəsilmirdi. 1518-ci ildə şahzadə Sam Mirzənin doğulması təntənəli şəkildə qeyd edilərkən Şah İsmayıl əmirləri Mirzə şah Hüseyni və Cəmaləddin Məhəmmədi Şirvana göndərdi. Onlar Şirvanşahı İsmayılın ona yaxşı münasibət bəslədiyinə əmin etdilər və Təbrizə gəlmək dəvətini yetirdilər. Şeyxşah cavabında onlarla birlikdə İsmayıla cins atlar, <a href="/wiki/B%C9%99rd%C9%99" title="Bərdə">Bərdə</a> qatırları, türk və Avropa parçaları, çoxlu pul, daş-qaş yolladı və oğlunu səfəvi sarayına göndərməyi, əgər şah əmr edərsə, şəxsən özünün gəlməsini vəd etdi.<a href="#cite_note-121">[121]</a> Şirvanşah söz verdiyi kimi oğlu, Sultan Xəlili qiymətli hədiyyələrlə <a href="/wiki/T%C9%99briz" title="Təbriz">Təbrizə</a>, İsmayılın sarayına göndərdi və dostluq münasibətlərini daha da möhkəmləndirmək məqsədilə şahın qızını oğluna istədi. Təklif qəbul edildi və İsmayıl qızı Pərixan xanımı Şirvanşahın oğlu sultan <a href="/wiki/II_X%C9%99lilullah" title="II Xəlilullah">Xəlilə</a> nişanladı. H.919 (1523)-cu ildə Şah İsmayıl Şirvanşah Şeyxşahın qızı ilə evlənmək istədiyini bildirdi. O, həmin məqsədlə əmir Cəlaləddin Məhəmmədi və Dəmir bəyi qiymətli hədiyyələrlə <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1_(%C5%9F%C9%99h%C9%99r)" class="mw-redirect" title="Şamaxı (şəhər)">Şamaxıya</a> göndərdi. Bu təklifdən son dərəcə məmnun qalan Şeyxşah şahın elçilərini böyük ehtiramla qəbul edib, qızını onlarla və məiyyətin müşayiətilə şaha göndərdi. H.929-cu il zilhiccə ayının 25-də (5 noyabr 1523-cü il) Təbriz yaxınlığında Şah İsmayılla Şirvanşahın qızının dəbdəbəli toyu oldu.<a href="#cite_note-122">[122]</a><a href="#cite_note-123">[123]</a> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Portrait_of_Shah_Tahmasp_I._Inscribed_%22Tammas_Pers%22._Painted_by_Cristofano_dell%27Altissimo,_dated_1552-1568.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Portrait_of_Shah_Tahmasp_I._Inscribed_%22Tammas_Pers%22._Painted_by_Cristofano_dell%27Altissimo%2C_dated_1552-1568.jpg/200px-Portrait_of_Shah_Tahmasp_I._Inscribed_%22Tammas_Pers%22._Painted_by_Cristofano_dell%27Altissimo%2C_dated_1552-1568.jpg" decoding="async" width="200" height="241" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Portrait_of_Shah_Tahmasp_I._Inscribed_%22Tammas_Pers%22._Painted_by_Cristofano_dell%27Altissimo%2C_dated_1552-1568.jpg/300px-Portrait_of_Shah_Tahmasp_I._Inscribed_%22Tammas_Pers%22._Painted_by_Cristofano_dell%27Altissimo%2C_dated_1552-1568.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/61/Portrait_of_Shah_Tahmasp_I._Inscribed_%22Tammas_Pers%22._Painted_by_Cristofano_dell%27Altissimo%2C_dated_1552-1568.jpg 2x" data-file-width="399" data-file-height="480" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C5%9Eah_I_T%C9%99hmasib" class="mw-redirect" title="Şah I Təhmasib">Şah I Təhmasibin</a> yürüşü nəticəsində Şirvanşahlar dövləti süqut etmiş, sonuncu <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a> tutularaq <a href="/wiki/T%C9%99briz" title="Təbriz">Təbrizdə</a> edam edilmişdir</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dövlətin_süqutu">Dövlətin süqutu</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=31" title="Dövlətin süqutu bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=31" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Dövlətin süqutu">mənbəni redaktə et</a>]</div> Şirvanşah Şahrux hakimiyyətə gəldiyi dövrdən Osmanlı xanədanı ilə əlaqəyə girərək Sultan I Süleymana məktub göndərərək ona sadiq olduğunu bildirmişdi.<a href="#cite_note-124">[124]</a> Şirvanşah Şahruxa qarşı üsyanların baş verdiyi bir dövrdə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvanı</a> çoxdan bəri Səfəvilər dövlətinə birləşdirmək fikrinə düşən şah I Təhmasib əlverişli bəhanə tapdı. H.945 (1538)-ci ilin baharında Əlqas Mirzə, Qorçubaşı Padarın müşayiətilə Kürü keçdi, Şirvana girərək, 300 nəfər qarnizonla birlikdə Surxab və <a href="/wiki/Q%C9%99b%C9%99l%C9%99" title="Qəbələ">Qəbələ</a> qalalarını tutdu. Sonra onlar Şirvanın ən möhtəşəm qalası olan Gülüstanı mühasirəyə alındı. Eyni zamanda Buğurt qalası da mühasirəyə alındı. Şirvanşah Şahrux doqquz ay Buğurt qalasında mübarizə apardı. Cənnabinin məlumatına görə Buğurta gələn şah Təhmasib adamlarını Şahruxun yanına göndərərək, ona aman, böyük iqta və müxtəlif hədiyyələr veriləcəyini vəd etdi. Lakin bunların hamısı yalan çıxdı. Sonra şah Şamaxının bütün sərkərdələrinə və rəislərinə hər cür nemətlər vəd edərək onlara xəyanət edərək aldatdı. O, şəhərin yüksək rütbəli sakinlərindən zorla iri məbləğdə pul alaraq, sonra onların çoxunun edam olunmasını əmr etdi. Ertəsi gün Şahrux Hüseyn bəy, Məhəmməd bəy və Şirvan əmirləri hədiyyələrlə Təhmasibin hüzuruna gələrək saraylarının və xəzinələrinin açarlarını itaətlə şahın vəkillərinə təqdim etdilər.<a href="#cite_note-125">[125]</a><a href="#cite_note-126">[126]</a><a href="#cite_note-127">[127]</a><a href="#cite_note-128">[128]</a> <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahların</a> hələ XIII əsrdən Buğurt qalasında saxlanılan xəzinəsinə I Təhmasib sahib oldu.<a href="#cite_note-129">[129]</a> Qəley-Buğurt qalasının süqutundan sonra, Şahrux, Hüseyn bəy və Məhəmməd bəy həbsxanaya salındı. Buğurt qalasını uçurmaq əmr edildi. H.945-ci il cəmadiyüləvvəl ayının üçündə cümə günü (27 sentyabr 1538-ci il) <a href="/wiki/G%C3%BCl%C3%BCstan_qalas%C4%B1" class="mw-disambig" title="Gülüstan qalası">Gülüstan qalasının</a> kütvalı Nemətulla bəy şahın hüzuruna gəlib qalanı ona təslim etdi. Ayın on yeddinci günü Hüseyn bəy Lələ edam olundu. Şah Təhmasib Şirvanı iqta kimi qardaşı Əlqas Mirzəyə verdi, Şirvanşah Şahruxu da əsl qul kimi qandalladaraq özü ilə götürüb <a href="/wiki/T%C9%99briz" title="Təbriz">Təbrizə</a> qayıtdı və h.946 (1539)-cı ildə onu gizlincə edam etdirdi, "onun həyatı şahın əmri ilə söndü".<a href="#cite_note-130">[130]</a><a href="#cite_note-131">[131]</a><a href="#cite_note-132">[132]</a><a href="#cite_note-133">[133]</a> Təhmasib Şirvanı tutduqdan sonra <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahlar</a> xanədanın devrildiyini elan etdi və <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvanı</a> <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vil%C9%99r_d%C3%B6vl%C9%99ti" class="mw-redirect" title="Səfəvilər dövləti">Səfəvilər dövlətinə</a> birləşdirdi. Ölkə şahın qardaşı bəylərbəyi Əlqas Mirzənin idarə etdiyi vilayətə çevrildi. Şirvanın, demək olar ki, bütün zadəganları məhv edildi, onun torpaqları qızılbaş tayfalarının başçılarına, əmirlərə paylandı.<a href="#cite_note-134">[134]</a><a href="#cite_note-135">[135]</a><a href="#cite_note-136">[136]</a><a href="#cite_note-137">[137]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Din">Din</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=32" title="Din bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=32" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Din">mənbəni redaktə et</a>]</div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Azerbaijan_Bibi_Eibat_mosque_Baku.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Azerbaijan_Bibi_Eibat_mosque_Baku.jpg/160px-Azerbaijan_Bibi_Eibat_mosque_Baku.jpg" decoding="async" width="160" height="273" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Azerbaijan_Bibi_Eibat_mosque_Baku.jpg/240px-Azerbaijan_Bibi_Eibat_mosque_Baku.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6b/Azerbaijan_Bibi_Eibat_mosque_Baku.jpg 2x" data-file-width="320" data-file-height="546" /></a><figcaption><a href="/wiki/Bibiheyb%C9%99t_m%C9%99scidi" title="Bibiheybət məscidi">Bibiheybət məscidi</a> <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahların</a> hakimiyyəti dövründə inşa edilmiş ən mühüm dini abidələrdən biridir</figcaption></figure> Arxeoloji qazıntılar politeizmlə bağlı inancların məcmusu kimi paqan təsəvvürlərinin köklərinin <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvanda</a> çox qədim zamanlara gedib çıxdığını göstərir. Şərq xalqları arasında geniş yayılmış dörd əsas ünsürdən biri kimi oda sitayiş, <a href="/wiki/At%C9%99%C5%9Fp%C9%99r%C9%99stlik" class="mw-redirect" title="Atəşpərəstlik">atəşpərəstlik</a> geniş yayılmışdır. Atəşpərəst məbədləri olan atəşgahlar <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakıda</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxıda</a>, Qəbələdə tikilmişdir. Atəşpərəstliklə bağlı olan <a href="/wiki/Z%C9%99rd%C3%BC%C5%9Ftilik" class="mw-redirect" title="Zərdüştilik">Zərdüştilik</a> dini Şirvanda yayılmışdır. Zərdüşti əqidələrində od mühüm yer tuturdu və buna görə zərdüştiləri çox vaxt atəşpərəst hesab edirlər. Zərdüştilər ölmüş adamların cəsədlərini murdar hesab etdikləri üçün torpağa tapşırmır, dağlarda hazırladıqları xüsusi yerlərdə saxlayırdılar ki, qurd-quş yesin. Yalnız bundan sonra təmizlənmiş sümüklər yığılaraq dəfn edilirdi. <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_(tarixi_%C9%99razi)" title="Azərbaycan (tarixi ərazi)">Azərbaycan</a> ərazisində <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbəndə</a> qədər zərdüştilik sasanilərin hərbi-siyasi uğurları ilə bağlı olaraq yayılmışdı. I əsrdən etibarən isə Şirvanda xristianlıq yayılmış, III əsrdən dövlət dini səviyyəsinə qalxmışdır. VII əsrin əvvəllərində <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99bistan_yar%C4%B1madas%C4%B1" title="Ərəbistan yarımadası">Ərəbistan yarımadasında</a> meydana çıxan islam tezliklə dünyanın böyük bir hissəsinə yayıla bildi. Şirvan <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99bl%C9%99r" title="Ərəblər">ərəblər</a> tərəfindən fəth edildi, bölgədə islam yayılmağa başladı. Paqan dinlər, zərdüştilik, xristianlıq əhəmiyyətini itirir, <a href="/wiki/Y%C9%99hudilik" class="mw-redirect" title="Yəhudilik">yəhudilik</a> mövcudluğunu qoruyub saxlayır. VIII əsrin əvvəllərindən Qərbi <a href="/wiki/%C4%B0ran" title="İran">İranda</a> və <a href="/wiki/%C4%B0raq" title="İraq">İraqda</a> <a href="/wiki/Buveyhil%C9%99r_s%C3%BClal%C9%99si" title="Buveyhilər sülaləsi">Büveyhilərin</a> hakimiyyət başına gəlməsi ilə mötədil <a href="/wiki/%C5%9Ei%C9%99lik" title="Şiəlik">şiəlik</a> Azərbaycanda yayılmağa başlayır və Dərbəndə qədər gedib çıxır. Sünni hənəfi və şiə imami məzhəbləri aparıcı məzhəblər olurlar. <a href="/wiki/Sufilik" class="mw-redirect" title="Sufilik">Sufilik</a> də özünə xeyli ardıcıllar tapır. Bu dövrün ən gözəl sufi abidələrindən biri Şirvandakı Pirsaat çayı üzərindəki xanəgahdır. <a href="/wiki/S%C9%99lcuqlular" class="mw-redirect" title="Səlcuqlular">Səlcuqlular</a> dövründə <a href="/wiki/S%C3%BCnnilik" title="Sünnilik">sünnilik</a> bölgədə güclənir, şiəliyin mövqeləri zəifləyir. <a href="/wiki/T%C9%99s%C9%99vv%C3%BCf" class="mw-redirect" title="Təsəvvüf">Sufi</a> təriqətləri geniş yayılır. Monqol istilaları dövründə sufilik geniş yayılır. <a href="/wiki/H%C3%BCrufilik" title="Hürufilik">Hürufilik</a> güclənir. Onun banisi <a href="/wiki/F%C9%99zlullah_N%C9%99imi" title="Fəzlullah Nəimi">Fəzlullah Nəimi</a> idi. Əbülhəsən Əliyyül-Əla və şair <a href="/wiki/N%C9%99simi" class="mw-redirect" title="Nəsimi">Nəsimi</a> hürufiliyin ən nüfuzlu nümayəndələri kimi şöhrət tapmışlar. Bu dövrdə sufi <a href="/wiki/X%C9%99lv%C9%99tilik" title="Xəlvətilik">xəlvətiyyə</a> təriqətinin ikinci piri <a href="/wiki/Seyid_Y%C9%99hya_Bakuvi" title="Seyid Yəhya Bakuvi">Seyid Yəhya Bakuvi</a> Şirvanda çox məşhur olmuşdur. Şirvanşahların hakim sülalələrinin nümayəndələri <a href="/wiki/S%C3%BCnni" class="mw-redirect" title="Sünni">sünni</a> <a href="/wiki/M%C3%BCs%C9%99lman" title="Müsəlman">müsəlman</a> olmuşlar. Lakin əhali arasında islamla yanaşı digər dinlər – xüsusilə <a href="/wiki/Xristianl%C4%B1q" title="Xristianlıq">xristianlıq</a>, <a href="/wiki/Y%C9%99hudilik" class="mw-redirect" title="Yəhudilik">yəhudilik</a> və <a href="/wiki/Z%C9%99rd%C3%BC%C5%9Ft%C3%BCl%C3%BCk" class="mw-redirect" title="Zərdüştülük">zərdüştülük</a> də az miqdarda olsa belə yaylmışdır. Şirvanşahlar Şirvanda dini tikililərin — <a href="/wiki/Navah%C4%B1" class="mw-redirect mw-disambig" title="Navahı">Navahı</a> kəndi yaxınlığındakı <a href="/wiki/Pirsaat%C3%A7ay_xan%C9%99gah%C4%B1" class="mw-redirect" title="Pirsaatçay xanəgahı">Pirsaatçay xanəgahı</a>, <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakı</a> yaxınlığındakı <a href="/wiki/Bibiheyb%C9%99t_m%C9%99scidi" title="Bibiheybət məscidi">Bibiheybət türbəsi</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxı</a> yaxınlığındakı <a href="/wiki/G%C3%B6yl%C9%99r" title="Göylər">Göylər</a> kəndindəki <a href="/wiki/Pir_M%C9%99rd%C9%99kan_xan%C9%99gah%C4%B1" title="Pir Mərdəkan xanəgahı">Madəkani piri</a> və s. – tikilməsinə və onların bəzədilməsinə böyük əhəmiyyət verirdilər. Osmanlı və Ağqoyunlu sultanları kimi Şirvanşahlar da təsəvvüfə xüsusi maraq göstərmiş, sufi şeyxlərini himayə etmişlər. Xüsusilə I İbrahim və I Xəlilulahın bu istiqamətdə fəaliyyəti haqqında tarixi mənbələrdə çoxlu məlumatlar vardır. Həmin şirvanşahlardan birincisinin Hürufi, ikincisinin isə Xəlvəti xanəgahlarına bağlı olduğunu zənn edən tədqiqatçılar da vardır. <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vil%C9%99r" title="Səfəvilər">Səfəvilər</a> hakimiyyəti dövründə bölgədə <a href="/wiki/%C5%9Ei%C9%99lik" title="Şiəlik">şiəlik</a> yayılmağa başlayır. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Mədəniyyət">Mədəniyyət</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=33" title="Mədəniyyət bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=33" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Mədəniyyət">mənbəni redaktə et</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ədəbiyyat">Ədəbiyyat</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=34" title="Ədəbiyyat bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=34" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Ədəbiyyat">mənbəni redaktə et</a>]</div> <dl><dd><div class="noprint"><a href="/wiki/Fayl:Gnome-searchtool.svg" class="mw-file-description" title="border=none"><img alt="border=none" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/15px-Gnome-searchtool.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/23px-Gnome-searchtool.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/30px-Gnome-searchtool.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a> Əsas məqalə: <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_%C9%99d%C9%99biyyat%C4%B1" title="Azərbaycan ədəbiyyatı">Azərbaycan ədəbiyyatı</a> </div></dd></dl> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Xaqani.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/b/b0/Xaqani.jpg/200px-Xaqani.jpg" decoding="async" width="200" height="280" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/b/b0/Xaqani.jpg/300px-Xaqani.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/b/b0/Xaqani.jpg/400px-Xaqani.jpg 2x" data-file-width="431" data-file-height="604" /></a><figcaption><a href="/wiki/Xaqani_%C5%9Eirvani" title="Xaqani Şirvani">Xaqani Şirvaninin</a> <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_D%C3%B6vl%C9%99t_%C4%B0nc%C9%99s%C9%99n%C9%99t_Muzeyi" class="mw-redirect" title="Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyi">Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyində</a> saxlanan portreti</figcaption></figure> Xl-XIII əsrlərdə bütün Yaxın Şərqdə olduğu kimi, Şirvanda da poeziya yüksək səviyyəyə çatmışdı. <a href="/wiki/Fars_dili" title="Fars dili">Fars dili</a> ədəbiyyatda, o cümlədən şeirdə üstün yer tutaraq, <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99b_dili" title="Ərəb dili">ərəb dilini</a>, demək olar ki, tamamilə sıxışdırmışdı. Şairlər fars və ərəb dilləri ilə yanaşı türk dildə də əsərlər yazırdılar. XIII əsrin sonlarında şair <a href="/w/index.php?title=H%C9%99s%C9%99no%C4%9Flu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Həsənoğlu (səhifə mövcud deyil)">Həsənoğlu</a> Azərbaycan və fars dilində lirik şeirləri ilə şöhrət qazandı.<a href="#cite_note-138">[138]</a> Həsənoğlunun müasiri, <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakı</a> şairi <a href="/w/index.php?title=N%C9%99sir&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nəsir (səhifə mövcud deyil)">Nəsirin</a> (XIV əsrin əvvəlləri) bakılıları bir sıra vergilərdən azad edən və şəhərin abadlaşdırılmasına dair fərmanlar verən <a href="/w/index.php?title=M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_Xudab%C9%99nd%C9%99_Olcaytu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Məhəmməd Xudabəndə Olcaytu (səhifə mövcud deyil)">Məhəmməd Xudabəndə Olcaytuya</a> ithaf olunmuş azərbaycanca müxəmməsi də dövrümüzədək gəlib çatmışdır.<a href="#cite_note-139">[139]</a> Orta əsrlər Azərbaycan poeziyasının əsas janrları, bütün Yaxın və Orta Şərqdə olduğu kimi qəsidə, qəzəl və rübai idi. Şahları və feodalları mədh edən dəbdəbəli qəsidə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvanın</a> saray şairləri arasında dəbdə idi. Mənbələr xəbər verirlər ki, XI əsrin sonlarında <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a> <a href="/wiki/I_F%C9%99rib%C3%BCrz" title="I Fəribürz">I Fəribürzün</a> sarayında Şirvanşaha ərəb dilində mədhiyyələr yazan şairlər toplaşmışdı.<a href="#cite_note-140">[140]</a> Ərəb şairi əl-Qəzzinin <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycanda</a> və <a href="/wiki/Arran" title="Arran">Arranda</a> yazdığı şeirlər burada ərəbdilli poeziyanın ənənəvi janrlarının geniş yayıldığı ədəbi mühitin mövcud olduğunu göstərir. Əl-Qəzzinin Şirvanşah I Fəribürzün xəsisliyinin və digər qüsurlarının məxsərəyə qoyulduğu zərif ədəbi formada yazılmış həcvi dövrümüzə çatmışdır. Ehtimal ki, əl-Qəzzi Şirvanşaha həcv olan qəsidəsini Fəribürz gəlmə şairin mədhiyyələrini dinləmək istəmədikdə Şirvanı tərk edib getdikdən sonra yazmışdır.<a href="#cite_note-141">[141]</a> XII əsr klassik Azərbaycan poeziyasında lirik janrlarla yanaşı, dahi <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycan</a> şairi<a href="#cite_note-142">[142]</a><a href="#cite_note-143">[143]</a><a href="#cite_note-144">[144]</a><a href="#cite_note-145">[145]</a><a href="#cite_note-146">[146]</a> <a href="/wiki/Nizami_G%C9%99nc%C9%99vi" title="Nizami Gəncəvi">Nizami Gəncəvinin</a> qələmindən çıxan gözəl epik əsərlər də yaranmışdı. Nizaminin yaradıcılığının bir hissəsi də Şirvnşahların (I Axsitanın) adı il bağlıdır. XI əsrin əvvəllərindən, <a href="/wiki/Arran" title="Arran">Arran</a> və <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvan</a> da daxil olmaqla, <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_(tarixi_%C9%99razi)" title="Azərbaycan (tarixi ərazi)">Azərbaycanda</a> <a href="/wiki/Fars_dili" title="Fars dili">fars dilində</a> yazan tam bir nəsil görkəmli saray şairi meydana gəlmişdi. X əsrin ikinci yarısı – XI əsrin birinci yarısında ilk Azərbaycan sufi şair və filosoflarından biri dövrümüzədək gəlib çatmış ən qədim sufi divanının müəllifi <a href="/wiki/Baba_Kuhi_Bakuvi" title="Baba Kuhi Bakuvi">ibn Bakuyə və ya Baba Kuhi</a> təxəllüsləri ilə tanınmış Əbu Abdullah Əli ibn Məhəmməd Şirazi idi. <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Nizami_Rug_Crop.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Nizami_Rug_Crop.jpg/200px-Nizami_Rug_Crop.jpg" decoding="async" width="200" height="267" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Nizami_Rug_Crop.jpg/300px-Nizami_Rug_Crop.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Nizami_Rug_Crop.jpg/400px-Nizami_Rug_Crop.jpg 2x" data-file-width="666" data-file-height="888" /></a><figcaption>Dahi şair <a href="/wiki/Nizami_G%C9%99nc%C9%99vi" title="Nizami Gəncəvi">Nizami Gəncəvi</a> özünün "<a href="/wiki/Leyli_v%C9%99_M%C9%99cnun" title="Leyli və Məcnun">Leyli və Məcnun</a>" məsnəvisini <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a> <a href="/wiki/I_Axsitan" title="I Axsitan">I Axsitanın</a> sifarişi ilə yazmışdır.</figcaption></figure> XII əsrdə Şirvanşahlar <a href="/wiki/III_M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr" class="mw-redirect" title="III Mənuçöhr">III Mənuçöhrün</a> və <a href="/wiki/I_Axsitan" title="I Axsitan">I Axsitanın</a> sarayında Azərbaycanın farsdilli şeir məktəbi yaranmışdı. Onun başında məlik üş-şüəra (şairlər şahı) <a href="/wiki/%C6%8Fb%C3%BCl%C3%BCla_G%C9%99nc%C9%99vi" title="Əbülüla Gəncəvi">Nizaməddin Əbülüla Gəncəvi</a> dururdu. Saray şairi olan Əbülüla Gəncəvi, eyni zamanda, nədimlərin – <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşahın</a> şəxsi müsahiblərinin başçısı idi. Əbülüla gəncəli olub, XI əsrin son rübündə orada doğulub, təhsil almışdı. O, Şirvanın görkəmli şairləri <a href="/wiki/F%C9%99l%C9%99ki_%C5%9Eirvani" title="Fələki Şirvani">Fələkinin</a> və <a href="/wiki/Xaqani_%C5%9Eirvani" title="Xaqani Şirvani">Xaqaninin</a> müəllimi idi.<a href="#cite_note-147">[147]</a> Şirvanın digər bir istedadlı şairi <a href="/wiki/%C4%B0zz%C9%99ddin_%C5%9Eirvani" title="İzzəddin Şirvani">İzzəddin Şirvani</a> haqqında məlumat çox azdır. Yalnız onun Əbülüla və Xaqaninin müasiri olub, onlarla görüşdüyü məlumdur. Şeirlərindən bizə gəlib çatan bir yarımçıq qəsidəsi və bir rübaisi onun poeziyasının gözəllik və zərifliyindən xəbər verir.<a href="#cite_note-148">[148]</a> Şirvan məktəbinin məşhur şairlərindən biri də Əbülülanın tələbəsi <a href="/wiki/F%C9%99l%C9%99ki_%C5%9Eirvani" title="Fələki Şirvani">Əbu Nizam Məhəmməd Fələki Şirvanidir</a> (1108–1145). Fələki <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxıda</a> doğulmuşdur. O, dostu <a href="/wiki/Xaqani_%C5%9Eirvani" title="Xaqani Şirvani">Xaqaninin</a> köməyilə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_saray%C4%B1" title="Şirvanşahlar sarayı">Şirvanşahlar sarayına</a> gəlmiş, burada <a href="/wiki/III_M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr" class="mw-redirect" title="III Mənuçöhr">III Mənuçöhrü</a> Şirvanda abadlıq və mədəniyyətin tərəqqisi üçün çox iş görmüş ağıllı hökmdar kimi vəsf edən qəsidələr yazmağa başlamışdır.<a href="#cite_note-149">[149]</a> XII əsrdə Şirvanşahların saray şairlərinin ən görkəmlisi <a href="/wiki/Xaqani_%C5%9Eirvani" title="Xaqani Şirvani">Əfzələddin İbrahim ibn Əli Xaqani</a> (h.515–595 (1121/2–1199)-ci illər) idi. O, <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxı</a> yaxınlığındakı <a href="/wiki/M%C9%99lh%C9%99m" class="mw-disambig" title="Məlhəm">Məlhəm</a> kəndində dülgər Əlinin ailəsində anadan olmuşdur. Xaqani son dərəcə cilalanmış kamil şeir texnikasına, valehedici sənətkarlığa malik şair kimi məşhurdur. Xaqani dövrünün ən təhsilli adamlarından biri olub, ərəb dilini, fəlsəfəni, ilahiyyatı, təbabəti, ədəbiyyatı öyrənmişdi. Ona əmisi – həkim və alim <a href="/wiki/%C3%96m%C9%99r_ibn_Osman_Kafi%C9%99ddin" class="mw-redirect" title="Ömər ibn Osman Kafiəddin">Kafiəddin Ömər</a> təlim-tərbiyə vermişdi. Xaqaninin parlaq poetik istedadı erkən aşkar olmuş və tam şəkildə onu böyük mesenat olan Şirvanşah III Mənuçöhrün saray şairləri sırasına daxil edən müəllimi <a href="/wiki/%C6%8Fb%C3%BCl%C3%BCla_G%C9%99nc%C9%99vi" title="Əbülüla Gəncəvi">Əbülüla Gəncəvinin</a> təsiri altında formalaşmışdır.<a href="#cite_note-150">[150]</a><a href="#cite_note-151">[151]</a> H.552 (1157/8)-ci ildə ziyarətdən qayıdan Xaqani Azərbaycan ədəbiyyatında məsnəvi janrında yazılmış ilk əsər kimi dəyərləndirilən, yeganə poeması "<a href="/w/index.php?title=T%C3%B6hf%C9%99t%C3%BCl-%C4%B0raqeyn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Töhfətül-İraqeyn (səhifə mövcud deyil)">Töhfətül-İraqeyn</a>" əsərini tamamlayır.<a href="#cite_note-152">[152]</a> Xaqaninin yaradıcılığı təkcə <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_%C9%99d%C9%99biyyat%C4%B1" title="Azərbaycan ədəbiyyatı">Azərbaycan şeirinə</a> deyil, Yaxın Şərqin bütün farsdilli poeziyasına güclü təsir göstərmişdir. Əsas poetik janr olan <a href="/wiki/Q%C9%99sid%C9%99" title="Qəsidə">qəsidə</a> ilə yanaşı, humanist dünyəvi poeziya da inkişaf edirdi. Onun parlaq nümayəndəsi XII əsrin dahi şairi dünya ədəbiyyatının korifeylərindən biri <a href="/wiki/Nizami_G%C9%99nc%C9%99vi" title="Nizami Gəncəvi">Nizami Gəncəvi</a> idi. Mənbələrə görə, şair sufi dairələri və əxi təşkilatı ilə əlaqə saxlamışdır. O, ərəb, xüsusilə fars dillərini mükəmməl bilirdi. Nizamidə Axsitan "divan sahibi" kimi xatırlanır; ehtimal ki, şair özünün lirik şeirlər məcmuəsini ona təqdim etmişdir. Nizami məhəbbət mövzusuna həsr olunmuş üçüncü poeması "Leyli və Məcnun"u fars və ərəb dilləri ilə bəzəməyi xüsusi qeyd edən <a href="/wiki/I_Axsitan" title="I Axsitan">I Axsitanın</a> sifarişi ilə yazmışdı. Axsitanın bu tələbi Nizaminin fars dili ilə yanaşı Azərbaycan-türk dilində də şeirlər yazdığını ehtimal etməyə imkan verir.<a href="#cite_note-153">[153]</a> Axsitanın Nizamiyə məktubunda aşağıdakı misralar vardır: <table border="0" style="font-size:85%" width="100%"> <tbody><tr> <th colspan="2">Orijinal mətn </th> <th colspan="2">Azərbaycanca </th></tr> <tr> <td colspan="2"><center>دليلى و مجنون</center> </td> <td colspan="2"><center>Leyli və Məcnun<a href="#cite_note-154">[154]</a></center> </td></tr> <tr> <td colspan="2"><center>در زیور پارسی و تازی</center> </td> <td colspan="2"><center>Kamal cövhərinin xəzinəsindən,</center> </td></tr> <tr> <td colspan="2"><center>این تازه عروس را طرازی</center> </td> <td colspan="2"><center>Gör, kimin sapına inci düzürsən.</center> </td></tr> <tr> <td colspan="2"><center>ترکی صفت وفای ما نیست</center> </td> <td colspan="2"><center>Türk dili yaramaz şah nəslimizə,</center> </td></tr> <tr> <td colspan="2"><center>ترکانه سخن سزای ما نیست</center> </td> <td colspan="2"><center>Əskiklik gətirər türk dili bizə.</center> </td></tr> <tr> <td colspan="2"><center>آن کز نسبِ بلند زاید</center> </td> <td colspan="2"><center>Yüksək olmalıdır bizim dilimiz,</center> </td></tr> <tr> <td colspan="2"><center>او را سخنِ بلند، شاید</center> </td> <td colspan="2"><center>Yüksək yaranmışdır bizim nəslimiz.</center> </td></tr></tbody></table> Nizami poemanı 4 aya yazaraq, onu 1188-ci il sentyabrın 24-də başa çatdırdı. Nizaminin poeması bütün Şərqdə böyük uğur qazanaraq məşhurlaşmışdı. "Leyli və Məcnun" poeması XII əsr romantik <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_%C9%99d%C9%99biyyat%C4%B1" title="Azərbaycan ədəbiyyatı">Azərbaycan şerinin</a> zirvəsi və məhəbbət haqqında ən möhtəşəm əsərlərdəndir.<a href="#cite_note-ReferenceB-155">[155]</a> Dahi şairlər <a href="/wiki/Nizami" class="mw-redirect" title="Nizami">Nizami</a> və <a href="/wiki/Xaqani" class="mw-disambig" title="Xaqani">Xaqaninin</a> Azərbaycan xalqının mədəniyyətini, tarixini və həyat tərzini əks etdirən yaradıcılığı XII əsr <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_%C9%99d%C9%99biyyat%C4%B1" title="Azərbaycan ədəbiyyatı">Azərbaycan ədəbiyyatının</a> ən yüksək zirvəsi, onun "qızıl dövrü"dür. Həmin dövrdə ədəbiyyatın və elmin inkişafı birtərəfli xarakter daşımırdı. Bu, orta əsrlər Azərbaycan cəmiyyətində mədəniyyətin ümumi yüksəlişinin tərkib hissəsi idi. <a href="/wiki/XV_%C9%99sr" title="XV əsr">XV əsrdə</a> yaşamış yəhudi lüğətçi <a href="/wiki/Moisey_ben_Aaron_%C5%9Eirvani" title="Moisey ben Aaron Şirvani">Moisey ben Aaron</a> da Şirvanşahlar dövlətində yaşayıb yaratmışdır. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bədii_sənətkarlıq">Bədii sənətkarlıq</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=35" title="Bədii sənətkarlıq bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=35" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Bədii sənətkarlıq">mənbəni redaktə et</a>]</div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:%C6%8Fli_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_o%C4%9Flunun_d%C3%BCz%C9%99ltdiyi_b%C3%BCr%C3%BCnc_l%C3%BCl%C9%99yin,_%C5%9Eirvan,_1206,_Ermitaj.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/e/e2/%C6%8Fli_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_o%C4%9Flunun_d%C3%BCz%C9%99ltdiyi_b%C3%BCr%C3%BCnc_l%C3%BCl%C9%99yin%2C_%C5%9Eirvan%2C_1206%2C_Ermitaj.jpg/200px-%C6%8Fli_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_o%C4%9Flunun_d%C3%BCz%C9%99ltdiyi_b%C3%BCr%C3%BCnc_l%C3%BCl%C9%99yin%2C_%C5%9Eirvan%2C_1206%2C_Ermitaj.jpg" decoding="async" width="200" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/e/e2/%C6%8Fli_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_o%C4%9Flunun_d%C3%BCz%C9%99ltdiyi_b%C3%BCr%C3%BCnc_l%C3%BCl%C9%99yin%2C_%C5%9Eirvan%2C_1206%2C_Ermitaj.jpg/300px-%C6%8Fli_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_o%C4%9Flunun_d%C3%BCz%C9%99ltdiyi_b%C3%BCr%C3%BCnc_l%C3%BCl%C9%99yin%2C_%C5%9Eirvan%2C_1206%2C_Ermitaj.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/az/thumb/e/e2/%C6%8Fli_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_o%C4%9Flunun_d%C3%BCz%C9%99ltdiyi_b%C3%BCr%C3%BCnc_l%C3%BCl%C9%99yin%2C_%C5%9Eirvan%2C_1206%2C_Ermitaj.jpg/400px-%C6%8Fli_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_o%C4%9Flunun_d%C3%BCz%C9%99ltdiyi_b%C3%BCr%C3%BCnc_l%C3%BCl%C9%99yin%2C_%C5%9Eirvan%2C_1206%2C_Ermitaj.jpg 2x" data-file-width="629" data-file-height="532" /></a><figcaption>Əli Məhəmməd oğlu Şirvaninin düzəltdiyi bürünc lüləyin, Şirvan, 1206, <a href="/wiki/Ermitaj" title="Ermitaj">Ermitaj</a></figcaption></figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:D%C3%B6rdk%C3%BCnc_M%C9%99rd%C9%99kan_qalas%C4%B1n%C4%B1n_h%C9%99y%C9%99tind%C9%99ki_tap%C4%B1nt%C4%B1lar_(1).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/D%C3%B6rdk%C3%BCnc_M%C9%99rd%C9%99kan_qalas%C4%B1n%C4%B1n_h%C9%99y%C9%99tind%C9%99ki_tap%C4%B1nt%C4%B1lar_%281%29.jpg/200px-D%C3%B6rdk%C3%BCnc_M%C9%99rd%C9%99kan_qalas%C4%B1n%C4%B1n_h%C9%99y%C9%99tind%C9%99ki_tap%C4%B1nt%C4%B1lar_%281%29.jpg" decoding="async" width="200" height="95" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/D%C3%B6rdk%C3%BCnc_M%C9%99rd%C9%99kan_qalas%C4%B1n%C4%B1n_h%C9%99y%C9%99tind%C9%99ki_tap%C4%B1nt%C4%B1lar_%281%29.jpg/300px-D%C3%B6rdk%C3%BCnc_M%C9%99rd%C9%99kan_qalas%C4%B1n%C4%B1n_h%C9%99y%C9%99tind%C9%99ki_tap%C4%B1nt%C4%B1lar_%281%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/D%C3%B6rdk%C3%BCnc_M%C9%99rd%C9%99kan_qalas%C4%B1n%C4%B1n_h%C9%99y%C9%99tind%C9%99ki_tap%C4%B1nt%C4%B1lar_%281%29.jpg/400px-D%C3%B6rdk%C3%BCnc_M%C9%99rd%C9%99kan_qalas%C4%B1n%C4%B1n_h%C9%99y%C9%99tind%C9%99ki_tap%C4%B1nt%C4%B1lar_%281%29.jpg 2x" data-file-width="4032" data-file-height="1908" /></a><figcaption>Dördkünc Mərdəkan qalasının həyətindəki tapıntılar</figcaption></figure> Ölkədə bədii mədəniyyətin ümumi yüksəlişi ilə bağlı tətbiqi sənət xeyli inkişaf etmişdi. İncəsənət əsərləri səviyyəsində olan bir sıra bədii sənətkarlıq məmulatı – Şamaxı və Şəkinin ipək parçaları, metal qabları və zərgərlik məmulatı, Beyləqanın gözəl şirli saxsı qabları, <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvanın</a> bir sıra şəhərlərinin gözəl naxışlı xalçaları və sair incəsənət əşyaları Yaxın Şərq ölkələrinə ixrac edilirdi. Ermitajın zəngin kolleksiyası içərisində tuncdan tökülmüş Şirvan lüləyinin heykəl qrupu diqqəti cəlb edir. Bu nəfis su qabı donqarlı inək və onu əmən buzov təsvirindən ibarətdir. İnəyin belinə sıçrayıb onu parçalayan şir dəstək rolunu oynayır. Qab gümüşlə inkrustasiya edilmiş, üzərində nəbati naxışlar, insan və heyvan fiqurları təsvir olunan haşiyələrlə bəzədilmişdir. İnəyin boynundakı kitabədə yazılır: "Bu inək, buzov və şirin hər üçü bütöv şəkildə tökülmüşdür…" Kitabədə sifarişçinin, sahibinin, habelə nəqqaşın – Əli ibn Məhəmməd ibn Əbdül Qasımın adları çəkilir və h.603 (1206)-cü il məhərrəm ayı tarixi göstərilir. Son dərəcə ifadəli, dinamik və orijinal əsər olan bu heykəlcik onun yaradıcısının yüksək bədii sənətkarlığını göstərir.<a href="#cite_note-156">[156]</a> Şirvanşahlar sarayında XII əsrə aid edilən təbəqədəki quyuların birində bədii cəhətdən orijinal şəkildə işlənmiş tunc çıraq tapılmışdır. Çıraq bədii tökmə şəklində təsvir olunan süvari, ata hücum edən yırtıcı heyvan, iki öküz başı, pişikkimilər fəsiləsindən on dörd iri vəhşi heyvan başı, iki relyefli insan üzü və digər detallarla bəzədilmişdir. Çırağın uzunluğu 18 sm, hündürlüyü təqribən 8,5 sm-dir. O, əridilmiş mum texnikası əsasında düzəldilmişdir.<a href="#cite_note-157">[157]</a> Bədii sənətkarlıq növlərindən biri də şirli keramikadır. Tədqiqatçılar <a href="/wiki/Beyl%C9%99qan" title="Beyləqan">Beyləqan</a> keramikasının gözəlliyini, bariz ifadə olunmuş özülülüyünü və orijinallığını, habelə, Beyləqan dulusçularının, xüsusilə XI–XIII əsrin birinci rübündə tətbiqi sənət sahəsində yüksək səviyyəyə nail olduqlarını qeyd edirlər. XII əsrin məharətlə işlənmiş relyefli nəbati dairələr fonunda yaşıl zolaqlı boşqab və kasaları, parlaq polixrom naxışları, Beyləqanda işlənib hazırlanmış texniki üsulla manqan şiri üzərində incə və zərif naxışçəkmə həmin dövrdə başqa incəsənət sahələri kimi bədii keramika sənətinin də inkişaf etdiyini göstərir. Bu və ya digər məmulatları istehsal edən karxanalar onlara öz möhürlərini vururdular. Dulusçular bəzi qablarda öz imzalarını gizli şəkildə naxışlarla həkk edirdilər.<a href="#cite_note-158">[158]</a> Bir sıra şirli keramika məmulatını üzərində lirik xarakterli farsca poetik nümunələr, yaxud ərəbcə xoşbəxtlik arzuları bildirən kitabələr vardır.<a href="#cite_note-159">[159]</a> Sonrakı əsrlərdə şirli eramikanın inkişafına təkrar rast gəlinmir. Şirvan və Arran əhalisinin məişətində geniş yayılmış xalq tətbiqi sənət növlərindən biri də xalçaçılıq idi. <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycanda</a> xalça hələ eramızdan xeyli əvvəl toxunmuşdur. <a href="/wiki/Ming%C9%99%C3%A7evir" title="Mingəçevir">Mingəçevirdəki</a> katakomba qəbirində palaz qalıqları aşkar olunmuşdur. X əsrin anonim əlyazmasında <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvan</a> və <a href="/wiki/Xursan" title="Xursan">Xursan</a> vilayətlərində (<a href="/wiki/Quba" title="Quba">Quba</a> və <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakı</a> şəhəri ilə birlikdə Abşeron da bu zonaya daxil idi) müxtəlif çeşidli məxfuri-xovlu xalçalar, palazlar toxunduğuna dair məlumat verilir.<a href="#cite_note-160">[160]</a> "Əcaib əd-Dünya" adlı XIII əsr mənbəsində müasir Quba rayonu ərazisindəki Abxaz şəhərində zili xalçalar və yaxşı corablar toxunduğu xatırlanır.<a href="#cite_note-161">[161]</a> Quba-Şirvan qrupuna məxsus Şirvan tipli həndəsi naxışlı xovlu xalça dövrümüzədək gəlib çatmışdır. Bu xalça XlII – XIVəsrlərə aid edilir.<a href="#cite_note-162">[162]</a> XV əsrdə Şirvandan və <a href="/wiki/Arran" title="Arran">Arrandan</a> Qərbi Avropa ölkələrinə çoxlu miqdarda xalça ixrac olunduğu qeyd edilir.<a href="#cite_note-163">[163]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Memarlıq">Memarlıq</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=36" title="Memarlıq bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=36" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Memarlıq">mənbəni redaktə et</a>]</div> <dl><dd><div class="noprint"><a href="/wiki/Fayl:Gnome-searchtool.svg" class="mw-file-description" title="border=none"><img alt="border=none" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/15px-Gnome-searchtool.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/23px-Gnome-searchtool.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Gnome-searchtool.svg/30px-Gnome-searchtool.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a> Əsas məqalələr: <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_memarl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Azərbaycan memarlığı">Azərbaycan memarlığı</a> və <a href="/wiki/%C5%9Eirvan-Ab%C5%9Feron_memarl%C4%B1q_m%C9%99kt%C9%99bi" title="Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi">Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi</a></div></dd></dl> <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvanda</a> şəhərlərin və şəhər mədəniyyətinin inkişafı ilə bağlı memarlıq və şəhərsalma da inkişaf edirdi. Həmin dövrdə <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycanın</a> yüksək memarlıq sənəti, memarlıq formalarının özünəməxsusluğu, bəzək işlərinin zənginliyi yerli memarlığın çoxəsrlik inkişaf və təkmilləşmə dövrünün yekunu idi. IX–XI əsrlərə aid memarlıq abidələrinin cüzi bir hissəsi dövrümüzə çatmışdır. Bu dövrdə daha çox ibadətxanalar, əsasən, hakim islam dini ilə bağlı olan <a href="/wiki/M%C9%99scid" title="Məscid">məscidlər</a> tikilirdi. XI–XIII əsrlər Azərbaycan memarlıq abidələri onun yüksək inkişaf səviyyəsini göstərir və qonşu ölkələrin, Yaxın Şərqin həmhüdud ölkələrinin memarlığından fərqlənən özünəməxsus yerli xüsusiyyətləri ilə səciyyələnir. Onlarda bədii və tikinti ənənələrinin sabitliyi müşahidə olunur. Bu dövrdə <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_memarl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Azərbaycan memarlığı">Azərbaycan memarlığında</a> dörd istiqamət (memarlıq məktəbi) yaranmışdı. Azərbaycan memarlığının gələcək inkişafında mühüm rol oynamış yerli <a href="/wiki/Nax%C3%A7%C4%B1van-Mara%C4%9Fa_memarl%C4%B1q_m%C9%99kt%C9%99bi" title="Naxçıvan-Marağa memarlıq məktəbi">Naxçıvan-Marağa</a> və <a href="/wiki/%C5%9Eirvan-Ab%C5%9Feron_memarl%C4%B1q_m%C9%99kt%C9%99bi" title="Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi">Şirvan -Abşeron</a>, <a href="/wiki/Arran_memarl%C4%B1q_m%C9%99kt%C9%99bi" title="Arran memarlıq məktəbi">Arran</a> və <a href="/w/index.php?title=H%C9%99m%C9%99dan-Q%C9%99zvin_memarl%C4%B1q_m%C9%99kt%C9%99bi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Həmədan-Qəzvin memarlıq məktəbi (səhifə mövcud deyil)">Həmədan-Qəzvin</a> memarlıq məktəblərinin təşəkkül prosesi başa çatmışdı. Memarlıq binalarının daş hörməsinin xarakter və quruluşu ilə müəyyənləşən bədii obrazının bütövlüyü, hörgünün hamar fonunda relyeflə işıq-kölgə effekti yaradan plastik cəhətdən zəngin dekor ünsürlərinin yerləşdirilməsi <a href="/wiki/%C5%9Eirvan-Ab%C5%9Feron_memarl%C4%B1q_m%C9%99kt%C9%99bi" title="Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi">Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbinin</a> xüsusiyyətlərindəndir.<a href="#cite_note-164">[164]</a> XI–XIII əsrlərdə şəhərsalmanın inkişafı ilə əlaqədar olaraq Azərbaycan memarları ifadəliliyi və gözəlliyi ilə seçilən saraylar qəsrlər, karvansaralar, məscidlər, körpülər və s.tikirdilər. Bakı və Abşeronun memarlıq abidələri tikinti materialına, gözəl yonulmuş sarıya çalan, ağ xırda dənəvər yerli badamdar əhəngdaşına, ciddi və lakonik formalı bədii-memarlıq üslubuna görə Şirvan – Abşeron qrupunda birləşir. XI əsrin ibadətxana tikililərinə <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakının</a> <a href="/wiki/%C4%B0%C3%A7%C9%99ri%C5%9F%C9%99h%C9%99r" title="İçərişəhər">İçərişəhər</a> hissəsindəki <a href="/wiki/S%C4%B1n%C4%B1qqala_m%C9%99scidi" class="mw-redirect" title="Sınıqqala məscidi">Sınıqqala</a> adı ilə tanınan Məhəmməd ibn Əbubəkr məscidi aiddir. Məscid çatma tağlı, mehrabı olan düzbucaqlı otaqdan ibarətdir; məscidin şimal divarındakı ərəbcə kitabədə məscidin "əl-ustad əl-rəis Məhəmməd ibn Əbubəkr tərəfindən "h.471 (1078/9)-ci ildə" tikildiyi xəbər verilir.<a href="#cite_note-165">[165]</a> Yadelli basqınlar və siyasi şəraitin mürəkkəbliyi müdafiə istehkamlarının inşasını şərtləndirirdi. <a href="/wiki/Ab%C5%9Feron" class="mw-redirect" title="Abşeron">Abşerondakı</a> bir sıra qalalar və feodal qəsrləri XII–XIII əsrlərə aiddir. Ə. Ə. Ələsgərzadənin fikrincə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a> <a href="/wiki/I_Axsitan" title="I Axsitan">I Axsitanın</a> hökmranlığı dövründə h.583 (1187)-cü ildə Mərdəkan kəndində yuxarı hissəsi maşikullar və merlon dişcikləri ilə bəzənmiş divarla dövrələnən və tinlərində yarımbürcləri olan düzbucaqlı həyətin ortasındakı iyirmi iki metrlik prizmaşəkilli möhtəşəm <a href="/wiki/D%C3%B6rdk%C3%BCnc_M%C9%99rd%C9%99kan_qalas%C4%B1" title="Dördkünc Mərdəkan qalası">dördkünc qülləli qala</a> tikilmişdir. Onun yaxınlığında h.600 (1204)-cü ildə memar Əbdülməcid ibn Məsud tərəfindən tikilmiş və yerli memarlıq tipinin sabitliyini göstərən başqa bir qala ucalır, onun donjonu yuxarı hissəsi maşikul və merlonlarla bəzədilmiş azacıq nazikləşən daş silindir olub daha zərif formaya malikdir.<a href="#cite_note-166">[166]</a><a href="#cite_note-167">[167]</a> Şirvan-Abşeron məktəbinin müdafiə tikililərinin memarlığında Bakının İçərişəhər hişsəsində, dənizə doğru dikinə uzanan sahil qayasının çıxıntısı üzərində inşa edilmiş <a href="/wiki/Q%C4%B1z_qalas%C4%B1" title="Qız qalası">Qız qalası</a> qeyri-adi görkəmilə xüsusi yer tutur. Onun islamaqədərki dövrdə ibadətgah kimi tikildiyi,<a href="#cite_note-168">[168]</a> XII əsrin son rübündə (ehtimal ki, 1175-ci ildə) <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a> <a href="/wiki/I_Axsitan" title="I Axsitan">I Axsitan</a> <a href="/wiki/Ab%C5%9Feron" class="mw-redirect" title="Abşeron">Abşeronu</a> və <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakını</a> fortifikasiya istehkamları ilə möhkəmləndirərkən tikintisinin başa çatdırıldığına və dəyişdirilərək müdafiə qalasına çevrildiyinə dair mülahizə irəli sürülmüşdür. <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Qiz_qalasi,_Baku,_2010.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Qiz_qalasi%2C_Baku%2C_2010.jpg/220px-Qiz_qalasi%2C_Baku%2C_2010.jpg" decoding="async" width="220" height="330" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Qiz_qalasi%2C_Baku%2C_2010.jpg/330px-Qiz_qalasi%2C_Baku%2C_2010.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Qiz_qalasi%2C_Baku%2C_2010.jpg/440px-Qiz_qalasi%2C_Baku%2C_2010.jpg 2x" data-file-width="634" data-file-height="950" /></a><figcaption>Şirvanşahların zamanında əsaslı bərpa olunaraq müdafiə qurğusuna çevrilmiş qədim məbəd – <a href="/wiki/Q%C4%B1z_qalas%C4%B1" title="Qız qalası">Qız qalası</a></figcaption></figure> <a href="/wiki/Xaqani_%C5%9Eirvani" title="Xaqani Şirvani">Xaqaninin</a> (XI əsr) Şirvanşah I Axsitan ibn Mənuçöhrü mədh edən məşhur qəsidəsində Xorasanın yenilməz Bestam şəhəri ilə müqayisə edilən Bakının alınmaz qala kimi əhəmiyyəti qeyd olunur.<a href="#cite_note-169">[169]</a> Şeirdə Xaqani Şirvanşah I Axsitanın inşa etdirdiyi qala tikililərinə işarə edir. XII–XIII əsrin əvvəllərində istedadlı memar və sənətkarların yaşayıb yaratdığı Şirvanda memarlıq inkişaf edirdi. Mənbələrdə <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxının</a> yaxınlığındakı XII əsrdən xeyli əvvəl tikilmiş və o vaxtlar inşası başa çatdırılan <a href="/wiki/G%C3%BCl%C3%BCstan_qalas%C4%B1" class="mw-disambig" title="Gülüstan qalası">Gülüstan qalası</a>,<a href="#cite_note-170">[170]</a> <a href="/wiki/Q%C9%99ley-Bu%C4%9Furt_qalas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Qəley-Buğurt qalası">Buğurt qalası</a> və bir sıra digər qala və bürclər qeyd olunur. Zəkəriyyə əl-Qəzvini <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvan</a> vilayətində möhkəmləndirilmiş Buğurt qalasından danışır: "Bu qalada daş təsvirlər və heykəllər var. Onlar çox qədim olduqlarından mənaları aydın deyil. Qalada hökumet evi (dar əl-imarə) var. Onun qapısında yazılmışdır: "Bu evdə on bir otaq var. Lakin buraya girən çox cəhd göstərsə, onlardan (yalnız) onunu görə bilər. On birincinin yerini isə heç kim bilə bilməz, çünki hökmdarın xəzinəsi oradadır".<a href="#cite_note-ReferenceB-155">[155]</a> Şiddətli dağııntıya uğradığından <a href="/wiki/G%C3%BCl%C3%BCstan_qalas%C4%B1" class="mw-disambig" title="Gülüstan qalası">Gülüstan qalasının</a> bütöv qapalı quruluşundan dövrümüzə dağ relyefində pərən-pərən düşmüş, tək-tək bürc və divar bölümləri qalmışdır. Ən monumental bürclər qalaya qalxan cığırın başında, dağılıb aradan getmiş giriş darvazasının yanlarındadır. Onlardan qərbdə isə daha bir yarımdairəvi bürcün qalıqları yüksəlir. Planda düzbucaqlı biçimdə olan bu bürc dağın qərb yamacındadır. Dağın dərəyə baxan alt terrasında da divar uçuqları var. Bütün bu divar və bürc qalıqları vaxtilə dağ belinə qurşaq kimi dolanan möhkəm qala divarları içərisində olmuşdur. Yaxın keçmişdə isə Gülüstan qalasının daha çox tikintisi gözə dəyir və onun memarlığı haqqında daha dolğun təsəvvür yaradırdı. <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:%C5%9Eah_m%C9%99scidi_interyer.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/%C5%9Eah_m%C9%99scidi_interyer.jpg/300px-%C5%9Eah_m%C9%99scidi_interyer.jpg" decoding="async" width="300" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/%C5%9Eah_m%C9%99scidi_interyer.jpg/450px-%C5%9Eah_m%C9%99scidi_interyer.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/%C5%9Eah_m%C9%99scidi_interyer.jpg/600px-%C5%9Eah_m%C9%99scidi_interyer.jpg 2x" data-file-width="5184" data-file-height="3456" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C5%9Eah_m%C9%99scidi" title="Şah məscidi">Şah məscidinin</a> interyeri</figcaption></figure> Şirvanşahlar öz xəzinələrini zəif müdafiə olunan Şamaxıdan uzaqda, əlçatmaz Buğurt qalasında saxlayırdılar. Bu parçada Buğurt qalasını bəzəyən barelyef və daş heykəllər haqqında məlumat diqqətəlayiqdir. Buna bənzər heykəltəraşlıq təsvirləri <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxıdakı</a> Gülüstan qalasında, <a href="/wiki/Bay%C4%B1l_qalas%C4%B1" title="Bayıl qalası">Bayıl buxtasındakı qalada</a> da var idi. Ehtimal ki, bu heykəltəraşlıq təsvirləri, qədim ənənəyə görə, dövlət idarəsinin "dar əl-imarə"nin, yaxud <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşahın</a> iqamətgahının yerləşdiyi qalaları bəzəyirdi. Bayıl qəsrinin adanın biçiminə uyğun uzunsov planı var. Qalanın uzunluğu 180 m, orta eni isə 35 m-dir. Qala divarları şərqdə altı, qərbdə isə beş yarımdairəvi (Bakı qalasındakı kimi) bürclə möhkəmləndirilmişdir. Bayıl qəsrinin tikintisi siyasi-hərbi baxımdan çox qarışıq bir çağda – <a href="/wiki/Monqollar" title="Monqollar">monqol</a> yürüşləri bütün Yaxın Şərqi lərzəyə gətirdiyi vaxtda (1234–1235-ci illərdə) başa çatmışdı. Ancaq sahilə yaxın adada tikilən bu möhtəşəm qəsrin ömrü çox qısa olmuşdur. Alimlərin fikrincə, o, 1306-cı ildə baş verən güclü zəlzələ nəticəsində dənizə batmışdır.<a href="#cite_note-171">[171]</a> Monqol istilasından sonra (təqribən 1239-cu il) Şirvanda XIII əsrin sonlarınadək əhəmiyyətli tikililərə rast gəlinmir ki, bu da ölkənin hərbi əməliyyatlar nəticəsində dağıntıya məruz qaldığını göstərir. Lakin artıq XIV əsrin əvvəllərindən bütün ölkədə yenidən iri müdafiə tikililəri, ibadətgahlar inşa edilməyə başlayır (<a href="/wiki/Nardaran_qalas%C4%B1" title="Nardaran qalası">Nardaran</a>, <a href="/wiki/Ramana_qalas%C4%B1" title="Ramana qalası">Ramana qalaları</a> və s.) Şirvanşahlar dövrü <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_memarl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Azərbaycan memarlığı">Azərbaycan memarlığının</a> ən dəyərli nümunələrindən biri <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahların</a> <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakı</a> iqamətgahı olan <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_saray%C4%B1" title="Şirvanşahlar sarayı">Şirvanşahlar sarayıdır</a>. Kompleksə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_saray%C4%B1" title="Şirvanşahlar sarayı">Şirvanşahlar sarayı</a>, <a href="/wiki/Divanxana" class="mw-disambig" title="Divanxana">Divanxana</a>, <a href="/wiki/Keyqubad_m%C9%99scidi" title="Keyqubad məscidi">Keyqubad məscidi</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_t%C3%BCrb%C9%99si" title="Şirvanşahlar türbəsi">Şirvanşahlar türbəsi</a> (1435–1436), <a href="/wiki/%C5%9Eah_m%C9%99scidi" title="Şah məscidi">Şah məscidi</a> (1441), <a href="/wiki/Seyid_Y%C9%99hya_Bakuvi_t%C3%BCrb%C9%99si" title="Seyid Yəhya Bakuvi türbəsi">Seyid Yəhya Bakuvi türbəsi</a>, <a href="/wiki/Murad_darvazas%C4%B1" title="Murad darvazası">Murad darvazası</a> (1585), <a href="/wiki/Saray_hamam%C4%B1" title="Saray hamamı">Saray hamamı</a> və <a href="/wiki/Ovdan_(%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar)" class="mw-redirect" title="Ovdan (Şirvanşahlar)">ovdan</a> daxildir. Şirvanşahlar memarlıq kompleksinin aşağı həyətində yerləşmiş Şirvanşahlar türbəsi ilə Şah məscidi birlikdə, yuxarı həyətin memarlıq kompleksindən fərqlənən, kiçik bir tikinti kompleksi yaratmışdır. Düzbucaqlı prizma formasında olan Şirvanşahlar türbəsinin Şərq fasadı portal (baştağ) kompozisiyası ilə qeyd edilmiş və dekorativ ünsürlərlə bəzədilmişdir. Bu binanın ifadəli görkəm almasına kompozisiya aydınlığı və memarlıq formalarının ciddiliyi səbəb olmuşdur. Türbə tikintisində işıq kölgə ləkələrinə, şaquli memarlıq hissələri ilə üfüqi formalar arasındakı kontrastlığa və ustaların məharətlə yaratdığı daş üstündəki oymalara geniş yer verilmişdir. Binanın daxili hissəsi çatma günbəzlə nəhayətlənib. Cənub və Şimal tərəflərdə yerləşmiş xidmət otaqları tağtavanla örtülmüşdür. Şimal tərəfdəki otaqda dama apran dolama pilləkənlər yerləşdirilmişdir. Daxili quruluşun əsas hissəsi salona verilmişdir. Salonun divarlarında çatmatağlı dərin taxçalar yerləşdirilmişdir. Salonun üstü itibucaqlı təpəsi olan günbəzlə örtülmüşdür. Bu günbəz kürəvi formalı yelkənlər üzərində yerləşdirilmişdir. Günbəzin daxili səthi zərif dilim hissələrə parçalanmışdır. Salonun Qərb tərəfindəki iki kiçik otaqda türbə əmlakı saxlanırmış. Salonun ciddi üslublu memarlıq görkəmində nəzərə çarpan cəhət interyerlə qamətli günbəzin düzgün nisbətdə tikilməsidir. Günbəz vaxtilə firuzəyi kaşı lövhələrlə örtülü olmuşdur. <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_saray_kompleksi" class="mw-redirect" title="Şirvanşahlar saray kompleksi">Şirvanşahlar saray kompleksinin</a> Şimal-Qərb hissəsində, divarla əhatə edilmiş kvadrat həyətdə Divanxana yerləşir. Həyətin ortasında 1,5 metr hündürlüyündə olan bünövrənin üstündə divanxananın səkkizgüşəli mərkəzi pavilyonu ucaldılmışdır. Bu pavilyonun mərkəzi salonu beş tərəfdən açıq eyvana baxır. Divanxananı təşkil edən xüsusi formalı sütunlar və onların yaratdığı çatmatağlı arka abidənin mərdlik, qüvvət və müdriklik ifadə edən memarlıq obrazını yaratmışdır. <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6248307">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-left:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Həmçinin bax: <a href="/wiki/Ab%C5%9Feron_istehkamlar%C4%B1" title="Abşeron istehkamları">Abşeron istehkamları</a></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Heykəltəraşlıq">Heykəltəraşlıq</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=37" title="Heykəltəraşlıq bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=37" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Heykəltəraşlıq">mənbəni redaktə et</a>]</div> XII–XIII əsrlərdə Şirvanda dekorativ və plastik sənət xeyli inkişaf etmişdi. Sənətkarların abidələr üzərində qalmış adları bir sıra istedadlı heykəltəraşların olduğunu göstərir. Bakı buxtasında, XIV əsrdə su altında qalmış uzunsov düzbucaqlı formalı qala tipli tikilinin yerində (<a href="/wiki/Bak%C4%B1_qalas%C4%B1" title="Bakı qalası">Bayıl daşları deyilən yerdə</a>) üzərində ərəb əlifbası ilə kitabələr həkk olunmuş səkkiz yüzədək sal daş tapılmışdır. Fars dilindəki bu kitabələr vaxtilə abidənin divarlarını yuxarıdan dövrələyən frizdə yerləşdirilmişdir. Salların kitabələrdən boş qalan yerlərində qabarıq şəkildə müxtəlif heyvan, əfsanəvi varlıq, bəzilərində tac olan insan başları təsvir olunmuşdur. Bu qabartmaların bir çoxu böyük sənətkarlıqla, realist səpkidə işlənmiş, bu və ya digər heyvana məxsus hərəkətlər düzgün təcəssüm etdirilmişdir. Ehtimal ki, daha erkən dövrə aid olan natural ölçülü iki at barelyefinin parçaları diqqəti cəlb edir. Bir neçə daşda memar Zeynəddin ibn Əbu Rəşidin, nəqqaş Rəşidin adları çəkilir, abidənin h.632 (1234/5)-ci ildə tikildiyi göstərilir<a href="#cite_note-172">[172]</a>. Zəkəriyyə əl-Qəzvininin 1275-ci ildə yazdığına görə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşahın</a> <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxı</a> yaxınlığındakı <a href="/wiki/Q%C9%99ley-Bu%C4%9Furt_qalas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Qəley-Buğurt qalası">Buğurt qalasındakı</a> iqamətgahının divarlarında insan heykəl təsvirləri var idi.<a href="#cite_note-173">[173]</a><a href="#cite_note-174">[174]</a> XIV əsrin ikinci yarısının müəllifi Arif Ərdəbili xəbər verir ki, Şirvanşah Axsitan (XII əsr) Şamaxı yaxınlığında dağda daş hasarla dövrələnmiş əlçatmaz Gülüstan qalasını tikdirmişdi. Qalanın yuxarı hissəsində daşdan yonulmuş çox gözəl qabarıq insan üzləri təsvir olunmuşdur.<a href="#cite_note-175">[175]</a> XVII əsrdə <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxıda</a> olmuş səyyah <a href="/wiki/Adam_Oleari" title="Adam Oleari">Adam Oleari</a> qala divarında daşdan yonulmuş insan üzləri gördüyünü yazırdı<a href="#cite_note-176">[176]</a>. Görünür, bu nadir bəzək abidələri Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbində islamaqədərki qədim yerli ənənələr əsasında yaradılırdı. X əsr ərəb müəllifləri <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbənddə</a> şirlərin və insanların daş heykəl təsvirlərinin mövcudluğunu qeyd etmişlər.<a href="#cite_note-177">[177]</a> <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvanın</a> bir sıra rayonlarında qoyun və at şəklində başdaşılarına, habelə üzərində məişət, ov və ziyafət səhnələrinin və i.a. barelyef formasında təsvir edildiyi daş sallara təsadüf olunur. <a href="/wiki/%C4%B0slam" title="İslam">İslam</a> dininin insanın və heyvanların təsvirini qadağan etməsinə baxmayaraq, Azərbaycanda təsviri sənətin bu növü aradan çıxmamışdı.<a href="#cite_note-178">[178]</a> IX–XIII əsrlərə aid freskalar və boyakarlıq əsərləri dövrümüzədək gəlib çatmışdır. Mənbələrin verdiyi məlumatlar bu dövrdə təsviri sənətin mövcud olduğunu göstərir. Müqəddəsi (X əsr) xəbər verir ki, Muğandan bir mərhələ aralı quş və heyvan rəsmləri çəkilmiş əl-Həsrə adlı böyük bir qala var.<a href="#cite_note-179">[179]</a> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:B%C9%99hram_Gur_%C6%8Fjdahan%C4%B1_%C3%B6ld%C3%BCr%C3%BCr.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/B%C9%99hram_Gur_%C6%8Fjdahan%C4%B1_%C3%B6ld%C3%BCr%C3%BCr.jpg/250px-B%C9%99hram_Gur_%C6%8Fjdahan%C4%B1_%C3%B6ld%C3%BCr%C3%BCr.jpg" decoding="async" width="250" height="244" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/B%C9%99hram_Gur_%C6%8Fjdahan%C4%B1_%C3%B6ld%C3%BCr%C3%BCr.jpg/375px-B%C9%99hram_Gur_%C6%8Fjdahan%C4%B1_%C3%B6ld%C3%BCr%C3%BCr.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/B%C9%99hram_Gur_%C6%8Fjdahan%C4%B1_%C3%B6ld%C3%BCr%C3%BCr.jpg/500px-B%C9%99hram_Gur_%C6%8Fjdahan%C4%B1_%C3%B6ld%C3%BCr%C3%BCr.jpg 2x" data-file-width="1378" data-file-height="1347" /></a><figcaption>XVI əsrdə naməlum <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakılı</a> rəssam tərəfindən çəkilmiş miniatür, <a href="/wiki/Nizami_G%C9%99nc%C9%99vi" title="Nizami Gəncəvi">Nizami Gəncəvi</a>, <a href="/wiki/%C4%B0sg%C9%99nd%C9%99rnam%C9%99" title="İsgəndərnamə">İsgəndərnamə</a> (<a href="/wiki/Nizami_G%C9%99nc%C9%99vi_ad%C4%B1na_Milli_Az%C9%99rbaycan_%C6%8Fd%C9%99biyyat%C4%B1_Muzeyi" title="Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyi">Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyi</a>)</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nəqqaşlıq_və_miniatür_sənəti">Nəqqaşlıq və miniatür sənəti</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=38" title="Nəqqaşlıq və miniatür sənəti bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=38" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Nəqqaşlıq və miniatür sənəti">mənbəni redaktə et</a>]</div> XII–XIII əsrlərdə memarlıq abidələrində dekorativ sənətkarlıq yüksək inkişaf səviyyəsinə çatdı. Həndəsi və nəbati ornamentlə yanaşı, "çiçəklənən kufi", yaxud nəsx xətləri ilə məharətlə hörülmüş kitabələr yaradılırdı. <a href="/wiki/Pirsaat%C3%A7ay_xan%C9%99gah%C4%B1" class="mw-redirect" title="Pirsaatçay xanəgahı">Pirsaatçay xanəgahı</a> məscidinin cənub divarındakı mehrab, habelə onun hər iki tərəfindəki kiçik həcmli panno gəc üzərində bədii oyma ilə bəzədilmişdi. Mehrabın düzbucaqlı və pannoların səthi "çiçəklənən kufi" kitabələrlə və nəbati naxışlarla örtülmüş, üzərinə xırda rəngarəng kaşılar səpələnmişdir. Pirhüseynin türbəsinin və qəbirdaşının kaşı bəzəyi xüsusilə böyük bədii dəyərə malikdir. Zərnaxışla örtülmüş kaşı lövhələri kobalt və yaşılı füruzəyi rəngli naxışlarla bəzədilmişdir. V. A. Kraçkovskayanın fikrincə, kaşılar <a href="/wiki/Ka%C5%9Fan" class="mw-redirect" title="Kaşan">Kaşan</a> şəhərində hazırlanmışdır.<a href="#cite_note-180">[180]</a><a href="#cite_note-181">[181]</a><a href="#cite_note-182">[182]</a> <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_t%C9%99sviri_s%C9%99n%C9%99ti" title="Azərbaycan təsviri sənəti">Azərbaycan təsviri sənəti</a> ilk nümunələri XIII əsrin əvvəllərinə aid edilən miniatür rəssamlığında da təcəssüm etmişdir. Bu incəsənət növünün sonrakı inkişafı XIII əsrin sonu – XIV əsr miniatürlərində nəzərə çarpır. <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycanda</a> əlyazması kitabı, bütün müsəlman Şərqində olduğu kimi, tam bir sıra sənətkarın əməyi ilə yaradılan əsl bədii sənət əsəri idi. Əlyazma kitabının kağızı xüsusi üsulla hazırlanır və cilalanırdı. Sonra mahir xəttatlar hüsnxətlə əlyazmasının mətnini köçürürdülər. Ən qədim xətt kufi xətti idi. Sonralar nəsx, süls və s. xətlər yarandı. Kitabın yaradılmasında gözəl xətlə yazan xəttatların rolu xüsusilə böyük idi. Xəttatın adı, adətən, əlyazmasının kolofonunda göstərilirdi. Yazı texnikasının bədii keyfiyyətləri uzunmüddətli təcrübə sayəsində əldə edilirdi. Mətn köçürüldükdən sonra əlyazması illüstrasiya üçün ayrılmış yerlər və ayrı-ayrı səhifələr üzərində işləyən miniatürçü rəssama verilirdi. Kitabın bəzədilməsində müzəhhiblər, naxış ustaları da işləyirdilər. Əlyazma kitabı üzərində son işi cildçilər görürdülər. Onlar kitaba dəridən basmanaxışlı, yaxud lak boyalı üz çəkirdilər.<a href="#cite_note-183">[183]</a><a href="#cite_note-184">[184]</a> <a href="/wiki/Teymuril%C9%99r_s%C3%BClal%C9%99si" class="mw-redirect" title="Teymurilər sülaləsi">Teymurilər sülaləsinin</a> <a href="/wiki/Min_s%C3%BClal%C9%99si" title="Min sülaləsi">Min sülaləsi</a> ilə ticari əlaqələrə girməsindən sonra Çindən keyfiyyətli kağızlar gətirilməyə başlandı, həmin dövrdə Şirvanşahlar dövlətində də əlyazma sənəti inkişaf etmişdi.<a href="#cite_note-185">[185]</a> Belə ki, <a href="/wiki/Kamal_Xoc%C9%99ndi" title="Kamal Xocəndi">Kamal Xocəndinin</a> "Divan"ı 1468-ci ilin oktyabrda <a href="/wiki/I_F%C9%99rrux_Yasar" class="mw-redirect" title="I Fərrux Yasar">Fərrux Yasarın</a> saray rəssamı <a href="/w/index.php?title=%C5%9E%C9%99r%C9%99f_%C9%99l-Din_H%C3%BCseyn_Sultani&action=edit&redlink=1" class="new" title="Şərəf əl-Din Hüseyn Sultani (səhifə mövcud deyil)">Şərəf əl-Din Hüseyn Sultani</a> tərəfindən Şamaxıda yenidən qələmə alınmış, 1468-ci ildəki bir divan kitabının girişində isə Fərrux Yasarın özü rəsm edilmişdir. Əlyazmaların hər ikisi <a href="/wiki/Britaniya_Milli_Kitabxanas%C4%B1" title="Britaniya Milli Kitabxanası">Britaniya Kitabxanasında</a> saxlanılır. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sosial_bölgü">Sosial bölgü</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=39" title="Sosial bölgü bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=39" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Sosial bölgü">mənbəni redaktə et</a>]</div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Old_City,_Shahs_Palace_(3860832955).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Old_City%2C_Shahs_Palace_%283860832955%29.jpg/340px-Old_City%2C_Shahs_Palace_%283860832955%29.jpg" decoding="async" width="340" height="255" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Old_City%2C_Shahs_Palace_%283860832955%29.jpg/510px-Old_City%2C_Shahs_Palace_%283860832955%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Old_City%2C_Shahs_Palace_%283860832955%29.jpg/680px-Old_City%2C_Shahs_Palace_%283860832955%29.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="900" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_saray_kompleksi" class="mw-redirect" title="Şirvanşahlar saray kompleksi">Şirvanşahlar saray kompleksinin</a> tərkibində "<a href="/wiki/Divanxana" class="mw-disambig" title="Divanxana">Divanxana</a>" binası</figcaption></figure> Şirvanşahlar dövlətində sosial münasibətlər, sinfi mübarizələri və şəhər quruluşunu öyrənmək baxımından yazılı mənbələrin verdiyi məlumatlar dağınıq və cüzidır. Bu boşluğu, əsasən, <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakı</a> və <a href="/wiki/Ab%C5%9Feron" class="mw-redirect" title="Abşeron">Abşeronda</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxıda</a>, Dərbənddə və <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvanın</a> digər şəhər və yaşayış yerlərindəki çoxlu memarlıq abidələrindəki daş kitabələr, habelə həmin dövr Şirvan hakimlərinə məxsus numizmatik məlumatlar doldurur. XI–XIV əsrlərə aid narrativ mənbələrdə, XII əsr şairlərinin (Nizami Gəncəvi, Fələki Şirvani, Xaqani və b.) əsərlərində müxtəlif sosial terminlərin, epiqrafik abidələrdə və sikkə legendalarında Şirvanşah, əmir, xaqan, xan, sultan, məlik, vəzir, hacib, sədr, sipahsalar, şeyx, qazi, əlquzat, rəis, amid, amil və s.titul və rütbələrin xatırlanması göstərir ki, həmin dövrdə Şirvanın şəhərlərində inkişaf etmiş feodal cəmiyyətinə məxsus mürəkkəb sosial struktur mövcud olmuşdur. Bu cəmiyyətin əsas sinifləri feodallar, kəndlilər və sənətkarlar idi. Böyük şəhərlərin əhalisi dəqiq şəkildə bir tərəfdən əyanlara və iri tacirlərə, digər tərəfdən isə xırda alverçilərə və sənətkarlara bölünürdü. Hakim feodal təbəqəsinin başında Şirvanşahlar dövlətinin başçısı – Şirvanın paytaxtı Şamaxıda, şəhər zəlzələdən dağıldıqdan sonra isə 1192-ci ildən Bakıda yaşayan Şirvanşah dururdu.<a href="#cite_note-186">[186]</a> <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a> öz dövlətində istər hərbi baxımdan, istərsə də rəiyyət üzərində qeyri-məhdud hakimiyyətə malik idi. O, feodal qayda-qanunlarının rəmzi və dayağı, əmirlərin mərkəzə itaət etməmək cəhdlərinin qarşısını alan qüvvə idi. XII əsrdə Şirvanşahların <a href="/wiki/Arran" title="Arran">Arran</a> ərazisini işğal etməyə çalışan türk və türkmən qoşun başçılarına münasibəti pis idi. Şirvanşah belə hesab edirdi ki, yalnız yerli sülalərdən biri hakimiyyət hüququna malikdir. "Siz Yəzid nəslindən deyilsiniz, nə <a href="/wiki/R%C9%99vvadil%C9%99r" title="Rəvvadilər">Rəvvadilərin</a> varisisiniz, nə də <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ddadil%C9%99r" title="Şəddadilər">Şəddadilərin</a> xələfləri saylırsınız".<a href="#cite_note-187">[187]</a><a href="#cite_note-188">[188]</a> Şirvanın feodal zadəganlarının neft quyuları və duz mədənləri, əkin yerləri və bostanları, üzümlükləri, mal-qarası, qəsrləri, evləri, karvansaraları və s.var idi. Dövlətdə və şəhərlərdə ali inzibati hakimiyyət hərbi və yüksək mənsəbli dövlət məmurlarının, ali rütbəli ruhanilərin əlində idi. Şirvanın hərbi əyanları, yerlərdə bütün hərbi və inzibati hakimiyyəti əllərində toplamış hərbi rəislər — əmirlər idi. Əmirlər Şirvanın vilayət, şəhər və kəndlərində hakimilik edir, müdafiə istehkamlarının tikilməsi işlərinə baxırdılar. XI XII əsrin əvvəllərində qoşun rəisinə, sərkərdəyə sahib əl-cəyş (ərəbcə) deyilirdi. Sipəhsalar – hərbi rəis, baş sərkərdə rütbəsi XIII əsrin əvvəllərində də ən yüksək hərbi rütbə idi. Şirvanşah və əmirlərin yanında onların şəxsi mühafizəsi vəzifəsini daşıyan qulamlar olurdu. Onlar <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşahın</a> tapşırığı ilə onun qohumlarını öldürüb, qan intiqamını alır və digər qorxulu tapşırıqları yerinə yetirirdilər.<a href="#cite_note-189">[189]</a> Şirvanın vəziri — Şirvanşahın iltifatı ilə olsa da, dövlətin tam səlahiyyətli hakimi idi. Vəzirlərin hakimiyyəti, ilk növbədə, məmur təbəqəsinin nümayəndələri üçün bəxşiş mənbəyi idi. Əhalidən vergi yığmaq icazəsini (daman) vəzir verirdi. Bakı qalasındakı Cümə məscidi minarəsinin bünövrə daşındakı farsca kitabəyə görə Şirvanda, ehtimal ki, XI–XII əsrlərdə <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxıda</a>, XIII–XIV əsrlərdə isə <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakıda</a> vəzirlər divanı (divan əl-vüzəra) mövcud olmuşdur.<a href="#cite_note-190">[190]</a> Sultan Məhəmməd Olcaytunun (1304–1316) yarlığının mətnindən ibarət olan bu kitabədə <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakıdakı</a> divan xatırlanır.<a href="#cite_note-191">[191]</a><a href="#cite_note-192">[192]</a> Şəhər idarəsində məmurlar mühüm vəzifə tuturdular. Məsud ibn Namdar Şirvanda müstövfi — vergilərin mədaxil və məxaricinin uçotunu aparan, şəhərin mədaxil və məxaric dəftərini tərtib edən maliyyəmühasibat idarəsinin məsul məmuru vəzifəsində işləmişdir. O, həmçinin, özünün müşrif — nəzarət məmuru vəzifəsinin də adını çəkir. Onun məktubları arasında Beyləqanın müşrifi vəzifəsinə təyin olunmaq barədə ərizəsi var. Bu məmurun vəzifəsi əhalinin gəliri haqqında məlumat toplamaq idi.<a href="#cite_note-193">[193]</a><a href="#cite_note-194">[194]</a><a href="#cite_note-195">[195]</a> Şəhərlərdə vergi və rüsumları amillər yığırdılar.<a href="#cite_note-196">[196]</a> Qoşunların uçotu və onların məvacibinin ödənilməsi ilə məşğul olan məmur arid adlanırdı.<a href="#cite_note-197">[197]</a> Amidin və şəhər rəisinin yanında katib vəzifəsi də var idi. Feodal şəhər inzibati idarəsinin mühüm simalarından biri şəhərin bazarlarına, ticarət-sənətkarlıq məhəllələrinə, məhsulların keyfiyyətinə, təmizliyə və qayda-qanuna, ölçü və çəki vasitələrindən düzgün istifadə olunmasına nəzarət edən mühtəsib idi. O, polis funksiyasını da — şəhərdə ictimai asayişin qorunması, cinayət işlərini və cinayətkarlığın tədqiqi, sərxoşların və iğtişaşçıların cəzalandırılması — icra edirdi. Mühtəsib, həmçinin, şəhər sakinlərinin <a href="/wiki/Quran" title="Quran">Quranın</a> göstərişlərinə və islam dini ayinlərinə riayət etmələrini nəzarətdə saxlayırdı.<a href="#cite_note-198">[198]</a><a href="#cite_note-199">[199]</a> Şəhnə XI–XII əsrlərdə sultanın hərbi canişin idi. Şəhərdə tikinti işlərinə memar başçılıq edirdi. Bu adı daşıyan sənətkar binanın tikilməsində iştirak edən inşaatçı-sənətkarlar -bənna, mühəndis, sərkar, həkkak və başqaları arasında məsul şəxs olduğundan kitabələrdə də yalnız onun adı çəkilir.<a href="#cite_note-200">[200]</a> Mirab şəhərin su ilə təchiz olunması və onun şəhər sakinləri arasında bölüşdürülməsi ilə məşğul olur, suvarma kanallarının saz olmasına, bulaq və su quyularının təmizliyinə nəzarət edirdi. Feodal sinfinin digər mühüm qrupunu ali ruhanilər — şeyxülislam, qazı və qazı əl-quzzat, yəni vilayətin əsas şəhərinin qazısı təşkil edirdi. Onlar mülkiyyət hüququnu ləğv edə bilir, şəriət qanunları əsasında məhkəmə icraatını həyata keçirirdilər. Onlar, həmçinin, mirası bölüşdürür, kəbin kəsir və digər müxtəlif mülki işlərlə məşğul olurdular.<a href="#cite_note-201">[201]</a><a href="#cite_note-202">[202]</a> Vergi yığmaq hüququ verilən şəxsə damin deyilirdi. Vergi yığanın hüququ şəhərin mülki hakiminin vəzifələrinə uyğun gəlirdisə, icarədar hakim amid adlanır və bu vəzifə şərəfli sayılırdı.<a href="#cite_note-203">[203]</a> Şəhərlərin vergi verən əhalisini təşkil edən rəiyyət — şəhər sənətkarları feodallardan asılı olan kəndlilər isə istismara məruz qalırdılar. Mənbələr Şirvanda monqol istilasına qədər qul olduğunu xəbər verirlər. XIII əsrin 20-ci illərində yazmış naməlum müəllif Şirvanın mallarını sadalayarkan ilk növbədə "cariyə qızların, türk qullarının" adını çəkir.<a href="#cite_note-204">[204]</a> XI–XIV əsrlərdə feodal <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvan</a> cəmiyyətində müharibədə qoşunlar tərəfindən ələ keçirilib aparılmış əsirlərdən ibarət qullar müəyyən yer tuturdu. Qulları torpaqlara təhkim edirdilər. Qul əməyindən məişətdə və kənd təsərrüfatında ucuz işçi qüvvəsi kimi istifadə olunurdu. Qul bol olduğundan Dərbəndin məşhur qul bazarında onlar çox ucuz satılırdı. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ordu">Ordu</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=40" title="Ordu bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=40" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Ordu">mənbəni redaktə et</a>]</div> Şirvanşahlar dövlətinin hərbi sistemi haqqında məlumatlar azdır. 1066-cı ildə <a href="/wiki/%C6%8Fb%C3%BCl%C9%99svar_%C5%9Eavur" title="Əbüləsvar Şavur">Əbüləsvar Şavur</a> Şirvana yürüş edərkən "Ləkz zorbaları və Diduvan əyanları"ndan 50 nəfəri öldürmüşdü. Normal əsgərlərdən əlavə şəhərlərdə hər ayda bir dəfə dəyişən növbətiyyə adlı şəhər keşikçiləri qüvvəsi vardı. Şahların və şahzadələrin şəxsi cangüdənləri qulam adlanırdı.<a href="#cite_note-205">[205]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İqtisadi_həyat">İqtisadi həyat</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=41" title="İqtisadi həyat bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=41" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İqtisadi həyat">mənbəni redaktə et</a>]</div> XIII əsrin sonu və XIV əsrin əvvəlləri <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan" title="Azərbaycan">Azərbaycanın</a> beynəlxalq ticarətəlaqələrinin xeyli genişləndiyi dövrdür.<a href="/wiki/%C4%B0%C3%A7%C9%99ri%C5%9F%C9%99h%C9%99r" title="İçərişəhər">İçərişəhərdə</a> XIV əsrə aid edilən köhnə <a href="/wiki/Buxara_karvansaras%C4%B1" title="Buxara karvansarası">Buxara karvansarası</a> dövrümüzə çatmışdır. Bu, Bakının Orta Asiya şəhərləri ilə ticarət əlaqələri saxladığını təsdiqləyir. <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_saray%C4%B1" title="Şirvanşahlar sarayı">Şirvanşahlar sarayı</a> ərazisində XIV əsrə aid bürünc <a href="/w/index.php?title=Kuba%C3%A7i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kubaçi (səhifə mövcud deyil)">Kubaçi</a> çıraqlarının və <a href="/wiki/Rey" title="Rey">Rey</a> keramikasının tapılması Dağıstan və İranla ticarət və iqtisadi əlaqələrin olduğunu göstərir.<a href="#cite_note-206">[206]</a> Şirvanşahların hakimiyyəti dövründə Xəzər dənizi vasitəsilə dəniz ticarəti böyük vüsət alır. Gəmiləri <a href="/wiki/Qara_d%C9%99niz" title="Qara dəniz">Qara dənizdə</a> üzən <a href="/wiki/Genuya" title="Genuya">Genuya</a> və <a href="/wiki/Venesiya" title="Venesiya">Venesiya</a> tacirlərinin sahillərində faktoriyalar təşkil etdikləri Xəzər dənizində də donanmaları olmasına dair məlumatlar vardır. 1293-cü ildə İranda və <a href="/wiki/C%C9%99nubi_Az%C9%99rbaycan" title="Cənubi Azərbaycan">Cənubi Azərbaycanda</a> olmuş Venesiya səyyahı <a href="/wiki/Marko_Polo" title="Marko Polo">Marko Polo</a> <a href="/wiki/G%C3%BCrc%C3%BCstan" title="Gürcüstan">Gürcüstanın</a> və <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvanın</a> şəhərlərini təsvir edir. O məlumat verir ki, genuyalılar Xəzər dənizində bir az əvvəl üzməyə, Gelli (<a href="/wiki/Gilan" title="Gilan">Gilan</a>) ipəyi adlanan ipək gətirməyə başlamışlar. "Burada şəhərlər və qalalar olduqca çoxdur, çoxlu ipək var. Burada ipək və zərxara parçalan toxunur; belə gözəl parçaları dünyanın heç bir yerində görməzsən".<a href="#cite_note-207">[207]</a> Marko Polonun xəritəsində Xəzər dənizinin sahilində, ticarət yolunun üstündəki gəmi dayanacağı olan şəhər və yerlər də qeyd olunmuşdur: Mahmudabad (Mamutaga), Güştəsbi (Gostazz), <a href="/wiki/Pirallah%C4%B1" title="Pirallahı">Pirallahı</a> (Cap de Preala).<a href="#cite_note-208">[208]</a> <a href="/wiki/H%C9%99mdullah_Q%C9%99zvini" title="Həmdullah Qəzvini">Həmdullah Qəzvini</a> 1340-cı ildə xəbər verir: "Bakının qənşərindəki Allah Əkbər adası hal-hazırda məskundur və bu dənizin limanıdır".<a href="#cite_note-209">[209]</a> XIII əsrdən <a href="/wiki/%C4%B0taliya" title="İtaliya">İtaliya</a> və <a href="/wiki/Fransa" title="Fransa">Fransaya</a> böyük miqdarda <a href="/wiki/Gilan" title="Gilan">Gilan</a> və <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvan</a> ipəyi ixrac olunurdu.<a href="#cite_note-210">[210]</a> <a href="/wiki/R%C9%99%C5%9Fid%C9%99ddin" class="mw-redirect" title="Rəşidəddin">Rəşidəddinin</a> məlumatına görə Şirvan şəhərləri ilə Rus ölkəsi arasında ticarət əlaqələri XIV əsrin əvvəllərindən müşahidə olunur. Bu dövrdə Şirvan şəhərlərində, xüsusilə <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxıda</a> Rus ölkəsindən gətirilən müxtəlif qiymətli xəzlərdən çoxlu məmulatlar — <a href="/wiki/Samur" title="Samur">samur</a> yaxalıq, kürk üçün <a href="/wiki/Va%C5%9Faq" title="Vaşaq">vaşaq</a>, <a href="/wiki/Sincab" title="Sincab">sincab</a>, <a href="/wiki/D%C9%99l%C9%99" title="Dələ">dələ</a> və <a href="/wiki/T%C3%BClk%C3%BC" title="Tülkü">tülkü</a> xəzindən astarlıq hazırlanırdı.<a href="#cite_note-211">[211]</a> Abdullah ibn Məhəmməd ibn Kiya əl-Mazandaraninin XIV–XV əsrlərdə Yaxın Şərq və Zaqafqaziya ölkələrinin dövlət və maliyyə idarəçiliyinə dair geniş material toplanmış "Risaleyi-fələkiyyə" əsərinin 8-ci fəslində h.751 (1350)-ci ildə <a href="/wiki/Elxanil%C9%99r" class="mw-redirect" title="Elxanilər">Elxanilər</a> divanının xəzinəsinə bir sıra vilayətlərdən daxil olmuş varidatın qeyd olunduğu "Yekun haqqhesabına dair dəftər nümunəsi" bölməsində yazılmışdır: "<a href="/wiki/Arran" title="Arran">Arran</a>, <a href="/wiki/Mu%C4%9Fan" title="Muğan">Muğan</a>, Qəvbəri (<a href="/wiki/Mahmudabad" class="mw-disambig" title="Mahmudabad">Mahmudabad</a> və <a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakuyə</a> şəhərləri, yaxud neft mənbələri ilə birlikdə) və <a href="/wiki/%C5%9Eirvan" class="mw-disambig" title="Şirvan">Şirvanın</a> <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dəmirqapıya</a> qədər müqatiəyə (vergi toplama hüququ) görə Hüca Fəsihi Şirvaninin cavabdehliyində olan mədaxili sənəd üzrə 82 tümən — 820000 dinardır".<a href="#cite_note-212">[212]</a> Monqolların Azərbaycana yürüşü dövründə <a href="/wiki/Beyl%C9%99qan" title="Beyləqan">Beyləqan</a>, <a href="/wiki/%C5%9Eabran" title="Şabran">Şəbəran</a>, Bacərvan, Güştəsbi və digər bu kimi mühüm iqtisadi və mədəni mərkəzlər güclü dağıntıya məruz qalaraq öz əhəmiyyətlərini itirdilər və nəhayət, süquta uğradılar. Beynəlxalq ticarət yollarının üstündəki Dərbənd, Şamaxı, Bakı və digər şəhərlər monqol talanlarından sonra, XIII əsrin son rübündə tədricən bərpa edilməyə və ticarət mübadiləsinə cəlb olunmağa başladı. Lakin mənbələrin məlumatına görə onlar, hətta, XIV əsrdə belə bu şəhərlərin Şirvanşahların XII–XIII əsrlərdəki hakimiyyəti dövründə mövcud olan iqtisadi və mədəni inkişaf səviyyəsinə çata bilməmişdilər. <center> <ul class="gallery mw-gallery-traditional" style="max-width: 772px;"> <li class="gallerycaption">Müxtəlif dövrlərdə Şirvanşahların adından zərb edilmiş sikkələr</li> <li class="gallerybox" style="width: 185px"> <div class="thumb" style="width: 180px; height: 145px;"><a href="/wiki/Fayl:Sirvansax_mazyadi_1398.jpg" class="mw-file-description" title="II Məhəmməd ibn Yəzid"><img alt="II Məhəmməd ibn Yəzid" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Sirvansax_mazyadi_1398.jpg/120px-Sirvansax_mazyadi_1398.jpg" decoding="async" width="120" height="115" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Sirvansax_mazyadi_1398.jpg/180px-Sirvansax_mazyadi_1398.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Sirvansax_mazyadi_1398.jpg/240px-Sirvansax_mazyadi_1398.jpg 2x" data-file-width="2089" data-file-height="2004" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/II_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_ibn_Y%C9%99zid" title="II Məhəmməd ibn Yəzid">II Məhəmməd ibn Yəzid</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 185px"> <div class="thumb" style="width: 180px; height: 145px;"><a href="/wiki/Fayl:II_M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr%C3%BCn_sikk%C9%99si.jpg" class="mw-file-description" title="II Mənuçöhr"><img alt="II Mənuçöhr" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/II_M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr%C3%BCn_sikk%C9%99si.jpg/113px-II_M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr%C3%BCn_sikk%C9%99si.jpg" decoding="async" width="113" height="115" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c8/II_M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr%C3%BCn_sikk%C9%99si.jpg 1.5x" data-file-width="135" data-file-height="137" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/II_M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr" title="II Mənuçöhr">II Mənuçöhr</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 185px"> <div class="thumb" style="width: 180px; height: 145px;"><a href="/wiki/Fayl:%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BB%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%85_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8B%D0%B9.jpg" class="mw-file-description" title="I Xəlilullah"><img alt="I Xəlilullah" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BB%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%85_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8B%D0%B9.jpg/108px-%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BB%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%85_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8B%D0%B9.jpg" decoding="async" width="108" height="115" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BB%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%85_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8B%D0%B9.jpg/163px-%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BB%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%85_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8B%D0%B9.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BB%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%85_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8B%D0%B9.jpg/217px-%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BB%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%85_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8B%D0%B9.jpg 2x" data-file-width="1920" data-file-height="2039" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/I_X%C9%99lilullah" title="I Xəlilullah">I Xəlilullah</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 185px"> <div class="thumb" style="width: 180px; height: 145px;"><a href="/wiki/Fayl:%D0%A4%D0%B0%D1%80%D1%80%D1%83%D1%85_%D0%AF%D1%81%D0%B0%D1%80.jpg" class="mw-file-description" title="I Fərrux Yasar"><img alt="I Fərrux Yasar" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/%D0%A4%D0%B0%D1%80%D1%80%D1%83%D1%85_%D0%AF%D1%81%D0%B0%D1%80.jpg/120px-%D0%A4%D0%B0%D1%80%D1%80%D1%83%D1%85_%D0%AF%D1%81%D0%B0%D1%80.jpg" decoding="async" width="120" height="115" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/%D0%A4%D0%B0%D1%80%D1%80%D1%83%D1%85_%D0%AF%D1%81%D0%B0%D1%80.jpg/180px-%D0%A4%D0%B0%D1%80%D1%80%D1%83%D1%85_%D0%AF%D1%81%D0%B0%D1%80.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/%D0%A4%D0%B0%D1%80%D1%80%D1%83%D1%85_%D0%AF%D1%81%D0%B0%D1%80.jpg/240px-%D0%A4%D0%B0%D1%80%D1%80%D1%83%D1%85_%D0%AF%D1%81%D0%B0%D1%80.jpg 2x" data-file-width="1328" data-file-height="1273" /></a></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/I_F%C9%99rrux_Yasar" class="mw-redirect" title="I Fərrux Yasar">I Fərrux Yasar</a></div> </li> </ul> </center> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İstinadlar">İstinadlar</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=42" title="İstinadlar bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=42" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İstinadlar">mənbəni redaktə et</a>]</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6982878">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-3"> <ol class="references"> <li id="cite_note-ReferenceA-1">↑ <a href="#cite_ref-ReferenceA_1-0">1</a> <a href="#cite_ref-ReferenceA_1-1">2</a> <a href="/wiki/TQDK" class="mw-redirect" title="TQDK">TQDK</a>. Tarix. Dərs vəsaiti. 2009-cu il. səh.157. </li> <li id="cite_note-2"><a href="#cite_ref-2">↑</a> <cite id="CITEREFАзәрбајҹан_Совет_Енсиклопедијасы1987" class="citation book"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4925992">Јәзидијјә // <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_Sovet_Ensiklopediyas%C4%B1" title="Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası">Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы</a>: <bdi>[<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4925992">10 ҹилддә]</bdi>. X <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4925992">ҹилд: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4925992">Фрост—<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4925992">Шүштәр. <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4925992">Бакы: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4925992">Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4925992">Баш редактор: <a href="/wiki/C%C9%99mil_Quliyev_(tarix%C3%A7i)" title="Cəmil Quliyev (tarixçi)">Ҹ. Б. Гулијев</a>. 1987. <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4925992">С. 138.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=%7F%27%22%60UNIQ--templatestyles-000000ED-QINU%60%22%27%7F%3Cspan+class%3D%22ts-comment-commentedText%22+style%3D%22border-bottom%3A+0%3B%22+title%3D%22Y%C9%99zidiyy%C9%99%22%3E%D0%88%D3%99%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B8%D1%98%D1%98%D3%99%3C%2Fspan%3E&rft.btitle=%D0%90%D0%B7%D3%99%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%98%D2%B9%D0%B0%D0%BD+%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82+%D0%95%D0%BD%D1%81%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0%D1%81%D1%8B%3A+%5B%7F%27%22%60UNIQ--templatestyles-000000EC-QINU%60%22%27%7F%3Cspan+class%3D%22ts-comment-commentedText%22+style%3D%22border-bottom%3A+0%3B%22+title%3D%2210+cildd%C9%99%22%3E%3Cspan+class%3D%22nowrap%22%3E10+%D2%B9%D0%B8%D0%BB%D0%B4%D0%B4%D3%99%3C%2Fspan%3E%3C%2Fspan%3E%5D&rft.place=%7F%27%22%60UNIQ--templatestyles-000000EF-QINU%60%22%27%7F%3Cspan+class%3D%22ts-comment-commentedText%22+style%3D%22border-bottom%3A+0%3B%22+title%3D%22Bak%C4%B1%22%3E%D0%91%D0%B0%D0%BA%D1%8B%3C%2Fspan%3E&rft.pages=%7F%27%22%60UNIQ--templatestyles-000000F4-QINU%60%22%27%7F%3Cspan+class%3D%22ts-comment-commentedText%22+style%3D%22border-bottom%3A+0%3B%22+title%3D%22s%C9%99hif%C9%99%22%3E%D0%A1.%3C%2Fspan%3E+138&rft.pub=%7F%27%22%60UNIQ--templatestyles-000000F0-QINU%60%22%27%7F%3Cspan+class%3D%22ts-comment-commentedText%22+style%3D%22border-bottom%3A+0%3B%22+title%3D%22Az%C9%99rbaycan+Sovet+Ensiklopediyas%C4%B1n%C4%B1n+Ba%C5%9F+Redaksiyas%C4%B1%22%3E%D0%90%D0%B7%D3%99%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%98%D2%B9%D0%B0%D0%BD+%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82+%D0%95%D0%BD%D1%81%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BD%D1%8B%D0%BD+%D0%91%D0%B0%D1%88+%D0%A0%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D1%98%D0%B0%D1%81%D1%8B%3C%2Fspan%3E&rft.date=1987&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3A%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar+d%C3%B6vl%C9%99ti" class="Z3988"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r4913744">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/12px-Wikisource-logo.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style> </li> <li id="cite_note-3"><a href="#cite_ref-3">↑</a> <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_Respublikas%C4%B1_T%C9%99hsil_Nazirliyi" class="mw-redirect" title="Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi">Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi</a>. Azərbaycan Tarixi. 8-ci sinif üçün dərslik. 2003-cü il. səh.18. </li> <li id="cite_note-4"><a href="#cite_ref-4">↑</a> *Həmdullah Qəzvini 1340-cı ildə Şirvan ən_böyük_şəhəriinin XIV əsrin birinci yarısının sonlarındakı vəziyyətinə dair qısa məlumat verir... Ənuşirəvanın tikdirdiyi Şamaxı Şirvanın baş şəhəridir, -S.Aşurbəyli, Şirvanşahlar dövləti, Bakı, 2006-cı il, səh.: 241; <ul><li>Həsən Rumlunun "Əhsənüt-təvarix"indən iqtibas: Şah mühüm məsələlərin həlli üçün dövlət başçıları ilə məşvərət edir, sədr, vəzir, hakim və başqa məsul şəxslərin rəy və təkliflərinə qulaq asırdı [64, 263a, 263b; 76, 156]. Ancaq, şübhəsiz, həlledici söz şahın olardı. O, adətən, dövlətin paytaxt adlanan əsas şəhərində yaşayır, qışlaq və yaylaq yerlərinə getməyi nəzərə alınmazsa, əsasən, müharibə vaxtı şəhəri tərk edirdi. Məsələn, qaraqoyunlu və ağqoyunlu hökmdarları Təbrizdə, I Şah İsmayıl Təbrizdə, I Şah Təhmasib Təbriz və Qəzvində, II Şah İsmayıl Qəzvində, Şəki hakimləri Şəkidə, şirvanşahlar I İbrahim, I Xəlilullah, Fərrux Yasar, II İbrahim, II Xəlilullah və Şahruq vaxtlarının çoxunu Şamaxıda keçirmişlər, - bax: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ebooks.preslib.az/pdfbooks/azbooks/eb-az_05092012_11.pdf">Şahin Fərzəliyev, Azərbaycan XV-XVI əsrlərdə, Bakı, 1983, səh.: 28.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121028212439/http://ebooks.preslib.az/pdfbooks/azbooks/eb-az_05092012_11.pdf">Arxivləşdirilib</a> 2012-10-28 at the <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>;</li> <li>Далее — страна, именуемая Ширван, с главным городом Шемаха, - <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vostlit.info/Texts/rus3/Schiltberger/frametext2.htm">Иоганн Шильтбергер. Путешествие по Европе, Азии и Африке (с 1394 года по 1427 год</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220729234810/https://www.vostlit.info/Texts/rus3/Schiltberger/frametext2.htm">Arxivləşdirilib</a> 2022-07-29 at the <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>.</li></ul> </li> <li id="cite_note-5"><a href="#cite_ref-5">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131020105336/http://elibrary.bsu.az/kitablar/895.pdf">"Xaqan Balayev. Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi təşəkkül tarixindən. Səh.8"</a> (PDF). 2013-10-20 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="http://elibrary.bsu.az/kitablar/895.pdf">orijinalından</a> (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-11-08.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Xaqan+Balayev.+Az%C9%99rbaycan+dilinin+d%C3%B6vl%C9%99t+dili+kimi+t%C9%99%C5%9F%C9%99kk%C3%BCl+tarixind%C9%99n.+S%C9%99h.8&rft_id=http%3A%2F%2Felibrary.bsu.az%2Fkitablar%2F895.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3A%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar+d%C3%B6vl%C9%99ti" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-history.az-6"><a href="#cite_ref-history.az_6-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://history.az/pdf.php?item_id=20100112044512916&ext=pdf">"Bax: Sara Aşurbəyli, Şirvanşahlar dövləti, Bakı, 2006, səh. 216"</a>. 2022-05-12 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220512114616/https://history.az/pdf.php?item_id=20100112044512916&ext=pdf">arxivləşdirilib</a>. İstifadə tarixi: 2011-08-29.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Bax%3A+Sara+A%C5%9Furb%C9%99yli%2C+%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar+d%C3%B6vl%C9%99ti%2C+Bak%C4%B1%2C+2006%2C+s%C9%99h.+216.&rft_id=http%3A%2F%2Fhistory.az%2Fpdf.php%3Fitem_id%3D20100112044512916%26ext%3Dpdf&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3A%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar+d%C3%B6vl%C9%99ti" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTETogan1981272_e-g-7"><a href="#cite_ref-FOOTNOTETogan1981272_e-g_7-0">↑</a> <a href="#CITEREFTogan1981">Togan, 1981</a>. səh. 272 e-g </li> <li id="cite_note-8"><a href="#cite_ref-8">↑</a> M. F. Köprülü. Azəri. Bakı, "Elm", 2000, 115 səh. İstinad səhifələri: 37-38 </li> <li id="cite_note-9"><a href="#cite_ref-9">↑</a> Гадиров Ф.В. О поселении античного периода, выявленного в Кабалинском магале.//ИАН АзССР, серия истории, философии, права, 1978, № 2 </li> <li id="cite_note-10"><a href="#cite_ref-10">↑</a> <cite id="CITEREFАзәрбајҹан_Совет_Енсиклопедијасы1979" class="citation book"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4925992">Давид ЫВ Ҝеорҝијевич // <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_Sovet_Ensiklopediyas%C4%B1" title="Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası">Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы</a>: <bdi>[<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4925992">10 ҹилддә]</bdi>. III <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4925992">ҹилд: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4925992">Гајыбов—<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4925992">Елдаров. <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4925992">Бакы: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4925992">Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4925992">Баш редактор: <a href="/wiki/C%C9%99mil_Quliyev_(tarix%C3%A7i)" title="Cəmil Quliyev (tarixçi)">Ҹ. Б. Гулијев</a>. 1979. <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4925992">С. 296.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=%7F%27%22%60UNIQ--templatestyles-000000FA-QINU%60%22%27%7F%3Cspan+class%3D%22ts-comment-commentedText%22+style%3D%22border-bottom%3A+0%3B%22+title%3D%22David+IV+Georgiyevi%C3%A7%22%3E%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B4+%D0%AB%D0%92+%D2%9C%D0%B5%D0%BE%D1%80%D2%9D%D0%B8%D1%98%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87%3C%2Fspan%3E&rft.btitle=%D0%90%D0%B7%D3%99%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%98%D2%B9%D0%B0%D0%BD+%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82+%D0%95%D0%BD%D1%81%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0%D1%81%D1%8B%3A+%5B%7F%27%22%60UNIQ--templatestyles-000000F9-QINU%60%22%27%7F%3Cspan+class%3D%22ts-comment-commentedText%22+style%3D%22border-bottom%3A+0%3B%22+title%3D%2210+cildd%C9%99%22%3E%3Cspan+class%3D%22nowrap%22%3E10+%D2%B9%D0%B8%D0%BB%D0%B4%D0%B4%D3%99%3C%2Fspan%3E%3C%2Fspan%3E%5D&rft.place=%7F%27%22%60UNIQ--templatestyles-000000FC-QINU%60%22%27%7F%3Cspan+class%3D%22ts-comment-commentedText%22+style%3D%22border-bottom%3A+0%3B%22+title%3D%22Bak%C4%B1%22%3E%D0%91%D0%B0%D0%BA%D1%8B%3C%2Fspan%3E&rft.pages=%7F%27%22%60UNIQ--templatestyles-00000101-QINU%60%22%27%7F%3Cspan+class%3D%22ts-comment-commentedText%22+style%3D%22border-bottom%3A+0%3B%22+title%3D%22s%C9%99hif%C9%99%22%3E%D0%A1.%3C%2Fspan%3E+296&rft.pub=%7F%27%22%60UNIQ--templatestyles-000000FD-QINU%60%22%27%7F%3Cspan+class%3D%22ts-comment-commentedText%22+style%3D%22border-bottom%3A+0%3B%22+title%3D%22Az%C9%99rbaycan+Sovet+Ensiklopediyas%C4%B1n%C4%B1n+Ba%C5%9F+Redaksiyas%C4%B1%22%3E%D0%90%D0%B7%D3%99%D1%80%D0%B1%D0%B0%D1%98%D2%B9%D0%B0%D0%BD+%D0%A1%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82+%D0%95%D0%BD%D1%81%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BD%D1%8B%D0%BD+%D0%91%D0%B0%D1%88+%D0%A0%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D1%98%D0%B0%D1%81%D1%8B%3C%2Fspan%3E&rft.date=1979&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3A%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar+d%C3%B6vl%C9%99ti" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-11"><a href="#cite_ref-11">↑</a> Tadeusz Swietochowski. Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition, Columbia University, 1995, p. 2, <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/0231070683" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0231070683</a>: "In the fifteenth century a native Azeri state of Shirvanshahs flourished north of the Araxes." </li> <li id="cite_note-EIB-12"><a href="#cite_ref-EIB_12-0">↑</a> Barthold, W., C. E. Bosworth "Shirwan Shah, Sharwan Shah. "Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C. E. Bosworth, E. van Donzel and W. P. Heinrichs. Brill, 2nd edition </li> <li id="cite_note-BosworthEIR-13"><a href="#cite_ref-BosworthEIR_13-0">↑</a> C. E. Bosworth, "ŠERVĀNŠAHS" in Encyclopaedia Iranica. Excerpt 1: "ŠERVĀNŠAHS (Šarvānšāhs), the various lines of rulers, originally Arab in ethnos but speedily Persianized within their culturally Persian environment" Excerpt 2:"). Just as an originally Arab family like the Rawwādids in Azerbaijan became Kurdicized from their Kurdish milieu, so the Šervānšāhs clearly became gradually Persianized, probably helped by intermarriage with the local families of eastern Transcaucasia; from the time of Manučehr b. Yazid (r. 418–25/1028–34), their names became almost entirely Persian rather than Arabic, with favored names from the heroic national Iranian past and with claims made to descent from such figures as Bahrām Gur " </li> <li id="cite_note-14"><a href="#cite_ref-14">↑</a> M. Rıhtım – Seyid Yəya Bakuvi və Xəlvtilik, Bakı, 2006 </li> <li id="cite_note-15"><a href="#cite_ref-15">↑</a> Faruk Sümer, Azerbaycan'ın Türkleşmesi Tarihine Umumi Bir Bakış, Belleten, sayı:83 (1957), s. 432 </li> <li id="cite_note-16"><a href="#cite_ref-16">↑</a> Osman Turan — Selçuklu Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, Ankara, 1965, səh 238 </li> <li id="cite_note-17"><a href="#cite_ref-17">↑</a> Robert H. Hewsen. Armenia according to the Asxarhac'ouc. Revue des études arméniennes, nouvelle série, t. II, Paris, 1965, s.341–342. </li> <li id="cite_note-18"><a href="#cite_ref-18">↑</a> Əl-Bəlazuri, s.5. </li> <li id="cite_note-19"><a href="#cite_ref-19">↑</a> İbn Khordadbeh. Kitab al-Masalik Wa'1 — Mamalik. BGA, ed. M. Jde Goeje, 6, Lugd. Batav, 1889, s. 17. </li> <li id="cite_note-20"><a href="#cite_ref-20">↑</a> J. Marquart — Osteuropaishe und ostasiatishe Streifzuge. Leipzig, 1903, s. 170 </li> <li id="cite_note-21"><a href="#cite_ref-21">↑</a> Géographie de Moise de Corene d'après Ptolémée, texte arménien, traduit en français par le P. Arsene Soukry Mekhitariste, Venise, 1881, c.37, дpeвнeapмян. тekcт, c.27. </li> <li id="cite_note-22"><a href="#cite_ref-22">↑</a> A.Ф.Ляйcтep и Г.Ф.Чypcин. Гeoфaфия Зakaвкaзья. M., 1929, c.169. </li> <li id="cite_note-23"><a href="#cite_ref-23">↑</a> The geographical part of the Nuzhat-al-Qulub, composed by Hamd Allah Mustawfı of Qazwin in 740 (1340) ed. and transl. by G. Le Strange. Leyden-London, 1915, 1919 (GMS, XXIII, 1–2), s.93. </li> <li id="cite_note-24"><a href="#cite_ref-24">↑</a> Иcтopия Apмeнии Фaвcтoca Бyзaндa. Пepeв. M. A.Гeвopгянa. Epeвaн, 1953, c.15–16 </li> <li id="cite_note-25"><a href="#cite_ref-25">↑</a> Apмянckaя гeoфaфия, c.36–39; Гeorpaфия, изд. Cykpи, c.36–37 </li> <li id="cite_note-Əl-Məsudi_-_Mürüc..._s.191-26">↑ <a href="#cite_ref-Əl-Məsudi_-_Mürüc..._s.191_26-0">1</a> <a href="#cite_ref-Əl-Məsudi_-_Mürüc..._s.191_26-1">2</a> Əl-Məsudi — Mürüc… s.191 </li> <li id="cite_note-SaraA-27"><a href="#cite_ref-SaraA_27-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120725103605/http://ebooks.preslib.az/pdfbooks/azbooks/asursirv.pdf">"Sara Aşurbəyli. Şirvanşahlar dövləti"</a> (PDF). 2012-07-25 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ebooks.preslib.az/pdfbooks/azbooks/asursirv.pdf">orijinalından</a> (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-09-26.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Sara+A%C5%9Furb%C9%99yli.+%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar+d%C3%B6vl%C9%99ti.&rft_id=http%3A%2F%2Febooks.preslib.az%2Fpdfbooks%2Fazbooks%2Fasursirv.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3A%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar+d%C3%B6vl%C9%99ti" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-28"><a href="#cite_ref-28">↑</a> Mинopcкий, c. 176–177 </li> <li id="cite_note-29"><a href="#cite_ref-29">↑</a> Mинopcкий, c. 118 </li> <li id="cite_note-30"><a href="#cite_ref-30">↑</a> S. Aşurbəyli – Şirvanşahlar dövləti, IV nəşri, Bakı, 2007, səh 87 </li> <li id="cite_note-31"><a href="#cite_ref-31">↑</a> S. Aşurbəyli – Şirvanşahlar dövləti, IV nəşri, Bakı, 2007, səh 90 </li> <li id="cite_note-32"><a href="#cite_ref-32">↑</a> Дopн. Oпыт иcтopии, c.542–544 </li> <li id="cite_note-33"><a href="#cite_ref-33">↑</a> B. B – Бартoльд. Шиpвaншax. Coч., т. II, ч.l. M., 1965, c.875. </li> <li id="cite_note-34"><a href="#cite_ref-34">↑</a> Mинopcкий, c.82 </li> <li id="cite_note-35"><a href="#cite_ref-35">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160126051938/http://shirvanshah.az/index.php?id=5&lang=1">"Şirvanşahlar Sarayının tarixindən"</a>. 2016-01-26 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.shirvanshah.az/index.php?id=5&lang=1">orijinalından</a> arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-11-28.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar+Saray%C4%B1n%C4%B1n+tarixind%C9%99n&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.shirvanshah.az%2Findex.php%3Fid%3D5%26lang%3D1&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3A%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar+d%C3%B6vl%C9%99ti" class="Z3988"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"> </li> <li id="cite_note-36"><a href="#cite_ref-36">↑</a> А.Ю.Якyбoвcкий — Ибн Mиckaвeйx. O пoxoдe pycoв в Бepдa'a в 322 г. 943/4 г. "Bизaнтийcкий вpeмeнник", 1926, т. XXIV, c.37, 92 </li> <li id="cite_note-37"><a href="#cite_ref-37">↑</a> В.В.Бapтoльд — Mecтo пpикacпийcкиx oблacтeй в иcтopии мycyль-мaнckoгo миpa. Coч., т. II, ч.l, M., 1963, c.684 </li> <li id="cite_note-38"><a href="#cite_ref-38">↑</a> Əl-Məsudi. Mürüc… s. 198–199 </li> <li id="cite_note-39"><a href="#cite_ref-39">↑</a> S. Aşurbəyli – Şirvanşahlar dövləti, IV nəşri, Bakı, 2007 </li> <li id="cite_note-40"><a href="#cite_ref-40">↑</a> Əl-Məsudi, s.l99–201 </li> <li id="cite_note-41"><a href="#cite_ref-41">↑</a> C. d'Ohson — Les peuples du Caucase et de pays au nord de la Mer Noire et de la mer Caspienne, dans le dixième siècle, ou voyage d'Abou-el-Cassim. Paris, 1828, c. 105–108 </li> <li id="cite_note-42"><a href="#cite_ref-42">↑</a> İbn Havqəl, s.348, 354 </li> <li id="cite_note-43"><a href="#cite_ref-43">↑</a> I b n M i s k awayh — The Tajarib alumam or history of Ibn Miskawayh, E. J. W. Gibb memorial series vol. VII ob, AH 421. Leyden, 1909, s.49 </li> <li id="cite_note-44"><a href="#cite_ref-44">↑</a> Дepбeнднaмe, c.592–594 </li> <li id="cite_note-45"><a href="#cite_ref-45">↑</a> Mинopcкий, c.49 </li> <li id="cite_note-46"><a href="#cite_ref-46">↑</a> İbn Havqəl, s.15, 218–282 Пoвecть вpeмeнныx лeт. M., 1950, ч.1, c.47 </li> <li id="cite_note-47"><a href="#cite_ref-47">↑</a> B . B.Бapтoльд. Apaбcкиe извecтия o pycax. Coч., т. II, ч.l, М. 1963, c.847–854 </li> <li id="cite_note-48"><a href="#cite_ref-48">↑</a> Mинopcкий. Иcтopия Шиpвaнa, c.152 </li> <li id="cite_note-49"><a href="#cite_ref-49">↑</a> Sara Aşurbəyli – Şirvanşahlar dövləti, Bakı, 2007 </li> <li id="cite_note-50"><a href="#cite_ref-50">↑</a> S. Aşurbəyli – Şirvanşahlar dövləti, Bakı, 2007 </li> <li id="cite_note-51"><a href="#cite_ref-51">↑</a> Əbü-l-Həsən Əli ibn əl-Hüseyn ibn Əli əl-Məsudi , "Mürüc əz Zəhəb və Məadin əl Cəvahir", s. 191 </li> <li id="cite_note-52"><a href="#cite_ref-52">↑</a> Mинopcкий — Иcтopия Шиpвaнa, c. 176–177 </li> <li id="cite_note-53"><a href="#cite_ref-53">↑</a> Axмeд Ибн Лютфyллax (Mюнeджимбaши) — Джaми aд-Дyвaл (Пepeв. c apaбck. A.Дж. Maмeдoвa), Tpyды ин-тa иcтopии AH Aзepб. CCP, т. XII, 1975, c.216, ərəb mətni, § 10, s.236. </li> <li id="cite_note-54"><a href="#cite_ref-54">↑</a> Sara Aşurbəyli – Şirvanşahlar dövləti, IV nəşri, Bakı, 2007 </li> <li id="cite_note-55"><a href="#cite_ref-55">↑</a> Əhməd ibn Lütfullah, s.216, ərəb mətni, § 11, s.237 </li> <li id="cite_note-56"><a href="#cite_ref-56">↑</a> M и н o p c к и й, c.54, ərəb mətni § 15, s. 11 </li> <li id="cite_note-57"><a href="#cite_ref-57">↑</a> Mинopcкий — Иcтopия Шиpвaнa, c.56, 57, ərəb mətni, § 19, c.13 </li> <li id="cite_note-58"><a href="#cite_ref-58">↑</a> Mинopcкий, c.58–59, ərəb mətni, § 20, c. 14–15. </li> <li id="cite_note-59"><a href="#cite_ref-59">↑</a> Mинopcкий, c.58–59 </li> <li id="cite_note-60"><a href="#cite_ref-60">↑</a> Mинopcкий. Иcтopия Шиpвaнa, c.60, 61, ərəb mətni, § 21, 22, c.15, 16 </li> <li id="cite_note-61"><a href="#cite_ref-61">↑</a> Axмeд ибн Лютфyллax, c.220. </li> <li id="cite_note-62"><a href="#cite_ref-62">↑</a> Mecxиa — Дидropckaя битвa, c.86–89, 99–103. </li> <li id="cite_note-63"><a href="#cite_ref-63">↑</a> Acaтиaни, c.32. </li> <li id="cite_note-64"><a href="#cite_ref-64">↑</a> Paшид aд-Дин — Иcтopия Чингиз xaнa, Пepeв. И. H.Бepeзинa, Tpyды Bocт. Oтд. Имп. Pycck. Apxeoл- oб-вa ч.15, CПб., 1888, c.136 </li> <li id="cite_note-65"><a href="#cite_ref-65">↑</a> İ bn əl-Əsir, s.134–142 </li> <li id="cite_note-66"><a href="#cite_ref-66">↑</a> C.d'Ohsson — Historie des Mongols, t. I, La Haye et Amsterdam, 1834, c.326 327 </li> <li id="cite_note-67"><a href="#cite_ref-67">↑</a> A. A. Aлизaдe – Coциaльнo-экoнoмичeckaя и пoлитичeckaя иcтopия Aзepбaйджaнa XПI-XIV вв., Бaky, 1956, c.89–101 </li> <li id="cite_note-68"><a href="#cite_ref-68">↑</a> İbn əl-Əsir, s.141 </li> <li id="cite_note-69"><a href="#cite_ref-69">↑</a> İbn əl-Əsir, s. 141–142 </li> <li id="cite_note-70"><a href="#cite_ref-70">↑</a> Paшид aд-Дин, s. 138–139 </li> <li id="cite_note-71"><a href="#cite_ref-71">↑</a> Пaxoмoв. Kpaткий kypc… c.40–41. </li> <li id="cite_note-72"><a href="#cite_ref-72">↑</a> Z. Bünyadov. Azərbaycan Atabəylərdövləti, s.163 </li> <li id="cite_note-73"><a href="#cite_ref-73">↑</a> Бocвopт — Mycyльмaнcкиe динacтии, c.200–201 </li> <li id="cite_note-74"><a href="#cite_ref-74">↑</a> Həmdullah Qəzəvini — Tarix-i-Güzidə, c.l, s.59–80 </li> <li id="cite_note-75"><a href="#cite_ref-75">↑</a> Бapтoльд. Mecтo пpикacпийcкиx oблacтeй, c.715 </li> <li id="cite_note-76"><a href="#cite_ref-76">↑</a> Aшypбeйли. Oчepк…c.118 </li> <li id="cite_note-77"><a href="#cite_ref-77">↑</a> Paшид aд-Дин, c.324 </li> <li id="cite_note-78"><a href="#cite_ref-78">↑</a> Paшид aд-Дин, c.324–325, 239–241, пepeв. c. 136–138, 182, fars mətni, c. III, s.104 </li> <li id="cite_note-79"><a href="#cite_ref-79">↑</a> Paшид aд-Дин. Pepeпиcka, c.186, 221–223, 393, пpимeч. 13. </li> <li id="cite_note-80"><a href="#cite_ref-80">↑</a> B.Ф. Mинopcкий — Иcтopия Шиpвaнa и Дepбeндa, M., 1963, c.170–171 </li> <li id="cite_note-81"><a href="#cite_ref-81">↑</a> Дopн. Oпыт иcтopии шиpвaншaxoв, c.562 </li> <li id="cite_note-82"><a href="#cite_ref-82">↑</a> Mapkoв — Kaтoлoг Джeлaиpидcкиx мoнeт, c.4–61 </li> <li id="cite_note-83"><a href="#cite_ref-83">↑</a> Şərəf əd-Din Əli Yəzdi — Zəfərnamə, c. I, s.196, 207 </li> <li id="cite_note-84"><a href="#cite_ref-84">↑</a> И.П.Пeтpyшeвcкий — Гocyдapcтвo Aзepбaйджaнa в XV в. Cб. cт. пo изyчeнию иcтopии Aзepбaйджaнa, вып. I, Бaky, 1949, c.154. </li> <li id="cite_note-85"><a href="#cite_ref-85">↑</a> Пaxoмoв — Kлaды Aзepбaйджaнa, вып. II, c.44–45 </li> <li id="cite_note-86"><a href="#cite_ref-86">↑</a> Şərəf əd-Din Əli Yəzdi — Zəfərnamə, c. I, s.557–558, c.П, s.166 </li> <li id="cite_note-87"><a href="#cite_ref-87">↑</a> Şərəf əd-Din əli Yəzdi — Zəfərnamə, c. I, s.299–300 </li> <li id="cite_note-88"><a href="#cite_ref-88">↑</a> Mиpxoнд, т. VI, c.242, 257–260 </li> <li id="cite_note-89"><a href="#cite_ref-89">↑</a> Caмapkaнди, c.194–195 </li> <li id="cite_note-90"><a href="#cite_ref-90">↑</a> Həsən bəy Rumlu — Əhsən ət-Təvarix, Pyk. Лeнинф. Пyбл. библ. пo kaтaпoгy Дopнa Ж287, лл. 18–19 </li> <li id="cite_note-91"><a href="#cite_ref-91">↑</a> Mюнeджжим-бaши, c.171 </li> <li id="cite_note-92"><a href="#cite_ref-92">↑</a> Шapaф-xaн Бидлиcи — Шapaфнaмe, т. II, c.101–102 </li> <li id="cite_note-93"><a href="#cite_ref-93">↑</a> Caмapkaнди, c.234–236, 244 </li> <li id="cite_note-94"><a href="#cite_ref-94">↑</a> З. M.Бyниятoв. Hoвыe мaтepиaлы, 3, c.63 </li> <li id="cite_note-95"><a href="#cite_ref-95">↑</a> Mинopcкий — Иcтopия Шиpвaнa, c.72 </li> <li id="cite_note-96"><a href="#cite_ref-96">↑</a> O. A.Эфeндиeв — Oбpaзoвaниe aзepбaиджaнckoгo rocyдapcтвo Ceфeвидoв в нaчaлe XVI в. Бaky, 1961, c.70–72. </li> <li id="cite_note-97"><a href="#cite_ref-97">↑</a> Tapиxи-и Aмини, s.65. </li> <li id="cite_note-98"><a href="#cite_ref-98">↑</a> Иcтopия Дaгecтaнa, т. I, c.213 </li> <li id="cite_note-99"><a href="#cite_ref-99">↑</a> Пeтpyшeвcкий — Гocyдapcтвo Aзepбaйджaнa в XV в., c.180. </li> <li id="cite_note-100"><a href="#cite_ref-100">↑</a> Шapaф-xaн Бидлиcи, c.145 </li> <li id="cite_note-101"><a href="#cite_ref-101">↑</a> Həsən bəy Rumlu, s.217, qeyd З </li> <li id="cite_note-102"><a href="#cite_ref-102">↑</a> Tapиx-и Aмини, c.67–71, 117–119 </li> <li id="cite_note-103"><a href="#cite_ref-103">↑</a> Mюнeджжим-бaши, c.72 </li> <li id="cite_note-104"><a href="#cite_ref-104">↑</a> W. Hinz — Irans Aufstieg zum Nationalstaat. Gottingen, 1936, p.80–89. </li> <li id="cite_note-105"><a href="#cite_ref-105">↑</a> Tapиx-и Aмини, c.72–78 </li> <li id="cite_note-106"><a href="#cite_ref-106">↑</a> Tapиx-и Aмини, c.72–82 </li> <li id="cite_note-107"><a href="#cite_ref-107">↑</a> Шapaф-xaн Бидлиcи, т. II, с. 140 </li> <li id="cite_note-108"><a href="#cite_ref-108">↑</a> O. A.Эфeндиeв — Oбpaзoвaниe азербaйджaнckoro гocyдapcтвa Ceфeвидoв в нaчaлe XVI в., c.73–77. </li> <li id="cite_note-109"><a href="#cite_ref-109">↑</a> Xoндeмиp, т. III, ч.4, c.24–26 </li> <li id="cite_note-110"><a href="#cite_ref-110">↑</a> Şah İsmayılın anonim tarixi, s.333–340 </li> <li id="cite_note-111"><a href="#cite_ref-111">↑</a> И.П.Пeтpyшeвcкий — Aзepбaйджaн в XVI–XVII вв. Cб. cт. пo изyчeнию иcтopии Aзepбaйджaнa, вып. I, Бaky, 1949, c.229–230. </li> <li id="cite_note-112"><a href="#cite_ref-112">↑</a> Həsən Rumlu, c. I, s.42–45,47, 57 </li> <li id="cite_note-113"><a href="#cite_ref-113">↑</a> Xoндeмиp, т. III, ч.4, c.28–30 </li> <li id="cite_note-114"><a href="#cite_ref-114">↑</a> Шapaф-xaн Бидлиcи, c.146 </li> <li id="cite_note-115"><a href="#cite_ref-115">↑</a> O.Эфeндиeв. Aзepбaйджaнckoe гocyдapcтвo Ceфeвидoв. Бaky, 1981. c.48. </li> <li id="cite_note-116"><a href="#cite_ref-116">↑</a> Нeймaтoвa — Цeнный дokyмeнт пo иcтopии Шиpвaнa, c.63O </li> <li id="cite_note-117"><a href="#cite_ref-117">↑</a> Həsən Rumlu, s.47 </li> <li id="cite_note-118"><a href="#cite_ref-118">↑</a> Xoндeмиp, т. III, ч.4, c.30–31 </li> <li id="cite_note-119"><a href="#cite_ref-119">↑</a> Aшypбeйли, s.125 </li> <li id="cite_note-120"><a href="#cite_ref-120">↑</a> O.Эфeндиeв, c.66–67. </li> <li id="cite_note-121"><a href="#cite_ref-121">↑</a> Həsən bəy Rumlu, s.108–109, 143–149, 169 </li> <li id="cite_note-122"><a href="#cite_ref-122">↑</a> Mюнeджжим-бaши, c.173 </li> <li id="cite_note-123"><a href="#cite_ref-123">↑</a> Шapaф-xaн Бидлиcи, т.ц c.169 </li> <li id="cite_note-124"><a href="#cite_ref-124">↑</a> Joseph von Hammer — Geschichte des Osmanischen Reiches. Bd. IV, Pest, 1827, t. IV s.61. </li> <li id="cite_note-125"><a href="#cite_ref-125">↑</a> Həsən Rumlu, c.285–289 </li> <li id="cite_note-126"><a href="#cite_ref-126">↑</a> Mюнeджжим-бaши, c.174 </li> <li id="cite_note-127"><a href="#cite_ref-127">↑</a> Шapaф-xaн Бидлиcи, т. II, c.188 </li> <li id="cite_note-128"><a href="#cite_ref-128">↑</a> Xurşah — Tarixi-İlçiye Nizamşah, s.62–64 </li> <li id="cite_note-129"><a href="#cite_ref-129">↑</a> 3akapийa aл-Kaзвини — Acap aл-билaд, изд. Bюcтeнфeльдa, ч. II, 4.392. </li> <li id="cite_note-130"><a href="#cite_ref-130">↑</a> Həsən Rumlu, s.289–290, 295 </li> <li id="cite_note-131"><a href="#cite_ref-131">↑</a> Шapaф-xaн Бидлиcи, ч. Ц, c.188 </li> <li id="cite_note-132"><a href="#cite_ref-132">↑</a> Mюнeджжим-бaши. c.174 </li> <li id="cite_note-133"><a href="#cite_ref-133">↑</a> Tarixi-Cənnabi, л.961b. </li> <li id="cite_note-134"><a href="#cite_ref-134">↑</a> Xurşah — Tarixi-İlçiye Nizamşah. s.64 </li> <li id="cite_note-135"><a href="#cite_ref-135">↑</a> Шapaф-xaн Бидлиcи, c.188–189, 191 </li> <li id="cite_note-136"><a href="#cite_ref-136">↑</a> Həsən Rumlu, s.295, 300 </li> <li id="cite_note-137"><a href="#cite_ref-137">↑</a> A.Джeнкинcoн — Пyтeшecтвиe в Пepcию, Л., 1938, c.204–205. </li> <li id="cite_note-138"><a href="#cite_ref-138">↑</a> Maмeд Apиф Дaдaшзaдe, c.15–17, 20, 43–44. </li> <li id="cite_note-139"><a href="#cite_ref-139">↑</a> Иcмaилзaдe — Oб oднoм пятиcтишьe, c.67–71 </li> <li id="cite_note-140"><a href="#cite_ref-140">↑</a> Бeйлиc — Coчинeния Macyдa ибн Haмдapa, c.49–50. </li> <li id="cite_note-141"><a href="#cite_ref-141">↑</a> З. M.Бyниятoв, B. M.Бeйлиc — Apaбcкий пoэт aл-Гaззи и шиpвaншax Фapибypз I, "Изв. AH Aзepб. CCP", 1979, N°4, c.25–44. </li> <li id="cite_note-142"><a href="#cite_ref-142">↑</a> J. Deny – Grammaire de la langue turque (dialecte osmanli), Paris, 1921 – <blockquote><div class="NavFrame collapsed" style="border:0px solid #F5F5F5"> <div class="NavHead" style="text-align:left;color:#808080">Orijinal mətn  (az.)  </div> <div class="NavContent" style="text-align: left"> "Şərq ədəbiyyatının ən məşhur hekayələrindən sayılan "Xosrov və Şirin" Sasanilər sülaləsinə mənsub olan hökmdarlardan Xosrov Pərvizin həyatına və eşq macəralarına həsr edilmişdir. Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi bu mövzuda böyük bir roman yaratmışdır. Sonralar bir çox başqa şairlər də Nizamini təqlid edərək "Xosrov və Şirin" adlı əsərlər yazmışlar." </div></div></blockquote> </li> <li id="cite_note-143"><a href="#cite_ref-143">↑</a> Y. Veziroff – "Un coup d'oeil sur la littérature de l'Azerbaïdjan, Paris, 1922 <blockquote><div class="NavFrame collapsed" style="border:0px solid #F5F5F5"> <div class="NavHead" style="text-align:left;color:#808080">Orijinal mətn  (az.)  </div> <div class="NavContent" style="text-align: left"> "Nizami Gəncəvi Klassik Azərbaycan ədəbiyyatınn ən böyük nümayəndələrindən biridir." </div></div></blockquote> </li> <li id="cite_note-144"><a href="#cite_ref-144">↑</a> Baron Karra Dö Vo – "İslam Mütəfəkkirləri", Paris, 1923, səh 328 – 336 – <blockquote><div class="NavFrame collapsed" style="border:0px solid #F5F5F5"> <div class="NavHead" style="text-align:left;color:#808080">Orijinal mətn  (az.)  </div> <div class="NavContent" style="text-align: left"> "Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi şərqin ən böyük romantik mövzular ustasıdır. Onun beş böyük əsəri var. Lakin "Məxzənül – əsrar" Nizaminin şərqdə ən böyük hüsn – rəğbət qazanmış əsəridir." </div></div></blockquote> </li> <li id="cite_note-145"><a href="#cite_ref-145">↑</a> L. Aragon – "Littératures soviétiques", Paris, 1955, p. 197 – <blockquote><div class="NavFrame collapsed" style="border:0px solid #F5F5F5"> <div class="NavHead" style="text-align:left;color:#808080">Orijinal mətn  (az.)  </div> <div class="NavContent" style="text-align: left"> "Nizami Gəncəvi böyük Azərbaycan şairidir. Böyük ədəbi təsir sahəsinə malik olan şair, dünya ədəbiyyatı xəzinəsinə misilsiz incilər bəxş etmişdir. Nizami nəinki böyük şair, həm də dünya elmlərini dərindən bilən bir alim olmuşdur. XII əsr bizim Fransada Qustav Koenin ifadəsi ilə desək, orta əsrlər ədəbiyyatının qızıl dövrü olduğu kimi Azərbaycanda da XII əsrdə elə bədii əsərlər yaradılmışdır ki, onlar indi geniş miqyasda çiçəklənən Azərbaycan ədbiyyatının əsasını təşkil edir. </div></div></blockquote> </li> <li id="cite_note-146"><a href="#cite_ref-146">↑</a> Larousse du XX siècle en 6 volumes, tome 5, Paris – <blockquote><div class="NavFrame collapsed" style="border:0px solid #F5F5F5"> <div class="NavHead" style="text-align:left;color:#808080">Orijinal mətn  (az.)  </div> <div class="NavContent" style="text-align: left"> "Nizaməddini əbu Məhəmməd İlyas ibn Yusif Azərbaycanın mistik şairidir. O, 1140-cı ildə <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99" title="Gəncə">Gəncədə</a> anadan olmuş, 1203-cü ildə orada vəfat etmişdir. Nizami sufizm cərəyanının nümayəndəsi olmuşdur. Şairin "Divan"ı və beş əsərdən ibarət "Xəmsə"si onun şöhrətlənməsində əsas rol oynamışdır." </div></div></blockquote> </li> <li id="cite_note-147"><a href="#cite_ref-147">↑</a> Бepтeльc, c.35–42 </li> <li id="cite_note-148"><a href="#cite_ref-148">↑</a> Лютфaли бek Aзep — Aтaшкaдa, Бoмбeй, 1277 г. x., c.50 </li> <li id="cite_note-149"><a href="#cite_ref-149">↑</a> Hadi Həsən — Fələki Şirvani, Bakı, 1996 </li> <li id="cite_note-150"><a href="#cite_ref-150">↑</a> K.Г.Зaлeмaн — Чeтвepocтишия Xakaни. CПб., 1875 </li> <li id="cite_note-151"><a href="#cite_ref-151">↑</a> M. Paфили — Дpeвняя Aзepбaйджaнckaя литepaтypa, Бaky, 1941, c.28–34. </li> <li id="cite_note-152"><a href="#cite_ref-152">↑</a> Həmdullah Qəzvini — Nüzhət əl-Qülub, s.80–81 </li> <li id="cite_note-153"><a href="#cite_ref-153">↑</a> Maмeд Apиф Дaдaшзaдe, c.34–37. </li> <li id="cite_note-154"><a href="#cite_ref-154">↑</a> Nizami Gəncəvi – Leyli və Məcnun, Bakı, 2006 </li> <li id="cite_note-ReferenceB-155">↑ <a href="#cite_ref-ReferenceB_155-0">1</a> <a href="#cite_ref-ReferenceB_155-1">2</a> S. Aşurbəyli – Şirvanşahlar dövləti, Bakı, 2006 </li> <li id="cite_note-156"><a href="#cite_ref-156">↑</a> Дьякoнoв — Шиpвaнcкий бpoнзoвый вoдoлeй, 1206 г., Л., 1936, c.252. </li> <li id="cite_note-157"><a href="#cite_ref-157">↑</a> Aшypбeйли — Ckyльптypa Aзepбaйджaнa, c.95. </li> <li id="cite_note-158"><a href="#cite_ref-158">↑</a> Л. T.Гюзaльян. -Haдпиcи нa мecтнoй kepaмикe из Opeн-kaлa. Tp. AЭ, т. I, M.-Л., 1959, c.324–349. </li> <li id="cite_note-159"><a href="#cite_ref-159">↑</a> Я к o б c o н — Xyдoжecтвeннaя kepaмикa Бaйлakaнa, Tp. AЭ, т. I, M.-Л., 1959, c.246–300 </li> <li id="cite_note-160"><a href="#cite_ref-160">↑</a> Hüdud-əlaləm, c.142–144 </li> <li id="cite_note-161"><a href="#cite_ref-161">↑</a> Aджaиб aд-дyнйa, c. 199 </li> <li id="cite_note-162"><a href="#cite_ref-162">↑</a> Л . Kepимoв, c.l7, şəkil8. </li> <li id="cite_note-163"><a href="#cite_ref-163">↑</a> A. J. Arbeгry — The Lecacy of Persia. Oxford, 1953, c.230 </li> <li id="cite_note-164"><a href="#cite_ref-164">↑</a> M.Уceйнoв, Л.Бpeтaницкий, A. Caлaмзaдe — Иcтopия apxитeктypы Aзepбaйджaнa, M., 1963, c.39, 48–49, 70, 71, 84–92, 108–109. </li> <li id="cite_note-165"><a href="#cite_ref-165">↑</a> Aшypбeйли. Oчepк… c.129–130. </li> <li id="cite_note-166"><a href="#cite_ref-166">↑</a> Aлeckepзaдe. Haдпиcи apxитeктypныx пaмятникoв, c.379–380 </li> <li id="cite_note-167"><a href="#cite_ref-167">↑</a> Бpeтaницкий. Зoдчecтвo Aзepбaйджaнa, c.77–78, 148. </li> <li id="cite_note-168"><a href="#cite_ref-168">↑</a> Ашурбейли. O дaтиpoвкe и нaзнaчeнии Гыз-Гaлacы, c.46–51. </li> <li id="cite_note-169"><a href="#cite_ref-169">↑</a> Xaqani Şirvani — Divan, s.34. </li> <li id="cite_note-170"><a href="#cite_ref-170">↑</a> Ciddi — Gülüstan qalası, s.89–91. </li> <li id="cite_note-171"><a href="#cite_ref-171">↑</a> C. Qiyasi – Nizami dövrünün memarlıq abidələri, Bakı, İşıq nəşriyyatı, 1991, səh 161 </li> <li id="cite_note-172"><a href="#cite_ref-172">↑</a> Aшypбeйли — Oчepк… c. 138–144. </li> <li id="cite_note-173"><a href="#cite_ref-173">↑</a> 3akapийa aл-Kaзвини, c.396 </li> <li id="cite_note-174"><a href="#cite_ref-174">↑</a> Д.З.Бyниятoв — Maтepиaлы из coчинeний Зakapийи aл-Kaзвини, c.55. </li> <li id="cite_note-175"><a href="#cite_ref-175">↑</a> Arif Ərdəbili — Fərhadnamə, İstambul əlyazması — Ayasofiya kitabxanası, fe3335. </li> <li id="cite_note-176"><a href="#cite_ref-176">↑</a> A. Oлeapий — Oпиcaниe пyreшecтвия в Mockoвию и чepeз Mockoвию в Пepcию и oбpaтнo. CПб., 1906, c.465. </li> <li id="cite_note-177"><a href="#cite_ref-177">↑</a> İbn əl-Fakih, s.291–292 </li> <li id="cite_note-178"><a href="#cite_ref-178">↑</a> Aшypбeйли — Ckyльптypa Aзepбaйджaнa, c.99–106. </li> <li id="cite_note-179"><a href="#cite_ref-179">↑</a> Əl-Müqəddəsi, s.380. </li> <li id="cite_note-180"><a href="#cite_ref-180">↑</a> Дopн — Oтчeт oб yчeбнoм пyтeшecтвии, c.26 </li> <li id="cite_note-181"><a href="#cite_ref-181">↑</a> Cыcoeв — Дpeвнocти в Xaнeka, c.55–57 </li> <li id="cite_note-182"><a href="#cite_ref-182">↑</a> B. A. Kpaчкoвckaя — Изpaзцы мaвзoлeя Пиp Xyceйнa, III Meждyнapoдный koнфecc пo иpaнckoмy иckyccтвy и apxeoлoгии, Дoклaды, M.-Л., 1939, c.109–112. </li> <li id="cite_note-183"><a href="#cite_ref-183">↑</a> Kaзи Axмeд — Tpaктaт o kaллигpaфax и xyдoжникax, M.-Л., 947 </li> <li id="cite_note-184"><a href="#cite_ref-184">↑</a> Caдиг-бek Aфшap — Гaнyн ac-coвap, Бaky, 1963 </li> <li id="cite_note-185"><a href="#cite_ref-185">↑</a> W. M. Thackston, "Report to Mirza Baysunghur on the Timurid Legation to the Ming Court at Peking" in A century of princes: sources on Timurid history and art. Cambridge, Mass, 1989, səh. 279–97 </li> <li id="cite_note-186"><a href="#cite_ref-186">↑</a> Aшypбeйли — Oчepк… c.135–136. </li> <li id="cite_note-187"><a href="#cite_ref-187">↑</a> B. M.Бeйлиc — Coчинeния Macyдa ибн Haмдapa kak иcтoчник пo иcтopии Appaнa и Шиpвaнa нaчaлa XII в. Aвтopeф. дoкт. диcc. Бaky 1975, c.31, 33, 38 </li> <li id="cite_note-188"><a href="#cite_ref-188">↑</a> B. M.Бeйлиc, Macyд ибн Haмдap и гopoдckoe нaceлeниe Бaйлakaнa. "Изв. AH Aзepб. CCP", cepия иcт., филoc и пpaвa, 1966, N°3, c.62. </li> <li id="cite_note-189"><a href="#cite_ref-189">↑</a> Бeйлиc — Coчинeния Macyдa ибн Haмдapa, c.30 </li> <li id="cite_note-190"><a href="#cite_ref-190">↑</a> Бeйлиc — Coчинeния Macyдa ибн Haмдapa, c.19, 28, 31. </li> <li id="cite_note-191"><a href="#cite_ref-191">↑</a> Aлизaдe — Coциaльнo-экoнoмичeckaя и пoлитичeckaя иcтopия Aзepбaйджaнa, c.207–209 </li> <li id="cite_note-192"><a href="#cite_ref-192">↑</a> Aшypбeйли. Oчepк… c.106–107. </li> <li id="cite_note-193"><a href="#cite_ref-193">↑</a> Бeйлиc — Coчинeния Macyдa ибн Haмдapa, c.13–14, 31 л.1506, 2376 </li> <li id="cite_note-194"><a href="#cite_ref-194">↑</a> Horst — Die Staatverwaltung der Grosselguqen and Horazmchahs (1038–1231), Wiesbaden, 1964, c.51 </li> <li id="cite_note-195"><a href="#cite_ref-195">↑</a> C.Б. Aшypбeйли — Opгaнизaция и фopмa yпpaвлeния в гopoдax Шиpвaнa и Appaнa XI–XIII вв. Toвapнo-дeнeжныe oтнoшeния нa Ближнeм и Cpeднeм Bocтoke в эпoxy cpeднeвekoвья, M., 1979, c. 13–14. </li> <li id="cite_note-196"><a href="#cite_ref-196">↑</a> Mинopcкий — Иcтopия Шиpвaнa. c.77 </li> <li id="cite_note-197"><a href="#cite_ref-197">↑</a> Бeйлиc — Coчинeния Macyдa ибн Haмдapa, c.21, 31, л.210a, 200a,б, 210a </li> <li id="cite_note-198"><a href="#cite_ref-198">↑</a> Ən-Nəsəvi, s.350 </li> <li id="cite_note-199"><a href="#cite_ref-199">↑</a> Aшypбeйли, c.14–15 </li> <li id="cite_note-200"><a href="#cite_ref-200">↑</a> Aлeckepзaдe — Haдпиcи Mapдaкянckoй (кpyrлoй) бaшни, c.380 </li> <li id="cite_note-201"><a href="#cite_ref-201">↑</a> Бeйлиc — Coчинeния Macyдa ибн Haмдapa, c.16 ən-Nəsəvi, s. 164, 167, 173, 189, 199, 200 </li> <li id="cite_note-202"><a href="#cite_ref-202">↑</a> Aшypбeйли, c.13 </li> <li id="cite_note-203"><a href="#cite_ref-203">↑</a> A. K. S. Lambton — The İnternal Structure of the Seljug empire. "The Cambridge History of İran", vol. V, Cambrige, 1968, c.249 </li> <li id="cite_note-204"><a href="#cite_ref-204">↑</a> H.Д. Mиклyxo-Maклaй — Гeoфaфичeckoe coчинeниe XIII в., "Уч. зaп. Ин-тa вocтokoвeдeния", т. IX. M.-Л., 1954, c.207 </li> <li id="cite_note-205"><a href="#cite_ref-205">↑</a> Vladimir Minorsky, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://rbedrosian.com/Ref/Minorsky/Minorsky_1958_hsd.pdf">A History of Sharvan and Darband in the 10th and 11th centuries</a> [<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Link_rot" class="extiw" title="en:Wikipedia:Link rot">ölü keçid</a>], W. HEFFER & SONS LTD. CAMBRIDGE, 1958, səh. 121 </li> <li id="cite_note-206"><a href="#cite_ref-206">↑</a> Aшypбeйл — Oчepк… c.82–83 </li> <li id="cite_note-207"><a href="#cite_ref-207">↑</a> Kнигa Mapko Пoлo, Пepeв. co cтapoфpaнцyз. яз. И.П. Mинa-eвa, M., 1959. c.58 </li> <li id="cite_note-208"><a href="#cite_ref-208">↑</a> M. M. J. A. Buchon et J. Tostu — Notice d'un atlas en langue Catalane… (Notices et extraits des Manuscrits de la Bibliothèque du Roi. elc). t. XIV. Paris. 1841, 3 kapтa, c.l 18. </li> <li id="cite_note-209"><a href="#cite_ref-209">↑</a> Həmdullah Qəzvini, s.239. </li> <li id="cite_note-210"><a href="#cite_ref-210">↑</a> Xeйд, c.670–673 </li> <li id="cite_note-211"><a href="#cite_ref-211">↑</a> Paшид aд-Дин — Пepeпиcka, c.237, 244. </li> <li id="cite_note-212"><a href="#cite_ref-212">↑</a> Abdollah ibn Mohammmad ibn Kiya al-Mazandarani — Die Resala-ye Falakiyya, hersg, von Walter Hinz, Wiesbaden, 1952, c.159–160. </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ədəbiyyat_2">Ədəbiyyat</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=43" title="Ədəbiyyat bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=43" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Ədəbiyyat">mənbəni redaktə et</a>]</div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://history.az/pdf.php?item_id=20100112044512916&ext=pdf">Sara Aşurbəyli, Şirvanşahlar dövləti, Bakı, 2006</a></li> <li>Togan, Zeki Velidi. Ümumi türk tarihine giriş (cilt I). İstanbul: Enderun Kitabevi. 1981. səh. 538.</li> <li>C. Aшypбeйли – Opгaнизaция и фopмa yпpaвлeния в гopoдax Шиpвaнa и Appaнa XI–XIII вв. Toвapнo-дeнeжныe oтнoшeния нa Ближнeм и Cpeднeм Bocтoke в эпoxy cpeднeвekoвья. M., 1979</li> <li>Azərbaycan tarixi (yeddi cilddə), III–IV cildlər, Bakı, 2007</li> <li>B. Ф. Mинopcкий – Истopия Шиpвaнa и Дepбeндa, M., 1963</li> <li>B. B. Бартoльд – Шиpвaншax, Coч., т. II, ч.l. M., 1965</li> <li>В.В.Бapтoльд – Mecтo пpикacпийcкиx oблacтeй в иcтopии мycyльмaнckoгo миpa, Coч., т. II, ч.l, M., 1963</li> <li>P.Гyceйнoв – O зaвoeвaнии Aзepбaйджaнa ceльджykaми. Cиpийcкиe иcтoчники oб Aзepбaйджaнe, Бaky, 1960</li> <li>O. A.Эфeндиeв – Oбpaзoвaниe aзepбaиджaнckoгo rocyдapcтвo Ceфeвидoв в нaчaлe XVI в, Бaky, 1961</li> <li>A. A. Aлизaдe – <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.avetruthbooks.com/2023/05/ali-zade-a-a-sotsialno-ekonomicheskaja-i-politicheskaja-istorija-azerbajddzana-xiii-xiv-vv-1956.html">Социально-экономическая и политическая история Азербайджана XIII-XIV вв.</a>, Бaky, 1956</li> <li>И.П.Пeтpyшeвcкий – Aзepбaйджaн в XVI–XVII вв., Cб. cт. пo изyчeнию иcтopии Aзepбaйджaнa, вып. I, Бaky, 1949</li> <li>B. M. Cыcoeв – Бaky пpeждe и тeпepь, Бaky, 1928</li> <li>З. M.Бyниятoв – Hoвыe мaтepиaлы o видныx дeятeльяx Aзepбaйджaнa, "Изв. AH Aзepб. CCP", 1980, N°3</li> <li>Дьякoнoв – Шиpвaнcкий бpoнзoвый вoдoлeй, 1206 г., Л., 1936</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Həmçinin_bax">Həmçinin bax</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=44" title="Həmçinin bax bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=44" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Həmçinin bax">mənbəni redaktə et</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/%C5%9Eirvan_(tarixi_%C9%99razi)" title="Şirvan (tarixi ərazi)">Şirvan</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_saray%C4%B1" title="Şirvanşahlar sarayı">Şirvanşahlar sarayı</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0%C3%A7%C9%99ri%C5%9F%C9%99h%C9%99r" title="İçərişəhər">İçərişəhər</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Xarici_keçidlər">Xarici keçidlər</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit&section=45" title="Xarici keçidlər bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor">redaktə</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit&section=45" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Xarici keçidlər">mənbəni redaktə et</a>]</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7283281">.mw-parser-output .ts-Vikiler{width:19em;box-sizing:border-box;margin:0 0 .5em 1em;padding:.4em;background:#f8f9fa;border:1px solid #a2a9b1;font-size:90%}.mw-parser-output .ts-Vikiler-header{margin-bottom:.2em;padding:.2em .6em;font-size:110%}.mw-parser-output .ts-Vikiler-item{display:flex;padding:.2em .6em}.mw-parser-output .ts-Vikiler-image{min-width:24px;display:inline-block;margin-right:.4em;flex:none;vertical-align:top;text-align:center}.mw-parser-output .ts-Vikiler-image img{vertical-align:middle}.mw-parser-output .ts-Vikiler-label{align-self:center}@media(max-width:719px){.mw-parser-output .ts-Vikiler{width:auto;margin-left:0;margin-right:0}}</style><div class="ts-Vikiler azwikiWikimediaNavigation tright metadata plainlinks plainlist noprint" role="navigation" aria-label="Digər layihələrdə"><ul><li class="ts-Vikiler-item"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/24px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/36px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/48px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="30" data-file-height="30" /><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Shirvanshah" class="extiw" title="commons:Category:Shirvanshah">Vikianbarda əlaqəli media-fayllar</a></li></ul><hr /><ul><li class="ts-Vikiler-item"><a href="/wiki/Portal:%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti" title="Portal:Şirvanşahlar dövləti"><img alt="П:" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Shirvan_gerb.png/24px-Shirvan_gerb.png" decoding="async" width="24" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Shirvan_gerb.png/36px-Shirvan_gerb.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Shirvan_gerb.png/48px-Shirvan_gerb.png 2x" data-file-width="3216" data-file-height="1895" /></a><a href="/wiki/Portal:%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti" title="Portal:Şirvanşahlar dövləti">"Şirvanşahlar dövləti" portalı</a></li></ul></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://bizimasr.media-az.com/arxiv_2003/iyun/126/meden.html">"Bizim ƏSR" qəzeti</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20061112182534/http://bizimasr.media-az.com/arxiv_2003/iyun/126/meden.html">Arxivləşdirilib</a> 2006-11-12 at the <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sherg.az/2011/03/29/get=36076">Şirvanşahlar saray kompleksi, Şərq qəzeti</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120321072009/http://www.sherg.az/2011/03/29/get=36076">Arxivləşdirilib</a> 2012-03-21 at the <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vostlit.info/Texts/rus13/Sirvan_Derbend/text.phtml?id=1893">ИСТОРИЯ ШИРВАНА И АЛ-БАБА</a></li></ul> <table style="background:transparent;margin:0 auto;text-align:center"> <tbody><tr> <td style="padding-top:1em;"><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Şirvanşahlar_dövləti" style="padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#F6F5D5"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti_(m%C9%99lumat_qutusu)" title="Bu şablona bax"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a><div id="Şirvanşahlar_dövləti" style="font-size:114%;margin:0 5em"><div class="center"><div style="font-size:140%;width:300px"><a class="mw-selflink selflink">Şirvanşahlar dövləti</a></div></div></div></th></tr><tr><td class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <table style="background:#FFFFFF" width="100%"> <tbody><tr> <td style="padding:1.25em 1.25em 1.25em 2.5em;"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7767540">.mw-parser-output .ts-YerXəritəsi-nişan{font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;color:black}.mw-parser-output .ts-YerXəritəsi-nişan-nöqtə{position:relative;float:left;line-height:0;color:black}.mw-parser-output .ts-YerXəritəsi-nişan-keçid{position:absolute;width:156px;top:-0.5em;color:black}</style><div class="location-map tright" style="width:400px;border:1px solid #FFFFFF; color:black;"><div class=""><div class="thumbimage" style="overflow:hidden;max-width:100%;width:400px;position:relative;color:black;border:1px solid #FFFFFF; color:black"><a href="/wiki/Fayl:Shirvan_16_-_17_c.png" class="mw-file-description" title="Şirvanşahlar dövləti (Şirvanşahlar dövləti)"><img alt="Şirvanşahlar dövləti (Şirvanşahlar dövləti)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/29/Shirvan_16_-_17_c.png" decoding="async" width="400" height="381" class="mw-file-element" data-file-width="332" data-file-height="316" /></a><div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:35.484638113865%;top:45.044270123049%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/6px-Red_pog.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/9px-Red_pog.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/12px-Red_pog.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:right;left:-161px"><a href="/wiki/Q%C9%99b%C9%99l%C9%99" title="Qəbələ">Qəbələ</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:24.961837309081%;top:57.020092135987%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/6px-Red_pog.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/9px-Red_pog.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/12px-Red_pog.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:center;left:-78px;top:-1.8em"><a href="/wiki/A%C4%9Fda%C5%9F" title="Ağdaş">Ağdaş</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:49.51503918691%;top:72.588660752806%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/6px-Red_pog.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/9px-Red_pog.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/12px-Red_pog.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:center;left:-78px;top:-1.8em"><a href="/wiki/Cavad" title="Cavad">Cavad</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:17.093763767331%;top:39.137704887603%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/6px-Red_pog.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/9px-Red_pog.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/12px-Red_pog.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:5px"><a href="/wiki/%C5%9E%C9%99ki" title="Şəki">Şəki</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:17.025400638103%;top:57.082246652234%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/6px-Blue_pog.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/9px-Blue_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/12px-Blue_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:right;left:-161px"><a href="/wiki/K%C3%BCr" title="Kür">Kür çayı</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:17.025400638103%;top:66.064113161937%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/6px-Blue_pog.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/9px-Blue_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/12px-Blue_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:right;left:-161px"><a href="/wiki/T%C9%99rt%C9%99r%C3%A7ay" title="Tərtərçay">Tərtər çayı</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:34.563401979409%;top:91.213339389107%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/6px-Blue_pog.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/9px-Blue_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/12px-Blue_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:right;left:-161px"><a href="/wiki/Araz" title="Araz">Araz çayı</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:67.008704460826%;top:86.423010583932%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/6px-Red_pog.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/9px-Red_pog.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/12px-Red_pog.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:5px"><a href="/wiki/Salyan" title="Salyan">Salyan</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:53.022639455171%;top:22.592214577988%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/6px-Red_pog.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/9px-Red_pog.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/12px-Red_pog.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:5px"><a href="/wiki/Xudat" title="Xudat">Xudat</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:46.007438918649%;top:19.598259074754%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/6px-Blue_pog.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/9px-Blue_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Blue_pog.svg/12px-Blue_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:5px"><a href="/wiki/Samur%C3%A7ay" title="Samurçay">Samurçay</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:40.323074537909%;top:5.6930662685106%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/6px-Red_pog.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/9px-Red_pog.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/12px-Red_pog.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:5px"><a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbənd</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:59.056623892651%;top:53.275761564977%"><div style="position:relative;float:left;left:-4px;top:-4px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/8px-Red_pog.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/12px-Red_pog.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/16px-Red_pog.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:6px"><a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxı</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:88.106516700386%;top:59.470105803394%"><div style="position:relative;float:left;left:-4px;top:-4px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/8px-Red_pog.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/12px-Red_pog.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Red_pog.png/16px-Red_pog.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:center;left:-78px;top:-1.8em"><a href="/wiki/Bak%C4%B1" title="Bakı">Bakı</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:57.423222137728%;top:50.033367634084%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/7px-CL_icon.svg.png" decoding="async" width="7" height="7" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/11px-CL_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/14px-CL_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:right;left:-161.5px"><a href="/wiki/G%C3%BCl%C3%BCstan_qalas%C4%B1_(%C5%9Eamax%C4%B1)" title="Gülüstan qalası (Şamaxı)">Gülüstan qalası</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:60.966091326687%;top:47.827810433516%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/7px-CL_icon.svg.png" decoding="async" width="7" height="7" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/11px-CL_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/14px-CL_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:5.5px"><a href="/wiki/Bu%C4%9Furt_qalas%C4%B1" title="Buğurt qalası">Buğurt qalası</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:43.135784117025%;top:39.045550937213%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/7px-CL_icon.svg.png" decoding="async" width="7" height="7" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/11px-CL_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/14px-CL_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:5.5px"><a href="/wiki/Niyalqala" title="Niyalqala">Niyalqala</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:60.99045161055%;top:32.458848830097%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/7px-CL_icon.svg.png" decoding="async" width="7" height="7" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/11px-CL_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/14px-CL_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:left;left:5.5px"><a href="/wiki/%C5%9Eabran" title="Şabran">Şabran</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:90.2915762875%;top:62.697829352321%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/7px-CL_icon.svg.png" decoding="async" width="7" height="7" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/11px-CL_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/14px-CL_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:right;left:-161.5px"><a href="/wiki/Bay%C4%B1l_qalas%C4%B1" title="Bayıl qalası">Bayıl qalası</a></div></div> <div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:90.186348279452%;top:53.715932903062%"><div style="position:relative;float:left;left:-3px;top:-3px;line-height:0;"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/7px-CL_icon.svg.png" decoding="async" width="7" height="7" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/11px-CL_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/CL_icon.svg/14px-CL_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></div><div style="position:absolute;width:156px;top:-0.5em;text-align:right;left:-161.5px"><a href="/wiki/Ramana_qalas%C4%B1" title="Ramana qalası">Ramana qalası</a></div></div></div></div></div> </td> <td style="background:#FFFFFF;font-size:130%;padding:1em;"><a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fah" title="Şirvanşah">Şirvanşah</a> | <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_saray_kompleksi" class="mw-redirect" title="Şirvanşahlar saray kompleksi">İqamətgah</a> | <a href="/wiki/%C5%9Eirvan-Ab%C5%9Feron_memarl%C4%B1q_m%C9%99kt%C9%99bi" title="Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi">Memarlıq</a> | <a href="/wiki/K%C3%BCr_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC_(1412)" title="Kür döyüşü (1412)">Müharibə</a>| <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99tinin_%C9%99halisi" title="Şirvanşahlar dövlətinin əhalisi">Əhali</a> <div class="timeline-wrapper"><map name="timeline_9jq1zrd2lucuv9d1eib6r4yxkws7xur"><area shape="rect" href="/wiki/%C5%9Eahrux_ibn_F%C9%99rrux_Yasar" coords="305,394,380,415" title="Şahrux ibn Fərrux Yasar" alt="Şahrux ibn Fərrux Yasar" /><area shape="rect" href="/wiki/II_F%C9%99rrux_Yasar" coords="333,384,458,405" title="II Fərrux Yasar" alt="II Fərrux Yasar" /><area shape="rect" href="/wiki/II_X%C9%99lilullah" coords="328,372,442,393" title="II Xəlilullah" alt="II Xəlilullah" /><area shape="rect" href="/wiki/II_%C4%B0brahim" coords="294,365,392,386" title="II İbrahim" alt="II İbrahim" /><area shape="rect" href="/wiki/Sultan_Mahmud" coords="295,356,403,376" title="Sultan Mahmud" alt="Sultan Mahmud" /><area shape="rect" href="/wiki/Qazi_b%C9%99y" coords="295,346,381,367" title="Qazi bəy" alt="Qazi bəy" /><area shape="rect" href="/wiki/B%C9%99hram_b%C9%99y" coords="317,336,419,357" title="Bəhram bəy" alt="Bəhram bəy" /><area shape="rect" href="/wiki/I_F%C9%99rrux_Yasar" coords="300,327,419,347" title="I Fərrux Yasar" alt="I Fərrux Yasar" /><area shape="rect" href="/wiki/I_X%C9%99lilullah" coords="277,317,385,338" title="I Xəlilullah" alt="I Xəlilullah" /><area shape="rect" href="/wiki/I_%C4%B0brahim_" coords="260,305,352,326" title="I İbrahim" alt="I İbrahim" /><area shape="rect" href="/wiki/Hu%C5%9F%C9%99ng_ibn_Kavus" coords="232,298,313,319" title="Huşəng ibn Kavus" alt="Huşəng ibn Kavus" /><area shape="rect" href="/wiki/Kavus_ibn_Keyqubad" coords="244,290,307,311" title="Kavus ibn Keyqubad" alt="Kavus ibn Keyqubad" /><area shape="rect" href="/wiki/I_Keyqubad" coords="229,277,320,297" title="I Keyqubad" alt="I Keyqubad" /><area shape="rect" href="/wiki/I_Keykavus" coords="195,269,286,290" title="I Keykavus" alt="I Keykavus" /><area shape="rect" href="/wiki/_III_Axsitan" coords="212,261,315,282" title="III Axsitan" alt="III Axsitan" /><area shape="rect" href="/wiki/III_Axsitan" coords="212,248,309,268" title="III Axsitan" alt="III Axsitan" /><area shape="rect" href="/wiki/II_F%C9%99rruxzad" coords="178,240,287,261" title="II Fərruxzad" alt="II Fərruxzad" /><area shape="rect" href="/wiki/II_Axsitan" coords="193,232,285,253" title="II Axsitan" alt="II Axsitan" /><area shape="rect" href="/wiki/III_F%C9%99rib%C3%BCrz" coords="185,219,298,240" title="III Fəribürz" alt="III Fəribürz" /><area shape="rect" href="/wiki/I_G%C3%BC%C5%9Ftasp" coords="151,211,249,232" title="I Güştasp" alt="I Güştasp" /><area shape="rect" href="/wiki/I_F%C9%99rruxzad" coords="174,204,277,224" title="I Fərruxzad" alt="I Fərruxzad" /><area shape="rect" href="/wiki/II_F%C9%99rib%C3%BCrz" coords="173,190,281,211" title="II Fəribürz" alt="II Fəribürz" /><area shape="rect" href="/wiki/%C5%9Eah%C9%99n%C5%9Fah_ibn_M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr" coords="147,182,244,203" title="Şahənşah ibn Mənuçöhr" alt="Şahənşah ibn Mənuçöhr" /><area shape="rect" href="/wiki/I_Axsitan" coords="153,175,239,195" title="I Axsitan" alt="I Axsitan" /><area shape="rect" href="/wiki/II_Afridun_ibn_M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr" coords="153,161,245,182" title="II Afridun ibn Mənuçöhr" alt="II Afridun ibn Mənuçöhr" /><area shape="rect" href="/wiki/III_B%C3%B6y%C3%BCk_M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr" coords="111,153,231,174" title="III Böyük Mənuçöhr" alt="III Böyük Mənuçöhr" /><area shape="rect" href="/wiki/I_%C6%8Ffridun" coords="127,146,219,167" title="I Əfridun" alt="I Əfridun" /><area shape="rect" href="/wiki/II_M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr" coords="123,136,236,157" title="II Mənuçöhr" alt="II Mənuçöhr" /><area shape="rect" href="/wiki/I_F%C9%99rib%C3%BCrz" coords="107,123,210,143" title="I Fəribürz" alt="I Fəribürz" /><area shape="rect" href="/wiki/Salar_ibn_Yezid" coords="77,115,141,136" title="Salar ibn Yezid" alt="Salar ibn Yezid" /><area shape="rect" href="/wiki/Buxtnassar_%C6%8Fli_ibn_%C6%8Fhm%C9%99d" coords="100,107,192,128" title="Buxtnassar Əli ibn Əhməd" alt="Buxtnassar Əli ibn Əhməd" /><area shape="rect" href="/wiki/Qubad_ibn_Yezid" coords="97,98,161,118" title="Qubad ibn Yezid" alt="Qubad ibn Yezid" /><area shape="rect" href="/wiki/%C6%8Fbu_M%C9%99nsur_%C6%8Fli_ibn_Yezid" coords="93,84,196,105" title="Əbu Mənsur Əli ibn Yezid" alt="Əbu Mənsur Əli ibn Yezid" /><area shape="rect" href="/wiki/M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr_ibn_Yezid" coords="66,76,164,97" title="Mənuçöhr ibn Yezid" alt="Mənuçöhr ibn Yezid" /><area shape="rect" href="/wiki/Yezid_ibn_%C6%8Fhm%C9%99d" coords="72,69,136,90" title="Yezid ibn Əhməd" alt="Yezid ibn Əhməd" /><area shape="rect" href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_ibn_%C6%8Fhm%C9%99d" coords="67,59,176,80" title="Məhəmməd ibn Əhməd" alt="Məhəmməd ibn Əhməd" /><area shape="rect" href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_ibn_II_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d" coords="55,46,130,66" title="Əhməd ibn II Məhəmməd" alt="Əhməd ibn II Məhəmməd" /><area shape="rect" href="/wiki/II_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d" coords="29,38,142,59" title="II Məhəmməd" alt="II Məhəmməd" /><area shape="rect" href="/wiki/%C6%8Fbu_Tahir_Yezid_ibn_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d" coords="37,30,128,51" title="Əbu Tahir Yezid ibn Məhəmməd" alt="Əbu Tahir Yezid ibn Məhəmməd" /><area shape="rect" href="/wiki/I_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d" coords="14,19,122,39" title="I Məhəmməd" alt="I Məhəmməd" /></map><img usemap="#timeline_9jq1zrd2lucuv9d1eib6r4yxkws7xur" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/az/timeline/9jq1zrd2lucuv9d1eib6r4yxkws7xur.png" /></div> </td></tr></tbody></table>  <a rel="nofollow" class="external text" href="http://passion-don.org/history-1/images/upmap/mapkavkaz_2b.html">Qafqazın XVI-XVII əsr xəritəsi əsnasında tərtib olunmuşdur.</a> </div></td></tr></tbody></table></div> </td></tr></tbody></table> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="65px&#124;Azərbaycan_bayrağı_Şirvanşahlar_65px&#124;Azərbaycan_bayrağı" style="padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3" style="background:#f0f0bc;"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Bu şablona bax"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a><div id="65px&#124;Azərbaycan_bayrağı_Şirvanşahlar_65px&#124;Azərbaycan_bayrağı" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a href="/wiki/Fayl:Shirvan_gerb.png" class="mw-file-description" title="Azərbaycan bayrağı"><img alt="Azərbaycan bayrağı" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Shirvan_gerb.png/65px-Shirvan_gerb.png" decoding="async" width="65" height="38" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Shirvan_gerb.png/98px-Shirvan_gerb.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Shirvan_gerb.png/130px-Shirvan_gerb.png 2x" data-file-width="3216" data-file-height="1895" /></a> <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar" title="Şirvanşahlar">Şirvanşahlar</a> <a href="/wiki/Fayl:Shirvan_gerb.png" class="mw-file-description" title="Azərbaycan bayrağı"><img alt="Azərbaycan bayrağı" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Shirvan_gerb.png/65px-Shirvan_gerb.png" decoding="async" width="65" height="38" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Shirvan_gerb.png/98px-Shirvan_gerb.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Shirvan_gerb.png/130px-Shirvan_gerb.png 2x" data-file-width="3216" data-file-height="1895" /></a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;background: #f3f3db;"><a href="/wiki/M%C9%99zy%C9%99dil%C9%99r" title="Məzyədilər">Məzyədilər</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/Heys%C9%99m_ibn_Xalid" title="Heysəm ibn Xalid">I Heysəm</a>  • <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_ibn_Heys%C9%99m" title="Məhəmməd ibn Heysəm">I Məhəmməd</a>  • <a href="/wiki/II_Heys%C9%99m" title="II Heysəm">II Heysəm</a>  • <a href="/wiki/%C6%8Fli_ibn_Heys%C9%99m" title="Əli ibn Heysəm">I Əli</a>  • <a href="/wiki/%C6%8Fbu_Tahir_Y%C9%99zid_ibn_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d" title="Əbu Tahir Yəzid ibn Məhəmməd">I Yəzid</a>  • <a href="/wiki/II_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_ibn_Y%C9%99zid" title="II Məhəmməd ibn Yəzid">II Məhəmməd</a>  • <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_ibn_II_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d" title="Əhməd ibn II Məhəmməd">Əhməd</a>  • <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_ibn_%C6%8Fhm%C9%99d" title="Məhəmməd ibn Əhməd">III Məhəmməd</a>  • <a href="/wiki/Y%C9%99zid_ibn_%C6%8Fhm%C9%99d" title="Yəzid ibn Əhməd">II Yəzid</a></div></td><td class="navbox-image" rowspan="5" style="width:1px;padding:0px 0px 0px 7px"><div><a href="/wiki/Fayl:Bakukhanpalace.jpeg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Bakukhanpalace.jpeg/200px-Bakukhanpalace.jpeg" decoding="async" width="200" height="292" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Bakukhanpalace.jpeg/300px-Bakukhanpalace.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Bakukhanpalace.jpeg/400px-Bakukhanpalace.jpeg 2x" data-file-width="521" data-file-height="760" /></a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;background: #f3f3db;"><a href="/wiki/K%C9%99sranil%C9%99r" title="Kəsranilər">Kəsranilər</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr_ibn_Y%C9%99zid" title="Mənuçöhr ibn Yəzid">I Mənuçöhr</a>  • <a href="/wiki/%C6%8Fbu_M%C9%99nsur_%C6%8Fli_ibn_Y%C9%99zid" title="Əbu Mənsur Əli ibn Yəzid">II Əli</a>  • <a href="/wiki/Qubad_ibn_Y%C9%99zid" title="Qubad ibn Yəzid">Qubad</a>  • <a href="/wiki/Buxtnassar_%C6%8Fli_ibn_%C6%8Fhm%C9%99d" title="Buxtnassar Əli ibn Əhməd">III Əli</a>  • <a href="/wiki/Salar_ibn_Y%C9%99zid" title="Salar ibn Yəzid">Salar</a>  • <a href="/wiki/I_F%C9%99rib%C3%BCrz" title="I Fəribürz">I Fəribürz</a>  • <a href="/wiki/II_M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr" title="II Mənuçöhr">II Mənuçöhr</a>  • <a href="/wiki/I_%C6%8Ffridun" title="I Əfridun">I Əfridun</a>  • <a href="/wiki/III_B%C3%B6y%C3%BCk_M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr" title="III Böyük Mənuçöhr">III Böyük Mənuçöhr</a>  • <a href="/wiki/II_Afridun_ibn_M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr" title="II Afridun ibn Mənuçöhr">II Afridun</a>  • <a href="/wiki/I_Axsitan" title="I Axsitan">I Axsitan</a>  • <a href="/wiki/%C5%9Eah%C9%99n%C5%9Fah_ibn_M%C9%99nu%C3%A7%C3%B6hr" title="Şahənşah ibn Mənuçöhr">Şahənşah</a>  • <a href="/wiki/II_F%C9%99rib%C3%BCrz" title="II Fəribürz">II Fəribürz</a>  • <a href="/wiki/I_F%C9%99rruxzad" title="I Fərruxzad">I Fərruxzad</a>  • <a href="/wiki/I_G%C3%BC%C5%9Ftasp" title="I Güştasp">I Güştasp</a>  • <a href="/wiki/III_F%C9%99rib%C3%BCrz" title="III Fəribürz">III Fəribürz</a>  • <a href="/wiki/II_Axsitan" title="II Axsitan">II Axsitan</a>  • <a href="/wiki/II_F%C9%99rruxzad" title="II Fərruxzad">II Fərruxzad</a>  • <a href="/wiki/III_Axsitan" title="III Axsitan">III Axsitan</a>  • <a href="/wiki/I_Keykavus" title="I Keykavus">Keykavus</a>  • <a href="/wiki/I_Keyqubad" title="I Keyqubad">Keyqubad</a>  • <a href="/wiki/Kavus_ibn_Keyqubad" title="Kavus ibn Keyqubad">Kavus</a>  • <a href="/wiki/Hu%C5%9F%C9%99ng_ibn_Kavus" title="Huşəng ibn Kavus">Huşəng</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;background: #f3f3db;"><a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99ndil%C9%99r" title="Dərbəndilər">Dərbəndilər</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/I_%C4%B0brahim_(%C5%9Eirvan%C5%9Fah)" title="I İbrahim (Şirvanşah)">I İbrahim</a>  • <a href="/wiki/I_X%C9%99lilullah" title="I Xəlilullah">I Xəlilullah</a>  • <a href="/wiki/I_F%C9%99rrux_Yasar" class="mw-redirect" title="I Fərrux Yasar">I Fərrux Yasar</a>  • <a href="/wiki/B%C9%99hram_b%C9%99y" title="Bəhram bəy">Bəhram bəy</a>  • <a href="/wiki/Qazi_b%C9%99y" title="Qazi bəy">Qazi bəy</a>  • <a href="/wiki/Sultan_Mahmud_ibn_Qazi_b%C9%99y" title="Sultan Mahmud ibn Qazi bəy">Sultan Mahmud</a>  • <a href="/wiki/II_%C4%B0brahim" class="mw-redirect" title="II İbrahim">II İbrahim</a>  • <a href="/wiki/II_X%C9%99lilullah" title="II Xəlilullah">II Xəlilullah</a>  • <a href="/wiki/II_F%C9%99rrux_Yasar" title="II Fərrux Yasar">II Fərrux Yasar</a>  • <a href="/wiki/%C5%9Eahrux_(%C5%9Firvan%C5%9Fah)" title="Şahrux (şirvanşah)">Şahrux</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;background: #f3f3db;">Səfəvi dövrü</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/B%C3%BCrhan_%C6%8Fli" title="Bürhan Əli">Bürhan Əli</a>  • <a href="/wiki/Mehrab_(%C5%9Eirvan%C5%9Fah_%C5%9Fahzad%C9%99si)" class="mw-redirect" title="Mehrab (Şirvanşah şahzadəsi)">Mehrab</a>  • <a href="/wiki/Qurban_%C6%8Fli" title="Qurban Əli">Qurban Əli</a>• <a href="/wiki/Qas%C4%B1m_mirz%C9%99_D%C9%99rb%C9%99ndi" title="Qasım mirzə Dərbəndi">Qasım</a>  • <a href="/wiki/Kavus_mirz%C9%99_D%C9%99rb%C9%99ndi" title="Kavus mirzə Dərbəndi">Kavus</a>  • <a href="/wiki/%C6%8Fbub%C9%99kr_mirz%C9%99_D%C9%99rb%C9%99ndi" title="Əbubəkr mirzə Dərbəndi">Əbubəkr</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;background: #f3f3db;">Abidələr</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/G%C3%BCl%C3%BCstan_qalas%C4%B1_(%C5%9Eamax%C4%B1)" title="Gülüstan qalası (Şamaxı)">Gülüstan qalası</a>  • <a href="/wiki/Niyalqala" title="Niyalqala">Niyalqala</a>  • <a href="/wiki/Fit_qalas%C4%B1" title="Fit qalası">Fit qalası</a>  • <a href="/wiki/Gilgil%C3%A7ay_s%C9%99ddi" title="Gilgilçay səddi">Gilgilçay səddi</a>  • <a href="/wiki/Haram_qalas%C4%B1" title="Haram qalası">Haram qalası</a>  • <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1_qalas%C4%B1" title="Şamaxı qalası">Şamaxı qalası</a>  • <a href="/wiki/Bak%C4%B1_qalas%C4%B1" title="Bakı qalası">Bakı qalası</a>  • <a href="/wiki/Ramana_qalas%C4%B1" title="Ramana qalası">Ramana qalası</a>  • <a href="/wiki/Bay%C4%B1l_qalas%C4%B1" title="Bayıl qalası">Bayıl qalası</a>  • <a href="/wiki/Nardaran_qalas%C4%B1" title="Nardaran qalası">Nardaran qalası</a>  • <a href="/wiki/Dair%C9%99vi_M%C9%99rd%C9%99kan_qalas%C4%B1" title="Dairəvi Mərdəkan qalası">Dairəvi Mərdəkan qalası</a>  • <a href="/wiki/D%C3%B6rdk%C3%BCnc_M%C9%99rd%C9%99kan_qalas%C4%B1" title="Dördkünc Mərdəkan qalası">Dördkünc Mərdəkan qalası</a>  • <a href="/wiki/Bibiheyb%C9%99t_m%C9%99scidi" title="Bibiheybət məscidi">Bibiheybət məscidi</a>  • <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_saray%C4%B1" title="Şirvanşahlar sarayı">Şirvanşahlar sarayı</a> (<a href="/wiki/Keyqubad_m%C9%99scidi" title="Keyqubad məscidi">Keyqubad məscidi</a>  • <a href="/wiki/%C5%9Eah_m%C9%99scidi" title="Şah məscidi">Şah məscidi</a>  • <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_t%C3%BCrb%C9%99si" title="Şirvanşahlar türbəsi">Şirvanşahlar türbəsi</a>  • <a href="/wiki/Divanxana_(%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_saray%C4%B1)" title="Divanxana (Şirvanşahlar sarayı)">Divanxana</a>  • <a href="/wiki/Murad_darvazas%C4%B1" title="Murad darvazası">Murad darvazası</a>  • <a href="/wiki/Saray_hamam%C4%B1" title="Saray hamamı">Saray hamamı</a>  • <a href="/wiki/Seyid_Y%C9%99hya_Bakuvi_t%C3%BCrb%C9%99si" title="Seyid Yəhya Bakuvi türbəsi">Seyid Yəhya Bakuvi türbəsi</a>  • <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_saray%C4%B1#Ovdan" title="Şirvanşahlar sarayı">Ovdan</a>)  • <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_m%C9%99scidi_(Bak%C4%B1)" title="Məhəmməd məscidi (Bakı)">Məhəmməd məscidi</a>  • <a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar%C4%B1n_yay_iqam%C9%99tgah%C4%B1" title="Şirvanşahların yay iqamətgahı">Şirvanşahların yay iqamətgahı</a>  • <a href="/wiki/Q%C4%B1z_qalas%C4%B1_(Bak%C4%B1)" class="mw-redirect" title="Qız qalası (Bakı)">Qız qalası</a>  • <a href="/wiki/Bu%C4%9Furt_qalas%C4%B1" title="Buğurt qalası">Buğurt qalası</a>  • <a href="/wiki/Pir_M%C9%99rd%C9%99kan_xan%C9%99gah%C4%B1" title="Pir Mərdəkan xanəgahı">Pir Mərdəkan xanəgahı</a>  • <a href="/wiki/Pir_H%C3%BCseyn_xan%C9%99gah%C4%B1" title="Pir Hüseyn xanəgahı">Pir Hüseyn xanəgahı</a></div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Mənbə — "<a dir="ltr" href="https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Şirvanşahlar_dövləti&oldid=7842952">https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Şirvanşahlar_dövləti&oldid=7842952</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:Kateqoriyalar" title="Xüsusi:Kateqoriyalar">Kateqoriyalar</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Vikipediya:%C6%8Flifba_s%C4%B1ras%C4%B1na_g%C3%B6r%C9%99_se%C3%A7ilmi%C5%9F_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:Vikipediya:Əlifba sırasına görə seçilmiş məqalələr">Vikipediya:Əlifba sırasına görə seçilmiş məqalələr</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:861-ci_ild%C9%99_yaranm%C4%B1%C5%9F_d%C3%B6vl%C9%99tl%C9%99r_v%C9%99_%C9%99razil%C9%99r" title="Kateqoriya:861-ci ildə yaranmış dövlətlər və ərazilər">861-ci ildə yaranmış dövlətlər və ərazilər</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Kateqoriya:1538-ci_ild%C9%99_l%C9%99%C4%9Fv_olunmu%C5%9F_d%C3%B6vl%C9%99tl%C9%99r_v%C9%99_%C9%99razil%C9%99r&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kateqoriya:1538-ci ildə ləğv olunmuş dövlətlər və ərazilər (səhifə mövcud deyil)">1538-ci ildə ləğv olunmuş dövlətlər və ərazilər</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Portallara_ke%C3%A7idi_olan_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:Portallara keçidi olan məqalələr">Portallara keçidi olan məqalələr</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti" title="Kateqoriya:Şirvanşahlar dövləti">Şirvanşahlar dövləti</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:861-ci_ild%C9%99_yarananlar" title="Kateqoriya:861-ci ildə yarananlar">861-ci ildə yarananlar</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Gizli kateqoriyalar: <ul><li><a href="/wiki/Kateqoriya:ISBN_sehrli_ke%C3%A7idl%C9%99rinin_istifad%C9%99_olundu%C4%9Fu_s%C9%99hif%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:ISBN sehrli keçidlərinin istifadə olunduğu səhifələr">ISBN sehrli keçidlərinin istifadə olunduğu səhifələr</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:EasyTimeline_uzant%C4%B1s%C4%B1ndan_istifad%C9%99_ed%C9%99n_s%C9%99hif%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:EasyTimeline uzantısından istifadə edən səhifələr">EasyTimeline uzantısından istifadə edən səhifələr</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Vikianbara_ke%C3%A7idi_olan_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:Vikianbara keçidi olan məqalələr">Vikianbara keçidi olan məqalələr</a></li></ul></div></div> </div> </div> <div id="mw-navigation"> <h2>Naviqasiya menyusu</h2> <div id="mw-head"> <nav id="p-personal" class="mw-portlet mw-portlet-personal vector-user-menu-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-personal-label" > <h3 id="p-personal-label" class="vector-menu-heading " > Şəxsi alətlər </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anonuserpage" class="mw-list-item">Daxil olmamısınız</li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:M%C3%BCzakir%C9%99S%C9%99hif%C9%99m" title="Bu IP ünvanından edilmiş müzakirələr [n]" accesskey="n">Müzakirə</a></li><li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:T%C3%B6hf%C9%99l%C9%99rim" title="Bu IP ünvanından edilən redaktələrin siyahısı [y]" accesskey="y">Töhfələr</a></li><li id="pt-createaccount" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:HesabYarat&returnto=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar+d%C3%B6vl%C9%99ti" title="Hesab yaratmaq və daxil olmaq üçün təşviq olunursunuz; Ancaq məcburi deyil">Hesab yarat</a></li><li id="pt-login" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:DaxilOl&returnto=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar+d%C3%B6vl%C9%99ti" title="Daxil olmanız tövsiyə olunur, amma bu məcburi tələb deyil. [o]" accesskey="o">Daxil ol</a></li> </ul> </div> </nav> <div id="left-navigation"> <nav id="p-namespaces" class="mw-portlet mw-portlet-namespaces vector-menu-tabs vector-menu-tabs-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-namespaces-label" > <h3 id="p-namespaces-label" class="vector-menu-heading " > Ad fəzaları </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected mw-list-item"><a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti" title="Məqalənin məzmununu göstər [c]" accesskey="c">Məqalə</a></li><li id="ca-talk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/M%C3%BCzakir%C9%99:%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti" rel="discussion" title="Məqalə haqqında müzakirə [t]" accesskey="t">Müzakirə</a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-variants" class="mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet vector-menu-dropdown vector-menu" aria-labelledby="p-variants-label" > <input type="checkbox" id="p-variants-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-variants" class="vector-menu-checkbox" aria-labelledby="p-variants-label" > <label id="p-variants-label" class="vector-menu-heading " > azərbaycanca </label> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation"> <nav id="p-views" class="mw-portlet mw-portlet-views vector-menu-tabs vector-menu-tabs-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-views-label" > <h3 id="p-views-label" class="vector-menu-heading " > Görünüş </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected mw-list-item"><a href="/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti">Oxu</a></li><li id="ca-ve-edit" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&veaction=edit" title="Bu səhifəni redaktə et [v]" accesskey="v">Redaktə</a></li><li id="ca-edit" class="collapsible mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=edit" title="Səhifənin cari kodunu redaktə et [e]" accesskey="e">Mənbəni redaktə et</a></li><li id="ca-history" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=history" title="Bu səhifənin keçmiş nüsxələri. [h]" accesskey="h">Tarixçəyə bax</a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-cactions" class="mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-menu-dropdown vector-menu" aria-labelledby="p-cactions-label" title="Daha çox seçim" > <input type="checkbox" id="p-cactions-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-cactions" class="vector-menu-checkbox" aria-labelledby="p-cactions-label" > <label id="p-cactions-label" class="vector-menu-heading " > Daha çox </label> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </nav> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <h3 >Axtar</h3> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="vector-search-box-form"> <div id="simpleSearch" class="vector-search-box-inner" data-search-loc="header-navigation"> <input class="vector-search-box-input" type="search" name="search" placeholder="Vikipediyada axtar" aria-label="Vikipediyada axtar" autocapitalize="sentences" title="Vikipediya saytında axtar [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <input type="hidden" name="title" value="Xüsusi:Axtar"> <input id="mw-searchButton" class="searchButton mw-fallbackSearchButton" type="submit" name="fulltext" title="Bu mətnin olduğu səhifələri axtar" value="Axtar"> <input id="searchButton" class="searchButton" type="submit" name="go" title="Əgər varsa, eyni adı daşıyan səhifəyə keç" value="Get"> </div> </form> </div> </div> </div> <div id="mw-panel" class="vector-legacy-sidebar"> <div id="p-logo" role="banner"> <a class="mw-wiki-logo" href="/wiki/Ana_s%C9%99hif%C9%99" title="Ana səhifə"></a> </div> <nav id="p-navigation" class="mw-portlet mw-portlet-navigation vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-navigation-label" > <h3 id="p-navigation-label" class="vector-menu-heading " > Naviqasiya </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Ana_s%C9%99hif%C9%99" title="Ana səhifəni ziyarət edin [z]" accesskey="z">Ana səhifə</a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:K%C9%99nd_meydan%C4%B1" title="Layihə haqqında, nələr edəbilərsiniz, axtardıqlarınızı harda tapmaq olar">Kənd meydanı</a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:%C4%B0cma_portal%C4%B1" title="Gündəlik xəbərlər ilə əlaqəli məlumatlar">İcma portalı</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:SonD%C9%99yi%C5%9Fiklikl%C9%99r" title="Vikidəki son dəyişikliklər siyahısı [r]" accesskey="r">Son dəyişikliklər</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:T%C9%99sad%C3%BCfi" title="Təsadüfi məqaləyə keç [x]" accesskey="x">Təsadüfi məqalə</a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-Layihələr" class="mw-portlet mw-portlet-Layihələr vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-Layihələr-label" > <h3 id="p-Layihələr-label" class="vector-menu-heading " > Layihələr </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Seçilmiş-məqalələr" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Se%C3%A7ilmi%C5%9F_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r">Seçilmiş məqalələr</a></li><li id="n-Seçilmiş-siyahılar" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Se%C3%A7ilmi%C5%9F_siyah%C4%B1lar">Seçilmiş siyahılar</a></li><li id="n-Yaxşı-məqalələr" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Yax%C5%9F%C4%B1_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r">Yaxşı məqalələr</a></li><li id="n-Məqalə-namizədləri" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:M%C9%99qal%C9%99_namiz%C9%99dl%C9%99ri">Məqalə namizədləri</a></li><li id="n-Mövzulu-ay" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:M%C3%B6vzulu_ay">Mövzulu ay</a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-Xüsusi" class="mw-portlet mw-portlet-Xüsusi vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-Xüsusi-label" > <h3 id="p-Xüsusi-label" class="vector-menu-heading " > Xüsusi </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Biziml%C9%99_%C9%99laq%C9%99">Bizimlə əlaqə</a></li><li id="n-sitesupport" class="mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=spontaneous&uselang=az" title="Bizə dəstək verin">İanə et</a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/K%C3%B6m%C9%99k:M%C3%BCnd%C9%99ricat" title="Yardım almaq üçün.">Kömək</a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-tb" class="mw-portlet mw-portlet-tb vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-tb-label" > <h3 id="p-tb-label" class="vector-menu-heading " > Alətlər </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:S%C9%99hif%C9%99y%C9%99Ke%C3%A7idl%C9%99r/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti" title="Vikidə bu məqaləyə bağlantılar [j]" accesskey="j">Səhifəyə keçidlər</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:%C6%8Flaq%C9%99liD%C9%99yi%C5%9Fiklikl%C9%99r/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti" rel="nofollow" title="Bu məqaləyə aid başqa səhifələrdə yeni dəyişikliklər [k]" accesskey="k">Əlaqəli redaktələr</a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Yükləmə_sehrbazı" title="Yeni şəkil və ya multimedia faylı yüklə [u]" accesskey="u">Fayl yüklə</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:X%C3%BCsusiS%C9%99hif%C9%99l%C9%99r" title="Xüsusi səhifələrin siyahısı [q]" accesskey="q">Xüsusi səhifələr</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&oldid=7842952" title="Bu səhifənin bu versiyasına daimi keçid">Daimi keçid</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=info" title="Bu səhifə haqqında ətraflı məlumat">Səhifə məlumatları</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:CiteThisPage&page=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&id=7842952&wpFormIdentifier=titleform" title="Bu səhifəyə necə istinad etmək barədə məlumat">Bu səhifəyə istinad et</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Faz.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25C5%259Eirvan%25C5%259Fahlar_d%25C3%25B6vl%25C9%2599ti">Qısaldılmış URL əldə et</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:QrCode&url=https%3A%2F%2Faz.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25C5%259Eirvan%25C5%259Fahlar_d%25C3%25B6vl%25C9%2599ti">QR-kodu endir</a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-coll-print_export" class="mw-portlet mw-portlet-coll-print_export vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-coll-print_export-label" > <h3 id="p-coll-print_export-label" class="vector-menu-heading " > Çap et/ixrac </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:Book&bookcmd=book_creator&referer=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar+d%C3%B6vl%C9%99ti">Kitab yarat</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:DownloadAsPdf&page=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&action=show-download-screen">PDF kimi yüklə</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&printable=yes" title="Səhifənin çap versiyası [p]" accesskey="p">Çap versiyası</a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-wikibase-otherprojects" class="mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-wikibase-otherprojects-label" > <h3 id="p-wikibase-otherprojects-label" class="vector-menu-heading " > Digər layihələrdə </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Shirvanshah" hreflang="en">Vikianbar</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q17526620" title="Bağlanan məlumatların saxlanması elementinə keçid [g]" accesskey="g">Vikidata elementi</a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-lang" class="mw-portlet mw-portlet-lang vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-lang-label" > <h3 id="p-lang-label" class="vector-menu-heading " > Digər dillərdə </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A9_%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="دولة شروانشاه – ərəb" lang="ar" hreflang="ar" data-title="دولة شروانشاه" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="ərəb" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%84%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%A4%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C" title="شیروانشاهلار دؤولتی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="شیروانشاهلار دؤولتی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B8%D1%80%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%88%D0%B0%D2%BB%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%B4%D3%99%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%82%D0%B5" title="Ширваншаһтар дәүләте – başqırd" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Ширваншаһтар дәүләте" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="başqırd" class="interlanguage-link-target">Башҡортса</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%87%D5%AB%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Շիրվանշահերի պետություն – erməni" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Շիրվանշահերի պետություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="erməni" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A8%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A8%E1%83%90%E1%83%B0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9B%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%9D" title="შირვანშაჰების სახელმწიფო – gürcü" lang="ka" hreflang="ka" data-title="შირვანშაჰების სახელმწიფო" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gürcü" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Dewleta_%C5%9Eirvan%C5%9Fah%C3%AA" title="Dewleta Şirvanşahê – kürd" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Dewleta Şirvanşahê" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kürd" class="interlanguage-link-target">Kurdî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Staat_van_de_Shirvanshah" title="Staat van de Shirvanshah – holland" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Staat van de Shirvanshah" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="holland" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Estado_de_Xirv%C3%A3o" title="Estado de Xirvão – portuqal" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Estado de Xirvão" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portuqal" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Statul_%C8%98irvan%C8%99ahilor" title="Statul Șirvanșahilor – rumın" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Statul Șirvanșahilor" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumın" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%A8%D0%B8%D1%80%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%88%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B2" title="Государство Ширваншахов – rus" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Государство Ширваншахов" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rus" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8_%D0%A8%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D1%88%D0%BE%D2%B3%D0%BE%D0%BD" title="Давлати Шервоншоҳон – tacik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Давлати Шервоншоҳон" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tacik" class="interlanguage-link-target">Тоҷикӣ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_Devleti" title="Şirvanşahlar Devleti – türk" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Şirvanşahlar Devleti" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="türk" class="interlanguage-link-target">Türkçe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0_%D0%A8%D0%B8%D1%80%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%88%D0%B0%D1%85%D1%96%D0%B2" title="Держава Ширваншахів – ukrayna" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Держава Ширваншахів" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrayna" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q17526620#sitelinks-wikipedia" title="Dillərarası keçidləri redaktə et" class="wbc-editpage">Keçidləri redaktə et</a></div> </div> </nav> </div> </div> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Bu səhifə sonuncu dəfə 08:34, 12 noyabr 2024 tarixində redaktə edilib.</li> <li id="footer-info-copyright">Mətn <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.az">Creative Commons Attribution-ShareAlike lisenziyası</a> altındadır, bəzi hallarda əlavə şərtlər tətbiq oluna bilər. Ətraflı məlumat üçün <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">istifadə şərtlərinə</a> baxın.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Gizlilik siyasəti</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Vikipediya:Haqq%C4%B1nda">Vikipediya haqqında</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Vikipediya:M%C9%99suliyy%C9%99td%C9%99n_imtina">Məsuliyyətdən imtina</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Davranış Kodeksi</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Tərtibatçılar</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/az.wikipedia.org">Statistikalar</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Kuki məlumatı</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//az.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobil versiya</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.log.warn("This page is using the deprecated ResourceLoader module \"codex-search-styles\".\n[1.43] Use a CodexModule with codexComponents to set your specific components used: https://www.mediawiki.org/wiki/Codex#Using_a_limited_subset_of_components");mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-tc56n","wgBackendResponseTime":166,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.219","walltime":"1.587","ppvisitednodes":{"value":17651,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":284083,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":56919,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":25,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":9,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":132296,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":8,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1208.662 1 -total"," 28.94% 349.802 1 Şablon:İstinadlar"," 25.56% 308.993 1 Şablon:Tarixi_dövlət"," 22.79% 275.494 1 Şablon:Məlumat_qutusu"," 17.64% 213.193 2 Şablon:ASE"," 16.97% 205.057 2 Şablon:Cite_book"," 12.54% 151.595 1 Şablon:Azərbaycan_tarixi"," 12.36% 149.338 2 Şablon:Naviqasiya_cədvəli"," 12.09% 146.132 1 Şablon:Sidebar_with_collapsible_lists"," 11.91% 143.959 1 Şablon:Şirvanşahlar_dövləti_(məlumat_qutusu)"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.375","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7393824,"limit":52428800},"limitreport-logs":"Loaded datatype monolingualtext of P1451 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P85 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P36 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P2936 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P3075 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P38 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P122 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-6bdf8fbb86-wvxl6","timestamp":"20241112084129","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u015eirvan\u015fahlar d\u00f6vl\u0259ti","url":"https:\/\/az.wikipedia.org\/wiki\/%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_d%C3%B6vl%C9%99ti","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q17526620","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q17526620","author":{"@type":"Organization","name":"Vikimedia layih\u0259l\u0259rin\u0259 t\u00f6hf\u0259 ver\u0259nl\u0259r"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2008-09-27T20:31:15Z","dateModified":"2024-11-12T08:34:35Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/az\/7\/75\/Shirvan.png","headline":"Az\u0259rbaycan feodal d\u00f6vl\u0259ti"}</script> </body> </html>