CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Śląsk – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"fb9f3018-2218-4d24-95ce-32be577d09f3","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Śląsk","wgTitle":"Śląsk","wgCurRevisionId":75118857,"wgRevisionId":75118857,"wgArticleId":44920,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Artykuły z propozycjami tłumaczeń","Uniwersalny szablon cytowania – brak strony","Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Artykuły wymagające dopracowania","Byłe Artykuły na Medal","Hasła kanonu polskiej Wikipedii","Śląsk","Krainy historyczne Niemiec","Krainy historyczne Czech","Kraje Świętego Cesarstwa Rzymskiego","Regiony historyczne Polski"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext", "wgRelevantPageName":"Śląsk","wgRelevantArticleId":44920,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":75118857,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgCoordinates":{"lat":51,"lon":17},"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q81720", "wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.tablesorter.styles":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic": "ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.tablesorter","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups", "ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cjquery.tablesorter.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/%C5%9Al%C4%85sk.png/1200px-%C5%9Al%C4%85sk.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1090"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/%C5%9Al%C4%85sk.png/800px-%C5%9Al%C4%85sk.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="727"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/%C5%9Al%C4%85sk.png/640px-%C5%9Al%C4%85sk.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="581"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Śląsk – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/%C5%9Al%C4%85sk"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Al%C4%85sk"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Śląsk rootpage-Śląsk skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=%C5%9Al%C4%85sk" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=%C5%9Al%C4%85sk" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=%C5%9Al%C4%85sk" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=%C5%9Al%C4%85sk" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Toponimia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Toponimia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Toponimia</span> </div> </a> <ul id="toc-Toponimia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Historia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Historia</span> </button> <ul id="toc-Historia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Epoka_lodowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Epoka_lodowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Epoka lodowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Epoka_lodowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Starożytność" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Starożytność"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Starożytność</span> </div> </a> <ul id="toc-Starożytność-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Archeologia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Archeologia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.1</span> <span>Archeologia</span> </div> </a> <ul id="toc-Archeologia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Średniowiecze" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Średniowiecze"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Średniowiecze</span> </div> </a> <ul id="toc-Średniowiecze-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rozbicie_dzielnicowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rozbicie_dzielnicowe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Rozbicie dzielnicowe</span> </div> </a> <ul id="toc-Rozbicie_dzielnicowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rywalizacja_polsko-czeska" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rywalizacja_polsko-czeska"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5</span> <span>Rywalizacja polsko-czeska</span> </div> </a> <ul id="toc-Rywalizacja_polsko-czeska-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Królestwo_Czech_i_Monarchia_Habsburgów" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Królestwo_Czech_i_Monarchia_Habsburgów"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.6</span> <span>Królestwo Czech i Monarchia Habsburgów</span> </div> </a> <ul id="toc-Królestwo_Czech_i_Monarchia_Habsburgów-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Królestwo_Prus" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Królestwo_Prus"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.7</span> <span>Królestwo Prus</span> </div> </a> <ul id="toc-Królestwo_Prus-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-XX_wiek" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#XX_wiek"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.8</span> <span>XX wiek</span> </div> </a> <ul id="toc-XX_wiek-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Symbole_i_barwy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Symbole_i_barwy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Symbole i barwy</span> </div> </a> <ul id="toc-Symbole_i_barwy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Geografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Geografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Geografia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Geografia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Geografia</span> </button> <ul id="toc-Geografia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Granice" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Granice"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Granice</span> </div> </a> <ul id="toc-Granice-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Podział_historyczny_i_administracyjny" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Podział_historyczny_i_administracyjny"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Podział historyczny i administracyjny</span> </div> </a> <ul id="toc-Podział_historyczny_i_administracyjny-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Warunki_naturalne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Warunki_naturalne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Warunki naturalne</span> </div> </a> <ul id="toc-Warunki_naturalne-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ukształtowanie_powierzchni" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ukształtowanie_powierzchni"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3.1</span> <span>Ukształtowanie powierzchni</span> </div> </a> <ul id="toc-Ukształtowanie_powierzchni-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Hydrografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hydrografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.4</span> <span>Hydrografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Hydrografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Klimat_(1950–2000)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Klimat_(1950–2000)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5</span> <span>Klimat (1950–2000)</span> </div> </a> <ul id="toc-Klimat_(1950–2000)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Miasta" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Miasta"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.6</span> <span>Miasta</span> </div> </a> <ul id="toc-Miasta-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nazwy_miejscowości" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Nazwy_miejscowości"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.7</span> <span>Nazwy miejscowości</span> </div> </a> <ul id="toc-Nazwy_miejscowości-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Kultura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Kultura"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Kultura</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Kultura-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Kultura</span> </button> <ul id="toc-Kultura-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Literatura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Literatura"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Literatura</span> </div> </a> <ul id="toc-Literatura-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Muzyka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Muzyka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Muzyka</span> </div> </a> <ul id="toc-Muzyka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Malarstwo,_rzeźba" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Malarstwo,_rzeźba"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Malarstwo, rzeźba</span> </div> </a> <ul id="toc-Malarstwo,_rzeźba-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Film" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Film"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.4</span> <span>Film</span> </div> </a> <ul id="toc-Film-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kuchnia_śląska" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kuchnia_śląska"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.5</span> <span>Kuchnia śląska</span> </div> </a> <ul id="toc-Kuchnia_śląska-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Stroje_ludowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Stroje_ludowe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.6</span> <span>Stroje ludowe</span> </div> </a> <ul id="toc-Stroje_ludowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tradycje_śląskie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tradycje_śląskie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.7</span> <span>Tradycje śląskie</span> </div> </a> <ul id="toc-Tradycje_śląskie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Edukacja_i_nauka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Edukacja_i_nauka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Edukacja i nauka</span> </div> </a> <ul id="toc-Edukacja_i_nauka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Organizacje_i_stowarzyszenia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Organizacje_i_stowarzyszenia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Organizacje i stowarzyszenia</span> </div> </a> <ul id="toc-Organizacje_i_stowarzyszenia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Religia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Religia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Religia</span> </div> </a> <ul id="toc-Religia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ludność" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ludność"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Ludność</span> </div> </a> <ul id="toc-Ludność-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Mowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Mowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Mowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Architektura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Architektura"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Architektura</span> </div> </a> <ul id="toc-Architektura-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gospodarka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Gospodarka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Gospodarka</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Gospodarka-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Gospodarka</span> </button> <ul id="toc-Gospodarka-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Górnictwo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Górnictwo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.1</span> <span>Górnictwo</span> </div> </a> <ul id="toc-Górnictwo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Energetyka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Energetyka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.2</span> <span>Energetyka</span> </div> </a> <ul id="toc-Energetyka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przemysł_hutniczy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Przemysł_hutniczy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.3</span> <span>Przemysł hutniczy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przemysł_hutniczy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przemysł_motoryzacyjny" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Przemysł_motoryzacyjny"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.4</span> <span>Przemysł motoryzacyjny</span> </div> </a> <ul id="toc-Przemysł_motoryzacyjny-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Transport" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Transport"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Transport</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Transport-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Transport</span> </button> <ul id="toc-Transport-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Transport_drogowy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Transport_drogowy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13.1</span> <span>Transport drogowy</span> </div> </a> <ul id="toc-Transport_drogowy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Transport_kolejowy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Transport_kolejowy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13.2</span> <span>Transport kolejowy</span> </div> </a> <ul id="toc-Transport_kolejowy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Transport_lotniczy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Transport_lotniczy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13.3</span> <span>Transport lotniczy</span> </div> </a> <ul id="toc-Transport_lotniczy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Komunikacja_miejska" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Komunikacja_miejska"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13.4</span> <span>Komunikacja miejska</span> </div> </a> <ul id="toc-Komunikacja_miejska-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Sport" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Sport"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>Sport</span> </div> </a> <ul id="toc-Sport-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">15</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uwagi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Uwagi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">16</span> <span>Uwagi</span> </div> </a> <ul id="toc-Uwagi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">17</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">18</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">19</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Śląsk</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 82 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-82" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">82 języki</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Silesi%C3%AB" title="Silesië – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Silesië" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Schlesien" title="Schlesien – szwajcarski niemiecki" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Schlesien" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="szwajcarski niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%8A%D9%84%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A7" title="سيليزيا – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="سيليزيا" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Silesia" title="Silesia – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Silesia" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Sil%C3%A9sia" title="Silésia – guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Silésia" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Sileziya" title="Sileziya – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Sileziya" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Silesia" title="Silesia – minnański" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Silesia" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnański" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%B7%D1%96%D1%8F" title="Сілезія – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Сілезія" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%8B%D0%BB%D0%B5%D0%B7%D1%96%D1%8F" title="Сылезія – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Сылезія" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D1%8F" title="Силезия – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Силезия" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/%C5%A0leska" title="Šleska – bośniacki" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Šleska" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bośniacki" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Silezia" title="Silezia – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Silezia" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Sil%C3%A8sia" title="Silèsia – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Silèsia" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Slezsko" title="Slezsko – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Slezsko" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Silesia" title="Silesia – walijski" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Silesia" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="walijski" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Schlesien" title="Schlesien – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Schlesien" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Schlesien" title="Schlesien – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Schlesien" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/%C5%A0lazy%C5%84ska" title="Šlazyńska – dolnołużycki" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Šlazyńska" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="dolnołużycki" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Sileesia" title="Sileesia – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Sileesia" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B9%CE%BB%CE%B5%CF%83%CE%AF%CE%B1" title="Σιλεσία – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Σιλεσία" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Silesia" title="Silesia – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Silesia" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Silesia" title="Silesia – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Silesia" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Silezio" title="Silezio – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Silezio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Silesia" title="Silesia – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Silesia" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%84%D8%B2%DB%8C" title="سیلزی – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="سیلزی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Sil%C3%A9sie" title="Silésie – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Silésie" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Sileezje" title="Sileezje – zachodniofryzyjski" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Sileezje" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="zachodniofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_tSil%C3%A9is" title="An tSiléis – irlandzki" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An tSiléis" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Silesia" title="Silesia – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Silesia" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%8B%A4%EB%A0%88%EC%8B%9C%EC%95%84" title="실레시아 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="실레시아" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%AB%D5%A1_(%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6)" title="Սիլեզիա (մարզ) – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Սիլեզիա (մարզ)" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/%C5%A0leska" title="Šleska – górnołużycki" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Šleska" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="górnołużycki" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%A0leska" title="Šleska – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Šleska" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Silezia" title="Silezia – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Silezia" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Silesia" title="Silesia – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Silesia" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Silesia" title="Silesia – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Silesia" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D0%B7%D0%B8" title="Силези – osetyjski" lang="os" hreflang="os" data-title="Силези" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="osetyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Sles%C3%ADa" title="Slesía – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Slesía" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Slesia" title="Slesia – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Slesia" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A9%D7%9C%D7%96%D7%99%D7%94" title="שלזיה – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="שלזיה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Silesia" title="Silesia – jawajski" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Silesia" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="jawajski" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90" title="სილეზია – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="სილეზია" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Silesia" title="Silesia – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Silesia" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Sil%C4%93zija" title="Silēzija – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Silēzija" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Schlesien" title="Schlesien – luksemburski" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Schlesien" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luksemburski" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Silezija" title="Silezija – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Silezija" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Slesia" title="Slesia – lombardzki" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Slesia" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombardzki" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Szil%C3%A9zia" title="Szilézia – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Szilézia" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%BB%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0" title="Шлеска – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Шлеска" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%90" title="სილეზია – megrelski" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="სილეზია" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="megrelski" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%84%D8%B2%DB%8C" title="سیلزی – mazanderański" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="سیلزی" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazanderański" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D1%8F" title="Силезия – moksza" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Силезия" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="moksza" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Silezi%C3%AB" title="Silezië – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Silezië" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%B7%E3%83%AC%E3%82%B8%E3%82%A2" title="シレジア – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="シレジア" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Schlesien" title="Schlesien – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Schlesien" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Schlesien" title="Schlesien – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Schlesien" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Sil%C3%A8sia" title="Silèsia – oksytański" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Silèsia" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksytański" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Sileziya" title="Sileziya – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Sileziya" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Sil%C3%A9sia" title="Silésia – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Silésia" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Silezia" title="Silezia – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Silezia" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D1%8F" title="Силезия – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Силезия" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Silesia" title="Silesia – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Silesia" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Sliezsko" title="Sliezsko – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Sliezsko" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/%C5%A0lezija" title="Šlezija – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Šlezija" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Al%C5%8Dnsk" title="Ślōnsk – śląski" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Ślōnsk" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="śląski" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%BB%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0" title="Шлеска – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Шлеска" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/%C5%A0leska" title="Šleska – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Šleska" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Sleesia" title="Sleesia – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Sleesia" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Schlesien" title="Schlesien – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Schlesien" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Silesya" title="Silesya – tagalski" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Silesya" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalski" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%9A%E0%AF%88%E0%AE%B2%E0%AF%80%E0%AE%9A%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%BE" title="சைலீசியா – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="சைலீசியா" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D1%8F" title="Силезия – tatarski" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Силезия" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarski" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%84%E0%B8%8B%E0%B8%A5%E0%B8%B5%E0%B9%80%E0%B8%8A%E0%B8%B5%E0%B8%A2" title="ไซลีเชีย – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="ไซลีเชีย" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Silezya" title="Silezya – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Silezya" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%B7%D1%96%D1%8F" title="Сілезія – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Сілезія" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D8%A7" title="سیلیزیا – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="سیلیزیا" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Silesia" title="Silesia – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Silesia" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Silesia" title="Silesia – waraj" lang="war" hreflang="war" data-title="Silesia" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waraj" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%A5%BF%E9%87%8C%E8%A5%BF%E4%BA%9A" title="西里西亚 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="西里西亚" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A9%D7%9C%D7%A2%D7%96%D7%99%D7%A2" title="שלעזיע – jidysz" lang="yi" hreflang="yi" data-title="שלעזיע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jidysz" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Silezya_(ware)" title="Silezya (ware) – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Silezya (ware)" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%A5%BF%E9%87%8C%E8%A5%BF%E4%BA%9E" title="西里西亞 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="西里西亞" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q81720#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:%C5%9Al%C4%85sk" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/%C5%9Al%C4%85sk" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/%C5%9Al%C4%85sk" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&oldid=75118857" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=%C5%9Al%C4%85sk&id=75118857&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25C5%259Al%25C4%2585sk"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25C5%259Al%25C4%2585sk"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=%C5%9Al%C4%85sk"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=%C5%9Al%C4%85sk&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Silesia" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/%C5%9Al%C4%85sk" hreflang="pl"><span>Wikicytaty</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q81720" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-coordinates" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span id="coordinates" class="coordinates plainlinks">Na mapach: <a class="external text" href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&pagename=%C5%9Al%C4%85sk&params=51_N_17_E"><span class="geo-default"><span class="geo-dms" title="Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 51°N 17°E"><span class="latitude">51°N</span> <span class="longitude">17°E</span></span></span><span class="geo-multi-punct">/</span><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dms" title="Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 51,000000 17,000000"><span class="latitude">51,000000</span> <span class="longitude">17,000000</span></span></span></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><div class="noprint noexcerpt disambig navigation-not-searchable" style="line-height:1.5em; padding: 3px 6px; background-color: var(--background-color-interactive-subtle, #f8f9fa); color: inherit; border-bottom: 1px solid var(--border-color-subtle, #c8ccd1); font-size: 95%; margin-bottom: 1em; display: flex; gap: 4px; align-items: center;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_ujednoznaczniaj%C4%85ca" title="Inne znaczenia"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/25px-Disambig.svg.png" decoding="async" width="25" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/38px-Disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/50px-Disambig.svg.png 2x" data-file-width="230" data-file-height="183" /></a></span><span>Ten artykuł dotyczy krainy. Zobacz też: <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_(ujednoznacznienie)" class="mw-disambig" title="Śląsk (ujednoznacznienie)">inne znaczenia tego słowa</a>.</span></div><div class="noprint noexcerpt disambig navigation-not-searchable" style="line-height:1.5em; padding: 3px 6px; background-color: var(--background-color-interactive-subtle, #f8f9fa); color: inherit; border-bottom: 1px solid var(--border-color-subtle, #c8ccd1); font-size: 95%; margin-bottom: 1em; display: flex; gap: 4px; align-items: center;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span title="Nie mylić z"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/20px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/30px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/40px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span><span>Nie mylić z: <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">województwo śląskie</a>.</span></div> <table class="infobox"> <caption class="naglowek"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65781301">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Śląsk</div><div class="iboxt-2"><em lang="szl">Ślōnsk</em>, <em lang="szl">Ślůnsk</em></div> </caption> <tbody><tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="ibox2"> <tbody><tr> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><span class="mw-no-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Silesia_Inferior_COA.svg" class="mw-file-description"><img alt="Herb" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Silesia_Inferior_COA.svg/100px-Silesia_Inferior_COA.svg.png" decoding="async" width="100" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Silesia_Inferior_COA.svg/150px-Silesia_Inferior_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Silesia_Inferior_COA.svg/200px-Silesia_Inferior_COA.svg.png 2x" data-file-width="744" data-file-height="896" /></a></span> </td></tr> <tr> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/Herb_%C5%9Al%C4%85ska" title="Herb Śląska">Herb</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Pa%C5%84stwo" title="Państwo">Państwa</a> </th> <td> <p><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/22px-Flag_of_Poland.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/33px-Flag_of_Poland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/44px-Flag_of_Poland.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="400" /></span></span> </span><a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polska</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/22px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/33px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/44px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Czechy" title="Czechy">Czechy</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/22px-Flag_of_Germany.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/33px-Flag_of_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/44px-Flag_of_Germany.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemcy</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Flag_of_Slovakia.svg/22px-Flag_of_Slovakia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Flag_of_Slovakia.svg/33px-Flag_of_Slovakia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Flag_of_Slovakia.svg/44px-Flag_of_Slovakia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/S%C5%82owacja" title="Słowacja">Słowacja</a> </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Stolica" title="Stolica">Stolica</a> </th> <td> <p><a href="/wiki/Wroc%C5%82aw" title="Wrocław">Wrocław</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Ważniejsze miejscowości </th> <td> <p>Historycznie: <a href="/wiki/Racib%C3%B3rz" title="Racibórz">Racibórz</a>, <a href="/wiki/Cieszyn" title="Cieszyn">Cieszyn</a>, <a href="/wiki/G%C5%82og%C3%B3w" title="Głogów">Głogów</a>, <a href="/wiki/Boles%C5%82awiec" title="Bolesławiec">Bolesławiec</a>, <a href="/wiki/Legnica" title="Legnica">Legnica</a>; Współcześnie: <a href="/wiki/Opole" title="Opole">Opole</a>, <a href="/wiki/Katowice" title="Katowice">Katowice</a>, <a href="/wiki/Bytom" title="Bytom">Bytom</a>, <a href="/wiki/Wa%C5%82brzych" title="Wałbrzych">Wałbrzych</a>, <a href="/wiki/Zielona_G%C3%B3ra" title="Zielona Góra">Zielona Góra</a>, <a href="/wiki/Gliwice" title="Gliwice">Gliwice</a>, <a href="/wiki/Zabrze" title="Zabrze">Zabrze</a>, <a href="/wiki/Ruda_%C5%9Al%C4%85ska" title="Ruda Śląska">Ruda Śląska</a>, <a href="/wiki/Chorz%C3%B3w" title="Chorzów">Chorzów</a> </p> </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span style="font-weight:bold;">Położenie na mapie</span><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:%C5%9Al%C4%85sk.png" class="mw-file-description"><img alt="Mapa Śląska" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/%C5%9Al%C4%85sk.png/240px-%C5%9Al%C4%85sk.png" decoding="async" width="240" height="218" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/%C5%9Al%C4%85sk.png/360px-%C5%9Al%C4%85sk.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/%C5%9Al%C4%85sk.png/480px-%C5%9Al%C4%85sk.png 2x" data-file-width="1932" data-file-height="1755" /></a></span> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background-color:var(--background-color-base, #fff); color:black; text-align:center; border-bottom:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1);"><span class="coordinates inline inline-and-top plainlinks"><a class="external text" href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&pagename=%C5%9Al%C4%85sk&params=51_N_17_E"><span class="geo-default"><span class="geo-dms" title="Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 51°N 17°E"><span class="latitude">51°N</span> <span class="longitude">17°E</span></span></span><span class="geo-multi-punct">/</span><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dms" title="Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 51,000000 17,000000"><span class="latitude">51,000000</span> <span class="longitude">17,000000</span></span></span></a></span> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Silesia" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Silesia" class="extiw" title="commons:Category:Silesia">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/%C5%9Al%C4%85sk" title="Wikicytaty"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/24px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/35px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/47px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/%C5%9Al%C4%85sk" class="extiw" title="q:Śląsk">Cytaty w Wikicytatach</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/%C5%9Al%C4%85sk" title="Wikisłownik"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/28px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png" decoding="async" width="28" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/42px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/56px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 2x" data-file-width="122" data-file-height="117" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/%C5%9Al%C4%85sk" class="extiw" title="wikt:Śląsk">Hasło w Wikisłowniku</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <p><b>Śląsk</b> (<a href="/wiki/Etnolekt_%C5%9Bl%C4%85ski" title="Etnolekt śląski">śl.</a> <em lang="szl">Ślōnsk, Ślůnsk</em>; <a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> <em lang="de">Schlesien</em>; <a href="/wiki/Dialekt_%C5%9Bl%C4%85ski_j%C4%99zyka_niemieckiego" title="Dialekt śląski języka niemieckiego">dś.</a> <em lang="sli">Schläsing</em>; <a href="/wiki/J%C4%99zyk_czeski" title="Język czeski">cz.</a> <em lang="cs">Slezsko</em>; <a href="/wiki/%C5%81acina" title="Łacina">łac.</a> <em lang="la">Silesia</em>; <a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">ang.</a> <em lang="en">Silesia</em>) – <a href="/wiki/Kraina_historyczna" title="Kraina historyczna">kraina historyczna</a> położona w <a href="/wiki/Europa_%C5%9Arodkowa" title="Europa Środkowa">Europie Środkowej</a>, na terenie dzisiejszej <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polski</a>, <a href="/wiki/Czechy" title="Czechy">Czech</a>, <a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemiec</a><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1">[a]</a></sup> i <a href="/wiki/S%C5%82owacja" title="Słowacja">Słowacji</a><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2">[b]</a></sup>. Od XV–XVI wieku zaczęto wyróżniać podział na <a href="/wiki/Dolny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Dolny Śląsk">Dolny Śląsk</a> i <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górny Śląsk</a>. Historyczną <a href="/wiki/Stolica" title="Stolica">stolicą</a> całego obszaru Śląska jest <a href="/wiki/Wroc%C5%82aw" title="Wrocław">Wrocław</a>. Śląsk położony jest w <a href="/wiki/Dorzecze" title="Dorzecze">dorzeczu</a> i biegu górnej <a href="/wiki/Odra" title="Odra">Odry</a>. Obejmuje większość terenów polskich województw: <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo dolnośląskie">dolnośląskiego</a> i <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_opolskie" title="Województwo opolskie">opolskiego</a>, częściowo także <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_lubuskie" title="Województwo lubuskie">lubuskiego</a> i <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">śląskiego</a>. Pozostałe tereny znajdują się w Niemczech (głównie <a href="/wiki/Powiat_G%C3%B6rlitz" title="Powiat Görlitz">powiat Görlitz</a>), Czechach (<a href="/wiki/Kraj_morawsko-%C5%9Bl%C4%85ski" title="Kraj morawsko-śląski">kraj morawsko-śląski</a>, <a href="/wiki/Powiat_Jesionik" title="Powiat Jesionik">powiat Jesionik</a> oraz <a href="/wiki/M%C3%BDtiny" title="Mýtiny">Mýtiny</a>) i Słowacji (rejon <a href="/wiki/Czadca" title="Czadca">Czadcy</a>). </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Krainy-historyczne-Polski.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Krainy-historyczne-Polski.png/220px-Krainy-historyczne-Polski.png" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Krainy-historyczne-Polski.png/330px-Krainy-historyczne-Polski.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Krainy-historyczne-Polski.png/440px-Krainy-historyczne-Polski.png 2x" data-file-width="4961" data-file-height="4961" /></a><figcaption>Śląsk i inne krainy historyczne Polski na tle współczesnych granic administracyjnych</figcaption></figure> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Toponimia">Toponimia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Toponimia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Toponimia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Pochodzenie_nazwy_%C5%9Al%C4%85sk" title="Pochodzenie nazwy Śląsk">Pochodzenie nazwy Śląsk</a>.</i></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Historyczne_granice_%C5%9Alaska.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Historyczne_granice_%C5%9Alaska.jpg/260px-Historyczne_granice_%C5%9Alaska.jpg" decoding="async" width="260" height="251" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Historyczne_granice_%C5%9Alaska.jpg/390px-Historyczne_granice_%C5%9Alaska.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Historyczne_granice_%C5%9Alaska.jpg/520px-Historyczne_granice_%C5%9Alaska.jpg 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1542" /></a><figcaption>Historyczne granice Śląska z podziałem na <a href="/wiki/Dolny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Dolny Śląsk">Dolny</a> (kolor zielony) i <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górny</a> (kolor żółty)</figcaption></figure> <p>Historyczne nazwy odnoszące się do Śląska: </p> <ul><li>I-II w. – <i>Suevus, Guthalus</i>; rzeka <a href="/wiki/Swebowie" title="Swebowie">Swebów</a>, rzeka <a href="/wiki/Goci" title="Goci">Gotów</a> (Odra u dawnych geografów, <a href="/wiki/Gajusz_Juliusz_Solinus" title="Gajusz Juliusz Solinus">Gajusz Juliusz Solinus</a>, <a href="/wiki/Pliniusz_Starszy" title="Pliniusz Starszy">Pliniusz Starszy</a>, <a href="/wiki/Klaudiusz_Ptolemeusz" title="Klaudiusz Ptolemeusz">Klaudiusz Ptolemeusz</a> <i>Ouiádou</i> = woda, rzeka),</li> <li>IV w. – rzeka <a href="/wiki/Goci" title="Goci">Gotów</a> <i>„de internis eius partibus Alba, Guthalus, Viscla amnes latissimi praecipitant in oceanum”</i> na zachód od Wisły; <a href="/wiki/Gajusz_Juliusz_Solinus" title="Gajusz Juliusz Solinus">Gajusz Juliusz Solinus</a>,</li> <li>IX w. – <i>Sleenzane civitates XV</i>., <a href="/wiki/Geograf_Bawarski" title="Geograf Bawarski">Geograf Bawarski</a>, 845,</li> <li>X w. – <i>„ab ipsa Craccoa usque ad flumen <a href="/wiki/Odra" title="Odra">Oddere</a> recte in locum, qui dicitur Alemure, et ab ipsa Alemura usque in terram Milze recte intra Oddere”</i> (od tego Krakowa aż do rzeki Odry, prosto do miejsca, które nazywa się Alemure, a od tej Alemury aż do ziemi <a href="/wiki/Milczanie" title="Milczanie">Milczan</a> i od granicy Milczan prosto do Odry, <a href="/wiki/Dagome_iudex" title="Dagome iudex">Dagome iudex</a>, 991),</li> <li>XI w. – <i><a href="/wiki/%C5%9Al%C4%99%C5%BCanie" title="Ślężanie">Zlasane</a></i> <a href="/wiki/Dokument_praski" title="Dokument praski">Dokument praski</a>, 1086,</li> <li>XII w. – <i>„ducatu Wratislauiensi”, „regione Wratislaviensi”, „provincia Wratislaviensi”, „regione Zleznensi”</i> <a href="/wiki/Gall_Anonim" title="Gall Anonim">Gall Anonim</a>, ok. 1114,</li> <li>połowa XII wieku <i>Slezsko</i> jako nazwa regionu Polski w czeskiej kronice Canonici Wissegradensis Continuatio Cosmae,</li> <li>1163 – <i>Silensii provincia</i>,</li> <li>1198 – <i>Wroczlaviensi provincia</i>,</li> <li>XII w. – <i>Slesiensibus provincie</i>,</li> <li>XII-XIII w. – dux <i>Zlesie</i>, 1204,</li> <li>XIII w. – dux <i>Slesie, Zlesie</i>, 1228, 1236, 1239, 1248,</li> <li>XIII w. – dux <i>Silesiae</i> w relacji z podróży Jana di Piano Carpiniego z podróży do Mongołów,</li> <li>XIV w. – <i>Silesia</i>.</li></ul> <p>Etymologia nazwy Śląsk (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_czeski" title="Język czeski">cz.</a> <em lang="cs">Slezsko</em>, <a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> <em lang="de">Schlesien</em>, <a href="/wiki/%C5%81acina" title="Łacina">łac.</a> <em lang="la">Silesia</em>) pozostaje dyskusyjna. </p><p>Nazwa rzeki i góry jest podawana jako jeden z wielu <a href="/wiki/Przedindoeuropejski_substrat_j%C4%99zykowy" title="Przedindoeuropejski substrat językowy">przedindoeuropejskich</a> <a href="/wiki/Toponim" title="Toponim">toponimów</a> w tym rejonie Europy<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3">[1]</a></sup> (zobacz <a href="/wiki/Hydronimy_staroeuropejskie" title="Hydronimy staroeuropejskie">staroeuropejskie hydronimy</a>). </p><p>Pierwszym, który zauważył korelację nazwy rzeki <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%99za" title="Ślęza">Ślęzy</a> ze Śląskiem, był niemiecki humanista <a href="/wiki/Konrad_Celtis" title="Konrad Celtis">Konrad Celtis</a><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4">[2]</a></sup>, pisze on, że <a href="/wiki/Odra" title="Odra">Odra</a> (czyli starożytna Suevus) przybiera dopływ rzeki Slesus, od której pochodzi nazwa ziemi śląskiej – <i>Hic Odera (a priscis qui nomina Suevus habebat) Nascitur et Codani praecipitatur aquis Suevus, qui Slesum socium sibi convocat amnem Aquo nunc nomen Ślesin terra gerit</i><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5">[3]</a></sup>. Do interpretacji Celtisa nawiązał polski filolog <a href="/wiki/Jerzy_Samuel_Bandtkie" title="Jerzy Samuel Bandtkie">Jerzy Samuel Bandtkie</a>, działający we Wrocławiu na przełomie XVIII/XIX wieku. Uważał on, iż od nazwy rzeki Ślęza przyjęli swoją nazwę słowiańscy <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%99%C5%BCanie" title="Ślężanie">Ślężanie</a> (<i>Sleenzane</i> u tzw. <a href="/wiki/Geograf_Bawarski" title="Geograf Bawarski">Geografa Bawarskiego</a> z ok. 845 r.), ale także nazwa góry <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%99%C5%BCa" title="Ślęża">Ślęży</a> i rozciągającej się przy niej krainy. </p><p>Według polskich slawistów, <a href="/wiki/Miko%C5%82aj_Rudnicki" title="Mikołaj Rudnicki">M. Rudnickiego</a> i <a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_Rospond_(j%C4%99zykoznawca)" title="Stanisław Rospond (językoznawca)">S. Rosponda</a>, nazwa Ślęża lub Ślęż ma zaś ścisły związek ze słowiańskim słowem „ślęg” względnie „śląg”, oznaczającym wilgoć, mokrość<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6">[4]</a></sup>. Z tych też zapewne pradawnych czasów pochodzą nazwy jezior, rzek i osad. W <a href="/wiki/J%C4%99zyk_staropolski" title="Język staropolski">języku staropolskim</a> mawiano na tę dzielnicę Szląsk. Nazwa w tej formie pozostała do dzisiaj w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_kaszubski" title="Język kaszubski">kaszubszczyźnie</a>. </p><p>Śląski badacz <a href="/w/index.php?title=Ignaz_Imsieg&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ignaz Imsieg (strona nie istnieje)">Ignaz Imsieg</a> (XIX w.) uważał, że nazwy góry, rzeki (i regionu) mają związek z nazwą plemienia <a href="/wiki/Silingowie" title="Silingowie">Silingów</a><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7">[5]</a></sup><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">[6]</a></sup>. Stanowisko to zostało powszechnie zaakceptowane w kręgach naukowych, zarówno niemieckich, jak i słowiańskich (polskich, czeskich etc.), po czym praktycznie obowiązywało aż do czasów międzywojennych, a zyskiwało uznanie w Europie Zachodniej jeszcze w trzeciej ćwierci XX wieku. </p><p>Na przełomie XX/XXI wieku niektórzy polscy i niemieccy językoznawcy powracają do tezy o pochodzeniu nazwy Śląsk od toponimu Ślęza, który kwalifikują – albo jako prastarą nazwę indoeuropejską<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9">[7]</a></sup> – albo jako staroeuropejską, gdzie rdzeń sil– pierwotnie był określeniem „morza, jeziora, spokojnej wody”, natomiast sufiks –ing w wyniku przekształceń nazw w językach wschodniej Europy dał końcówkę –ęza<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10">[8]</a></sup>. Nazwa Śląsk nie ma zatem ani germańskiego, ani słowiańskiego rodowodu, ponieważ nazwa rzeki Ślęzy należy do staroeuropejskiej hydronimii. Z kolei nazwa Ślęża miała zostać przejęta do języków indoeuropejskich od wcześniejszych mieszkańców tego regionu Europy<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11">[9]</a></sup>. </p><p>W XI i XII wieku ziemie obecnego Dolnego i Górnego Śląska wchodziły do prowincji stanowiącej część państwa pierwszych Piastów. Prowincja ta była wtedy nazywana: <i>provincia Wratislawiensi</i>, <i>regio Wratislawiensi</i>, a także <i>ducatus Wratislawiensi</i><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12">[10]</a></sup>. Od początku XIII wieku książęta tych ziem tytułowali się <i>dux Slesie</i>, np. <i>Bolezlaus dux Zle</i>, pieczęć Henryka I Brodatego, <i>Henrici Ducis Zlesi</i> (1217–1238)<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13">[11]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia">Historia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Historia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Historia_%C5%9Al%C4%85ska" title="Historia Śląska">Historia Śląska</a>.</i></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Epoka_lodowa">Epoka lodowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Epoka lodowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Epoka lodowa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W późnej <a href="/wiki/Epoka_lodowa" title="Epoka lodowa">epoce lodowej</a> na terenie Śląska zamieszkiwał <a href="/wiki/Neandertalczyk" title="Neandertalczyk">neandertalczyk</a><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14">[12]</a></sup><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15">[13]</a></sup><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16">[14]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Starożytność"><span id="Staro.C5.BCytno.C5.9B.C4.87"></span>Starożytność</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Starożytność" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Starożytność"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pierwszym znanym z imienia ludem zamieszkującym Śląsk byli <a href="/wiki/Celtowie" title="Celtowie">Celtowie</a>, którzy na początku IV wieku p.n.e. przybyli z obszaru Bohemii (<i>Boiohaemum</i>) przez <a href="/wiki/Kotlina_K%C5%82odzka" title="Kotlina Kłodzka">Kotlinę Kłodzką</a> i <a href="/wiki/Prze%C5%82%C4%99cz_K%C5%82odzka" title="Przełęcz Kłodzka">Przełęcz Kłodzką</a>, a w 2. połowie IV wieku p.n.e., przedostawszy się przez <a href="/wiki/Brama_Morawska" title="Brama Morawska">Bramę Morawską</a>, zasiedlili <a href="/wiki/P%C5%82askowy%C5%BC_G%C5%82ubczycki" title="Płaskowyż Głubczycki">Płaskowyż Głubczycki</a>. Zdaniem Janiny Rosen-Przeworskiej, podobieństwo do znalezisk z obszaru Czech pozwala przypuszczać, że ziemie śląskie zasiedlili Celtowie z plemienia <a href="/wiki/Bojowie" title="Bojowie">Bojów</a><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17">[15]</a></sup>. </p><p>Szereg autorów starożytnych (Strabon, Pliniusz, Tacyt, Ptolemeusz, Kasjusz Dion) wspomina lud <a href="/wiki/Lugiowie" title="Lugiowie">Lugiów</a>, umieszczając go w I-II w. n.e. na obszarze dzisiejszej Polski środkowej i południowej. Według <a href="/wiki/Henryk_%C5%81owmia%C5%84ski" title="Henryk Łowmiański">Henryka Łowmiańskiego</a> spośród plemion lugijskich wymienionych przez Tacyta, Helizjowie (<i>Helisii</i>) mieli zamieszkiwać na północ od środkowej Odry, koło Kalisza, zaś Manimowie (<i>Manimi</i>) na Opolszczyźnie, a Naharwalowie (<i>Naharvali</i>) wokół góry Ślęży<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18">[16]</a></sup>. </p><p>Strabon wymienia (<i>Geographica hypomnemata</i>, ok. 21 n.e.) państwo króla <a href="/wiki/Marbod" title="Marbod">Marboda</a> (zlatynizowany celtycki Maroboduus – „Wielki Kruk”, ok. 30 p.n.e. – 37 n.e.), władcy germańskich <a href="/wiki/Markomanowie" title="Markomanowie">Markomanów</a>, którego centrum po usunięciu celtyckich Bojów znajdowało się w <a href="/wiki/Kotlina_Czeska" title="Kotlina Czeska">Kotlinie Czeskiej</a> (stołeczne <a href="/wiki/Oppidum" title="Oppidum">oppidum</a> w <a href="/wiki/Marobudum" title="Marobudum">Marobudum</a>, prawdopodobnie Hradiště u Stradonic), zaś granice sięgały od <a href="/wiki/Dunaj" title="Dunaj">Dunaju</a> po górną i środkową Odrę (Śląsk) oraz dolną <a href="/wiki/%C5%81aba" title="Łaba">Łabę</a>. Maroboduus–Wielki Kruk, wykształcony w Rzymie i możliwe, że posiadający rzymskie obywatelstwo<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19">[17]</a></sup>, jest pierwszym znanym z imienia władcą Śląska. </p><p>Ostatecznie ludy związku lugijskiego, o zróżnicowanym składzie etnicznym (celtycko-wenetyjsko-iliryjsko-germańskim), weszły w skład grupy wandalsko-lugijskiej, a następnie – związku wandalskiego. Naciskani przez <a href="/wiki/Goci" title="Goci">Gotów</a> z północy, <a href="/wiki/Wandalowie" title="Wandalowie">Wandalowie</a> kontynuowali wędrówkę z regionu Pomorza w kierunku południowym i południowo-zachodnim. W I – IV w. zajmowali tereny nad górną Odrą i Dunajem<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20">[18]</a></sup>. </p><p>Na południu Śląska, na terenie dzisiejszego <a href="/wiki/Prudnik" title="Prudnik">Prudnika</a>, ludność <a href="/wiki/Pras%C5%82owianie" title="Prasłowianie">prasłowiańska</a> utrzymywała kontakty handlowe z <a href="/wiki/Staro%C5%BCytny_Rzym" title="Starożytny Rzym">Rzymem</a>, co dokumentują znalezione w Prudniku rzymskie monety datowane na lata 700 p.n.e. – 1250 n.e.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21">[19]</a></sup> </p><p>Zdaniem części historyków i archeologów plemiona Wandalów–Silingów (<i>Vandali cognomine Silingi</i>) zajęły tereny Śląska. Kasjusz Dion nazwał <a href="/wiki/Sudety" title="Sudety">Sudety</a> „Górami Wandalskimi”. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Archeologia">Archeologia</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Archeologia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Archeologia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>1. połowa VII wieku – pierwsze ślady pobytu Słowian<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22">[20]</a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Średniowiecze"><span id=".C5.9Aredniowiecze"></span>Średniowiecze</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Średniowiecze" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Średniowiecze"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W IV wieku rozpoczęła się <a href="/wiki/Wielka_w%C4%99dr%C3%B3wka_lud%C3%B3w" title="Wielka wędrówka ludów">wielka wędrówka ludów</a>. Od połowy VII w. obszar Śląska znalazł się w zasięgu <a href="/wiki/S%C5%82owianie#Początki_ekspansji" title="Słowianie">ekspansji słowiańskiej</a>. Późniejsze źródła historyczne (m.in. <a href="/wiki/Geograf_Bawarski" title="Geograf Bawarski">Geograf Bawarski</a>, <a href="/wiki/Dokument_praski" title="Dokument praski">Dokument praski</a>) wymieniają z nazwy następujące plemiona: na zachodzie <a href="/wiki/Dziadoszanie_(plemi%C4%99)" class="mw-redirect" title="Dziadoszanie (plemię)">Dziadoszanie</a> wraz z <a href="/wiki/Bobrzanie" title="Bobrzanie">Bobrzanami</a> nad rzeką <a href="/wiki/B%C3%B3br_(dop%C5%82yw_Odry)" title="Bóbr (dopływ Odry)">Bóbr</a>, dalej <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%99%C5%BCanie" title="Ślężanie">Ślężanie</a> wokół <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%99%C5%BCa" title="Ślęża">Ślęży</a>, <a href="/wiki/Trzebowianie" title="Trzebowianie">Trzebowianie</a> na północ od nich, <a href="/wiki/Opolanie_(plemi%C4%99)" title="Opolanie (plemię)">Opolanie</a> na wschód, <a href="/wiki/Gol%C4%99szyce" title="Golęszyce">Golęszyce</a> w dorzeczu górnej Odry<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23">[21]</a></sup> oraz <a href="/wiki/G%C5%82ubczyce_(plemi%C4%99)" title="Głubczyce (plemię)">Głubczycy</a> / <a href="/wiki/Lupiglaa" title="Lupiglaa">Lupiglaa</a> na południowym wschodzie<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24">[22]</a></sup>. </p><p>Według zwolenników hipotezy o podporządkowaniu Śląska państwu wielkomorawskiemu ekspansja morawska odbyła się najprawdopodobniej w dwóch etapach. W pierwszym, rozpoczętym po 875 roku, oddziały księcia morawskiego <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99tope%C5%82k_I_morawski" title="Świętopełk I morawski">Świętopełka I</a> przez <a href="/wiki/Brama_Morawska" title="Brama Morawska">Bramę Morawską</a> wtargnęły do Małopolski i na Górny Śląsk, zajmując tereny aż do <a href="/wiki/Przesieka_%C5%9Al%C4%85ska" title="Przesieka Śląska">Przesieki Śląskiej</a>. Ich obecność mają potwierdzać znaleziska na obszarach plemiennych Gołężyców i Głupich Głów (Głubczyców), a wśród źródeł pisanych pośrednio <i>Żywot św. Metodego</i>. Według tej hipotezy w drugim etapie, po 885 roku, poprzez <a href="/wiki/Kotlina_K%C5%82odzka" title="Kotlina Kłodzka">Kotlinę Kłodzką</a> zajęto Dolny Śląsk, południową Wielkopolskę oraz ziemie <a href="/wiki/Serbo%C5%82u%C5%BCyczanie" title="Serbołużyczanie">Serbów łużyckich</a>. Mają to potwierdzać wielkomorawskie zabytki archeologiczne odnalezione na terenach Ślężan (m.in. krzyżyk morawski na <a href="/wiki/Ostr%C3%B3w_Tumski_we_Wroc%C5%82awiu" title="Ostrów Tumski we Wrocławiu">Ostrowie Tumskim we Wrocławiu</a>) i Dziadoszan oraz bezimiennego plemienia nad <a href="/wiki/Obra_(rzeka)" title="Obra (rzeka)">Obrą</a> na pograniczu śląsko-wielkopolskim<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25">[23]</a></sup>. Natomiast część historyków uważa, że podporządkowanie Śląska państwu wielkomorawskiemu jest niepotwierdzone<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26">[24]</a></sup>. Twierdzą oni, że te przesłanki są zbyt słabe i uważają, że państwo wielkomorawskie nie sprawowało kontroli politycznej nad Śląskiem i miało jedynie na niego wpływ kulturowy <i>Obecna wiedza archeologiczna pozwala jedynie stwierdzić, że Śląsk niewątpliwie znajdował się w strefie oddziaływania kręgu kultury wielkomorawskiej, czego nie można jednak utożsamiać z zasięgiem trwałej kontroli politycznej. Ani bowiem rozprzestrzenianie się charakterystycznych wyrobów, ani rozprzestrzenienie się koncepcji fortyfikacyjnych w żadnym stopniu nie dowodzą pojawienia się w sudeckiej części Śląska drużyny wielkomorawskiej</i><sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27">[25]</a></sup><sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28">[26]</a></sup><sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29">[27]</a></sup>. Podobnie <i>na terenach górnośląskich (…) nie dostrzega się znaczących elementów, jednoznacznie wskazujących na jakikolwiek stopień zależności od państwa wielkomorawskiego</i><sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30">[28]</a></sup>. Być może w latach 80. IX w. z Wielkich Moraw niejaki <a href="/wiki/Oslaw" title="Oslaw">Oslaw</a> został posłany przez abp <a href="/wiki/Cyryl_i_Metody" title="Cyryl i Metody">Metodego</a> z misją chrześcijańską w obrządku słowiańskim na Śląsk<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31">[29]</a></sup>. </p><p>Spory budzi także to czy Śląsk znajdował się w X w. pod zwierzchnictwem czeskim, choć większość historyków, m.in. prof. <a href="/wiki/Norman_Davies" title="Norman Davies">Norman Davies</a>, prof. <a href="/wiki/Gerard_Labuda" title="Gerard Labuda">Gerard Labuda</a>, prof. <a href="/wiki/Arno_Herzig" title="Arno Herzig">Arno Herzig</a>, prof. <a href="/wiki/Ro%C5%9Bcis%C5%82aw_%C5%BBerelik" title="Rościsław Żerelik">Rościsław Żerelik</a>, prof. <a href="/wiki/Rudolf_%C5%BD%C3%A1%C4%8Dek" title="Rudolf Žáček">Rudolf Žáček</a>, uważa, że Śląsk podlegał Czechom co najmniej od lat 40. do 90. X wieku. Zwracają oni uwagę, że po rozpadzie <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_wielkomorawskie" title="Państwo wielkomorawskie">Państwa wielkomorawskiego</a> w 907 roku, nastąpiło zajęcie Dolnego Śląska<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32">[30]</a></sup> i założenie Wrocławia (<i>Vratislavia</i>) przez czeskiego księcia <a href="/wiki/Wratys%C5%82aw_I" title="Wratysław I">Wratysława I</a> (915–921) z dynastii <a href="/wiki/Przemy%C5%9Blidzi" title="Przemyślidzi">Przemyślidów</a>. Najstarsze znalezisko pochodzenia czeskiego we Wrocławiu – monety z napisem <i>Vratsao</i>, datowane są na okres panowania księcia <a href="/wiki/Boles%C5%82aw_I_Srogi" title="Bolesław I Srogi">Bolesława I Okrutnego</a> (929–972)<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33">[31]</a></sup><sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34">[32]</a></sup>. Istnieją także opinie historyków takich jak prof. <a href="/wiki/Przemys%C5%82aw_Urba%C5%84czyk" title="Przemysław Urbańczyk">Przemysław Urbańczyk</a>, że Śląsk nie znajdował się pod zwierzchnictwem czeskim, ponieważ jedynym tego potwierdzeniem jest wzmianka czeskiego kronikarza Kosmasa żyjącego 100 lat po tym fakcie, a i inne źródła pisane nie wskazują jednoznacznie aby taka podległość istniała<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35">[33]</a></sup>. <a href="/wiki/S%C5%82awomir_Mo%C5%BAdzioch" title="Sławomir Moździoch">Sławomir Moździoch</a> twierdzi, że <i>czeskie wpływy na Śląsku w świetle wymowy wszystkich źródeł archeologicznych należy uznać za co najmniej wątpliwe</i><sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36">[34]</a></sup><sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37">[35]</a></sup>. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Polska_960_-_992.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Polska_960_-_992.png/250px-Polska_960_-_992.png" decoding="async" width="250" height="246" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Polska_960_-_992.png/375px-Polska_960_-_992.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Polska_960_-_992.png/500px-Polska_960_-_992.png 2x" data-file-width="1854" data-file-height="1828" /></a><figcaption>Śląsk na mapie <a href="/wiki/Polska_wczesnopiastowska" title="Polska wczesnopiastowska">Polski</a> z lat 960–992.</figcaption></figure> <p>Badania <a href="/wiki/Dendrochronologia" title="Dendrochronologia">dendrochronologiczne</a> dowodzą, że jednocześnie w krótkim czasie ok. 983 roku powstały grody we <a href="/wiki/Wroc%C5%82aw" title="Wrocław">Wrocławiu</a><sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38">[36]</a></sup>, <a href="/wiki/G%C5%82og%C3%B3w" title="Głogów">Głogowie</a> i <a href="/wiki/Opole" title="Opole">Opolu</a>, w formie tzw. grodów piastowskich<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39">[37]</a></sup>. W źródłach pisanych Śląsk dopiero w 990 r. został wzmiankowany jako wchodzący w skład <a href="/wiki/Polska_wczesnopiastowska" title="Polska wczesnopiastowska">państwa Mieszka I</a><sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40">[38]</a></sup>. Wejście Śląska w skład państwa <a href="/wiki/Polanie" title="Polanie">Polan</a> potwierdza także dokument <a href="/wiki/Dagome_iudex" title="Dagome iudex">Dagome iudex</a> z ok. 991 r. Utworzone w czasie <a href="/wiki/Zjazdy_gnie%C5%BAnie%C5%84skie" title="Zjazdy gnieźnieńskie">zjazdu gnieźnieńskiego</a> w 1000 roku, podporządkowane metropolii w Gnieźnie, <a href="/wiki/Archidiecezja_wroc%C5%82awska" title="Archidiecezja wrocławska">biskupstwo wrocławskie</a> objęło swym zasięgiem cały obszar Śląska. Pierwszym rzymskokatolickim biskupem wrocławskim został bp <a href="/wiki/Jan_(biskup_wroc%C5%82awski)" title="Jan (biskup wrocławski)">Jan</a> (<i>Johannes Wrotizlaensis episcopus</i>). <a href="/wiki/Kasztelania_bytomska" title="Kasztelania bytomska">Kasztelanię bytomską</a> (z Siewierzem) i <a href="/wiki/Kasztelania_o%C5%9Bwi%C4%99cimska" title="Kasztelania oświęcimska">oświęcimską</a> pierwotnie należącą do <a href="/wiki/Ma%C5%82opolska" title="Małopolska">Małopolski</a>, przyłączono do Śląska w XII w., ale w granicach <a href="/wiki/Archidiecezja_krakowska" title="Archidiecezja krakowska">diecezji krakowskiej</a> pozostawiono do końca XVIII w. </p><p>W 1010 r. niemiecki król <a href="/wiki/Henryk_II_%C5%9Awi%C4%99ty" title="Henryk II Święty">Henryk II Święty</a> spustoszył terytorium śląskich <a href="/wiki/Dziadoszanie_(plemi%C4%99)" class="mw-redirect" title="Dziadoszanie (plemię)">Dziadoszan</a>, a w 1010 i 1017 roku ponownie najechał Śląsk. W latach 1034–1038 miała miejsce na Śląsku reakcja pogańska<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41">[39]</a></sup><sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42">[40]</a></sup>. Inne źródło podaje, że <a href="/wiki/Reakcja_poga%C5%84ska" class="mw-redirect" title="Reakcja pogańska">reakcja pogańska</a> na Śląsku miała miejsce w latach 1031–1032, kiedy zburzona została katedra wrocławska i budowano świątynię pogańską na zburzonym wale grodu Mieszkowego<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43">[41]</a></sup>. W 1038 albo 1039 r. czeski książę <a href="/wiki/Brzetys%C5%82aw_I" title="Brzetysław I">Brzetysław I</a> spustoszył Śląsk, przyłączając do Czech ziemie po lewej stronie Odry. <a href="/wiki/Opawa" title="Opawa">Opawa</a>, <a href="/wiki/Karni%C3%B3w" title="Karniów">Karniów</a> i <a href="/wiki/G%C5%82ubczyce" title="Głubczyce">Głubczyce</a> przeszły z <a href="/wiki/Archidiecezja_wroc%C5%82awska" title="Archidiecezja wrocławska">diecezji wrocławskiej</a> do <a href="/wiki/Archidiecezja_o%C5%82omuniecka" title="Archidiecezja ołomuniecka">diecezji ołomunieckiej</a><sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44">[42]</a></sup>. </p><p>Książę <a href="/wiki/Kazimierz_I_Odnowiciel" title="Kazimierz I Odnowiciel">Kazimierz I Odnowiciel</a> w 1046 r. reaktywował biskupstwo wrocławskie, a w 1050 r. zajął zbrojnie Śląsk. W wyniku zjazdu w <a href="/wiki/Quedlinburg" title="Quedlinburg">Kwedlinburgu</a> w 1054 r., książę Kazimierz Odnowiciel uzyskał uznanie swojej władzy na Śląsku (poza <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_Opawski" title="Śląsk Opawski">Opawszczyzną</a>), w zamian za cenę rocznego trybutu 500 <a href="/wiki/Grzywna_(jednostka_miar)" title="Grzywna (jednostka miar)">grzywien</a> srebra i 30 grzywien złota na rzecz Czech. W 1069 r. król <a href="/wiki/Boles%C5%82aw_II_Szczodry" title="Bolesław II Szczodry">Bolesław II Szczodry</a> zaprzestał płacenia trybutu, próbując też jednocześnie odzyskać Opawszczyznę. Od roku 1080 <a href="/wiki/Ziemia_k%C5%82odzka" title="Ziemia kłodzka">ziemia kłodzka</a> jako posag <a href="/wiki/Judyta_Przemy%C5%9Blidka_(zm._1086)" title="Judyta Przemyślidka (zm. 1086)">Judyty</a>, żony <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_I_Herman" title="Władysław I Herman">Władysława I Hermana</a> przechodzi pod jego rządy. Walki o władzę w Czechach, Herman przestaje płacić trybut ze Śląska<sup id="cite_ref-CITEREFGalasowie200127_45-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFGalasowie200127-45">[43]</a></sup>. W roku 1093 miał miejsce odwetowy najazd czeskiego księcia <a href="/wiki/Brzetys%C5%82aw_II" title="Brzetysław II">Brzetysława II</a> na lewobrzeżny Śląsk, w wyniku którego został spustoszony teren od Ryczyny po <a href="/wiki/G%C5%82og%C3%B3w" title="Głogów">Głogów</a><sup id="cite_ref-CITEREFGalasowie200127_45-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFGalasowie200127-45">[43]</a></sup>. Po najeździe, Władysław Herman ponownie zaczął płacić trybut ze Śląska na rzecz Czech, Śląsk zostaje wydzielony z państwa polskiego jako dzielnica najstarszego syna Hermana, <a href="/wiki/Zbigniew_(polski_ksi%C4%85%C5%BC%C4%99)" title="Zbigniew (polski książę)">Zbigniewa</a>. Ziemia kłodzka wraca pod zwierzchnictwo czeskie jako lenno rządzone przez młodszego syna Hermana, późniejszego <a href="/wiki/Boles%C5%82aw_III_Krzywousty" title="Bolesław III Krzywousty">Bolesława Krzywoustego</a><sup id="cite_ref-CITEREFGalasowie200127_45-2" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFGalasowie200127-45">[43]</a></sup>. W 1096 r. Brzetysław II najeżdża Śląsk, wspomagając Hermana w walce przeciw zbuntowanemu Zbigniewowi, dochodzi do zniszczenia <a href="/wiki/Bardo_(miasto)" title="Bardo (miasto)">Barda</a><sup id="cite_ref-CITEREFGalasowie200127_45-3" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFGalasowie200127-45">[43]</a></sup>. Bolesław obejmuje cały Śląsk<sup id="cite_ref-CITEREFGalasowie200127_45-4" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFGalasowie200127-45">[43]</a></sup>. </p><p>Od 1100 r. pełną kontrolę nad Śląskiem przejmuje książę Bolesław Krzywousty. W latach 1103 i 1106 miały miejsce czeskie najazdy na Górny Śląsk. W roku 1109, miał miejsce najazd cesarza niemieckiego <a href="/wiki/Henryk_V_Salicki" title="Henryk V Salicki">Henryka V</a> na Polskę i <a href="/wiki/Obrona_G%C5%82ogowa" title="Obrona Głogowa">Bitwa o Głogów</a> oraz <a href="/wiki/Bitwa_na_Psim_Polu" title="Bitwa na Psim Polu">Bitwa na Psim Polu</a>. Konflikt zakończył w 1115 r. układ pokojowy nad Nysą pomiędzy księciem Bolesławem Krzywoustym i księciem czeskim <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_I_Przemy%C5%9Blida" title="Władysław I Przemyślida">Władysławem I</a>. Okres pokoju został przerwany w latach 1132–1134, gdy miały miejsce trzy czeskie najazdy na Śląsk. W 1137 <a href="/wiki/Pok%C3%B3j_k%C5%82odzki" title="Pokój kłodzki">pokój kłodzki</a> między Krzywoustym i czeskim księciem <a href="/wiki/Sobies%C5%82aw_I_czeski" title="Sobiesław I czeski">Sobiesławem I</a> zostawiał przy Polsce cały Śląsk, z wyjątkiem <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_Opawski" title="Śląsk Opawski">ziemi opawskiej i karniowskiej</a> oraz <a href="/wiki/Ziemia_k%C5%82odzka" title="Ziemia kłodzka">kłodzkiej</a>, co zwiastowało utrwalony w przyszłych wiekach podział polityczny. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rozbicie_dzielnicowe">Rozbicie dzielnicowe</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Rozbicie dzielnicowe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rozbicie dzielnicowe"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Mon_Henrykow_Slaskich_(1201-1241).png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Mon_Henrykow_Slaskich_%281201-1241%29.png/260px-Mon_Henrykow_Slaskich_%281201-1241%29.png" decoding="async" width="260" height="228" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Mon_Henrykow_Slaskich_%281201-1241%29.png/390px-Mon_Henrykow_Slaskich_%281201-1241%29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Mon_Henrykow_Slaskich_%281201-1241%29.png/520px-Mon_Henrykow_Slaskich_%281201-1241%29.png 2x" data-file-width="1182" data-file-height="1038" /></a><figcaption>Monarchia Henryków śląskich (1201–1241)</figcaption></figure> <p>W 1138 roku na mocy <a href="/wiki/Ustawa_sukcesyjna_Boles%C5%82awa_Krzywoustego" title="Ustawa sukcesyjna Bolesława Krzywoustego">testamentu Bolesława Krzywoustego</a>, który dał początek <a href="/wiki/Polska_w_okresie_rozbicia_dzielnicowego" title="Polska w okresie rozbicia dzielnicowego">rozbiciu dzielnicowemu Polski</a>, Śląsk przypadł najstarszemu synowi Krzywoustego, księciu <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_II_Wygnaniec" title="Władysław II Wygnaniec">Władysławowi II Wygnańcowi</a> (<a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Księstwo śląskie">Księstwo śląskie</a>). </p><p>Jego rządy zakończyła w 1146 roku ucieczka po przegranych walkach z młodszymi braćmi do <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99te_Cesarstwo_Rzymskie" title="Święte Cesarstwo Rzymskie">Świętego Cesarstwa Rzymskiego</a>, gdzie prosił swojego szwagra <a href="/wiki/Konrad_III_Hohenstauf" title="Konrad III Hohenstauf">Konrada III</a> o pomoc w odzyskaniu władzy. Tymczasem zwycięscy juniorzy podzieli kraj na nowo, Śląsk zajął <a href="/wiki/Boles%C5%82aw_IV_K%C4%99dzierzawy" title="Bolesław IV Kędzierzawy">Bolesław IV Kędzierzawy</a>. Po zbrojnych interwencjach Konrada w 1146 i jego następcy, cesarza <a href="/wiki/Fryderyk_I_Barbarossa" title="Fryderyk I Barbarossa">Fryderyka I Barbarossy</a> w 1157, Kędzierzawy obiecał wprawdzie zwrot Śląska, zwlekał z tym jednak do 1163 roku, dopiero wtedy powrócili spadkobiercy wygnańca, Bolesław, Mieszko i Konrad. Władzę nad Śląskiem przejął najstarszy z nich <a href="/wiki/Boles%C5%82aw_I_Wysoki" title="Bolesław I Wysoki">Bolesław I Wysoki</a>, Kędzierzawy zachował jednak swe wpływy w głównych miastach. W 1172 r. juniorzy (Mieszko i Konrad) i syn Wysokiego, <a href="/wiki/Jaros%C5%82aw_opolski" title="Jarosław opolski">Jarosław</a> upomnieli się o swoją część dziedzictwa, wywołując wojnę domową, w wyniku której <a href="/wiki/Mieszko_I_Pl%C4%85tonogi" title="Mieszko I Plątonogi">Mieszko</a> otrzymał wschodni kraniec (z Raciborzem i Cieszynem), a Jarosław część środkową (z Opolem). Zapewne w 1178 <a href="/wiki/Konrad_Laskonogi" title="Konrad Laskonogi">Konrad Laskonogi</a> z <a href="/wiki/Piastowie" title="Piastowie">dynastii Piastów</a> otrzymał od <a href="/wiki/Kazimierz_II_Sprawiedliwy" title="Kazimierz II Sprawiedliwy">Kazimierza Sprawiedliwego</a> marchię głogowską. Było to księstwo niesamodzielne<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46">[44]</a></sup>. Po śmierci Konrada Laskonogiego rządzone przez niego tereny wróciły pod władzę <a href="/wiki/Boles%C5%82aw_I_Wysoki" title="Bolesław I Wysoki">Bolesława Wysokiego</a>. </p><p>W 1178 książę krakowski <a href="/wiki/Kazimierz_II_Sprawiedliwy" title="Kazimierz II Sprawiedliwy">Kazimierz II Sprawiedliwy</a> przekazał księciu opolskiemu Mieszkowi terytoria <a href="/wiki/Ma%C5%82opolska" title="Małopolska">małopolskie</a>: <a href="/wiki/Kasztelania_bytomska" title="Kasztelania bytomska">kasztelanię bytomską</a>, siewierską i Chrzanów oraz <a href="/wiki/Kasztelania_o%C5%9Bwi%C4%99cimska" title="Kasztelania oświęcimska">kasztelanię oświęcimską</a>. Pierwotna granica śląsko-małopolska leżąca na dziale wodnym Odry i Wisły została przesunięta na wschód i od tego czasu datuje się przynależność Bytomia do Śląska, choć przez dłuższy czas ziemie te pozostały w kościelnej administracji podległej biskupstwu krakowskiemu<sup id="cite_ref-granicepolityczne_47-0" class="reference"><a href="#cite_note-granicepolityczne-47">[45]</a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Bitwa_pod_Legnic%C4%85.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Bitwa_pod_Legnic%C4%85.jpg/220px-Bitwa_pod_Legnic%C4%85.jpg" decoding="async" width="220" height="172" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Bitwa_pod_Legnic%C4%85.jpg/330px-Bitwa_pod_Legnic%C4%85.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Bitwa_pod_Legnic%C4%85.jpg/440px-Bitwa_pod_Legnic%C4%85.jpg 2x" data-file-width="614" data-file-height="480" /></a><figcaption><a href="/wiki/Bitwa_pod_Legnic%C4%85" title="Bitwa pod Legnicą">Bitwa pod Legnicą</a>, miedzioryt Meriana Starszego</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Osadnictwo_i_podboje_niemieckie_do_1300.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Osadnictwo_i_podboje_niemieckie_do_1300.gif/220px-Osadnictwo_i_podboje_niemieckie_do_1300.gif" decoding="async" width="220" height="228" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Osadnictwo_i_podboje_niemieckie_do_1300.gif/330px-Osadnictwo_i_podboje_niemieckie_do_1300.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Osadnictwo_i_podboje_niemieckie_do_1300.gif/440px-Osadnictwo_i_podboje_niemieckie_do_1300.gif 2x" data-file-width="488" data-file-height="506" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ostsiedlung" title="Ostsiedlung">Niemieckie osadnictwo na wschodzie</a>, w tym na Śląsku</figcaption></figure> <p>W 1201 roku zmarli Jarosław, którego dziedzinę przejął zbrojnie Mieszko dając początek <a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_opolskie" title="Księstwo opolskie">księstwu opolskiemu</a><sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48">[46]</a></sup>, i Bolesław I Wysoki, po którym władzę w księstwie śląskim przejął <a href="/wiki/Henryk_I_Brodaty" title="Henryk I Brodaty">Henryk I Brodaty</a>. Rządy Henryków, to na Śląsku okres wzmożonego <a href="/wiki/Ostsiedlung" title="Ostsiedlung">osadnictwa niemieckiego</a> i związanego z nim gwałtownego wzrostu liczby ludności, powstawania miast i wiosek na prawie niemieckim (najczęściej <a href="/wiki/Prawo_magdeburskie" title="Prawo magdeburskie">magdeburskim</a>)<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49">[47]</a></sup>, i wzrostu gospodarczego. Kres planom Henryków położył najazd <a href="/wiki/Mongo%C5%82owie" title="Mongołowie">mongołów</a>, związane z nim wyludnienie znacznych części Śląska, jak również śmierć Henryka II w <a href="/wiki/Bitwa_pod_Legnic%C4%85" title="Bitwa pod Legnicą">bitwie pod Legnicą</a>. Ostatnim Piastem śląskim, który zjednoczył ziemie śląskie był <a href="/wiki/Henryk_IV_Prawy" title="Henryk IV Prawy">Henryk IV Probus</a><sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50">[48]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rywalizacja_polsko-czeska">Rywalizacja polsko-czeska</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Rywalizacja polsko-czeska" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rywalizacja polsko-czeska"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Wojna_polsko-czeska_(1345%E2%80%931348)" title="Wojna polsko-czeska (1345–1348)">Wojna polsko-czeska (1345–1348)</a>.</i></div> <p>Od 1249 r. księstwo śląskie uległo silnemu rozdrobnieniu, a od 1281/1282 ten sam los spotkał księstwo opolskie. W szczytowym okresie istniało na ziemi śląskiej kilkanaście rywalizujących księstw piastowskich (dokł. <a href="/wiki/Piastowie_%C5%9Bl%C4%85scy" title="Piastowie śląscy">Piastów Śląskich</a>). Od końca XIII wieku stały się one przedmiotem sporów między królem Czech <a href="/wiki/Jan_Luksemburski" title="Jan Luksemburski">Janem Luksemburskim</a> i <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_I_%C5%81okietek" title="Władysław I Łokietek">Władysławem I Łokietkiem</a>. W trakcie wojny Łokietka z Brandenburgią, Jan Luksemburski po uchwaleniu podatków na wojnę przez szlachtę czeską wyruszył ze swoją armią w kierunku Polski. Jeszcze przed przekroczeniem <a href="/wiki/Brama_Morawska" title="Brama Morawska">Bramy Morawskiej</a> do <a href="/wiki/Opawa" title="Opawa">Opawy</a> zjechali śląscy książęta: <a href="/wiki/Boles%C5%82aw_Pierworodny" title="Bolesław Pierworodny">Bolesław niemodliński</a>, <a href="/wiki/Leszek_raciborski" title="Leszek raciborski">Leszek raciborski</a>, <a href="/wiki/Kazimierz_I_cieszy%C5%84ski" title="Kazimierz I cieszyński">Kazimierz cieszyński</a>, <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_bytomski" title="Władysław bytomski">Władysław kozielsko-bytomski</a> i złożyli hołd Janowi Luksemburskiemu. Następnie w Bytomiu hołd złożył mu <a href="/wiki/Jan_I_Scholastyk" title="Jan I Scholastyk">Jan oświęcimski</a>, a we Wrocławiu <a href="/wiki/Boles%C5%82aw_II_opolski" title="Bolesław II opolski">Bolesław opolski</a> i <a href="/wiki/Henryk_VI_Dobry" title="Henryk VI Dobry">Henryk VI wrocławski</a>. W 1329 roku hołd złożyli mu <a href="/wiki/Jan_%C5%9Bcinawski" title="Jan ścinawski">Jan ścinawski</a>, <a href="/wiki/Boles%C5%82aw_III_Rozrzutny" title="Bolesław III Rozrzutny">Bolesław brzesko-legnicki</a>, <a href="/wiki/Konrad_I_ole%C5%9Bnicki" title="Konrad I oleśnicki">Konrad oleśnicki</a> i <a href="/wiki/Henryk_IV_Wierny" title="Henryk IV Wierny">Henryk żagański</a><sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51">[49]</a></sup>. W latach 1327–1336 większość <a href="/wiki/Ksi%C4%99stwa_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Księstwa śląskie">księstw śląskich</a> złożyło hołd Janowi Luksemburskiemu. Hołdy przekształciły większość księstw dzielnicowych w księstwa lenne. W niedalekiej przyszłości powstały także księstwa dziedziczne, czyli takie którymi bezpośrednio władał król czeski. Pierwszymi księstwami dziedzicznymi były głogowskie od 1331, wrocławskie od 1335 oraz świdnicko-jaworskie od 1368<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52">[50]</a></sup>. W 1337 r. Jan Luksemburski odkupił <a href="/wiki/Ziemia_prudnicka" title="Ziemia prudnicka">ziemię prudnicką</a> od Albrechta z Fulštejnu i przekazał ją wraz z <a href="/wiki/Prudnik" title="Prudnik">Prudnikiem</a> księciu niemodlińskiemu <a href="/wiki/Boles%C5%82aw_Pierworodny" title="Bolesław Pierworodny">Bolesławowi Pierworodnemu</a><sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53">[51]</a></sup>. 9 lutego 1339 roku w tzw. akcie krakowskim król Kazimierz Wielki zrzekł się na rzecz Luksemburgów swoich praw i roszczeń do śląskich księstw lennych Królestwa Czeskiego wymienionych w <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_w_Trenczynie" title="Układ w Trenczynie">preliminariach z Trenczyna</a><sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54">[52]</a></sup>. Jedynie kilka księstw śląskich: (<a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_jaworskie" title="Księstwo jaworskie">księstwo jaworskie</a>, <a href="/wiki/Historia_%C5%9Awidnicy#Księstwa_świdnicko-jaworskie" title="Historia Świdnicy">księstwo świdnickie</a> oraz <a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_zi%C4%99bickie" title="Księstwo ziębickie">księstwo ziębickie</a>) pozostało po 1339 r. w rękach niezależnych <a href="/wiki/Piastowie_%C5%9Bl%C4%85scy" title="Piastowie śląscy">Piastów śląskich</a>, których władcy wspierali politykę króla Polski<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55">[53]</a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Zem%C4%9B_Koruny_%C4%8Desk%C3%A9.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Zem%C4%9B_Koruny_%C4%8Desk%C3%A9.jpg/260px-Zem%C4%9B_Koruny_%C4%8Desk%C3%A9.jpg" decoding="async" width="260" height="206" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Zem%C4%9B_Koruny_%C4%8Desk%C3%A9.jpg/390px-Zem%C4%9B_Koruny_%C4%8Desk%C3%A9.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Zem%C4%9B_Koruny_%C4%8Desk%C3%A9.jpg/520px-Zem%C4%9B_Koruny_%C4%8Desk%C3%A9.jpg 2x" data-file-width="2847" data-file-height="2260" /></a><figcaption><a href="/wiki/Kraje_Korony_Czeskiej" title="Kraje Korony Czeskiej">Ziemie Korony Czeskiej</a> od XIV wieku, z zaznaczonymi księstwami śląskimi</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:%C5%9Al%C4%85sk_1322-1331.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/%C5%9Al%C4%85sk_1322-1331.png/260px-%C5%9Al%C4%85sk_1322-1331.png" decoding="async" width="260" height="312" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/%C5%9Al%C4%85sk_1322-1331.png/390px-%C5%9Al%C4%85sk_1322-1331.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/%C5%9Al%C4%85sk_1322-1331.png/520px-%C5%9Al%C4%85sk_1322-1331.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="1200" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ksi%C4%99stwa_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Księstwa śląskie">Księstwa śląskie</a> w latach 1322–1331</figcaption></figure> <p>W 1344 roku rozpoczęła się wojna pomiędzy księciem Bolkiem świdnickim i królem Czech Janem Luksemburczykiem, w trakcie której Czesi zajęli na krótko Kamienną Górę<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56">[54]</a></sup>. Wkrótce doszło również do <a href="/wiki/Wojna_polsko-czeska_(1345%E2%80%931348)" title="Wojna polsko-czeska (1345–1348)">wojny polsko-czeskiej o Śląsk</a>. Działania wojenne toczyły się na <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górnym Śląsku</a> i w <a href="/wiki/Ma%C5%82opolska" title="Małopolska">Małopolsce</a>. W czerwcu 1345 roku, wspierany posiłkami węgierskimi i litewskimi, <a href="/wiki/Kazimierz_III_Wielki" title="Kazimierz III Wielki">Kazimierz III Wielki</a> spustoszył w odwecie księstwo opawskie (w jego skład wchodziło dawne księstwo raciborskie) i bezskutecznie oblegał <a href="/wiki/Obl%C4%99%C5%BCenie_%C5%BBor_(1345)" title="Oblężenie Żor (1345)">Żory</a>. 29 czerwca 1345 król czeski <a href="/wiki/Jan_Luksemburski" title="Jan Luksemburski">Jan Luksemburski</a>, zebrawszy dużą i dobrze uzbrojoną armię, przybył z odsieczą i stanął obozem „pod <a href="/wiki/Wodzis%C5%82aw_%C5%9Al%C4%85ski" title="Wodzisław Śląski">Wodzisławiem</a>”<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57">[55]</a></sup><sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58">[56]</a></sup>. Jednak Kazimierz bitwy nie przyjął i zaczął się wycofywać w kierunku <a href="/wiki/Krak%C3%B3w" title="Kraków">Krakowa</a>. </p><p>7 kwietnia 1348 roku <a href="/wiki/Karol_IV_Luksemburski" title="Karol IV Luksemburski">Karol IV Luksemburski</a> dokonał formalnej inkorporacji Śląska do <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99te_Cesarstwo_Rzymskie" title="Święte Cesarstwo Rzymskie">Świętego Cesarstwa Rzymskiego</a><sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59">[57]</a></sup>, pomimo faktycznej jeszcze wtedy niezależności księstwa świdnicko-jaworskiego. Monarcha proklamował również wówczas <a href="/wiki/Kraje_Korony_Czeskiej" title="Kraje Korony Czeskiej">Koronę Królestwa Czech</a> (<i>Coronae Regni Bohemiae</i>). W odpowiedzi na akt inkorporacji król Polski ponownie wkroczył do księstwa wrocławskiego<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60">[58]</a></sup>. Konflikt zażegnano w <a href="/wiki/Pok%C3%B3j_namys%C5%82owski" title="Pokój namysłowski">Pokoju w Namysłowie</a>. W 1360 Karol IV przyrzekł Kazimierzowi Wielkiemu nie podejmowanie starań o zmianę przynależności metropolitalnej biskupstwa wrocławskiego (Śląsk pozostał w kościelnym związku z Polską i <a href="/wiki/Metropolia_gnie%C5%BAnie%C5%84ska" title="Metropolia gnieźnieńska">metropolią gnieźnieńską</a> do 1821 roku)<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61">[59]</a></sup>. Król Polski <a href="/wiki/Ludwik_W%C4%99gierski" title="Ludwik Węgierski">Ludwik Węgierski</a> na zjeździe we Wrocławiu w marcu 1372 zrzekł się praw do Śląska, co było związane z podpisaniem pokoju z Czechami. Od tej pory znika formalna zależność ziem śląskich od Rzeczypospolitej. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Królestwo_Czech_i_Monarchia_Habsburgów"><span id="Kr.C3.B3lestwo_Czech_i_Monarchia_Habsburg.C3.B3w"></span>Królestwo Czech i Monarchia Habsburgów</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Królestwo Czech i Monarchia Habsburgów" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Królestwo Czech i Monarchia Habsburgów"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Czech" title="Królestwo Czech">Królestwo Czech</a>.</i></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Zobacz też kategorię: <a href="/wiki/Kategoria:Historia_%C5%9Al%C4%85ska_(Kr%C3%B3lestwo_Czech)" title="Kategoria:Historia Śląska (Królestwo Czech)">Historia Śląska (Królestwo Czech)</a>.</i></div> <p>W 1392 roku wraz ze śmiercią Agnieszki, wdowy po <a href="/wiki/Bolko_II_Ma%C5%82y" title="Bolko II Mały">Bolku II</a>, księciu świdnicko-jaworskim, ostatnie niezależne księstwo śląskie stało się księstwem dziedzicznym czeskich Luksemburgów. W roku 1404 <a href="/wiki/Wac%C5%82aw_IV_Luksemburski" title="Wacław IV Luksemburski">Wacław IV Luksemburski</a> obiecał zwrócić Śląsk <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_II_Jagie%C5%82%C5%82o" title="Władysław II Jagiełło">Władysławowi Jagielle</a> w zamian za pomoc wojskową przeciw <a href="/wiki/Zygmunt_Luksemburski" title="Zygmunt Luksemburski">Zygmuntowi Luksemburskiemu</a>, ten jednak propozycji nie przyjął z powodu sprzeciwu panów polskich<sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62">[60]</a></sup>. </p><p>Mimo politycznej przynależności do Korony Czeskiej zachowała się tradycja przynależności Śląska do Regnum Poloniae, czego wyrazicielem stał się w sto lat później Jan Długosz w znanym zdaniu: „Spośród narodów graniczących z Królestwem Polskim nie ma bardziej zawistnego i wrogiego Polakom, niż Ślązacy, którzy boleją, iż Królestwo Polskie cieszy się powodzeniem i jak odszczepieńcy i gorzej niż obcy patrzą niechętnie na pomyślny rozwój własnego narodu i języka”<sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63">[61]</a></sup><sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64">[62]</a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Mapa_Slezska_1561.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Mapa_Slezska_1561.jpg/260px-Mapa_Slezska_1561.jpg" decoding="async" width="260" height="217" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Mapa_Slezska_1561.jpg/390px-Mapa_Slezska_1561.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Mapa_Slezska_1561.jpg/520px-Mapa_Slezska_1561.jpg 2x" data-file-width="2388" data-file-height="1996" /></a><figcaption>Pierwsza mapa Śląska, <a href="/wiki/Martin_Helwig" title="Martin Helwig">Martina Helwiga</a> z 1561 r. (orientacja południowa)</figcaption></figure> <p>W XV wieku, w wyniku wykupu i inkorporacji, kilka małych księstw na granicy z <a href="/wiki/Ma%C5%82opolska" title="Małopolska">Małopolską</a> zostało odłączonych od Śląska i z czasem włączonych do Królestwa Polskiego (<a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_o%C5%9Bwi%C4%99cimskie" title="Księstwo oświęcimskie">oświęcimskie</a> (1457) i <a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_zatorskie" title="Księstwo zatorskie">zatorskie</a> (1494)<sup id="cite_ref-granicepolityczne_47-1" class="reference"><a href="#cite_note-granicepolityczne-47">[45]</a></sup>), <a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_siewierskie" title="Księstwo siewierskie">siewierskie</a> zaś w 1443 stało się udzielnym księstwem, którego władcami byli biskupi krakowscy<sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65">[63]</a></sup>. Z dawnych kasztelanii małopolskich przy Śląsku pozostało <a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_bytomskie" title="Księstwo bytomskie">księstwo bytomskie</a>. Granica śląsko-małopolska z 1494 roku utrzymała się do rozbiorów Polski, a później była granicą Prus/Niemiec i Rosji do 1914 roku. </p><p>W XV w. dzielnica mocno ucierpiała w wyniku najazdów <a href="/wiki/Husytyzm" title="Husytyzm">husytów</a>, którzy zdobyli większość zamków i miast. Śląsk, podobnie jak Łużyce i część Moraw, popierał katolickiego władcę Czech – Zygmunta Luksemburskiego (jako król czeski 1420–1437), późniejszego cesarza, potem jego następców, królów Albrechta i Władysława Pogrobowca, obu z dynastii habsburskiej. </p><p>W 1469 roku Śląsk opanował wybrany królem Czech przez część katolickiej szlachty <a href="/wiki/Maciej_Korwin" title="Maciej Korwin">Maciej Korwin</a>, król Węgier. Na mocy pokoju ołomunieckiego z 1478 roku zarówno <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_II_Jagiello%C5%84czyk" title="Władysław II Jagiellończyk">Władysław II Jagiellończyk</a>, jak i jego konkurent Maciej Korwin mieli prawo do używanie tytułu króla czeskiego. Maciej Korwin dążył do centralizacji władzy, a rządy sprawował przez nadstarostów: <a href="/wiki/Stefan_Z%C3%A1polya" title="Stefan Zápolya">Stefana Zápolyę</a> i Jerzego von Steina, którzy piastowali także urząd starosty księstwa świdnicko-jaworskiego<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66">[64]</a></sup>. W tym czasie <a href="/wiki/Krosno_Odrza%C5%84skie" title="Krosno Odrzańskie">Krosno Odrzańskie</a> zostało zajęte przez <a href="/wiki/Marchia_Brandenburska" title="Marchia Brandenburska">Brandenburgię</a>. Po śmierci Korwina w 1490 roku biskup wrocławski oraz książęta śląscy wyrazili zgodę na uznanie swoim panem Władysława Jagiellończyka. </p><p>Po śmierci <a href="/wiki/Ludwik_II_Jagiello%C5%84czyk" title="Ludwik II Jagiellończyk">Ludwika Jagiellończyka</a> w 1526 cały Śląsk dostał się pod władzę dynastii <a href="/wiki/Habsburgowie" title="Habsburgowie">Habsburgów</a><sup id="cite_ref-CITEREFGalasowie2001105_67-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFGalasowie2001105-67">[65]</a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Blaeu_1645_-_Silesia_Inferior.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Blaeu_1645_-_Silesia_Inferior.jpg/220px-Blaeu_1645_-_Silesia_Inferior.jpg" decoding="async" width="220" height="185" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Blaeu_1645_-_Silesia_Inferior.jpg/330px-Blaeu_1645_-_Silesia_Inferior.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Blaeu_1645_-_Silesia_Inferior.jpg/440px-Blaeu_1645_-_Silesia_Inferior.jpg 2x" data-file-width="3720" data-file-height="3120" /></a><figcaption>Mapa Śląska według <a href="/wiki/Jonas_Scultetus" title="Jonas Scultetus">Jonasa Scultetusa</a> z 1645</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Blaeu_1645_-_Silesia_Ducatus.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Blaeu_1645_-_Silesia_Ducatus.jpg/260px-Blaeu_1645_-_Silesia_Ducatus.jpg" decoding="async" width="260" height="218" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Blaeu_1645_-_Silesia_Ducatus.jpg/390px-Blaeu_1645_-_Silesia_Ducatus.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Blaeu_1645_-_Silesia_Ducatus.jpg/520px-Blaeu_1645_-_Silesia_Ducatus.jpg 2x" data-file-width="3720" data-file-height="3120" /></a><figcaption>Mapa Śląska według <a href="/wiki/Martin_Helwig" title="Martin Helwig">Martina Helwiga</a> z XVI w.</figcaption></figure> <p>Od początków XVI w. datują się dzieje reformacji na Śląsku, która odniosła spory sukces wypierając katolicyzm. Doprowadziło to do pojawienia się sporów konfesyjnych pomiędzy będącym ostoją katolicyzmu panującym domem Habsburgów a ludnością prowincji. Szczególnie silnie Śląsk ucierpiał w czasie <a href="/wiki/Wojna_trzydziestoletnia" title="Wojna trzydziestoletnia">wojny trzydziestoletniej</a>, łupiony zarówno przez wojska cesarskie, jak i protestanckie i szwedzkie<sup id="cite_ref-Borowicz2005_68-0" class="reference"><a href="#cite_note-Borowicz2005-68">[66]</a></sup>. Armia <a href="/wiki/Albrecht_von_Wallenstein" title="Albrecht von Wallenstein">Albrechta von Wallensteina</a> spustoszyła i spaliła wiele śląskich miast i wsi, m.in. Prudnik, <a href="/wiki/G%C5%82og%C3%B3wek" title="Głogówek">Głogówek</a>, Żory, Pszczynę, Bytom, <a href="/wiki/Rybnik" title="Rybnik">Rybnik</a>, <a href="/wiki/K%C4%99dzierzyn-Ko%C5%BAle" title="Kędzierzyn-Koźle">Koźle</a> i <a href="/wiki/Strzelce_Opolskie" title="Strzelce Opolskie">Strzelce Opolskie</a><sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69">[67]</a></sup>. </p><p>Ostatni książę śląski z dynastii Piastów <a href="/wiki/Jerzy_Wilhelm_legnicki" title="Jerzy Wilhelm legnicki">Jerzy IV Wilhelm</a>, książę legnicko-wołowsko-brzeski, zmarł w 1675 roku w <a href="/wiki/Brzeg_(miasto)" title="Brzeg (miasto)">Brzegu</a>. W 1691 <a href="/wiki/O%C5%82awa" title="Oława">Oławę</a> otrzymał <a href="/wiki/Jakub_Ludwik_Sobieski" title="Jakub Ludwik Sobieski">Jakub Ludwik Sobieski</a>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:1863_Julius_Roger_Pie%C5%9Bni_Ludu_Polskiego_na_G%C3%B3rnym_%C5%9Al%C4%85sku.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/1863_Julius_Roger_Pie%C5%9Bni_Ludu_Polskiego_na_G%C3%B3rnym_%C5%9Al%C4%85sku.png/220px-1863_Julius_Roger_Pie%C5%9Bni_Ludu_Polskiego_na_G%C3%B3rnym_%C5%9Al%C4%85sku.png" decoding="async" width="220" height="349" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/1863_Julius_Roger_Pie%C5%9Bni_Ludu_Polskiego_na_G%C3%B3rnym_%C5%9Al%C4%85sku.png/330px-1863_Julius_Roger_Pie%C5%9Bni_Ludu_Polskiego_na_G%C3%B3rnym_%C5%9Al%C4%85sku.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/1863_Julius_Roger_Pie%C5%9Bni_Ludu_Polskiego_na_G%C3%B3rnym_%C5%9Al%C4%85sku.png/440px-1863_Julius_Roger_Pie%C5%9Bni_Ludu_Polskiego_na_G%C3%B3rnym_%C5%9Al%C4%85sku.png 2x" data-file-width="1025" data-file-height="1626" /></a><figcaption>„Pieśni Ludu Polskiego na Górnym Śląsku” autorstwa <a href="/wiki/Julius_Roger" title="Julius Roger">Juliusza Rogera</a> wydane we <a href="/wiki/Wroc%C5%82aw" title="Wrocław">Wrocławiu</a> w 1863 roku.</figcaption></figure> <p>Przez wieki Śląsk zachował wieloetniczny charakter. Jeszcze na początku XVI wieku pierwszy śląski geograf, wrocławski kronikarz <a href="/wiki/Bart%C5%82omiej_Stein" title="Bartłomiej Stein">Bartłomiej Stein</a> (Stenus), w dziele zatytułowanym <i>Descriptio Totius Silesiae</i> pisał: „Ziemię tę zamieszkują dwa narody, różniące się tak zwyczajami, jak i [zajmowanym] miejscem: żyźniejszą, która rozciąga się na południe i zachód, zajmują Niemcy, bardziej zalesioną, o gorszych glebach i nieprzyjazną trzymają Polacy.”<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70">[68]</a></sup>. Tradycja ta przetrwała i pomimo postępującej germanizacji część Śląska na północ od Odry, dawniej zamieszkana w większości przez Polaków, zwana była „die Polnische Seite”<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71">[69]</a></sup><sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72">[70]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Królestwo_Prus"><span id="Kr.C3.B3lestwo_Prus"></span>Królestwo Prus</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Królestwo Prus" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Królestwo Prus"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Prus" title="Królestwo Prus">Królestwo Prus</a>, <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_(prowincja)" title="Śląsk (prowincja)">Śląsk (prowincja)</a> i <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_Austriacki" title="Śląsk Austriacki">Śląsk Austriacki</a>.</i></div> <p>W wyniku trzech <a href="/wiki/Wojny_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Wojny śląskie">wojen śląskich</a> (w latach 1740–1763) większa część Śląska wraz z <a href="/wiki/Ziemia_k%C5%82odzka" title="Ziemia kłodzka">ziemią kłodzką</a> stała się własnością <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Prus" title="Królestwo Prus">Królestwa Prus</a>, tracąc jednocześnie własną <a href="/wiki/Autonomia" title="Autonomia">autonomię</a>. Wojny śląskie przyniosły też ogromne straty wśród ludności Śląska, szacowane na około 20% mieszkańców<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73">[71]</a></sup>. W granicach Korony Czeskiej pozostała jedynie skrajna południowo-wschodnia część regionu – <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_Austriacki" title="Śląsk Austriacki">Śląsk Austriacki</a>. Od tego czasu dotychczasowa struktura etniczna części Górnego Śląska, która znalazła się w granicach państwa Hohenzollernów, i jego polski charakter uległ zmianie. Ma to związek z celową polityką <a href="/wiki/Germanizacja" title="Germanizacja">germanizacyjną</a> Prus<sup id="cite_ref-Borowicz2005_68-1" class="reference"><a href="#cite_note-Borowicz2005-68">[66]</a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:German_Empire_-_Prussia_-_Silesia_(1871).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/German_Empire_-_Prussia_-_Silesia_%281871%29.svg/220px-German_Empire_-_Prussia_-_Silesia_%281871%29.svg.png" decoding="async" width="220" height="184" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/German_Empire_-_Prussia_-_Silesia_%281871%29.svg/330px-German_Empire_-_Prussia_-_Silesia_%281871%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/German_Empire_-_Prussia_-_Silesia_%281871%29.svg/440px-German_Empire_-_Prussia_-_Silesia_%281871%29.svg.png 2x" data-file-width="976" data-file-height="818" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_(prowincja)" title="Śląsk (prowincja)">Prowincja Śląsk</a>, 1871</figcaption></figure> <p>Wraz z <a href="/wiki/Wiosna_Lud%C3%B3w" title="Wiosna Ludów">Wiosną Ludów</a> na sile przybrał polski ruch narodowy. Polscy chłopi szczególnie z Wrocławia, Bytomia, okolic Jawora, Brzegu, Bolkowa i Opola wystąpili przeciwko niemieckim obszarnikom, żądając zniesienia <a href="/wiki/Pa%C5%84szczyzna" title="Pańszczyzna">pańszczyzny</a><sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74">[72]</a></sup>. Polacy z Prudnika i jego okolic posyłali swoje dzieci poza Śląsk, na byłe terytorium <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Polskie_(kongresowe)" title="Królestwo Polskie (kongresowe)">Królestwa Polskiego</a>, aby w spokoju mogły uczyć się języka polskiego<sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75">[73]</a></sup>. </p><p>Po przywróceniu samorządności i w wyniku otwarcia na wielki rynek Niemiec doszło do szybkiego rozwoju ekonomicznego i przemysłowego prowincji. Pierwsza linia <a href="/wiki/Transport_kolejowy" title="Transport kolejowy">kolejowa</a> powstała w 1842 roku między Wrocławiem i <a href="/wiki/O%C5%82awa" title="Oława">Oławą</a>. Na <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górnym Śląsku</a> silnie rozwinęło się górnictwo węgla kamiennego i związane z nim hutnictwo. </p><p>Podczas <a href="/wiki/Wojny_napoleo%C5%84skie" title="Wojny napoleońskie">wojen napoleońskich</a> na mocy dekretu <a href="/wiki/W%C5%82adcy_Francji" title="Władcy Francji">cesarza Francuzów</a> <a href="/wiki/Napoleon_Bonaparte" title="Napoleon Bonaparte">Napoleona Bonaparte</a> z 6 kwietnia 1807 na Śląsku utworzono <a href="/wiki/Legia_Polsko-W%C5%82oska" title="Legia Polsko-Włoska">Legię Polsko-Włoską</a> z powracających z Włoch oddziałów polskich. We Wrocławiu, Brzegu i Nysie sformowano trzy pułki piechoty, w Prudniku pułk ułanów, a w <a href="/wiki/Korfant%C3%B3w" title="Korfantów">Korfantowie</a> pułk lansjerów<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76">[74]</a></sup>. </p><p>W 1844 roku na Dolnym Śląsku wybuchło <a href="/wiki/Powstanie_tkaczy_%C5%9Bl%C4%85skich" title="Powstanie tkaczy śląskich">powstanie tkaczy śląskich</a>, które zostało krwawo stłumione przez pruską armię. W 1871 roku Śląsk stał się częścią <a href="/wiki/Cesarstwo_Niemieckie" title="Cesarstwo Niemieckie">Cesarstwa Niemieckiego</a>. Śląsk pozostawał w ramach Prus jedną <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_(prowincja)" title="Śląsk (prowincja)">prowincją</a> dzielącą się na rejencje: <a href="/wiki/Rejencja_legnicka" title="Rejencja legnicka">legnicką</a>, <a href="/wiki/Rejencja_wroc%C5%82awska" title="Rejencja wrocławska">wrocławską</a> i <a href="/wiki/Rejencja_opolska" title="Rejencja opolska">opolską</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="XX_wiek">XX wiek</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: XX wiek" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: XX wiek"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Powstania_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Powstania śląskie">Powstania śląskie</a>, <a href="/wiki/Plebiscyt_na_G%C3%B3rnym_%C5%9Al%C4%85sku" title="Plebiscyt na Górnym Śląsku">Plebiscyt na Górnym Śląsku</a> i <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_(II_Rzeczpospolita)" title="Województwo śląskie (II Rzeczpospolita)">województwo śląskie (II Rzeczpospolita)</a>.</i></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Oberschlesien_1921.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Oberschlesien_1921.png/220px-Oberschlesien_1921.png" decoding="async" width="220" height="173" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Oberschlesien_1921.png/330px-Oberschlesien_1921.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1d/Oberschlesien_1921.png 2x" data-file-width="411" data-file-height="323" /></a><figcaption>Wyniki plebiscytu na Górnym Śląsku 1921<b>:</b><p style="border:none;color:inherit;background:transparent;text-align:left;font-size:90%!important;margin:0px!important"><span style="border:solid 1px silver;color:inherit;background-color:#9AFF42;font-size:80%!important;vertical-align:middle;">    </span> do Polski</p><p style="border:none;color:inherit;background:transparent;text-align:left;font-size:90%!important;margin:0px!important"><span style="border:solid 1px silver;color:inherit;background-color:orange;font-size:80%!important;vertical-align:middle;">    </span> do Niemiec</p></figcaption></figure><p> W wyniku ustaleń <a href="/wiki/Traktat_wersalski" title="Traktat wersalski">traktatu wersalskiego</a> do Polski przyłączono bez plebiscytu skrawki Dolnego Śląska z powiatów <a href="/wiki/G%C3%B3ra_(miasto)" title="Góra (miasto)">Góra</a>, <a href="/wiki/Syc%C3%B3w" title="Syców">Syców</a> i <a href="/wiki/Namys%C5%82%C3%B3w" title="Namysłów">Namysłów</a>. Z kolei na Górnym Śląsku doszło do trzech <a href="/wiki/Powstania_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Powstania śląskie">powstań śląskich</a> (w 1919, 1920 oraz 1921) i <a href="/wiki/Plebiscyt_na_G%C3%B3rnym_%C5%9Al%C4%85sku" title="Plebiscyt na Górnym Śląsku">plebiscytu</a>, przeprowadzonego w warunkach dających przewagę Niemcom<sup id="cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_77-0" class="reference"><a href="#cite_note-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN-77">[75]</a></sup>, w dniu 20 marca 1921. Wyniki plebiscytu były dla Polaków niekorzystne, jednak Rada Ambasadorów (na skutek decyzji o podziale Górnego Śląska z października 1921) pod wpływem III powstania śląskiego, wytyczyła ostatecznie granicę korzystniejszą dla Polski. W wyniku podziału, pomiędzy czerwcem a lipcem 1922, ok. 1/3 terytorium Górnego Śląska została przyłączona do odrodzonej Polski, po stronie niemieckiej pozostało jednak 530 tys. Polaków<sup id="cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_77-1" class="reference"><a href="#cite_note-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN-77">[75]</a></sup> (1935 r.) i to pomimo masowych, dobrowolnych przemieszczeń ludności, w ramach których do Polski wyemigrowało 100 tys. Ślązaków, a do Niemiec ok. 220 tys. Ślązaków<sup id="cite_ref-:0_78-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-78">[76]</a></sup>. Polska przejęła 29% obszaru objętego plebiscytem, z 46% zamieszkującej ludności (ok. 996 tys. ludzi, w tym 250 tys. Niemców)<sup id="cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_77-2" class="reference"><a href="#cite_note-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN-77">[75]</a></sup>. Ukonstytuowało się także <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_(II_Rzeczpospolita)" title="Województwo śląskie (II Rzeczpospolita)">województwo śląskie</a>, które otrzymało autonomię. Niewielki fragment pruskiego Górnego Śląska został przyłączony do <a href="/wiki/Czechos%C5%82owacja" title="Czechosłowacja">Czechosłowacji</a> (<a href="/wiki/Ziemia_hulczy%C5%84ska" title="Ziemia hulczyńska">kraik hulczyński</a>).</p><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Poland_Voivodeships_adminstrative_division_1930_Silesian_Voivodeship.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Poland_Voivodeships_adminstrative_division_1930_Silesian_Voivodeship.svg/260px-Poland_Voivodeships_adminstrative_division_1930_Silesian_Voivodeship.svg.png" decoding="async" width="260" height="285" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Poland_Voivodeships_adminstrative_division_1930_Silesian_Voivodeship.svg/390px-Poland_Voivodeships_adminstrative_division_1930_Silesian_Voivodeship.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Poland_Voivodeships_adminstrative_division_1930_Silesian_Voivodeship.svg/520px-Poland_Voivodeships_adminstrative_division_1930_Silesian_Voivodeship.svg.png 2x" data-file-width="390" data-file-height="427" /></a><figcaption><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_(II_Rzeczpospolita)" title="Województwo śląskie (II Rzeczpospolita)">Województwo śląskie</a> w okresie międzywojennym</figcaption></figure> <p>Latem 1920 podczas ofensywy <a href="/wiki/Michai%C5%82_Tuchaczewski" title="Michaił Tuchaczewski">Tuchaczewskiego</a> na <a href="/wiki/Warszawa" title="Warszawa">Warszawę</a>, minister spraw zagranicznych <a href="/wiki/Edvard_Bene%C5%A1" title="Edvard Beneš">Edward Benesz</a> wymusił podział Śląska Cieszyńskiego (wzdłuż linii rzeki <a href="/wiki/Olza_(rzeka)" title="Olza (rzeka)">Olzy</a>) oraz spornych terenów <a href="/wiki/Spisz" title="Spisz">Spisza</a> i <a href="/wiki/Orawa_(region)" title="Orawa (region)">Orawy</a>. Polski rząd uznał aneksję Zaolzia przez Czechosłowację ze względu na pogarszającą się sytuację na froncie <a href="/wiki/Wojna_polsko-bolszewicka" title="Wojna polsko-bolszewicka">wojny polsko-bolszewickiej</a> pod warunkiem przepuszczania przez Czechosłowację transportów z bronią dla Wojska Polskiego. </p><p>21 września 1938 Polska zażądała oddania zamieszkanej przez Polaków części Zaolzia (termin <a href="/wiki/Ultimatum" title="Ultimatum">ultimatum</a>: 30 września). Rząd czechosłowacki ugiął się przed ultimatum 1 października, oddziały polskie wkroczyły na Zaolzie następnego dnia. Pozostała część czeskiego Śląska została przyłączona (jak część <a href="/wiki/Kraj_Sudet%C3%B3w" title="Kraj Sudetów">Kraju Sudetów</a>) do <a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">III Rzeszy</a>. </p><p>Po niemieckiej napaści na Polskę w 1939 roku, cały Śląsk znalazł się pod władzą niemiecką. Dotychczas polską część Górnego Śląska przyłączono do <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk_(prowincja)" title="Górny Śląsk (prowincja)">prowincji Górny Śląsk</a>, jako <a href="/wiki/Rejencja_katowicka" title="Rejencja katowicka">rejencję katowicką</a>. Niemieckie władze okupacyjne rozpoczęły politykę terroru i represji w stosunku do Polaków<sup id="cite_ref-Madajczyk1970-450_79-0" class="reference"><a href="#cite_note-Madajczyk1970-450-79">[77]</a></sup>. Równolegle przeprowadzano wysiedlenia ludności polskiej z obszaru <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górnego Śląska</a><sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80">[78]</a></sup>. </p><p>8 października 1939 <a href="/wiki/Dekret" title="Dekret">dekretem</a> Adolfa Hitlera obszar Górnego Śląska został wcielony do Rzeszy. W wyniku dalszych działań, od marca 1941 90% mieszkańców rejencji katowickiej wpisano na niemiecką listę narodowościową <a href="/wiki/Volkslista" title="Volkslista">DVL</a> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> <i>Deutsche Volksliste</i>), a ok. 40 000 wcielono przymusowo do <a href="/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht">Wehrmachtu</a>. <i>Volkslista</i> (DVL) kategoryzowała osoby na nią wpisane do odpowiedniej grupy (według pochodzenia i stosunku do państwa niemieckiego). Grupę I stanowili Niemcy aktywni politycznie, natomiast IV i ostatnią, Polacy. Polacy nie wpisani na DVL nie mogli zostać obywatelami Rzeszy. Od lutego 1942 niewpisanie się na listę mogło skutkować wysłaniem do <a href="/wiki/Ob%C3%B3z_koncentracyjny" title="Obóz koncentracyjny">obozu koncentracyjnego</a>, zaś od końca 1944 praktycznie śmierć<sup id="cite_ref-Piernikarczyk_81-0" class="reference"><a href="#cite_note-Piernikarczyk-81">[79]</a></sup>. W zaistniałej sytuacji wyrzeczenie się własnej <a href="/wiki/Narodowo%C5%9B%C4%87" title="Narodowość">narodowości</a> mogło uratować życie, choć mogło być postrzegane jako zdrada. Dlatego biskup katowicki <a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_Adamski_(duchowny)" title="Stanisław Adamski (duchowny)">Stanisław Adamski</a> za zgodą <a href="/wiki/Watykan" title="Watykan">Stolicy Apostolskiej</a>, nakłaniał wiernych do deklarowania narodowości niemieckiej, aby utrudnić wrogowi zamiar wyniszczenia narodu polskiego<sup id="cite_ref-Piernikarczyk_81-1" class="reference"><a href="#cite_note-Piernikarczyk-81">[79]</a></sup>. </p><p>Masowy terror niemiecki na Górnym Śląsku wywołał w efekcie zwiększoną aktywność polskiego ruchu oporu, m.in. działała tu <a href="/wiki/Organizacja_Or%C5%82a_Bia%C5%82ego" title="Organizacja Orła Białego">Organizacja Orła Białego</a>, powiązana z <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Walki_Zbrojnej" title="Związek Walki Zbrojnej">ZWZ</a>-<a href="/wiki/Armia_Krajowa" title="Armia Krajowa">AK</a>. </p><p>Po zakończeniu II wojny światowej prawie cały niemiecki Śląsk (wraz z Pomorzem Zachodnim, częścią Brandenburgii i Prus Wschodnich) przekazany został Polsce na mocy decyzji tzw. <a href="/wiki/Wielka_tr%C3%B3jka" title="Wielka trójka">wielkiej trójki</a> w zarząd. Pozostałe przy Niemczech fragmenty Prowincji Śląskiej włączono do <a href="/wiki/Brandenburgia" title="Brandenburgia">Brandenburgii</a> i <a href="/wiki/Saksonia" title="Saksonia">Saksonii</a>. Zamieszkała tu dotąd ludność niemiecka, a gdzieniegdzie czeska, została decyzją <a href="/wiki/Sojusznicza_Rada_Kontroli_Niemiec" title="Sojusznicza Rada Kontroli Niemiec">Sojuszniczej Rady Kontroli</a> z 20 listopada 1945 przymusowo wysiedlona. Jej miejsce zajęli przesiedleńcy zza nowej granicy na wschodzie, z <a href="/wiki/Kresy_Wschodnie" title="Kresy Wschodnie">Kresów Wschodnich</a>, głównie z <a href="/wiki/Wo%C5%82y%C5%84" title="Wołyń">Wołynia</a>, wschodniej <a href="/wiki/Galicja_(Europa_%C5%9Arodkowa)" title="Galicja (Europa Środkowa)">Galicji</a> i <a href="/wiki/Wile%C5%84szczyzna" title="Wileńszczyzna">Wileńszczyzny</a> oraz mieszkańców Polski środkowej<sup id="cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_77-3" class="reference"><a href="#cite_note-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN-77">[75]</a></sup>. Na obszarze Śląska do końca 1945 r. znalazło się ponad 430 tys. wysiedlonych z Kresów Wschodnich oraz ponad 700 tys. osadników z centralnej Polski, jednocześnie od czerwca do końca 1945 r. wysiedlono ok. 500 tys. osób narodowości niemieckiej z terenów przy nowej granicy polsko-niemieckiej. Według spisu ludności z 14 lutego 1946 r. na 4,775 mln ludzi na Śląsku (w tym 1,62 mln na przedwojennym polskim Śląsku) żyło 1,40 mln Niemców (w tym 0,02 mln na terenach należących do Polski przed wojną). Po konferencji poczdamskiej zaczęto przesiedlenia na większą skalę<sup id="cite_ref-:0_78-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-78">[76]</a></sup>. Ogółem do stycznia 1947 napłynęło na teren Dolnego i Górnego Śląska 2 630 000 osób<sup id="cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_77-4" class="reference"><a href="#cite_note-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN-77">[75]</a></sup> z terenów wschodnich. Jedynie na Górnym Śląsku pozostała część miejscowej ludności, tzw. <a href="/wiki/Autochton" title="Autochton">autochtonów</a>. <a href="/wiki/Armia_Czerwona" title="Armia Czerwona">Armia Czerwona</a> przekazywała stopniowo od 1945 roku miejscowości i obrabowane zakłady, czasem jednak także zabierała, np. <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99tosz%C3%B3w" title="Świętoszów">Świętoszów</a> z poligonem. </p><p>W efekcie weryfikacji narodowościowej na Śląsku poświadczenie polskości wydano 0,87 mln osób (0,85 mln na Górnym Śląsku i 0,02 mln na Dolnym Śląsku). Po jej zakończeniu pozwolono w Polsce pozostać tylko tym Niemcom (z rodzinami), którzy uznani zostali za niezbędnych dla gospodarki. W 1950 r. mniejszość niemiecka na Śląsku liczyła 0,08 mln osób spośród 3,01 mln mieszkańców, a jej główne skupiska znajdowały się w Wałbrzychu i Jeleniej Górze. Po odwilży październikowej większość Niemców wyjechała do RFN<sup id="cite_ref-:0_78-2" class="reference"><a href="#cite_note-:0-78">[76]</a></sup>. </p><p>Część Dolnego i Górnego Śląska oraz Śląska Cieszyńskiego stała się przyczyną <a href="/wiki/Polsko-czechos%C5%82owackie_konflikty_graniczne" title="Polsko-czechosłowackie konflikty graniczne">konfliktu granicznego między Polską i Czechosłowacją</a> – rząd w Pradze wysunął roszczenia m.in. do ziemi kłodzkiej i raciborskiej, z kolei Warszawa chciała utrzymać granicę z 1939 na <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_Cieszy%C5%84ski" title="Śląsk Cieszyński">Śląsku Cieszyńskim</a>. Ostatecznie, m.in. w wyniku nacisku Związku Radzieckiego, utrzymana została granica sprzed 1938 (polsko-czechosłowacka i dawna granica niemiecko-czechosłowacka). </p><p>Tuż po wojnie władze <a href="/wiki/Polska_Rzeczpospolita_Ludowa" title="Polska Rzeczpospolita Ludowa">PRL</a> zakładając iż ludność śląska jest niemiecka, poddawała ją procesowi weryfikacji. Do końca lat 40. XX wieku z samego Górnego Śląska wysiedlono 0,3 mln osób, lecz w dalszym ciągu Ślązacy uważani byli za zgermanizowanych Słowian. Od 1945 roku rozpoczęły się <a href="/wiki/Deportacje_z_teren%C3%B3w_G%C3%B3rnego_%C5%9Al%C4%85ska_do_ZSRR_(1945)" title="Deportacje z terenów Górnego Śląska do ZSRR (1945)">wywózki do ZSRR, do niewolniczej pracy</a><sup id="cite_ref-Piernikarczyk_81-2" class="reference"><a href="#cite_note-Piernikarczyk-81">[79]</a></sup>. Także w Polsce mieszkańcy Śląska byli prześladowani (między innymi w obozach w <a href="/wiki/Ob%C3%B3z_Zgoda" title="Obóz Zgoda">Świętochłowicach</a> i Siemianowicach<sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82">[80]</a></sup>). </p><p>W okresie pierwszych lat Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na Dolnym i Górnym Śląsku przeprowadzono także intensywną <a href="/wiki/Polonizacja" title="Polonizacja">polonizację</a> (tzw. „odniemczanie”) – usuwano niemieckie ślady z przestrzeni publicznej, skuwano napisy (również na obiektach sakralnych, grobach i historycznych pomnikach), szczególnie Górnoślązaków o niemieckobrzmiących nazwiskach i imionach zmuszano do przybierania bardziej słowiańskich<sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83">[81]</a></sup>. </p><p>W latach 1957–1959, w wyniku masowych wyjazdów Niemców do <a href="/wiki/Republika_Federalna_Niemiec_(1949%E2%80%931990)" title="Republika Federalna Niemiec (1949–1990)">Niemiec Zachodnich</a> lub, rzadziej, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, liczba szkół sukcesywnie zaczęła ulegać znacznemu zmniejszeniu<sup id="cite_ref-kaszuba_84-0" class="reference"><a href="#cite_note-kaszuba-84">[82]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Symbole_i_barwy">Symbole i barwy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Symbole i barwy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Symbole i barwy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:POL_wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/POL_wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg/150px-POL_wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg.png" decoding="async" width="150" height="94" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/POL_wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg/225px-POL_wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/POL_wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg/300px-POL_wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="500" /></a><figcaption><a href="/wiki/Flaga_wojew%C3%B3dztwa_dolno%C5%9Bl%C4%85skiego" title="Flaga województwa dolnośląskiego">Flaga województwa dolnośląskiego</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:POL_wojew%C3%B3dztwo_opolskie_flag_formal.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/POL_wojew%C3%B3dztwo_opolskie_flag_formal.svg/150px-POL_wojew%C3%B3dztwo_opolskie_flag_formal.svg.png" decoding="async" width="150" height="94" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/POL_wojew%C3%B3dztwo_opolskie_flag_formal.svg/225px-POL_wojew%C3%B3dztwo_opolskie_flag_formal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/POL_wojew%C3%B3dztwo_opolskie_flag_formal.svg/300px-POL_wojew%C3%B3dztwo_opolskie_flag_formal.svg.png 2x" data-file-width="960" data-file-height="600" /></a><figcaption><a href="/wiki/Flaga_wojew%C3%B3dztwa_opolskiego" title="Flaga województwa opolskiego">Flaga urzędowa województwa opolskiego</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg/150px-POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg.png" decoding="async" width="150" height="94" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg/225px-POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg/300px-POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_flag.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="500" /></a><figcaption><a href="/wiki/Flaga_wojew%C3%B3dztwa_%C5%9Bl%C4%85skiego" title="Flaga województwa śląskiego">Flaga województwa śląskiego</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Flag_of_Moravian-Silesian_Region.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Moravian-Silesian_Region.svg/150px-Flag_of_Moravian-Silesian_Region.svg.png" decoding="async" width="150" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Moravian-Silesian_Region.svg/225px-Flag_of_Moravian-Silesian_Region.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Moravian-Silesian_Region.svg/300px-Flag_of_Moravian-Silesian_Region.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a><figcaption>Flaga <a href="/wiki/Kraj_morawsko-%C5%9Bl%C4%85ski" title="Kraj morawsko-śląski">kraju morawsko-śląskiego</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Flagge_Preu%C3%9Fen_-_Provinz_Schlesien.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Flagge_Preu%C3%9Fen_-_Provinz_Schlesien.svg/150px-Flagge_Preu%C3%9Fen_-_Provinz_Schlesien.svg.png" decoding="async" width="150" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Flagge_Preu%C3%9Fen_-_Provinz_Schlesien.svg/225px-Flagge_Preu%C3%9Fen_-_Provinz_Schlesien.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Flagge_Preu%C3%9Fen_-_Provinz_Schlesien.svg/300px-Flagge_Preu%C3%9Fen_-_Provinz_Schlesien.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a><figcaption>Flaga <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_(prowincja)" title="Śląsk (prowincja)">prowincji Śląsk</a> z lat 1882–1935</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Herb_Piast%C3%B3w_dolno%C5%9Bl%C4%85skich" title="Herb Piastów dolnośląskich">Herb Piastów dolnośląskich</a>, <a href="/wiki/Herb_Piast%C3%B3w_g%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85skich" title="Herb Piastów górnośląskich">Herb Piastów górnośląskich</a>, <a href="/wiki/Herb_%C5%9Al%C4%85ska" title="Herb Śląska">Herb Śląska</a> i <a href="/wiki/Flaga_%C5%9Al%C4%85ska" title="Flaga Śląska">Flaga Śląska</a>.</i></div> <p>Symbolika Śląska wywodzi się z rodowych herbów <a href="/wiki/Piastowie_%C5%9Bl%C4%85scy" title="Piastowie śląscy">Piastów śląskich</a>. Po raz pierwszy wizerunku orła użył na swej pieczęci książę <a href="/wiki/Kazimierz_I_opolski" title="Kazimierz I opolski">Kazimierz I opolski</a> w 1222 roku. Jest to też najstarszy wizerunek orła jako godła książęcego na ziemiach polskich. </p><p>Na ziemiach Dolnego Śląska używano <a href="/wiki/Herb_Piast%C3%B3w_dolno%C5%9Bl%C4%85skich" title="Herb Piastów dolnośląskich">herbu Piastów dolnośląskich</a>, który miał czarnego orła w złotym polu ze srebrną przepaską na skrzydłach, dodatkowo ze srebrnym krzyżem pośrodku<sup id="cite_ref-85" class="reference"><a href="#cite_note-85">[83]</a></sup>. Natomiast ziemie Górnego Śląska przyjmowały na ogół <a href="/wiki/Herb_Piast%C3%B3w_g%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85skich" title="Herb Piastów górnośląskich">herb Piastów górnośląskich</a>, który miał orła złotego w błękitnym polu. Herb ten ulegał modyfikacjom i zmianom stylistycznym. Niektóre jednostki administracyjne używały tylko połowy lub tylko górnej część orła. Herby książąt piastowskich przyjęły do swoich herbów, flag miejscowości, gminy, powiaty i większe jednostki administracyjne położone na Śląsku. </p><p>Barwy ziem powiązane są z kolorystyką ich tarcz herbowych. W czasach pruskich jednolita <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_(prowincja)" title="Śląsk (prowincja)">prowincja Śląsk</a> używała flagi z białym, poziomym pasem u góry i żółtym u dołu. W tradycji przyjęło się, że herb i barwy dolnośląskie używane są jednocześnie jako symbole Śląska jako całości (<i>vide</i> wielki <a href="/wiki/Herb_Czech" title="Herb Czech">herb Czech</a>, symbole pruskiej <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_(prowincja)" title="Śląsk (prowincja)">prowincji śląskiej</a>)<sup id="cite_ref-86" class="reference"><a href="#cite_note-86">[84]</a></sup>. </p> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Sagan_Scheibler452ps.jpg" class="mw-file-description" title="Herb Piastów dolnośląskich (XV wiek)"><img alt="Herb Piastów dolnośląskich (XV wiek)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Sagan_Scheibler452ps.jpg/81px-Sagan_Scheibler452ps.jpg" decoding="async" width="81" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Sagan_Scheibler452ps.jpg/122px-Sagan_Scheibler452ps.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Sagan_Scheibler452ps.jpg/162px-Sagan_Scheibler452ps.jpg 2x" data-file-width="944" data-file-height="1393" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Herb_Piast%C3%B3w_dolno%C5%9Bl%C4%85skich" title="Herb Piastów dolnośląskich">Herb Piastów dolnośląskich</a> (XV wiek)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Dux_Tessinensis_Wernigeroder_Wappenbuch.jpg" class="mw-file-description" title="Herb Piastów górnośląskich (XV wiek)"><img alt="Herb Piastów górnośląskich (XV wiek)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Dux_Tessinensis_Wernigeroder_Wappenbuch.jpg/62px-Dux_Tessinensis_Wernigeroder_Wappenbuch.jpg" decoding="async" width="62" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Dux_Tessinensis_Wernigeroder_Wappenbuch.jpg/93px-Dux_Tessinensis_Wernigeroder_Wappenbuch.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Dux_Tessinensis_Wernigeroder_Wappenbuch.jpg/124px-Dux_Tessinensis_Wernigeroder_Wappenbuch.jpg 2x" data-file-width="696" data-file-height="1349" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Herb_Piast%C3%B3w_g%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85skich" title="Herb Piastów górnośląskich">Herb Piastów górnośląskich</a> (XV wiek)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:POL_wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg" class="mw-file-description" title="Herb województwa dolnośląskiego"><img alt="Herb województwa dolnośląskiego" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/POL_wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg/102px-POL_wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg.png" decoding="async" width="102" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/POL_wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg/153px-POL_wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/POL_wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg/204px-POL_wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg.png 2x" data-file-width="744" data-file-height="875" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Herb_wojew%C3%B3dztwa_dolno%C5%9Bl%C4%85skiego" title="Herb województwa dolnośląskiego">Herb województwa dolnośląskiego</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:POL_wojew%C3%B3dztwo_opolskie_COA.svg" class="mw-file-description" title="Herb województwa opolskiego"><img alt="Herb województwa opolskiego" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/POL_wojew%C3%B3dztwo_opolskie_COA.svg/103px-POL_wojew%C3%B3dztwo_opolskie_COA.svg.png" decoding="async" width="103" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/POL_wojew%C3%B3dztwo_opolskie_COA.svg/155px-POL_wojew%C3%B3dztwo_opolskie_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/POL_wojew%C3%B3dztwo_opolskie_COA.svg/206px-POL_wojew%C3%B3dztwo_opolskie_COA.svg.png 2x" data-file-width="744" data-file-height="865" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Herb_wojew%C3%B3dztwa_opolskiego" title="Herb województwa opolskiego">Herb województwa opolskiego</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg" class="mw-file-description" title="Herb województwa śląskiego"><img alt="Herb województwa śląskiego" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg/109px-POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg.png" decoding="async" width="109" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg/164px-POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg/219px-POL_wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_COA.svg.png 2x" data-file-width="744" data-file-height="816" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Herb_wojew%C3%B3dztwa_%C5%9Bl%C4%85skiego" title="Herb województwa śląskiego">Herb województwa śląskiego</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:CZE_Kraj_Morawsko-%C5%9Al%C4%85ski_COA.svg" class="mw-file-description" title="Herb kraju morawsko-śląskiego"><img alt="Herb kraju morawsko-śląskiego" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/CZE_Kraj_Morawsko-%C5%9Al%C4%85ski_COA.svg/98px-CZE_Kraj_Morawsko-%C5%9Al%C4%85ski_COA.svg.png" decoding="async" width="98" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/CZE_Kraj_Morawsko-%C5%9Al%C4%85ski_COA.svg/147px-CZE_Kraj_Morawsko-%C5%9Al%C4%85ski_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/CZE_Kraj_Morawsko-%C5%9Al%C4%85ski_COA.svg/196px-CZE_Kraj_Morawsko-%C5%9Al%C4%85ski_COA.svg.png 2x" data-file-width="744" data-file-height="910" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Herb_kraju_morawsko-%C5%9Bl%C4%85skiego" title="Herb kraju morawsko-śląskiego">Herb kraju morawsko-śląskiego</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:CZE_Kraj_O%C5%82omuniecki_COA.svg" class="mw-file-description" title="Herb kraju ołomunieckiego"><img alt="Herb kraju ołomunieckiego" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/CZE_Kraj_O%C5%82omuniecki_COA.svg/95px-CZE_Kraj_O%C5%82omuniecki_COA.svg.png" decoding="async" width="95" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/CZE_Kraj_O%C5%82omuniecki_COA.svg/143px-CZE_Kraj_O%C5%82omuniecki_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/CZE_Kraj_O%C5%82omuniecki_COA.svg/191px-CZE_Kraj_O%C5%82omuniecki_COA.svg.png 2x" data-file-width="744" data-file-height="936" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Herb_kraju_o%C5%82omunieckiego" title="Herb kraju ołomunieckiego">Herb kraju ołomunieckiego</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Wappen_Landkreis_Goerlitz.svg" class="mw-file-description" title="Herb powiatu Görlitz"><img alt="Herb powiatu Görlitz" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Wappen_Landkreis_Goerlitz.svg/107px-Wappen_Landkreis_Goerlitz.svg.png" decoding="async" width="107" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Wappen_Landkreis_Goerlitz.svg/161px-Wappen_Landkreis_Goerlitz.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Wappen_Landkreis_Goerlitz.svg/214px-Wappen_Landkreis_Goerlitz.svg.png 2x" data-file-width="250" data-file-height="280" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/w/index.php?title=Herb_powiatu_G%C3%B6rlitz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Herb powiatu Görlitz (strona nie istnieje)">Herb powiatu Görlitz</a></div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geografia">Geografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Geografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Geografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Granice">Granice</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Granice" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Granice"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Brynica_rzeka_piekary_slaskie_brzozowice-kamien.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Brynica_rzeka_piekary_slaskie_brzozowice-kamien.jpg/220px-Brynica_rzeka_piekary_slaskie_brzozowice-kamien.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Brynica_rzeka_piekary_slaskie_brzozowice-kamien.jpg/330px-Brynica_rzeka_piekary_slaskie_brzozowice-kamien.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Brynica_rzeka_piekary_slaskie_brzozowice-kamien.jpg/440px-Brynica_rzeka_piekary_slaskie_brzozowice-kamien.jpg 2x" data-file-width="2304" data-file-height="1728" /></a><figcaption><a href="/wiki/Brynica_(dop%C5%82yw_Czarnej_Przemszy)" title="Brynica (dopływ Czarnej Przemszy)">Brynica</a> – historyczna granica między Górnym Śląskiem a Zagłębiem Dąbrowskim (które jest częścią Małopolski), obecnie granica administracyjna między Katowicami a Sosnowcem.</figcaption></figure> <p>Pierwotnie granicą regionu był dział wodny Górnej <a href="/wiki/Odra" title="Odra">Odry</a><sup id="cite_ref-87" class="reference"><a href="#cite_note-87">[85]</a></sup>. Poza Śląskiem znajdowała się <a href="/wiki/Kasztelania_o%C5%9Bwi%C4%99cimska" title="Kasztelania oświęcimska">kasztelania oświęcimska</a> i <a href="/wiki/Kasztelania_bytomska" title="Kasztelania bytomska">kasztelania bytomska</a>, leżące w <a href="/wiki/Dorzecze_Wis%C5%82y" title="Dorzecze Wisły">dorzeczu Wisły</a> (grody <a href="/wiki/Ma%C5%82opolska" title="Małopolska">Małopolski</a>). Granicę śląsko-wielkopolską wyznaczał wododział Odry i <a href="/wiki/Warta" title="Warta">Warty</a><sup id="cite_ref-88" class="reference"><a href="#cite_note-88">[86]</a></sup>, a granicę południową pasma górskie. </p><p>Na południowym wschodzie tradycyjną granicą jest rzeka <a href="/wiki/Bia%C5%82a_(dop%C5%82yw_Wis%C5%82y)" title="Biała (dopływ Wisły)">Biała</a><sup id="cite_ref-89" class="reference"><a href="#cite_note-89">[87]</a></sup> (granica między dawnymi diecezjami <a href="/wiki/Archidiecezja_wroc%C5%82awska" title="Archidiecezja wrocławska">wrocławską</a> i <a href="/wiki/Archidiecezja_krakowska" title="Archidiecezja krakowska">krakowską</a>, choć od 1179 roku do XV wieku ziemie <a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_o%C5%9Bwi%C4%99cimskie" title="Księstwo oświęcimskie">księstwa oświęcimskiego</a>, <a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_zatorskie" title="Księstwo zatorskie">księstwa zatorskiego</a> i <a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_siewierskie" title="Księstwo siewierskie">księstwa siewierskiego</a> należały do <a href="/wiki/Piastowie_%C5%9Bl%C4%85scy" title="Piastowie śląscy">Piastów śląskich</a>). Na południowym wschodzie granica biegnie szczytami <a href="/wiki/Beskid_%C5%9Al%C4%85ski" title="Beskid Śląski">Beskidu Śląskiego</a> jak: <a href="/wiki/Klimczok" title="Klimczok">Klimczok</a>, <a href="/wiki/Kotarz_(Beskid_%C5%9Al%C4%85ski)" title="Kotarz (Beskid Śląski)">Kotarz</a>, <a href="/wiki/Malinowska_Ska%C5%82a" title="Malinowska Skała">Malinowska Skała</a>, <a href="/wiki/Barania_G%C3%B3ra" title="Barania Góra">Barania Góra</a> i <a href="/wiki/Ochodzita" title="Ochodzita">Ochodzita</a>. Na wysokości miast <a href="/wiki/Czechowice-Dziedzice" title="Czechowice-Dziedzice">Czechowice-Dziedzice</a>, <a href="/wiki/Pszczyna" title="Pszczyna">Pszczyna</a> i <a href="/wiki/Bieru%C5%84" title="Bieruń">Bieruń</a> rzeką graniczną jest <a href="/wiki/Wis%C5%82a" title="Wisła">Wisła</a> (do ujścia <a href="/wiki/Przemsza" title="Przemsza">Przemszy</a>), następnie Przemsza<sup id="cite_ref-90" class="reference"><a href="#cite_note-90">[88]</a></sup>. W <a href="/wiki/G%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85ski_Okr%C4%99g_Przemys%C5%82owy" title="Górnośląski Okręg Przemysłowy">Górnośląskim Okręgu Przemysłowym</a> granicą jest <a href="/wiki/Brynica_(dop%C5%82yw_Czarnej_Przemszy)" title="Brynica (dopływ Czarnej Przemszy)">Brynica</a>. </p><p>W niemieckiej tradycji granice <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_(prowincja)" title="Śląsk (prowincja)">prowincji Śląsk</a> utrwaliły się jako tradycyjne granice Śląska, zaliczając do Śląska m.in. tereny położone na zachód od <a href="/wiki/Kwisa" title="Kwisa">Kwisy</a>, natomiast w polskiej tradycji na zachodzie granicą Śląska jest właśnie rzeka <a href="/wiki/Kwisa" title="Kwisa">Kwisa</a>. Różnice te przyczyniają się do sporów co do północno-zachodniej granicy Śląska<sup id="cite_ref-91" class="reference"><a href="#cite_note-91">[89]</a></sup>. Problematyczna jest również południowa granica Dolnego Śląska, biegnąca w dużej mierze szczytami <a href="/wiki/Sudety" title="Sudety">Sudetów</a> – według niektórych opinii <a href="/wiki/Ziemia_k%C5%82odzka" title="Ziemia kłodzka">ziemia kłodzka</a> nie jest częścią Śląska, lecz osobną krainą historyczną<sup id="cite_ref-92" class="reference"><a href="#cite_note-92">[90]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Podział_historyczny_i_administracyjny"><span id="Podzia.C5.82_historyczny_i_administracyjny"></span>Podział historyczny i administracyjny</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Podział historyczny i administracyjny" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Podział historyczny i administracyjny"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:CZ-cleneni-Slezsko-wl.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/CZ-cleneni-Slezsko-wl.png/220px-CZ-cleneni-Slezsko-wl.png" decoding="async" width="220" height="126" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/CZ-cleneni-Slezsko-wl.png/330px-CZ-cleneni-Slezsko-wl.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/CZ-cleneni-Slezsko-wl.png/440px-CZ-cleneni-Slezsko-wl.png 2x" data-file-width="3662" data-file-height="2104" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_Czeski" title="Śląsk Czeski">Śląsk Czeski</a> na mapie administracyjnej Czech</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Mapa_G%C3%B3rnego_%C5%9Al%C4%85ska.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Mapa_G%C3%B3rnego_%C5%9Al%C4%85ska.png/220px-Mapa_G%C3%B3rnego_%C5%9Al%C4%85ska.png" decoding="async" width="220" height="248" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Mapa_G%C3%B3rnego_%C5%9Al%C4%85ska.png/330px-Mapa_G%C3%B3rnego_%C5%9Al%C4%85ska.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Mapa_G%C3%B3rnego_%C5%9Al%C4%85ska.png/440px-Mapa_G%C3%B3rnego_%C5%9Al%C4%85ska.png 2x" data-file-width="3650" data-file-height="4114" /></a><figcaption>Mapa Górnego Śląska w granicach najczęściej przyjmowanych przez śląskich regionalistów (uwzględnia <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_Austriacki" title="Śląsk Austriacki">Śląsk Austriacki</a> oraz tereny dolnośląskie przyłączone do rejencji opolskiej w XIX wieku)</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Mahrische.Enklaven.in.Schlesien.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Mahrische.Enklaven.in.Schlesien.png/220px-Mahrische.Enklaven.in.Schlesien.png" decoding="async" width="220" height="254" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Mahrische.Enklaven.in.Schlesien.png/330px-Mahrische.Enklaven.in.Schlesien.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Mahrische.Enklaven.in.Schlesien.png/440px-Mahrische.Enklaven.in.Schlesien.png 2x" data-file-width="680" data-file-height="786" /></a><figcaption>Morawskie enklawy na terenie czeskiego Śląska</figcaption></figure> <p>Historycznie utrwalił się podział Śląska na <a href="/wiki/Dolny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Dolny Śląsk">Dolny Śląsk</a> (łac. <i>Silesia Inferior</i>, <a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> <i>Niederschlesien</i> – dawny <b>Śląsk</b>) i <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górny Śląsk</a> (łac. <i>Silesia Superior</i>, niem. <i>Oberschlesien</i>). Większa część Śląska znajdująca się w Polsce leży w obrębie województw: <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">śląskiego</a>, <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_opolskie" title="Województwo opolskie">opolskiego</a>, <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo dolnośląskie">dolnośląskiego</a> i <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_lubuskie" title="Województwo lubuskie">lubuskiego</a>, a niewielkie skrawki na terenie <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_wielkopolskie" title="Województwo wielkopolskie">wielkopolskiego</a>. </p><p>Termin Górny Śląsk<sup id="cite_ref-93" class="reference"><a href="#cite_note-93">[91]</a></sup> pojawił się w historii dopiero w XV w. podobnie jak rozróżnienie na Opolszczyznę (nazwa „Opolszczyzna” pojawiła się dopiero w XX wieku, wcześniej było to <a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_opolsko-raciborskie" title="Księstwo opolsko-raciborskie">księstwo opolsko-raciborskie</a>) i Śląsk, które znikło w połowie XV w., kiedy tą drugą nazwą określano już cały obszar historycznego Śląska<sup id="cite_ref-94" class="reference"><a href="#cite_note-94">[92]</a></sup>. Nazwa „Śląsk Opolski” pojawiła się w latach międzywojennych na oznaczenie <i>etnicznie polskiego regionu kulturowego i językowego</i>, leżącego w granicach <a href="/wiki/Rejencja_opolska" title="Rejencja opolska">rejencji opolskiej</a> (<i>Regierung Oppeln</i>)<sup id="cite_ref-95" class="reference"><a href="#cite_note-95">[93]</a></sup>. </p><p>W granicach Czech znajduje się tzw. <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_Czeski" title="Śląsk Czeski">Śląsk Czeski</a>, na który składa się <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_Opawski" title="Śląsk Opawski">Śląsk Opawski</a> oraz <a href="/wiki/Zaolzie" title="Zaolzie">Zaolzie</a>. Śląsk Czeski znajduje się w obrębie <a href="/wiki/Kraj_morawsko-%C5%9Bl%C4%85ski" title="Kraj morawsko-śląski">kraju morawsko-śląskiego</a> i <a href="/wiki/Kraj_o%C5%82omuniecki" title="Kraj ołomuniecki">kraju ołomunieckiego</a> (<a href="/wiki/Powiat_Jesionik" title="Powiat Jesionik">powiat Jeseník</a>). Jednocześnie na Śląsku czeskim znajdowało się 26 <a href="/wiki/Morawskie_enklawy_na_%C5%9Al%C4%85sku" title="Morawskie enklawy na Śląsku">enklaw morawskich</a>, głównie w okolicach Opawy oraz w rejonie wsi <a href="/wiki/Osob%C5%82oga_(wie%C5%9B)" title="Osobłoga (wieś)">Osobłoga</a> (tzw. ziemia osobłoska, czes. <i>Osoblažsko</i>). Podczas korekty granicy polsko-czechosłowackiej w 1958 niewielkie, <a href="/wiki/Granica_polsko-czechos%C5%82owacka#Korekta_w_1958_roku" title="Granica polsko-czechosłowacka">niezamieszkane skrawki tych enklaw</a> przyłączono do Polski. Dawną morawską enklawą jest również miasto <a href="/wiki/Kietrz" title="Kietrz">Kietrz</a>, przyłączone do Śląska po wojnach śląskich. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Schlesien_Kr_Hoyerswerda.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Schlesien_Kr_Hoyerswerda.png/220px-Schlesien_Kr_Hoyerswerda.png" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Schlesien_Kr_Hoyerswerda.png/330px-Schlesien_Kr_Hoyerswerda.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Schlesien_Kr_Hoyerswerda.png/440px-Schlesien_Kr_Hoyerswerda.png 2x" data-file-width="477" data-file-height="319" /></a><figcaption>Zachodnia granica pruskiej prowincji Śląsk (obecnie w Niemczech)</figcaption></figure> <p>W granicach Niemiec znajduje się tzw. <i>Śląskie Łużyce Górne</i> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> <em lang="de">Schlesische Oberlausitz</em>), obecnie część landu <a href="/wiki/Saksonia" title="Saksonia">Saksonii</a><sup id="cite_ref-96" class="reference"><a href="#cite_note-96">[94]</a></sup>. Historycznie są to obszary Łużyc, od pruskiej reformy administracyjnej z 1815 roku należące do <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_(prowincja)" title="Śląsk (prowincja)">prowincji śląskiej</a>. Obecnie w Niemczech wciąż utożsamiane są ze Śląskiem, o czym świadczą między innymi istniejące na tych terenach nazwy jednostek administracyjnych np. <a href="/wiki/Niederschlesischer_Oberlausitzkreis" title="Niederschlesischer Oberlausitzkreis">Niederschlesischer Oberlausitzkreis</a> (zlikwidowany w 2008), obiekty i imprezy kulturalne np. <a href="/wiki/Muzeum_%C5%9Al%C4%85skie_w_G%C3%B6rlitz" title="Muzeum Śląskie w Görlitz">Muzeum Śląskie</a>, <a href="/w/index.php?title=Schlesischer_Tippelmarkt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Schlesischer Tippelmarkt (strona nie istnieje)">Schlesischer Tippelmarkt</a>, <a href="/wiki/Schlesisches_Musikfest" title="Schlesisches Musikfest">Schlesisches Musikfest</a> (<i>Śląski festyn muzyczny</i>); śląskie media np. <a href="/w/index.php?title=Niederschlesischer_Kurier&action=edit&redlink=1" class="new" title="Niederschlesischer Kurier (strona nie istnieje)">Niederschlesischer Kurier</a> (<i>Kurier Dolnośląski</i>), istnienie wspólnej <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Ewangelicki_Berlina,_Brandenburgii_i_%C5%9Bl%C4%85skich_G%C3%B3rnych_%C5%81u%C5%BCyc" title="Kościół Ewangelicki Berlina, Brandenburgii i śląskich Górnych Łużyc">Berlińsko-Brandenbursko-Śląsko-Górnołużyckiej metropolii kościelnej</a> (po niemiecku: <i>Evangelische Kirche Berlin-Brandenburg-schlesische Oberlausitz</i>), a także <i>Vereinigung katholischer Edelleute Schlesiens</i>, jak również istniejące tu śląskie organizacje np. <a href="/wiki/Schlesische_Jugend" title="Schlesische Jugend">Młodzież Śląska</a>. Ponadto w konstytucji Saksonii znajduje się zapis dotyczący dolnośląskiej flagi i herbu<sup id="cite_ref-autonazwa2_97-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa2-97">[95]</a></sup><sup id="cite_ref-98" class="reference"><a href="#cite_note-98">[96]</a></sup><sup id="cite_ref-99" class="reference"><a href="#cite_note-99">[97]</a></sup>. <a href="/wiki/G%C3%B6rlitz" title="Görlitz">Görlitz</a> jest uznawane za największe śląskie miasto w obecnych Niemczech<sup id="cite_ref-autonazwa2_97-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa2-97">[95]</a></sup>. </p><p>Obecny podział Śląska ukształtował się w wyniku trzech habsbursko-pruskich <a href="/wiki/Wojny_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Wojny śląskie">wojen śląskich</a> w XVIII wieku (granica południowa) oraz wojen dwudziestowiecznych: II wojny światowej i <a href="/wiki/Polsko-czechos%C5%82owackie_konflikty_graniczne" title="Polsko-czechosłowackie konflikty graniczne">polsko-czeskiego konfliktu</a> o <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_Cieszy%C5%84ski" title="Śląsk Cieszyński">Śląsk Cieszyński</a> (granica południowo-wschodnia). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Warunki_naturalne">Warunki naturalne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Warunki naturalne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Warunki naturalne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Śląsk położony w dolinie górnej Odry na południu i zachodzie oparty jest o pasma <a href="/wiki/Sudety" title="Sudety">Sudetów</a> i <a href="/wiki/Karpaty" title="Karpaty">Karpat</a>. Część zachodnia, <a href="/wiki/Dolny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Dolny Śląsk">Dolny Śląsk</a> jest regionem rolniczym. <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górny Śląsk</a> położony na rozległym płaskowyżu bogaty jest w złoża mineralne. W roku 1339 więzi z Królestwem Polskim zostały przerwane. Do roku 1945 Wrocław oraz przemysłowe miasta Górnego Śląska miały charakter wybitnie niemiecki<sup id="cite_ref-100" class="reference"><a href="#cite_note-100">[98]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ukształtowanie_powierzchni"><span id="Ukszta.C5.82towanie_powierzchni"></span>Ukształtowanie powierzchni</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Ukształtowanie powierzchni" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ukształtowanie powierzchni"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Mapa_cz%C4%99%C5%9Bci_Niziny_%C5%9Al%C4%85sko_%C5%81u%C5%BCyckiej_i_Wa%C5%82u_Trzebnickiego.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Mapa_cz%C4%99%C5%9Bci_Niziny_%C5%9Al%C4%85sko_%C5%81u%C5%BCyckiej_i_Wa%C5%82u_Trzebnickiego.png/220px-Mapa_cz%C4%99%C5%9Bci_Niziny_%C5%9Al%C4%85sko_%C5%81u%C5%BCyckiej_i_Wa%C5%82u_Trzebnickiego.png" decoding="async" width="220" height="132" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Mapa_cz%C4%99%C5%9Bci_Niziny_%C5%9Al%C4%85sko_%C5%81u%C5%BCyckiej_i_Wa%C5%82u_Trzebnickiego.png/330px-Mapa_cz%C4%99%C5%9Bci_Niziny_%C5%9Al%C4%85sko_%C5%81u%C5%BCyckiej_i_Wa%C5%82u_Trzebnickiego.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Mapa_cz%C4%99%C5%9Bci_Niziny_%C5%9Al%C4%85sko_%C5%81u%C5%BCyckiej_i_Wa%C5%82u_Trzebnickiego.png/440px-Mapa_cz%C4%99%C5%9Bci_Niziny_%C5%9Al%C4%85sko_%C5%81u%C5%BCyckiej_i_Wa%C5%82u_Trzebnickiego.png 2x" data-file-width="3665" data-file-height="2206" /></a><figcaption>Mapa okolic <a href="/wiki/Nizina_%C5%9Al%C4%85sko-%C5%81u%C5%BCycka" title="Nizina Śląsko-Łużycka">Niziny Śląsko-Łużyckiej</a>, <a href="/wiki/Wzniesienia_Zielonog%C3%B3rskie" title="Wzniesienia Zielonogórskie">Wzniesień Zielonogórskich</a> i <a href="/wiki/Obni%C5%BCenie_Milicko-G%C5%82ogowskie" title="Obniżenie Milicko-Głogowskie">Obniżenia Milicko-Głogowskiego</a></figcaption></figure> <p>Obszar Śląska jest zróżnicowany pod względem ukształtowania terenu. Na południu i zachodzie krajobraz jest górzysty (<a href="/wiki/Sudety" title="Sudety">Sudety</a> i <a href="/wiki/Karpaty_Zachodnie" title="Karpaty Zachodnie">Karpaty Zachodnie</a>), w południowo-wschodniej części jest wyżynny (<a href="/wiki/Wy%C5%BCyna_%C5%9Al%C4%85ska" title="Wyżyna Śląska">Wyżyna Śląska</a>), resztę obszaru zajmują przeważnie niziny. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Barania_G%C3%B3ra_-_view_from_tower.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Barania_G%C3%B3ra_-_view_from_tower.jpg/220px-Barania_G%C3%B3ra_-_view_from_tower.jpg" decoding="async" width="220" height="140" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Barania_G%C3%B3ra_-_view_from_tower.jpg/330px-Barania_G%C3%B3ra_-_view_from_tower.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Barania_G%C3%B3ra_-_view_from_tower.jpg/440px-Barania_G%C3%B3ra_-_view_from_tower.jpg 2x" data-file-width="3503" data-file-height="2222" /></a><figcaption><a href="/wiki/Beskid_%C5%9Al%C4%85ski" title="Beskid Śląski">Beskid Śląski</a></figcaption></figure> <p>Śląsk leży w <a href="/wiki/Nizina_%C5%9Arodkowoeuropejska" title="Nizina Środkowoeuropejska">Nizinie Środkowoeuropejskiej</a> (z wyjątkiem Sudetów, Karpat Zachodnich oraz Wyżyny Śląskiej), który jest jedną z prowincji Europejskich. Rozciągają się tu od południa następujące <a href="/wiki/Makroregion_(geografia)" title="Makroregion (geografia)">makroregiony</a>: <a href="/wiki/Beskidy_Zachodnie" title="Beskidy Zachodnie">Beskidy Zachodnie</a> (<a href="/wiki/Beskid_%C5%9Al%C4%85ski" title="Beskid Śląski">Beskid Śląski</a>, <a href="/wiki/Beskid_Morawsko-%C5%9Al%C4%85ski" title="Beskid Morawsko-Śląski">Beskid Morawsko-Śląski</a>), <a href="/wiki/Pog%C3%B3rze_Zachodniobeskidzkie" title="Pogórze Zachodniobeskidzkie">Pogórze Zachodniobeskidzkie</a> (<a href="/wiki/Pog%C3%B3rze_%C5%9Al%C4%85skie" title="Pogórze Śląskie">Pogórze Śląskie</a>, <a href="/wiki/Pog%C3%B3rze_Morawsko-%C5%9Al%C4%85skie" title="Pogórze Morawsko-Śląskie">Pogórze Morawsko-Śląskie</a>), <a href="/wiki/Kotlina_O%C5%9Bwi%C4%99cimska" title="Kotlina Oświęcimska">Kotlina Oświęcimska</a>, <a href="/wiki/Kotlina_Ostrawska" title="Kotlina Ostrawska">Kotlina Ostrawska</a>, <a href="/wiki/Wy%C5%BCyna_%C5%9Al%C4%85ska" title="Wyżyna Śląska">Wyżyna Śląska</a>, <a href="/wiki/Nizina_%C5%9Al%C4%85ska" title="Nizina Śląska">Nizina Śląska</a>, <a href="/wiki/Sudety_Wschodnie" title="Sudety Wschodnie">Sudety Wschodnie</a>, <a href="/wiki/Sudety_%C5%9Arodkowe" title="Sudety Środkowe">Sudety Środkowe</a>, <a href="/wiki/Sudety_Zachodnie" title="Sudety Zachodnie">Sudety Zachodnie</a>, <a href="/wiki/Przedg%C3%B3rze_Sudeckie" title="Przedgórze Sudeckie">Przedgórze Sudeckie</a>, <a href="/wiki/Nizina_%C5%9Al%C4%85sko-%C5%81u%C5%BCycka" title="Nizina Śląsko-Łużycka">Nizina Śląsko-Łużycka</a>, <a href="/wiki/Wzniesienia_Zielonog%C3%B3rskie" title="Wzniesienia Zielonogórskie">Wzniesienia Zielonogórskie</a>, <a href="/wiki/Wa%C5%82_Trzebnicki" title="Wał Trzebnicki">Wał Trzebnicki</a>, <a href="/wiki/Obni%C5%BCenie_Milicko-G%C5%82ogowskie" title="Obniżenie Milicko-Głogowskie">Obniżenie Milicko-Głogowskie</a>, część <a href="/wiki/Pojezierze_Lubuskie" title="Pojezierze Lubuskie">Pojezierza Lubuskiego</a> oraz <a href="/wiki/Pradolina_Warcia%C5%84sko-Odrza%C5%84ska" title="Pradolina Warciańsko-Odrzańska">Pradoliny Warciańsko-Odrzańskiej</a>. </p><p>Najwyższym szczytem Śląska jest <a href="/wiki/%C5%9Anie%C5%BCka" title="Śnieżka">Śnieżka</a> o wysokości 1603 m <a href="/wiki/N.p.m." title="N.p.m.">n.p.m.</a> znajdująca się w <a href="/wiki/Karkonosze" title="Karkonosze">Karkonoszach</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hydrografia">Hydrografia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Hydrografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Hydrografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:598563_Wroc%C5%82aw_zesp%C3%B3l_urbanistyczny_Ostrowa_Tumskiego_08_(cropped).JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/598563_Wroc%C5%82aw_zesp%C3%B3l_urbanistyczny_Ostrowa_Tumskiego_08_%28cropped%29.JPG/220px-598563_Wroc%C5%82aw_zesp%C3%B3l_urbanistyczny_Ostrowa_Tumskiego_08_%28cropped%29.JPG" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/598563_Wroc%C5%82aw_zesp%C3%B3l_urbanistyczny_Ostrowa_Tumskiego_08_%28cropped%29.JPG/330px-598563_Wroc%C5%82aw_zesp%C3%B3l_urbanistyczny_Ostrowa_Tumskiego_08_%28cropped%29.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/598563_Wroc%C5%82aw_zesp%C3%B3l_urbanistyczny_Ostrowa_Tumskiego_08_%28cropped%29.JPG/440px-598563_Wroc%C5%82aw_zesp%C3%B3l_urbanistyczny_Ostrowa_Tumskiego_08_%28cropped%29.JPG 2x" data-file-width="3418" data-file-height="2278" /></a><figcaption><a href="/wiki/Wroc%C5%82awski_w%C4%99ze%C5%82_wodny" title="Wrocławski węzeł wodny">Odra we Wrocławiu</a></figcaption></figure> <p>Sieć wodna kształtuje się wokół Odry i jej dopływów: <a href="/wiki/Olza_(rzeka)" title="Olza (rzeka)">Olzy</a>, <a href="/wiki/Nysa_K%C5%82odzka" title="Nysa Kłodzka">Nysy Kłodzkiej</a>, <a href="/wiki/B%C3%B3br_(dop%C5%82yw_Odry)" title="Bóbr (dopływ Odry)">Bobru</a>, <a href="/wiki/Kaczawa" title="Kaczawa">Kaczawy</a>, <a href="/wiki/Barycz_(rzeka)" title="Barycz (rzeka)">Baryczy</a>, <a href="/wiki/K%C5%82odnica" title="Kłodnica">Kłodnicy</a>, <a href="/wiki/Ma%C5%82a_Panew" title="Mała Panew">Małej Panwi</a> i innych. Wschodnie krańce Śląska leżą w dorzeczu <a href="/wiki/Wis%C5%82a" title="Wisła">Wisły</a> z najdłuższymi rzekami: <a href="/wiki/Brynica_(dop%C5%82yw_Czarnej_Przemszy)" title="Brynica (dopływ Czarnej Przemszy)">Brynicą</a>, <a href="/wiki/Przemsza" title="Przemsza">Przemszą</a>, <a href="/wiki/Pszczynka" title="Pszczynka">Pszczynką</a>, <a href="/wiki/Gostynia" title="Gostynia">Gostynią</a> i <a href="/wiki/Bia%C5%82a_(dop%C5%82yw_Wis%C5%82y)" title="Biała (dopływ Wisły)">Białą</a>. Na Śląsku źródła swoje ma zarówno Odra (w <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Odrza%C5%84skie" title="Góry Odrzańskie">Górach Odrzańskich</a>), jak i Wisła (<a href="/wiki/Barania_G%C3%B3ra" title="Barania Góra">Barania Góra</a>). Prawie cały Śląsk znajduje się w zlewisku <a href="/wiki/Morze_Ba%C5%82tyckie" title="Morze Bałtyckie">Morza Bałtyckiego</a>, jedynie kilka cieków wodnych zasila <a href="/wiki/Morze_P%C3%B3%C5%82nocne" title="Morze Północne">Morze Północne</a> poprzez <a href="/wiki/%C5%81aba" title="Łaba">Łabę</a> (z głównymi rzekami: <a href="/wiki/Izera" title="Izera">Izerą</a>, <a href="/wiki/Dzika_Orlica" title="Dzika Orlica">Dziką Orlicą</a>, <a href="/wiki/%C3%9Apa" title="Úpa">Úpa</a>) oraz <a href="/wiki/Morze_Czarne" title="Morze Czarne">Morze Czarne</a> poprzez <a href="/wiki/Wag" title="Wag">Wag</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Klimat_(1950–2000)"><span id="Klimat_.281950.E2.80.932000.29"></span>Klimat (1950–2000)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Klimat (1950–2000)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Klimat (1950–2000)"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable sortable" style="text-align:left; font-size:100%"> <caption>Klimat (1950–2000)<sup id="cite_ref-E-OBS_101-0" class="reference"><a href="#cite_note-E-OBS-101">[99]</a></sup> </caption> <tbody><tr> <th>Przykładowe<br />miasto</th> <th>Średnia<br />temperatura<br />(roczna)</th> <th>Średnia<br />temperatura<br />(w lipcu)</th> <th>Średnia<br />temperatura<br />(w styczniu)</th> <th>Średni<br />opad roczny </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Katowice" title="Katowice">Katowice</a></td> <td>8,1 °C</td> <td>17,8 °C</td> <td>–2,3 °C</td> <td>700 mm </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Opole" title="Opole">Opole</a></td> <td>8,5 °C</td> <td>18,1 °C</td> <td>–1,6 °C</td> <td>550 mm </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wroc%C5%82aw" title="Wrocław">Wrocław</a></td> <td>8,5 °C</td> <td>18,0 °C</td> <td>–1,5 °C</td> <td>519 mm </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Zgorzelec" title="Zgorzelec">Zgorzelec</a></td> <td>8,3 °C</td> <td>17,6 °C</td> <td>–1,2 °C</td> <td>645 mm </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Ostrawa" title="Ostrawa">Ostrawa</a></td> <td>8,4 °C</td> <td>17,9 °C</td> <td>–1,9 °C</td> <td>677 mm </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Miasta">Miasta</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: Miasta" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=20" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Miasta"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Rynek_Starego_Miasta_We_Wroclawiu_(152991773).jpeg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Rynek_Starego_Miasta_We_Wroclawiu_%28152991773%29.jpeg/220px-Rynek_Starego_Miasta_We_Wroclawiu_%28152991773%29.jpeg" decoding="async" width="220" height="121" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Rynek_Starego_Miasta_We_Wroclawiu_%28152991773%29.jpeg/330px-Rynek_Starego_Miasta_We_Wroclawiu_%28152991773%29.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Rynek_Starego_Miasta_We_Wroclawiu_%28152991773%29.jpeg/440px-Rynek_Starego_Miasta_We_Wroclawiu_%28152991773%29.jpeg 2x" data-file-width="1400" data-file-height="772" /></a><figcaption><a href="/wiki/Wroc%C5%82aw" title="Wrocław">Wrocław</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Katowice_Rynek.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Katowice_Rynek.jpg/220px-Katowice_Rynek.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Katowice_Rynek.jpg/330px-Katowice_Rynek.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Katowice_Rynek.jpg/440px-Katowice_Rynek.jpg 2x" data-file-width="4810" data-file-height="3186" /></a><figcaption><a href="/wiki/Katowice" title="Katowice">Katowice</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Masarykovo_namesti.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Masarykovo_namesti.jpg/220px-Masarykovo_namesti.jpg" decoding="async" width="220" height="148" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Masarykovo_namesti.jpg/330px-Masarykovo_namesti.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Masarykovo_namesti.jpg/440px-Masarykovo_namesti.jpg 2x" data-file-width="3727" data-file-height="2506" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ostrawa" title="Ostrawa">Ostrawa</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Opole_-_katedra.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Opole_-_katedra.jpg/220px-Opole_-_katedra.jpg" decoding="async" width="220" height="164" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Opole_-_katedra.jpg/330px-Opole_-_katedra.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Opole_-_katedra.jpg/440px-Opole_-_katedra.jpg 2x" data-file-width="4429" data-file-height="3302" /></a><figcaption><a href="/wiki/Opole" title="Opole">Opole</a></figcaption></figure> <p>Największym miastem w polskiej części Śląska, jak i na całym Śląsku jest <a href="/wiki/Wroc%C5%82aw" title="Wrocław">Wrocław</a>, w czeskiej części Śląska jest to <a href="/wiki/Ostrawa" title="Ostrawa">Ostrava</a>, w niemieckiej części <a href="/wiki/G%C3%B6rlitz" title="Görlitz">Görlitz</a><sup id="cite_ref-autonazwa2_97-2" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa2-97">[95]</a></sup>. </p><p>W pasie od Gliwic do Mysłowic znajduje się największe zgrupowanie miast Śląska, które jest częścią <a href="/wiki/Konurbacja_g%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85ska" title="Konurbacja górnośląska">konurbacji górnośląskiej</a>, leżącej na Śląsku i w Małopolsce. </p><p>15 największych miast (dane na 1 stycznia 2022 roku)<sup id="cite_ref-102" class="reference"><a href="#cite_note-102">[100]</a></sup><sup id="cite_ref-103" class="reference"><a href="#cite_note-103">[101]</a></sup>: </p> <table class="wikitable sortable" align="center" style="text-align:center"> <tbody><tr bgcolor="#cccccc"> <th width="3%"> </th> <th width="15%">Miasto </th> <th width="10%" data-sort-type="number">Liczba mieszkańców </th> <th width="10%" data-sort-type="number">Powierzchnia </th> <th width="12%" class="unsortable">Jednostka administracyjna </th></tr> <tr> <td>1</td> <td align="left"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Herb_wroclaw.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Herb_wroclaw.svg/25px-Herb_wroclaw.svg.png" decoding="async" width="25" height="30" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Herb_wroclaw.svg/38px-Herb_wroclaw.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Herb_wroclaw.svg/50px-Herb_wroclaw.svg.png 2x" data-file-width="762" data-file-height="905" /></a></span> <b><a href="/wiki/Wroc%C5%82aw" title="Wrocław">Wrocław</a></b></td> <td>674 312</td> <td>293 km²</td> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo dolnośląskie">dolnośląskie</a> </td></tr> <tr> <td>2</td> <td align="left"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Katowice_Herb.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Katowice_Herb.svg/25px-Katowice_Herb.svg.png" decoding="async" width="25" height="31" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Katowice_Herb.svg/38px-Katowice_Herb.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Katowice_Herb.svg/50px-Katowice_Herb.svg.png 2x" data-file-width="737" data-file-height="908" /></a></span> <b><a href="/wiki/Katowice" title="Katowice">Katowice</a></b></td> <td>282 755</td> <td>165 km²</td> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">śląskie</a> </td></tr> <tr> <td>3</td> <td align="left"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Ostrava_CoA_CZ.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Ostrava_CoA_CZ.svg/25px-Ostrava_CoA_CZ.svg.png" decoding="async" width="25" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Ostrava_CoA_CZ.svg/38px-Ostrava_CoA_CZ.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Ostrava_CoA_CZ.svg/50px-Ostrava_CoA_CZ.svg.png 2x" data-file-width="1275" data-file-height="1425" /></a></span> <b><a href="/wiki/Ostrawa" title="Ostrawa">Ostrawa</a></b><sup id="cite_ref-104" class="reference"><a href="#cite_note-104">[c]</a></sup></td> <td>279 791</td> <td>214 km²</td> <td><a href="/wiki/Kraj_morawsko-%C5%9Bl%C4%85ski" title="Kraj morawsko-śląski">kraj morawsko-śląski</a> </td></tr> <tr> <td>4</td> <td align="left"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:POL_Gliwice_COA.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/POL_Gliwice_COA.svg/25px-POL_Gliwice_COA.svg.png" decoding="async" width="25" height="30" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/POL_Gliwice_COA.svg/38px-POL_Gliwice_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/POL_Gliwice_COA.svg/50px-POL_Gliwice_COA.svg.png 2x" data-file-width="736" data-file-height="874" /></a></span> <b><a href="/wiki/Gliwice" title="Gliwice">Gliwice</a></b></td> <td>172 628</td> <td>134 km²</td> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">śląskie</a> </td></tr> <tr> <td>5</td> <td align="left"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:POL_Bielsko-Bia%C5%82a_COA.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/POL_Bielsko-Bia%C5%82a_COA.svg/50px-POL_Bielsko-Bia%C5%82a_COA.svg.png" decoding="async" width="50" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/POL_Bielsko-Bia%C5%82a_COA.svg/75px-POL_Bielsko-Bia%C5%82a_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/POL_Bielsko-Bia%C5%82a_COA.svg/100px-POL_Bielsko-Bia%C5%82a_COA.svg.png 2x" data-file-width="639" data-file-height="356" /></a></span> <b><a href="/wiki/Bielsko-Bia%C5%82a" title="Bielsko-Biała">Bielsko-Biała</a></b><sup id="cite_ref-105" class="reference"><a href="#cite_note-105">[d]</a></sup></td> <td>168 106</td> <td>125 km²</td> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">śląskie</a> </td></tr> <tr> <td>6</td> <td align="left"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:POL_Zabrze_COA.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/POL_Zabrze_COA.svg/25px-POL_Zabrze_COA.svg.png" decoding="async" width="25" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/POL_Zabrze_COA.svg/38px-POL_Zabrze_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/POL_Zabrze_COA.svg/50px-POL_Zabrze_COA.svg.png 2x" data-file-width="744" data-file-height="830" /></a></span> <b><a href="/wiki/Zabrze" title="Zabrze">Zabrze</a></b></td> <td>156 935</td> <td>80 km²</td> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">śląskie</a> </td></tr> <tr> <td>7</td> <td align="left"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:POL_Bytom_COA.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/POL_Bytom_COA.svg/25px-POL_Bytom_COA.svg.png" decoding="async" width="25" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/POL_Bytom_COA.svg/38px-POL_Bytom_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/POL_Bytom_COA.svg/50px-POL_Bytom_COA.svg.png 2x" data-file-width="590" data-file-height="670" /></a></span> <b><a href="/wiki/Bytom" title="Bytom">Bytom</a></b></td> <td>151 691</td> <td>69 km²</td> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">śląskie</a> </td></tr> <tr> <td>8</td> <td align="left"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:POL_Zielona_G%C3%B3ra_COA.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/POL_Zielona_G%C3%B3ra_COA.svg/25px-POL_Zielona_G%C3%B3ra_COA.svg.png" decoding="async" width="25" height="30" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/POL_Zielona_G%C3%B3ra_COA.svg/38px-POL_Zielona_G%C3%B3ra_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/POL_Zielona_G%C3%B3ra_COA.svg/50px-POL_Zielona_G%C3%B3ra_COA.svg.png 2x" data-file-width="520" data-file-height="626" /></a></span> <b><a href="/wiki/Zielona_G%C3%B3ra" title="Zielona Góra">Zielona Góra</a></b></td> <td>139 667</td> <td>278 km²</td> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_lubuskie" title="Województwo lubuskie">lubuskie</a> </td></tr> <tr> <td>9</td> <td align="left"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:POL_Rybnik_COA.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/POL_Rybnik_COA.svg/25px-POL_Rybnik_COA.svg.png" decoding="async" width="25" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/POL_Rybnik_COA.svg/38px-POL_Rybnik_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/POL_Rybnik_COA.svg/50px-POL_Rybnik_COA.svg.png 2x" data-file-width="500" data-file-height="580" /></a></span> <b><a href="/wiki/Rybnik" title="Rybnik">Rybnik</a></b></td> <td>132 923</td> <td>148 km²</td> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">śląskie</a> </td></tr> <tr> <td>10</td> <td align="left"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:POL_Ruda_%C5%9Al%C4%85ska_COA.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/POL_Ruda_%C5%9Al%C4%85ska_COA.svg/25px-POL_Ruda_%C5%9Al%C4%85ska_COA.svg.png" decoding="async" width="25" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/POL_Ruda_%C5%9Al%C4%85ska_COA.svg/38px-POL_Ruda_%C5%9Al%C4%85ska_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/POL_Ruda_%C5%9Al%C4%85ska_COA.svg/50px-POL_Ruda_%C5%9Al%C4%85ska_COA.svg.png 2x" data-file-width="500" data-file-height="580" /></a></span> <b><a href="/wiki/Ruda_%C5%9Al%C4%85ska" title="Ruda Śląska">Ruda Śląska</a></b></td> <td>132 766</td> <td>78 km²</td> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">śląskie</a> </td></tr> <tr> <td>11</td> <td align="left"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:POL_Opole_COA.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/POL_Opole_COA.svg/25px-POL_Opole_COA.svg.png" decoding="async" width="25" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/POL_Opole_COA.svg/38px-POL_Opole_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/POL_Opole_COA.svg/50px-POL_Opole_COA.svg.png 2x" data-file-width="553" data-file-height="745" /></a></span> <b><a href="/wiki/Opole" title="Opole">Opole</a></b></td> <td>126 775</td> <td>149 km²</td> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_opolskie" title="Województwo opolskie">opolskie</a> </td></tr> <tr> <td>12</td> <td align="left"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:POL_Tychy_COA.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/POL_Tychy_COA.svg/25px-POL_Tychy_COA.svg.png" decoding="async" width="25" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/POL_Tychy_COA.svg/38px-POL_Tychy_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/POL_Tychy_COA.svg/50px-POL_Tychy_COA.svg.png 2x" data-file-width="742" data-file-height="801" /></a></span> <b><a href="/wiki/Tychy" title="Tychy">Tychy</a></b></td> <td>124 139</td> <td>82 km²</td> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">śląskie</a> </td></tr> <tr> <td>13</td> <td align="left"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:POL_Wa%C5%82brzych_COA.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/POL_Wa%C5%82brzych_COA.svg/25px-POL_Wa%C5%82brzych_COA.svg.png" decoding="async" width="25" height="31" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/POL_Wa%C5%82brzych_COA.svg/38px-POL_Wa%C5%82brzych_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/POL_Wa%C5%82brzych_COA.svg/50px-POL_Wa%C5%82brzych_COA.svg.png 2x" data-file-width="744" data-file-height="934" /></a></span> <b><a href="/wiki/Wa%C5%82brzych" title="Wałbrzych">Wałbrzych</a></b></td> <td>103 263</td> <td>85 km²</td> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo dolnośląskie">dolnośląskie</a> </td></tr> <tr> <td>14</td> <td align="left"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:POL_Chorz%C3%B3w_COA.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/POL_Chorz%C3%B3w_COA.svg/25px-POL_Chorz%C3%B3w_COA.svg.png" decoding="async" width="25" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/POL_Chorz%C3%B3w_COA.svg/38px-POL_Chorz%C3%B3w_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/POL_Chorz%C3%B3w_COA.svg/50px-POL_Chorz%C3%B3w_COA.svg.png 2x" data-file-width="745" data-file-height="839" /></a></span> <b><a href="/wiki/Chorz%C3%B3w" title="Chorzów">Chorzów</a></b></td> <td>103 229</td> <td>33 km²</td> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">śląskie</a> </td></tr> <tr> <td>15</td> <td align="left"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:POL_Legnica_COA.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/POL_Legnica_COA.svg/25px-POL_Legnica_COA.svg.png" decoding="async" width="25" height="29" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/POL_Legnica_COA.svg/38px-POL_Legnica_COA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/POL_Legnica_COA.svg/50px-POL_Legnica_COA.svg.png 2x" data-file-width="813" data-file-height="944" /></a></span> <b><a href="/wiki/Legnica" title="Legnica">Legnica</a></b></td> <td>93 988</td> <td>56 km²</td> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo dolnośląskie">dolnośląskie</a> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nazwy_miejscowości"><span id="Nazwy_miejscowo.C5.9Bci"></span>Nazwy miejscowości</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: Nazwy miejscowości" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=21" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Nazwy miejscowości"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wiele miejscowości na Śląsku miało w historii wiele nazw, zarówno w języku polskim, jak i niemieckim oraz czeskim. Początkowo nazwy powstawały i ewoluowały spontanicznie. W II Rzeszy niektóre nazwy utworzono np. dla uczczenia Niemców niezwiązanych ze Śląskiem, jak <i>Hindenburg</i> (<a href="/wiki/Zabrze" title="Zabrze">Zabrze</a>). W III Rzeszy masowo <a href="/wiki/Germanizacja" title="Germanizacja">germanizowano</a> słowiańskie nazwy, wprowadzając nazwy niehistoryczne jak <i>Hitlersee</i> (<a href="/wiki/Szczedrzyk" title="Szczedrzyk">Szczedrzyk</a>), łącznie ponad 2000 nazw. Po wojnie wiele polskich nazw powstało spontanicznie, drogą spolszczenia wymowy lub amatorskiego tłumaczenia. Oficjalne nazwy określiła <a href="/wiki/Komisja_Ustalania_Nazw_Miejscowo%C5%9Bci" title="Komisja Ustalania Nazw Miejscowości">komisja językoznawcza</a>, czasem przywracając dawną nazwę, czasem tworząc zupełnie nową, np. <a href="/wiki/Dzier%C5%BConi%C3%B3w" title="Dzierżoniów">Dzierżoniów</a>. Po wojnie używanie niemieckich nazw było zabronione, po 1989 stały się one powszechnie znane, a ustawa o mniejszościach narodowych zezwala na używanie niemieckich nazw w gminach zamieszkanych przez mniejszość niemiecką. Oficjalnymi niemieckimi nazwami są nazwy sprzed 1936 roku, np. <a href="/wiki/Stare_Sio%C5%82kowice" title="Stare Siołkowice">Stare Siołkowice</a> to <i>Alt Schalkowitz</i>, a nie <i>Alt Schalkendorf</i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kultura">Kultura</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: Kultura" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=22" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kultura"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Literatura">Literatura</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Literatura" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=23" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Literatura"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Najprawdopodobniej w połowie XII wieku w <a href="/wiki/Opactwo_%C5%9Bw._Wincentego_na_O%C5%82binie" title="Opactwo św. Wincentego na Ołbinie">klasztorze św. Wincentego we Wrocławiu</a> powstał łaciński epos <a href="/wiki/Pie%C5%9B%C5%84_Maura" title="Pieśń Maura"><i>Carmen Mauri</i></a>, przedstawiający dzieje śląskiego rycerza i możnowładcy <a href="/wiki/Piotr_W%C5%82ostowic" title="Piotr Włostowic">Piotra Włostowica</a>. Do najstarszych ksiąg pisanych na Śląsku należy także <a href="/wiki/Ksi%C4%99ga_henrykowska" title="Księga henrykowska">księga henrykowska</a> – stustronnicowa księga spisana po <a href="/wiki/%C5%81acina" title="Łacina">łacinie</a>, <a href="/wiki/Kronika" title="Kronika">kronika</a> <a href="/wiki/Opactwo_Cysters%C3%B3w_w_Henrykowie" title="Opactwo Cystersów w Henrykowie">opactwa cystersów</a> w <a href="/wiki/Henryk%C3%B3w_(wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie)" title="Henryków (województwo dolnośląskie)">Henrykowie</a>. W zapiskach z roku 1270 zawiera ona uważane za najstarsze polskie zapisane zdanie (wypowiedziane przez Czecha do jego żony Polki): <i>„Day, ut ia pobrusa, a ti poziwai”</i>, co znaczy <i>„Daj, ja będę mełł, a ty odpocznij”</i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Muzyka">Muzyka</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Muzyka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=24" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Muzyka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Bytom_Opera_Slaska_facade.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Bytom_Opera_Slaska_facade.jpg/220px-Bytom_Opera_Slaska_facade.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Bytom_Opera_Slaska_facade.jpg/330px-Bytom_Opera_Slaska_facade.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Bytom_Opera_Slaska_facade.jpg/440px-Bytom_Opera_Slaska_facade.jpg 2x" data-file-width="3510" data-file-height="2340" /></a><figcaption><a href="/wiki/Opera_%C5%9Al%C4%85ska" title="Opera Śląska">Opera Śląska</a></figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Schlesisches_Musikfest" title="Schlesisches Musikfest">Schlesisches Musikfest</a> (pol. Śląski Festiwal Muzyczny) odbywał się w latach 1876–1942 i ponownie wznowiony w roku 1996 w <a href="/wiki/G%C3%B6rlitz" title="Görlitz">Görlitz</a>. </p><p>Grupami muzycznymi prezentującymi folklor śląski jest <a href="/wiki/Zesp%C3%B3%C5%82_Pie%C5%9Bni_i_Ta%C5%84ca_%E2%80%9E%C5%9Al%C4%85sk%E2%80%9D" title="Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk”">Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk”</a>, oraz Zespół Pieśni i Tańca „Mały Śląsk” z Radzionkowa. </p><p>Znajduje się tu siedem filharmonii: <a href="/wiki/Filharmonia_%C5%9Al%C4%85ska_im._Henryka_Miko%C5%82aja_G%C3%B3reckiego" title="Filharmonia Śląska im. Henryka Mikołaja Góreckiego">Filharmonia Śląska</a>, <a href="/wiki/Filharmonia_Dolno%C5%9Bl%C4%85ska" title="Filharmonia Dolnośląska">Filharmonia Dolnośląska</a>, <a href="/wiki/Filharmonia_Sudecka" title="Filharmonia Sudecka">Filharmonia Sudecka</a>, <a href="/wiki/Filharmonia_Opolska" title="Filharmonia Opolska">Filharmonia Opolska</a>, <a href="/wiki/Filharmonia_Zielonog%C3%B3rska" title="Filharmonia Zielonogórska">Filharmonia Zielonogórska</a>, <a href="/wiki/Filharmonia_im._Witolda_Lutos%C5%82awskiego_we_Wroc%C5%82awiu" title="Filharmonia im. Witolda Lutosławskiego we Wrocławiu">Filharmonia Wrocławska</a>, <a href="/wiki/Filharmonia_Zabrza%C5%84ska" title="Filharmonia Zabrzańska">Filharmonia Zabrzańska</a>, dwie <a href="/wiki/Opera_(budynek)" title="Opera (budynek)">opery</a>: <a href="/wiki/Opera_%C5%9Al%C4%85ska" title="Opera Śląska">Opera Śląska</a>, <a href="/wiki/Opera_Wroc%C5%82awska" title="Opera Wrocławska">Opera Wrocławska</a> i <a href="/wiki/Estrada_%C5%9Al%C4%85ska" title="Estrada Śląska">Estrada Śląska</a>. </p><p>Na Śląsku działają dwie akademie muzyczne – w Katowicach i Wrocławiu, Studium Muzyki Kościelnej w Opolu. Na Uniwersytecie Wrocławskim istnieje Zakład Muzykologii. Na Śląsku – w Katowicach, swoją siedzibę ma uznawana za wiodącą polską orkiestrę, Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia. </p><p>Śląsk ma także swoje <a href="/wiki/Taniec_ludowy" title="Taniec ludowy">tańce ludowe</a>, do których zalicza się <a href="/wiki/Trojak_(taniec)" title="Trojak (taniec)">Trojak</a>, <a href="/wiki/Mietlorz" title="Mietlorz">Mietlorz</a>, <a href="/w/index.php?title=Drybek&action=edit&redlink=1" class="new" title="Drybek (strona nie istnieje)">Drybek</a>, <a href="/w/index.php?title=Waloszek&action=edit&redlink=1" class="new" title="Waloszek (strona nie istnieje)">Waloszek</a>, <a href="/wiki/Stara_Baba" title="Stara Baba">Stara Baba</a>, <a href="/w/index.php?title=Koziorajka&action=edit&redlink=1" class="new" title="Koziorajka (strona nie istnieje)">Koziorajka</a>, <a href="/w/index.php?title=G%C4%85sior_(taniec)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gąsior (taniec) (strona nie istnieje)">Gąsior</a>, <a href="/w/index.php?title=Miotlarz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Miotlarz (strona nie istnieje)">Miotlarz</a> i <a href="/w/index.php?title=Schneller_Schlesischer_Volkstanz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Schneller Schlesischer Volkstanz (strona nie istnieje)">Schneller Schlesischer Volkstanz</a>. </p><p>Pieśni i tańce: ważnym składnikiem śląskich zabaw są pieśni i tańce. Do popularnych pieśni śląskich zalicza się m.in. „Dziyweczko ze Śląska”, „Szła dziyweczka”, „Poszła Karolinka”, „Wczoraj była niydzieliczka”, „Dzióbka dej”, „Skokoł wróbel po desce”, a do tańców należą m.in.: Trojok, Mietlorz, Drybek, Waloszek, Staro Baba, Koziorajka, Gąsior, Miotlorz. </p><p>Niemieckie śląskie tradycje podtrzymuje Koło Śląskiej Pieśni i Śląskiej Muzyki (niem. <i>Arbeitskreis für Schlesisches Lied und Schlesische Musik</i>) działające w ramach <i>Heimatwerk Schlesischer Katholiken</i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Malarstwo,_rzeźba"><span id="Malarstwo.2C_rze.C5.BAba"></span>Malarstwo, rzeźba</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=25" title="Edytuj sekcję: Malarstwo, rzeźba" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=25" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Malarstwo, rzeźba"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="metadata plainlinks mbox mbox-content" tabindex="0"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75358068">.mw-parser-output .mbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);border-left:10px solid var(--color-progressive,#36c);background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);box-sizing:border-box;margin:0 10%0.5em 10%;display:grid;padding:.3em;gap:.3em;grid-template-columns:60px 1fr;align-items:center;word-break:break-word}.mw-parser-output .mbox.with-iconright{grid-template-columns:60px 1fr min-content}.mw-parser-output .mbox.without-icon{grid-template-columns:1fr}.mw-parser-output .mbox-iconright,.mw-parser-output .mbox-icon{justify-self:center}.mw-parser-output .mbox-icon img{max-width:100%;object-fit:contain}.mw-parser-output .mbox p{font-size:inherit}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .mbox{margin-left:0;margin-right:0}}@media(max-width:600px){.mw-parser-output .mbox{width:100%}}@media(max-width:450px){.mw-parser-output .mbox-iconright{grid-row:2;grid-column:1/span 2;justify-self:end}.mw-parser-output .mbox.with-iconright{grid-template-columns:40px 1fr}.mw-parser-output .mbox{grid-template-columns:40px 1fr;font-size:0.85rem}}.mw-parser-output .mbox+.mbox{margin-top:calc(-0.5em + 2px)}.mw-parser-output .mbox.mbox-serious{border-left-color:#d33}.mw-parser-output .mbox.mbox-content{border-left-color:#f28500}.mw-parser-output .mbox.mbox-notice{border-left-color:var(--color-progressive,#36c)}.mw-parser-output .mbox.mbox-merge{border-left-color:#9932cc}body.ns-6 .mw-parser-output .mbox{width:unset;max-width:unset}</style> <div class="mbox-icon"> <div><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Sprz%C4%85tanie_Wikipedii" title="Wikipedia:Sprzątanie Wikipedii"><img alt="Sprzątanie Wikipedii" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Broom_icon.svg/35px-Broom_icon.svg.png" decoding="async" width="35" height="35" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Broom_icon.svg/53px-Broom_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Broom_icon.svg/70px-Broom_icon.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="400" /></a></span></div></div> <div class="mbox-text"><b>Tę sekcję należy dopracować<span class="hide-when-compact">:</span></b><div class="hide-when-compact"><i>jaki związek katowickich 3 malarzy oraz Willmann ma z dużym Śląskiem.</i><br /><span style="color: var(--color-subtle, #54595d); font-size:80%">Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w <a href="/wiki/Dyskusja:%C5%9Al%C4%85sk" title="Dyskusja:Śląsk">dyskusji tej sekcji</a>.</span><br /><span style="color: var(--color-subtle, #54595d); font-size:80%"> Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon <a href="/wiki/Szablon:Dopracowa%C4%87" title="Szablon:Dopracować">{{Dopracować}}</a> z tej sekcji.</span></div></div> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Henryk_Pobozny.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Henryk_Pobozny.jpg/220px-Henryk_Pobozny.jpg" decoding="async" width="220" height="224" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Henryk_Pobozny.jpg/330px-Henryk_Pobozny.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Henryk_Pobozny.jpg/440px-Henryk_Pobozny.jpg 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1530" /></a><figcaption><a href="/wiki/Henryk_II_Pobo%C5%BCny" title="Henryk II Pobożny">Henryk II Pobożny</a> z tarczą z <a href="/wiki/Herb_%C5%9Al%C4%85ska" title="Herb Śląska">herbem Śląska</a> na obrazie Matejki</figcaption></figure> <p>Postacią śląskiej historii sztuki jest malarz <a href="/wiki/Hans_Bellmer" title="Hans Bellmer">Hans Bellmer</a> urodzony w Katowicach. Artystami katowickimi są również: <a href="/wiki/Piotr_Szmitke" title="Piotr Szmitke">Piotr Szmitke</a>, <a href="/wiki/Roman_Maciuszkiewicz" title="Roman Maciuszkiewicz">Roman Maciuszkiewicz</a> i <a href="/wiki/Marek_Kamie%C5%84ski" title="Marek Kamieński">Marek Kamieński</a>, a ze Śląskiem związany był również malarz <a href="/wiki/Michael_Willmann" title="Michael Willmann">Michael Willmann</a>. </p><p>Częścią kultury górnośląskiej jest również twórczość <a href="/wiki/Teofil_Ociepka" title="Teofil Ociepka">Teofila Ociepki</a> i całej <a href="/wiki/Grupa_Janowska" title="Grupa Janowska">Grupy Janowskiej</a><sup id="cite_ref-106" class="reference"><a href="#cite_note-106">[102]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Film">Film</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=26" title="Edytuj sekcję: Film" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=26" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Film"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W swojej twórczości do tematyki śląskiej nawiązywali m.in. <a href="/wiki/Kazimierz_Kutz" title="Kazimierz Kutz">Kazimierz Kutz</a> i <a href="/wiki/Janusz_Kidawa" title="Janusz Kidawa">Janusz Kidawa</a>. </p><p>Ze Śląska pochodzi wielu znanych aktorów m.in. <a href="/wiki/Franciszek_Pieczka" title="Franciszek Pieczka">Franciszek Pieczka</a>, <a href="/wiki/Marian_Dzi%C4%99dziel" title="Marian Dziędziel">Marian Dziędziel</a>, <a href="/wiki/Krzysztof_Hanke" title="Krzysztof Hanke">Krzysztof Hanke</a>, <a href="/wiki/Krzysztof_Tyniec" title="Krzysztof Tyniec">Krzysztof Tyniec</a>, <a href="/wiki/Cezary_%C5%BBak" title="Cezary Żak">Cezary Żak</a> oraz aktorek np. <a href="/wiki/Anna_Dymna" title="Anna Dymna">Anna Dymna</a>, <a href="/wiki/Agata_Buzek" title="Agata Buzek">Agata Buzek</a> czy <a href="/wiki/Sonia_Bohosiewicz" title="Sonia Bohosiewicz">Sonia Bohosiewicz</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kuchnia_śląska"><span id="Kuchnia_.C5.9Bl.C4.85ska"></span>Kuchnia śląska</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=27" title="Edytuj sekcję: Kuchnia śląska" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=27" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kuchnia śląska"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Kuchnia_%C5%9Bl%C4%85ska" title="Kuchnia śląska">Kuchnia śląska</a>.</i></div> <p>Kuchnia śląska należy do kuchni środkowoeuropejskich, wyróżnia się jednak pośród nich charakterystycznymi cechami. Przez wieki mieszała się tu kuchnia regionalna z kuchnią <a href="/wiki/Kuchnia_polska" title="Kuchnia polska">polską</a>, <a href="/wiki/Kuchnia_czeska" title="Kuchnia czeska">czeską</a>, morawską, austriacką, <a href="/wiki/Kuchnia_niemiecka" title="Kuchnia niemiecka">niemiecką</a> i żydowską. Ze względu na wielonarodowościowy dzisiaj charakter tej krainy, tutejsza kuchnia jest niejednolita w swym charakterze. Spożywane są tutaj potrawy typowo górnośląskie, jak i potrawy takie same jak w krajach i regionach położonych obok Górnego Śląska. </p><p>Często spotykanym zjawiskiem jest przypisywanie Ślązakom jako dania regionalnego <a href="/wiki/Rolada_(potrawa_mi%C4%99sna)" title="Rolada (potrawa mięsna)">rolady</a> wraz z <a href="/wiki/Kluski_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Kluski śląskie">kluskami śląskimi</a> i <a href="/wiki/Modra_kapusta" title="Modra kapusta">modrą kapustą</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Stroje_ludowe">Stroje ludowe</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=28" title="Edytuj sekcję: Stroje ludowe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=28" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Stroje ludowe"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Babcia_Agnes.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Babcia_Agnes.jpg/220px-Babcia_Agnes.jpg" decoding="async" width="220" height="326" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Babcia_Agnes.jpg/330px-Babcia_Agnes.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Babcia_Agnes.jpg/440px-Babcia_Agnes.jpg 2x" data-file-width="1365" data-file-height="2025" /></a><figcaption>Kobieta w stroju cieszyńskim, 1914</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Str%C3%B3j_ludowy" title="Strój ludowy">Stroje ludowe</a> z obszaru <a href="/wiki/Dolny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Dolny Śląsk">Dolnego Śląska</a><sup id="cite_ref-107" class="reference"><a href="#cite_note-107">[103]</a></sup>: </p> <ul><li>strój jeleniogórski,</li> <li>strój kaczawsko-nadbobrzański,</li> <li>strój karkonoski,</li> <li>strój kłodzki,</li> <li>strój wałbrzyski,</li> <li>strój wrocławski,</li> <li>stroje głogowskie (osobna grupa),</li> <li>strój z rejonu Nysy.</li></ul> <p>Stroje ludowe z obszaru <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górnego Śląska</a>: </p> <ul><li><a href="/wiki/Str%C3%B3j_cieszy%C5%84ski" title="Strój cieszyński">strój cieszyński</a>,</li> <li><a href="/wiki/Str%C3%B3j_pszczy%C5%84ski" title="Strój pszczyński">strój pszczyński</a>,</li> <li><a href="/wiki/Str%C3%B3j_raciborski" title="Strój raciborski">strój raciborski</a>,</li> <li><a href="/wiki/Str%C3%B3j_rozbarski" title="Strój rozbarski">strój rozbarski</a> (górzański),</li> <li>strój <a href="/wiki/Jacki_jab%C5%82onkowskie" title="Jacki jabłonkowskie">Jacków jabłonkowskich</a>,</li> <li>stroje <a href="/wiki/G%C3%B3rale_%C5%9Bl%C4%85scy" title="Górale śląscy">Górali śląskich</a>,</li> <li><a href="/wiki/Str%C3%B3j_Lach%C3%B3w_%C5%9Bl%C4%85skich" title="Strój Lachów śląskich">strój Lachów śląskich</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tradycje_śląskie"><span id="Tradycje_.C5.9Bl.C4.85skie"></span>Tradycje śląskie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=29" title="Edytuj sekcję: Tradycje śląskie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=29" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Tradycje śląskie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Formy grzecznościowe: typowe dla Ślązaków jest używanie odmiennych form grzecznościowych w zależności od stopnia pokrewieństwa oraz szacunku należnego danej osobie. Do <a href="/wiki/Rodze%C5%84stwo" title="Rodzeństwo">rodzeństwa</a> i rówieśników Ślązacy mówią (<i>godają</i>) „za jedno”, czyli: (ty) „weź”, „tyś je” („jesteś”), do <a href="/wiki/Rodzice" title="Rodzice">rodziców</a>, wujostwa czy np. przełożonych w pracy „za dwoje”, czyli: (wy) „weźcie”, „wyście sóm” („jesteście”); wreszcie do dziadków, pradziadków i osób starszych zwracają się „za troje”: „weznóm” (oni), „sóm” (oni). Odmienia się rzecz jasna wyłącznie czasownik, zatem poprawna śląska forma odniesiona do jednej osoby starszej to „starzik (dziadek) weznóm”, a nie „starzikowie weznóm” (lub „starziki weznóm”)(ta ostatnia forma dotyczyłaby obojga: dziadka i babci).</li> <li>Rozrywki: popularną rozrywką wśród Ślązaków jest gra w <a href="/wiki/Skat" title="Skat">skata</a><sup id="cite_ref-108" class="reference"><a href="#cite_note-108">[104]</a></sup> i w <a href="/wiki/Tysi%C4%85c_(gra)" title="Tysiąc (gra)">tysiąca</a>. Przy grze w tysiąca Ślązacy używają pochodzących z języka niemieckiego nazw kolorów karcianych: ♥ to herce, ♦ to szele, ♣ to krojce a ♠ to griny. Odmienna od ogólnopolskiej jest także punktacja meldunków: trefl 100, pik 80, kier 60, karo 40.</li> <li>Hodowla ptaków: na Śląsku popularna jest hodowla <a href="/wiki/Go%C5%82%C4%99biowate" title="Gołębiowate">gołębi</a> (w gołębnikach)<sup id="cite_ref-109" class="reference"><a href="#cite_note-109">[105]</a></sup>.</li> <li>Imieniny i urodziny: Ślązacy nie obchodzą <a href="/wiki/Imieniny" title="Imieniny">imienin</a>, mimo wpływu kultury ogólnopolskiej nadal wielu rdzennych Ślązaków nie zna daty własnych imienin. Obchodzi się natomiast <a href="/wiki/Urodziny" title="Urodziny">urodziny</a>.</li> <li><a href="/wiki/Barb%C3%B3rka" title="Barbórka">Barbórka</a> i dzień św. Floriana: na <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_Czarny" title="Śląsk Czarny">Czarnym Śląsku</a> obchodzony jest 4 grudnia – imieniny Barbary, patronki górników i 4 maja – imieniny Floriana – patrona hutników. Tradycyjnie takie dni są wolne od pracy i rozpoczynają się od mszy w kościele, następnie jest pochód (z hutniczą/górniczą orkiestrą) i na końcu piknik bądź festyn<sup id="cite_ref-110" class="reference"><a href="#cite_note-110">[106]</a></sup>.</li> <li>Święta zwyczajowe: na Górnym Śląsku uroczyście obchodzone są <a href="/wiki/Chrzest" title="Chrzest">chrzciny</a>, roczek – czyli pierwsze urodziny dziecka, I Komunia Święta oraz pięćdziesiąte urodziny – tzw. Abraham<sup id="cite_ref-autonazwa3_111-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa3-111">[107]</a></sup>.</li> <li>Rozpoczęcie nauki szkolnej – na Śląsku nowi uczniowie I klasy szkoły podstawowej otrzymują od rodziców <i>tyty</i>, czyli rogi obfitości wypełnione słodyczami<sup id="cite_ref-112" class="reference"><a href="#cite_note-112">[108]</a></sup>.</li> <li>Ślub: na Górnym Śląsku popularne jest tłuczenie skorup porcelanowych przed drzwiami mieszkania panny młodej w dzień przed weselem – tzw. <i><a href="/wiki/Polterabend" title="Polterabend">polterabend</a></i>, jak również roznoszenie przed weselem ozdobionych i starannie zapakowanych paczuszek m.in. z ciastem (tzw. <i>kołoczem</i>), przeznaczonych dla gości zaproszonych na uroczystość i dla znajomych. Uroczyście świętowane są srebrne i złote rocznice ślubu<sup id="cite_ref-autonazwa3_111-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa3-111">[107]</a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Edukacja_i_nauka">Edukacja i nauka</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=30" title="Edytuj sekcję: Edukacja i nauka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=30" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Edukacja i nauka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="ImageGroup" style="max-width:235px; float: right; clear: right; text-align: center; margin-left: 1.4em;"><div class="ImageGroupUnits"><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Theodor_Mommsen_by_Franz_von_Lenbach.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Theodor_Mommsen_by_Franz_von_Lenbach.jpg/220px-Theodor_Mommsen_by_Franz_von_Lenbach.jpg" decoding="async" width="220" height="262" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Theodor_Mommsen_by_Franz_von_Lenbach.jpg/330px-Theodor_Mommsen_by_Franz_von_Lenbach.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Theodor_Mommsen_by_Franz_von_Lenbach.jpg/440px-Theodor_Mommsen_by_Franz_von_Lenbach.jpg 2x" data-file-width="674" data-file-height="802" /></a><figcaption>Theodor Mommsen</figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Max_Born.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Max_Born.jpg/220px-Max_Born.jpg" decoding="async" width="220" height="309" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Max_Born.jpg/330px-Max_Born.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Max_Born.jpg/440px-Max_Born.jpg 2x" data-file-width="928" data-file-height="1303" /></a><figcaption>Max Born</figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Friedrich_Bergius_(1884-1949)_Chemist_of_Heidelberg_Wellcome_L0003155.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Friedrich_Bergius_%281884-1949%29_Chemist_of_Heidelberg_Wellcome_L0003155.jpg/220px-Friedrich_Bergius_%281884-1949%29_Chemist_of_Heidelberg_Wellcome_L0003155.jpg" decoding="async" width="220" height="318" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Friedrich_Bergius_%281884-1949%29_Chemist_of_Heidelberg_Wellcome_L0003155.jpg/330px-Friedrich_Bergius_%281884-1949%29_Chemist_of_Heidelberg_Wellcome_L0003155.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Friedrich_Bergius_%281884-1949%29_Chemist_of_Heidelberg_Wellcome_L0003155.jpg/440px-Friedrich_Bergius_%281884-1949%29_Chemist_of_Heidelberg_Wellcome_L0003155.jpg 2x" data-file-width="1124" data-file-height="1627" /></a><figcaption>Friedrich Bergius</figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Paul_Ehrlich_(1926-27_Microbe_Hunters).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Paul_Ehrlich_%281926-27_Microbe_Hunters%29.jpg/220px-Paul_Ehrlich_%281926-27_Microbe_Hunters%29.jpg" decoding="async" width="220" height="289" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Paul_Ehrlich_%281926-27_Microbe_Hunters%29.jpg/330px-Paul_Ehrlich_%281926-27_Microbe_Hunters%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Paul_Ehrlich_%281926-27_Microbe_Hunters%29.jpg/440px-Paul_Ehrlich_%281926-27_Microbe_Hunters%29.jpg 2x" data-file-width="2701" data-file-height="3552" /></a><figcaption>Paul Ehrlich</figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Reinhard_Selten2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Reinhard_Selten2.jpg/220px-Reinhard_Selten2.jpg" decoding="async" width="220" height="300" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Reinhard_Selten2.jpg/330px-Reinhard_Selten2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/05/Reinhard_Selten2.jpg 2x" data-file-width="412" data-file-height="562" /></a><figcaption>Reinhard Selten </figcaption></figure></div></div> <p>Ze Śląska pochodzi 17 osób, które otrzymało <a href="/wiki/Nagroda_Nobla" title="Nagroda Nobla">nagrodę Nobla</a> (z tego 10 z Wrocławia): </p> <ul><li>pisarze – <a href="/wiki/Theodor_Mommsen" title="Theodor Mommsen">Theodor Mommsen</a> (1902), <a href="/wiki/Gerhart_Hauptmann" title="Gerhart Hauptmann">Gerhart Hauptmann</a> (1912),</li> <li>fizycy – <a href="/wiki/Philipp_Lenard" title="Philipp Lenard">Phillip Lenard</a> (1905), <a href="/wiki/Otto_Stern" title="Otto Stern">Otto Stern</a> (1943), <a href="/wiki/Max_Born" title="Max Born">Max Born</a> (1954), <a href="/wiki/Maria_Goeppert-Mayer" title="Maria Goeppert-Mayer">Maria Goeppert-Mayer</a> (1963), <a href="/wiki/Johannes_Georg_Bednorz" title="Johannes Georg Bednorz">Johannes Georg Bednorz</a> (1987), <a href="/wiki/Hans_Georg_Dehmelt" title="Hans Georg Dehmelt">Hans Georg Dehmelt</a> (1989),</li> <li>chemicy – <a href="/wiki/Eduard_Buchner" title="Eduard Buchner">Eduard Buchner</a> (1907), <a href="/wiki/Fritz_Haber" title="Fritz Haber">Fritz Haber</a> (1918), <a href="/wiki/Friedrich_Bergius" title="Friedrich Bergius">Friedrich Bergius</a> (1931), <a href="/wiki/Kurt_Alder" title="Kurt Alder">Kurt Alder</a> (1950), <a href="/wiki/Konrad_Bloch" title="Konrad Bloch">Konrad Bloch</a> (1964),</li> <li>lekarze i biochemicy – <a href="/wiki/Paul_Ehrlich" title="Paul Ehrlich">Paul Ehrlich</a> (1908), <a href="/wiki/Gerhard_Domagk" title="Gerhard Domagk">Gerhard Domagk</a> (1939), <a href="/wiki/G%C3%BCnter_Blobel" title="Günter Blobel">Günter Blobel</a> (1999),</li> <li>ekonomista – <a href="/wiki/Reinhard_Selten" title="Reinhard Selten">Reinhard Selten</a> (1994).</li></ul> <p>Oprócz noblistów, wśród Ślązaków można wyróżnić wielu innych ludzi nauki, na przykład <a href="/wiki/Gregor_Mendel" title="Gregor Mendel">Gregor Mendel</a>, <a href="/wiki/Fritz_London" title="Fritz London">Fritz London</a>, <a href="/wiki/Theodor_Kaluza" title="Theodor Kaluza">Theodor Kaluza</a>, <a href="/wiki/Maria_Cunitz" title="Maria Cunitz">Maria Cunitz</a>, <a href="/wiki/Richard_Courant" title="Richard Courant">Richard Courant</a>, <a href="/wiki/Carl_Friedl%C3%A4nder" title="Carl Friedländer">Carl Friedländer</a>, <a href="/wiki/Carl_Wernicke" title="Carl Wernicke">Carl Wernicke</a>, <a href="/wiki/Georg_Graf_von_Arco" title="Georg Graf von Arco">Georg Graf von Arco</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Organizacje_i_stowarzyszenia">Organizacje i stowarzyszenia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=31" title="Edytuj sekcję: Organizacje i stowarzyszenia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=31" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Organizacje i stowarzyszenia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Na terenie Górnego Śląska od 1990 roku działa <a href="/wiki/Ruch_Autonomii_%C5%9Al%C4%85ska" title="Ruch Autonomii Śląska">Ruch Autonomii Śląska</a>, dążący do uzyskania autonomii. </p><p>Od 2009 na terenie Dolnego Śląska z siedzibą we <a href="/wiki/Wroc%C5%82aw" title="Wrocław">Wrocławiu</a>, działa stowarzyszenie miłośników Śląska <a href="/w/index.php?title=Silesia_Restituta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Silesia Restituta (strona nie istnieje)">Silesia Restituta</a> obejmujące swą działalnością cały historyczny Śląsk. </p><p>Od grudnia 2011 roku działa również <a href="/wiki/Stowarzyszenie_Os%C3%B3b_Narodowo%C5%9Bci_%C5%9Al%C4%85skiej" title="Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej">Stowarzyszenie Osób Narodowości Śląskiej</a>, które swoim zasięgiem obejmuje cały Śląsk, z kołami m.in. w Opolu (siedziba), Chorzowie, Rudzie Śląskiej, a od października 2013 roku również i we Wrocławiu. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Religia">Religia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=32" title="Edytuj sekcję: Religia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=32" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Religia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Protestantyzm_na_%C5%9Al%C4%85sku_Cieszy%C5%84skim" title="Protestantyzm na Śląsku Cieszyńskim">Protestantyzm na Śląsku Cieszyńskim</a> i <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85ski_Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Ewangelicki_Augsburskiego_Wyznania" title="Śląski Kościół Ewangelicki Augsburskiego Wyznania">Śląski Kościół Ewangelicki Augsburskiego Wyznania</a>.</i></div> <p>Na <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górnym Śląsku</a> głównymi ośrodkami kultu religijnego <a href="/wiki/Katolicyzm" title="Katolicyzm">katolików</a> są <a href="/wiki/Bazylika_Naj%C5%9Bwi%C4%99tszej_Marii_Panny_i_%C5%9Bw._Bart%C5%82omieja_w_Piekarach_%C5%9Al%C4%85skich" title="Bazylika Najświętszej Marii Panny i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich">bazylika Najświętszej Marii Panny i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich</a> oraz <a href="/wiki/Sanktuarium_%C5%9Bw._Anny_na_G%C3%B3rze_%C5%9Bw._Anny" title="Sanktuarium św. Anny na Górze św. Anny">Sanktuarium św. Anny na Górze św. Anny</a>. Ważnym miejscem pątniczym w tej części Śląska jest również <a href="/wiki/Bazylika_Narodzenia_Naj%C5%9Bwi%C4%99tszej_Maryi_Panny_w_Pszowie" title="Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Pszowie">bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Pszowie</a>. </p><p>Najważniejszym ośrodkiem kultu religijnego na Dolnym Śląsku jest <a href="/wiki/Bazylika_i_sanktuarium_%C5%9Bw._Jadwigi_w_Trzebnicy" title="Bazylika i sanktuarium św. Jadwigi w Trzebnicy">Sanktuarium św. Jadwigi w Trzebnicy</a>, w której spoczywają relikwie <a href="/wiki/Jadwiga_%C5%9Al%C4%85ska" title="Jadwiga Śląska">św. Jadwigi</a>, patronki Śląska. </p><p>Pierwsze trendy protestanckie dotarły do regionu wkrótce po wystąpieniu <a href="/wiki/Marcin_Luter" title="Marcin Luter">Marcina Lutra</a> w 1517 roku. Liczbę wiernych <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Ewangelicko-Augsburski_w_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej">kościoła Ewangelicko-Augsburskiego</a> na samym Śląsku Cieszyńskim szacuje się na ponad 40 tys.<sup id="cite_ref-113" class="reference"><a href="#cite_note-113">[109]</a></sup> (w całej Polsce jest ok. 75 tysięcy<sup id="cite_ref-LWF2009_114-0" class="reference"><a href="#cite_note-LWF2009-114">[110]</a></sup>). W czeskiej części Śląska istnieje <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85ski_Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Ewangelicki_Augsburskiego_Wyznania" title="Śląski Kościół Ewangelicki Augsburskiego Wyznania">Śląski Kościół Ewangelicki Augsburskiego Wyznania</a>, do którego w 2009 r. należało ok. 15,6 tys. wiernych<sup id="cite_ref-LWF2009_114-1" class="reference"><a href="#cite_note-LWF2009-114">[110]</a></sup>. </p><p>Szczególne znaczenie ma <a href="/wiki/Ostr%C3%B3w_Tumski_we_Wroc%C5%82awiu" title="Ostrów Tumski we Wrocławiu">Ostrów Tumski we Wrocławiu</a>, a na nim – <a href="/wiki/Archikatedra_%C5%9Bw._Jana_Chrzciciela_we_Wroc%C5%82awiu" title="Archikatedra św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu">archikatedra</a> i najstarsze tutejsze świątynie – <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Idziego_we_Wroc%C5%82awiu" title="Kościół św. Idziego we Wrocławiu">kościół św. Idziego</a> i <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Marcina_we_Wroc%C5%82awiu" title="Kościół św. Marcina we Wrocławiu">kościół św. Marcina</a><sup id="cite_ref-115" class="reference"><a href="#cite_note-115">[111]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ludność"><span id="Ludno.C5.9B.C4.87"></span>Ludność</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=33" title="Edytuj sekcję: Ludność" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=33" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ludność"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85zacy" title="Ślązacy">Ślązacy</a>.</i></div> <p>Na Śląsku mieszkają głównie grupy narodowościowe: <a href="/wiki/Polacy" title="Polacy">Polacy</a>, <a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemcy</a>, <a href="/wiki/Czesi" title="Czesi">Czesi</a> oraz grupa ludności określająca się jako <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85zacy" title="Ślązacy">Ślązacy</a> w znaczeniu osobnej narodowości. W Polsce nie jest uznawana <a href="/wiki/Narodowo%C5%9B%C4%87_%C5%9Bl%C4%85ska" title="Narodowość śląska">narodowość śląska</a>, podobnie w Czechach. Według polskiego <a href="/wiki/Narodowy_Spis_Powszechny_Ludno%C5%9Bci_i_Mieszka%C5%84_2002" title="Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002">Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku</a> narodowość śląską zadeklarowało 173 148 osób, natomiast w spisie powszechnym na terenie Czech w 2001 roku narodowość śląską deklaruje 10 878 osób. Najnowszy spis z roku 2011 wykazał, że do narodowości śląskiej przyznaje się 809 tys. ludzi. Z tego 362 tys. czuje się tylko Ślązakami, zaś reszta Ślązakami i Polakami lub Ślązakami i Niemcami. Istnienie osobnej narodowości śląskiej jest dyskusyjne – część członków grupy etnicznej deklaruje narodowość polską, część śląską, część czeską, część niemiecką. </p><p>Po zjednoczeniu Prus z Rzeszą Niemiecką, na tereny Górnego i Dolnego Śląska po raz kolejny napłynęła liczna populacja niemieckojęzyczna. Jednak jeszcze w 1923 roku wydany w Niemczech atlas geograficzny i demograficzny <a href="/wiki/Richard_Andree" title="Richard Andree">Richarda Andreego</a> ukazywał, że ludność polskojęzyczna stanowiła bezwzględną większość na Górnym Śląsku i liczyła na tych terenach 75% ogółu populacji<sup id="cite_ref-116" class="reference"><a href="#cite_note-116">[112]</a></sup>, dane te potwierdzają także wcześniejsze wyniki wyborów komunalnych z 9 października 1919 r., w których 70% ludności głosowała na listy polskie, nie potwierdzają jednak wyniki <a href="/wiki/Plebiscyt_na_G%C3%B3rnym_%C5%9Al%C4%85sku" title="Plebiscyt na Górnym Śląsku">plebiscytu</a> z 1921 roku, kiedy to większość ludności głosowała za pozostaniem regionu w granicach Niemiec. Ponadto spis z 1910 wykazał, że ludność polskojęzyczna stanowiła już tylko 53% ludności Górnego Śląska - spowodowane było to germanizacją i napływem ludności niemieckiej<sup id="cite_ref-117" class="reference"><a href="#cite_note-117">[113]</a></sup>. Na obszarze Górnego Śląska, który przypadł w <a href="/wiki/Plebiscyt_na_G%C3%B3rnym_%C5%9Al%C4%85sku" title="Plebiscyt na Górnym Śląsku">plebiscycie</a> stronie niemieckiej, podczas spisu w 1925 roku, mimo nacisku administracyjnego i propagandy antypolskiej, 151 200 osób zadeklarowało język polski jako ojczysty (co stanowiło 11,2% populacji niemieckiego obszaru Górnego Śląska), natomiast 384 600 osób (28,5%) podało, że posługuje się językiem niemieckim i polskim<sup id="cite_ref-Borowicz2005_68-2" class="reference"><a href="#cite_note-Borowicz2005-68">[66]</a></sup>. Po roku 1945 i zakończeniu <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojny światowej</a> na tereny Śląska (znajdującego się już wtedy w większości w granicach Polski) przesiedlono ludność polską wysiedloną z <a href="/wiki/Kresy_Wschodnie" title="Kresy Wschodnie">Kresów Wschodnich</a> co sprawiło, iż dotychczasowa mniejszość polska na obszarze całej krainy Śląsk stała się większością. Niemcy oraz zgermanizowani Ślązacy zostali w dużej liczbie wysiedleni do Niemiec lub zbiegli w głąb Niemiec przed nadciągającą <a href="/wiki/Armia_Czerwona" title="Armia Czerwona">Armią Czerwoną</a>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Jezyk_niemiecki_w_gminach.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Jezyk_niemiecki_w_gminach.png/220px-Jezyk_niemiecki_w_gminach.png" decoding="async" width="220" height="372" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Jezyk_niemiecki_w_gminach.png/330px-Jezyk_niemiecki_w_gminach.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Jezyk_niemiecki_w_gminach.png/440px-Jezyk_niemiecki_w_gminach.png 2x" data-file-width="775" data-file-height="1312" /></a><figcaption>Gminy na Górnym Śląsku w których wprowadzono lub można wprowadzić język niemiecki jako urzędowy język pomocniczy</figcaption></figure> <p>W wyniku zmian granic w 1945 roku zdecydowaną większość ludności całego Śląska stanowią <a href="/wiki/Polacy" title="Polacy">Polacy</a>. <a href="/wiki/Dolny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Dolny Śląsk">Dolny Śląsk</a> jest niemal jednolicie polski, natomiast <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górny Śląsk</a>, którego południowe części wchodzą w skład <a href="/wiki/Czechy" title="Czechy">Republiki Czeskiej</a>, jest nieco bardziej różnorodny. Obecnie Górny Śląsk zamieszkują: <a href="/wiki/Polacy" title="Polacy">Polacy</a> (dominujący) oraz <a href="/wiki/Mniejszo%C5%9B%C4%87_niemiecka_w_Polsce" title="Mniejszość niemiecka w Polsce">Niemcy</a> i <a href="/wiki/Czesi" title="Czesi">Czesi</a>. Polacy zamieszkują największą polską część Górnego Śląska oraz <a href="/wiki/Zaolzie" title="Zaolzie">Zaolzie</a> na <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_Cieszy%C5%84ski" title="Śląsk Cieszyński">Śląsku Cieszyńskim</a> (przyjmując, że stanowi on część Górnego Śląska). Czesi mieszkają tylko w południowo-zachodniej części Górnego Śląska, należącej do Czech (<a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_Czeski" title="Śląsk Czeski">Śląsku Czeskim</a>). Polską część Górnego Śląska zamieszkuje znaczna <a href="/wiki/Mniejszo%C5%9B%C4%87_niemiecka_w_Polsce" title="Mniejszość niemiecka w Polsce">grupa Niemców</a>. Według spisu powszechnego z 2002 roku w województwie śląskim i opolskim tę narodowość zadeklarowało 138,7 tys. osób. W województwie opolskim Niemcy stanowią ponad 10% ludności. Na terenie 27 gmin województwa opolskiego i jednej gminy województwa śląskiego przedstawiciele mniejszości niemieckiej stanowią ponad 20% mieszkańców gminy<sup id="cite_ref-118" class="reference"><a href="#cite_note-118">[114]</a></sup>. Ponadto w <a href="/wiki/Narodowy_Spis_Powszechny_Ludno%C5%9Bci_i_Mieszka%C5%84_2002" title="Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002">2002 r. w Polsce</a> 173,2 tys. osób zadeklarowało <a href="/wiki/Narodowo%C5%9B%C4%87_%C5%9Bl%C4%85ska" title="Narodowość śląska">narodowość śląską</a>, natomiast w spisie powszechnym na terenie Czech w 2001 r. narodowość śląską zadeklarowało 10,9 tys. osób. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Mowa">Mowa</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=34" title="Edytuj sekcję: Mowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=34" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Mowa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Etnolekt_%C5%9Bl%C4%85ski" title="Etnolekt śląski">etnolekt śląski</a> i <a href="/wiki/Dialekt_%C5%9Bl%C4%85ski_j%C4%99zyka_niemieckiego" title="Dialekt śląski języka niemieckiego">dialekt śląski języka niemieckiego</a>.</i></div> <p>Ludność Śląska w zależności od zamieszkania głównie porozumiewa się językami: <a href="/wiki/J%C4%99zyk_czeski" title="Język czeski">czeskim</a>, <a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niemieckim</a>, <a href="/wiki/J%C4%99zyk_polski" title="Język polski">polskim</a>, a także <a href="/wiki/Dialekt_%C5%9Bl%C4%85ski_j%C4%99zyka_niemieckiego" title="Dialekt śląski języka niemieckiego">dialektem śląskim języka niemieckiego</a>, <a href="/wiki/Gwary_laskie" title="Gwary laskie">dialektami laskimi</a>, <a href="/wiki/Etnolekt_%C5%9Bl%C4%85ski" title="Etnolekt śląski">zespołem dialektów śląskich języka polskiego</a> (uznawanych przez niektóre środowiska za osobny język). Językiem czeskim i dialektami laskimi ludność porozumiewa się przede wszystkim na Śląsku Czeskim, językiem polskim głównie w polskiej części Śląska, śląskim głównie na Górnym Śląsku a językiem niemieckim w niemieckiej części Śląska i na Górnym Śląsku. </p><p>Obecnie <a href="/wiki/Gminy_w_Polsce_z_j%C4%99zykiem_pomocniczym" title="Gminy w Polsce z językiem pomocniczym">16 z kilkudziesięciu gmin</a> województwa śląskiego i opolskiego, których dotyczy <i>Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 roku o mniejszościach narodowych i etnicznych, oraz o języku regionalnym</i> ma wprowadzony urzędowo język niemiecki. Dodatkowo niektóre gminy lub miejscowości wprowadzają niemieckie nazwy (9 wsi i 2 osady w województwie opolskim)<sup id="cite_ref-119" class="reference"><a href="#cite_note-119">[115]</a></sup> lub dwujęzyczne, niemiecko-polskie tablice informacyjne (np. w <a href="/wiki/%C5%81ubowice_(wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie)" title="Łubowice (województwo śląskie)">Łubowicach</a> w województwie śląskim)<sup id="cite_ref-120" class="reference"><a href="#cite_note-120">[116]</a></sup>. Na Górnym Śląsku działa 368 publicznych placówek oświatowych: przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów i liceów, w których nauczany jest język niemiecki jako ojczysty<sup id="cite_ref-autonazwa1_121-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa1-121">[117]</a></sup>. Ponadto w Radiu Katowice i Radiu Opole nadawane są niemiecko-polskie audycje radiowe<sup id="cite_ref-122" class="reference"><a href="#cite_note-122">[118]</a></sup> i wydawana jest niemieckojęzyczna prasa np. „Schlesisches Wochenblatt” („Tygodnik Śląski”, „Gazeta Niemców w Polsce”)<sup id="cite_ref-123" class="reference"><a href="#cite_note-123">[119]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Architektura">Architektura</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=35" title="Edytuj sekcję: Architektura" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=35" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Architektura"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Castle_F%C3%BCrstenstein.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Castle_F%C3%BCrstenstein.JPG/220px-Castle_F%C3%BCrstenstein.JPG" decoding="async" width="220" height="162" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Castle_F%C3%BCrstenstein.JPG/330px-Castle_F%C3%BCrstenstein.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Castle_F%C3%BCrstenstein.JPG/440px-Castle_F%C3%BCrstenstein.JPG 2x" data-file-width="3003" data-file-height="2214" /></a><figcaption><a href="/wiki/Zamek_Ksi%C4%85%C5%BC" title="Zamek Książ">Zamek Książ</a></figcaption></figure><p> Pierwsza budowla murowana na Śląsku, to najprawdopodobniej świątynia zbudowana w miejscu <a href="/wiki/Archikatedra_%C5%9Bw._Jana_Chrzciciela_we_Wroc%C5%82awiu" title="Archikatedra św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu">katedry we Wrocławiu</a>, a następnie <a href="/wiki/Rotunda_%C5%9Bw._Miko%C5%82aja_w_Cieszynie" title="Rotunda św. Mikołaja w Cieszynie">kościół św. Mikołaja w Cieszynie</a> z połowy XI wieku. Wcześniej jednak powstawały na Śląsku grody obronne z wykorzystaniem elementów kamiennych. Duże zmiany w <i>krajobrazie architektonicznym</i> pojawiły się w XII wieku na Dolnym Śląsku, wraz z murowanym budownictwem epoki <a href="/wiki/Sztuka_roma%C5%84ska" title="Sztuka romańska">romanizmu</a>. Pierwsze ceglane budowle datowane są na czasy <a href="/wiki/Boles%C5%82aw_I_Wysoki" title="Bolesław I Wysoki">Bolesława Wysokiego</a>. W tym czasie na ziemiach śląskich pojawiło się wiele zamków i rezydencji wraz ze wzorcami architektonicznymi pochodzącymi z Francji, Niemiec, czy Włoch. Od czasów renesansu Śląsk charakteryzowała bogata architektura sakralna, zachowana do dzisiaj przeważnie w kształcie i stylistyce drewnianych kościołów<sup id="cite_ref-Architektura_Katowic_2002_124-0" class="reference"><a href="#cite_note-Architektura_Katowic_2002-124">[120]</a></sup>. Na <a href="/wiki/Lista_%C5%9Bwiatowego_dziedzictwa_UNESCO" title="Lista światowego dziedzictwa UNESCO">liście światowego dziedzictwa UNESCO</a> znajduje się <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Pokoju_w_%C5%9Awidnicy" title="Kościół Pokoju w Świdnicy">Kościół Pokoju w Świdnicy</a>, zbudowany w połowie XVII wieku. Najstarszymi zachowanymi do naszych czasów kościołów drewnianych są średniowieczne kościoły <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Wszystkich_%C5%9Awi%C4%99tych_w_%C5%81aziskach" title="Kościół Wszystkich Świętych w Łaziskach">Wszystkich Świętych w Łaziskach</a> i <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Wszystkich_%C5%9Awi%C4%99tych_w_Sierotach" title="Kościół Wszystkich Świętych w Sierotach">Sierotach</a> na Górnym Śląsku. <a href="/wiki/Wie%C5%BCa_Woka" title="Wieża Woka">Wieża Woka</a> w Prudniku jest najstarszą prywatną budowlą obronną na terenie obecnej Polski<sup id="cite_ref-125" class="reference"><a href="#cite_note-125">[121]</a></sup>. </p><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Industriada_2014_-_Nikiszowiec_2.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Industriada_2014_-_Nikiszowiec_2.JPG/220px-Industriada_2014_-_Nikiszowiec_2.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Industriada_2014_-_Nikiszowiec_2.JPG/330px-Industriada_2014_-_Nikiszowiec_2.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Industriada_2014_-_Nikiszowiec_2.JPG/440px-Industriada_2014_-_Nikiszowiec_2.JPG 2x" data-file-width="4372" data-file-height="3279" /></a><figcaption><a href="/wiki/Familok" title="Familok">Familoki</a> w <a href="/wiki/Nikiszowiec" title="Nikiszowiec">Nikiszowcu</a></figcaption></figure> <p>Wielokrotnie przez Śląsk przenikały na ziemie polskie różne style architektoniczne, przykładem może być architektura klasycystyczna, której najstarszym przedstawicielem na ziemiach polskich jest <a href="/wiki/Pa%C5%82ac_w_Wodzis%C5%82awiu_%C5%9Al%C4%85skim" title="Pałac w Wodzisławiu Śląskim">Pałac Dietrichsteinów</a> w Wodzisławiu Śląskim. </p><p>Największe zmiany architektoniczne na <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górnym Śląsku</a> pojawiły się wraz z nastaniem epoki przemysłowej w XIX wieku, a następnie w latach <a href="/wiki/Polska_Rzeczpospolita_Ludowa" title="Polska Rzeczpospolita Ludowa">PRL</a>, gdy nastąpił gwałtowny rozwój miast na tym terenie. Poza budownictwem przemysłowym oraz osiedlami robotniczymi takimi jak np. <a href="/wiki/Kolonia_Emma" title="Kolonia Emma">Kolonia Emma</a> w Radlinie w XIX wieku i na początku XX budowane były także okazałe rezydencje właścicieli tutejszych majątków <a href="/wiki/Henckel_von_Donnersmarck" title="Henckel von Donnersmarck">Henckel von Donnersmarcków</a> czy książąt z innych rodów<sup id="cite_ref-Architektura_Katowic_2002_124-1" class="reference"><a href="#cite_note-Architektura_Katowic_2002-124">[120]</a></sup>. </p><p>W XX wieku w miastach Śląska powstało wiele budynków modernistycznych i ekspresjonistycznych, szczególnie we Wrocławiu (np. <a href="/wiki/Hala_Stulecia_we_Wroc%C5%82awiu" title="Hala Stulecia we Wrocławiu">Hala Stulecia</a>, <a href="/wiki/WUWA" title="WUWA">WUWA</a>, czy <a href="/wiki/Dom_Handlowy_Kameleon" title="Dom Handlowy Kameleon">Dom Handlowy Petersdorf</a>). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gospodarka">Gospodarka</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=36" title="Edytuj sekcję: Gospodarka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=36" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Gospodarka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:KWK_Jas-Mos.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/KWK_Jas-Mos.jpg/220px-KWK_Jas-Mos.jpg" decoding="async" width="220" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/KWK_Jas-Mos.jpg/330px-KWK_Jas-Mos.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/KWK_Jas-Mos.jpg/440px-KWK_Jas-Mos.jpg 2x" data-file-width="2569" data-file-height="1969" /></a><figcaption><a href="/wiki/Kopalnia_W%C4%99gla_Kamiennego_Jas-Mos" title="Kopalnia Węgla Kamiennego Jas-Mos">Kopalnia Węgla Kamiennego Jas-Mos</a></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Górnictwo"><span id="G.C3.B3rnictwo"></span>Górnictwo</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=37" title="Edytuj sekcję: Górnictwo" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=37" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Górnictwo"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Największe kopalnie miedzi znajdują się w <a href="/wiki/Legnicko-G%C5%82ogowski_Okr%C4%99g_Miedziowy" title="Legnicko-Głogowski Okręg Miedziowy">Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym</a> (LGOM). </p><p>Do najstarszych ośrodków wydobycia węgla kamiennego należały <a href="/w/index.php?title=Zag%C5%82%C4%99bie_Noworudzkie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zagłębie Noworudzkie (strona nie istnieje)">Zagłębie Noworudzkie</a> i <a href="/wiki/Dolno%C5%9Bl%C4%85skie_Zag%C5%82%C4%99bie_W%C4%99glowe" title="Dolnośląskie Zagłębie Węglowe">Wałbrzyskie</a><sup id="cite_ref-126" class="reference"><a href="#cite_note-126">[122]</a></sup>. </p><p>Najstarsza czynna kopalnia węgla kamiennego w <a href="/wiki/Europa" title="Europa">Europie</a> – <a href="/wiki/Kopalnia_W%C4%99gla_Kamiennego_%E2%80%9EMurcki%E2%80%9D" title="Kopalnia Węgla Kamiennego „Murcki”">KWK Murcki</a> w <a href="/wiki/G%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85ski_Okr%C4%99g_Przemys%C5%82owy" title="Górnośląski Okręg Przemysłowy">Górnośląskim Okręgu Przemysłowym</a> (GOP). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Energetyka">Energetyka</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=38" title="Edytuj sekcję: Energetyka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=38" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Energetyka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W Rybniku znajduje się <a href="/wiki/Elektrownia_Rybnik" title="Elektrownia Rybnik">Elektrownia Rybnik</a> S.A. (grupa PGE) o mocy 1775 MW (7% mocy zainstalowanej w Polsce), w Opolu PGE <a href="/wiki/Elektrownia_Opole" title="Elektrownia Opole">Elektrownia Opole</a> S.A. o mocy 1492 MW, w Łaziskach Górnych <a href="/wiki/Elektrownia_%C5%81aziska" title="Elektrownia Łaziska">Elektrownia Łaziska</a> o mocy 1155 MW (4,2% mocy w Polsce). </p><p>Przy hutach miedzi w Legnicy i Głogowie oraz przy niektórych kopalniach węgla kamiennego (m.in. przy KWK Jankowice, KWK Chwałowice, KWK Halemba) działają elektrociepłownie. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Przemysł_hutniczy"><span id="Przemys.C5.82_hutniczy"></span>Przemysł hutniczy</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=39" title="Edytuj sekcję: Przemysł hutniczy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=39" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przemysł hutniczy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Huty miedzi znajdują się w <a href="/wiki/Huta_Miedzi_Legnica" class="mw-redirect" title="Huta Miedzi Legnica">Legnicy</a>, w <a href="/wiki/G%C5%82og%C3%B3w" title="Głogów">Głogowie</a> oraz w <a href="/wiki/Orsk_(Polska)" title="Orsk (Polska)">Orsku</a>. </p><p>W <a href="/wiki/Szklary_(powiat_z%C4%85bkowicki)" title="Szklary (powiat ząbkowicki)">Szklarach</a> na Dolnym Śląsku do 2. połowy lat 80. działała poniemiecka huta niklu. Kopalnię <a href="/wiki/Serpentynit" title="Serpentynit">serpentynitów</a> – skał zawierających nikiel, częściowo odkrywkową, częściowo głębinową (liczne sztolnie) zamknięto znacznie wcześniej. Stara huta bardzo silnie zatruwała środowisko. Trujące związki wydobywały się m.in. z komina hutniczego pozbawionego jakichkolwiek urządzeń oczyszczających. Ponadto emitowano duże ilości azbestu stanowiącego naturalny składnik serpentynitów. Huta została zamknięta z powodu przestarzałej technologii, nieopłacalności modernizacji oraz bardzo negatywnego wpływu na środowisko. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Przemysł_motoryzacyjny"><span id="Przemys.C5.82_motoryzacyjny"></span>Przemysł motoryzacyjny</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=40" title="Edytuj sekcję: Przemysł motoryzacyjny" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=40" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przemysł motoryzacyjny"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Na Śląsku jest silnie rozwinięty jest przemysł <a href="/wiki/Motoryzacja" title="Motoryzacja">motoryzacyjny</a>. Znajdują się tu trzy fabryki samochodów: <a href="/wiki/Fabryka_Samochod%C3%B3w_Ma%C5%82olitra%C5%BCowych" title="Fabryka Samochodów Małolitrażowych">Fiat Auto Poland</a> w Tychach i Bielsku-Białej oraz <a href="/wiki/Opel_Manufacturing_Poland" title="Opel Manufacturing Poland">General Motors Manufacturing Poland</a> w Gliwicach. </p><p>Znajdują się tu również fabryki pojazdów i sprzętu wojskowego: <a href="/wiki/Zak%C5%82ady_Mechaniczne_%E2%80%9EBumar-%C5%81ab%C4%99dy%E2%80%9D" title="Zakłady Mechaniczne „Bumar-Łabędy”">Bumar Łabędy</a> oraz <a href="/wiki/Rosomak_(przedsi%C4%99biorstwo)" title="Rosomak (przedsiębiorstwo)">Wojskowe Zakłady Mechaniczne</a>. Istnieją tu także trzy fabryki produkujące <a href="/wiki/Tabor_kolejowy" title="Tabor kolejowy">tabor kolejowy</a>: <a href="/wiki/Alstom_Konstal" title="Alstom Konstal">Alstom Konstal</a>, <a href="/wiki/Protram" title="Protram">Protram</a> oraz <a href="/wiki/Newag_Gliwice" title="Newag Gliwice">Newag Gliwice</a>. W Ośrodku Badawczo-Rozwojowym w Bielsku-Białej produkowane były szybowce (m.in. SZD–48–3 Jantar Std 3, SZD 30 Pirat, SZD 51–1 Junior, SZD–50–3 Puchacz). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Transport">Transport</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=41" title="Edytuj sekcję: Transport" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=41" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Transport"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Transport_drogowy">Transport drogowy</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=42" title="Edytuj sekcję: Transport drogowy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=42" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Transport drogowy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Most_w_Mszanie_powiat_wodzis%C5%82awski_2015.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Most_w_Mszanie_powiat_wodzis%C5%82awski_2015.jpg/220px-Most_w_Mszanie_powiat_wodzis%C5%82awski_2015.jpg" decoding="async" width="220" height="116" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Most_w_Mszanie_powiat_wodzis%C5%82awski_2015.jpg/330px-Most_w_Mszanie_powiat_wodzis%C5%82awski_2015.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Most_w_Mszanie_powiat_wodzis%C5%82awski_2015.jpg/440px-Most_w_Mszanie_powiat_wodzis%C5%82awski_2015.jpg 2x" data-file-width="3968" data-file-height="2095" /></a><figcaption>Autostrada <a href="/wiki/Autostrada_A1_(Polska)" title="Autostrada A1 (Polska)">A1</a> – <a href="/wiki/Most_autostradowy_w_Mszanie" title="Most autostradowy w Mszanie">Most autostradowy w Mszanie</a></figcaption></figure> <p>Przez obszar Śląska przebiega szereg ważnych dróg i autostrad. Ważnym traktem są autostrady <a href="/wiki/Autostrada_A1_(Polska)" title="Autostrada A1 (Polska)">A1</a> i <a href="/wiki/Autostrada_D1_(Czechy)" title="Autostrada D1 (Czechy)">D1</a>. Na terenie Śląska autostrada A1 (łącząca <a href="/wiki/Gda%C5%84sk" title="Gdańsk">Gdańsk</a>, <a href="/wiki/Toru%C5%84" title="Toruń">Toruń</a>, <a href="/wiki/%C5%81%C3%B3d%C5%BA" title="Łódź">Łódź</a> i <a href="/wiki/Cz%C4%99stochowa" title="Częstochowa">Częstochowę</a> ze Śląskiem) została ukończona. Na granicy państwowej w pobliżu polskiego <a href="/wiki/Wodzis%C5%82aw_%C5%9Al%C4%85ski" title="Wodzisław Śląski">Wodzisławia Śląskiego</a> i czeskiego <a href="/wiki/Bogumin" title="Bogumin">Bogumina</a> łączy się z jej czeską kontynuatorką autostradą D1, biegnącą dalej w kierunku <a href="/wiki/Morawy" title="Morawy">Moraw</a> i <a href="/wiki/Praga" title="Praga">Pragi</a>. Niemniej ważnym szlakiem jest autostrada <a href="/wiki/Autostrada_A4_(Polska)" title="Autostrada A4 (Polska)">A4</a> łącząca Śląsk z <a href="/wiki/G%C3%B3rne_%C5%81u%C5%BCyce" title="Górne Łużyce">Łużycami Górnymi</a> i <a href="/wiki/Ma%C5%82opolska" title="Małopolska">Małopolską</a>. Trasa ta łączy również <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górny</a> i <a href="/wiki/Dolny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Dolny Śląsk">Dolny Śląsk</a>, stanowi też ważną <a href="/wiki/Arteria_komunikacyjna" title="Arteria komunikacyjna">arterię komunikacyjną</a> w <a href="/wiki/G%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85ski_Okr%C4%99g_Przemys%C5%82owy" title="Górnośląski Okręg Przemysłowy">Górnośląskim Okręgu Przemysłowym</a>, oraz ważny szlak pomiędzy <a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemcami</a> a <a href="/wiki/Ukraina" title="Ukraina">Ukrainą</a>. Ponadto na terenie Śląska znajdują się fragmenty autostrad <a href="/wiki/Autostrada_A8_(Polska)" title="Autostrada A8 (Polska)">A8</a> i <a href="/wiki/Autostrada_A18_(Polska)" title="Autostrada A18 (Polska)">A18</a>. Przez Śląsk przebiegają lub będą przebiegać również drogi ekspresowe <a href="/wiki/Droga_ekspresowa_S1_(Polska)" title="Droga ekspresowa S1 (Polska)">S1</a>, <a href="/wiki/Droga_ekspresowa_S3_(Polska)" title="Droga ekspresowa S3 (Polska)">S3</a>, <a href="/wiki/Droga_ekspresowa_S5_(Polska)" title="Droga ekspresowa S5 (Polska)">S5</a>, <a href="/wiki/Droga_ekspresowa_S8_(Polska)" title="Droga ekspresowa S8 (Polska)">S8</a>, i <a href="/wiki/Droga_ekspresowa_S11_(Polska)" title="Droga ekspresowa S11 (Polska)">S11</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Transport_kolejowy">Transport kolejowy</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=43" title="Edytuj sekcję: Transport kolejowy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=43" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Transport kolejowy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="thumb tmulti tleft"><div class="thumbinner" style="width:388px;max-width:388px"><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;width:192px;max-width:192px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:45WE-028A_(27438743589).jpg" class="mw-file-description"><img alt="KD" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/45WE-028A_%2827438743589%29.jpg/190px-45WE-028A_%2827438743589%29.jpg" decoding="async" width="190" height="127" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/45WE-028A_%2827438743589%29.jpg/285px-45WE-028A_%2827438743589%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/45WE-028A_%2827438743589%29.jpg/380px-45WE-028A_%2827438743589%29.jpg 2x" data-file-width="6000" data-file-height="4000" /></a></span></div></div><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;width:192px;max-width:192px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:27WEb-002,_Katowice,_2014-08-17_(Muri_WK14).jpg" class="mw-file-description"><img alt="KS" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/27WEb-002%2C_Katowice%2C_2014-08-17_%28Muri_WK14%29.jpg/190px-27WEb-002%2C_Katowice%2C_2014-08-17_%28Muri_WK14%29.jpg" decoding="async" width="190" height="127" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/27WEb-002%2C_Katowice%2C_2014-08-17_%28Muri_WK14%29.jpg/285px-27WEb-002%2C_Katowice%2C_2014-08-17_%28Muri_WK14%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/27WEb-002%2C_Katowice%2C_2014-08-17_%28Muri_WK14%29.jpg/380px-27WEb-002%2C_Katowice%2C_2014-08-17_%28Muri_WK14%29.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span></div></div><div style="clear:left"></div><div class="thumbcaption" style="clear:left;text-align:left"><a href="/wiki/Koleje_Dolno%C5%9Bl%C4%85skie" title="Koleje Dolnośląskie">Koleje Dolnośląskie</a> i <a href="/wiki/Koleje_%C5%9Al%C4%85skie" title="Koleje Śląskie">Koleje Śląskie</a></div></div></div> <p>Pierwszą linią kolejową na Śląsku była <a href="/wiki/Kolej_G%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85ska" title="Kolej Górnośląska">Kolej Górnośląska</a> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> <i>Oberschlesische Eisenbahn</i>) planowana od 1836 i uruchomiona w 1842 roku, początkowo na odcinku Wrocław – <a href="/wiki/O%C5%82awa" title="Oława">Oława</a>, następnie stopniowo wydłużana do <a href="/wiki/Opole" title="Opole">Opola</a> i <a href="/wiki/G%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85ski_Okr%C4%99g_Przemys%C5%82owy" title="Górnośląski Okręg Przemysłowy">Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego</a>. W 1844 roku <i>Towarzystwo Kolei Dolnośląsko-Marchijskiej</i> uruchomiło Kolej Dolnośląsko-<a href="/wiki/Marchia_Brandenburska" title="Marchia Brandenburska">Marchijską</a>, łączącą Śląsk z <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlinem</a>. W latach 1865–1872 oddano do użytku <a href="/wiki/Kolej_Prawego_Brzegu_Odry" title="Kolej Prawego Brzegu Odry">Kolej Prawego Brzegu Odry</a> (niem. <i>Recht-Oder-Ufer-Eisenbahn</i>) łączącą Dolny Śląsk z Górnym Śląskiem. W kolejnych latach oddawano na Śląsku coraz to nowe połączenia kolejowe, głównie regionalne np. Kolej Wrocławsko-<a href="/wiki/%C5%9Awiebodzice" title="Świebodzice">Świebodzicką</a>, Kolej <a href="/wiki/Sob%C3%B3tka_(miasto)" title="Sobótka (miasto)">Sobócko</a>-<a href="/wiki/%C5%9Awidnica" title="Świdnica">Świdnicką</a>, Kolej Wrocławsko-<a href="/wiki/Trzebnica" title="Trzebnica">Trzebnicką</a> czy Kolej Wrocławsko-<a href="/wiki/Jelcz-Laskowice" title="Jelcz-Laskowice">Jelczańską</a>. W latach 1928–1933 powstała <a href="/wiki/Linia_kolejowa_nr_131" title="Linia kolejowa nr 131">Magistrala węglowa</a> łącząca <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie_(II_Rzeczpospolita)" title="Województwo śląskie (II Rzeczpospolita)">województwo śląskie</a> z portami nadbałtyckimi w <a href="/wiki/Tr%C3%B3jmiasto" title="Trójmiasto">Trójmieście</a>. </p><p>Na Śląsku zbudowano również dwie sieci <a href="/wiki/Kolej_w%C4%85skotorowa" title="Kolej wąskotorowa">kolei wąskotorowych</a>. W 1853 roku powstały <a href="/wiki/G%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85skie_Koleje_W%C4%85skotorowe" title="Górnośląskie Koleje Wąskotorowe">Górnośląskie Koleje Wąskotorowe</a>, natomiast w 1899 roku <a href="/wiki/Wroc%C5%82awska_Kolej_Dojazdowa" title="Wrocławska Kolej Dojazdowa">Wąskotorowa Kolej Wrocławsko-Trzebnicko-Prusicka</a> (niem: <i>Breslau–Trebnitz–Prausnitzer Kleinbahn</i>). Kolej wąskotorowa w połowie XIX i w początkach XX wieku były kluczowym elementem lokalnego <a href="/wiki/System_transportowy" title="System transportowy">systemu transportowego</a>, w szczególności w <a href="/wiki/G%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85skie_Zag%C5%82%C4%99bie_W%C4%99glowe" title="Górnośląskie Zagłębie Węglowe">Górnośląskim Zagłębiu Węglowym</a><sup id="cite_ref-127" class="reference"><a href="#cite_note-127">[123]</a></sup>. Dziś Wąskotorowa Kolej Wrocławsko-Trzebnicko-Prusicka nie istnieje, natomiast Górnośląskie Koleje Wąskotorowe obsługują tylko kilka odcinków w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym. Górnośląskie Koleje Wąskotorowe to najstarsza nieprzerwanie funkcjonująca kolej wąskotorowa na świecie<sup id="cite_ref-128" class="reference"><a href="#cite_note-128">[124]</a></sup>. Drugą była, obsługiwana przez kilka różnych przedsiębiorstw, sieć <a href="/wiki/Koleje_w%C4%85skotorowe_w_Zag%C5%82%C4%99biu_Ostrawsko-Karwi%C5%84skim" title="Koleje wąskotorowe w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim">kolei wąskotorowych w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim</a> (o cechach systemu tramwajowego) obejmująca 63 km torów o rozstawie 760 mm łączących miejscowości w rejonie <a href="/wiki/Ostrawa" title="Ostrawa">Ostrawy</a>, <a href="/wiki/Karwina" title="Karwina">Karwiny</a> i <a href="/wiki/Bogumin" title="Bogumin">Bogumina</a>. Pierwszy odcinek powstał w 1902 r., ostatni bezpowrotnie zlikwidowano w 1973 r. W <a href="/wiki/Park_%C5%9Al%C4%85ski" title="Park Śląski">Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku</a> istnieje także <a href="/wiki/Kolej_parkowa_w_Parku_%C5%9Al%C4%85skim" title="Kolej parkowa w Parku Śląskim">parkowa kolejka wąskotorowa</a>. Służy ona tylko do przewozów pasażerskich. Została uruchomiona w 1957 roku i działa do dnia dzisiejszego. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Transport_lotniczy">Transport lotniczy</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=44" title="Edytuj sekcję: Transport lotniczy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=44" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Transport lotniczy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Terminal_T2_we_Wroc%C5%82awiu_(cropped).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Terminal_T2_we_Wroc%C5%82awiu_%28cropped%29.jpg/220px-Terminal_T2_we_Wroc%C5%82awiu_%28cropped%29.jpg" decoding="async" width="220" height="113" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Terminal_T2_we_Wroc%C5%82awiu_%28cropped%29.jpg/330px-Terminal_T2_we_Wroc%C5%82awiu_%28cropped%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Terminal_T2_we_Wroc%C5%82awiu_%28cropped%29.jpg/440px-Terminal_T2_we_Wroc%C5%82awiu_%28cropped%29.jpg 2x" data-file-width="1023" data-file-height="527" /></a><figcaption><a href="/wiki/Port_lotniczy_Wroc%C5%82aw-Strachowice" title="Port lotniczy Wrocław-Strachowice">Port lotniczy Wrocław-Strachowice</a></figcaption></figure> <p>Pierwszym lotniskiem wybudowanym na Śląsku było <a href="/wiki/G%C4%85d%C3%B3w_Ma%C5%82y" title="Gądów Mały">Lotnisko Wrocław-Gądów</a>, zbudowane w 1910 roku, początkowo jako lotnisko wojskowe, a od 1920 roku, po ratyfikacji <a href="/wiki/Traktat_wersalski" title="Traktat wersalski">traktatu wersalskiego</a> pełniło funkcje cywilne. Znajdowało się tu lądowisko oraz hangar dla <a href="/wiki/Sterowiec" title="Sterowiec">sterowców</a><sup id="cite_ref-129" class="reference"><a href="#cite_note-129">[125]</a></sup>. Od 1922 roku funkcjonowała też na jego terenie filia zakładów lotniczych <a href="/wiki/Junkers_Flugzeug-_und_Motorenwerke" title="Junkers Flugzeug- und Motorenwerke">Junkers</a>. Lotnisko działało do 1975 roku. Późniejsze jest <a href="/wiki/Lotnisko_Gliwice-Trynek" title="Lotnisko Gliwice-Trynek">Gliwice-Trynek</a>, zbudowane w 1916 roku. Regularne loty z tego lotniska rozpoczęły się w maju 1925. 5 lipca 1931 w drodze z <a href="/wiki/Drezno" title="Drezno">Drezna</a> na lotnisku tym wylądował sterowiec <a href="/wiki/LZ_127" title="LZ 127">Graf Zeppelin</a><sup id="cite_ref-130" class="reference"><a href="#cite_note-130">[126]</a></sup>, który po jednodniowym pobycie odleciał do <a href="/wiki/Friedrichshafen" title="Friedrichshafen">Friedrichshafen</a>. Z inicjatywy <i>Ligi Obrony Przeciwpowietrznej i Przeciwgazowej</i> oraz <i>Śląskiego Towarzystwa Lotniczego</i> w latach 1926–1928 powstało lotnisko <a href="/wiki/Lotnisko_Katowice-Muchowiec" title="Lotnisko Katowice-Muchowiec">Katowice-Muchowiec</a>, natomiast w 1927 roku powstało <a href="/wiki/Lotnisko_Rybnik-Gotartowice" title="Lotnisko Rybnik-Gotartowice">Rybnik-Gotartowice</a>. W 1938 roku powstało, funkcjonujące do dziś lotnisko <a href="/wiki/Port_lotniczy_Wroc%C5%82aw-Strachowice" title="Port lotniczy Wrocław-Strachowice">Wrocław-Strachowice</a>. </p><p>Obecnie mieszkańcy Śląska są obsługiwani głównie przez trzy międzynarodowe porty lotnicze: <a href="/wiki/Port_lotniczy_Katowice-Pyrzowice" title="Port lotniczy Katowice-Pyrzowice">Katowice-Pyrzowice</a> (leżący tuż przy wschodniej granicy Śląska jednak już na terenie <a href="/wiki/Zag%C5%82%C4%99bie_D%C4%85browskie" title="Zagłębie Dąbrowskie">Zagłębia Dąbrowskiego</a>), <a href="/wiki/Port_lotniczy_Ostrawa" title="Port lotniczy Ostrawa">Ostrawa-Mosznów</a> (już na terenie <a href="/wiki/Morawy" title="Morawy">Moraw</a>), <a href="/wiki/Port_lotniczy_Wroc%C5%82aw-Strachowice" title="Port lotniczy Wrocław-Strachowice">Wrocław-Strachowice</a> oraz jeden krajowy port lotniczy <a href="/wiki/Port_lotniczy_Zielona_G%C3%B3ra-Babimost" title="Port lotniczy Zielona Góra-Babimost">Zielona Góra-Babimost</a>. Znajduje się tu także wiele małych lotnisk należących do aeroklubów. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Komunikacja_miejska">Komunikacja miejska</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=45" title="Edytuj sekcję: Komunikacja miejska" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=45" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Komunikacja miejska"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pierwszy <a href="/wiki/Tramwaj_konny" title="Tramwaj konny">tramwaj konny</a> został uruchomiony 10 lipca 1877 roku we Wrocławiu, natomiast w 1893 roku spółka Elektrische Straßenbahn Breslau AG uruchomiła tam linię elektryczną. Jest to pierwsza linia tramwaju elektrycznego na terenie obecnej Polski. Pierwsza linia tramwajowa o trakcji parowej została uruchomiona 27 maja 1894 w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym przez berlińską spółkę <a href="/wiki/G%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85skie_Tramwaje_Parowe" title="Górnośląskie Tramwaje Parowe">Oberschlesische Dampfstraßenbahn</a>. 10 kwietnia 1897 uruchomiono <a href="/wiki/Tramwaj_gazowy" title="Tramwaj gazowy">tramwaje gazowe</a> w <a href="/wiki/Tramwaje_w_Jeleniej_G%C3%B3rze" title="Tramwaje w Jeleniej Górze">Jeleniej Górze</a>. Tramwaje kursowały w wielu miastach Śląska, m.in.: w <a href="/wiki/Tramwaje_w_Legnicy" title="Tramwaje w Legnicy">Legnicy</a> (1898–1968), w <a href="/wiki/Tramwaje_w_Bielsku-Bia%C5%82ej" title="Tramwaje w Bielsku-Białej">Bielsku-Białej</a> (1895–1971), w <a href="/wiki/Tramwaje_w_Wa%C5%82brzychu" title="Tramwaje w Wałbrzychu">Wałbrzychu</a> (1898–1963), w <a href="/w/index.php?title=Tramwaje_w_Boguminie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tramwaje w Boguminie (strona nie istnieje)">Boguminie</a> (1902–1973), w <a href="/wiki/Tramwaje_w_Opawie" title="Tramwaje w Opawie">Opawie</a> (1905–1956), w <a href="/wiki/Tramwaje_w_Cieszynie" title="Tramwaje w Cieszynie">Cieszynie</a> (1911–1921). Obecnie działają tylko sieci tramwajowe we <a href="/wiki/Tramwaje_we_Wroc%C5%82awiu" title="Tramwaje we Wrocławiu">Wrocławiu</a>, w <a href="/wiki/Tramwaje_w_Ostrawie" title="Tramwaje w Ostrawie">Ostrawie</a>, w <a href="/wiki/Tramwaje_w_G%C3%B6rlitz" title="Tramwaje w Görlitz">Görlitz</a> oraz w <a href="/wiki/Tramwaje_w_G%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85sko-Zag%C5%82%C4%99biowskiej_Metropolii" title="Tramwaje w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii">Górnośląskim Okręgu Przemysłowym</a>. </p><p>Pierwszą linię trolejbusową na terenie Śląska uruchomiło 20 marca 1912 roku <i>Gleislose Bahn Brockau GmbH</i> we <a href="/wiki/Trolejbusy_we_Wroc%C5%82awiu" title="Trolejbusy we Wrocławiu">Wrocławiu</a>. Z powodu trudności technicznych została zlikwidowana rok później. Trolejbusy działały również w latach 1943–1945 i 1949–1957 w <a href="/wiki/Trolejbusy_w_Legnicy" title="Trolejbusy w Legnicy">Legnicy</a> oraz w latach 1943–1973 w <a href="/wiki/Trolejbusy_w_Wa%C5%82brzychu" title="Trolejbusy w Wałbrzychu">Wałbrzychu</a>. Obecnie linie trolejbusowe działają w trzech miastach: w <a href="/wiki/Trolejbusy_w_Ostrawie" title="Trolejbusy w Ostrawie">Ostrawie</a>, w <a href="/wiki/Trolejbusy_w_Opawie" title="Trolejbusy w Opawie">Opawie</a> oraz w <a href="/wiki/Trolejbusy_w_Tychach" title="Trolejbusy w Tychach">Tychach</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sport">Sport</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=46" title="Edytuj sekcję: Sport" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=46" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Sport"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Wroclaw_Olympic_Stadium_aerial_photograph_2017_P03.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Wroclaw_Olympic_Stadium_aerial_photograph_2017_P03.jpg/220px-Wroclaw_Olympic_Stadium_aerial_photograph_2017_P03.jpg" decoding="async" width="220" height="124" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Wroclaw_Olympic_Stadium_aerial_photograph_2017_P03.jpg/330px-Wroclaw_Olympic_Stadium_aerial_photograph_2017_P03.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Wroclaw_Olympic_Stadium_aerial_photograph_2017_P03.jpg/440px-Wroclaw_Olympic_Stadium_aerial_photograph_2017_P03.jpg 2x" data-file-width="4384" data-file-height="2466" /></a><figcaption><a href="/wiki/Stadion_Olimpijski_we_Wroc%C5%82awiu" title="Stadion Olimpijski we Wrocławiu">Stadion Olimpijski we Wrocławiu</a></figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Reprezentacja_%C5%9Al%C4%85ska_w_pi%C5%82ce_no%C5%BCnej_m%C4%99%C5%BCczyzn" title="Reprezentacja Śląska w piłce nożnej mężczyzn">Reprezentacja Śląska w piłce nożnej mężczyzn</a> i <a href="/wiki/Pi%C5%82ka_no%C5%BCna_na_G%C3%B3rnym_%C5%9Al%C4%85sku_do_1945_roku" title="Piłka nożna na Górnym Śląsku do 1945 roku">Piłka nożna na Górnym Śląsku do 1945 roku</a>.</i></div> <p>Ze Śląska pochodzi wielu wybitnych sportowców – medalistów olimpijskich lub mistrzów świata np. <a href="/wiki/Leszek_Blanik" title="Leszek Blanik">Leszek Blanik</a>, <a href="/wiki/Adam_Ma%C5%82ysz" title="Adam Małysz">Adam Małysz</a>, <a href="/wiki/Tomasz_Sikora_(biathlonista)" title="Tomasz Sikora (biathlonista)">Tomasz Sikora</a>, <a href="/wiki/Waldemar_Legie%C5%84" title="Waldemar Legień">Waldemar Legień</a>, <a href="/wiki/Jan_Kowalczyk_(je%C5%BAdziec)" title="Jan Kowalczyk (jeździec)">Jan Kowalczyk</a>, <a href="/wiki/Joachim_Halupczok" title="Joachim Halupczok">Joachim Halupczok</a>, <a href="/wiki/Rafa%C5%82_Kubacki" title="Rafał Kubacki">Rafał Kubacki</a>, <a href="/wiki/Ryszard_Wolny" title="Ryszard Wolny">Ryszard Wolny</a>, <a href="/wiki/Wojciech_Bartnik" title="Wojciech Bartnik">Wojciech Bartnik</a>, <a href="/wiki/Arkadiusz_Milik" title="Arkadiusz Milik">Arkadiusz Milik</a>, <a href="/wiki/Piotr_%C5%BBy%C5%82a" title="Piotr Żyła">Piotr Żyła</a> czy <a href="/wiki/Otylia_J%C4%99drzejczak" title="Otylia Jędrzejczak">Otylia Jędrzejczak</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=47" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=47" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Ksi%C4%99stwa_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Księstwa śląskie">księstwa śląskie</a></li> <li><a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_stanowe" title="Państwo stanowe">państwo stanowe</a></li> <li><a href="/wiki/Piastowie_%C5%9Bl%C4%85scy" title="Piastowie śląscy">Piastowie śląscy</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_(prowincja)" title="Śląsk (prowincja)">Śląsk (prowincja)</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Uwagi">Uwagi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=48" title="Edytuj sekcję: Uwagi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=48" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Uwagi"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection refsection-uwagi ll-script ll-script-uwagi"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">Jeśli uwzględniać łużyckie powiaty włączone w czasie reformy administracyjnej w 1815 roku do pruskiej <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_(prowincja)" title="Śląsk (prowincja)">prowincji śląskiej</a>. W niemieckiej tradycji granice prowincji utrwaliły się jako tradycyjne granice Śląska, podczas gdy w czeskiej i polskiej – opartej o pierwotne granice diecezji wrocławskiej – jego zachodni kraniec wyznacza Kwisa, a ziemie przyłączone w 1815 postrzega się jako część historycznych <a href="/wiki/%C5%81u%C5%BCyce" title="Łużyce">Łużyc</a>. W latach 1994–2008 w Niemczech istniała jednostka administracyjna <a href="/wiki/Niederschlesischer_Oberlausitzkreis" title="Niederschlesischer Oberlausitzkreis">Niederschlesischer Oberlausitzkreis</a> (dolnośląski powiat górnołużycki), który został włączony do nowo powstałego <a href="/wiki/Powiat_G%C3%B6rlitz" title="Powiat Görlitz">powiatu Görlitz</a>. W niemieckim <a href="/wiki/G%C3%B6rlitz" title="Görlitz">Görlitz</a> działa <a href="/wiki/Muzeum_%C5%9Al%C4%85skie_w_G%C3%B6rlitz" title="Muzeum Śląskie w Görlitz">Muzeum Śląskie</a>, wydawana jest gazeta <i>Niederschlesischer Kurier</i> (<i>Dolnośląski Kurier</i>), odbywają się: <a href="/wiki/Schlesisches_Musikfest" title="Schlesisches Musikfest">Śląski Festiwal Muzyczny</a>, <a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85ski_Jarmark_Bo%C5%BConarodzeniowy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Śląski Jarmark Bożonarodzeniowy (strona nie istnieje)">Śląski Jarmark Bożonarodzeniowy</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1168416#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q1168416">(inne języki)</a></span>, <a href="/w/index.php?title=Schlesische_Tippelmarkt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Schlesische Tippelmarkt (strona nie istnieje)">Schlesische Tippelmarkt</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q2239221#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q2239221">(inne języki)</a></span>, działają różne organizacje regionalne np. Regionalen Planungsverbandes Oberlausitz-Niederschlesien (<i>Regionalne stowarzyszenie planistyczne Górne Łużyce-Dolny Śląsk</i>) oraz jest częścią <a href="/w/index.php?title=Parafia_%C5%9Bl%C4%85skich_G%C3%B3rnych_%C5%81u%C5%BCyc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Parafia śląskich Górnych Łużyc (strona nie istnieje)">parafii śląskich Górnych Łużyc</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q101063848#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q101063848">(inne języki)</a></span> (podlegającej <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Ewangelicki_Berlina,_Brandenburgii_i_%C5%9Bl%C4%85skich_G%C3%B3rnych_%C5%81u%C5%BCyc" title="Kościół Ewangelicki Berlina, Brandenburgii i śląskich Górnych Łużyc">Kościołowi Ewangelickiemu Berlina, Brandenburgii i śląskich Górnych Łużyc</a>). Konstytucja Saksonii zezwala na korzystanie z flagi i herbu Dolnego Śląska równoprawnie z symbolami regionu Saksonii na terenie śląskiej części kraju związkowego. Ponadto, na terenie Niemiec leży śląska miejscowość <a href="/wiki/Pechern" title="Pechern">Pechern</a>, która nigdy nie należała do Łużyc.</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">Rejon miejscowości <a href="/wiki/Czadca" title="Czadca">Czadca</a>.</span> </li> <li id="cite_note-104"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-104">↑</a></span> <span class="reference-text">Historyczne centrum miasta leży na Morawach. Śląską część Ostrawy stanowią dzielnice obrzeżne, które łącznie liczą ok. 114 tys. mieszkańców i 132,6 km².</span> </li> <li id="cite_note-105"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-105">↑</a></span> <span class="reference-text">Prawobrzeżna część miasta należy do Małopolski.</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=49" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=49" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Zbigniew Babik: <i>Najstarsza warstwa nazewnicza na ziemiach polskich w granicach średniowiecznej Słowiańszczyzny</i>. Kraków: Uniwersitas, 2001, s. 274–276. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8370525970" title="Specjalna:Książki/8370525970">ISBN <span class="isbn">83-7052-597-0</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Najstarsza+warstwa+nazewnicza+na+ziemiach+polskich+w+granicach+%C5%9Bredniowiecznej+S%C5%82owia%C5%84szczyzny&rft.au=Zbigniew+Babik&rft.date=2001&rft.pub=Uniwersitas&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.pages=274%E2%80%93276&rft.isbn=83-7052-597-0"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">„...interpretacji, którą jako pierwszy zaproponował żyjący na przełomie XV i XVI w. <a href="/wiki/Konrad_Celtis" title="Konrad Celtis">K. Celtes</a>: jego zdaniem pochodziła ona od dopływu Odry zwanego „Ślesus”. Propozycję tę zakwestionował po kilkudziesięciu latach uczony niemiecki J.G. Worbs, który uważał, iż Ślęza jest zbyt małą rzeką, aby mogła od niej wziąć nazwę cała rozległa kraina. [w:] Czapliński. <i>Historia Śląska</i>. 2002. s. 14.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text">Onomastica slavogermanica: w. 2, 1966 op. cit. „Quattuor libri Amorum”, <a href="/wiki/Norymberga" title="Norymberga">Norymberga</a> 1502, k. 28 v.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">„Polscy językoznawcy: M. Rudnicki, potem T. Lehr-Splawinski, historyk W. Semkowicz i S. Rospond odrzucili hipotezę pochodzenia nazwy Śląsk od germańskiego plemienia Silingów, a opowiedzieli się za <i>rodzimowością</i> podstawy i wywiedli ją od wyrazu pospolitego <i>ślęg</i>, wilgotność, mokrość. Natomiast postać nazwy rzeki, góry do dziś pozostaje niewyjaśniona: Ślęza, Ślędza czy Ślęża?.”, [w:] Rudolf Fischer. Onomastica slavogermanica. Uniwersytet Wrocławski. 2007. t. XXVI. 2007. s. 83.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">W 1830 badacz niemiecki <a href="/w/index.php?title=Ignatius_Imsieg&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ignatius Imsieg (strona nie istnieje)">Ignatius Imsieg</a> (<i>Zufallige Gedanken einse alten Schulmannes uber die Ableitung des Namens: Schlesien. Schlesische Provinzialblatter, B. 92, 1830), „który nazwę Śląska wywiódł od nazwy plemienia germańskiego, mianowicie Silingów, znanych żyjącemu w II w. n.e. geografowi greckiemu Ptolemeuszowi. Wskazywał on nie tylko na podobieństwo fonetyczne, ale także przeświadczenie, iż zamieszkiwali oni Śląsk na długo przed przybyciem Słowian. Stanowisko Imsiega zostało powszechnie zaakceptowane, zarówno przez naukę niemiecką, jak i słowiańską i w zasadzie obowiązywało aż do czasów międzywojennych. Nie znaczy to wcale, że nie było także zwolenników hipotezy wysuniętej niegdyś przez <a href="/wiki/Jerzy_Samuel_Bandtkie" title="Jerzy Samuel Bandtkie">Georga Samuela Bandtkiego</a> (</i>Schlesische Provinzialblatter, t. XCIII, 1831<i>). Do poglądów Bandtkiego powrócili w latach 30. XX w. polscy uczeni, historyk W. Semkowicz i językoznawca M. Rudnicki, którzy swoje badania oparli na analizie materiału lingwistycznego.”, [w:] Marek Czapliński. Historia Śląska. 2002 <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8322922132" title="Specjalna:Książki/8322922132">ISBN <span class="isbn">83-229-2213-2</span></a>.</i></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">„W nauce istnieje również wersja, że od Silingów poszła nazwa Góry Ślęży i Śląska (kwestionowana przez M. Rudnickiego i S. Rosponda, którzy wypowiadali się za ich słowiańskim rodowodem). W każdym razie jest rzeczą dosyć prawdopodobną, że część Silingów mieszkała na środkowym Śląsku. W takim razie musieli oni tam lokować się w szachownicę ze Słowianami.”, [w:] Slavia Antiqua. PWN. 1990. s. 14; „<a href="/wiki/Silingowie" title="Silingowie">Silingowie</a> natomiast – zgodnie z wysuniętymi ostatnio supozycjami (<a href="/w/index.php?title=Marek_Ol%C4%99dzki&action=edit&redlink=1" class="new" title="Marek Olędzki (strona nie istnieje)">Marek Olędzki</a>, UŁ, 1993) – zasiedlali z początku (tj. mniej więcej do pierwszych dwóch lub trzech dziesięcioleci II w. północne kresy Śląska, żeby w okresie późniejszym, tzn. po wyżej wymienionej dacie) wejść także w posiadanie pozostałych partii tej krainy geograficznej.”, [w:] Przegląd archeologiczny. Naddunajska grupa kultury przeworskiej. 1992. s. 67.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">Witold Mańczak, <i>Nazwy słowiańskie</i>, Poznań 2001.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">Jürgen Udolph, <i>Der Name Schlesien</i>, Graz 1995.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">Zbigniew Babik, <i>Najstarsza warstwa nazewnicza na ziemiach polskich w granicach średniowiecznej Słowiańszczyzny</i>, Kraków 2001.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">R. Żerelik, <i>Dzieje Śląska do 1526 roku</i>, [w:] M. Czapliński, E. Kaszuba, G. Wąs, R. Żerelik, <i>Historia Śląska</i>, Wrocław 2002, s. 20, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8322922132" title="Specjalna:Książki/8322922132">ISBN <span class="isbn">83-229-2213-2</span></a>.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Ze skarbca kultury</i>, 1988, s. 53.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Skrzypek G., Wiśniewski A., Grierson P.F., 2011: <i>How cold was it for Neanderthals moving to Central Europe during warm phases of the last glaciation?</i> w: „Quaternary Science Reviews”, 30: 481- 487.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text">Komunikat na stronie Uniw. Wrocławskiego: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161226150053/http://uni.wroc.pl/wiadomo%C5%9Bci/publikacje/czy-neandertalczyk-bardzo-marz%C5%82-na-dolnym-%C5%9Bl%C4%85sku">Czy neandertalczyk bardzo marzł na Dolnym Śląsku?</a></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://slask.onet.pl/slaskie-archeolodzy-odkryli-pracownie-krzemieniarska-sprzed-60-tys-lat/vlk9vgl"><i>Śląskie: archeolodzy odkryli pracownię krzemieniarską sprzed 60 tys. lat – Śląsk</i></a> [online], slask.onet.pl<span class="accessdate"> [dostęp 2019-03-07]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%C5%9Al%C4%85skie%3A+archeolodzy+odkryli+pracowni%C4%99+krzemieniarsk%C4%85+sprzed+60+tys.+lat+%E2%80%93+%C5%9Al%C4%85sk&rft_id=https%3A%2F%2Fslask.onet.pl%2Fslaskie-archeolodzy-odkryli-pracownie-krzemieniarska-sprzed-60-tys-lat%2Fvlk9vgl" style="display:none"> </span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text">Janina Rosen-Przeworska, <i>Spadek po Celtach</i>, Wrocław 1979.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Henryk_%C5%81owmia%C5%84ski" title="Henryk Łowmiański">Henryk Łowmiański</a>, <i>Początki Polski. Z dziejów Słowian w I tysiącleciu n.e.</i>, Warszawa 1963.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text">Herwig Wolfram, <i>Germanie</i>, TAiWPN Universitas, Kraków 1996.</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Jerzy_Strzelczyk" title="Jerzy Strzelczyk">Jerzy Strzelczyk</a>, <i>Wandalowie i ich afrykańskie państwo</i>, PIW, Warszawa 1992.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://gazetakrakowska.pl/sekretna-strona-polski-jakie-tajemnice-kryje-nasz-kraj/ga/c7-14381453/zd/38238877"><i>Sekretna strona Polski. Jakie tajemnice kryje nasz kraj? – Gazetakrakowska.pl</i></a> [online], – Gazetakrakowska.pl<span class="accessdate"> [dostęp 2021-01-03]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Sekretna+strona+Polski.+Jakie+tajemnice+kryje+nasz+kraj%3F+%E2%80%93+Gazetakrakowska.pl&rft_id=https%3A%2F%2Fgazetakrakowska.pl%2Fsekretna-strona-polski-jakie-tajemnice-kryje-nasz-kraj%2Fga%2Fc7-14381453%2Fzd%2F38238877" style="display:none"> </span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text">R. Żerelik, <i>Dzieje Śląska do 1526</i>, [w:] <i>Historia Śląska</i>, red. M. Czapliński, Wrocław 2002, s. 34.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">R. Żerelik: Dzieje Śląska do 1526 roku. W: M. Czapliński, E. Kaszuba, G. Wąs, R. Żerelik: <i>Historia Śląska</i>. Wrocław: 2002, s. 34–37. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8322922132" title="Specjalna:Książki/8322922132">ISBN <span class="isbn">83-229-2213-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Historia+%C5%9Al%C4%85ska&rft.atitle=Dzieje+%C5%9Al%C4%85ska+do+1526+roku&rft.aulast=%C5%BBerelik&rft.aufirst=R.&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pages=34%E2%80%9337&rft.isbn=83-229-2213-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Lech A. Tyszkiewicz: <i>Słowianie i Awarowie</i>. Wrocław: Ossolineum, 2009, s. 75, 82, 130. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788304050235" title="Specjalna:Książki/9788304050235">ISBN <span class="isbn">978-83-04-05023-5</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=S%C5%82owianie+i+Awarowie&rft.aulast=Tyszkiewicz&rft.aufirst=Lech+A.&rft.pub=Ossolineum&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pages=75%2C+82%2C+130&rft.isbn=978-83-04-05023-5"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Rościsław Żerelik: <i>Historia Śląska</i>. Wrocław: Wydawnictwo Uniw. Wrocławskiego, 2002, s. 37–38.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Historia+%C5%9Al%C4%85ska&rft.aulast=%C5%BBerelik&rft.aufirst=Ro%C5%9Bcis%C5%82aw&rft.pub=Wydawnictwo+Uniw.+Wroc%C5%82awskiego&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pages=37%E2%80%9338"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Wacław Korta: <i>Historia Śląska do 1763 roku</i>. Warszawa: DiG, 2003, s. 55–57. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8371812833" title="Specjalna:Książki/8371812833">ISBN <span class="isbn">83-7181-283-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Historia+%C5%9Al%C4%85ska+do+1763+roku&rft.aulast=Korta&rft.aufirst=Wac%C5%82aw&rft.pub=DiG&rft.place=Warszawa&rft.pages=55%E2%80%9357&rft.isbn=83-7181-283-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Przemysław Urbańczyk: <i>Trudne Początki Polski</i>. Wrocław: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, 2008, s. 200.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Trudne+Pocz%C4%85tki+Polski&rft.aulast=Urba%C5%84czyk&rft.aufirst=Przemys%C5%82aw&rft.pub=Fundacja+na+Rzecz+Nauki+Polskiej&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pages=200"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Gerard Labuda: <i>Studia nad początkami państwa polskiego</i>. T. 2. Poznań: 1988, s. 124.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Studia+nad+pocz%C4%85tkami+pa%C5%84stwa+polskiego&rft.aulast=Labuda&rft.aufirst=Gerard&rft.place=Pozna%C5%84&rft.pages=124"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">K. Polek: Północna i zachodnia granica państwa wielkomorawskiego w świetle badań historycznych. W: <i>Śląsk i Czechy a kultura wielkomorawska</i>. Wachowski K. (red.). Wrocław: 1997, s. 14.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%C5%9Al%C4%85sk+i+Czechy+a+kultura+wielkomorawska&rft.atitle=P%C3%B3%C5%82nocna+i+zachodnia+granica+pa%C5%84stwa+wielkomorawskiego+w+%C5%9Bwietle+bada%C5%84+historycznych&rft.aulast=Polek&rft.aufirst=K.&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pages=14"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">D. Abłamowicz: Górny Śląsk a Wielkie Morawy. Fakty i mity. W: <i>Śląsk i Czechy a kultura wielkomorawska</i>. Wachowski K. (red.). Wrocław: 1997, s. 83.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%C5%9Al%C4%85sk+i+Czechy+a+kultura+wielkomorawska&rft.atitle=G%C3%B3rny+%C5%9Al%C4%85sk+a+Wielkie+Morawy.+Fakty+i+mity&rft.aulast=Ab%C5%82amowicz&rft.aufirst=D.&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pages=83"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text">Johannes Chrząszcz, <i>Die Einführung des Christentums in Schlesien und die Gründung des Bistums Breslau (1000)</i>, „Oberschlesien” 1914, t. XIII, nr 5, s. 2, w: Norman Davies, Roger Moorhouse, <i>Mikrokosmos</i>, Kraków 2002, s. 75.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Arno_Herzig" title="Arno Herzig">Arno Herzig</a>: <i>Śląsk i jego dzieje</i>. Wrocław: Wydawnictwo Via Nova, 2012, s. 14–15.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%C5%9Al%C4%85sk+i+jego+dzieje&rft.aulast=Herzig&rft.aufirst=Arno&rft.pub=Wydawnictwo+Via+Nova&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pages=14%E2%80%9315"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Norman_Davies" title="Norman Davies">Norman Davies</a>, Roger Moorhouse: <i>Mikrokosmos</i>. Kraków: Wyd. Znak, 2002, s. 76.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Mikrokosmos&rft.aulast=Davies&rft.aufirst=Norman&rft.pub=Wyd.+Znak&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.pages=76"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Ro%C5%9Bcis%C5%82aw_%C5%BBerelik" title="Rościsław Żerelik">Rościsław Żerelik</a>: <i>Historia Śląska</i>. Wrocław: Wydawnictwo Uniw. Wrocławskiego, 2002, s. 38.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Historia+%C5%9Al%C4%85ska&rft.aulast=%C5%BBerelik&rft.aufirst=Ro%C5%9Bcis%C5%82aw&rft.pub=Wydawnictwo+Uniw.+Wroc%C5%82awskiego&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pages=38"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Przemysław Urbańczyk: <i>Trudne Początki Polski</i>. Wrocław: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, 2008, s. 199–206.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Trudne+Pocz%C4%85tki+Polski&rft.aulast=Urba%C5%84czyk&rft.aufirst=Przemys%C5%82aw&rft.pub=Fundacja+na+Rzecz+Nauki+Polskiej&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pages=199%E2%80%93206"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">S. Moździoch: Społeczność plemienna Śląska w IX–X wieku. W: <i>Śląsk około roku 1000</i>. Wrocław: 2000, s. 55.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%C5%9Al%C4%85sk+oko%C5%82o+roku+1000&rft.atitle=Spo%C5%82eczno%C5%9B%C4%87+plemienna+%C5%9Al%C4%85ska+w+IX%E2%80%93X+wieku&rft.aulast=Mo%C5%BAdzioch&rft.aufirst=S.&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pages=55"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><i>Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się mapy Europy</i>. Kraków: 2000, s. 180, 183.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ziemie+polskie+w+X+wieku+i+ich+znaczenie+w+kszta%C5%82towaniu+si%C4%99+mapy+Europy&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.pages=180%2C+183"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Edmund Małachowicz: <i>Najnowszy zarys dziejów Wrocławia</i>. <a href="/wiki/Polska_Akademia_Nauk" title="Polska Akademia Nauk">PAN</a>, 2000, s. 49.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Najnowszy+zarys+dziej%C3%B3w+Wroc%C5%82awia&rft.aulast=Ma%C5%82achowicz&rft.aufirst=Edmund&rft.pub=%5B%5BPolska+Akademia+Nauk%7CPAN%5D%5D&rft.pages=49"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Wacław Korta: <i>Historia Śląska do 1763 roku</i>. Warszawa: DiG, 2003, s. 63. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8371812833" title="Specjalna:Książki/8371812833">ISBN <span class="isbn">83-7181-283-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Historia+%C5%9Al%C4%85ska+do+1763+roku&rft.aulast=Korta&rft.aufirst=Wac%C5%82aw&rft.pub=DiG&rft.place=Warszawa&rft.pages=63&rft.isbn=83-7181-283-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Lech A. Tyszkiewicz: <i>Słowianie i Awarowie</i>. Wrocław: Ossolineum, 2009, s. 133.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=S%C5%82owianie+i+Awarowie&rft.aulast=Tyszkiewicz&rft.aufirst=Lech+A.&rft.pub=Ossolineum&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pages=133"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text">Tezę taką wspierają <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Dziewulski_(historyk)" title="Władysław Dziewulski (historyk)">Władysław Dziewulski</a> i <a href="/wiki/Roman_Grodecki" title="Roman Grodecki">Roman Grodecki</a>.</span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Gerard Labuda: <i>Mieszko II król Polski (1025–1034)</i>. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008, s. 78–83. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788371775024" title="Specjalna:Książki/9788371775024">ISBN <span class="isbn">978-83-7177-502-4</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Mieszko+II+kr%C3%B3l+Polski+%281025%E2%80%931034%29&rft.aulast=Labuda&rft.aufirst=Gerard&rft.pub=Wydawnictwo+Pozna%C5%84skie&rft.place=Pozna%C5%84&rft.pages=78%E2%80%9383&rft.isbn=978-83-7177-502-4"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">C. Buśko, M. Goliński, M. Kaczmarek, L. Ziątkowski: <i>Historia Wrocławia</i>. T. 1: Od pradziejów do końca czasów habsburskich. Wrocław: 2001, s. 39.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Historia+Wroc%C5%82awia&rft.aulast=Bu%C5%9Bko&rft.aufirst=C.&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pages=39"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">M. Czapliński, E. Kaszuba, G. Wąs, R. Żerelik: <i>Historia Śląska</i>. Wrocław: 2002, s. 17. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8322922132" title="Specjalna:Książki/8322922132">ISBN <span class="isbn">83-229-2213-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Historia+%C5%9Al%C4%85ska&rft.aulast=Czapli%C5%84ski&rft.aufirst=M.&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pages=17&rft.isbn=83-229-2213-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFGalasowie200127-45"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFGalasowie200127_45-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFGalasowie200127_45-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFGalasowie200127_45-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFGalasowie200127_45-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFGalasowie200127_45-4">e</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFGalasowie2001">Galasowie 2001 ↓</a></span>, s. 27.</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text">Mistrz Wincenty tzw. Kadłubek, <i>Kronika polska</i>, Wrocław-Warszawa-Kraków, Wrocław 1992, s. 200–201.</span> </li> <li id="cite_note-granicepolityczne-47"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-granicepolityczne_47-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-granicepolityczne_47-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141205090251/http://www.gwarypolskie.uw.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=956&Itemid=19&limit=1&limitstart=6">Śląsk jako kraina historyczna. Polityczne granice Śląska. Powstanie podregionów</a>. gwarypolskie.uw.edu.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gwarypolskie.uw.edu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=956&Itemid=19&limit=1&limitstart=6">tego adresu</a> (2014-12-05)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text">M. Czapliński, E. Kaszuba, G. Wąs, R. Żerelik: <i>Historia Śląska</i>, Wrocław 2002, s. 48.</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text">Higounet, Charles: <i>Die deutsche Ostsiedlung im Mittelalter.</i> (Niemieckie osadnictwo wschodnie w średniowieczu) Berlin: Siedler, 2001. – <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/3886801411" title="Specjalna:Książki/3886801411">ISBN <span class="isbn">3-88680-141-1</span></a>.</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_Szczur" title="Stanisław Szczur">Stanisław Szczur</a>: „Historia Polski Średniowiecze” Kraków 2003, s. 304.</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_Szczur" title="Stanisław Szczur">Stanisław Szczur</a>: „Historia Polski Średniowiecze”, Kraków 2003, s.358,359.</span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text">K. Orzechowski, <i>Historia ustroju Śląska 1202–1740</i>, Wrocław 2005, s. 48, 56.</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><a href="/wiki/Augustin_Weltzel" title="Augustin Weltzel"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Augustin Bogislaus</span><span class="cite-name-initials" title="Augustin Bogislaus" style="display:none">A.B.</span> </span><span class="cite-lastname">Weltzel</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Augustin Bogislaus</span><span class="cite-name-initials" title="Augustin Bogislaus">A.B.</span></span></a>, <i>Historia miasta Prudnika na Górnym Śląsku</i>, Opole: Wydawnictwo MS, 2005, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8388945602" title="Specjalna:Książki/8388945602">ISBN <span class="isbn">83-8894-560-2</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Opole&rft.aufirst=Augustin+Bogislaus&rft.aulast=Weltzel&rft.date=2005&rft.isbn=83-8894-560-2&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Historia+miasta+Prudnika+na+G%C3%B3rnym+%C5%9Al%C4%85sku&rft.pub=Wydawnictwo+MS" style="display:none"> </span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Kazimierz Wielki</i> <a href="/wiki/Jerzy_Wyrozumski" title="Jerzy Wyrozumski">Jerzy Wyrozumski</a>, Wrocław 2004, s. 69.</span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Kazimierz Wielki</i> <a href="/wiki/Jerzy_Wyrozumski" title="Jerzy Wyrozumski">Jerzy Wyrozumski</a>, Wrocław 2004, s. 113.</span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Kazimierz Wielki</i> Jerzy Wyrozumski, Wrocław 2004, s. 121.</span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <span class="reference-text">B. Cimała, J. Delowicz, P. Porwoł, <i>Żory. Zarys dziejów. Wypisy</i>, Żory 1994, s. 36.</span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Kazimierz_Popio%C5%82ek" title="Kazimierz Popiołek">Kazimierz Popiołek</a>, <i>Historia Śląska pd pradziejów do 1945 roku</i>, Katowice 1972, s. 52.</span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Kazimierz Wielki</i> Jerzy Wyrozumski, Wrocław 2004, s. 126.</span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Jerzy_Wyrozumski" title="Jerzy Wyrozumski">Wyrozumski Jerzy</a>: <i>Kazimierz Wielki</i>. Wrocław: Ossolineum 2004, s. 126.</span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Jerzy_Wyrozumski" title="Jerzy Wyrozumski">Wyrozumski Jerzy</a>: <i>Kazimierz Wielki</i>. Wrocław: Ossolineum 2004, s. 140,141.</span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Historia Śląska</i>, t. 1, cz. 2, pod red. K. Maleczyńskiego, Wrocław-Warszawa-Kraków 1961, s. 226.</span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a></span> <span class="reference-text">Wacława Szelińska, <i>Śląsk w piśmiennictwie Jana Długosza</i>, Wydawnictwo Naukowe WSP, 1993, s. 49.</span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a></span> <span class="reference-text">Henryk Samsonowicz, <i>Polska Jana Długosza</i>, PWN 1984, s. 355.</span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a></span> <span class="reference-text">Krystian Żelazny, <i>Księstwo Siewierskie – prawo i ustrój a zakres suwerenności względem Korony Królestwa Polskiego,</i> Katowice 2016, s. 44–45.</span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a></span> <span class="reference-text">R. Żerelik, <i>Dzieje Śląska do 1526 roku</i>, [w:] M. Czapliński, E. Kaszuba, G. Wąs, R. Żerelik, <i>Historia Śląska</i>, Wrocław 2002, s. 100. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8322922132" title="Specjalna:Książki/8322922132">ISBN <span class="isbn">83-229-2213-2</span></a>.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFGalasowie2001105-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFGalasowie2001105_67-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFGalasowie2001">Galasowie 2001 ↓</a></span>, s. 105.</span> </li> <li id="cite_note-Borowicz2005-68"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Borowicz2005_68-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Borowicz2005_68-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Borowicz2005_68-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Dorota Borowicz: <i>Mapy narodowościowe Górnego Śląska od połowy XIX wieku do II Wojny Światowej</i>. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2005. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8322925697" title="Specjalna:Książki/8322925697">ISBN <span class="isbn">83-229-2569-7</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Mapy+narodowo%C5%9Bciowe+G%C3%B3rnego+%C5%9Al%C4%85ska+od+po%C5%82owy+XIX+wieku+do+II+Wojny+%C5%9Awiatowej&rft.aulast=Borowicz&rft.aufirst=Dorota&rft.pub=Wydawnictwo+Uniwersytetu+Wroc%C5%82awskiego&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.isbn=83-229-2569-7"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Bolesław</span><span class="cite-name-initials" title="Bolesław" style="display:none">B.</span> </span><span class="cite-lastname">Bezeg</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Bolesław</span><span class="cite-name-initials" title="Bolesław">B.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://radio.opole.pl/544,210,26-kwietnia-2021"><i>26 kwietnia 2021</i></a> [online], Radio Opole, 26 kwietnia 2021<span class="accessdate"> [dostęp 2021-05-12]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Boles%C5%82aw&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=26+kwietnia+2021&rft.date=2021-04-26&rft.aulast=Bezeg&rft_id=https%3A%2F%2Fradio.opole.pl%2F544%2C210%2C26-kwietnia-2021" style="display:none"> </span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a></span> <span class="reference-text">Wojciech Wrzesiński, Mateusz Goliński, „Dolny Śląsk: Monografia historyczna”, Wrocław 2006, s. 126.</span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text">„Zbliżenia”, Polska–Niemcy: pismo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1(25), Wrocław 2000, s. 19.</span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text">Will-Erich Peuckert, „Schlesien: Biographie der Ladschaft”, Claassen, Hamburg 1950, s. 370.</span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a></span> <span class="reference-text">Jan Kwak, <i>Miasta księstwa opolsko-raciborskiego w XVI-XVIII wieku</i>, Instytut Śląski, Opole 1977, s. 15.</span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a></span> <span class="reference-text">A.L. Szcześniak, <i>Historia 1815–1939. Podręcznik dla szkół średnich</i>, Warszawa 1998, s. 80.</span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://gckbiala.pl/253/filip-robota.html"><i>Filip Robota – Gminne Centrum Kultury w Białej</i></a> [online], gckbiala.pl<span class="accessdate"> [dostęp 2021-01-03]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Filip+Robota+%E2%80%93+Gminne+Centrum+Kultury+w+Bia%C5%82ej&rft_id=http%3A%2F%2Fgckbiala.pl%2F253%2Ffilip-robota.html" style="display:none"> </span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Wojciech</span><span class="cite-name-initials" title="Wojciech" style="display:none">W.</span> </span><span class="cite-lastname">Dobiecki</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Wojciech</span><span class="cite-name-initials" title="Wojciech">W.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.pl/books/about/Wspomnienia_wojskowe_Wojciecha_Dobieckie.html?id=HJTPoAEACAAJ&redir_esc=y"><i>Wspomnienia wojskowe Wojciecha Dobieckiego</i></a>, 1862<span class="accessdate"> [dostęp 2021-01-03]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Wojciech&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Wspomnienia+wojskowe+Wojciecha+Dobieckiego&rft.date=1862&rft.aulast=Dobiecki&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.pl%2Fbooks%2Fabout%2FWspomnienia_wojskowe_Wojciecha_Dobieckie.html%3Fid%3DHJTPoAEACAAJ%26redir_esc%3Dy" style="display:none"> </span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN-77"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_77-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_77-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_77-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_77-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_77-4">e</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><i>Nowa Encyklopedia Powszechna PWN</i>. T. 8. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2004, s. 117–118. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8301141794" title="Specjalna:Książki/8301141794">ISBN <span class="isbn">83-01-14179-4</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Nowa+Encyklopedia+Powszechna+PWN&rft.pub=Pa%C5%84stwowe+Wydawnictwo+Naukowe&rft.place=Warszawa&rft.pages=117%E2%80%93118&rft.isbn=83-01-14179-4"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-:0-78"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_78-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_78-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_78-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Michał</span><span class="cite-name-initials" title="Michał" style="display:none">M.</span> </span><span class="cite-lastname">Lis</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Michał</span><span class="cite-name-initials" title="Michał">M.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170425192633/http://www.expolis.de/schlesien/texte/Pochodzenie_terytorialne.html"><i>Pochodzenie terytorialne dzisiejszych mieszkańców Śląska</i></a> [online], expolis.de<span class="accessdate"> [dostęp 2017-03-09]</span> [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.expolis.de/schlesien/texte/Pochodzenie_terytorialne.html">adresu</a> 2017-04-25]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Micha%C5%82&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Pochodzenie+terytorialne+dzisiejszych+mieszka%C5%84c%C3%B3w+%C5%9Al%C4%85ska&rft.aulast=Lis&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.expolis.de%2Fschlesien%2Ftexte%2FPochodzenie_terytorialne.html" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Madajczyk1970-450-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Madajczyk1970-450_79-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Czesław Madajczyk: <i>Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce</i>. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. tom 1, s. 450–451/tom 2, s. 384.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polityka+III+Rzeszy+w+okupowanej+Polsce&rft.aulast=Madajczyk&rft.aufirst=Czes%C5%82aw&rft.pub=Pa%C5%84stwowe+Wydawnictwo+Naukowe&rft.place=Warszawa&rft.pages=tom+1%2C+s.+450%E2%80%93451%2Ftom+2%2C+s.+384"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a></span> <span class="reference-text">Czesław Madajczyk „Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce” Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, tom 1 s. 424–426.</span> </li> <li id="cite_note-Piernikarczyk-81"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Piernikarczyk_81-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Piernikarczyk_81-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Piernikarczyk_81-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Łukasz Piernikarczyk: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.polskiedzieje.pl/pozostale-artykuly/historia-slaska.html">Historia Śląska</a>. polskiedzieje.pl. [dostęp 2010-12-09].</cite></span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ipn.gov.pl/portal/pl/195/1705/Sledztwo_w_sprawie_pozbawienia_wolnosci_mieszkancow_Slaska_polaczonego_ze_szczeg.html">Instytut Pamięci Narodowej</a>.</span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140504034338/http://www.rcbh.republika.pl/pdf/janusz%20mokrosz%20odniemczanie%20raciborszczyzny.pdf">J. Mokrosz, <i>„Zwalczanie wrogiej niemczyzny”. Proces tzw. odniemczania w Raciborzu i gminie Krzyżanowice w latach 1947=1950</i></a>. rcbh.republika.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rcbh.republika.pl/pdf/janusz%20mokrosz%20odniemczanie%20raciborszczyzny.pdf">tego adresu</a> (2014-05-04)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-kaszuba-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-kaszuba_84-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/El%C5%BCbieta_Kaszuba" title="Elżbieta Kaszuba">Elżbieta Kaszuba</a>, <i>Dzieje Śląska po 1945 roku</i>, [w:] <a href="/wiki/Marek_Czapli%C5%84ski" title="Marek Czapliński">Marek Czapliński</a>, <i>Historia Śląska</i>, Wrocław 2002, s. 510–511.</span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://wachtyrz.eu/herb-slaska/"><i>Herb Śląska</i></a> [online], wachtyrz.eu<span class="accessdate"> [dostęp 2021-01-22]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Herb+%C5%9Al%C4%85ska&rft_id=https%3A%2F%2Fwachtyrz.eu%2Fherb-slaska%2F" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-86">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.slownikslaski.pl/flagislaskie.html"><i>Historia flag śląskich – Górnego i Dolnego Śląska</i></a> [online], slownikslaski.pl<span class="accessdate"> [dostęp 2021-01-22]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Historia+flag+%C5%9Bl%C4%85skich+%E2%80%93+G%C3%B3rnego+i+Dolnego+%C5%9Al%C4%85ska&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.slownikslaski.pl%2Fflagislaskie.html" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-87">↑</a></span> <span class="reference-text">„Granice Śląska”, Pysiewicz-Jędrusik R., Pustelnik A. i B. Konopska, Wyd. Rzeka, Wrocław 1998.</span> </li> <li id="cite_note-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-88">↑</a></span> <span class="reference-text">M. Czapliński, E. Kaszuba, G. Wąs, R. Żerelik, <i>Historia Śląska</i>, Wrocław 2002, s. 18.</span> </li> <li id="cite_note-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-89">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20091228180837/http://turystyka.gazeta.pl/Turystyka/1,81989,3469109.html">„Bielsko-Biała” – Gazeta Wyborcza – wkładka Turystyka, 10 lipca 2006</a>. [dostęp 2007-12-26]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://turystyka.gazeta.pl/Turystyka/1,81989,3469109.html">tego adresu</a> (28 grudnia 2009)].</cite>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060627102457/http://www.um.bielsko.pl/bb/dzialy/turystyka/index.jsp?var=folder_o_miescie&page=2"><i>„Folder o mieście – W sercu Beskidów”</i>, Urząd Miasta Bielsko-Biała</a>.</span> </li> <li id="cite_note-90"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-90">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Renata Pysiewicz-Jędrusik, Andrzej Pustelnik, Beata Konopska: <i>Granice Śląska</i>. Wrocław: Wydawnictwo Rzeka, 1998, s. 33. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8391153207" title="Specjalna:Książki/8391153207">ISBN <span class="isbn">83-911532-0-7</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Granice+%C5%9Al%C4%85ska&rft.au=Renata+Pysiewicz-J%C4%99drusik&rft.date=1998&rft.pub=Wydawnictwo+Rzeka&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pages=33&rft.isbn=83-911532-0-7"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-91"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-91">↑</a></span> <span class="reference-text">„Początkowo powstały pewne nieścisłości co do szczegółowego wyznaczenia granic Łużyc Wschodnich, ze względu na granice kulturowe, które w ciągu wieków ulegały zmianom (np. granice śląska, państewek stanowych, ziem plemion”, [w:] „Przegląd Zachodni”, t. 61, w. 3–4, 2005, s. 121). „Włączenie Śląska do państwa polskiego w 990 r. potwierdził dokument <a href="/wiki/Dagome_iudex" title="Dagome iudex">Dagome iudex</a>, który jednocześnie bardzo enigmatycznie przedstawił jego ówczesne granice. W interesującym nas fragmencie wyglądały one następująco <i>„...od tego Krakowa aż do rzeki Odry, prosto do miejsca, które nazywa się Alemure, a od tej Alemury aż do ziemi Miliczan i od granicy Miliczan prosto do Odry...”</i>, [w:] Marek Czapliński, <i>Historia Śląska</i>, 2002, s. 17; „Rzeka Kwisa na zachód od Odry (dopływ lewego jej brzegu), odgraniczała Polskę <i>mieszkową</i> od Serbów łużyckich i Milczan, których ziemie już wówczas w skład Rzeszy niemieckiej.”, [w:] Zygmunt Gloger, <i>Geografia historyczna ziem dawnej Polski</i>, 1991. s. 27; „Pewnym śladem obecności śląskiej nad Nysą Łużycką jest dopiero fundacja kościoła pod wezwaniem św. Mikołaja i św. Idziego w Przewozlie, dokonana przez <a href="/wiki/Przemko_%C5%9Bcinawski" title="Przemko ścinawski">księcia ścinawskiego Przemka</a> przed 1289 rokiem”, [w:] „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, wyd. IV, 1984.</span> </li> <li id="cite_note-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-92">↑</a></span> <span class="reference-text">„Od strony Czech ziemia kłodzka, choć geograficznie związana ze Śląskiem, politycznie zaś zmienne przechodząca koleje, pod względem kościelnym stanowiła część diecezji praskiej.”, [w:] Silnicki, <i>Z dziejów kościoła w Polsce</i>, s. 208.</span> </li> <li id="cite_note-93"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-93">↑</a></span> <span class="reference-text">„Z pojęciem geograficznym <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górny Śląsk</a> (<i>Silesia Superior</i>) spotykamy się w literaturze z zakresu historii Śląska od połowy XV wieku. Na jego ukształtowanie wpłynęło wyodrębnienie się linii książąt opolsko-raciborskich w XII wieku. [w:] Reiner, <i>Wyznania i związki religijne w województwie śląskim 1922–1939</i>, 1977. s. 15.</span> </li> <li id="cite_note-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-94">↑</a></span> <span class="reference-text">„Rozróżnienie na Opolszczyznę i Śląsk znikło w połowie XV w., kiedy tą drugą nazwą określano już cały obszar historycznego Śląska, wraz z księstwami górnośląskimi. Nie ulega wątpliwości, że wpływ na to miała śląska organizacja kościelna, obejmująca te ziemie, a także nazewnictwo stosowane przez władców Czech po przejęciu księstw śląskich.”, [w:] Czapliński, <i>Historia Śląska</i>, 2002.</span> </li> <li id="cite_note-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-95">↑</a></span> <span class="reference-text">Eisler. Polska 1944/45–1989. studia i materiały t. 4, 1999.</span> </li> <li id="cite_note-96"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-96">↑</a></span> <span class="reference-text">Agnieszka Dobrowolska. Strój ludowy na Łużycach. 1948; „Chodziło tu o Górne Łużyce, które tylko w 2/5 przyłączone były do Śląska i to w części leżącej najbliżej. Pozostała część z miastami Senftenberg i <a href="/wiki/F%C3%BCrstenwalde/Spree" title="Fürstenwalde/Spree">Fürstenwalde</a> przyłączone zostały do okręgu rejencji we Frankfurcie nad Odrą”, [w:] Geneza i ustrój polityczny Nowej Marchii do początków XIV wieku: t. XXXI 31, cz. 1; Zygmunt Kłodnicki. Śląsk, Schlesien, Slezsko: przenikanie kultur. 2000.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa2-97"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa2_97-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa2_97-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa2_97-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Joachim</span><span class="cite-name-initials" title="Joachim" style="display:none">J.</span> </span><span class="cite-lastname">Bahlcke</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Joachim</span><span class="cite-name-initials" title="Joachim">J.</span></span>, <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Joachim</span><span class="cite-name-initials" title="Joachim" style="display:none">J.</span> </span><span class="cite-lastname">Rogall</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Joachim</span><span class="cite-name-initials" title="Joachim">J.</span></span>, <i>Schlesien und die Schlesier</i>, München: Langen Müller, 2000, s. 214, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/3784427812" title="Specjalna:Książki/3784427812">ISBN <span class="isbn">3-7844-2781-2</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/751326547">751326547</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=M%C3%BCnchen&rft.aufirst=Joachim&rft.aulast=Bahlcke&rft.date=2000&rft.isbn=3-7844-2781-2&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Schlesien+und+die+Schlesier&rft.pub=Langen+M%C3%BCller&rft_id=info%3Aoclcnum%2F751326547" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-98"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-98">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.schlesisches-museum.de/">Schlesisches Museum zu Görlitz: Schlesisches Museum zu Görlitz</a>.</span> </li> <li id="cite_note-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-99">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20080131113213/http://www.landtag.sachsen.de/slt_online/de/infothek/volksvertretung/popup_verfassung.html">https://web.archive.org/web/20080131113213/http://www.landtag.sachsen.de/slt_online/de/infothek/volksvertretung/popup_verfassung.html</a> art.2.</span> </li> <li id="cite_note-100"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-100">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Norman_Davies" title="Norman Davies">Norman Davies</a>, <i>Boże Igrzysko. Historia Polski</i>, Kraków 2002, s. 51.</span> </li> <li id="cite_note-E-OBS-101"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-E-OBS_101-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20171111230332/http://eca.knmi.nl:80/download/ensembles/ensembles.php">E-OBS</a>. European Climate Assessment & Dataset. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-102"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-102">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/3/16/1/polski_rocznik_demograficzny_2022.pdf">https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/3/16/1/polski_rocznik_demograficzny_2022.pdf</a></span> </li> <li id="cite_note-103"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-103">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.czso.cz/csu/czso/pocet-obyvatel-v-obcich-k-112022"><i>Počet obyvatel v obcích – k 1. 1. 2022</i></a> [online], Počet obyvatel v obcích – k 1. 1. 2022<span class="accessdate"> [dostęp 2023-02-11]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Po%C4%8Det+obyvatel+v+obc%C3%ADch+%E2%80%93+k+1.+1.+2022&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.czso.cz%2Fcsu%2Fczso%2Fpocet-obyvatel-v-obcich-k-112022" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku czeskim (čeština)">cz.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-106"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-106">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Muzeum Śląskie w Katowicach: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110810060107/http://www.sztuka.net/palio/html.run?_Instance=www.sztuka.net.pl&_PageID=850&newsId=223&callingPageId=851&_CheckSum=-1658053815">Malarze – metafizycy. Od Teofila Ociepki do Erwina Sówki.</a>. 2004-02-16. [dostęp 2010-11-19]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sztuka.net/palio/html.run?_Instance=www.sztuka.net.pl&_PageID=850&newsId=223&callingPageId=851&_CheckSum=-1658053815">tego adresu</a> (2011-08-10)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-107"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-107">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Barbara Bazielich: <i>Tradycyjne stroje dolnośląskie</i>. Wrocław: Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, 1993. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8322908539" title="Specjalna:Książki/8322908539">ISBN <span class="isbn">83-229-0853-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Tradycyjne+stroje+dolno%C5%9Bl%C4%85skie&rft.aulast=Bazielich&rft.aufirst=Barbara&rft.pub=Wyd.+Uniwersytetu+Wroc%C5%82awskiego&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.isbn=83-229-0853-9"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-108"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-108">↑</a></span> <span class="reference-text">„Dla mężczyzn turnieje gry w karty (zwłaszcza skata), festyny młodego piwa itp.”, [w:] Marek Czapliński. <i>Historia Śląska</i>. 2002; „popularnej niegdyś na Śląsku gra w skata (zwanej też śląskim brydżem).” w: <i>Góry Stołowe</i>. Waldemar Brygier. 2010; „Już mi się nawet jeździć nie chce do wujka do Katowic, żeby godoć po śląsku i grać w skata, śląskiego brydżyka.”, „Przekrój”. 2000. nr 47.</span> </li> <li id="cite_note-109"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-109">↑</a></span> <span class="reference-text">„Do najpospolitszych trzeba zaliczyć hodowlę gołębi, najbardziej popularną wśród ludności męskiej przedmieść i osad fabrycznych (szczególnie na Górnym Śląsku) oraz wśród młodzieży chłopskiej”, [w:] <i>Kultura i społeczeństwo</i> t. 8, PAN, 1964.</span> </li> <li id="cite_note-110"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-110">↑</a></span> <span class="reference-text">„4 maja – obchodzono uroczyście dzień świętego Floriana. W całej Europie czcili go strażacy, kominiarze i hutnicy, urządzając po mszy koncerty i zabawy. Jego wizerunek, poświęcony i wystawiony w domu w ten dzień”, „Przekrój”, nr 40–52. 1996.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa3-111"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa3_111-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa3_111-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://katowice.wyborcza.pl/katowice/1,35053,3272372.html">„Gościna w doma”</a> – <a href="/wiki/Gazeta_Wyborcza" title="Gazeta Wyborcza">Gazeta Wyborcza</a>, wkładka Katowice, 10 kwietnia 2006.</span> </li> <li id="cite_note-112"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-112">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090828014356/http://www.eduskrypt.pl/pierwszaki_na_slasku_nawet_gorzej_sytuowane_pojda_do_szkoly_z_tytami-info-8533.html">eduskrypt.pl</a>. eduskrypt.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.eduskrypt.pl/pierwszaki_na_slasku_nawet_gorzej_sytuowane_pojda_do_szkoly_z_tytami-info-8533.html">tego adresu</a> (2009-08-28)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-113"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-113">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ksiazki.wp.pl/tytul,Abp-Alfons-Nossol-i-Jerzy-Pilch-odebrali-Slaskie-Szmaragdy,wid,8296,wiadomosc.html">Abp Alfons Nossol i Jerzy Pilch odebrali Śląskie Szmaragdy</a>. Wirtualna Polska, 2006-11-09. [dostęp 2010-12-09].</cite></span> </li> <li id="cite_note-LWF2009-114"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-LWF2009_114-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-LWF2009_114-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160610174703/http://test2.lutheranworld.org/LWF_Documents/EN/LWF-Statistics-2009.pdf">The Lutheran World Federation 2009 Membership Figures 01/2010</a>. The Lutheran World Federation. s. 10. [dostęp 2010-12-12]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://test2.lutheranworld.org/LWF_Documents/EN/LWF-Statistics-2009.pdf">tego adresu</a> (2016-06-10)]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-115"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-115">↑</a></span> <span class="reference-text">„Najstarszą częścią miasta Wrocławia jest Ostrów Tumski. Tu po dziś dzień poza katedrą zachowały się najstarsze kościoły, a mianowicie św. Idziego i św. Marcina.”, „Przegląd Zachodni”: t. 6, 1950; Zaznaczyć trzeba, że romańskość kościołów św. Marcina, a zwłaszcza św. Idziego, jest kwestionowana. [w:] <i>Biblioteka archeologiczna</i>: t. 14–16, 1961.</span> </li> <li id="cite_note-116"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-116">↑</a></span> <span class="reference-text">Richard Andree, <i>Andrees Handatlas</i>, Lipsk 1923.</span> </li> <li id="cite_note-117"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-117">↑</a></span> <span class="reference-text">file:///C:/Users/Dom/Downloads/Elementarna_100x200-net.pdf</span> </li> <li id="cite_note-118"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-118">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100731021101/http://www.mswia.gov.pl/portal.php?serwis=pl#niemcy">Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji – <i>Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce</i></a>. mswia.gov.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mswia.gov.pl/portal.php?serwis=pl#niemcy">tego adresu</a> (2010-07-31)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-119"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-119">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ksng.gugik.gov.pl/nwjmwp.php"><i>Główny Urząd Geodezji i Kartografii</i></a>.</span> </li> <li id="cite_note-120"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-120">↑</a></span> <span class="reference-text">„<a href="/wiki/Dziennik_Zachodni" title="Dziennik Zachodni">Dziennik Zachodni</a>” – <i>Między dwoma państwami</i>, „Do polskiej nazwy wsi Łubowice zostanie dodana niemiecka”, 22 lutego 2007, str 14.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa1-121"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-autonazwa1_121-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100731021101/http://www.mswia.gov.pl/portal.php?serwis=pl#niemcy">Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji – <i>Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce</i></a>. mswia.gov.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mswia.gov.pl/portal.php?serwis=pl#niemcy">tego adresu</a> (2010-07-31)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-122"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-122">↑</a></span> <span class="reference-text">„...przy poparciu mniejszości niemieckiej, Radio Opole przygotowuje audycję <i>Nasz Heimat</i>. Prowadzona jest w języku polskim, niemieckim i śląskim i nadawana co piątek”, [w:] <i>Mniejszości narodowe w Polsce</i>, Komisja Mniejszości Narodowych i Etnicznych. 1995; „Podobnie jest w przypadku programów Radia Katowice SA „OK” i Radia Opole „Pro FM” – obie rozgłośnie nadają po kilka godzin tygodniowo audycji dla mniejszości niemieckiej.”, [w:] Solczyk. <i>Media w Polsce</i>. 1999; <i>Fersöhnung und Zukunft</i> w Radio Katowice w każdy poniedziałek; <i>Nasz Śląsk</i> audycja w Radio Plus Opole co sobotę, <i>Kaffeeklatsch</i> muzyczna audycja w Radio Park w Kędzierzynie Koźlu w niedzielę, <i>Wort zum Sonntag</i>, w Radio Plus Opole w każdą niedzielę, [w:] „Przegląd politologiczny”. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. t. XII. 2007, s. 69.</span> </li> <li id="cite_note-123"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-123">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.wochenblatt.pl">Wochenblatt.pl</a>.</span> </li> <li id="cite_note-Architektura_Katowic_2002-124"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Architektura_Katowic_2002_124-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Architektura_Katowic_2002_124-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Gabriela</span><span class="cite-name-initials" title="Gabriela" style="display:none">G.</span> </span><span class="cite-lastname">Bożek</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Gabriela</span><span class="cite-name-initials" title="Gabriela">G.</span></span>, <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w</span><span class="cite-name-initials" title="Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w" style="display:none">Ś.C.D.K.</span> </span><span class="cite-lastname">Katowicach.</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w</span><span class="cite-name-initials" title="Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w">Ś.C.D.K.</span></span>, <i>Architektura modernistyczna Katowic i innych miast polskiego i czeskiego Śląska</i>, Katowice: Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, 2002, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8385871314" title="Specjalna:Książki/8385871314">ISBN <span class="isbn">83-85871-31-4</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/52634671">52634671</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Katowice&rft.aufirst=Gabriela&rft.aulast=Bo%C5%BCek&rft.date=2002&rft.isbn=83-85871-31-4&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Architektura+modernistyczna+Katowic+i+innych+miast+polskiego+i+czeskiego+%C5%9Al%C4%85ska&rft.pub=%C5%9Al%C4%85skie+Centrum+Dziedzictwa+Kulturowego+w+Katowicach&rft_id=info%3Aoclcnum%2F52634671" style="display:none"> </span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-125"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-125">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Wojciech</span><span class="cite-name-initials" title="Wojciech" style="display:none">W.</span> </span><span class="cite-lastname">Góra</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Wojciech</span><span class="cite-name-initials" title="Wojciech">W.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://naszesudety.pl/prudnik-wieza-woka,371.html"><i>Prudnik – Wieża Woka – Nasze Sudety</i></a> [online], naszesudety.pl<span class="accessdate"> [dostęp 2021-05-15]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Wojciech&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Prudnik+%E2%80%93+Wie%C5%BCa+Woka+%E2%80%93+Nasze+Sudety&rft.aulast=G%C3%B3ra&rft_id=http%3A%2F%2Fnaszesudety.pl%2Fprudnik-wieza-woka%2C371.html" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-126"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-126">↑</a></span> <span class="reference-text">„Już od czasów Bolka II świdnickiego, który w drugiej połowie XIV wieku wydał swym lennikom prawa i przywileje kopania węgla w tych stronach, a mianowicie w Starym Zdroju (najstarsza dzielnica obecnego <a href="/wiki/Wa%C5%82brzych" title="Wałbrzych">Wałbrzycha</a>). Jest to przywilej, w którym książę przyznał po wsze czasy kilku swoim dworzanom „w nagrodę za zasługi, jakie często świadczyli księciu” prawo do sztolni dziedzicznej w Starym Zdroju wraz z wszystkimi przynależnymi do niej przywilejami”, [w:] Ziemie staropolskie. Dolny Śląsk. Instytut Zachodni, Poznań. t. I. s. 271; „Na Dolnym Śląsku w 1769 czynnych było 15 kopalń węgla kamiennego, w tego 10 należało do majątków ziemskich a pięć do mieszczan i gwarectw.”, [w:] <i>Kronika Wałbrzyska</i>. PWN. 1979. s. 117.</span> </li> <li id="cite_note-127"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-127">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gkw.pl/index-pl.htm">Strona internetowa <i>Górnośląskich Kolei Wąskotorowych</i></a>.</span> </li> <li id="cite_note-128"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-128">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gkw.pl">Strona internetowa <i>Górnośląskich Kolei Wąskotorowych</i></a>.</span> </li> <li id="cite_note-129"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-129">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://wroclaw.wyborcza.pl/wroclaw/5,35771,23127112.html">Sterowce nad przedwojennym Wrocławiem.</a></span> </li> <li id="cite_note-130"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-130">↑</a></span> <span class="reference-text">Dodatkowo sterowiec Graf Zeppelin 17 października 1929 dwukrotnie okrążył miasto Gliwice → Źródło: <a href="/wiki/Dziennik_Zachodni" title="Dziennik Zachodni">Dziennik Zachodni</a>, 11 maja 2007 – „Niebo dla Zeppelinów”.</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=50" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=50" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation book" id="CITEREFGalasowie2001">Alicja Galas, Artur Galas: <i>Dzieje Śląska w datach</i>. Wrocław: Wyd. Rzeka, 2001. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8391153274" title="Specjalna:Książki/8391153274">ISBN <span class="isbn">83-911532-7-4</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dzieje+%C5%9Al%C4%85ska+w+datach&rft.aulast=Galas&rft.aufirst=Alicja&rft.pub=Wyd.+Rzeka&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.isbn=83-911532-7-4"></span></cite></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&veaction=edit&section=51" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&action=edit&section=51" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks"> <tbody><tr> <td style="text-align: center; font-weight: bold;">Informacje w <a href="/wiki/Wikipedia:Projekty_siostrzane" title="Wikipedia:Projekty siostrzane">projektach siostrzanych</a></td> </tr> <tr> <td><span style="margin:1px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/13px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="13" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/26px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></span>  <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Silesia?uselang=pl"><b>Multimedia</b></a></span> w <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a></td> </tr><tr> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Wikisource-logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/15px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/23px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/30px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></a></span>  <b><a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Kategoria:%C5%9Al%C4%85sk" class="extiw" title="s:Kategoria:Śląsk">Teksty źródłowe</a></b> w <a href="/wiki/Wiki%C5%BAr%C3%B3d%C5%82a" title="Wikiźródła">Wikiźródłach</a></td> </tr><tr> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Wikiquote-logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/15px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/23px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/30px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></a></span>  <b><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Kategoria:%C5%9Al%C4%85sk" class="extiw" title="q:Kategoria:Śląsk">Cytaty</a></b> w <a href="/wiki/Wikicytaty" title="Wikicytaty">Wikicytatach</a></td> </tr><tr> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Wikinews-logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/15px-Wikinews-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/23px-Wikinews-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/30px-Wikinews-logo.svg.png 2x" data-file-width="759" data-file-height="415" /></a></span>  <b><a href="https://pl.wikinews.org/wiki/Portal:%C5%9Al%C4%85sk" class="extiw" title="n:Portal:Śląsk">Wiadomości</a></b> w <a href="/wiki/Wikinews" title="Wikinews">Wikinews</a></td> </tr><tr> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WiktionaryPl_nodesc.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/15px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png" decoding="async" width="15" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/23px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/30px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 2x" data-file-width="122" data-file-height="117" /></a></span>  <b><a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/Indeks:S%C5%82ownik_j%C4%99zyka_%C5%9Bl%C4%85skiego" class="extiw" title="wikt:Indeks:Słownik języka śląskiego">Definicje słownikowe</a></b> w <a href="/wiki/Wikis%C5%82ownik" title="Wikisłownik">Wikisłowniku</a></td> </tr> </tbody></table> <ul><li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081203085744/http://gosilesia.pl/szt/pl/zbiorcza.html">Szlak zabytków techniki na Śląsku</a>. gosilesia.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://gosilesia.pl/szt/pl/zbiorcza.html">tego adresu</a> (2008-12-03)].</cite></li> <li><cite class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/929"><i>Szląsk</i></a>, [w:] <a href="/wiki/S%C5%82ownik_geograficzny_Kr%C3%B3lestwa_Polskiego" title="Słownik geograficzny Królestwa Polskiego"><i>Słownik geograficzny Królestwa Polskiego</i></a>, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 929<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=S%C5%82ownik+geograficzny+Kr%C3%B3lestwa+Polskiego&rft.atitle=Szl%C4%85sk&rft.place=Warszawa&rft.date=1890" style="display:none"> </span>.</cite></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.herder-institut.de/atlas-miast-slaskich">Historyczno-topograficzny atlas miast śląskich</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.genealogienetz.de/reg/SCI/orte-d.html">Polskie i niemieckie nazwy geograficzne</a></li> <li>Jiří Procházka: 1683. Vienna obsessa. Via Silesiaca. ISBN 978-8O-9O3476-3-2 ITEM. Brno Wien 2O12, 137 S.</li></ul> <p><br /> </p> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Regiony_historyczne_Polski" title="Szablon:Regiony historyczne Polski"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/wiki/Dyskusja_szablonu:Regiony_historyczne_Polski" title="Dyskusja szablonu:Regiony historyczne Polski"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Regiony_historyczne_Polski&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Regiony_historyczne_Polski" title="Regiony historyczne Polski">Regiony historyczne w Polsce</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Wielkopolska" title="Wielkopolska">Wielkopolska</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><b><a href="/wiki/Ziemia_kaliska" title="Ziemia kaliska">ziemia kaliska</a></b> <ul><li><a href="/wiki/Krajna" title="Krajna">Krajna</a></li></ul></li> <li><b><a href="/wiki/Ziemia_pozna%C5%84ska" title="Ziemia poznańska">ziemia poznańska</a></b> <ul><li><a href="/wiki/Ziemia_wschowska" title="Ziemia wschowska">ziemia wschowska</a></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Kujawy" title="Kujawy">Kujawy</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Ziemia_dobrzy%C5%84ska" title="Ziemia dobrzyńska">ziemia dobrzyńska</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ziemia_%C5%82%C4%99czycko-sieradzka" title="Ziemia łęczycko-sieradzka">Ziemia łęczycko-sieradzka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Ziemia_%C5%82%C4%99czycka" title="Ziemia łęczycka">ziemia łęczycka</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_sieradzka" title="Ziemia sieradzka">ziemia sieradzka</a> <ul><li><a href="/wiki/Ziemia_wielu%C5%84ska" title="Ziemia wieluńska">ziemia wieluńska</a></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Mazowsze" title="Mazowsze">Mazowsze</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><b>ziemie <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_p%C5%82ockie_(I_Rzeczpospolita)" title="Województwo płockie (I Rzeczpospolita)">województwa płockiego</a></b> <ul><li><a href="/wiki/Ziemia_p%C5%82ocka" title="Ziemia płocka">ziemia płocka</a></li> <li><a href="/wiki/Zawkrze" title="Zawkrze">ziemia zawkrzeńska</a></li></ul></li> <li><b>ziemie <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_rawskie" title="Województwo rawskie">województwa rawskiego</a></b> <ul><li><a href="/wiki/Ziemia_rawska" title="Ziemia rawska">ziemia rawska</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_sochaczewska" title="Ziemia sochaczewska">ziemia sochaczewska</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_gostyni%C5%84ska" title="Ziemia gostynińska">ziemia gostynińska</a></li></ul></li> <li><b>ziemie <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_mazowieckie_(I_Rzeczpospolita)" title="Województwo mazowieckie (I Rzeczpospolita)">województwa mazowieckiego</a></b> <ul><li><a href="/wiki/Ziemia_czerska" title="Ziemia czerska">ziemia czerska</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_warszawska" title="Ziemia warszawska">ziemia warszawska</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_zakroczymska" title="Ziemia zakroczymska">ziemia zakroczymska</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_ciechanowska" title="Ziemia ciechanowska">ziemia ciechanowska</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_%C5%82om%C5%BCy%C5%84ska" title="Ziemia łomżyńska">ziemia łomżyńska</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_wiska" title="Ziemia wiska">ziemia wiska</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_r%C3%B3%C5%BCa%C5%84ska" title="Ziemia różańska">ziemia różańska</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_nurska" title="Ziemia nurska">ziemia nurska</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_liwska" title="Ziemia liwska">ziemia liwska</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_wyszogrodzka" title="Ziemia wyszogrodzka">ziemia wyszogrodzka</a></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Podlasie" title="Podlasie">Podlasie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Ziemia_drohicka" title="Ziemia drohicka">ziemia drohicka</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_mielnicka" title="Ziemia mielnicka">ziemia mielnicka</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_bielska" title="Ziemia bielska">ziemia bielska</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Litwa_w%C5%82a%C5%9Bciwa" title="Litwa właściwa">Litwa</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Suwalszczyzna" title="Suwalszczyzna">Suwalszczyzna</a></li></ul> </td></tr><tr class="a7"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ru%C5%9B_Czarna" title="Ruś Czarna">Ruś Czarna</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Grodzie%C5%84szczyzna" class="mw-disambig" title="Grodzieńszczyzna">Grodzieńszczyzna</a></li></ul> </td></tr><tr class="a8"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Polesie" title="Polesie">Polesie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li>ziemia brzeska</li></ul> </td></tr><tr class="a9"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ma%C5%82opolska" title="Małopolska">Małopolska</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><b><a href="/wiki/Ziemia_krakowska" title="Ziemia krakowska">ziemia krakowska</a></b> <ul><li><a href="/wiki/S%C4%85decczyzna" title="Sądecczyzna">Sądecczyzna</a></li> <li><a href="/wiki/Zag%C5%82%C4%99bie_D%C4%85browskie" title="Zagłębie Dąbrowskie">Zagłębie Dąbrowskie</a></li> <li><a href="/wiki/Zag%C5%82%C4%99bie_Krakowskie" title="Zagłębie Krakowskie">Zagłębie Krakowskie</a></li></ul></li> <li><b><a href="/wiki/Ziemia_sandomierska" title="Ziemia sandomierska">ziemia sandomierska</a></b> <ul><li><a href="/wiki/Ziemia_st%C4%99%C5%BCycka" title="Ziemia stężycka">ziemia stężycka</a></li> <li><a href="/wiki/Kasztelanie_zapilickie" title="Kasztelanie zapilickie">kasztelanie zapilickie</a></li></ul></li> <li><b><a href="/wiki/Ziemia_lubelska" title="Ziemia lubelska">ziemia lubelska</a></b> <ul><li><a href="/wiki/Ziemia_%C5%82ukowska" title="Ziemia łukowska">ziemia łukowska</a></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a10"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ru%C5%9B_Czerwona" title="Ruś Czerwona">Ruś Czerwona</a> / <a href="/wiki/Grody_Czerwie%C5%84skie" title="Grody Czerwieńskie">Grody Czerwieńskie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Ziemia_che%C5%82mska" title="Ziemia chełmska">ziemia chełmska</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_przemyska" title="Ziemia przemyska">ziemia przemyska</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_sanocka" title="Ziemia sanocka">ziemia sanocka</a></li> <li><a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_be%C5%82skie" title="Księstwo bełskie">ziemia bełska</a></li></ul> </td></tr><tr class="a11"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Spisz" title="Spisz">Spisz</a> i <a href="/wiki/Orawa_(region)" title="Orawa (region)">Orawa</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> </td></tr><tr class="a12"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a class="mw-selflink selflink">Śląsk</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><b><a href="/wiki/Dolny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Dolny Śląsk">Dolny Śląsk</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górny Śląsk</a></b> <ul><li><a href="/wiki/Ziemia_lubliniecka" title="Ziemia lubliniecka">ziemia lubliniecka</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_prudnicka" title="Ziemia prudnicka">ziemia prudnicka</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_Opolski" title="Śląsk Opolski">Śląsk Opolski</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk_Cieszy%C5%84ski" title="Śląsk Cieszyński">Śląsk Cieszyński</a></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a13"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ziemia_k%C5%82odzka" title="Ziemia kłodzka">Ziemia kłodzka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> </td></tr><tr class="a14"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/%C5%81u%C5%BCyce" title="Łużyce">Łużyce</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Dolne_%C5%81u%C5%BCyce" title="Dolne Łużyce">Dolne Łużyce</a></li> <li><a href="/wiki/G%C3%B3rne_%C5%81u%C5%BCyce" title="Górne Łużyce">Górne Łużyce</a></li></ul> </td></tr><tr class="a15"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ziemia_lubuska" title="Ziemia lubuska">Ziemia lubuska</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Ziemia_kiniecka" title="Ziemia kiniecka">ziemia kiniecka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a16"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Pomorze" title="Pomorze">Pomorze</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><b><a href="/wiki/Pomorze_Zachodnie" title="Pomorze Zachodnie">Pomorze Zachodnie</a></b> <ul><li><a href="/wiki/Ziemia_s%C5%82upsko-s%C5%82awie%C5%84ska" title="Ziemia słupsko-sławieńska">ziemia słupsko-sławieńska</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_l%C4%99borsko-bytowska" title="Ziemia lęborsko-bytowska">ziemia lęborsko-bytowska</a></li> <li><i><a href="/wiki/Pomorze_Przednie" title="Pomorze Przednie">Pomorze Przednie</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/Pomorze_Tylne" title="Pomorze Tylne">Pomorze Tylne</a></i></li></ul></li> <li><b><a href="/wiki/Pomorze_Nadwi%C5%9Bla%C5%84skie" title="Pomorze Nadwiślańskie">Pomorze Wschodnie</a></b> <ul><li><a href="/wiki/Pomorze_Gda%C5%84skie" title="Pomorze Gdańskie">Pomorze Gdańskie</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_che%C5%82mi%C5%84ska" title="Ziemia chełmińska">ziemia chełmińska</a> <ul><li><a href="/wiki/Ziemia_lubawska" title="Ziemia lubawska">ziemia lubawska</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_micha%C5%82owska" title="Ziemia michałowska">ziemia michałowska</a></li></ul></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a17"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Prusy_(kraina_historyczna)" title="Prusy (kraina historyczna)">Prusy</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Prusy_Kr%C3%B3lewskie" title="Prusy Królewskie">Prusy Królewskie</a> <ul><li><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_malborskie" title="Województwo malborskie">ziemia malborska</a></li> <li><a href="/wiki/Warmia" title="Warmia">Warmia</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Prusy_Ksi%C4%85%C5%BC%C4%99ce" title="Prusy Książęce">Prusy Książęce</a> <ul><li><a href="/wiki/Prusy_Dolne" title="Prusy Dolne">Prusy Dolne</a></li> <li><a href="/wiki/Prusy_G%C3%B3rne" title="Prusy Górne">Prusy Górne</a></li></ul></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-g"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description"><a href="/wiki/Region_(geografia)" title="Region (geografia)">region geograficzny</a></span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Virtual_International_Authority_File" title="Virtual International Authority File">VIAF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/316733788">316733788</a></span></li><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh85122476">sh85122476</a></span></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4052678-1">4052678-1</a></span></li><li><a href="/wiki/LIBRIS" title="LIBRIS">LIBRIS</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://libris.kb.se/katalogisering/jgvz26022m3sxfr">jgvz26022m3sxfr</a></span></li><li><a href="/wiki/Syst%C3%A8me_Universitaire_de_Documentation" title="Système Universitaire de Documentation">SUDOC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.idref.fr/050568779">050568779</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ge130850">ge130850</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_(Warszawa)" title="Biblioteka Narodowa (Warszawa)">PLWABN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/9810598401605606">9810598401605606</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007543760505171">987007543760505171</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">PWN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3983978.html">3983978</a></span></li> <li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/place/Silesia">place/Silesia</a></span></li> <li><a href="/wiki/Enciclopedia_Treccani" title="Enciclopedia Treccani">Treccani</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/slesia">slesia</a></span></li> <li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=Schlesien">Schlesien</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1296" class="extiw" title="d:Property:P1296">Catalana</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0062699.xml">0062699</a></span></li> <li><a href="/wiki/Den_Store_Danske_Encyklop%C3%A6di" title="Den Store Danske Encyklopædi">DSDE</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://lex.dk/&id=Schlesien">Schlesien</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Śląsk&oldid=75118857">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Śląsk&oldid=75118857</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:%C5%9Al%C4%85sk" title="Kategoria:Śląsk">Śląsk</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Krainy_historyczne_Niemiec" title="Kategoria:Krainy historyczne Niemiec">Krainy historyczne Niemiec</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Krainy_historyczne_Czech" title="Kategoria:Krainy historyczne Czech">Krainy historyczne Czech</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Kraje_%C5%9Awi%C4%99tego_Cesarstwa_Rzymskiego" title="Kategoria:Kraje Świętego Cesarstwa Rzymskiego">Kraje Świętego Cesarstwa Rzymskiego</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Regiony_historyczne_Polski" title="Kategoria:Regiony historyczne Polski">Regiony historyczne Polski</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_propozycjami_t%C5%82umacze%C5%84" title="Kategoria:Artykuły z propozycjami tłumaczeń">Artykuły z propozycjami tłumaczeń</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Uniwersalny_szablon_cytowania_%E2%80%93_brak_strony" title="Kategoria:Uniwersalny szablon cytowania – brak strony">Uniwersalny szablon cytowania – brak strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_wymagaj%C4%85ce_dopracowania" title="Kategoria:Artykuły wymagające dopracowania">Artykuły wymagające dopracowania</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:By%C5%82e_Artyku%C5%82y_na_Medal" title="Kategoria:Byłe Artykuły na Medal">Byłe Artykuły na Medal</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Has%C5%82a_kanonu_polskiej_Wikipedii" title="Kategoria:Hasła kanonu polskiej Wikipedii">Hasła kanonu polskiej Wikipedii</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 2 lis 2024, 21:47.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Al%C4%85sk&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-847495b4dd-klmqm","wgBackendResponseTime":242,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"2.005","walltime":"2.616","ppvisitednodes":{"value":27684,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":164661,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":38475,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":33,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":114981,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":8,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1823.094 1 -total"," 39.27% 715.938 1 Szablon:Przypisy"," 19.86% 362.113 27 Szablon:Cytuj_książkę"," 13.43% 244.816 1 Szablon:Kraina_historyczna_infobox"," 11.91% 217.198 1 Szablon:Regiony_historyczne_i_etnograficzne_Polski"," 11.63% 212.084 1 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 10.41% 189.852 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 8.30% 151.308 12 Szablon:Cytuj_stronę"," 7.41% 135.061 13 Szablon:Cytuj"," 4.84% 88.250 1 Szablon:Infobox_dwie_grafiki"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.826","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7033311,"limit":52428800},"limitreport-logs":"\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n [\"P582\"] = table#2 {\n [\"before\"] = true,\n [\"missing\"] = true,\n },\n}\nsnaktype = table#1 {\n [\"value\"] = true,\n}\n#prop A = 1\n#prop B = 1\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n [\"P582\"] = table#2 {\n [\"before\"] = true,\n [\"missing\"] = true,\n },\n}\nsnaktype = table#1 {\n [\"value\"] = true,\n}\nJednostka nie zawiera poszukiwanej właściwości 'P41'\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n}\nsnaktype = nil\n#prop A = 1\n{{#invoke:Moduł:Mapa|Infobox}}\nwspółrzędne = \"51°N 17°E\"\nargumenty = table#1 {\n [\"category\"] = \"Kraina historyczna infobox\",\n [\"precision\"] = \"min\",\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-68db4b6789-hsbb6","timestamp":"20241126073001","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u015al\u0105sk","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/%C5%9Al%C4%85sk","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q81720","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q81720","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2002-11-05T19:11:13Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/7\/75\/%C5%9Al%C4%85sk.png","headline":"kraina historyczna na terenie Polski, Czech i Niemiec"}</script> </body> </html>