CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available" lang="ce" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Пачхьалкх агӀонан коде хьажар — Википеди</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )cewikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":true,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"ydm","wgMonthNames":["","январь","февраль","март","апрель","май","июнь","июль","август","сентябрь","октябрь","ноябрь","декабрь"],"wgRequestId":"1df1d3e8-294b-4fef-a84c-bf3c07238751","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Пачхьалкх","wgTitle":"Пачхьалкх","wgCurRevisionId":10448176,"wgRevisionId":0,"wgArticleId":9392,"wgIsArticle":false,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"edit","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":[],"wgPageViewLanguage":"ce","wgPageContentLanguage":"ce","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Пачхьалкх","wgRelevantArticleId":9392,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":3}}}, "wgStableRevisionId":7925994,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"ce","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"ce"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":50000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.0"};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready", "site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.charinsert.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.edit.collapsibleFooter","site","mediawiki.page.ready","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.charinsert","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.common-action-edit","ext.gadget.collapserefs","ext.gadget.directLinkToCommons","ext.gadget.referenceTooltips","ext.gadget.edittop","ext.gadget.blpEditNotice","ext.gadget.sidebarRelated","ext.gadget.wikificator","ext.gadget.summaryButtons","ext.gadget.AlignTemplateParameters", "ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ce&modules=ext.charinsert.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=ce&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ce&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <noscript><link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ce&modules=noscript&only=styles&skin=vector-2022"></noscript> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="noindex,nofollow,max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg/1200px-Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1914"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg/800px-Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1276"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg/640px-Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="1021"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Пачхьалкх агӀонан коде хьажар — Википеди"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//ce.m.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="БӀаьра нисйан" href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Википеди (ce)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//ce.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ce"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Википеди — Atom-аса" href="/w/index.php?title=%D0%93%D3%80%D0%B8%D1%80%D1%81:%D0%9A%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B0_%D0%BD%D0%B8%D1%81%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%88&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Пачхьалкх rootpage-Пачхьалкх skin-vector-2022 action-edit"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Чулацаман тӀегӀо</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Коьрта меню" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Коьрта меню</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Коьрта меню</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">агӀонгара панель тӀе йаккха</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">къайла</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Навигаци </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%8C%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B0%D0%B3%D3%80%D0%BE" title="Коьрта агӀонан дехьа гӀо [z]" accesskey="z"><span>Коьрта агӀо</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8:%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B5%D1%88%D1%86%D0%B0_%D0%BB%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80" title="Категорешца лахар"><span>Категорешца лахар</span></a></li><li id="n-index" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8:%D0%AD%D0%BB%D0%BF%D0%BD%D0%B0%D1%88%D1%86%D0%B0_%D0%B3%D0%B0%D0%B9%D1%82%D0%B0%D1%80"><span>Массо агӀонаш</span></a></li><li id="n-featured" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8:%D0%A5%D0%B0%D1%8C%D1%80%D0%B6%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%D0%B9%D0%B0%D0%B7%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%88"><span>Хаьржина йаззамаш</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%93%D3%80%D0%B8%D1%80%D1%81:%D0%A6%D0%B0%D1%85%D1%83%D1%83%D1%88_%D0%BD%D0%B8%D1%81%D0%B9%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D0%B0_%D0%B0%D0%B3I%D0%BE" title="Хьажа цахууш нисйеллачу агlоне [x]" accesskey="x"><span>Цахууш нисйелла агӀо</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%B2:%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%85%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%88" title="Карара хиламех лаьцна хаам"><span>Карара хилларш</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Дакъалацар </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-1000" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8:%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%BE_%D0%B0_%D0%BC%D0%B0%D1%82%D1%82%D0%B0%D1%85%D1%8C_%D1%85%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%B9%D0%B5%D0%B7%D0%B0_%D0%B0%D0%B3%D3%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%88"><span>1000 агӀо</span></a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8:%D0%A5%D0%B0%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%88_%D0%BE%D1%86%D1%83_%D0%B3l%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%85"><span>ГӀалатех хаам бар</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8:%D0%99%D1%83%D0%BA%D1%8A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D0%BD_%D0%BA%D0%BE%D0%B2" title="Проектах лаьцна а, мичахь хӀу йу лаьтташ а хӀудалур ду шуьга а"><span>Йукъараллин ков</span></a></li><li id="n-forum" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8:%D0%A4%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%BC" title="Википедийн декъашхойн форум"><span>Форум</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%93%D3%80%D0%B8%D1%80%D1%81:%D0%9A%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B0_%D0%BD%D0%B8%D1%81%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%88" title="ТӀаьххьара хийцамийн могӀам [r]" accesskey="r"><span>Керла нисдарш</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%93%D3%80%D0%B8%D1%80%D1%81:%D0%9A%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B0_%D0%B0%D0%B3%D3%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%88"><span>Керла агӀонаш</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8:%D0%93%D3%80%D0%BE" title="ГӀоде меттиг"><span>ГӀо</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%8C%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B0%D0%B3%D3%80%D0%BE" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Википеди" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-ce.svg" style="width: 7.375em; height: 1.3125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="маьрша энциклопеди" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-ce.svg" width="118" height="13" style="width: 7.375em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D0%93%D3%80%D0%B8%D1%80%D1%81:%D0%9B%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Википеди чохь лаха [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Лахар</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Википеди чохь лаха" aria-label="Википеди чохь лаха" autocapitalize="sentences" title="Википеди чохь лаха [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ГӀирс:Лахар"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Лахар</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Долахь болу гӀирсаш"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Арахьара хатӀ"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="АгӀонан шрифтан барам а, шуьйралла а, бос а хийца" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Арахьара хатӀ" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Арахьара хатӀ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_ce.wikipedia.org&uselang=ce" class=""><span>Википедина гӀо дар</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%93%D3%80%D0%B8%D1%80%D1%81:%D0%9A%D1%85%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D0%B0_%D0%B4%D0%B5%D0%BA%D1%8A%D0%B0%D1%88%D1%85%D0%BE%D1%87%D1%83%D0%BD_%D0%B4%D3%80%D0%B0%D1%8F%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%80&returnto=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85&returntoquery=action%3Dedit" title="Шу йиш йу аккаунт кхоьллина системин чудовла, амма иза тӀедожийна дац." class=""><span>Кхолла аккаунт</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%93%D3%80%D0%B8%D1%80%D1%81:%D0%A7%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80&returnto=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85&returntoquery=action%3Dedit" title="Кхузахь системин чудовла мега, амма иза тӀедожийна дац. [o]" accesskey="o" class=""><span>ЧугӀо</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Дукха таронаш" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Долахь болу гӀирсаш" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Долахь болу гӀирсаш</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Декъашхочун меню" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_ce.wikipedia.org&uselang=ce"><span>Википедина гӀо дар</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%93%D3%80%D0%B8%D1%80%D1%81:%D0%9A%D1%85%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D0%B0_%D0%B4%D0%B5%D0%BA%D1%8A%D0%B0%D1%88%D1%85%D0%BE%D1%87%D1%83%D0%BD_%D0%B4%D3%80%D0%B0%D1%8F%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%80&returnto=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85&returntoquery=action%3Dedit" title="Шу йиш йу аккаунт кхоьллина системин чудовла, амма иза тӀедожийна дац."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Кхолла аккаунт</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%93%D3%80%D0%B8%D1%80%D1%81:%D0%A7%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80&returnto=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85&returntoquery=action%3Dedit" title="Кхузахь системин чудовла мега, амма иза тӀедожийна дац. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ЧугӀо</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Авторизаци йанза редакторшна агӀонаш <a href="/wiki/%D0%93%D3%80%D0%BE:%D0%A5%D0%B0%D0%B0%D0%BC" aria-label="Хийцамашбарах мадарра"><span>совнаха хаа</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%93%D3%80%D0%B8%D1%80%D1%81:%D0%A1%D0%B0%D0%BD_%D0%BA%D1%8A%D0%B8%D0%BD%D1%85%D1%8C%D0%B5%D0%B3%D0%B0%D0%BC" title="ХӀокху IP-адресца бина хийцамийн могӀам [y]" accesskey="y"><span>Къинхьегам</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%93%D3%80%D0%B8%D1%80%D1%81:%D0%A1%D0%B0%D0%BD_%D0%B4%D0%B8%D0%B9%D1%86%D0%B0%D1%80%D0%B5" title="Сан IP адресан дийцарийн агӀо [n]" accesskey="n"><span>Дийцар</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Eкъайлайаккха\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"anonnotice\" lang=\"ce\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cp class=\"mw-empty-elt\"\u003E\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Пачхьалкх агӀонан коде хьажар</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="ХӀара йаззам кху маттахь бен бац. ТӀетоха йаззам кхечу маттана" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ТӀетоха меттанаш</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="ЦӀерийн меттигаш"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85" title="Коьрта агӀонга хьажар [c]" accesskey="c"><span>Йаззам</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B8%D0%B9%D1%86%D0%B0%D1%80:%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Коьрта агӀонан дийцар (иштта агӀо йоцуш йу) [t]" accesskey="t"><span>Дийцар</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Меттан вариант хийца" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">нохчийн</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Хьажарш"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85&stable=1"><span>Йеша</span></a></li><li id="ca-current" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85&stable=0&redirect=no" title="ХӀокху талланза хийцамаш болу агӀоне хьажа [v]" accesskey="v"><span>Карара верси</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85&veaction=edit" title="ХӀара агӀо тайар [v]" accesskey="v"><span>БӀаьра нисйан</span></a></li><li id="ca-edit" class="selected collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85&action=edit" title="АгӀонан йуьхьанцара текст нисйан"><span>Нисйан</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85&action=history" title="АгӀонан хийцамаш болу журнал [h]" accesskey="h"><span>Истори</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ГӀирсаш агӀонашна"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ГӀирсаш" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ГӀирсаш</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ГӀирсаш</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">агӀонгара панель тӀе йаккха</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">къайла</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Дукха таронаш" > <div class="vector-menu-heading"> Ардамаш </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85&stable=1"><span>Йеша</span></a></li><li id="ca-more-current" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85&stable=0&redirect=no"><span>Карара верси</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85&veaction=edit" title="ХӀара агӀо тайар [v]" accesskey="v"><span>БӀаьра нисйан</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="selected collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85&action=edit" title="АгӀонан йуьхьанцара текст нисйан [e]" accesskey="e"><span>Нисйан</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85&action=history"><span>Истори</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Йукъара </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%93%D3%80%D0%B8%D1%80%D1%81:%D0%A5%D1%8C%D0%B0%D0%B6%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B3%D0%B0%D1%88_%D0%BA%D1%85%D1%83%D0%B7%D0%B5/%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85" title="ХӀокху агӀонан тӀе хьажийна йолу массо агӀонийн могӀам [j]" accesskey="j"><span>Кхуза хьажоргаш</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%93%D3%80%D0%B8%D1%80%D1%81:%D0%9A%D1%85%D1%83%D1%8C%D0%BD%D1%86%D0%B0_%D0%B4%D0%BE%D0%BB%D1%83_%D0%BD%D0%B8%D1%81%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%88/%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85" rel="nofollow" title="ХӀокху агӀонгахь хьажоргаш йолу, агӀонашна бина тӀаьххьара хийцамаш [k]" accesskey="k"><span>Дихкина нисдарш</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%93%D3%80%D0%B8%D1%80%D1%81:%D0%9B%D0%B5%D1%80%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%D0%B0%D0%B3%D3%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%88" title="Белхан агӀонанийн могӀам [q]" accesskey="q"><span>Леррина агӀонаш</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85&action=info" title="ХӀокху агӀонах лаьцна хаамаш"><span>АгӀонан хаам</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%93%D3%80%D0%B8%D1%80%D1%81:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fce.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3D%25D0%259F%25D0%25B0%25D1%2587%25D1%2585%25D1%258C%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25BA%25D1%2585%26action%3Dedit"><span>Схьаэца дацдина URL-адрес</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%93%D3%80%D0%B8%D1%80%D1%81:QrCode&url=https%3A%2F%2Fce.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3D%25D0%259F%25D0%25B0%25D1%2587%25D1%2585%25D1%258C%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25BA%25D1%2585%26action%3Dedit"><span>Схьаэца QR-код</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Кхечу проекташкахь </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7275" title="Йихкина элементан хьажорг хаамийн репозитори [g]" accesskey="g"><span>Викихаамаш чохь</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ГӀирсаш агӀонашна"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Арахьара хатӀ"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Арахьара хатӀ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">агӀонгара панель тӀе йаккха</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">къайла</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle">← <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85" title="Пачхьалкх">Пачхьалкх</a></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><p>Хьан бакъо йац «<b>хӀара агӀо тайар</b>» операци чекхйаккха рогӀера бахьанехь: </p> <div class="permissions-errors"><div class="mw-permissionerror-globalblocking-blockedtext-range"><b>Your IP address is in a range that has been <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Global_blocks" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Global blocks">blocked on all Wikimedia Foundation wikis</a>.</b> <p>The block was made by <a href="/wiki/%D0%94%D0%B5%D0%BA%D1%8A%D0%B0%D1%88%D1%85%D0%BE:Jon_Kolbert" title="Декъашхо:Jon Kolbert">‪Jon Kolbert‬</a>. The reason given is <i><a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/NOP" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/NOP">Open proxy/Webhost</a>: See the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/WM:OP/H" class="extiw" title="m:WM:OP/H">help page</a> if you are affected </i>. </p> <ul><li>Start of block: 2023, 27 август, 15:12</li> <li>Expiry of block: 2028, 27 август, 15:12</li></ul> <p>Your current IP address is 8.222.208.146. The blocked range is 8.222.128.0/17. </p><p>Дехар до, хӀара берриге хаамаш билгалбаха муьлхачу хьайн кхайкхамашкахь. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/No_open_proxies" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/No open proxies">No open proxies</a> global policy. </p> Otherwise, to discuss the block please <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Global" class="extiw" title="m:Steward requests/Global">post a request for review on Meta-Wiki</a>. You could also send an email to the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Stewards" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Stewards">stewards</a> <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/VRT" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/VRT">VRT</a> queue at <kbd>stewards@wikimedia.org</kbd> including all above details.</div></div><hr /> <p>Хьоьга далундерг ду хӀокху агӀонан чуьра йуьхьанцара код хьажар а, схьаэцар а: </p><textarea readonly="" accesskey="," id="wpTextbox1" cols="80" rows="25" style="" class="mw-editfont-monospace" lang="ce" dir="ltr" name="wpTextbox1">[[Файл:Leviathan frontispiece cropped British Library.jpg|мини|325пкс|[[Гоббс, Томас|Гоббс Томасан]] пачхьалкхан белхашна лерина «[[Левиафан (Гоббс)|Левиафан]]» сочиненин хьалхара кехат ([[1651 шо]])]] {{кхин маьӀнаш}} '''Пачхьалкх''' — йукъараллин [[кхоллам]] бу, урхаллин а, нуьцкъала дайтаран а леррина механизмаш йолуш, цхьаьна [[латта|лаьттан]] тӀехь [[бакъо]]нан низам хӀоттош, [[суверенитет]] а йолуш йолу. Термин «[[мохк]]» «''пачхьалкх''» маьӀнехь лелош ялахь а, тӀаккха а уь къасто деза, хӀунда аьлча массо а ''мохк'' ''пачхьалкх'' йац. == Хьажар == Пачхьалкх, суверенитет, низаман бакъо, йукъараллин [[ламасташ]] йоха ца йайтархьама, Ӏалашйархьама, пачхьалкхо леладо билгала [[Политикин Iедал#Некъ|некъ]]аш, пачхьалкхера гражданашна йукъахь билгал низам хӀоттадо, шен белхан йукъаозабо шайн а, кхечу латтанаш тӀиера а шаболу [[бахархой]], дуьненанйукъара пачхьалкхийн барташца. Йукъараллин декъашхойн йукъаметтиган низам а, Ӏедалан та1зар а билгалдоккху [[конституци]]ца, [[Закон (бакъо)|законашца]], кхин бакъонан пачхьалкхан кехаташца; иштта исторехь пачхьалкхан чохь кхоллаеллачу ламасташца. Таханлерчу капиталистийн пачхьалкхашкахь, цуьнан коьрта Ӏалашо йу: * гражданийн бакъонаш ларйар, йукъараллин декъашхойн йукъаметтигаш дика латтаяр, нехан долахь долу рицкъ а, церан дахаран кхерамазаллин тӀегӀа аӀалашйар (хӀоранна а, Ӏилманан а, кхоллараллин а, коммерцин а){{Хьост йац|2|2|2014}}; * кхочушйар а, Ӏалашйар а йукъараллин декъашхойн бахаман а, син а Ӏалашонаш, мехаллаш, хӀорш: паргӀато, гӀиллакх-оьздангалла, нийсо, медицина, дешар, некъаш, экологи{{Хьост йац|2|2|2014}}. Термин дукха хьолахь лелайо [[бакъо]]нан, [[политика|политикин]], ткъа иштта социалан контексташкахь. Таханлерчу заманахь [[Дуьне]] планети тӀиера шадолу латт, [[Антарктида]] а, цунан уллора гӀайренаш а дӀайаьхачхьана, декъна ду ши бӀе сов пачхьалкхана йукъахь. [[Йукъаралла (ламастан)|Йукъараллица]] йуьстича, пачхьалкхан чуйогӀу шайн [[говзалла|говзаллица]] йукъарчу гӀуллакхийн (йукъараллин хӀоттамехь, хӀора а декъашхо декъахь ву урхаллан) [[урхалла]] долу [[социалан класс]] (я классаш)<ref>''Пиголкин А. С., Головистикова А. Н., Дмитриев Ю. А., Саидов А. Х.'' Теория государства и права: учебник под редакцией А. С. Пиголкина. — Москва: Юрайт-Издат, 2005. — С. 61-63. — ISBN 5-94879-145-9.</ref>. == Пачхьалкх билгалйаккхар == Ала деза, [[Iилма|Ӏилманехь]] а, [[дуьненайукъара бакъо]]нехь а цхьаъ, массара а тӀеэцна «пачхьалкхан» кхетам ца хилар. === Дуьненайукъара бакъонехь пачхьалкх билгалйаккхар === {{Хьажа иштта|Дуьненайукъара бакъоно ларар}} 2015 шарахь дан а дац дуьззина [[Iилма|Ӏилмано]] а, дуьненан массо а пачхьалкхаш а тӀеэцна «пачхьалкх» [[термин]]ан юридикцин билгалдаккхар. Уггар боккха [[дуьненайукъара кхоллам]]ан — [[Вовшахтоьхна Къаьмнийн Кхоллам|ВКЪКХ]] — йац цунна кхетам бала бакъо, йу йа йац иза а, важа а кхоллам пачхьалкх. «Пачхьалкх йа правительство къобалйар — йекъа пачхьалкхаш йа правительствош дан йиш йолуш акт ду. Иза ларар гойту пачхьалкх [[дипломатин гергарло]] лело кийча хиларо. Вовшахтоьхна Къаьмнийн Кхоллам — пачхьалкх йа правительство йац, цундела цуьнан цхьан а бакъо йац къобалйан иза йа важа пачхьалкх йа правительство»<ref>[https://archive.is/20120913170722/www.un.org/russian/question/faq/fs2.htm Каким образом новое государство или правительство добиваются признания со стороны Организации Объединённых Наций? Каким образом та или иная страна вступает в ООН в качестве государства-члена?] {{ТӀе цакхочу хьажорг|терахь=15|бутт=05|шо=2013|url=http://www.un.org/russian/question/faq/fs2.htm}} Неофициальный документ ООН для информации.</ref>. КӀезигчех цхьаъ тептар ду дуьненайукъарчу бакъонехь «пачхьалкхан» кхетам луш — 1933 шарахь масех америкин пачхьалкхо тӀеэцна долу [[Монтевидеон Конвенци]]. === Ӏилмано пачхьалкх билгалйаккхар === {{декъан стиль}} [[Лазарев, Валерий Васильевич|В. В. Лазаревс]] кховдина хӀара билгалйаккхар, пачхьалкх — иза [[политикин Iедал|политикин Ӏедалан]] [[йукъаралла|йукъараллин]] «''башха [[кхоллам]] бу, шеца та1заран лерина аппаратом йолуш, коьртехь йолу [[социалан класс|классан]] йа шадолу халкъан лаам а, хьашташ а лардеш йолу ''»<ref>Общая теория права и государства: Учебник. Под ред. [[Лазарев, Валерий Васильевич|Лазарева В. В.]] — М., 1994. — С. 23</ref>. [[Ожегов, Сергей Иванович|Ожеговн]] а, [[Шведова, Наталия Юльевна|Шведован]] а оьрсийн меттан маьӀнийн дошамо ши маьӀна ло: «''1. Йукъараллин коьрта политикин кхоллам, цунна урхалла деш, цуьнан экономикин а, социалан а структура ларйеш болу''», «''2. Политикин кхолламан урхаллехь болу мохк, цуьнан экономикин а, социалан а структура ларйеш болу''»<ref>''[[Ожегов, Сергей Иванович|Ожегов С. И.]], [[Шведова, Наталия Юльевна|Шведова Н. Ю.]]'' Толковый словарь русского языка: 80 000 слов и фразеологических выражений / [[Российская академия наук]]. [[Институт русского языка им. В. В. Виноградова]] — 4-е изд., дополненное. — М.: Азбуковник, 1999. — 944 с. — ISBN 5-89285-003-X.</ref>. Даладо кхин масех пачхьалкхан билгалдахарш: «Пачхьалкх —леррина а, концентрации йина а [[Бакъонан низам|низам]] латтон ницкъ бу поддержания. Пачхьалкх — иза институт йа могӀа институташ йу, шайн коьрта Ӏалашо (кхечу Ӏалашонех йоьзна а йоцуш) — низам лардар долуш. Пачхьалкх лаьтта леррина йолу низам лардаран меженаш, масала, [[полици]] а, [[суд]] а, дӀакъаьстича йукъараллин дахаран кхечу сферех. Уьш йу пачхьалкх»<ref>''[[Геллнер, Эрнест|Геллнер Э.]]'' Нации и национализм / Пер. с англ. — М.: Прогресс, 1991. — С. 28</ref>. «Пачхьалкх ду башха, дикка чӀогӀа, политикин дакъа. Цуо гойту бахархойх къастийна Ӏедалан кхоллам, цхьана [[меттиг]]ан а, [[бахархой]]н а, царна лаахь а, ца лаахь а урхалла дан лакхара бакъо йолуш; и шайн бакъо чекхйаккха ницкъ а болуш болу»<ref>''[[Гринин, Леонид Ефимович|Гринин Л. Е.]]'' 1997. Формации и цивилизации: социально-политические, этнические и духовные аспекты социологии истории // ''Философия и общество''. — № 5. — С. 20</ref>. «Пачхьалкх — йозаш йоцу централизаци йина социалан йукъаметтигаш нисйаран социалан-политикин кхоллам бу. Иза лаьтта чолхе, билгалчу лаьтта тӀехь стратифицикаци йинчу йукъараллех, шина стратех — куьйгалладечарех а, куьйгакӀелболчарех а. Оцу шина чкъоьран йукъаметтиг лаьтта политикин олаллех хьалхарчера а, налогийн декхараллех шолгӀачера. И йукъаметтигаш законаца чагӀина, реза а ду йукъараллин цхьа дакъа»<ref>''Claessen H. J. M.'' 1996. State // Encyclopedia of Cultural Anthropology. Vol. IV. — New York. — P. 1255</ref>. «Пачхьалкх йу цхьа [[Классийн къовсам|класс]] кхечо йацон машен, цхьана классан кӀелахь кхин классаш латто машен йу»<ref>''[[Ленин, Владимир Ильич|Ленин В. И.]]'' Полное собрание сочинений. — 5 изд. — Т. 39. — М.: Политиздат — С. 75</ref>. «Государство — аппарат насилия в руках господствующего класса»<ref>''Ленин В. И.'' Полное собрание сочинений (третье издание). — Т. 20. — М.: Политиздат. — С. 20</ref>. «Пачхьалкх йу йукъараллехь [[бакъо]] латториг»<ref>''Брокгауз-Ефрон.'' Философский словарь логики, психологии, этики, эстетики и истории философии под редакцией Э. Л. Радлова. — С.-Петербург, 1911. — С. 64</ref>. «…пачхьалкх, йукъараллин спиритуалистийн дух: иза бу бюрократин долара бахам»<ref>''Карл Маркс.'' «К критике гегелевской философии права» (т. 1, с. 270—273, Соч. изд. 2)</ref>. «Пачхьалкх дуьненан дахарах ялсамане йан лаьтташ йац, ткъа лаьтта жоьжахате хилийтарна новкъарло йан». [[Бердяев, Николай Александрович|Бердяев Николай]]. == Пачхьалкхан этимологи == Пачхьалкх дош схьадаьлла '''pādšāh''' дашах. Куьйгаллехь паччахь волчу махкахь пачхьалкх олуш хилла. '''Падишах''' ({{lang-fa|«'''پادشاه'''»}} [pādšāh] тӀиера {{lang-pal|«'''pādšāh'''»}} тӀиера {{lang-peo|«'''pati-xšāyaθiya-'''»}} — «''куьйгалхо''») — [[иран]]ийн [[монарх]]ийн дарж, иштта лелайора Азин цхьаболчу махкашкахь. «Падишах» («Падшах» йа «Бадшах») дарж лелийна масех Евразин мехкан куьйгалхоша, масала, [[Хункар-мохк|Хункар-мехкан]] ([[XV]]—[[1922]]), ОвхӀанехь йукъ йолчу [[Дурранийн импери]]н ([[1747]]—[[1823]]), [[Сийлахь Моголийн импери]]н ([[1526]]—[[1858]]), [[ОвхӀан мохк|ОвхIан]]нан ([[1926]] — июль [[1973]]). ТӀаьххьара и дарж лелийнарг хилла [[Захир-Шах]] (1914—2007). == Пачхьалкхан билгалонаш == [[Файл:Пачхьалкхан билгалонаш.svg|справа|600пкс|Пачхьалкхан билгалонаш]] * '''Шайн тӀехь хиттийна пачхьалкх кхолларан Ӏалашонаш а йолуш кхолларан кехаташ хилар''': ** [[конституци]], ** [[тIеман доктрина]], ** [[законаш]]. * '''Урхалла а, план хӀоттор а''': ** '''[[йукъара Iедал]]''': *** [[пачхьалкхан корта]] ([[правительство]]), *** [[парламент]], *** [[суд]]. ** йукъараллин дахаран барам хӀоттабар ([[бакъонан система]]), ** пачхьалкхан (политикин а, арахьараполитикин а) гӀуллакхаш, ** бахаман гӀуллакхаш (экономика): *** [[ахчан система]], *** [[Налог|налогаш гулйар]], *** пачхьалкхан [[хIазна]]. * '''[[Долара бахам]]''' (ресурсаш); * '''[[Латта]]'''; * '''[[Бахархой]]'''; * '''[[Коьрта гIала]]'''; * '''КуьйгакӀелахь кхолламаш хилар''': ** [[бакъоларйаран гIуллакх]], ** [[тIеман ницкъаш]], ** Йисташкахулара административан кхолламаш. * '''[[Официалан мотт|Пачхьалкхан мотт]] (меттанаш) хилар'''; * '''[[Суверенитет]]''' (пачхьалкхан дуьненайукъара бакъонан аренашкахь кхечу пачхьалкхаша къобалйина субъект хилар); * '''[[Гражданалла]]'''; * '''[[Пачхьалкхан символика|Пачхьалкхан символаш]]'''. Уьш йоцуш, билгалонех лара мегар ду кхин а политикин, экономикин, социалан аспекташ. == Пачхьалкхан а, махкан а йукъара башхалла == [[Мохк]] а, пачхьалкх а кхетам [[синонимаш]] санна лелабахь а, царна йукъахь йоккха башхалла йу. «Пачхьалкх» кхетамо билгалйоккху цхьаьна латта тӀехь хӀоттийна йолу Ӏедалан политикин система, иза башха тайпана [[кхоллам]] бу, ткъа «мохк» кхетам оьздангаллин, географин (йукъара латта), кхечу факторийн бу. «Мохк» термин официалан бос болуш йац. Иштта башхаллаш йу [[ингалсан мотт|ингалсан маттахь]] — ''country'' (гергара ду ''мохк'' кхетамна) а, ''state'' (''пачхьалкх''), оьрсийн маттахь — ''страна'' (гергара ду ''мохк'' кхетамна) а, ''государство'' (''пачхьалкх''), делахь а цхьацца контекстехь цара вовшен хуьйцу. == Пачхьалкхан кепаш == {{main|Пачхьалкхан кеп|Пачхьалкхан урхаллин кеп|Пачхьалкхан кхолламан кеп|Политикин режим}} [[Файл:Pyramid of Capitalist System.png|мини|400пкс|Агитацин плакат «[[Капитализм|Капиталистийн]] йукъараллин пирамида». Фразаш лакхара охьа:<br /> Политикаш — ''«Оха урхалла до шуна тӀехь»'' <br /> Эскар — ''«Оха герз туху шуна»''<br /> Буржуази — ''«Оха йуу шун меттана»''<br /> Белхалоша а, ахархоша а — ''«Оха болх бо массарна хьалхара»'', ''«Оха кхобу массо а»'']] === [[Пачхьалкхан урхаллин кепаш]] === '''[[Монархи]]''' ([[желтойн мотт|желт.]] цхьа Ӏедал): * [[Абсолютан монархи|Абсолютан]]: ** [[Теократин монархи|Теократин]] ([[Халифат]]); * Дозатоьхна: ** [[Сословин-векалийн монархи|Сословин-векалийн]]; ** [[Конституцин монархи|Конституцин]]: *** [[Дуалистин монархи|Дуалистин]]; *** [[Парламентан монархи|Парламентан]]; '''[[Республика]]''' ({{lang-la|[[res publica]]}}, «йукъара гӀуллакх»): * [[Парламентан республика|Парламентан]]; * [[Президентан республика|Президентан]]; * [[Ийна республика|Ийна]]; '''[[Пачхьалкхан урхаллин кепаш#Урхаллин ийна кепаш|Урхаллин ийна кепаш]]''': * [[Суперпрезидентан республика|Монархин республика]]; * [[Харжамийн монархи|Республикин монархи]]. === [[Пачхьалкхан хIоттаман кеп]] === '''[[Унитаран пачхьалкх]]''' ([[Французийн мотт|фр.]] unitarism [[Латинан мотт|лат.]] unitas — цхьаалла): * Централизацин; * Децентрализацин; * Чолхе; * Цхьалха; * Къоман. '''[[Федераци]]''' ([[Французийн мотт|фр.]] federation, {{lang-latelat|foederatio}} — вовшахкхетар, союз): * Лаьттан (административан); * Къоман; * Къоман-лаьттан; * Централизацин; * Симметрин; * Конституцин; * Бертан; * Дуалистийн; * Кооперативан. '''[[Конфедераци]]''' ([[Латинан мотт|лат.]] confoederatio — вовшахкхетар, союз). === [[Политикин режим]] === '''[[Демократи]]н''': * [[Социал-демократи]]н; * [[Либералан демократи|Либерал-демократин]]. '''Антидемократин''': * [[Аристократи]]н; * [[Олигархи]]н; * [[Авторитаризм|Авторитаран]]; * [[Деспоти]]н; * [[Къизалла|Къизаллин]]; * [[Тоталитаризм|Тоталитаран]]. == Пачхьалкх кхоллаялар == === Дуьххьарлерчу йукъараллин Ӏедал а, социалан барамаш а === {{main|Дуьххьарлерчу йукъараллин Ӏедал а, социалан барамаш а}} Дуьххьарлера [[Ӏедал]]ан институтийн кепаш а, дуьххьарлера массера декхараллин низаман кепаш а кхоллаелла йукъаралла кхиаран [[дуьххьарлера йукъаралла|дуьххьарлерчу]] муьрехь. Оцу муьран амалехь хилла политикин Ӏедал а, пачхьалкхийн институташ а ца хилар. Оцу муьран социалан барамаш лелайо гӀиллакхийн, ламастийн, Ӏадатийн, [[бехкам]]ан амалш. Ӏилманехь хаттар, мегардуй и социалан барамаш [[бакъо]] йа протобакъо лара, ду къийсаме. === Марксан теорин гарца пачхьалкх кхоллаялар === * Белхан гӀирс тобалар; * «Долайаккхаран» экономикера «йаран» экономике дехьабовлар ([[неолитийн революци]]); * Лакхайолу [[белхан эвсаралла]], сурсаташ совдовлу; * Долахь бахам хуьлу; * Социалан-классашна йекъало йукъараллаш; * Урхаллин меженаш кхоллало; * Пачхьалкхах цхьа [[Социалан класс|класс]] кхечуьнца охьатаӀоран аппарат хуьлу. === Пачхьалкх кхоллаяларан теореш === {{main|Пачхьалкх а, бакъонаш а кхоллаяларан теореш}} Пачхьалкх кхоллаяларах цхьа ойла йац. Масех теори йу пачхьалкх кхоллаялар хьоьхуш, амма царех цхьан а чӀагӀдина бакъ ду ала йиш йац. Уггар шира евзуш йолу пачхьалкхаш хилла Шира Малхбален пачхьалкхаш ([[Иракъ]]ан, [[Мисар]]ан, [[ХIинди|ХӀиндин]], [[Ций]]н хӀинцалерчу лаьттанаш тӀехь). '''Пачхьалкх кхоллаяларан теореш:''' * [[Локалан цивилизацийн теори]] — [[Тойнби, Арнольд Джозеф|А. Дж. Тойнби]] * [[Пачхьалкх кхоллаяларан теологин теори|Теологин теори]] — [[Аквин Фома]] * [[Пачхьалкх кхоллаяларан патриархалан теори|Патриархалан теори]] — [[Аристотель]], [[Платон]], [[Конфуций]], [[Михайловский, Николай Константинович|Михайловский]], Фильмер * [[Йукъараллин барт]] — [[Гроций, Гуго|Г. Гроций]], [[Локк, Джон|Дж. Локк]], [[Руссо, Жан-Жак|Ж. Ж. Руссо]], [[Гоббс, Томас|Т. Гоббс]], [[Дидро, Дени|Д. Дидро]], [[Радищев, Александр Николаевич|А. Н. Радищев]] * [[Ницкъбаран теори]] — [[Каутский, Карл|К. Каутский]], [[Гумплович, Людвиг|Л. Гумплович]], [[Дюринг, Евгений|Е. Дюринг]] * [[Пачхьалкх кхоллаяларан материалистиийн теори|Материалистийн (марксистийн) теори]] — [[Маркс, Карл|К. Маркс]], [[Энгельс, Фридрих|Ф. Энгельс]], [[Ленин, Владимир Ильич|В. Ленин]] * [[Пачхьалкх кхоллаяларан психологин теори|Психологин теори]] — [[Цицерон]], [[Тард, Габриель|Г. Тард]], [[Петражицкий, Лев Иосифович|Л. Петражицкий]] * [[Расан теори]] — Ж. Гобино. * [[Пачхьалкх кхоллаяларан органикан теори|Органикан теори]] — [[Спенсер, ХӀостерт|Г. Спенсер]], Р. Вормс * [[Ирригацин теори]] — [[Виттфогель, Карл Август|К. Виттфогель]] * Пачхьалкх кхоллаяларан комплексан теори — Х. Й. М. Классен * Кризисан теори — А. Б. Венгеров * Дуалистийн теори — А. Я. Малыгин, В. С. Афанасьев * [[Говзаллин теори]] — Т. В. Кашанина * [[Инцестан теори]] (стен-боьршаллин) — [[Леви-Стросс, Клод|К. Леви-Стросс]] * [[Пачхьалкх кхоллаяларан спортан теори|Спортан теори]] — [[Ортега-и-Гасет]] * Патримониалан теори — [[Галлер, Карл Людвиг|Галлер]] * Диффузийн теори — Ф. Гребнер == Пачхьалкхан функцеш == Пачхьалкхан коьрта функци — шайн бахархойн дахар хаздар{{хьост йац|26|07|2016}}. Иза дархьама пачхьалкхо цхьа могӀа Ӏалашо кхочушйо: * экономикин а, социалан а баланаш дӀабахар; * пачхьалкхан цхьаалла латтайар; * бахамна а, йукъараллана а урхалла дар; * шайн мохк ларбар. Йукъараллийн йукъаметтигаш кхиаре терра аьтту хилира пачхьалкхан цивилизацин дахар тодар. Пачхьалкхо а, цуьнан политикин системехь латтаро а гойту цхьа могӀа спецификан функцеш, кхечу [[политикин институт]]ех къаьстина йолу. Пачхьалкхан функцеш олу пачхьалкхан Ӏедалан [[суверенитет]]аца доьзна долу цуьнан белхан коьрта некъех. Функцех къаьсташ йу пачхьалкхан Ӏалашонаш, оцу йа вукха правительствано йа политикин режимо хаьржина йолу коьрта некъаш гойту стратеги. === Пачхьалкхан функцийн классификаци === Пачхьалкхан функцешна классификаци йо: * йукъараллин дахаран сфераца: '''чоьхьара''' а, '''арахьара''' а, * гӀуллакхан дохаллийца: '''даиман ерш''' (пачхьалкх киаран массо а муьрехь кхочушйеш йолу) а, '''ханна ерш''' (пачхьалкх киаран билгала мур гойту) а, * маьӀнийца: '''коьрта''' а, '''гӀоьнна''' а, * гарца: '''гуш йолу''' а, '''латентийн''' а, * йукъараллин Ӏаткъам барца: '''лардаран''' а, '''регулятиван''' а. Коьрта классификаци йу пачхьалкхан функцеш чоьхьарчарний, арахьарчарний йекъайалар. '''Пачхьалкхан чоьхьара функцеш:''' * [[Бакъо]]нан функци — [[бакъонан низам]] латтадар, йукъараллийн йукъаметтигаш а, бахархойн низам а нисйеш йолу бакъонийн норманаш хиттаяр, адаман а, гражданийн а бакъонаш а паргӀато а ларйар. * [[Политика|Политикин]] функци — политикин чӀогӀалла латтаяр, йукъараллаш кхиаярхьама программан-стратегийн Ӏалашо хӀоттор. * [[Пачхьалкхан урхалла|Вовшахтохараллин функци]] — шаболу Ӏедалан болх низме балор, законаш лелоран тӀехь терго латтаяр, политикин системан субъектийн белхан координаци йар. * [[Экономика|Экономикин]] функци —экономикин процессашна [[налог]]ийн а, [[Пачхьалкхан кредит|кредитан]] а, план хӀотторан а, политикин гӀоьнца координаци йар а, нисйар а, экономикин жигараллин стимулаш кхоллар, санкцеш йар. * [[Социалан нийсо|Социалан функци]] — йукъараллехь реза долу йукъаметтигаш латтор, йукъараллин тайп-тайпана чкъоьрийн уьйранаш тояр, социалан нийсо латтор, цхьацца бахьнашца шайн хила деза дахар латта ца луш болу гражданийн категорийн (заьӀапхой, пенсионераш, наной, бераш) хьашташ лардар, гӀишлошйаран, могашаллаларйаран, йукъараллин транспортан системан аьтту бан. * [[Экологи]]н функци — адаман могаш даха меттиг латтор, Ӏаламлелоран барам хӀоттабар. * [[Оьздангалла|Оьздангаллин]] функци — адамийн оьздангаллин хьашташ кхочушдан аьтту бар, лакхара синмехалла, гражданалла кхоллар, йиллина хаамийн аре латтор, [[пачхьалкхан оьздангаллин политика]] кхоллар. * [[Дешар]]ан функци — дешаран демократизаци а, иза ца хадор а, дикалла а, адамашна Ӏилма Ӏамо таро латторан болх. '''Пачхьалкхан арахьара функцеш:''' * [[Арахьара политика|Арахьараполитикин функци]] — пачхьалкхашна йукъахь [[Дипломати|дипломатин уьйранаш]] кхиор, дуьненайукъара барташ бар, дуьненайукъара кхолламашкахь дакъалацар. * [[Къоман кхерамазалла]] латторан функци — оьшшучу тӀегӀан тӀехь йукъаралла ларйар, лаьттан цхьаалла лардар, [[суверенитет]] а, [[пачхьалкхан кхерамазалла]] а ларйар. * Дуьненан низам Ӏалашдаран функци — [[дуьненайукъара уьйранаш|дуьненайукъара уьйранийн]] система кхиорехь дакъалацар, тӀом ца балийтаран, герз лагӀдаран, адамаллин глобалан баланаш листаран болх. * Экономикин а, политикин а, оьздангаллин а, кхечу сферашкахь кхечу пачхьалкхашца а вовшен пайденан функци. Иштта боькъу: * политикин барт баран болх, и барт кхочушбаран болх — [[Пачхьалкхан урхалла|пачхьалкхан урхаллера]]. == Дуьненан пачхьалкхаш == [[Файл:United Nations (Member States and Territories).svg|мини|400пкс|[[Вовшехтоьхна Къаьмнийн Кхоллам|ВКЪКХ]] пачхьалкхаш-декъашхой (йукъахь ду [[Дозаш долу лаьттанийн тептар|дозаш долу лаьттанаш]]) карти тӀехь сийна басца гайтина]] {{Хьажа иштта|Пачхьалкхийн тептар}} Дуьнено къобалйина пачхьалкхаш лору Вовшехтоьхна Къаьмнийн Кхолламан декъашхой йа иштта хилла тороерш, амма йукъа ца боьдарш. 2015 шеран декабрехь иштта пачхьалкхаш йара 194. Массо уьш, Ватикан йоцург, ВКЪКХ декъашхой йу. [[Ватикан]] [[Сийлахь Iарш|Сийлахь Ӏаьршан]] йозушйоцу пачхьалкх йу шен пачхьалкхачух тера политикин система а йолуш, амма терминан дуьззина маьӀница иза пачхьалкх йац. Иза къобал йина йу алсама йолчу пачхьалкхаш йозушйоцу пачхьалкх санна, амма [[ВКЪКХ]] декъашхо йац. ВКЪКХ даиман тергойийриг Сийлахь Ӏарш — [[дуьненайукъара бакъо]]нехь башха суверенан персона (persona sui generis). Пачхьалкхийн дипломатин уьйранаш Ватиканца ца тосу, ткъа Сийлахь Ӏаьршаца тосу, массо а кхечу пачхьалкхийн дипломатин мисси аккредитаци йина йу Сийлахь Ӏаьршан Пачхьалкхан секретариатехь. Къобал йина пачхьалкхаш йоцуш меттигаш йу ВКЪКХ резолюцица шайн некъ харжа бакъо йолуш, амма таро йац иза дан уьш кхечу пачхьалкхаша дӀалаьцнайолудера. Иштта меттигаш йу Палестина (нийса аьлча, цуьнан Ӏаьрбойн дакъа — Урдан хин малхбузан берд а, Газан Сектор а) а, [[Малхбузан Саьхьара]]. [[Палестина пачхьалкх]] — хиллайолу британийн колонийн дакъа ду, № 181 ВКЪКХ Инарлан ассамблейн резолюцица<ref>[https://web.archive.org/web/20031217160010/http://www.un.org/russian/peace/palestine/docs/ares181.pdf Резолюция ГА ООН № 181/ІІ] {{недоступная ссылка|число=15|месяц=05|год=2013|url=http://www.un.org/russian/peace/palestine/docs/ares181.pdf}}</ref> [[1947 шарахь]] йозашйоцуш хила езаш йара, амма [[Iарбойн-израилан тIом (1947—1949)|хьалхара Ӏарбойн-израилан тӀом]] чекхбаьлчи дӀалецира [[Трансурдан]]о а, [[Мисара|Мисаро]] а, ткъа [[1967 шарахь]] дуьйна [[Ялхдийнан тIом (1967)|дӀалаьцна Израила]]. 2012 ш. 29 ноябрехь ВКЪКХ тергонан пачхьалкх лерина. Амма цхьа могӀа ВКЪКХ декъашхоша, царна йукъахь цхьайолу ВКЪКХ Кхерамазаллин Советан даиман декъашхоша а, къобал ца йо Палестинан суверенитет, лору иза Израилан дакъа. Дукхаха йолу Ӏарбойн пачхьалкхаша къобал ца йо [[Палестина йекъаран ВКЪКХ план|Палестина йекъаран ВКЪКХ резолюци]], цунах, Израил хила бакъо ца хилар, Палестина пачхьалкхан йукъахь хила езар шайолу британийн хиллайолу колони 1948 шеран дозанашца. [[Саьхьаран Iарбойн Демократин Республика]] — хиллайолчу испанийн [[Малхбуза Саьхьара]] колонин декъа тӀийра шешкхайкхийна пачхьалкх. Деколонизацийаран ВКЪКХ Декларацица тӀеххьарчунна паргӀато яла езаш йара, амма 1976 шарахь иза дӀалецира Мароккос а, Мавританис а (1979 шарахь — шаериг дӀалаьцна, ткъа тӀехьа аннекси йина Мароккос). ВКЪКХ кехаташ тӀехь Малхбуза Саьхьара хӀинца «деколонизаци йанза латта» лору. Цу тӀе дукхах йолчу пачхьалкхаш С1ДР йозаш ца хилар йа иза Мароккон хилар къобал а ца до. Цул сов, алсама пачхьалкхаша ВКЪКХ декъашхоша къобал йина [[Республика Косово]] йу, амма ца йина Российс а, Цийс а — ВКЪКХ Кхерамазаллин Советан даиман декъашхоша, тӀаккха таро йац Косово оцу кхолламна йукъаягӀийта, хӀетте а аьтту бу тергонан пачхьалкхан статус хила (2015 шарахь ЮНЕСКОн йукъаягӀарна кхаж тасар аьттонза чекхделира республикин<ref>[http://www.pravoslavie.ru/87539.html Попытка принять Косово в ЮНЕСКО закончилась провалом]</ref>). Кхин а пачхьалкхаш йу алсамо къобалйаран доза хӀоттийна кхечу пачхьалкхийн агӀора, амма уьш хиларан факт дӀа ца йолу ([[Цийн Республика|Тайвань]], [[Абхази]], [[Къилба ХIирийчоь]], [[Приднестровье]], [[ТПКЪСК|Къилбаседа Кипр]], [[ЛКР|Ломан Карабах]], [[Сомалиленд]], [[Донецкан Халкъан Республика]], [[Луганскан Халкъан Республика]]), хӀунда аьлчи дукхах йолчу пачхьалкх билгалйаккхарехь дуьненайукъара къобалйар дан а дац.  Статус а, категори а цхьайолчу меттагийн а, кхолламийн а цхьана кепара билгал ца йаккхало. Иштта [[Евробарт]], [[Российн а, Белоруссин а Союзан пачхьалкх]] пачхьалкхан а, [[конфедераци]]н а билгалонаш йолуш йу, амма дуьненайукъара бакъонехь пачхьалкх йа [[дуьненайукъара бакъонан субъект]] лоруш йац. ЧӀогӀа кӀезиг латта йа бахархойн барам болу пачхьалкхех [[жима пачхьалкх|кегийра пачхьалкхаш (мехкаш)]] олу. ==== Йаккхий а, тӀех йаккхий а пачхьалкхаш ==== Кхечу пачхьалкхел шортта сов ницкъ болу, онда йозашйоцу пачхьалкхех, ткъа иштта (хӀинца дуьнен тӀехь) ВКЪКХ [[ВКЪКХ Кхерамазаллин Совет|Кхерамазаллин Советан]] даиман болу декъашхойх [[Йоккха пачхьалкх|йаккхий пачхьалкхаш]] олу. Кхечу пачхьалкхел дуккха а сов онда пачхьалкхех [[тIех йаккхий пачхьалкхаш]] олу. [[Ядеран герз]] долу пачхьалкхех [[ядеран йоккха пачхьалкх|ядеран йоккха пачхьалкх («ядеран клубан») декъашхо]] олу. Кхечу пачхьалкхех ца йозуш [[Космосе вахар|космосе яха]] (шайн [[ракета-арайоккхург|ракета-арайоккхучаьрца]] [[Йина Дуьненан спутник|спутник]] арайаккха) аьтту болу пачхьалкхех олу [[космосан йоккха пачхьалкх|космосмосан йаккхий пачхьалкхаш («космосан клубан» декъашхой)]] (оцу йукъахь йу [[пилоташ космосе бахар|пилоташ космосе бахийта]] йозашйоцу таро йолу пачхьалкхаш, царех наггахь космосан тӀех йаккхий пачхьалкхаш олу). == Пачхьалкхан критика а, керстдар а == * [[Анархизм]] * [[Либертарианство]] == Хьаьжа иштта == {{Div col|3}} * [[Мохк]] * [[Къоман пачхьалкх]] * [[Правительство]] * [[Пачхьалкхийн тептар]] * [[Пачхьалкх а, бакъо а схьаяларан теори]] * [[Жима пачхьалкх]] * [[Бакъонан пачхьалкх]] * [[Кхелха пачхьалкх]] * [[Транснизамалла]] * [[Дуьненайукъара бакъонийн къобалдар]] * [[Къобал ца йина а, цхьа дакъа къобалйина а пачхьалкхаш]] {{Div col end}} == Билгалдахарш == {{билгалдахарш|2}} == Литература == * {{статья|автор=П. Д. Баренбойм, А. В. Захаров |заглавие=Пакт Рериха как этап внедрения в жизнь эстетической концепции правового государства Николая Рериха|издание=Журнал зарубежного законодательства и сравнительного правоведения |номер=2 |год=2010}} * {{книга|автор=[[Гринин, Леонид Ефимович|Гринин Л. Е.]] |год=2007 |ссылка=http://urss.ru/cgi-bin/db.pl?cp=&page=Book&id=53187&lang=Ru&blang=ru&list=Found|заглавие=Государство и исторический процесс |место={{М.}} |издательство=КомКнига}} * {{книга|автор =[[Ильин, Виктор Васильевич|Ильин В. В.]], [[Ахиезер, Александр Самойлович|Ахиезер А. С.]]|часть= |заглавие =Российская государственность: истоки, традиции, перспективы |ссылка= |издание = |место=М.|издательство=Издательство МГУ |год=1997 |том= |страницы= |страниц=384 |серия=Теоретическая политология, мир России и Россия в мире |isbn =5-211-03762-6 |тираж = }} * {{книга|автор=[[Крадин, Николай Николаевич|Крадин Н. Н.]]|год=2001|заглавие=Политическая антропология |место={{М.}} |издательство=Ладомир}} * {{книга|автор=Малков С. Ю.|заглавие=Логика эволюции политической организации государства |ссылка=http://urss.ru/cgi-bin/db.pl?cp=&page=Book&id=53074&lang=Ru&blang=ru&list=Found |серияИстория и Математика: Макроисторическая динамика общества и государства|место={{М.}}|издательство=КомКнига |год=2007 |страницы=142—152}} * {{книга|ссылка=http://marsexxx.com/lit/martin_van_creveld-the_rise_and_decline_of_the_state.htm|автор=Мартин ван Кревельд.|заглавие=Расцвет и упадок государства}} * ''Пиголкин А. С., Головистикова А. Н., Дмитриев Ю. А., Саидов А. Х.'' Теория государства и права: учебник под редакцией А. С. Пиголкина. — Москва: Юрайт-Издат, 2005. — С. 61-63. — ISBN 5-94879-145-9.философский клуб. — М.: [[Летний сад (издательство)|Летний сад]], 2010. ISBN 978-5-98856-119-4 * {{книга|ссылка=http://marsexxx.com/lit/nozik-anarchy.htm|автор=Роберт Нозик.|заглавие=Анархия, государство и утопия}} * {{книга|ссылка=http://marsexxx.com/lit/jasay-the-state.htm|автор=Энтони де Ясаи.|заглавие=Государство}} == Хьажоргаш == {{Гергара проекташ |Тема = Пачхьалкх |Ков = |Викидошам = Пачхьалкх |Викидешнаш = Пачхьалкх |Викидуьххьарайоза = Пачхьалкх |Викикерланаш = Пачхьалкх |Викиларма = |Метавики = |Проект = }} * ''[[Виттфогель, Карл Август|К. Виттфогель]]'' «[http://samlib.ru/s/strahow_a_a/wittfogel-oriental-despotism.shtml Деспотизм Востока. Сравнительное исследование тотальной власти.]» * {{статья |заглавие = Государство |ссылка = http://abc.informbureau.com/html/ainoaadnoai.html |издание = Экономический словарь }} * [http://philosophicalclub.ru/content/docs/sb-final.html ''Государство как произведение искусства: 150-летие концепции: Сб. статей''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110720202917/http://philosophicalclub.ru/content/docs/sb-final.html |date=2011-07-20 }} // Институт философии РАН, Московско-Петербургский философский клуб; Отв. ред. [[Гусейнов, Абдусалам Абдулкеримович|А. А. Гусейнов]]. — М.: [[Летний сад (издательство)|Летний сад]], 2011. — 288 с. (PDF-версия)] * {{статья | автор = Иванов С. С. | заглавие = О нравственном преобразовании сущности государства | оригинал = | ссылка = http://www.zpu-journal.ru/e-zpu/2011/5/Ivanov_Essence-of-State/ | автор издания = | издание = Информационный гуманитарный портал «[[Знание. Понимание. Умение]]» | тип = | место = | год = 2011 | том = | номер = 5 (сентябрь-октябрь) | страницы = }} * ''[[Ленин, Владимир Ильич|В. И. Ленин.]]'' [http://www.marxists.org/russkij/lenin/works/lenin007.htm Государство и революция] * [http://cliodynamics.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=72&Itemid=1&mosmsg=%D3%F1%EF%E5%F8%ED%EE+%F1%EE%F5%F0%E0%ED%B8%ED%21 Логика эволюции политической организации государств] * [http://philosophicalclub.ru/content/docs/fp/fp.html ''Философия права в начале 21-го столетия через призму конституционализма и конституционной экономики''] // Московско-Петербургский философский клуб {{Арахьара хьажоргаш}}  [[Категори:Пачхьалкх|*]] [[Категори:Социалан институтийн кепаш]] </textarea><div class="templatesUsed"><div class="mw-templatesUsedExplanation"><p>Кепаш, лелош йу хӀокху агӀонан башхонца: </p></div><ul> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Ambox" title="Кеп:Ambox">Кеп:Ambox</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Ambox&action=edit" title="Кеп:Ambox">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Column-count" title="Кеп:Column-count">Кеп:Column-count</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Column-count&action=edit" title="Кеп:Column-count">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Div_col" title="Кеп:Div col">Кеп:Div col</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Div_col&action=edit" title="Кеп:Div col">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Div_col_end" title="Кеп:Div col end">Кеп:Div col end</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Div_col_end&action=edit" title="Кеп:Div col end">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Lang" title="Кеп:Lang">Кеп:Lang</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Lang&action=edit" title="Кеп:Lang">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Lang-fa" title="Кеп:Lang-fa">Кеп:Lang-fa</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Lang-fa&action=edit" title="Кеп:Lang-fa">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Lang-la" class="mw-redirect" title="Кеп:Lang-la">Кеп:Lang-la</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Lang-la&action=edit" class="mw-redirect" title="Кеп:Lang-la">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Lang-lat" title="Кеп:Lang-lat">Кеп:Lang-lat</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Lang-lat&action=edit" title="Кеп:Lang-lat">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Lang-latelat" title="Кеп:Lang-latelat">Кеп:Lang-latelat</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Lang-latelat&action=edit" title="Кеп:Lang-latelat">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Lang-pal" title="Кеп:Lang-pal">Кеп:Lang-pal</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Lang-pal&action=edit" title="Кеп:Lang-pal">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Lang-peo" title="Кеп:Lang-peo">Кеп:Lang-peo</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Lang-peo&action=edit" title="Кеп:Lang-peo">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Langi" title="Кеп:Langi">Кеп:Langi</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Langi&action=edit" title="Кеп:Langi">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Main" class="mw-redirect" title="Кеп:Main">Кеп:Main</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Main&action=edit" class="mw-redirect" title="Кеп:Main">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Nobr" title="Кеп:Nobr">Кеп:Nobr</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Nobr&action=edit" title="Кеп:Nobr">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Tnavbar-view" title="Кеп:Tnavbar-view">Кеп:Tnavbar-view</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Tnavbar-view&action=edit" title="Кеп:Tnavbar-view">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Webarchive" title="Кеп:Webarchive">Кеп:Webarchive</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:Webarchive&action=edit" title="Кеп:Webarchive">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%C2%B1." title="Кеп:±.">Кеп:±.</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%C2%B1.&action=edit" title="Кеп:±.">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%90%D0%B3%D3%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B0%D1%85%D1%8C_%D0%B1%D0%B5%D0%BD_%D0%B9%D0%BE%D1%86%D1%83_%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8" title="Кеп:АгӀонашкахь бен йоцу категори">Кеп:АгӀонашкахь бен йоцу категори</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%90%D0%B3%D3%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B0%D1%85%D1%8C_%D0%B1%D0%B5%D0%BD_%D0%B9%D0%BE%D1%86%D1%83_%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8&action=edit" title="Кеп:АгӀонашкахь бен йоцу категори">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%90%D1%80%D0%B0%D1%85%D1%8C%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%B6%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D1%88" title="Кеп:Арахьара хьажоргаш">Кеп:Арахьара хьажоргаш</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%90%D1%80%D0%B0%D1%85%D1%8C%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%B6%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D1%88&action=edit" title="Кеп:Арахьара хьажоргаш">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%91%D0%B8%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B4%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D1%88" title="Кеп:Билгалдахарш">Кеп:Билгалдахарш</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%91%D0%B8%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B4%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D1%88&action=edit" title="Кеп:Билгалдахарш">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%91%D0%B8%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B9%D0%B0%D0%BA%D0%BA%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B7%D0%B0" title="Кеп:Билгалйаккханза">Кеп:Билгалйаккханза</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%91%D0%B8%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B9%D0%B0%D0%BA%D0%BA%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B7%D0%B0&action=edit" title="Кеп:Билгалйаккханза">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%91%D1%81%D0%BE%D0%BA%D1%80" title="Кеп:Бсокр">Кеп:Бсокр</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%91%D1%81%D0%BE%D0%BA%D1%80&action=edit" title="Кеп:Бсокр">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%88" title="Кеп:Гергара проекташ">Кеп:Гергара проекташ</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%88&action=edit" title="Кеп:Гергара проекташ">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%88/styles.css" title="Кеп:Гергара проекташ/styles.css">Кеп:Гергара проекташ/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%88/styles.css&action=edit" title="Кеп:Гергара проекташ/styles.css">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%94%D0%B5%D0%BA%D1%8A%D0%B0%D0%BD_%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BB%D1%8C" class="mw-redirect" title="Кеп:Декъан стиль">Кеп:Декъан стиль</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%94%D0%B5%D0%BA%D1%8A%D0%B0%D0%BD_%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BB%D1%8C&action=edit" class="mw-redirect" title="Кеп:Декъан стиль">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%94%D0%B5%D0%BA%D1%8A%D0%B0%D0%BD_%D1%85%D0%B0%D1%82%D3%80" title="Кеп:Декъан хатӀ">Кеп:Декъан хатӀ</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%94%D0%B5%D0%BA%D1%8A%D0%B0%D0%BD_%D1%85%D0%B0%D1%82%D3%80&action=edit" title="Кеп:Декъан хатӀ">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%94%D3%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B0_%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D1%88" title="Кеп:ДӀадахана денош">Кеп:ДӀадахана денош</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%94%D3%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B0_%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D1%88&action=edit" title="Кеп:ДӀадахана денош">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%9A%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B0" title="Кеп:Книга">Кеп:Книга</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%9A%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B0&action=edit" title="Кеп:Книга">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%9A%D0%BE%D1%8C%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B0%D0%B3%D3%80%D0%BE" title="Кеп:Коьрта агӀо">Кеп:Коьрта агӀо</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%9A%D0%BE%D1%8C%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B0%D0%B3%D3%80%D0%BE&action=edit" title="Кеп:Коьрта агӀо">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%9A%D1%85%D0%B8%D0%BD_%D0%BC%D0%B0%D1%8C%D3%80%D0%BD%D0%B0" title="Кеп:Кхин маьӀна">Кеп:Кхин маьӀна</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%9A%D1%85%D0%B8%D0%BD_%D0%BC%D0%B0%D1%8C%D3%80%D0%BD%D0%B0&action=edit" title="Кеп:Кхин маьӀна">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%9A%D1%85%D0%B8%D0%BD_%D0%BC%D0%B0%D1%8C%D3%80%D0%BD%D0%B0%D1%88" title="Кеп:Кхин маьӀнаш">Кеп:Кхин маьӀнаш</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%9A%D1%85%D0%B8%D0%BD_%D0%BC%D0%B0%D1%8C%D3%80%D0%BD%D0%B0%D1%88&action=edit" title="Кеп:Кхин маьӀнаш">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%9C." title="Кеп:М.">Кеп:М.</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%9C.&action=edit" title="Кеп:М.">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B3%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BD_%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0/styles.css" title="Кеп:Навигацин таблица/styles.css">Кеп:Навигацин таблица/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B3%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BD_%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0/styles.css&action=edit" title="Кеп:Навигацин таблица/styles.css">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%9D%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect" title="Кеп:Недоступная ссылка">Кеп:Недоступная ссылка</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%9D%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B0&action=edit" class="mw-redirect" title="Кеп:Недоступная ссылка">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F" title="Кеп:Статья">Кеп:Статья</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F&action=edit" title="Кеп:Статья">дӀайлалун код</a>) (дуьззина доцуш ларйар)</li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%85%D1%8C%D0%B0%D1%88_%D0%B4%D0%BE%D1%86%D1%83%D1%88" title="Кеп:Терахьаш доцуш">Кеп:Терахьаш доцуш</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%85%D1%8C%D0%B0%D1%88_%D0%B4%D0%BE%D1%86%D1%83%D1%88&action=edit" title="Кеп:Терахьаш доцуш">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%A2%D3%80%D0%B5_%D1%86%D0%B0%D0%BA%D1%85%D0%BE%D1%87%D1%83_%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%B6%D0%BE%D1%80%D0%B3" title="Кеп:ТӀе цакхочу хьажорг">Кеп:ТӀе цакхочу хьажорг</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%A2%D3%80%D0%B5_%D1%86%D0%B0%D0%BA%D1%85%D0%BE%D1%87%D1%83_%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%B6%D0%BE%D1%80%D0%B3&action=edit" title="Кеп:ТӀе цакхочу хьажорг">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%A3%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%BC%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B0_%D0%B2_%D0%B1%D0%B8%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B5" title="Кеп:Указание места в библиоссылке">Кеп:Указание места в библиоссылке</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%A3%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%BC%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B0_%D0%B2_%D0%B1%D0%B8%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BE%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B5&action=edit" title="Кеп:Указание места в библиоссылке">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%A5%D1%8C%D0%B0%D0%B6%D0%B0_%D0%B8%D1%88%D1%82%D1%82%D0%B0" title="Кеп:Хьажа иштта">Кеп:Хьажа иштта</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%A5%D1%8C%D0%B0%D0%B6%D0%B0_%D0%B8%D1%88%D1%82%D1%82%D0%B0&action=edit" title="Кеп:Хьажа иштта">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%A5%D1%8C%D0%BE%D1%81%D1%82_%D0%B9%D0%B0%D1%86" title="Кеп:Хьост йац">Кеп:Хьост йац</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%BF:%D0%A5%D1%8C%D0%BE%D1%81%D1%82_%D0%B9%D0%B0%D1%86&action=edit" title="Кеп:Хьост йац">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Arguments" title="Модуль:Arguments">Модуль:Arguments</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Arguments&action=edit" title="Модуль:Arguments">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Calendar" title="Модуль:Calendar">Модуль:Calendar</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Calendar&action=edit" title="Модуль:Calendar">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Category_handler" title="Модуль:Category handler">Модуль:Category handler</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Category_handler&action=edit" title="Модуль:Category handler">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Category_handler/blacklist" title="Модуль:Category handler/blacklist">Модуль:Category handler/blacklist</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Category_handler/blacklist&action=edit" title="Модуль:Category handler/blacklist">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Category_handler/config" title="Модуль:Category handler/config">Модуль:Category handler/config</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Category_handler/config&action=edit" title="Модуль:Category handler/config">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Category_handler/data" title="Модуль:Category handler/data">Модуль:Category handler/data</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Category_handler/data&action=edit" title="Модуль:Category handler/data">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Category_handler/shared" title="Модуль:Category handler/shared">Модуль:Category handler/shared</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Category_handler/shared&action=edit" title="Модуль:Category handler/shared">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Check_for_unknown_parameters" title="Модуль:Check for unknown parameters">Модуль:Check for unknown parameters</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Check_for_unknown_parameters&action=edit" title="Модуль:Check for unknown parameters">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Error" title="Модуль:Error">Модуль:Error</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Error&action=edit" title="Модуль:Error">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:External_links" title="Модуль:External links">Модуль:External links</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:External_links&action=edit" title="Модуль:External links">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:External_links/data" title="Модуль:External links/data">Модуль:External links/data</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:External_links/data&action=edit" title="Модуль:External links/data">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Hatnote" title="Модуль:Hatnote">Модуль:Hatnote</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Hatnote&action=edit" title="Модуль:Hatnote">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Message_box" title="Модуль:Message box">Модуль:Message box</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Message_box&action=edit" title="Модуль:Message box">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Message_box/ambox.css" title="Модуль:Message box/ambox.css">Модуль:Message box/ambox.css</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Message_box/ambox.css&action=edit" title="Модуль:Message box/ambox.css">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Message_box/configuration" title="Модуль:Message box/configuration">Модуль:Message box/configuration</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Message_box/configuration&action=edit" title="Модуль:Message box/configuration">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Namespace_detect/config" title="Модуль:Namespace detect/config">Модуль:Namespace detect/config</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Namespace_detect/config&action=edit" title="Модуль:Namespace detect/config">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Namespace_detect/data" title="Модуль:Namespace detect/data">Модуль:Namespace detect/data</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Namespace_detect/data&action=edit" title="Модуль:Namespace detect/data">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Navbox" title="Модуль:Navbox">Модуль:Navbox</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Navbox&action=edit" title="Модуль:Navbox">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:No_globals" title="Модуль:No globals">Модуль:No globals</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:No_globals&action=edit" title="Модуль:No globals">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Sources" title="Модуль:Sources">Модуль:Sources</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Sources&action=edit" title="Модуль:Sources">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Sources/utils" title="Модуль:Sources/utils">Модуль:Sources/utils</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Sources/utils&action=edit" title="Модуль:Sources/utils">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:String" title="Модуль:String">Модуль:String</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:String&action=edit" title="Модуль:String">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Webarchive" title="Модуль:Webarchive">Модуль:Webarchive</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Webarchive&action=edit" title="Модуль:Webarchive">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Webarchive/data" title="Модуль:Webarchive/data">Модуль:Webarchive/data</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Webarchive/data&action=edit" title="Модуль:Webarchive/data">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata" title="Модуль:Wikidata">Модуль:Wikidata</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata&action=edit" title="Модуль:Wikidata">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata/Interproject" title="Модуль:Wikidata/Interproject">Модуль:Wikidata/Interproject</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata/Interproject&action=edit" title="Модуль:Wikidata/Interproject">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata/config" title="Модуль:Wikidata/config">Модуль:Wikidata/config</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Wikidata/config&action=edit" title="Модуль:Wikidata/config">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:WikidataSelectors" title="Модуль:WikidataSelectors">Модуль:WikidataSelectors</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:WikidataSelectors&action=edit" title="Модуль:WikidataSelectors">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Yesno" title="Модуль:Yesno">Модуль:Yesno</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:Yesno&action=edit" title="Модуль:Yesno">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%88" title="Модуль:Гергара проекташ">Модуль:Гергара проекташ</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%88&action=edit" title="Модуль:Гергара проекташ">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%88/config" title="Модуль:Гергара проекташ/config">Модуль:Гергара проекташ/config</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%88/config&action=edit" title="Модуль:Гергара проекташ/config">нисйан</a>) </li><li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:%D0%9A%D0%BE%D1%8C%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B9%D0%B0%D0%B7%D0%B7%D0%B0%D0%BC" title="Модуль:Коьрта йаззам">Модуль:Коьрта йаззам</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8C:%D0%9A%D0%BE%D1%8C%D1%80%D1%82%D0%B0_%D0%B9%D0%B0%D0%B7%D0%B7%D0%B0%D0%BC&action=edit" title="Модуль:Коьрта йаззам">нисйан</a>) </li></ul></div><p id="mw-returnto">ЙухагӀо агӀоне <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85" title="Пачхьалкх">Пачхьалкх</a>.</p> <noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Хьост — «<a dir="ltr" href="https://ce.wikipedia.org/wiki/Пачхьалкх">https://ce.wikipedia.org/wiki/Пачхьалкх</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks catlinks-allhidden" data-mw="interface"></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/ru">Къайлаха политика</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8:%D0%A6%D1%83%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%85_%D0%BB%D0%B0%D1%8C%D1%86%D0%BD%D0%B0">Википедех лаьцна</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8:%D0%96%D0%BE%D1%8C%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0_%D1%82%D3%80%D0%B5%D1%86%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D1%80">Жоьпалла тӀецалацар</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Леларан кодекс</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Кечдархой</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/ce.wikipedia.org">Статистика</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie лаьцна барт</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//ce.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85&action=edit&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Мобиле верси</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-gjvwm","wgBackendResponseTime":238,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.005","walltime":"0.007","ppvisitednodes":{"value":16,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":795,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":0,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":2,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 0.000 1 -total"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-gjvwm","timestamp":"20241124123930","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> </body> </html>