CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>دولت - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"b5906475-6399-47c1-ab4e-3cd29dd948a3","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"دولت","wgTitle":"دولت","wgCurRevisionId":40564046,"wgRevisionId":40564046,"wgArticleId":1599,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["صفحه‌های دارای خطا در ارجاع","صفحات دارای نام ارجاع تکراری","صفحه‌های دارای ارجاع با پارامتر پشتیبانی‌نشده","نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان", "مقاله‌های ویکی‌پدیا نیازمند ذکر صفحه منبع","خطاهای یادکرد: نویسنده یا ویراستار ناموجود","صفحه‌های حاوی پیوند جادویی آی‌اس‌بی‌ان","ایالات","جغرافیای سیاسی","سازمان‌های حکومتی","علم سیاست","واژگان سیاسی","واژگان علوم سیاسی"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"دولت","wgRelevantArticleId":1599,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions": {"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":70000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q7275","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles": "ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints", "ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg/1200px-Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1914"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg/800px-Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1276"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg/640px-Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="1021"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="دولت - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-دولت rootpage-دولت skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-مشکلات_تعریف" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#مشکلات_تعریف"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>مشکلات تعریف</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-مشکلات_تعریف-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های مشکلات تعریف</span> </button> <ul id="toc-مشکلات_تعریف-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-انواع_دولت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#انواع_دولت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۱</span> <span>انواع دولت</span> </div> </a> <ul id="toc-انواع_دولت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دولت_و_حکومت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دولت_و_حکومت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۲</span> <span>دولت و حکومت</span> </div> </a> <ul id="toc-دولت_و_حکومت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دولت_و_دولت-ملت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دولت_و_دولت-ملت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۳</span> <span>دولت و دولت-ملت</span> </div> </a> <ul id="toc-دولت_و_دولت-ملت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دولت_و_جامعه_مدنی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دولت_و_جامعه_مدنی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۴</span> <span>دولت و جامعه مدنی</span> </div> </a> <ul id="toc-دولت_و_جامعه_مدنی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-انسان_علیه_دولت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#انسان_علیه_دولت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۵</span> <span>انسان علیه دولت</span> </div> </a> <ul id="toc-انسان_علیه_دولت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-نظریه‌های_کارکرد_دولت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#نظریه‌های_کارکرد_دولت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>نظریه‌های کارکرد دولت</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-نظریه‌های_کارکرد_دولت-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های نظریه‌های کارکرد دولت</span> </button> <ul id="toc-نظریه‌های_کارکرد_دولت-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-آنارشیسم_یا_هرج_و_مرج_گرایی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#آنارشیسم_یا_هرج_و_مرج_گرایی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱</span> <span>آنارشیسم یا هرج و مرج گرایی</span> </div> </a> <ul id="toc-آنارشیسم_یا_هرج_و_مرج_گرایی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مارکسیسم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مارکسیسم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۲</span> <span>مارکسیسم</span> </div> </a> <ul id="toc-مارکسیسم-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پلورالیسم_یا_کثرت_گرایی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#پلورالیسم_یا_کثرت_گرایی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۳</span> <span>پلورالیسم یا کثرت گرایی</span> </div> </a> <ul id="toc-پلورالیسم_یا_کثرت_گرایی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پسامدرنیسم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#پسامدرنیسم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۴</span> <span>پسامدرنیسم</span> </div> </a> <ul id="toc-پسامدرنیسم-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-استقلال_دولت_(نهادگرایی)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#استقلال_دولت_(نهادگرایی)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۵</span> <span>استقلال دولت (نهادگرایی)</span> </div> </a> <ul id="toc-استقلال_دولت_(نهادگرایی)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-نظریات_مشروعیت_دولت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#نظریات_مشروعیت_دولت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>نظریات مشروعیت دولت</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-نظریات_مشروعیت_دولت-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های نظریات مشروعیت دولت</span> </button> <ul id="toc-نظریات_مشروعیت_دولت-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-مشروعیت_الهی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مشروعیت_الهی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۱</span> <span>مشروعیت الهی</span> </div> </a> <ul id="toc-مشروعیت_الهی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-قدرت_منطقی-قانونی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#قدرت_منطقی-قانونی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۲</span> <span>قدرت منطقی-قانونی</span> </div> </a> <ul id="toc-قدرت_منطقی-قانونی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-واژه‌شناسی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#واژه‌شناسی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>واژه‌شناسی</span> </div> </a> <ul id="toc-واژه‌شناسی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تاریخچه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#تاریخچه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>تاریخچه</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-تاریخچه-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های تاریخچه</span> </button> <ul id="toc-تاریخچه-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-جوامع_پیشاتاریخی_بی_دولت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#جوامع_پیشاتاریخی_بی_دولت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۱</span> <span>جوامع پیشاتاریخی بی دولت</span> </div> </a> <ul id="toc-جوامع_پیشاتاریخی_بی_دولت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دوره_نو_سنگی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دوره_نو_سنگی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۲</span> <span>دوره نو سنگی</span> </div> </a> <ul id="toc-دوره_نو_سنگی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دولت_در_اوراسیای_باستان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دولت_در_اوراسیای_باستان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۳</span> <span>دولت در اوراسیای باستان</span> </div> </a> <ul id="toc-دولت_در_اوراسیای_باستان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دولت_در_یونان_باستان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دولت_در_یونان_باستان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۴</span> <span>دولت در یونان باستان</span> </div> </a> <ul id="toc-دولت_در_یونان_باستان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دولت_فئودال" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دولت_فئودال"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۵</span> <span>دولت فئودال</span> </div> </a> <ul id="toc-دولت_فئودال-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دولت_مدرن" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دولت_مدرن"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۶</span> <span>دولت مدرن</span> </div> </a> <ul id="toc-دولت_مدرن-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-پانویس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#پانویس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>پانویس</span> </div> </a> <ul id="toc-پانویس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">دولت</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۱۷۹ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-179" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۱۷۹ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Staat" title="Staat–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="Staat" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Staat" title="Staat–آلمانی سوئیسی" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Staat" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="آلمانی سوئیسی" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%8C%88%E1%88%AD_%E1%8C%8D%E1%8B%9B%E1%89%B5" title="አገር ግዛት–امهری" lang="am" hreflang="am" data-title="አገር ግዛት" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="امهری" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Estau" title="Estau–آراگونی" lang="an" hreflang="an" data-title="Estau" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="آراگونی" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A9" title="دولة–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="دولة" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%90%DC%AC%DC%AA%DC%90" title="ܐܬܪܐ–آرامی" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܐܬܪܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="آرامی" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%A9" title="دولة–عربی مراکشی" lang="ary" hreflang="ary" data-title="دولة" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="عربی مراکشی" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%87" title="دوله–عربی مصری" lang="arz" hreflang="arz" data-title="دوله" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="عربی مصری" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Est%C3%A1u" title="Estáu–آستوری" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Estáu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="آستوری" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%87%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%85%D1%8A" title="Пачалихъ–آواری" lang="av" hreflang="av" data-title="Пачалихъ" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="آواری" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/D%C3%B6vl%C9%99t" title="Dövlət–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="Dövlət" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A4%D9%88%D9%84%D8%AA" title="دؤولت–South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="دؤولت" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D3%99%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%82" title="Дәүләт–باشقیری" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Дәүләт" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="باشقیری" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Stoot" title="Stoot–باواریایی" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Stoot" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="باواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Valst%C4%ABb%C4%97" title="Valstībė–ساموگیتی" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Valstībė" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="ساموگیتی" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Дзяржава–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Дзяржава" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Дзяржава–بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Дзяржава" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Negeri" title="Negeri–Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Negeri" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%8A%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Държава–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Държава" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Nagara" title="Nagara–بانجاری" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Nagara" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="بانجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="রাষ্ট্র–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="রাষ্ট্র" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Stad" title="Stad–برتون" lang="br" hreflang="br" data-title="Stad" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="برتون" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Dr%C5%BEava" title="Država–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Država" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D1%81" title="Улас–Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Улас" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Estat_(pol%C3%ADtica)" title="Estat (política)–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Estat (política)" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85" title="Пачхьалкх–چچنی" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Пачхьалкх" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="چچنی" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Estado" title="Estado–سبویی" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Estado" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="سبویی" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8F%8D%E1%8E%A6%E1%8F%9A%E1%8E%A9" title="ᏍᎦᏚᎩ–چروکی" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᏍᎦᏚᎩ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="چروکی" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%DB%95%D9%88%DA%B5%DB%95%D8%AA" title="دەوڵەت–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="دەوڵەت" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Statu" title="Statu–کورسی" lang="co" hreflang="co" data-title="Statu" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="کورسی" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/St%C3%A1t" title="Stát–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Stát" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/Pa%C5%84stw%C3%B2" title="Państwò–کاشوبی" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Państwò" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="کاشوبی" class="interlanguage-link-target"><span>Kaszëbsczi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%82%D1%88%D0%B0%D0%BB%C4%83%D1%85" title="Патшалăх–چوواشی" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Патшалăх" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="چوواشی" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Gwladwriaeth" title="Gwladwriaeth–ولزی" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Gwladwriaeth" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ولزی" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Stat" title="Stat–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Stat" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Staat" title="Staat–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Staat" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Dewlete" title="Dewlete–Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Dewlete" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Stat" title="Stat–صُربی سفلی" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Stat" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="صُربی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%81%CE%AC%CF%84%CE%BF%CF%82" title="Κράτος–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Κράτος" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/State_(polity)" title="State (polity)–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="State (polity)" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/%C5%9Ctato" title="Ŝtato–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Ŝtato" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Estado" title="Estado–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Estado" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Riik" title="Riik–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Riik" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Estatu" title="Estatu–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Estatu" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Estau" title="Estau–اکسترامادورایی" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Estau" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="اکسترامادورایی" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ff mw-list-item"><a href="https://ff.wikipedia.org/wiki/Leydi" title="Leydi–فولانی" lang="ff" hreflang="ff" data-title="Leydi" data-language-autonym="Fulfulde" data-language-local-name="فولانی" class="interlanguage-link-target"><span>Fulfulde</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Valtio" title="Valtio–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Valtio" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Riik" title="Riik–Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Riik" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89tat" title="État–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="État" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Stoot" title="Stoot–فریزی شمالی" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Stoot" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="فریزی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/St%C3%A2t" title="Stât–فریولیایی" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Stât" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="فریولیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Steat" title="Steat–فریسی غربی" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Steat" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="فریسی غربی" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/St%C3%A1t_(polait%C3%AD)" title="Stát (polaití)–ایرلندی" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Stát (polaití)" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ایرلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/L%C3%A9ta" title="Léta–Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Léta" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Estado" title="Estado–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Estado" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Tet%C3%A3" title="Tetã–گوارانی" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Tetã" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="گوارانی" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Jaha" title="Jaha–هوسایی" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Jaha" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="هوسایی" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-haw mw-list-item"><a href="https://haw.wikipedia.org/wiki/Moku%CA%BB%C4%81ina" title="Mokuʻāina–هاوایی" lang="haw" hreflang="haw" data-title="Mokuʻāina" data-language-autonym="Hawaiʻi" data-language-local-name="هاوایی" class="interlanguage-link-target"><span>Hawaiʻi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%93%D7%99%D7%A0%D7%94" title="מדינה–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="מדינה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="राज्य–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="राज्य" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/State" title="State–هندی فیجیایی" lang="hif" hreflang="hif" data-title="State" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="هندی فیجیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Dr%C5%BEava" title="Država–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Država" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Stat" title="Stat–صُربی علیا" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Stat" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="صُربی علیا" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Eta" title="Eta–هائیتیایی" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Eta" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="هائیتیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/%C3%81llam" title="Állam–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Állam" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Պետություն–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Պետություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Stato" title="Stato–اینترلینگوا" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Stato" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="اینترلینگوا" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Negara_(pemerintahan)" title="Negara (pemerintahan)–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Negara (pemerintahan)" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Estado" title="Estado–ایلوکویی" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Estado" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ایلوکویی" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%87%D1%87%D0%B0%D1%85%D1%8C%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%85%D0%B5" title="Паччахьалкхе–اینگوشی" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Паччахьалкхе" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="اینگوشی" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Stato" title="Stato–ایدو" lang="io" hreflang="io" data-title="Stato" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ایدو" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/R%C3%ADki" title="Ríki–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="Ríki" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Stato" title="Stato–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Stato" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%9B%BD%E5%AE%B6" title="国家–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="国家" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Nagara" title="Nagara–جاوه‌ای" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Nagara" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="جاوه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9B%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%9D" title="სახელმწიფო–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="სახელმწიფო" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/M%C3%A1mleket" title="Mámleket–قره‌قالپاقی" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Mámleket" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="قره‌قالپاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Awanak" title="Awanak–قبایلی" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Awanak" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="قبایلی" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://kbd.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%8A%D1%8D%D1%80%D0%B0%D0%BB" title="Къэрал–کاباردینی" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Къэрал" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="کاباردینی" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгэбзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Kewiya%C9%A3_%C9%9Bja%C9%96%C9%9B" title="Kewiyaɣ ɛjaɖɛ–Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Kewiyaɣ ɛjaɖɛ" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D0%B5%D1%82" title="Мемлекет–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Мемлекет" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9F%92%E1%9E%8B" title="រដ្ឋ–خمری" lang="km" hreflang="km" data-title="រដ្ឋ" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="خمری" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EA%B5%AD%EA%B0%80" title="국가–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="국가" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-koi mw-list-item"><a href="https://koi.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%BC%D1%83" title="Канму–کومی پرمیاک" lang="koi" hreflang="koi" data-title="Канму" data-language-autonym="Перем коми" data-language-local-name="کومی پرمیاک" class="interlanguage-link-target"><span>Перем коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%8A%D1%80%D0%B0%D0%BB" title="Кърал–قره‌چایی‐بالکاری" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Кърал" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="قره‌چایی‐بالکاری" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Dewlet" title="Dewlet–کردی" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Dewlet" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="کردی" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%BC%D1%83" title="Канму–کومیایی" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Канму" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="کومیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Stat" title="Stat–کورنی" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Stat" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="کورنی" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D0%B5%D1%82" title="Мамлекет–قرقیزی" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Мамлекет" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="قرقیزی" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Civitas" title="Civitas–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Civitas" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Staat" title="Staat–لوگزامبورگی" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Staat" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="لوگزامبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Staot" title="Staot–لیمبورگی" lang="li" hreflang="li" data-title="Staot" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="لیمبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Stato" title="Stato–Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Stato" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Stat" title="Stat–Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Stat" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Stat" title="Stat–لومبارد" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Stat" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="لومبارد" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Let%C3%A1" title="Letá–لینگالا" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Letá" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="لینگالا" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%A5%E0%BA%B1%E0%BA%94" title="ລັດ–لائوسی" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ລັດ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="لائوسی" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Valstyb%C4%97" title="Valstybė–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Valstybė" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Valsts" title="Valsts–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Valsts" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Negara" title="Negara–Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Negara" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%80%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%81%D1%8C" title="Кирдемасторсь–مکشایی" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Кирдемасторсь" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="مکشایی" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Fanjakana" title="Fanjakana–مالاگاسی" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Fanjakana" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="مالاگاسی" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%83%D0%B3%D1%8B%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%88" title="Кугыжаныш–ماری" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Кугыжаныш" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="ماری" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Држава–مقدونی" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Држава" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="مقدونی" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B0%E0%B4%BE%E0%B4%B7%E0%B5%8D%E0%B4%9F%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%82" title="രാഷ്ട്രം–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="രാഷ്ട്രം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BB%D1%81" title="Улс–مغولی" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Улс" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="مغولی" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="राज्य–مراتی" lang="mr" hreflang="mr" data-title="राज्य" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="مراتی" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Negara_(politik)" title="Negara (politik)–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Negara (politik)" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Stado" title="Stado–میراندی" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Stado" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="میراندی" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%80%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80" title="Кирдимастор–ارزیایی" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Кирдимастор" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="ارزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Stato" title="Stato–ناپلی" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Stato" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="ناپلی" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Staat" title="Staat–آلمانی سفلی" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Staat" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="آلمانی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Staot" title="Staot–ساکسونی سفلی" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Staot" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="ساکسونی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="राज्य–نواریایی" lang="new" hreflang="new" data-title="राज्य" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="نواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Staat_(politiek)" title="Staat (politiek)–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Staat (politiek)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Stat" title="Stat–نروژی نی‌نُشک" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Stat" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="نروژی نی‌نُشک" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Stat" title="Stat–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Stat" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/%C3%89tat" title="État–Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="État" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Estat" title="Estat–اکسیتان" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Estat" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="اکسیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B4%D0%B4%D0%B7%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%B4" title="Паддзахад–آسی" lang="os" hreflang="os" data-title="Паддзахад" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="آسی" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%9C_(%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%9C_%E0%A8%AA%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A8%AC%E0%A9%B0%E0%A8%A7)" title="ਰਾਜ (ਰਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ)–پنجابی" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਰਾਜ (ਰਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ)" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Estado_(politica)" title="Estado (politica)–پاپیامنتو" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Estado (politica)" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="پاپیامنتو" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pfl mw-list-item"><a href="https://pfl.wikipedia.org/wiki/Staat" title="Staat–Palatine German" lang="pfl" hreflang="pfl" data-title="Staat" data-language-autonym="Pälzisch" data-language-local-name="Palatine German" class="interlanguage-link-target"><span>Pälzisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Pa%C5%84stwo" title="Państwo–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Państwo" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Stat" title="Stat–پیدمونتی" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Stat" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="پیدمونتی" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="ریاست–پنجابی" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="ریاست" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnt mw-list-item"><a href="https://pnt.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%81%CE%AC%CF%84%CE%BF%CF%82" title="Κράτος–Pontic" lang="pnt" hreflang="pnt" data-title="Κράτος" data-language-autonym="Ποντιακά" data-language-local-name="Pontic" class="interlanguage-link-target"><span>Ποντιακά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" title="دولت–پشتو" lang="ps" hreflang="ps" data-title="دولت" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="پشتو" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Estado" title="Estado–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Estado" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Mama_llaqta" title="Mama llaqta–کچوایی" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Mama llaqta" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="کچوایی" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Stadi" title="Stadi–رومانش" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Stadi" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="رومانش" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://rmy.wikipedia.org/wiki/Stato" title="Stato–Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Stato" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target"><span>Romani čhib</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Stat" title="Stat–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Stat" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Statu" title="Statu–آرومانی" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Statu" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="آرومانی" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Государство–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Государство" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D1%82%D0%B0%D1%82" title="Штат–Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Штат" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BB" title="Ил–یاقوتی" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Ил" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="یاقوتی" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Istadu" title="Istadu–ساردینیایی" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Istadu" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="ساردینیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Statu" title="Statu–سیسیلی" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Statu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="سیسیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="رياست–سندی" lang="sd" hreflang="sd" data-title="رياست" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="سندی" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Dr%C5%BEava" title="Država–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Država" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%BB%E0%B7%8F%E0%B6%A2%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BA%E0%B6%BA_(%E0%B6%86%E0%B6%AB%E0%B7%8A%E0%B6%A9%E0%B7%94%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B6%B8%E0%B6%BA)" title="රාජ්‍යය (ආණ්ඩුක්‍රමය)–سینهالی" lang="si" hreflang="si" data-title="රාජ්‍යය (ආණ්ඩුක්‍රමය)" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="سینهالی" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/State" title="State–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="State" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/%C5%A0t%C3%A1t" title="Štát–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Štát" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Dr%C5%BEava" title="Država–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Država" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-smn mw-list-item"><a href="https://smn.wikipedia.org/wiki/Staat%C3%A2" title="Staatâ–ایناری سامی" lang="smn" hreflang="smn" data-title="Staatâ" data-language-autonym="Anarâškielâ" data-language-local-name="ایناری سامی" class="interlanguage-link-target"><span>Anarâškielâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Dowlad" title="Dowlad–سومالیایی" lang="so" hreflang="so" data-title="Dowlad" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="سومالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Shteti" title="Shteti–آلبانیایی" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Shteti" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="آلبانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Држава–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Држава" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Nagara" title="Nagara–سوندایی" lang="su" hreflang="su" data-title="Nagara" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="سوندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Stat" title="Stat–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Stat" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Dola" title="Dola–سواحیلی" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Dola" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="سواحیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Pa%C5%84stwo" title="Państwo–سیلزیایی" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Państwo" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="سیلزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%85%E0%AE%B0%E0%AE%9A%E0%AF%81" title="அரசு–تامیلی" lang="ta" hreflang="ta" data-title="அரசு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="تامیلی" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D1%82" title="Давлат–تاجیکی" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Давлат" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="تاجیکی" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%90" title="รัฐ–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="รัฐ" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Estado" title="Estado–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Estado" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Kantri" title="Kantri–توک‌پیسینی" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Kantri" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="توک‌پیسینی" class="interlanguage-link-target"><span>Tok Pisin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Devlet" title="Devlet–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Devlet" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Tiko" title="Tiko–تسونگایی" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Tiko" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="تسونگایی" class="interlanguage-link-target"><span>Xitsonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D3%99%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%82" title="Дәүләт–تاتاری" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Дәүләт" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="تاتاری" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%83%D0%BD" title="Кун–اودمورتی" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Кун" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="اودمورتی" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Держава–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Держава" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="ریاست–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="ریاست" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Davlat" title="Davlat–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Davlat" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Stato" title="Stato–Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Stato" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Valdkund" title="Valdkund–وپس" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Valdkund" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="وپس" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_n%C6%B0%E1%BB%9Bc" title="Nhà nước–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Nhà nước" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Estado" title="Estado–وارایی" lang="war" hreflang="war" data-title="Estado" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="وارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9ew" title="Réew–ولوفی" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Réew" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="ولوفی" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%9B%BD%EF%BC%88%E6%94%BF%E6%B2%BB%EF%BC%89" title="国（政治）–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="国（政治）" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%AC%E1%83%B7%E1%83%A4%E1%83%9D" title="სახენწჷფო–Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="სახენწჷფო" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%93%D7%99%D7%A0%D7%94" title="מדינה–یدی" lang="yi" hreflang="yi" data-title="מדינה" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="یدی" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Land" title="Land–زیلاندی" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Land" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="زیلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B4%B0%E2%B5%A1%E2%B4%B0%E2%B5%8F%E2%B4%BD" title="ⴰⵡⴰⵏⴽ–آمازیغی معیار مراکش" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⴰⵡⴰⵏⴽ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="آمازیغی معیار مراکش" class="interlanguage-link-target"><span>ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%9C%8B_(%E6%94%BF%E6%B2%BB%E5%AF%A6%E9%AB%94)" title="國 (政治實體)–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="國 (政治實體)" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E5%9C%8B" title="國–چینی ادبی" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="國" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="چینی ادبی" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Pang-kok" title="Pang-kok–مین نان" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Pang-kok" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مین نان" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%9C%8B" title="國–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="國" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7275#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&oldid=40564046" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&id=40564046&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25AF%25D9%2588%25D9%2584%25D8%25AA"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25AF%25D9%2588%25D9%2584%25D8%25AA"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:States" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7275" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35841839">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-right:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">این مقاله دربارهٔ دستگاه سیاسی است. برای هیئت وزیران، <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%A6%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" title="هیئت دولت">هیئت دولت</a> را ببینید.</div> <p><b>دولت</b> در <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA" class="mw-redirect" title="علم سیاست">علم سیاست</a>، دستگاهی سیاسی اجباری با <a href="/wiki/%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA" title="حکومت">حکومتی</a> متمرکز است که انحصار استفادهٔ درست از اجبار و زور درون یک قلمرو جغرافیایی معین را حفظ می‌کند. مفهوم دولت در معانی دیگری نیز به کار برده می‌شود. بسیاری از نویسندگان مفاهیم «دولت» و «حکومت» را به یک معنا به کار می‌برند و در زبان <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="عامیانه">عامیانه</a> و رسانه‌ها دولت معمولاً به معنی <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%87_%D9%85%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="قوه مجریه">قوه مجریه</a> یا <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%A6%D8%AA_%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="هیئت وزیران">هیئت وزیران</a> است که این کاربرد از واژه دولت تنها به بخشی از حکومت اشاره دارد.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> گاهی نیز دولت به بخشی از حکومت اشاره دارد که شامل نهادهای مذهبی و نهادهای مدنی نمی‌شود؛ مثلاً کاربرد واژه دولت در اصطلاح <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="سازمان‌های غیردولتی">سازمان‌های غیردولتی</a> به این مفهوم از دولت اشاره دارد.<sup id="cite_ref-oxford-state_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-oxford-state-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>دولت‌ها ممکن است دارای قدرت <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="سیاسی">سیاسی</a> و <a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA" title="حاکمیت">حاکمیت</a> کامل باشند که در این صورت <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84" class="mw-redirect" title="کشور مستقل">کشور مستقل</a> نامیده می‌شوند؛ ولی گاهی <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA" class="mw-redirect" title="ایالت">ایالت‌هایی</a> که در یک <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84" title="جمهوری فدرال">جمهوری فدرال</a> گرد هم آمده‌اند، مثلاً در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا">ایالات متحده آمریکا</a>، هم دولت نامیده می‌شوند.<sup id="cite_ref-oxford-state_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-oxford-state-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بعضی از دولت‌ها هم <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87" title="دولت دست‌نشانده">تابع و دست‌نشاندهٔ</a> حکومتی دیگر هستند؛ مثل <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87_%D9%88%DB%8C%D8%B4%DB%8C" title="فرانسه ویشی">فرانسه ویشی</a> که تابعِ <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%86%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="آلمان نازی">آلمان نازی</a> بود اما خود را دولت می‌خواند.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg/220px-Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg" decoding="async" width="220" height="351" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg/330px-Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg/440px-Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg 2x" data-file-width="1930" data-file-height="3078" /></a><figcaption>جلد کتاب <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8)" title="لویاتان (کتاب)">لویاتان</a> اثری از <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D9%87%D8%A7%D8%A8%D8%B2" title="توماس هابز">توماس هابز</a></figcaption></figure> <p>انواع دولت: </p><p>الف) دولت مرکزی: تنها شخصی است که در خزانه حساب شخصی دارد و عموماً جهت ساخت و گسترش و ترمیم پایهٔ پولی کشور از آن استفاده می‌کند؛ مثلاً الماس خریداری کرده و در خزانه به امانت می‌گذارد. </p><p>ب) دولت کاراکترال: مرجع برگزاری آزمون استخدامی ادارات و موسسات دولتی به‌شمار می‌آید و با دقّت زیادی مسئول محتوای پولی اداری است. نکته:محتوای پولی اداری، مرز یک کشور و کشور دیگر از لحاظ اداری است. </p><p>ج) دولت فدرال:مسئول آمایش یک سرزمین را دولت فدرال گویند. تبصره:قضّات فدرال را هم تأیید صلاحیت می‌کند. </p><p>د) دولت رادیکال:متولّی امور اجرائی اداری کشور است و دولت لیبرال از او مجوّز می‌گیرد. </p><p>ه) دولت لیبرال:مسئولیّت‌های ویژه را برعهده دارد و سازمان فدرال یک کشور اداره می‌کند. </p><p>دولت ملّی:امور سازمانی از جمله سازمان‌های قضائی را سامان‌دهی می‌کند. یادآوری: سازمان‌های فدرال را برعهده نمی‌گیرد. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="مشکلات_تعریف"><span id=".D9.85.D8.B4.DA.A9.D9.84.D8.A7.D8.AA_.D8.AA.D8.B9.D8.B1.DB.8C.D9.81"></span>مشکلات تعریف</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: مشکلات تعریف"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:President_Barack_Obama_with_full_cabinet_09-10-09.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/President_Barack_Obama_with_full_cabinet_09-10-09.jpg/220px-President_Barack_Obama_with_full_cabinet_09-10-09.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/President_Barack_Obama_with_full_cabinet_09-10-09.jpg/330px-President_Barack_Obama_with_full_cabinet_09-10-09.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/President_Barack_Obama_with_full_cabinet_09-10-09.jpg/440px-President_Barack_Obama_with_full_cabinet_09-10-09.jpg 2x" data-file-width="4000" data-file-height="2667" /></a><figcaption>بخشی از یک کابینه دولتی</figcaption></figure> <p>هیچ اجماعی دانشگاهی بر روی یک تعریف فراگیر و درخور از دولت وجود ندارد.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> واژه دولت اشاره دارد به دسته‌ای از نظریه‌های متفاوت ولی مرتبط دربارهٔ پدیده <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="سیاست">سیاست</a> که اغلب با یکدیگر هم پوشی‌هایی دارند.<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ارائه تعریف از این واژه می‌تواند بخشی از درگیری‌های ایدئولوژیک در نظر گرفته شود، چرا که تعریف‌های گوناگون به نظریه‌های متعددی منجر می‌شود که پایه و اساس دولت اند و در نتیجه راهکارهای مختلف سیاسی را معتبر خواهند شمرد.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>رایج‌ترین تعریف از دولت از <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%A9%D8%B3_%D9%88%D8%A8%D8%B1" title="ماکس وبر">ماکس وبر</a> است،<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-IPE_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-IPE-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> که توضیح می‌دهد دولت یک سازمان سیاسی اجباری و دارای دولتی مرکزی است و سعی در برقراری انحصار قدرت قانون‌گذاری برای خود در داخل یک قلمرو مشخص دارد.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دسته‌بندی‌های عمومی از نهادهای دولت شامل دیوان سالاران اداری، <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C" title="نظام حقوقی">نظام حقوقی</a> و سازمان‌های نظامی یا مذهبی است.<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بر طبق واژه‌نامه انگلیسی <a href="/wiki/%D8%A2%DA%A9%D8%B3%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AF" title="آکسفورد">آکسفورد</a>، دولت <b>الف.</b> یک اجتماعی سازمان یافته <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="سیاسی">سیاسی</a> است که دارای یک دولت، یک <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%87_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="رفاه عمومی (صفحه وجود ندارد)">رفاه عمومی</a> و یک <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%AA" title="ملت">ملت</a> است. چنین اجتماعی می‌تواند دربردارنده بخش‌های مختلف یک <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84" title="جمهوری فدرال">جمهوری فدرال</a> باشد، به ویژه در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا">ایالات متحده آمریکا</a>.<sup id="cite_ref-oxford-state_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-oxford-state-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="انواع_دولت"><span id=".D8.A7.D9.86.D9.88.D8.A7.D8.B9_.D8.AF.D9.88.D9.84.D8.AA"></span>انواع دولت</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: انواع دولت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>دولت‌ها ممکن است به عنوان مقتدر دسته‌بندی شوند و این دسته آن دولت‌هایی اند که به دولت دیگری وابسته نبوده و موضع اعمال حاکمیت آن نیستند. دیگر دولت‌هایی نیز هستند که ممکن است زیر سیطره یک قدرت بیگانه قرار گرفته باشند.<sup id="cite_ref-oxford-state_2-3" class="reference"><a href="#cite_note-oxford-state-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-AUTOREF3_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-AUTOREF3-15"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بسیاری از دولت‌ها، دولت‌های فدرال اند که در اتحادیه فدرال مشارکت می‌جویند. یک دولت فدرالی قلمرویی است که تحت <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="قانون اساسی">قانون اساسی</a> شکل گرفته و با اجتماعات متعدد یک فدراسیون را تشکیل می‌دهد.<sup id="cite_ref-AUTOREF4_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-AUTOREF4-16"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> چنین دولت‌هایی از دولت‌های دارای اقتدار متمایزند چرا که در این حالت این دولت‌ها، بخشی از قدرت خود در حاکمیت را به دولت فدرال منتقل کرده‌اند.<sup id="cite_ref-oxford-state_2-4" class="reference"><a href="#cite_note-oxford-state-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دولت_و_حکومت"><span id=".D8.AF.D9.88.D9.84.D8.AA_.D9.88_.D8.AD.DA.A9.D9.88.D9.85.D8.AA"></span>دولت و حکومت</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: دولت و حکومت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مفهوم حکومت می‌تواند متمایز از مفهوم دولت باشد. حکومت گروهی مشخص از مردم، دیوان سالاران اداری، است که وظیفه اداره کردن کارهای دولت‌ها را در دوره‌ای که به آن‌ها اختصاص دارد بر عهده دارند.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-flint-taylor-137_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-flint-taylor-137-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با این اوصاف می‌توان گفت که حکومت‌ها ابزاری اند که قدرت دولت از طریق آن‌ها به کار بسته می‌شود. دولت‌ها را حکومت‌های مختلفی که از پی هم می‌آیند، اداره می‌کنند.<sup id="cite_ref-flint-taylor-137_19-1" class="reference"><a href="#cite_note-flint-taylor-137-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>هر حکومتی که از پی حکومت دیگر می‌آید از بدنه‌ای از افراد متخصص تشکیل شده که انحصار تصمیم‌گیری‌های سیاسی را در دست دارند و به دست سازمان‌های حکومتی از دیگر اعضای جامعه جدا شده‌اند. کارکرد آنها اجرایی کردن قوانین موجود، تصویب قوانین جدید و داوری اختلاف‌ها به صورت انحصاری است. در بعضی از جوامع، این گروه از مردم به صورت دائمی بر سر کار می‌آیند یا از طبقه پادشاهی بوده و از طریق وراثتی زمام امور را در دست می‌گیرند. در دیگر جوامع، برای نمونه <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="دموکراسی">دموکراسی‌ها</a>، نقش‌های سیاسی بر جای خود باقی می‌مانند ولی اشخاص متفاوت در زمان‌های مختلف تصدی آن‌ها را بر عهده خواهند داشت.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دولت_و_دولت-ملت"><span id=".D8.AF.D9.88.D9.84.D8.AA_.D9.88_.D8.AF.D9.88.D9.84.D8.AA-.D9.85.D9.84.D8.AA"></span>دولت و دولت-ملت</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: دولت و دولت-ملت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>دولت هم چنین می‌تواند از مفهومی به نام ملت نیز متمایز باشد که به یک منطقه گسترده جغرافیایی اشاره دارد و مردمی که در آن محدوده به زندگی و کار مشغول اند و هویتی مشخص از در کنار هم بودن و با هم زندگی کردن دارند.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دولت_و_جامعه_مدنی"><span id=".D8.AF.D9.88.D9.84.D8.AA_.D9.88_.D8.AC.D8.A7.D9.85.D8.B9.D9.87_.D9.85.D8.AF.D9.86.DB.8C"></span>دولت و جامعه مدنی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=5" title="ویرایش بخش: دولت و جامعه مدنی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در اندیشه‌های کلاسیک، دولت هم با جامعه سیاسی و هم <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87_%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="جامعه مدنی">جامعه مدنی</a> معرفی شده است. چرا که در آن دوره، جامعه مدنی را هم جزئی از اجتماعات سیاسی در نظر می‌گرفتند، در حالی که در اندیشه‌های مدرن میان دولت-ملت به عنوان یک جامعه سیاسی و جامعه مدنی به عنوان نوعی از جامعه اقتصادی تمایز قائل شده‌اند.<sup id="cite_ref-zaleski_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-zaleski-22"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بنابراین، در اندیشه‌های مدرن دولت با جامعه مدنی در تضاد است.<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="انسان_علیه_دولت"><span id=".D8.A7.D9.86.D8.B3.D8.A7.D9.86_.D8.B9.D9.84.DB.8C.D9.87_.D8.AF.D9.88.D9.84.D8.AA"></span>انسان علیه دولت</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=6" title="ویرایش بخش: انسان علیه دولت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>فیلسوف، <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3" title="جامعه‌شناس">جامعه‌شناس</a>، <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3" title="زیست‌شناس">زیست‌شناس</a> و نویسنده انگلیسی، <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D9%86%D8%B3%D8%B1" title="هربرت اسپنسر">هربرت اسپنسر</a> در کتاب خویش با نام انسان علیه دولت دربارهٔ بسیاری از ابعاد دولت که در تعارض با ویژگی‌های انسان است، قلم رانده است. در این کتاب وی با جزئیات به تحلیل دانشگاهی <a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9%D8%B3%D9%BE%DB%8C%D8%B1" class="mw-redirect" title="شکسپیر">شکسپیر</a> می‌پردازد و فضای سردی را که حاصل ارتباط میان دولت و مردمی که در آن زندگی می‌کنند است، را به رشته تحریر درمی‌آورد. </p><p><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88_%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B4%DB%8C" title="آنتونیو گرامشی">آنتونیو گرامشی</a> معتقد بوده که جامعه مدنی مرکز نخستین فعالیت سیاسی است چرا که این محمل جایی است که در آن تمام اطلاعات هویتی، درگیری‌های نظری، فعالیت‌های روشنفکران و ساختن یک هژمونی، شکل می‌گیرند و امکان وقوع می‌یابند و آن جامعه مدنی پیوند ارتباطی میان فضای سیاسی و اقتصادی بود. جمع تمام این فعالیت‌های جامعه مدنی چیزی بود که گرامشی آن را جامعه سیاسی می‌نامید، و آن را از ملتی که دولت را به عنوان جامعه خویش برمی‌گزینند، متمایز می‌دانست. وی می‌گفت که سیاست یک روند یک طرفه برای اداره سیاسی جامعه نیست بلکه سیاست فعالیت‌های سازمان‌های مدنی است که فعالیت‌های <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D8%B2%D8%A7%D8%A8_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="احزاب سیاسی">احزاب سیاسی</a> و نهادهای دولتی را مقید و مشروط می‌کند.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%A6%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B1" title="لوئی آلتوسر">لوئیس آلتوسر</a> بحث می‌کند که سازمان‌های مدنی از جمله کلیسا، مدارس و خانواده در بازتولید ارتباطات اجتماعی بخشی از دستگاه نظری دولت می‌باشند که مکمل دستگاه سرکوب دولت اند (مانند نیروهای پلیسی و نظامی).<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B1%DA%AF%D9%86_%D9%87%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%B3" title="یورگن هابرماس">یورگن هابرماس</a> از فضای عمومی حرف می‌زد که به زعم وی هم از فضای سیاسی و هم از فضای اقتصادی متمایز بود.<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>با توجه به نقشی که بسیاری از گروه‌های اجتماعی در توسعه <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C" title="سیاست عمومی">سیاست عمومی</a> دارند و رابطه سنگینی که میان <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="دیوان سالاری">دیوان سالاری</a> دولتی و دیگر نهادها وجود دارد، تعریف و تشریح مرزهای دولت به شدت سخت شده است. <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="خصوصی‌سازی">خصوصی‌سازی</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="ملی سازی">ملی سازی</a> و ایجاد نهادهای جدید دیگر نیز باعث تغییر مرزهای دولت در ارتباط با جامعه شده‌اند. در اغلب موارد طبیعت سازمان‌های شبه مستقل نامشخص و ناشفاف است، و این امر باعث شده تا بحثی در میان دانشمندان <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA" class="mw-redirect" title="علم سیاست">علم سیاست</a> در بگیرد که باید چنین سازمان‌هایی را بخشی از دولت در نظر بگیرند یا بخشی از جامعه مدنی. از همین روست که شماری از دانشمندان علم سیاست ترجیح می‌دهند تا از شبکه‌های سیاسی و اداره نامتمرکز در جوامع مدرن حرف بزنند تا این که بخواهند مدافع دیوان سالاری‌های دولتی و اداره مستقیم دولت باشند.<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="نظریه‌های_کارکرد_دولت"><span id=".D9.86.D8.B8.D8.B1.DB.8C.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.DA.A9.D8.A7.D8.B1.DA.A9.D8.B1.D8.AF_.D8.AF.D9.88.D9.84.D8.AA"></span>نظریه‌های کارکرد دولت</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=7" title="ویرایش بخش: نظریه‌های کارکرد دولت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>بیشتر نظریه‌های سیاسی را می‌توان تقریباً در دو دسته <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8%D9%82%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C" class="mw-disambig" title="طبقه‌بندی">طبقه‌بندی</a> کرد. نخستین دسته به عنوان نظریه‌های <a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84" class="mw-redirect" title="لیبرال">لیبرال</a> یا <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D9%87_%DA%A9%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="محافظه کار">محافظه کار</a> شناخته می‌شوند که از عنصر <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="سرمایه‌داری">سرمایه‌داری</a> بهره می‌جویند، و بر روی کارکرد دولت در یک جامعه <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1" title="سرمایه‌دار">سرمایه‌دار</a> متمرکزند. این دسته از نظریات به دولت به عنوان یک ماهیت خنثی نسبت به جامعه و اقتصاد می‌نگرند و معتقدند دولت نقشی در تنظیم روابط و فعالیت‌ها در این حیطه‌ها ندارد. در طرف مقابل، نظریه‌های مارکسیستی قرار می‌گیرند که سیاست را به عنوان پدیده‌ای در نظر می‌گیرند که به شدت با روابط اقتصادی در هم آمیخته است، و بر ارتباط میان قدرت اقتصادی و قدرت سیاسی تأکید دارند. آن‌ها حکومت را همچون وسیله‌ای می‌بینند که در وهله نخست درصدد خدمت به طبقه‌های برتر جامعه است.<sup id="cite_ref-flint-taylor-137_19-2" class="reference"><a href="#cite_note-flint-taylor-137-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="آنارشیسم_یا_هرج_و_مرج_گرایی"><span id=".D8.A2.D9.86.D8.A7.D8.B1.D8.B4.DB.8C.D8.B3.D9.85_.DB.8C.D8.A7_.D9.87.D8.B1.D8.AC_.D9.88_.D9.85.D8.B1.D8.AC_.DA.AF.D8.B1.D8.A7.DB.8C.DB.8C"></span>آنارشیسم یا هرج و مرج گرایی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=8" title="ویرایش بخش: آنارشیسم یا هرج و مرج گرایی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="آنارشیسم">آنارشیسم</a> فلسفه‌ای سیاسی است که دولت را پدیده‌ای غیراخلاقی در نظر می‌گیرد و به جای آن در صدد برقراری جامعه بدون دولت یا آنارشی است. </p><p>آنارشیست‌ها بر این باورند که دولت به‌طور سنتی ابزاری است برای چیرگی بر مردم و سرکوب ایشان و این ربطی به این که چه کسی بر سر کار و در مصدر امور است ندارد. برخلاف مارکسیست‌ها، آنارشیست‌ها معتقدند که تصرف انقلابی قدرت دولت نباید یک هدف سیاسی باشد. ایشان اعتقاد دارند که به جای آن، دستگاه‌های دولتی باید به‌طور کامل از کار بیفتند و به جای آن دسته‌ای از <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" class="mw-redirect" title="روابط اجتماعی">روابط اجتماعی</a> جدید ایجاد شوند که به هیچ وجه بر پایه قدرت دولت نباشند.<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بسیاری از مسیحیان آنارشیست هم چون <b>جاکوس الول</b> دولت و قدرت سیاسی را به عنوان جانور هیولا صفت در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D9%81%D9%87" class="mw-redirect" title="کتاب مکاشفه">کتاب مکاشفه</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%84" title="انجیل">انجیل</a> تفسیر کرده‌اند.<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="مارکسیسم"><span id=".D9.85.D8.A7.D8.B1.DA.A9.D8.B3.DB.8C.D8.B3.D9.85"></span>مارکسیسم</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=9" title="ویرایش بخش: مارکسیسم"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3" class="mw-redirect" title="مارکس">مارکس</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3" class="mw-redirect" title="انگلس">انگلس</a> در این که هدف غایی کمونیست‌ها داشتن یک جامعه بی طبقه است که در آن دولت محو شده باشد، آشکارا نظرات خود را ابراز کرده‌اند.<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دیدگاه‌های ایشان از طریق مجموعه کارهای گردآمده مارکس و انگلس یکجا شده است و در این کارها انواع دولت‌های قدیم یا زمان خویش را از نظر تاکتیکی و تحلیلی مورد بررسی قرار داده‌اند که البته در این کارها اثری از انواع سوسیالیستی دولت که در آینده پدید آمد، نیست؛ و در این تحلیل‌ها بیش از همه به این موضوع توجه داشته‌اند که کدام یک از این دولت‌ها مورد نظر مارکسیست‌ها باید باشد و کدام یک تهدیدی است برای بقای ایشان. تا جایی که فهمیدنی است هیچ انگاره یکتایی برای تشریح نظریه مارکسیستی دربارهٔ دولت وجود ندارد، بلکه به جای آن بسیاری از ایده‌های متفاوت مارکسیستی وجود دارد که سعی در تعریف دولت با استفاده از میراث <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="مارکسیسم">مارکسیسم</a> دارند.<sup id="cite_ref-flint-taylor-139_38-0" class="reference"><a href="#cite_note-flint-taylor-139-38"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>مارکس در نوشته‌های آغازین خود دولت را به مثابه یک انگل ترسیم می‌کرد که بر روی ساختاری عظیم اقتصادی بنیاد شده است و برخلاف مصالح عمومی کار می‌کند. وی هم چنین نوشت که طبقه‌های میانی جامعه در کل به عنوان <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%B8%DB%8C%D9%85%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="تنظیم‌کننده">تنظیم‌کننده</a> اختلاف‌ها و کشمکش‌های طبقاتی عمل می‌کنند و به عنوان وسیله‌ای برای اعمال قدرت و سیطره طبقهٔ حاکم استفاده می‌گردد.<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%85_%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87" class="mw-redirect" title="مرام نامه">مرام نامه</a> <a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="کمونیسم">کمونیسم</a> ادعا داشت که دولت چیزی بیش از یک کمیته برای <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C" title="اداره امور عمومی">اداره امور عمومی</a> بورژواها نیست.<sup id="cite_ref-flint-taylor-139_38-1" class="reference"><a href="#cite_note-flint-taylor-139-38"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در نظریات مارکسیست‌ها نقش یک دولت غیر سوسیالیست توسط کارکردهای آن در نظم جهانی سرمایه دارانه تبیین می‌شود. <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%81_%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF" title="رالف میلیبند">رالف میلیبند</a> بحث می‌کند که طبقه حاکم از دولت به عنوان وسیله‌ای برای چیرگی بر جامعه از رهگذر ارزش‌های شخصی بهره می‌برد. در نظر میلیبند، دولت را گروهی از نخبگان اداره می‌کنند که از پس زمینه‌ای یکسان بهره مندند و این پس زمینه همان طبقه سرمایه‌دار ایشان است.<sup id="cite_ref-AUTOREF8_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-AUTOREF8-42"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>نظریات گرامشی دربارهٔ دولت بر دولت به عنوان تنها نهاد در جامعه که به برقراری <a href="/wiki/%D9%87%DA%98%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C" title="هژمونی">هژمونی</a> طبقه حاکم کمک می‌کند، تأکید دارد، و این که قدرت دولت از طریق سیطره نظری بر نهادهای جامعه مدنی مانند کلیساها، مدارس و رسانه‌های عمومی تقویت می‌شود.<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="پلورالیسم_یا_کثرت_گرایی"><span id=".D9.BE.D9.84.D9.88.D8.B1.D8.A7.D9.84.DB.8C.D8.B3.D9.85_.DB.8C.D8.A7_.DA.A9.D8.AB.D8.B1.D8.AA_.DA.AF.D8.B1.D8.A7.DB.8C.DB.8C"></span>پلورالیسم یا کثرت گرایی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=10" title="ویرایش بخش: پلورالیسم یا کثرت گرایی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>کثرت گرایان جامعه را به مثابه مجموعه‌ای از افراد و گروه‌ها می‌بینند که در حال رقابت بر سر قدرت سیاسی اند. با این مقدمه دید ایشان نسبت به دولت، پدیده‌ای است بی‌طرف که فقط به دنبال اعطای قدرت به آن دسته از افرادی است که مناصب را در رقابتی انتخاباتی از آن خود کرده‌اند.<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>۴۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سنت کثرت گرایایی، <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D9%84" title="رابرت دال">رابرت دال</a> فردی بود که نظریه دولت به عنوان عرصه‌ای بی‌طرف را گسترش و توسعه بخشید که فضا را برای رقابت گروه‌های دیگر فراهم می‌آورد. وقتی قدرت در یک جامعه به گونه‌ای رقابتی به دست آید، سیاست دولت نتیجه چانه زنی‌های مکرر خواهد بود. گرچه کثرت گرایی نیز به نابرابری میان افراد معتقد است ولی در صدد فراهم آوری فرصت‌هایی برابر برای تمام گروه هاست تا با فشار بر دولت بتوانند منافع خویش را تأمین کنند. رویکرد کثرت گرایانه بیان می‌کند که فعالیات دولت‌های مدرن دموکراتیک نتیجه فشارهایی است که گروه‌های مختلف بر آن وارد کرده‌اند. دال چنین دولت‌هایی را دولت چندرهبری (پلیارشی) می‌نامد.<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>۴۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>کثرت گرایی بر این اساس که بر پایه مدارک تجربی مورد حمایت قرار نگرفته است، نقد و به چالش کشیده شده است. با مطالعه‌ای انتقادی بر بیشترین مردمی که در مناصب حاکمیتی گماشته‌اند روشن می‌شوند که بسیاری از ایشان از طبقه‌های ثروتمند جامعه اند و این با هدف کثرت گرایی که کوشش در برآورده کردن منافع تمام گروه‌های جامعه دارد در تعارض است.<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="پسامدرنیسم"><span id=".D9.BE.D8.B3.D8.A7.D9.85.D8.AF.D8.B1.D9.86.DB.8C.D8.B3.D9.85"></span>پسامدرنیسم</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=11" title="ویرایش بخش: پسامدرنیسم"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>یورگن هابرماس معتقد بود که پایه چهارچوب ساختارهای هنگفتی که بسیاری از نظریه پردازان مارکسیست برای تبیین ارتباط میان دولت و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF" title="اقتصاد">اقتصاد</a> از آن بهره برده‌اند، بیش از حد ساده انگارانه است. وی احساس می‌کرد که دولت‌های مدرن نقش عمده‌ای را در ساختارمندی اقتصاد به یاری قاعده مند کردن فعالیت‌های اقتصادی و تولیدکننده یا مصرف‌کننده بودن در حجم گسترده و بازتوزیع ثروت ناشی از فعالیت‌های دولت بر عهده دارند. بر پایه این دلایل، هابرماس معتقد بود که دولت‌ها نمی‌توانند مسئولیت مثبتی را در برقراری منافع طبقات اقتصادی جامعه ایفا کند.<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%84_%D9%81%D9%88%DA%A9%D9%88" title="میشل فوکو">میشل فوکو</a> معتقد بود نظریه مدرن سیاست به شدت بر پایه مرکزیت دولت استوار است و می‌گفت چه بسا پس از تمام این حرف‌ها، دولت چیزی بیش از ترکیب واقعیت و یک انتزاع افسانه‌ای نباشد که اهمیت آن بسیار کمتر از چیزی باشد که ما برای آن در نظر می‌گیریم. وی می‌پنداشت نظریه سیاست بسیار بیش از حد بر روی نهادهای انتزاعی متمرکز بود و توجهی شایسته به اعمال واقعی دولت نمی‌داشت. در نظر فوکوف وجود دولت هیچ گونه ضرورتی نداشت. به اعتقاد وی نظریه پردازان علم سیاست، به جای تلاش برای فهم فعالیت‌های دولت‌ها با تحلیل دارایی‌های دولت باید به آزمایش تغییرات در رفتارها و اعمال دولت بپردازند تا بتوانند تغییرات در طبیعت دولت را درک کنند.<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="استقلال_دولت_(نهادگرایی)"><span id=".D8.A7.D8.B3.D8.AA.D9.82.D9.84.D8.A7.D9.84_.D8.AF.D9.88.D9.84.D8.AA_.28.D9.86.D9.87.D8.A7.D8.AF.DA.AF.D8.B1.D8.A7.DB.8C.DB.8C.29"></span>استقلال دولت (نهادگرایی)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=12" title="ویرایش بخش: استقلال دولت (نهادگرایی)"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>نظریه پردازان استقلال دولت بر این باورند که دولت ماهیتی است که در برابر تأثیرات اقتصادی و اجتماعی نفوذ ناپذیر است و منافع خاص خود را داراست.<sup id="cite_ref-sklair-2004-139-140_54-0" class="reference"><a href="#cite_note-sklair-2004-139-140-54"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>نهادگرایان جدید دربارهٔ دولت نوشته‌های متعددی دارند از جمله کارهای <b>تدا اسکاچپول</b> که می‌گوید بازیگران عرصه دولت تا حد بسیار زیادی مستقل عمل می‌کنند. به عبارت دیگر، کارمندان دولت منافع خاص خود را دارند که می‌توانند آن‌ها را مستقل از دیگر بازیگران عرصه اجتماع (در مواقعی که این منافع با هم در تعارض قرار می‌گیرند) پیگیری کنند. از آنجا که دولت ابزار اجبار را در دست دارد و از آنجا که استقلال بسیاری از گروه‌های جامعه مدنی در پیگیری اهداف شان توسط دولت به آن‌ها اعطا شده است، کارمندان دولت به اندازه‌ای می‌توانند تمایلات و منافع خود را بر جامعه مدنی تحمیل کنند.<sup id="cite_ref-AUTOREF10_55-0" class="reference"><a href="#cite_note-AUTOREF10-55"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><b>جی ویلیام دامهاف</b> ادعا می‌کند که این ایده که دولت آمریکا به میزانی قابل توجه نسبت به مالکان و مدیران بانک‌ها، شرکت‌ها و تجارت‌های کشاورزی استقلال دارد بر پایه مدارک و مشاهدات تجربی اشتباه است و می‌گوید که مطالعات تجربی درجه‌ای زیاد از هم پوشانی را میان منافع مدیران و مالکان تجارت‌های یاد شده با متصدیان دولت نشان می‌دهد.<sup id="cite_ref-sklair-2004-139-140_54-1" class="reference"><a href="#cite_note-sklair-2004-139-140-54"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>۵۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> که البته این ادعای وی را نیز بسیاری از نظریه پردازان دیگر نقد و رفع کرده‌اند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="نظریات_مشروعیت_دولت"><span id=".D9.86.D8.B8.D8.B1.DB.8C.D8.A7.D8.AA_.D9.85.D8.B4.D8.B1.D9.88.D8.B9.DB.8C.D8.AA_.D8.AF.D9.88.D9.84.D8.AA"></span>نظریات مشروعیت دولت</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=13" title="ویرایش بخش: نظریات مشروعیت دولت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>دولت‌ها عموماً بر ادعاهایی متکی اند که مشروعیت آن‌ها را اثبات کند و هدف از این مشروعیت‌خواهی برقراری سلطه آن‌ها بر دیگر موضوعات است.<sup id="cite_ref-vincent-1992-43_57-0" class="reference"><a href="#cite_note-vincent-1992-43-57"><span class="cite-bracket">[</span>۵۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="مشروعیت_الهی"><span id=".D9.85.D8.B4.D8.B1.D9.88.D8.B9.DB.8C.D8.AA_.D8.A7.D9.84.D9.87.DB.8C"></span>مشروعیت الهی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=14" title="ویرایش بخش: مشروعیت الهی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>برپایی نظام‌های مدرن دولتی به شدت به تغییرات در عرصه <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="اندیشه سیاسی">اندیشه سیاسی</a> و به ویژه تغییر در درک مفهوم مشروعیت قدرت دولت مربوط است. مدافعان اولیه <a href="/wiki/%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA_%D9%85%D8%B7%D9%84%D9%82" title="قدرت مطلق">قدرت مطلق</a> همچون <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D9%87%D8%A7%D8%A8%D8%B2" title="توماس هابز">توماس هابز</a> و <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="جان بودین (صفحه وجود ندارد)">جان بودین</a> نظریه مشروعیت الهی پادشاهان را نادیده انگاشتند و بحث کردند که قدرت پادشاهان باید از طرف مردم بیاید و نه از طرف خدا. به ویژه که هابز پا را از این نیز فراتر گذاشت و بحث کرد که قدرت سیاسی باید به ارجاع به افراد توجیه شود و نه با در نظر گرفتن اشخاص به عنوان یک کل. هر دوی هابز و بودین می‌پنداشتند که از قدرت پادشاه دفاع و حمایت می‌کنند و نه از <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="دموکراسی">دموکراسی</a>، اما مباحث ایشان دربارهٔ طبیعت حاکمیت را مدافعان قدرت پادشاه به سختی نقد کرده و نمی‌پذیرفتند؛ افرادی چون <b>سر رابرت فیلمر</b> در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> که می‌پنداشت چنین مباحثی نهایتاً به جای دفاع از شاه و جایگاه او، راه را برای ارائه نظریات دموکراتیک تر فراهم می‌کرد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="قدرت_منطقی-قانونی"><span id=".D9.82.D8.AF.D8.B1.D8.AA_.D9.85.D9.86.D8.B7.D9.82.DB.8C-.D9.82.D8.A7.D9.86.D9.88.D9.86.DB.8C"></span>قدرت منطقی-قانونی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=15" title="ویرایش بخش: قدرت منطقی-قانونی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%A9%D8%B3_%D9%88%D8%A8%D8%B1" title="ماکس وبر">ماکس وبر</a> سه منبع اصلی را برای مشروعیت در کارهای خویش معرفی کرده است. <b>نخست</b>، مشروعیت بر پایه گروه‌های سنتی که از این عقیده ناشی می‌شود که مسائل باید به همان نحوی باشند که در گذشته بوده‌اند و کسانی که از چنین سنت‌هایی دفاع می‌کنند مشروعیت داشتن قدرت را از آن خود خواهند کرد. <b>دوم</b>، مشروعیت بر پایه رهبری فرهمند که به رهبر یا گروهی اعطا می‌شود که در نظر دیگران به گونه‌ای مثال زدنی قهرمان یا بسیار ارزشمند نگریسته می‌شوند. <b>سوم</b>، قدرت منطقی-حقوقی است که در آن مشروعیت از این عقیده ناشی می‌شود که گروه خاصی که در قدرت قرار گرفته‌اند یک روند حقوقی را پشت سر نهاده‌اند و رفتارهایشان بر اساس قوانین مشخص نوشته شده توجیه پذیر است. وبر معتقد بود که دولت‌های مدرن در آغاز امر بر اساس همین مدل سوم شکل گرفته‌اند.<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">[</span>۶۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>۶۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="واژه‌شناسی"><span id=".D9.88.D8.A7.DA.98.D9.87.E2.80.8C.D8.B4.D9.86.D8.A7.D8.B3.DB.8C"></span>واژه‌شناسی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=16" title="ویرایش بخش: واژه‌شناسی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>دولت در انگلیسی state (اِستِیت) و در فرانسویٍ État (اِتا) نامیده می‌شود و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان‌های اروپایی">زبان‌های اروپایی</a> دیگر هم از واژه‌هایی هم‌ریشه بهره می‌برند که همگی آن‌ها از واژه <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="زبان لاتین">لاتین</a> status «استاتوس» برگرفته شده‌اند که به معنی وضعیت و موقعیت است،<sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite-bracket">[</span>۶۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و هم‌ریشه با «اُستان» و پسوند «-ستان» فارسی است. </p><p>با زنده سازی و همه‌گیری <a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="حقوق رومی">حقوق رومی</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="اروپای قاره‌ای">اروپای قاره‌ای</a> در سده چهاردهم میلادی، واژه status برای اشاره به جایگاه قانونی اشخاص (مثل مقامات مذهبی و نجیب‌زاده‌ها) مورد استفاده قرار گرفت و به ویژه به جایگاه شاه اشاره داشت. این واژه هم چنین برای اشاره به <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="نظام اداری">نظام اداری</a> روم هم که همان دولت <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="جمهوری روم">جمهوری روم</a> بود مورد استفاده قرار می‌گرفت. در این دوره این واژه کاربرد خود را در اشاره به بعضی از گروه‌های اجتماعی خاص از دست داد و بیشتر اشاره داشت به معانی حقوقی و نظم حقوقی و دستگاه اجرایی ساختن آن.<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="زبان انگلیسی">زبان انگلیسی</a> واژه دولت اختصاری برای کلمه <b>state</b> می‌باشد که به هم‌معنی آن در زبان قدیم فرانسوی مانند است و به معنی فردی است که صاحب موقعیت و در پی آن صاحب مال و منالی است. کسانی که بیشترین و بالاترین موقعیت‌ها را داشتند عموماً از بیشترین ثروت و مرتبه اجتماعی نیز برخوردار بودند و کسانی بودند که قدرت را در دست داشتند.<sup id="cite_ref-vincent-1992-43_57-1" class="reference"><a href="#cite_note-vincent-1992-43-57"><span class="cite-bracket">[</span>۵۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بهره‌گیری از واژه state در مفهوم امروزین آن تا حد زیادی مدیون آثار <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="ماکیاولی">ماکیاولی</a> نویسنده ایتالیایی آغاز <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D8%B4%D8%A7%D9%86%D8%B2%D8%AF%D9%87%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده شانزدهم (صفحه وجود ندارد)">قرن شانزدهم</a> (به ویژه کتاب <a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B1_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8)" title="شهریار (کتاب)">شهریار</a>) است که از این واژه در مفهومی کمابیش همانند با مفهوم مدرن دولت بهره می‌برد.<sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تاریخچه"><span id=".D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE.DA.86.D9.87"></span>تاریخچه</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=17" title="ویرایش بخش: تاریخچه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>اشکال اولیه دولت در زمانی که امکان مرکزی کردن قدرت به <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="شیوه‌ای">شیوه‌ای</a> با دوام مهیا بود، شکل گرفتند. کشاورزی و نویسندگی تقریباً در جای جای دنیا در عملی شدن این روند مشارکت داشته‌اند: کشاورزی به این دلیل که اجازه ظهور طبقه‌ای از مردم را می‌داد که نیازی به گذراندن بیشتر وقت شان برای تأمین مایحتاجات اولیه‌شان نداشتند، و نویسندگی (و دیگر چیزهای شبیه به آن) چرا که امکان مرکزی شدن اطلاعات مهم و حیاتی را فراهم می‌کرد.<sup id="cite_ref-Giddens_66-0" class="reference"><a href="#cite_note-Giddens-66"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>نخستین دولت‌های شناخته شده در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ایران باستان">ایران باستان</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مصر باستان">مصر باستان</a>، <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بین‌النهرین">بین‌النهرین</a>، <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF" title="هند">هند</a> و <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" class="mw-redirect" title="آمریکا">آمریکا</a> (تمدن <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%AA%DA%A9" class="mw-redirect" title="آزتک">آزتک</a> و تمدن <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%A9%D8%A7" class="mw-redirect" title="اینکا">اینکا</a>) و بعضی از دیگر جاها پدید آمدند، اما این فقط در دوران مدرن بود که دولت‌ها تمام نقاط کره زمین را از آن خود کردند و هیچ نقطه‌ای بدون دولت باقی نماند.<sup id="cite_ref-NOCW_67-0" class="reference"><a href="#cite_note-NOCW-67"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در آن دوره نبود مرزها و وجود دسته‌بندی‌های شکارگران همه چیز را برای جوامع قبیله‌ای فراهم کرده بود و کشاورزی که یکی از راه‌های گذران زندگی و تأمین معاش بود نیز کمک می‌کرد که نیازی به یک دولت تمام وقت نباشد. این شکل زندگی تمام دوران پیشاتاریخ انسان و بخش عمده‌ای از دوران تاریخی نوع بشر را پوشش می‌دهد.<sup id="cite_ref-NOCW_67-1" class="reference"><a href="#cite_note-NOCW-67"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>دولت‌های آغازین در قلمروهایی شکل گرفتند که در آن‌ها یک فرهنگ، یک سری عقاید و یک سری از حقوق توسط افراد پیروز رقابت بر سایرین و دیگر ملت‌ها تحمیل شد و یک تمدن و نظام اداری-نظامی جدید برایشان پایه‌گذاری شد.<sup id="cite_ref-NOCW_67-2" class="reference"><a href="#cite_note-NOCW-67"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D8%A7%D9%84" class="mw-redirect" title="زمان حال">زمان حال</a> چنین وضعیتی لزوماً وجود ندارد و دولت‌هایی وجود دارند که چند ملیتی اند یا دولت‌هایی فدرال اند و حتی ما امروزه بعضی از نواحی خودمختار در داخل قلمرو بعضی دولت‌ها نیز شاهدیم. </p><p>از اواخر سده نوزدهم، در واقع تمام نواحی سکنی پذیر جهان را دولت‌های گوناگون ادعا کردند و هر یک تحت مرزهای مشخص و قطعی یکی از دولت‌ها درآمد. پیش از آن میزان زیادی از زمین‌های روی <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="کره زمین">کره زمین</a> یا از سوی هیچ قدرتی ادعای مالکیت نشده بودند یا به سکونت ناپذیر بودند یا زیستگاه مردمان چادرنشین بودن که طبیعتاً از دولتی سازمان یافته بهره نمی‌بردند. با این وجود حتی امروزه نیز دولت‌هایی وجود دارند که در داخل قلمرو خود مکان‌هایی وسیع از <a href="/wiki/%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%AD%D8%B4" title="حیات وحش">حیات وحش</a> را دربردارند، مانند جنگل‌های بارانی <a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B2%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="آمازون">آمازون</a> که این مناطق یا خالی از ساکنان اند یا کمابیش بومیان در آن سکنی گزیده‌اند (که بعضی از این بومیان نیز بی هیچ گونه ارتباطی با دنیای خارج از قبیله خود به سر می‌برند). هم چنین دولت‌هایی وجود دارند که تمام کنترل را بر قلمروی مرود ادعای خویش ندارند یا حداقل کنترلی بر مکان‌های مورد مناقشه در داخل قلمرو خویش ندارند. اکنون جامعه جهانی از حدود دویست دولت تشکیل می‌شود که اکثر آن‌ها در <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84" class="mw-redirect" title="سازمان ملل">سازمان ملل</a> نمایندگی می‌شوند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="جوامع_پیشاتاریخی_بی_دولت"><span id=".D8.AC.D9.88.D8.A7.D9.85.D8.B9_.D9.BE.DB.8C.D8.B4.D8.A7.D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE.DB.8C_.D8.A8.DB.8C_.D8.AF.D9.88.D9.84.D8.AA"></span>جوامع پیشاتاریخی بی دولت</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=18" title="ویرایش بخش: جوامع پیشاتاریخی بی دولت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در بیشتر درازنای تاریخ بشریت، مردم در جوامع فاقد دولت زندگی می‌کرده‌اند، که ویژگی بارز آن‌ها نبود نیروی حاکم مرکزی بوده است و در آن‌ها نابرابری‌های سرشاری در اقتصاد و قدرت سیاسی نبوده است. </p><p>یکی از <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="مردم شناسان">مردم شناسان</a> با نام <b>رابرت ال کارنیرو</b> می‌نویسد: </p> <dl><dd>«در ۹۹٫۸ درصد تاریخ بشر مردم تنها در گروه‌های خودمختار و روستاها زندگی می‌کردند. در آغاز دوره <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%87%D9%86%D9%87_%D8%B3%D9%86%DA%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کهنه سنگی (صفحه وجود ندارد)">کهنه سنگی</a> (برای مثال <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%AD%D8%AC%D8%B1" class="mw-redirect" title="عصر حجر">عصر حجر</a>) شمار این واحدهای سیاسی خودمختار باید کم بوده باشد، اما در سال ۱۰۰۰ <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF" title="پس از میلاد">قبل از میلاد</a> به ششصد هزار واحد افزایش می‌یابند. بعد از آن دهکده‌های بزرگ‌تر شروع به حمله به مناطق دیگر و دستیابی به منابع بیشتر می‌کند و در گذر سه هزاره بعدی این واحدهای سیاسی خودمختار از ششصد هزار تا به ۱۵۷ عدد می‌رسد. در پرتو این رویداد می‌توان امید این را داشت که در آینده این ۱۵۷ واحد به یک واحد کلی فروکاسته شود و این امر نه تنها قابل انتظار است بلکه در واقعیت نیز رو به وقوع است.»<sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68"><span class="cite-bracket">[</span>۶۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></dd></dl> <p>مردم‌شناس دیگری به نام <b>تیم اینگولد</b> می‌نویسد: </p> <dl><dd>«مدارک زیادی برای مشاهده در دوره‌های پیش از تاریخ و زمان شکار نیست، وقتی که مردم در جوامع فاقد دولت زندگی می‌کردند و نمی‌توان این نتیجه را گرفت که زندگی مردم در آن دوره ناکامل بوده و منتظر تکمیل آن به واسطه نهادی همچون دولت بوده‌اند، بلکه حتی می‌توان نتیجه گرفت که زندگی آن‌ها و شیوه گذران امورشان کاملاً برخلاف وجود نهادی چون دولت برای رتق و فتق امور بوده است.»<sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دوره_نو_سنگی"><span id=".D8.AF.D9.88.D8.B1.D9.87_.D9.86.D9.88_.D8.B3.D9.86.DA.AF.DB.8C"></span>دوره نو سنگی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=19" title="ویرایش بخش: دوره نو سنگی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در دوره <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B3%D9%86%DA%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="نوسنگی">نوسنگی</a>، جوامع انسانی تحت تغییرات عمده فرهنگی و اقتصادی قرار گرفت، که شامل توسعه کشاورزی، شکل‌گیری جوامع یکجانشین و ساختن سکونتگاه‌های دائمی، رشد <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D9%85_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA" title="تراکم جمعیت">تراکم جمعیت</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="انسان">انسان</a> و استفاده از سفالگری و دیگر ابزارهای پیچیده بود.<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">[</span>۷۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>کشاورزی در زمان یکجانشینی منجر به توسعه <a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="حقوق مالکیت">حقوق مالکیت</a>، جوامع مردسالار و پرورش گیاهان و حیوانات توسط انسان‌ها شد و در این دوره اندازه خانواده‌ها هم بزرگ‌تر شد. این دوره هم چنین مهیا گر پایه‌های <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="دولت متمرکز (صفحه وجود ندارد)">دولت متمرکز</a> شده از طریق تولید منابع هنگفت غذا بود<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">[</span>۷۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> چرا که باعث می‌شد <a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85_%DA%A9%D8%A7%D8%B1" title="تقسیم کار">تقسیم کار</a> پیچیدگی بیشتری یابد و مردم هر یک باید در کاری متخصص می‌شدند تا بتوانند سهمی از تولیدات غذایی داشته باشند.<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73"><span class="cite-bracket">[</span>۷۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دولت‌های آغازین در مکان‌هایی تشکیل شدند که جوامعی به شدت طبقه‌بندی شده داشتند و طبقه ثروتمند و حاکم جامعه همگی تحت فرمان پادشاه بودند. طبقات حاکم شروع به تمایز قائل شدن میان خود و کشاورزان و دیگر طبقات اجتماعی کردند و البته این تمایز قائل شدن با آن حالت که این طبقه بخواهند طبقات کارگر را به سر سپردن به خود وادارند، متفاوت بود.<sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74"><span class="cite-bracket">[</span>۷۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در گذشته، اعتقاد بر این بود که دولت‌های متمرکز به خاطر توسعه نظام‌های کارگری مختلف توسعه یافتند (مانند شیوه‌های آبیاری جدید) و برای این که بتوانند اقتصادهای پیچیده را نظم بخشیده و سامان دهند. با این وجود مدارک <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="باستان‌شناسی">باستان‌شناسی</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="مردم‌شناسی">مردم‌شناسی</a> مدرن این نظریه را اثبات نمی‌کنند و به وجود جوامعی غیر متمرکز از نظر سیاسی اشاره دارند.<sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75"><span class="cite-bracket">[</span>۷۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دولت_در_اوراسیای_باستان"><span id=".D8.AF.D9.88.D9.84.D8.AA_.D8.AF.D8.B1_.D8.A7.D9.88.D8.B1.D8.A7.D8.B3.DB.8C.D8.A7.DB.8C_.D8.A8.D8.A7.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86"></span>دولت در اوراسیای باستان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=20" title="ویرایش بخش: دولت در اوراسیای باستان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>عموماً بین‌النهرین به عنوان قدیمی‌ترین جایی شناخته می‌شود که در آن تمدن یا جامعه پیچیده شکل گرفت و به معنی شهرهایی بود که در تمام مدت در آن‌ها تقسیم کار شکل می‌گرفت، تمرکز اجتماعی ثروت به سرمایه در آن‌ها وجود داشت، ثروت به‌طور مساوی بین همه تقسیم نمی‌شد، طبقات حاکم وجود داشتند، روابط بیشتر بر پایه اقامت در جایی بود تا اینکه بر پایه خویشاوندی باشد، تجارت‌های راه دور انجام می‌شد، معماری‌های به جای ماندنی داشت، و اشکال هنر و فرهنگ، نویسندگی، ریاضیات و علم از استاندارد بهره‌مند شده بودند.<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76"><span class="cite-bracket">[</span>۷۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این تمدن نخستین تمدن باسواد جهان بود که اولین مجموعه قواعد نوشتن را شکل داده بود.<sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77"><span class="cite-bracket">[</span>۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-78" class="reference"><a href="#cite_note-78"><span class="cite-bracket">[</span>۷۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با سررسیدن نیمه‌های هزاره چهارم پیش از میلاد بیشتر ساکنان میان دو رود افرادی غنی بودند؛ امری که دلالت بر سازمان یافتگی رفاه در این تمدن دارد.<sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دولت_در_یونان_باستان"><span id=".D8.AF.D9.88.D9.84.D8.AA_.D8.AF.D8.B1_.DB.8C.D9.88.D9.86.D8.A7.D9.86_.D8.A8.D8.A7.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86"></span>دولت در یونان باستان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=21" title="ویرایش بخش: دولت در یونان باستان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>گرچه اشکال گوناگون دولت قبل از ظهور امپراتوری <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="یونان باستان">یونان باستان</a> وجود داشتند، اما یونانی‌ها اولین مردمانی هستند که به شکل‌دادن دقیق و صریح <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA" class="mw-redirect" title="فلسفه سیاست">فلسفه سیاست</a> در دولت شناخته شده هستند و به گونه‌ای منطقی نهادهای سیاسی را مورد تحلیل قرار داده‌اند. پیش از این، دولت‌ها بر اساس افسانه‌های مذهبی تشریح و توجیه می‌شدند.<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite-bracket">[</span>۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Karl_Theodor_von_Piloty_Murder_of_Caesar_1865.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Karl_Theodor_von_Piloty_Murder_of_Caesar_1865.jpg/220px-Karl_Theodor_von_Piloty_Murder_of_Caesar_1865.jpg" decoding="async" width="220" height="138" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Karl_Theodor_von_Piloty_Murder_of_Caesar_1865.jpg/330px-Karl_Theodor_von_Piloty_Murder_of_Caesar_1865.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Karl_Theodor_von_Piloty_Murder_of_Caesar_1865.jpg/440px-Karl_Theodor_von_Piloty_Murder_of_Caesar_1865.jpg 2x" data-file-width="1848" data-file-height="1156" /></a><figcaption>نمایی از <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="سنای روم">مجلس</a> <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="روم باستان">روم باستان</a> که سناتورها به دور <a href="/wiki/%DA%98%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%88%D8%B3_%D8%B3%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="ژولیوس سزار">ژولیوس سزار</a> حلقه زده‌اند. (<a href="/wiki/%D9%82%D8%AA%D9%84_%DA%98%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%88%D8%B3_%D8%B3%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="قتل ژولیوس سزار">قتل ژولیوس سزار</a>)</figcaption></figure> <p>بسیاری از ابداعات مهم سیاسی متفاوت دوران باستان از شهر دولت‌های یونان و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="جمهوری روم">جمهوری روم</a> به دست آمده‌اند. دولت-شهرهای یونان پیش از قرن چهارم حق <a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="شهروندی">شهروندی</a> را به مردمان آزاد خویش اعطا می‌کردند و در <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AA%D9%86" title="آتن">آتن</a> این حقوق شامل روندهای مستقیم دموکراتیک بود برای داشتن دولت که پس از این دوره نیز، مدت زمان زیادی در نظام‌های مختلف سیاسی جهان مورد استفاده قرار می‌گرفتند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دولت_فئودال"><span id=".D8.AF.D9.88.D9.84.D8.AA_.D9.81.D8.A6.D9.88.D8.AF.D8.A7.D9.84"></span>دولت فئودال</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=22" title="ویرایش بخش: دولت فئودال"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در دوره <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%DB%8C" title="قرون وسطی">قرون وسطی</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اروپا">اروپا</a>، دولت بر اساس اصل <a href="/wiki/%D9%81%D8%A6%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" class="mw-redirect" title="فئودالیسم">فئودالیسم</a> شکل می‌گرفت، و رابطه میان ارباب و رعیت تبدیل به مرکز این سازمان اجتماعی شده بود. فئودالیسم منجر به توسعه سازمان‌های اجتماعی بزرگ‌تر و نظام‌های دارای <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8" class="mw-redirect" title="سلسله مراتب">سلسله مراتب</a> عظیم تری شد.<sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81"><span class="cite-bracket">[</span>۸۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>شکل‌گیری درگیری‌ها بر سر مالیات‌گیری میان پادشاه و دیگر نهادهای جامعه (به ویژه اشراف و شهرها) باعث ظهور چیزی شد که امروزه آن را دولت به معنی فعلی می‌شناسیم که دارای یک <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="مجلس قانون گذاری">مجلس قانون گذاری</a> است که باعث می‌شود گروه‌های اجتماعی مختلف در آن نماینده داشته باشند و با هم به مذاکره بپردازند و شاه با مشورت با ایشان دربارهٔ مسائل اقتصادی و حقوقی <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%85%DB%8C%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="تصمیم‌گیری">تصمیم‌گیری</a> نماید. تخت و تاج پادشاه بعضی مواقع به‌طور کامل به تصمیم‌های مجلس قانون‌گذاری احترام می‌گذاشت ولی در مواقعی هم تصمیم‌گیری‌های ایشان را نادیده می‌گرفت که این امر منجر به متمرکز شدن بیشتر قدرت قانون‌گذاری و اختیار اداره کردن و داشتن قدرت ارتش در دستان پادشاه شد. در آغاز قرن پانزدهم، این روند تمرکز گرایی به دولت‌هایی که قدرت مطلق را در دست داشتند، مجال ظهور داد.<sup id="cite_ref-Poggi_82-0" class="reference"><a href="#cite_note-Poggi-82"><span class="cite-bracket">[</span>۸۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دولت_مدرن"><span id=".D8.AF.D9.88.D9.84.D8.AA_.D9.85.D8.AF.D8.B1.D9.86"></span>دولت مدرن</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=23" title="ویرایش بخش: دولت مدرن"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>همگن‌سازی فرهنگی و ملی به‌طور عمده با ظهور نظام‌های دولتی مدرن گره خورده است. از زمان دولت‌هایی که قدرت مطلق را در دست داشتند، دولت‌ها به میزانی گسترده بر پایه‌های ملی سازماندهی شدند. با این وجود مفهوم <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="دولت ملی">دولت ملی</a> مترادف با مفهوم دولت-ملت نیست. حتی در جوامعی که بیشترین حد همگنی قومی را دارند، یک مطابقت کامل میان دولت و ملت وجود ندارد، از این رو نقش اصلی دولت‌ها این شد که <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ملی‌گرایی">ملی‌گرایی</a> را ترویج کنند و این کار را از طریق تأکید بر سمبل‌های مشترک و <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C" title="هویت ملی">هویت ملی</a> انجام می‌دادند.<sup id="cite_ref-Breuilly_83-0" class="reference"><a href="#cite_note-Breuilly-83"><span class="cite-bracket">[</span>۸۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><b>نظریات دربارهٔ طبع انسان و مفهوم دولت</b> </p><p>طبع بشر را بر اساس تفسیرهای گوناگون می‌توان ایستا یا پویا، خودخواهانه یا نوع دوستانه، عقلانی یا غیرعقلانی و کمال‌پذیر یا کمال ناپذیر تلقی کرد. با این حال از پیش هیچ معلوم نیست که چه تبعاتی از این فرضیات حاصل خواهد شد. هابز، بنتهام و ماکس اشترنر همگی انسان را موجودی خودخواه تلقی می‌کردند لیکن هابز راه حل را در حاکمیت مطلق جست و جو می‌کرد. بنتهام دموکراسی و حکومت نمایندگان را به عنوان راه حل عرضه می‌داشت و استیرنر اقتدارگریزی و آنارشی را.<sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="#cite_note-84"><span class="cite-bracket">[</span>۸۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><b><span style="font-size: 120%;">پیشتازان اندیشه دموکراسی</span></b> </p><p><b>ارسطو (۳۸۴–۲۳۳ ق. م)</b> </p><p>ارسطو به عنوان اندیشمند سیاسی به مطالعه دولت شهر (polis)های یونانی پرداخت و در ضمن این مطالعه به رابطه میان دموکراسی و سرشت سیاسی انسان نظر داشت. به نظر او انسان طبعاً حیوانی سیاسی است که در دولت شهر زندگی می‌کند؛ تنها جانوران و خدایان می‌توانند خارج از دولت شهر به سر ببرند. انسان به حکم برخورداری از قوه انحصاری نطق و گفتار می‌تواند دربارهٔ درستی و نادرستی، سود و زیان و حقیقت و خطای امر سخن بگوید. پس زندگی انسانی مستلزم زیستن در جماعتی است که انسان بتواند در آن دربارهٔ امور عمومی آزادانه سخن بگوید.<sup id="cite_ref-85" class="reference"><a href="#cite_note-85"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پانویس"><span id=".D9.BE.D8.A7.D9.86.D9.88.DB.8C.D8.B3"></span>پانویس</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&section=24" title="ویرایش بخش: پانویس"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width" style="column-width: 20em;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=46987">دولت State</a> وب‌سایت پژوه</span> </li> <li id="cite_note-oxford-state-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-oxford-state_2-0">۲٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-oxford-state_2-1">۲٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-oxford-state_2-2">۲٫۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-oxford-state_2-3">۲٫۳</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-oxford-state_2-4">۲٫۴</a></sup></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREF1995" class="citation journal cs1"><Please add first missing authors to populate metadata.> (1995). "state". <i>Concise Oxford English Dictionary</i> (9th ed.). Oxford University Press. <q><b>3</b> (also <b>State</b>) <b>a</b> an organized political community under one government; a commonwealth; a nation. <b>b</b> such a community forming part of a federal republic, esp the United States of America</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Concise+Oxford+English+Dictionary&rft.atitle=state&rft.date=1995&rft.au=%3CPlease+add+first+missing+authors+to+populate+metadata.%3E&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span> <span class="error mw-ext-cite-error" lang="fa" dir="rtl">خطای یادکرد: برچسب <code><ref></code> نامعتبر؛ نام «oxford-state» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده است. (صفحهٔ <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9%E2%80%8C%D8%AF%D9%87%DB%8C" class="mw-redirect" title="ویکی‌پدیا:ارجاع‌دهی">راهنما</a> را مطالعه کنید.). </span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">For example the <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87_%D9%88%DB%8C%D8%B4%DB%8C" title="فرانسه ویشی">Vichy France</a> (1940-1944) officially referred to itself as <i>l'État français</i>.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">Cudworth et al, 2007: p. 1</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text">Barrow, 1993: pp. 9-10</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">Barrow, 1993: pp. 10-11</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFDubreuil,_Benoít2010" class="citation book cs1">Dubreuil, Benoít (2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=qBXvK0EkTcwC&pg=PA189"><i>Human Evolution and the Origins of Hierarchies: The State of Nature</i></a>. Cambridge University Press. p. 189. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-521-76948-8" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-521-76948-8"><bdi>978-0-521-76948-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Human+Evolution+and+the+Origins+of+Hierarchies%3A+The+State+of+Nature&rft.pages=189&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2010&rft.isbn=978-0-521-76948-8&rft.au=Dubreuil%2C+Beno%C3%ADt&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DqBXvK0EkTcwC%26pg%3DPA189&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGordon,_Scott2002" class="citation book cs1">Gordon, Scott (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=5OTyH71czwsC&pg=PA4"><i>Controlling the State: Constitutionalism from Ancient Athens to Today</i></a>. Harvard University Press. p. 4. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-674-00977-6" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-674-00977-6"><bdi>978-0-674-00977-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Controlling+the+State%3A+Constitutionalism+from+Ancient+Athens+to+Today&rft.pages=4&rft.pub=Harvard+University+Press&rft.date=2002&rft.isbn=978-0-674-00977-6&rft.au=Gordon%2C+Scott&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D5OTyH71czwsC%26pg%3DPA4&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-IPE-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-IPE_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHay2001" class="citation book cs1">Hay, Colin (2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=lSmU3aXWIAYC&pg=PA1469#v=onepage&q&f=false"><i>Routledge Encyclopedia of International Political Economy</i></a>. New York, NY: Routledge. pp. 1469–1474. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-415-14532-5" title="ویژه:منابع کتاب/0-415-14532-5"><bdi>0-415-14532-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Routledge+Encyclopedia+of+International+Political+Economy&rft.place=New+York%2C+NY&rft.pages=1469-1474&rft.pub=Routledge&rft.date=2001&rft.isbn=0-415-14532-5&rft.aulast=Hay&rft.aufirst=Colin&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DlSmU3aXWIAYC%26pg%3DPA1469%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFDonovan,_John_C.1993" class="citation book cs1">Donovan, John C. (1993). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=6YxnWSrZJWsC&pg=PA20"><i>People, power, and politics: an introduction to political science</i></a>. Rowman & Littlefield. p. 20. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-8226-3025-8" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-8226-3025-8"><bdi>978-0-8226-3025-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=People%2C+power%2C+and+politics%3A+an+introduction+to+political+science&rft.pages=20&rft.pub=Rowman+%26+Littlefield&rft.date=1993&rft.isbn=978-0-8226-3025-8&rft.au=Donovan%2C+John+C.&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D6YxnWSrZJWsC%26pg%3DPA20&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFShaw,_Martin2003" class="citation book cs1">Shaw, Martin (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=nwcSTPnTbOYC&pg=PA59"><i>War and genocide: organized killing in modern society</i></a>. Wiley-Blackwell. p. 59. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7456-1907-1" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7456-1907-1"><bdi>978-0-7456-1907-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=War+and+genocide%3A+organized+killing+in+modern+society&rft.pages=59&rft.pub=Wiley-Blackwell&rft.date=2003&rft.isbn=978-0-7456-1907-1&rft.au=Shaw%2C+Martin&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DnwcSTPnTbOYC%26pg%3DPA59&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Cudworth et al, 2007: p. 95</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">Salmon, 2008: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=ayz0kWKhKacC&pg=PA54">p. 54</a></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFEarle,_Timothy1997" class="citation book cs1">Earle, Timothy (1997). "state, state systems". In Barfield, Thomas (ed.). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=V5dkKYyHclwC&pg=PA445"><i>The dictionary of anthropology</i></a>. Wiley-Blackwell. p. 445. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-57718-057-9" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-57718-057-9"><bdi>978-1-57718-057-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=state%2C+state+systems&rft.btitle=The+dictionary+of+anthropology&rft.pages=445&rft.pub=Wiley-Blackwell&rft.date=1997&rft.isbn=978-1-57718-057-9&rft.au=Earle%2C+Timothy&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DV5dkKYyHclwC%26pg%3DPA445&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-AUTOREF3-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-AUTOREF3_15-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation cs2">"sovereign", <i>The <a href="/w/index.php?title=New_Oxford_American_Dictionary&action=edit&redlink=1" class="new" title="New Oxford American Dictionary (صفحه وجود ندارد)">New Oxford American Dictionary</a></i> (2nd ed.), Oxford: Oxford University Press, 2005, <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-19-517077-6" title="ویژه:منابع کتاب/0-19-517077-6"><bdi>0-19-517077-6</bdi></a>, <q>adjective … [attrib.] (of a nation or state) fully independent and determining its own affairs: a sovereign, democratic republic.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+New+Oxford+American+Dictionary&rft.atitle=sovereign&rft.date=2005&rft.isbn=0-19-517077-6&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-AUTOREF4-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-AUTOREF4_16-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>The Australian National Dictionary: Fourth Edition</i>, pg 1395. (2004) Canberra. <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0195517717" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-19-551771-7</a>.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBealey,_Frank1999" class="citation book cs1">Bealey, Frank, ed. (1999). "government". <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=6EuKLlzYoTMC&pg=PA147"><i>The Blackwell dictionary of political science: a user's guide to its terms</i></a>. Wiley-Blackwell. p. 147. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-631-20695-8" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-631-20695-8"><bdi>978-0-631-20695-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=government&rft.btitle=The+Blackwell+dictionary+of+political+science%3A+a+user%27s+guide+to+its+terms&rft.pages=147&rft.pub=Wiley-Blackwell&rft.date=1999&rft.isbn=978-0-631-20695-8&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D6EuKLlzYoTMC%26pg%3DPA147&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text">Sartwell, 2008: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=bk-aaMVGKO0C&pg=PA25">p. 25</a></span> </li> <li id="cite_note-flint-taylor-137-19"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-flint-taylor-137_19-0">۱۹٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-flint-taylor-137_19-1">۱۹٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-flint-taylor-137_19-2">۱۹٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text">Flint & Taylor, 2007: p. 137</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBarclay,_Harold1990" class="citation book cs1">Barclay, Harold (1990). <i>People Without Government: An Anthropology of Anarchy</i>. Left Bank Books. p. 31. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/1-871082-16-1" title="ویژه:منابع کتاب/1-871082-16-1"><bdi>1-871082-16-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=People+Without+Government%3A+An+Anthropology+of+Anarchy&rft.pages=31&rft.pub=Left+Bank+Books&rft.date=1990&rft.isbn=1-871082-16-1&rft.au=Barclay%2C+Harold&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">Sartwell, 2008: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=bk-aaMVGKO0C&pg=PA24">p. 24</a></span> </li> <li id="cite_note-zaleski-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-zaleski_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFZaleski2008" class="citation journal cs1">Zaleski, Pawel (2008). "Tocqueville on Civilian Society. A Romantic Vision of the Dichotomic Structure of Social Reality". <i>Archiv für Begriffsgeschichte</i>. Felix Meiner Verlag. <b>50</b>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Archiv+f%C3%BCr+Begriffsgeschichte&rft.atitle=Tocqueville+on+Civilian+Society.+A+Romantic+Vision+of+the+Dichotomic+Structure+of+Social+Reality&rft.volume=50&rft.date=2008&rft.aulast=Zaleski&rft.aufirst=Pawel&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFEhrenberg,_John1999" class="citation book cs1">Ehrenberg, John (1999). "Civil Society and the State". <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=89q-NgCJZXoC&pg=PA109"><i>Civil society: the critical history of an idea</i></a>. NYU Press. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-8147-2207-7" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-8147-2207-7"><bdi>978-0-8147-2207-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Civil+Society+and+the+State&rft.btitle=Civil+society%3A+the+critical+history+of+an+idea&rft.pub=NYU+Press&rft.date=1999&rft.isbn=978-0-8147-2207-7&rft.au=Ehrenberg%2C+John&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D89q-NgCJZXoC%26pg%3DPA109&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKaviraj,_Sudipta2001" class="citation book cs1">Kaviraj, Sudipta (2001). "In search of civil society". <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=AOnRSNob2O8C&pg=PA291"><i>Civil society: history and possibilities</i></a>. Cambridge University Press. pp. 291–293. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-521-00290-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-521-00290-5"><bdi>978-0-521-00290-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=In+search+of+civil+society&rft.btitle=Civil+society%3A+history+and+possibilities&rft.pages=291-293&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2001&rft.isbn=978-0-521-00290-5&rft.au=Kaviraj%2C+Sudipta&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DAOnRSNob2O8C%26pg%3DPA291&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|editors=</code> ignored (<code class="cs1-code">|editor=</code> suggested) (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#parameter_ignored_suggest" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFReeve,_Andrew2001" class="citation book cs1">Reeve, Andrew (2001). "Civil society". In Jones, R.J. Barry (ed.). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=a29qBofx8Y8C&pg=PA158"><i>Routledge Encyclopedia of International Political Economy: Entries P-Z</i></a>. Taylor & Francis. pp. 158–160. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-415-24352-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-415-24352-0"><bdi>978-0-415-24352-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Civil+society&rft.btitle=Routledge+Encyclopedia+of+International+Political+Economy%3A+Entries+P-Z&rft.pages=158-160&rft.pub=Taylor+%26+Francis&rft.date=2001&rft.isbn=978-0-415-24352-0&rft.au=Reeve%2C+Andrew&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Da29qBofx8Y8C%26pg%3DPA158&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSassoon,_Anne_Showstack2000" class="citation book cs1">Sassoon, Anne Showstack (2000). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=gZQJgfmplQoC&pg=PA70"><i>Gramsci and contemporary politics: beyond pessimism of the intellect</i></a>. Psychology Press. p. 70. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-415-16214-2" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-415-16214-2"><bdi>978-0-415-16214-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Gramsci+and+contemporary+politics%3A+beyond+pessimism+of+the+intellect&rft.pages=70&rft.pub=Psychology+Press&rft.date=2000&rft.isbn=978-0-415-16214-2&rft.au=Sassoon%2C+Anne+Showstack&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DgZQJgfmplQoC%26pg%3DPA70&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFAugelli,_Enrico_&_Murphy,_Craig_N.1993" class="citation book cs1">Augelli, Enrico & Murphy, Craig N. (1993). "Gramsci and international relations: a general perspective with examples from recent US policy towards the Third World". In Gill, Stephen (ed.). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=Opkof1vyDAgC&pg=PA129"><i>Gramsci, historical materialism and international relations</i></a>. Cambridge University Press. p. 129. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-521-43523-9" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-521-43523-9"><bdi>978-0-521-43523-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Gramsci+and+international+relations%3A+a+general+perspective+with+examples+from+recent+US+policy+towards+the+Third+World&rft.btitle=Gramsci%2C+historical+materialism+and+international+relations&rft.pages=129&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1993&rft.isbn=978-0-521-43523-9&rft.au=Augelli%2C+Enrico+%26+Murphy%2C+Craig+N.&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DOpkof1vyDAgC%26pg%3DPA129&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFFerretter,_Luke2006" class="citation book cs1">Ferretter, Luke (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=fn0ZLu27jVoC&pg=PA85"><i>Louis Althusser</i></a>. Taylor & Francis. p. 85. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-415-32731-2" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-415-32731-2"><bdi>978-0-415-32731-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Louis+Althusser&rft.pages=85&rft.pub=Taylor+%26+Francis&rft.date=2006&rft.isbn=978-0-415-32731-2&rft.au=Ferretter%2C+Luke&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Dfn0ZLu27jVoC%26pg%3DPA85&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFFlecha,_Ramon2009" class="citation book cs1">Flecha, Ramon (2009). "The Educative City and Critical Education". <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=hD3qp2tvrLcC&pg=PA330"><i>The Routledge international handbook of critical education</i></a>. Taylor & Francis. p. 330. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-415-95861-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-415-95861-5"><bdi>978-0-415-95861-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=The+Educative+City+and+Critical+Education&rft.btitle=The+Routledge+international+handbook+of+critical+education&rft.pages=330&rft.pub=Taylor+%26+Francis&rft.date=2009&rft.isbn=978-0-415-95861-5&rft.au=Flecha%2C+Ramon&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DhD3qp2tvrLcC%26pg%3DPA330&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|editors=</code> ignored (<code class="cs1-code">|editor=</code> suggested) (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#parameter_ignored_suggest" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text">Malešević, 2002: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=Lc_nMFoGcYkC&pg=PA16">p. 16</a></span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMorrow,_Raymond_Allen_&_Torres,_Carlos_Alberto2002" class="citation book cs1">Morrow, Raymond Allen & Torres, Carlos Alberto (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=Mxge8wUpd7EC&pg=PA77"><i>Reading Freire and Habermas: critical pedagogy and transformative social change</i></a>. Teacher's College Press. p. 77. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-8077-4202-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-8077-4202-0"><bdi>978-0-8077-4202-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Reading+Freire+and+Habermas%3A+critical+pedagogy+and+transformative+social+change&rft.pages=77&rft.pub=Teacher%27s+College+Press&rft.date=2002&rft.isbn=978-0-8077-4202-0&rft.au=Morrow%2C+Raymond+Allen+%26+Torres%2C+Carlos+Alberto&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DMxge8wUpd7EC%26pg%3DPA77&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKjaer,_Anne_Mette2004" class="citation book cs1">Kjaer, Anne Mette (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=AY5SIsf1nI4C"><i>Governance</i></a>. Wiley-Blackwell. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7456-2979-7" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7456-2979-7"><bdi>978-0-7456-2979-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Governance&rft.pub=Wiley-Blackwell&rft.date=2004&rft.isbn=978-0-7456-2979-7&rft.au=Kjaer%2C+Anne+Mette&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DAY5SIsf1nI4C&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span> -- <sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:شیوه ارجاع به منابع"><span title="این یادکرد نیازمند مشخص‌کردن صفحه یا بازه‌ای از صفحه‌ها است که از آن‌ها به عنوان منبع استفاده شده است.">کدام صفحه؟</span></a></i>]</sup></sup></span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFNewman,_Saul2010" class="citation book cs1">Newman, Saul (2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=SiqBiViUsOkC&pg=PA109"><i>The Politics of Postanarchism</i></a>. Edinburgh University Press. p. 109. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7486-3495-8" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7486-3495-8"><bdi>978-0-7486-3495-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Politics+of+Postanarchism&rft.pages=109&rft.pub=Edinburgh+University+Press&rft.date=2010&rft.isbn=978-0-7486-3495-8&rft.au=Newman%2C+Saul&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DSiqBiViUsOkC%26pg%3DPA109&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRoussopoulos,_Dimitrios_I.1973" class="citation book cs1">Roussopoulos, Dimitrios I. (1973). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=jzX7mCJLl9AC&pg=PA8"><i>The political economy of the state: Québec, Canada, U.S.A.</i></a> Black Rose Books. p. 8. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-919618-01-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-919618-01-5"><bdi>978-0-919618-01-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+political+economy+of+the+state%3A+Qu%C3%A9bec%2C+Canada%2C+U.S.A.&rft.pages=8&rft.pub=Black+Rose+Books&rft.date=1973&rft.isbn=978-0-919618-01-5&rft.au=Roussopoulos%2C+Dimitrios+I.&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DjzX7mCJLl9AC%26pg%3DPA8&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFChristoyannopoulos2010" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Alexandre_Christoyannopoulos&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alexandre Christoyannopoulos (صفحه وجود ندارد)">Christoyannopoulos, Alexandre</a> (2010). <i>Christian Anarchism: A Political Commentary on the Gospel</i>. Exeter: Imprint Academic. pp. 123–126. <q>Revelation</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Christian+Anarchism%3A+A+Political+Commentary+on+the+Gospel&rft.place=Exeter&rft.pages=123-126&rft.pub=Imprint+Academic&rft.date=2010&rft.aulast=Christoyannopoulos&rft.aufirst=Alexandre&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFEllul1988" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Jacques_Ellul&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jacques Ellul (صفحه وجود ندارد)">Ellul, Jacques</a> (1988). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.co.uk/books?id=55_Oa12YTt0C&pg=PA72&dq=#v=onepage&q&f=false"><i>Anarchy and Christianity</i></a>. Michigan: Wm. B. Eerdmans. pp. 71–74. <q>The first beast comes up from the sea...It is given 'all authority and power over every tribe, every people, every tongue, and every nation' (13:7). All who dwell on earth worship it. Political power could hardly, I think, be more expressly described, for it is this power which has authority, which controls military force, and which compels adoration (i.e. , absolute obedience).</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Anarchy+and+Christianity&rft.place=Michigan&rft.pages=71-74&rft.pub=Wm.+B.+Eerdmans&rft.date=1988&rft.aulast=Ellul&rft.aufirst=Jacques&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.co.uk%2Fbooks%3Fid%3D55_Oa12YTt0C%26pg%3DPA72%26dq%3D%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marxists.org/archive/marx/works/1880/soc-utop/index.htm"><i>Frederick Engels</i> - Socialism: Utopian and Scientific. 1880</a> Full Text. From <i><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C" title="ماده‌باوری تاریخی">ماده‌باوری تاریخی</a></i>: "State interference in social relations becomes, in one domain after another, superfluous, and then dies out of itself; the government of persons is replaced by the administration of things, and by the conduct of processes of production. The State is not "abolished". It dies out...Socialized production upon a predetermined plan becomes henceforth possible. The development of production makes the existence of different classes of society thenceforth an anachronism. In proportion as anarchy in social production vanishes, the political authority of the State dies out. Man, at last the master of his own form of social organization, becomes at the same time the lord over Nature, his own master — free."</span> </li> <li id="cite_note-flint-taylor-139-38"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-flint-taylor-139_38-0">۳۸٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-flint-taylor-139_38-1">۳۸٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text">Flint & Taylor, 2007: p. 139</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text">Joseph, 2004: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=ic5UOphbKHsC&pg=PA15">p. 15</a></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text">Barrow, 1993: p. 4</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSmith,_Mark_J.2000" class="citation book cs1">Smith, Mark J. (2000). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=hFCpqJwuv1QC&pg=PA176"><i>Rethinking state theory</i></a>. Psychology Press. p. 176. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-415-20892-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-415-20892-5"><bdi>978-0-415-20892-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Rethinking+state+theory&rft.pages=176&rft.pub=Psychology+Press&rft.date=2000&rft.isbn=978-0-415-20892-5&rft.au=Smith%2C+Mark+J.&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DhFCpqJwuv1QC%26pg%3DPA176&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-AUTOREF8-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-AUTOREF8_42-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Miliband, Ralph. 1983. Class power and state power. London: Verso.</span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text">Joseph, 2004: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=ic5UOphbKHsC&pg=PA44:">p. 44</a></span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text">Vincent, 1992: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=_MdR_fvPxZoC&pg=PA47">pp. 47-48</a></span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFDahl,_Robert1973" class="citation book cs1">Dahl, Robert (1973). <i>Modern Political Analysis</i>. Prentice Hall. p. <sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:شیوه ارجاع به منابع"><span title="این یادکرد نیازمند مشخص‌کردن صفحه یا بازه‌ای از صفحه‌ها است که از آن‌ها به عنوان منبع استفاده شده است.">کدام صفحه؟</span></a></i>]</sup></sup>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-13-596981-6" title="ویژه:منابع کتاب/0-13-596981-6"><bdi>0-13-596981-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Modern+Political+Analysis&rft.pages=%3Csup+class%3D%22Fix-tag%22%3E%D8%B1%D8%AF%D9%87%3A%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7+%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF+%D8%B0%DA%A9%D8%B1+%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87+%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9+%3Csup+class%3D%22noprint+Inline-Template+%22+style%3D%22white-space%3Anowrap%3B%22%3E%26%2391%3B%3Ci%3E%D9%88%D9%BE%3A%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87+%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9+%D8%A8%D9%87+%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9%7C%3Cspan+title%3D%22%D8%A7%DB%8C%D9%86+%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF+%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF+%D9%85%D8%B4%D8%AE%D8%B5%E2%80%8C%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86+%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87+%DB%8C%D8%A7+%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C+%D8%A7%D8%B2+%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7+%D8%A7%D8%B3%D8%AA+%DA%A9%D9%87+%D8%A7%D8%B2+%D8%A2%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7+%D8%A8%D9%87+%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86+%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87+%D8%B4%D8%AF%D9%87+%D8%A7%D8%B3%D8%AA.%22%3E%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D8%9F%3C%2Fspan%3E%3C%2Fi%3E%26%2393%3B%3C%2Fsup%3E%3C%2Fsup%3E&rft.pub=Prentice+Hall&rft.date=1973&rft.isbn=0-13-596981-6&rft.au=Dahl%2C+Robert&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCunningham,_Frank2002" class="citation book cs1">Cunningham, Frank (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=cOBubkTG9JMC&pg=PA86"><i>Theories of democracy: a critical introduction</i></a>. Psychology Press. pp. 86–87. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-415-22879-4" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-415-22879-4"><bdi>978-0-415-22879-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Theories+of+democracy%3A+a+critical+introduction&rft.pages=86-87&rft.pub=Psychology+Press&rft.date=2002&rft.isbn=978-0-415-22879-4&rft.au=Cunningham%2C+Frank&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DcOBubkTG9JMC%26pg%3DPA86&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFZweigenhaft,_Richard_L._&_Domhoff,_G._William2006" class="citation book cs1">Zweigenhaft, Richard L. & Domhoff, G. William (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=0V0gO8tArK8C&pg=PA4"><i>Diversity in the power elite: how it happened, why it matters</i></a> (2nd ed.). Rowman & Littlefield. p. 4. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7425-3699-9" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7425-3699-9"><bdi>978-0-7425-3699-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Diversity+in+the+power+elite%3A+how+it+happened%2C+why+it+matters&rft.pages=4&rft.edition=2nd&rft.pub=Rowman+%26+Littlefield&rft.date=2006&rft.isbn=978-0-7425-3699-9&rft.au=Zweigenhaft%2C+Richard+L.+%26+Domhoff%2C+G.+William&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D0V0gO8tArK8C%26pg%3DPA4&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFDuncan,_Graeme_Campbell1989" class="citation book cs1">Duncan, Graeme Campbell (1989). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=tMk8AAAAIAAJ&pg=PA137"><i>Democracy and the capitalist state</i></a>. Cambridge University Press. p. 137. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-521-28062-4" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-521-28062-4"><bdi>978-0-521-28062-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Democracy+and+the+capitalist+state&rft.pages=137&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1989&rft.isbn=978-0-521-28062-4&rft.au=Duncan%2C+Graeme+Campbell&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DtMk8AAAAIAAJ%26pg%3DPA137&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFEdgar,_Andrew2005" class="citation book cs1">Edgar, Andrew (2005). <i>The philosophy of Habermas</i>. McGill-Queen's Press. pp. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=VxfeGh-RrWwC&pg=PA5">5–6</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=VxfeGh-RrWwC&pg=PA44">44</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7735-2783-6" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7735-2783-6"><bdi>978-0-7735-2783-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+philosophy+of+Habermas&rft.pages=5-6%2C+44&rft.pub=McGill-Queen%27s+Press&rft.date=2005&rft.isbn=978-0-7735-2783-6&rft.au=Edgar%2C+Andrew&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCook,_Deborah2004" class="citation book cs1">Cook, Deborah (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=lmK-RGZi5McC&pg=PA20"><i>Adorno, Habermas, and the search for a rational society</i></a>. Psychology Press. p. 20. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-415-33479-2" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-415-33479-2"><bdi>978-0-415-33479-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Adorno%2C+Habermas%2C+and+the+search+for+a+rational+society&rft.pages=20&rft.pub=Psychology+Press&rft.date=2004&rft.isbn=978-0-415-33479-2&rft.au=Cook%2C+Deborah&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DlmK-RGZi5McC%26pg%3DPA20&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMelossi,_Dario2006" class="citation book cs1">Melossi, Dario (2006). "Michel Foucault and the Obsolescent State". <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=nE_UBAh_cyEC&pg=PA6"><i>Michel Foucault and power today: international multidisciplinary studies in the history of the present</i></a>. Lexington Books. p. 6. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-7391-1324-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-7391-1324-0"><bdi>978-0-7391-1324-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Michel+Foucault+and+the+Obsolescent+State&rft.btitle=Michel+Foucault+and+power+today%3A+international+multidisciplinary+studies+in+the+history+of+the+present&rft.pages=6&rft.pub=Lexington+Books&rft.date=2006&rft.isbn=978-0-7391-1324-0&rft.au=Melossi%2C+Dario&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DnE_UBAh_cyEC%26pg%3DPA6&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|editors=</code> ignored (<code class="cs1-code">|editor=</code> suggested) (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#parameter_ignored_suggest" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGordon,_Colin1991" class="citation book cs1">Gordon, Colin (1991). "Government rationality: an introduction". <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=TzSt_zYZfUsC&pg=PA4"><i>The Foucault effect: studies in governmentality</i></a>. University of Chicago Press. p. 4. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-226-08045-1" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-226-08045-1"><bdi>978-0-226-08045-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Government+rationality%3A+an+introduction&rft.btitle=The+Foucault+effect%3A+studies+in+governmentality&rft.pages=4&rft.pub=University+of+Chicago+Press&rft.date=1991&rft.isbn=978-0-226-08045-1&rft.au=Gordon%2C+Colin&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DTzSt_zYZfUsC%26pg%3DPA4&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|editors=</code> ignored (<code class="cs1-code">|editor=</code> suggested) (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#parameter_ignored_suggest" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMitchell,_Timothy2006" class="citation book cs1">Mitchell, Timothy (2006). "Society, Economy, and the State Effect". <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=ImnEMK_hKCgC&pg=PA179"><i>The anthropology of the state: a reader</i></a>. Wiley-Blackwell. p. 179. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-4051-1467-7" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-4051-1467-7"><bdi>978-1-4051-1467-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Society%2C+Economy%2C+and+the+State+Effect&rft.btitle=The+anthropology+of+the+state%3A+a+reader&rft.pages=179&rft.pub=Wiley-Blackwell&rft.date=2006&rft.isbn=978-1-4051-1467-7&rft.au=Mitchell%2C+Timothy&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DImnEMK_hKCgC%26pg%3DPA179&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|editors=</code> ignored (<code class="cs1-code">|editor=</code> suggested) (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#parameter_ignored_suggest" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-sklair-2004-139-140-54"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-sklair-2004-139-140_54-0">۵۴٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-sklair-2004-139-140_54-1">۵۴٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSklair,_Leslie2004" class="citation book cs1">Sklair, Leslie (2004). "Globalizing class theory". In Sinclair, Timothy (ed.). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=1xs_MGAo3zgC&pg=PA139"><i>Global governance: critical concepts in political science</i></a>. Taylor & Francis. pp. 139–140. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-415-27665-8" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-415-27665-8"><bdi>978-0-415-27665-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Globalizing+class+theory&rft.btitle=Global+governance%3A+critical+concepts+in+political+science&rft.pages=139-140&rft.pub=Taylor+%26+Francis&rft.date=2004&rft.isbn=978-0-415-27665-8&rft.au=Sklair%2C+Leslie&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D1xs_MGAo3zgC%26pg%3DPA139&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-AUTOREF10-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-AUTOREF10_55-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Rueschemeyer, Skocpol, and Evans, 1985: <sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:شیوه ارجاع به منابع"><span title="این یادکرد نیازمند مشخص‌کردن صفحه یا بازه‌ای از صفحه‌ها است که از آن‌ها به عنوان منبع استفاده شده است.">کدام صفحه؟</span></a></i>]</sup></sup></span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSklair,_Leslie2001" class="citation book cs1">Sklair, Leslie (2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=AhERHMzaCr0C&pg=PA12"><i>The transnational capitalist class</i></a>. Wiley-Blackwell. p. 12. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-631-22462-4" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-631-22462-4"><bdi>978-0-631-22462-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+transnational+capitalist+class&rft.pages=12&rft.pub=Wiley-Blackwell&rft.date=2001&rft.isbn=978-0-631-22462-4&rft.au=Sklair%2C+Leslie&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DAhERHMzaCr0C%26pg%3DPA12&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-vincent-1992-43-57"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-vincent-1992-43_57-0">۵۷٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-vincent-1992-43_57-1">۵۷٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text">Vincent, 1992: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=_MdR_fvPxZoC&pg=PA43">p. 43</a></span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text">Malešević, 2002: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=Lc_nMFoGcYkC&pg=PA85">p. 85</a></span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span class="reference-text">Dogan, 1992: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=_MdR_fvPxZoC&pg=PA119">pp. 119-120</a></span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWallerstein,_Immanuel1999" class="citation book cs1">Wallerstein, Immanuel (1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=PEmVAQ_HMc8C&pg=PA228"><i>The end of the world as we know it: social science for the twenty-first century</i></a>. University of Minnesota Press. p. 228. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-8166-3398-2" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-8166-3398-2"><bdi>978-0-8166-3398-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+end+of+the+world+as+we+know+it%3A+social+science+for+the+twenty-first+century&rft.pages=228&rft.pub=University+of+Minnesota+Press&rft.date=1999&rft.isbn=978-0-8166-3398-2&rft.au=Wallerstein%2C+Immanuel&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DPEmVAQ_HMc8C%26pg%3DPA228&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCollins,_Randall1986" class="citation book cs1">Collins, Randall (1986). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=v39x_fKR-ykC&pg=PA158"><i>Weberian Sociological Theory</i></a>. Cambridge University Press. p. 158. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-521-31426-8" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-521-31426-8"><bdi>978-0-521-31426-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Weberian+Sociological+Theory&rft.pages=158&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1986&rft.isbn=978-0-521-31426-8&rft.au=Collins%2C+Randall&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Dv39x_fKR-ykC%26pg%3DPA158&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSwedberg,_Richard_&_Agevall,_Ola2005" class="citation book cs1">Swedberg, Richard & Agevall, Ola (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=_c3Mcnh8hCgC&pg=PA148"><i>The Max Weber dictionary: key words and central concepts</i></a>. Stanford University Press. p. 148. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-8047-5095-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-8047-5095-0"><bdi>978-0-8047-5095-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Max+Weber+dictionary%3A+key+words+and+central+concepts&rft.pages=148&rft.pub=Stanford+University+Press&rft.date=2005&rft.isbn=978-0-8047-5095-0&rft.au=Swedberg%2C+Richard+%26+Agevall%2C+Ola&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D_c3Mcnh8hCgC%26pg%3DPA148&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a></span> <span class="reference-text">Hay, 2001: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=lSmU3aXWIAYC&pg=PA1469">p. 1469</a></span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a></span> <span class="reference-text">Skinner, 1989: <sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:شیوه ارجاع به منابع"><span title="این یادکرد نیازمند مشخص‌کردن صفحه یا بازه‌ای از صفحه‌ها است که از آن‌ها به عنوان منبع استفاده شده است.">کدام صفحه؟</span></a></i>]</sup></sup></span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a></span> <span class="reference-text">Bobbio, 1989: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=4AE8ur83g8AC&pg=PA57">pp.57-58</a></span> </li> <li id="cite_note-Giddens-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Giddens_66-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Giddens, Anthony. 1987. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=wJu1Z4cTdsIC&pg=PA121&lpg=PA121&dq=Giddens+Contemporary+Critique+of+Historical+Materialism+the+Nation+State+and+Violence&sig=OwPRjSxlp6Hng4YHp74wHYWSaGQ#PPP1,M1A">Contemporary Critique of Historical Materialism. 3 vols. Vol. II: The Nation-State and Violence</a>. Cambridge: Polity Press. <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0520060393" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-520-06039-3</a>. See <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=wJu1Z4cTdsIC&pg=PA121&lpg=PA121&dq=Giddens+Contemporary+Critique+of+Historical+Materialism+the+Nation+State+and+Violence&sig=OwPRjSxlp6Hng4YHp74wHYWSaGQ#PPP7,M1">chapter 2</a>.</span> </li> <li id="cite_note-NOCW-67"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-NOCW_67-0">۶۷٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-NOCW_67-1">۶۷٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-NOCW_67-2">۶۷٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFklaus_kästle" class="citation web cs1">klaus kästle. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nationsonline.org/oneworld/states.htm">"Countries of the World"</a>. Nationsonline.org<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2013-02-20</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Countries+of+the+World&rft.pub=Nationsonline.org&rft.au=klaus+k%C3%A4stle&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nationsonline.org%2Foneworld%2Fstates.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a></span> <span class="reference-text">Robert L. Carneiro, "Political expansion as an expression of the principle of competitive exclusion", p. 219 in: Ronald Cohen and Elman R. Service (eds.), <i>Origins of the State: The Anthropology of Political Evolution</i>. Philadelphia: Institute for the Study of Human Issues, 1978.</span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFIngold,_Tim1999" class="citation book cs1">Ingold, Tim (1999). "On the social relations of the hunter-gatherer band". <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=5eEASHGLg3MC&pg=PA408"><i>The Cambridge encyclopedia of hunters and gatherers</i></a>. Cambridge University Press. p. 408. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-521-57109-8" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-521-57109-8"><bdi>978-0-521-57109-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=On+the+social+relations+of+the+hunter-gatherer+band&rft.btitle=The+Cambridge+encyclopedia+of+hunters+and+gatherers&rft.pages=408&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1999&rft.isbn=978-0-521-57109-8&rft.au=Ingold%2C+Tim&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D5eEASHGLg3MC%26pg%3DPA408&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|editors=</code> ignored (<code class="cs1-code">|editor=</code> suggested) (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#parameter_ignored_suggest" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFShaw,_Ian_&_Jameson,_Robert2002" class="citation book cs1">Shaw, Ian & Jameson, Robert (2002). "Neolithic". <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=zmvNogJO2ZgC&pg=PA423"><i>A dictionary of archaeology</i></a> (6th ed.). Wiley-Blackwell. p. 423. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-631-23583-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-631-23583-5"><bdi>978-0-631-23583-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Neolithic&rft.btitle=A+dictionary+of+archaeology&rft.pages=423&rft.edition=6th&rft.pub=Wiley-Blackwell&rft.date=2002&rft.isbn=978-0-631-23583-5&rft.au=Shaw%2C+Ian+%26+Jameson%2C+Robert&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DzmvNogJO2ZgC%26pg%3DPA423&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHassan,_F.A.2007" class="citation book cs1">Hassan, F.A. (2007). "The Lie of History: Nation-States and the Contradictions of Complex Societies". <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=8tMxW_7geWUC&pg=PA186"><i>Sustainability or collapse?: an integrated history and future of people on earth</i></a>. MIT Press. p. 186. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-262-03366-4" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-262-03366-4"><bdi>978-0-262-03366-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=The+Lie+of+History%3A+Nation-States+and+the+Contradictions+of+Complex+Societies&rft.btitle=Sustainability+or+collapse%3F%3A+an+integrated+history+and+future+of+people+on+earth&rft.pages=186&rft.pub=MIT+Press&rft.date=2007&rft.isbn=978-0-262-03366-4&rft.au=Hassan%2C+F.A.&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D8tMxW_7geWUC%26pg%3DPA186&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|editors=</code> ignored (<code class="cs1-code">|editor=</code> suggested) (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#parameter_ignored_suggest" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text">Scott, 2009: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=oiLYu2-uc8IC&pg=PT29">p. 29</a></span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLanger,_Erick_D._&_Stearns,_Peter_N.1994" class="citation book cs1">Langer, Erick D. & Stearns, Peter N. (1994). "Agricultural systems". In Stearns, Peter N. (ed.). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=kkIeyCEedrsC&pg=PA28"><i>Encyclopedia of social history</i></a>. Taylor & Francis. p. 28. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-8153-0342-8" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-8153-0342-8"><bdi>978-0-8153-0342-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Agricultural+systems&rft.btitle=Encyclopedia+of+social+history&rft.pages=28&rft.pub=Taylor+%26+Francis&rft.date=1994&rft.isbn=978-0-8153-0342-8&rft.au=Langer%2C+Erick+D.+%26+Stearns%2C+Peter+N.&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DkkIeyCEedrsC%26pg%3DPA28&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCohen,_Ronald1978" class="citation book cs1">Cohen, Ronald (1978). "State Origins: A Reappraisal". <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=sMoLhNQ9KRoC&pg=PA36"><i>The Early State</i></a>. Walter de Gruyter. p. 36. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-90-279-7904-9" title="ویژه:منابع کتاب/978-90-279-7904-9"><bdi>978-90-279-7904-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=State+Origins%3A+A+Reappraisal&rft.btitle=The+Early+State&rft.pages=36&rft.pub=Walter+de+Gruyter&rft.date=1978&rft.isbn=978-90-279-7904-9&rft.au=Cohen%2C+Ronald&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DsMoLhNQ9KRoC%26pg%3DPA36&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRoosevelt,_Anna_C.1999" class="citation book cs1">Roosevelt, Anna C. (1999). "The Maritime, Highland, Forest Dynamic and the Origins of Complex Culture". <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=hxqgDcCrzjkC&pg=PA266"><i>Cambridge history of the Native peoples of the Americas: South America, Volume 3</i></a>. Cambridge University Press. pp. 266–267. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-521-63075-7" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-521-63075-7"><bdi>978-0-521-63075-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=The+Maritime%2C+Highland%2C+Forest+Dynamic+and+the+Origins+of+Complex+Culture&rft.btitle=Cambridge+history+of+the+Native+peoples+of+the+Americas%3A+South+America%2C+Volume+3&rft.pages=266-267&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1999&rft.isbn=978-0-521-63075-7&rft.au=Roosevelt%2C+Anna+C.&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DhxqgDcCrzjkC%26pg%3DPA266&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|editors=</code> ignored (<code class="cs1-code">|editor=</code> suggested) (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#parameter_ignored_suggest" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMann,_Michael1986" class="citation book cs1">Mann, Michael (1986). "The emergence of stratification, states, and multi-power-actor civilization in Mesopotamia". <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=eA23bY_bIsoC&pg=PA73"><i>The sources of social power: A history of power from the beginning to A. D. 1760, Volume 1</i></a>. Cambridge University Press. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-521-31349-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-521-31349-0"><bdi>978-0-521-31349-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=The+emergence+of+stratification%2C+states%2C+and+multi-power-actor+civilization+in+Mesopotamia&rft.btitle=The+sources+of+social+power%3A+A+history+of+power+from+the+beginning+to+A.+D.+1760%2C+Volume+1&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1986&rft.isbn=978-0-521-31349-0&rft.au=Mann%2C+Michael&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DeA23bY_bIsoC%26pg%3DPA73&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFYoffee,_Norman1988" class="citation book cs1">Yoffee, Norman (1988). "Context and Authority in Early Mesopotamian Law". <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=mgDBG5zu1xYC&pg=PA95"><i>State formation and political legitimacy</i></a>. Transaction Publishers. p. 95. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-88738-161-4" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-88738-161-4"><bdi>978-0-88738-161-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Context+and+Authority+in+Early+Mesopotamian+Law&rft.btitle=State+formation+and+political+legitimacy&rft.pages=95&rft.pub=Transaction+Publishers&rft.date=1988&rft.isbn=978-0-88738-161-4&rft.au=Yoffee%2C+Norman&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DmgDBG5zu1xYC%26pg%3DPA95&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|editors=</code> ignored (<code class="cs1-code">|editor=</code> suggested) (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#parameter_ignored_suggest" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFYoffee,_Norman2005" class="citation book cs1">Yoffee, Norman (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110511124320/http://books.google.com/books?id=azE1vmdmZSIC&pg=PA102"><i>Myths of the archaic state: evolution of the earliest cities, states and civilizations</i></a>. Cambridge University Press. p. 102. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-521-81837-7" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-521-81837-7"><bdi>978-0-521-81837-7</bdi></a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=azE1vmdmZSIC&pg=PA102">the original</a> on 11 May 2011<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">28 April</span> 2013</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Myths+of+the+archaic+state%3A+evolution+of+the+earliest+cities%2C+states+and+civilizations&rft.pages=102&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2005&rft.isbn=978-0-521-81837-7&rft.au=Yoffee%2C+Norman&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DazE1vmdmZSIC%26pg%3DPA102&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFChristian,_David2005" class="citation book cs1">Christian, David (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=VUqZl7RdNtwC&pg=PA278"><i>Maps of time: an introduction to big history</i></a>. University of California Press. p. 278. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-520-24476-4" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-520-24476-4"><bdi>978-0-520-24476-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Maps+of+time%3A+an+introduction+to+big+history&rft.pages=278&rft.pub=University+of+California+Press&rft.date=2005&rft.isbn=978-0-520-24476-4&rft.au=Christian%2C+David&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DVUqZl7RdNtwC%26pg%3DPA278&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a></span> <span class="reference-text">Nelson, 2006: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=cvtYZmiOjT8C&pg=PA17">p. 17</a></span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFJones,_Rhys2007" class="citation book cs1">Jones, Rhys (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=7OgODkcZgIIC&pg=PA52"><i>People/states/territories: the political geographies of British state transformation</i></a>. Wiley-Blackwell. pp. 52–53. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-4051-4033-1" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-4051-4033-1"><bdi>978-1-4051-4033-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=People%2Fstates%2Fterritories%3A+the+political+geographies+of+British+state+transformation&rft.pages=52-53&rft.pub=Wiley-Blackwell&rft.date=2007&rft.isbn=978-1-4051-4033-1&rft.au=Jones%2C+Rhys&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D7OgODkcZgIIC%26pg%3DPA52&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span> … see also <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=7OgODkcZgIIC&pg=PA54">pp. 54-...</a> where Jones discusses problems with common conceptions of feudalism.</span> </li> <li id="cite_note-Poggi-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Poggi_82-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Poggi, G. 1978. The Development of the Modern State: A Sociological Introduction. Stanford: Stanford University Press.</span> </li> <li id="cite_note-Breuilly-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Breuilly_83-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Breuilly, John. 1993. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=6sEVmFtkpngC&pg=PP1&lpg=PP1&ots=jaRrjiINsh&dq=Breuilly+Nationalism+and+the+State&sig=xdUZ4zKU-os0Mx75Wk9gO3LuYhU">Nationalism and the State</a>. New York: St. Martin's Press. ISBN SBN0719038006.</span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><i>نظریه‌های دولت</i>. نشر نی. <bdi>۱۳۹۸</bdi>. ص. <bdi>۷۵</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&rft.pages=%3Cbdi%3E%DB%B7%DB%B5%3C%2Fbdi%3E&rft.pub=%D9%86%D8%B4%D8%B1+%D9%86%DB%8C&rft.date=1398&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment">پارامتر <code class="cs1-code">|first1=</code> بدون <code class="cs1-code">|last1=</code> در Authors list وارد شده‌است (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF#first_missing_last" title="راهنما:خطاهای الگوی یادکرد">کمک</a>)</span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFبشیریه1399" class="citation book">بشیریه، حسین (<bdi>۱۳۹۹</bdi>) [1382]. <i>آموزش دانش سیاسی (مبانی علم سیاست نظری و تأسیسی)</i>. نگاه معاصر. ص. <bdi>۲۷۹</bdi>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">شابک</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9649357998" title="ویژه:منابع کتاب/9649357998"><bdi>۹۶۴۹۳۵۷۹۹۸</bdi></a>. <q>پیشتازان اندیشه دموکراسی</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4+%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4+%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%28%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%B9%D9%84%D9%85+%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA+%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C+%D9%88+%D8%AA%D8%A3%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C%29&rft.pages=%3Cbdi%3E%DB%B2%DB%B7%DB%B9%3C%2Fbdi%3E&rft.pub=%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1&rft.date=1399&rft.isbn=9649357998&rft.aulast=%D8%A8%D8%B4%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%87&rft.aufirst=%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> </ol></div> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="هیئت_دولت‌های_میرحسین_موسوی_نخست‌وزیر_ایران_(۱۳۶۸–۱۳۶۰)" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="الگو:کابینه موسوی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:کابینه موسوی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:کابینه موسوی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="هیئت_دولت‌های_میرحسین_موسوی_نخست‌وزیر_ایران_(۱۳۶۸–۱۳۶۰)" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="نخست‌وزیری میرحسین موسوی (صفحه وجود ندارد)">هیئت دولت‌های</a> <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="میرحسین موسوی">میرحسین موسوی</a> <a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="نخست‌وزیر ایران">نخست‌وزیر ایران</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۰)</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible expanded navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="هیئت_وزیران" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%A6%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="هیئت دولت‌های جمهوری اسلامی ایران">هیئت وزیران</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D9%88_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%B4" title="وزیر آموزش و پرورش">وزیر آموزش و پرورش</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%B4" title="سید علی‌اکبر پرورش">سید علی‌اکبر پرورش</a> (۱۳۶۳–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D9%85%D8%A4%DB%8C%D8%AF" title="محمدتقی مؤید">محمدتقی مؤید</a>* (۱۳۶۳)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="میرحسین موسوی">میرحسین موسوی</a>* (۱۳۶۳)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%B8%D9%85_%D8%A7%DA%A9%D8%B1%D9%85%DB%8C" title="سید کاظم اکرمی">سید کاظم اکرمی</a> (۱۳۶۷–۱۳۶۳)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%86%D8%B9%D9%85%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D8%B7%D8%AD%DB%8C" title="سید نعمت‌الله ابطحی">سید نعمت‌الله ابطحی</a>* (۱۳۶۷)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%86%D8%AC%D9%81%DB%8C" title="محمدعلی نجفی">محمدعلی نجفی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%88_%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی">وزیر ارشاد اسلامی</a><sup>۱</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87" title="عبدالمجید معادیخواه">عبدالمجید معادیخواه</a> (۱۳۶۱–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="میرحسین موسوی">میرحسین موسوی</a>* (۱۳۶۱)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AE%D8%A7%D8%AA%D9%85%DB%8C" title="سید محمد خاتمی">سید محمد خاتمی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۱)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="وزیر اطلاعات">وزیر اطلاعات</a><sup>۲</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%DB%8C_%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="محمد محمدی ری‌شهری">محمد محمدی ری‌شهری</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۳)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%88_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="وزیر امور اقتصادی و دارایی">وزیر امور اقتصادی و دارایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="حسین نمازی">حسین نمازی</a> (۱۳۶۴–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1_%D8%B4%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%AA" title="محمدناصر شرافت">محمدناصر شرافت</a>* (۱۳۶۴)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="محمدجواد ایروانی">محمدجواد ایروانی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۴)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%87_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر امور خارجه (ایران)">وزیر امور خارجه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1_%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%8C" title="علی‌اکبر ولایتی">علی‌اکبر ولایتی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر بازرگانی (ایران)">وزیر بازرگانی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B9%D8%B3%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="حبیب‌الله عسگراولادی">حبیب‌الله عسگراولادی</a> (۱۳۶۲–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%AC%DB%8C%D8%AF_%D9%87%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="سید مجید هدایت‌زاده">سید مجید هدایت‌زاده</a>* (۱۳۶۲)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D8%A8%D8%AF%DB%8C_%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1%DB%8C" title="حسن عابدی جعفری">حسن عابدی جعفری</a> (۱۳۶۷–۱۳۶۲)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%88%D9%87%D8%A7%D8%AC%DB%8C" title="عبدالحسین وهاجی">عبدالحسین وهاجی</a>* (۱۳۶۸–۱۳۶۷)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D8%AA%D8%A8%DB%8C_%D8%AE%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%A7%D8%AC" title="مجتبی خسروتاج">مجتبی خسروتاج</a>* (۱۳۶۸)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%88_%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%AC%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزیر برنامه و بودجه (صفحه وجود ندارد)">وزیر برنامه و بودجه</a><sup>۳</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF_%D8%B1%D9%88%D8%BA%D9%86%DB%8C_%D8%B2%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مسعود روغنی زنجانی">مسعود روغنی زنجانی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۳)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی">وزیر بهداری</a><sup>۴</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%81%DB%8C" title="هادی منافی">هادی منافی</a> (۱۳۶۳–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D9%85%D8%B1%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="سید علیرضا مرندی">سید علیرضا مرندی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۳)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزیر جهاد سازندگی (صفحه وجود ندارد)">وزیر جهاد سازندگی</a><sup>۵</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%DA%98%D9%86_%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%B2%D9%86%DA%AF%D9%86%D9%87" title="بیژن نامدار زنگنه">بیژن نامدار زنگنه</a> (۱۳۶۷–۱۳۶۲)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B2%D8%B4" title="غلامرضا فروزش">غلامرضا فروزش</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات">وزیر پست و تلگراف و تلفن</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%B6%DB%8C_%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C" title="سید مرتضی نبوی">سید مرتضی نبوی</a> (۱۳۶۴–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%BA%D8%B1%D8%B6%DB%8C" title="سید محمد غرضی">سید محمد غرضی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۴)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر دادگستری (ایران)">وزیر دادگستری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D8%B5%D8%BA%D8%B1%DB%8C" title="سید محمد اصغری">سید محمد اصغری</a> (۱۳۶۳–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="حسن حبیبی">حسن حبیبی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۳)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D9%88_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D9%84%D8%AD" title="وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح">وزیر دفاع ملی</a><sup>۶</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="محمد سلیمی">محمد سلیمی</a> (۱۳۶۳–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%B1%D8%AD%DB%8C%D9%85%DB%8C_(%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C)" title="محمدرضا رحیمی (نظامی)">محمدرضا رحیمی</a>* (۱۳۶۳)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="میرحسین موسوی">میرحسین موسوی</a>* (۱۳۶۴–۱۳۶۳)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="محمدحسین جلالی">محمدحسین جلالی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۴)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D9%88_%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزیر راه و ترابری (صفحه وجود ندارد)">وزیر راه و ترابری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%86%DA%98%D8%A7%D8%AF%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="محمدهادی نژادحسینیان">محمدهادی نژادحسینیان</a> (۱۳۶۳–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4%DB%8C" title="سید ابوالحسن خاموشی">سید ابوالحسن خاموشی</a>* (۱۳۶۴–۱۳۶۳)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B3%D8%B9%DB%8C%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%DB%8C%D8%A7" title="محمد سعیدی‌کیا">محمد سعیدی‌کیا</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۴)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87_%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="وزیر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی">وزیر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی</a><sup>۶</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%B1%D9%81%DB%8C%D9%82%E2%80%8C%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA" title="محسن رفیق‌دوست">محسن رفیق‌دوست</a> (۱۳۶۷–۱۳۶۱)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86" title="محمود پاکروان">محمود پاکروان</a>* (۱۳۶۷)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="علی شمخانی">علی شمخانی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D9%88_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%86" title="وزیر صنایع و معادن">وزیر صنایع</a><sup>۷</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C_%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B7%D8%A8%D8%A7" title="سید مصطفی هاشمی‌طبا">سید مصطفی هاشمی‌طبا</a> (۱۳۶۳–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%B0%D8%A7%DA%A9%D8%B1" title="محمدعلی ذاکر">محمدعلی ذاکر</a>* (۱۳۶۳)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%B4%D8%A7%D9%81%D8%B9%DB%8C" title="غلامرضا شافعی">غلامرضا شافعی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۳)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D8%B3%D9%86%DA%AF%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزیر صنایع سنگین (صفحه وجود ندارد)">وزیر صنایع سنگین</a><sup>۷</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%AF_%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C" title="بهزاد نبوی">بهزاد نبوی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۱)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%8C_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="وزیر علوم، تحقیقات و فناوری">وزیر فرهنگ و آموزش عالی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%86%D8%AC%D9%81%DB%8C" title="محمدعلی نجفی">محمدعلی نجفی</a> (۱۳۶۳–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81" title="محمدرضا عارف">محمدرضا عارف</a>* (۱۳۶۳)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B6%D9%84" title="ایرج فاضل">ایرج فاضل</a> (۱۳۶۴–۱۳۶۳)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%81%D8%B1%D9%87%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="محمد فرهادی">محمد فرهادی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۴)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر کار و امور اجتماعی (ایران)">وزیر کار و امور اجتماعی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%84%DB%8C" title="احمد توکلی">احمد توکلی</a> (۱۳۶۲–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D9%85%D8%B9%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%81%D8%B1" title="مهدی معین‌فر">مهدی معین‌فر</a>* (۱۳۶۲)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%B3%D9%85_%D8%B3%D8%B1%D8%AD%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="ابوالقاسم سرحدی‌زاده">ابوالقاسم سرحدی‌زاده</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۲)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزیر کشاورزی (ایران) (صفحه وجود ندارد)">وزیر کشاورزی و عمران روستایی</a><sup>۸</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C" title="محمد سلامتی">محمد سلامتی</a> (۱۳۶۲–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="میرحسین موسوی">میرحسین موسوی</a>* (۱۳۶۲)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%B2%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="عباسعلی زالی">عباسعلی زالی</a> (۱۳۶۷–۱۳۶۲)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B1%DB%8C" title="عیسی کلانتری">عیسی کلانتری</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر کشور (ایران)">وزیر کشور</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%86%DB%8C%DA%A9%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D8%B4" title="سید کمال‌الدین نیک‌روش">سید کمال‌الدین نیک‌روش</a> (۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1_%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="علی‌اکبر ناطق نوری">علی‌اکبر ناطق نوری</a> (۱۳۶۴–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1_%D9%85%D8%AD%D8%AA%D8%B4%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="سید علی‌اکبر محتشمی‌پور">سید علی‌اکبر محتشمی‌پور</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۴)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86_%D9%88_%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="وزیر مسکن و شهرسازی">وزیر مسکن و شهرسازی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%A8_%DA%AF%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="محمدشهاب گنابادی">محمدشهاب گنابادی</a> (۱۳۶۲–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="میرحسین موسوی">میرحسین موسوی</a>* (۱۳۶۳–۱۳۶۲)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%AC%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%DA%A9%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C" title="سراج‌الدین کازرونی">سراج‌الدین کازرونی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۳)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%86_%D9%88_%D9%81%D9%84%D8%B2%D8%A7%D8%AA" title="وزیر معادن و فلزات">وزیر معادن و فلزات</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="سید حسین موسویانی">سید حسین موسویانی</a> (۱۳۶۲–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="میرحسین موسوی">میرحسین موسوی</a>* (۱۳۶۲)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%86%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="حسین نیلی">حسین نیلی</a> (۱۳۶۴–۱۳۶۲)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%86%D8%AC%D9%85%DB%8C_%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%DB%8C_%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="نجمی هاشمی فشارکی">نجمی هاشمی فشارکی</a>* (۱۳۶۴)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%A2%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87%DB%8C" title="سید محمدرضا آیت‌اللهی">سید محمدرضا آیت‌اللهی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۴)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%86%D9%81%D8%AA_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر نفت (ایران)">وزیر نفت</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%BA%D8%B1%D8%B6%DB%8C" title="سید محمد غرضی">سید محمد غرضی</a> (۱۳۶۴–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%A2%D9%82%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="غلام‌رضا آقازاده">غلام‌رضا آقازاده</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۴)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر نیرو (ایران)">وزیر نیرو</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%BA%D9%81%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%81%D8%B1%D8%AF" title="حسن غفوری‌فرد">حسن غفوری‌فرد</a> (۱۳۶۴–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%DB%8C" title="محمدتقی بانکی">محمدتقی بانکی</a> (۱۳۶۶–۱۳۶۴)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4%DB%8C" title="سید ابوالحسن خاموشی">سید ابوالحسن خاموشی</a>* (۱۳۶۷–۱۳۶۶)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%DA%98%D9%86_%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%B2%D9%86%DA%AF%D9%86%D9%87" title="بیژن نامدار زنگنه">بیژن نامدار زنگنه</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وزیر مشاور در امور اجرایی<sup>۹</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%AF_%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C" title="بهزاد نبوی">بهزاد نبوی</a> (۱۳۶۱–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%A2%D9%82%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="غلام‌رضا آقازاده">غلام‌رضا آقازاده</a> (۱۳۶۳–۱۳۶۱)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وزیر مشاور و رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%88_%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%AC%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="سازمان برنامه و بودجه کشور">سازمان برنامه و بودجه</a><sup>۳</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%DB%8C" title="محمدتقی بانکی">محمدتقی بانکی</a> (۱۳۶۳–۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وزیر مشاور و رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="سازمان بهزیستی کشور">سازمان بهزیستی کشور</a><sup>۴</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%B1%D9%88%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B3%DB%B1%DB%B5)" title="محمود روحانی (زاده ۱۳۱۵)">محمود روحانی</a> (۱۳۶۱–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84_%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1" title="ابوالفضل اجاره‌دار">ابوالفضل اجاره‌دار</a>* (۱۳۶۱)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="جواد اژه‌ای">جواد اژه‌ای</a> (۱۳۶۳–۱۳۶۱)</span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible expanded navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="معاونان_نخست‌وزیر" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%88%D9%86_%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="معاون نخست‌وزیر ایران (صفحه وجود ندارد)">معاونان نخست‌وزیر</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">معاون اجرایی<sup>۹</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%A2%D9%82%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="غلام‌رضا آقازاده">غلام‌رضا آقازاده</a> (۱۳۶۴–۱۳۶۳)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="حمید میرزاده">حمید میرزاده</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۴)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">معاون امر بازسازی نیروی انسانی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%A8%DB%8C" title="عبدالله جاسبی">عبدالله جاسبی</a> (۱۳۶۲–۱۳۶۱)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%B1%D8%B6%D9%88%DB%8C" title="سید منصور رضوی">سید منصور رضوی</a> (؟ –۱۳۶۲)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">معاون امور اداری و مالی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%A2%D9%82%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="غلام‌رضا آقازاده">غلام‌رضا آقازاده</a> (؟ –۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">معاون امور حقوقی و مجلس</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="سید احمد اشرف اسلامی">سید احمد اشرف اسلامی</a> (۱۳۶۴–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%A1%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="سید عطاءالله مهاجرانی">سید عطاءالله مهاجرانی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۴)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">معاون امور نهادهای انقلاب اسلامی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%B3%DB%8C" title="سید اسماعیل داودی شمسی">سید اسماعیل داودی شمسی</a> (؟ –۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">معاون دفاعی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D9%81%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="سید حسن فیروزآبادی">سید حسن فیروزآبادی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۴)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">معاون سیاسی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="علیرضا معیری">علیرضا معیری</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۴)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">معاون عمرانی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%87%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="محمد هندی">محمد هندی</a> (۱۳۶۴–۱۳۶۲)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">معاون فرهنگی و اجتماعی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="جواد اژه‌ای">جواد اژه‌ای</a> (۱۳۶۵–۱۳۶۳)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">دبیرکل <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="سازمان اداری و استخدامی کشور">سازمان امور اداری و استخدامی کشور</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%A8%DB%8C" title="عبدالله جاسبی">عبدالله جاسبی</a> (۱۳۶۲–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%B1%D8%B6%D9%88%DB%8C" title="سید منصور رضوی">سید منصور رضوی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۲)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B6%D8%B9%D9%81%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی">بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="محمود کریمی نوری">محمود کریمی نوری</a> (۱۳۶۱–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="سید مهدی طباطبایی‌پور">سید مهدی طباطبایی‌پور</a> (۱۳۶۳–۱۳۶۱)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B7%D9%87%D9%85%D8%A7%D8%B3%D8%A8_%D9%85%D8%B8%D8%A7%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="طهماسب مظاهری">طهماسب مظاهری</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۳)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="محمد باقریان">محمد باقریان</a> (۱۳۶۸)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="دفتر اطلاعات و تحقیقات نخست‌وزیری">دفتر اطلاعات و تحقیقات</a><sup>۲</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B3%D8%B1%D9%88_%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="خسرو تهرانی">خسرو تهرانی</a> (۱۳۶۳–۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مرکز امور حقوقی بین‌المللی (صفحه وجود ندارد)">دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی</a><sup>۱۰</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D9%88%DA%86%D9%87%D8%B1_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%DB%8C_(%D8%AF%DB%8C%D9%BE%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%AA)&action=edit&redlink=1" class="new" title="منوچهر محمدی (دیپلمات) (صفحه وجود ندارد)">منوچهر محمدی</a> (۱۳۶۲–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%AF%D8%B1%D8%B2_%D8%A7%D9%81%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%B1_%D8%AC%D9%87%D8%B1%D9%85%DB%8C" title="گودرز افتخار جهرمی">گودرز افتخار جهرمی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۲)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D8%A7%D8%AA%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="سازمان انرژی اتمی ایران">سازمان انرژی اتمی ایران</a><sup>۱۱</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87%DB%8C" title="رضا امراللهی">رضا امراللهی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۳)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%D9%82%D8%A7%D9%81_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AE%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سازمان اوقاف و امور خیریه">سازمان اوقاف</a><sup>۱</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="محمدرضا اعتمادیان">محمدرضا اعتمادیان</a> (۱۳۶۳–۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="سازمان تربیت بدنی">سازمان تربیت بدنی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="مصطفی داوودی">مصطفی داوودی</a> (۱۳۶۲–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%B3%DB%8C" title="سید اسماعیل داودی شمسی">سید اسماعیل داودی شمسی</a> (۱۳۶۴–۱۳۶۲)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="احمد درگاهی">احمد درگاهی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۴)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8%D8%AA_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="سازمان حفاظت محیط زیست">سازمان حفاظت محیط زیست</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="رضاحسین میرزاطاهری">رضاحسین میرزاطاهری</a> (۱۳۶۳–۱۳۶۰)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%81%DB%8C" title="هادی منافی">هادی منافی</a> (۱۳۶۸–۱۳۶۳)</span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div>* سرپرست<br /> <p><sup>۱</sup> سال ۱۳۶۳ سازمان اوقاف از معاونت نخست‌وزیری به یکی از معاونت‌های وزارت ارشاد اسلامی تبدیل شد و سال ۱۳۶۶ نام وزارت‌خانه به فرهنگ و ارشاد اسلامی تبدیل شد.<br /> <sup>۲</sup> وزارت اطلاعات در سال ۱۳۶۳ جایگزین دفتر اطلاعات و تحقیقات شد.<br /> <sup>۳</sup> سال ۱۳۶۳ سازمان برنامه و بودجه از وزارت مشاور به وزارت تبدیل شد.<br /> <sup>۴</sup> سال ۱۳۶۳ وزارت مشاور بهزیستی در درون وزارت بهداری ادغام شده و سال ۱۳۶۴ نام وزارت بهداری به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تبدیل شد.<br /> <sup>۵</sup> وزارت جهاد سازندگی در سال ۱۳۶۲ بنیان‌گذاری شد.<br /> <sup>۶</sup> وزارت سپاه در سال ۱۳۶۱ بنیان‌گذاری شده و سال ۱۳۶۸ در درون وزارت دفاع ادغام شد. نام وزارت دفاع تا سال ۱۳۶۳، وزارت دفاع ملی بود.<br /> <sup>۷</sup> وزارت صنایع سنگین در سال ۱۳۶۱ از وزارت صنایع و معادن جدا شد.<br /> <sup>۸</sup> سال ۱۳۶۲ وظایف عمران روستایی به وزارت جهاد سازندگی منتقل شده و از نام وزارت کشورزی حذف شد.<br /> <sup>۹</sup> سال ۱۳۶۳ وزیر مشاور امور اجرایی به معاونت اجرایی نخست‌وزیر تبدیل شد.<br /> <sup>۱۰</sup> دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی در سال ۱۳۶۰ بنیان‌گذاری شد.<br /> </p> <sup>۱۱</sup> سال ۱۳۶۳ سازمان انرژی اتمی دوباره به سطح معاونت نخست‌وزیری ارتقا یافت.</div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="هیئت_دولت_محمدرضا_مهدوی_کنی_نخست‌وزیر_ایران_(۱۳۶۰)" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C_%DA%A9%D9%86%DB%8C" title="الگو:کابینه مهدوی کنی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C_%DA%A9%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:کابینه مهدوی کنی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C_%DA%A9%D9%86%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:کابینه مهدوی کنی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="هیئت_دولت_محمدرضا_مهدوی_کنی_نخست‌وزیر_ایران_(۱۳۶۰)" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C_%DA%A9%D9%86%DB%8C" title="دولت موقت محمدرضا مهدوی کنی">هیئت دولت</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C_%DA%A9%D9%86%DB%8C" title="محمدرضا مهدوی کنی">محمدرضا مهدوی کنی</a> <a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="نخست‌وزیر ایران">نخست‌وزیر ایران</a> (۱۳۶۰)</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible expanded navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="هیئت_وزیران" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%A6%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="هیئت دولت‌های جمهوری اسلامی ایران">هیئت وزیران</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D9%88_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%B4" title="وزیر آموزش و پرورش">وزیر آموزش و پرورش</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%B4" title="سید علی‌اکبر پرورش">سید علی‌اکبر پرورش</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%88_%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی">وزیر ارشاد ملی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87" title="عبدالمجید معادیخواه">عبدالمجید معادیخواه</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%88_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="وزیر امور اقتصادی و دارایی">وزیر امور اقتصادی و دارایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="حسین نمازی">حسین نمازی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%87_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر امور خارجه (ایران)">وزیر امور خارجه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="میرحسین موسوی">میرحسین موسوی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر بازرگانی (ایران)">وزیر بازرگانی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B9%D8%B3%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="حبیب‌الله عسگراولادی">حبیب‌الله عسگراولادی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی">وزیر بهداری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%81%DB%8C" title="هادی منافی">هادی منافی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات">وزیر پست و تلگراف و تلفن</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%B6%DB%8C_%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C" title="سید مرتضی نبوی">سید مرتضی نبوی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر دادگستری (ایران)">وزیر دادگستری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D8%B5%D8%BA%D8%B1%DB%8C" title="سید محمد اصغری">سید محمد اصغری</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D9%88_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D9%84%D8%AD" title="وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح">وزیر دفاع ملی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%AC%D9%88" title="سید موسی نامجو">سید موسی نامجو</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D9%88_%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزیر راه و ترابری (صفحه وجود ندارد)">وزیر راه و ترابری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%86%DA%98%D8%A7%D8%AF%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="محمدهادی نژادحسینیان">محمدهادی نژادحسینیان</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D9%88_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%86" title="وزیر صنایع و معادن">وزیر صنایع</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C_%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B7%D8%A8%D8%A7" title="سید مصطفی هاشمی‌طبا">سید مصطفی هاشمی‌طبا</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%8C_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="وزیر علوم، تحقیقات و فناوری">وزیر فرهنگ و آموزش عالی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%86%D8%AC%D9%81%DB%8C" title="محمدعلی نجفی">محمدعلی نجفی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر کار و امور اجتماعی (ایران)">وزیر کار و امور اجتماعی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82%DB%8C" title="سید محمد میرمحمدصادقی">سید محمد میرمحمدصادقی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزیر کشاورزی (ایران) (صفحه وجود ندارد)">وزیر کشاورزی و عمران روستایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C" title="محمد سلامتی">محمد سلامتی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر کشور (ایران)">وزیر کشور</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%86%DB%8C%DA%A9%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D8%B4" title="سید کمال‌الدین نیک‌روش">سید کمال‌الدین نیک‌روش</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86_%D9%88_%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="وزیر مسکن و شهرسازی">وزیر مسکن و شهرسازی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%A8_%DA%AF%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="محمدشهاب گنابادی">محمدشهاب گنابادی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%86_%D9%88_%D9%81%D9%84%D8%B2%D8%A7%D8%AA" title="وزیر معادن و فلزات">وزیر معادن و فلزات</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="سید حسین موسویانی">سید حسین موسویانی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%86%D9%81%D8%AA_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر نفت (ایران)">وزیر نفت</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%BA%D8%B1%D8%B6%DB%8C" title="سید محمد غرضی">سید محمد غرضی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر نیرو (ایران)">وزیر نیرو</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%BA%D9%81%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%81%D8%B1%D8%AF" title="حسن غفوری‌فرد">حسن غفوری‌فرد</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وزیر مشاور در امور اجرایی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%AF_%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C" title="بهزاد نبوی">بهزاد نبوی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وزیر مشاور و رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%88_%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%AC%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="سازمان برنامه و بودجه کشور">سازمان برنامه و بودجه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%DB%8C" title="محمدتقی بانکی">محمدتقی بانکی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وزیر مشاور و رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="سازمان بهزیستی کشور">سازمان بهزیستی کشور</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%B1%D9%88%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B3%DB%B1%DB%B5)" title="محمود روحانی (زاده ۱۳۱۵)">محمود روحانی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible expanded navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="معاونان_نخست‌وزیر" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%88%D9%86_%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="معاون نخست‌وزیر ایران (صفحه وجود ندارد)">معاونان نخست‌وزیر</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">معاون امور حقوقی و مجلس</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="سید احمد اشرف اسلامی">سید احمد اشرف اسلامی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">دبیرکل <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="سازمان اداری و استخدامی کشور">سازمان امور اداری و استخدامی کشور</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%A8%DB%8C" title="عبدالله جاسبی">عبدالله جاسبی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B6%D8%B9%D9%81%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی">بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="محمود کریمی نوری">محمود کریمی نوری</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="دفتر اطلاعات و تحقیقات نخست‌وزیری">دفتر اطلاعات و تحقیقات</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B3%D8%B1%D9%88_%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="خسرو تهرانی">خسرو تهرانی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%D9%82%D8%A7%D9%81_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AE%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سازمان اوقاف و امور خیریه">سازمان اوقاف</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="محمدرضا اعتمادیان">محمدرضا اعتمادیان</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="سازمان تربیت بدنی">سازمان تربیت بدنی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="مصطفی داوودی">مصطفی داوودی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8%D8%AA_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="سازمان حفاظت محیط زیست">سازمان حفاظت محیط زیست</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="رضاحسین میرزاطاهری">رضاحسین میرزاطاهری</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="هیئت_دولت_مهدی_بازرگان_نخست‌وزیر_ایران_(۱۳۵۸–۱۳۵۷)" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="الگو:کابینه بازرگان"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="بحث الگو:کابینه بازرگان"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:کابینه بازرگان"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="هیئت_دولت_مهدی_بازرگان_نخست‌وزیر_ایران_(۱۳۵۸–۱۳۵۷)" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="دولت موقت ایران">هیئت دولت</a> <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="مهدی بازرگان">مهدی بازرگان</a> <a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="نخست‌وزیر ایران">نخست‌وزیر ایران</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible expanded navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="هیئت_وزیران" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%A6%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="هیئت دولت‌های جمهوری اسلامی ایران">هیئت وزیران</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D9%88_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%B4" title="وزیر آموزش و پرورش">وزیر آموزش و پرورش</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%B4%DA%A9%D9%88%D9%87%DB%8C" title="غلامحسین شکوهی">غلامحسین شکوهی</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="محمدعلی رجایی">محمدعلی رجایی</a>* (۱۳۵۸)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%88_%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی">وزیر ارشاد ملی</a><sup>۱</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1_%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%A7%DA%86%DB%8C" title="ناصر میناچی">ناصر میناچی</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%88_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="وزیر امور اقتصادی و دارایی">وزیر امور اقتصادی و دارایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%86" title="علی اردلان">علی اردلان</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%87_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر امور خارجه (ایران)">وزیر امور خارجه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85_%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="کریم سنجابی">کریم سنجابی</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="مهدی بازرگان">مهدی بازرگان</a>* (۱۳۵۸)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85_%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DB%8C" title="ابراهیم یزدی">ابراهیم یزدی</a> (۱۳۵۸)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر بازرگانی (ایران)">وزیر بازرگانی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%B5%D8%AF%D8%B1" title="رضا صدر">رضا صدر</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی">وزیر بهداری و بهزیستی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B8%D9%85_%D8%B3%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="کاظم سامی">کاظم سامی</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B8%D9%85_%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DB%8C" title="کاظم یزدی">کاظم یزدی</a>* (۱۳۵۸)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات">وزیر پست و تلگراف و تلفن</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="محمدحسن اسلامی">محمدحسن اسلامی</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر دادگستری (ایران)">وزیر دادگستری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%85%D8%A8%D8%B4%D8%B1%DB%8C" title="اسدالله مبشری">اسدالله مبشری</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B5%D8%AF%D8%B1_%D8%AD%D8%A7%D8%AC%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="احمد صدر حاج‌سیدجوادی">احمد صدر حاج‌سیدجوادی</a> (۱۳۵۸)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D9%88_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D9%84%D8%AD" title="وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح">وزیر دفاع ملی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="سید احمد مدنی">سید احمد مدنی</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AD%DB%8C" title="محمدتقی ریاحی">محمدتقی ریاحی</a> (۱۳۵۸)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B2%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="عزت‌الله نورایی">عزت‌الله نورایی</a>* (۱۳۵۸)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C_%DA%86%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مصطفی چمران">مصطفی چمران</a> (۱۳۵۸)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D9%88_%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزیر راه و ترابری (صفحه وجود ندارد)">وزیر راه و ترابری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="محمدیوسف طاهری">محمدیوسف طاهری</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D9%88_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%86" title="وزیر صنایع و معادن">وزیر صنایع و معادن</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1_%D9%85%D8%B9%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%81%D8%B1" title="علی‌اکبر معین‌فر">علی‌اکبر معین‌فر</a>* (۱۳۵۷)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="محمود احمدزاده">محمود احمدزاده</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%8C_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="وزیر علوم، تحقیقات و فناوری">وزیر فرهنگ و آموزش عالی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D8%B9%D8%AA%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="علی شریعتمداری">علی شریعتمداری</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="حسن حبیبی">حسن حبیبی</a> (۱۳۵۸)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر کار و امور اجتماعی (ایران)">وزیر کار و امور اجتماعی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%D9%81%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%B1" title="داریوش فروهر">داریوش فروهر</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D9%87%D8%A8%D8%AF%DB%8C" title="علی اسپهبدی">علی اسپهبدی</a> (۱۳۵۸)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزیر کشاورزی (ایران) (صفحه وجود ندارد)">وزیر کشاورزی و عمران روستایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DB%8C" title="علی‌محمد ایزدی">علی‌محمد ایزدی</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر کشور (ایران)">وزیر کشور</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B5%D8%AF%D8%B1_%D8%AD%D8%A7%D8%AC%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="احمد صدر حاج‌سیدجوادی">احمد صدر حاج‌سیدجوادی</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85_%D8%B5%D8%A8%D8%A7%D8%BA%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="هاشم صباغیان">هاشم صباغیان</a> (۱۳۵۸)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86_%D9%88_%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="وزیر مسکن و شهرسازی">وزیر مسکن و شهرسازی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="مصطفی کتیرایی">مصطفی کتیرایی</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%86%D9%81%D8%AA_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر نفت (ایران)">وزیر نفت</a><sup>۲</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1_%D9%85%D8%B9%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%81%D8%B1" title="علی‌اکبر معین‌فر">علی‌اکبر معین‌فر</a> (۱۳۵۸)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر نیرو (ایران)">وزیر نیرو</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%AA%D8%A7%D8%AC" title="عباس تاج">عباس تاج</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وزیر مشاور</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%D9%81%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%B1" title="داریوش فروهر">داریوش فروهر</a> (۱۳۵۸)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وزیر مشاور در امور اجرایی<sup>۳</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AF%DB%8C" title="محمدحسین بنی‌اسدی">محمدحسین بنی‌اسدی</a> (۱۳۵۸)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وزیر مشاور در امور تعلیمات و تحقیقات<sup>۴</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="یدالله سحابی">یدالله سحابی</a> (۱۳۵۸)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وزیر مشاور در امور طرح‌های انقلاب<sup>۴</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="یدالله سحابی">یدالله سحابی</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وزیر مشاور و رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%88_%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%AC%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="سازمان برنامه و بودجه کشور">سازمان برنامه و بودجه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1_%D9%85%D8%B9%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%81%D8%B1" title="علی‌اکبر معین‌فر">علی‌اکبر معین‌فر</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B2%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="عزت‌الله سحابی">عزت‌الله سحابی</a> (۱۳۵۸)</span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible expanded navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="معاونان_نخست‌وزیر" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%88%D9%86_%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="معاون نخست‌وزیر ایران (صفحه وجود ندارد)">معاونان نخست‌وزیر</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">معاون امور اداری و مالی<sup>۵</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="ابوالفضل بازرگان">ابوالفضل بازرگان</a> (۱۳۵۸)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">معاون امور انتقال قدرت<sup>۵</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85_%D8%B5%D8%A8%D8%A7%D8%BA%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="هاشم صباغیان">هاشم صباغیان</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">معاون امور انقلاب<sup>۳</sup></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85_%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DB%8C" title="ابراهیم یزدی">ابراهیم یزدی</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C_%DA%86%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مصطفی چمران">مصطفی چمران</a> (۱۳۵۸)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">معاون امور سیاسی و روابط عمومی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%A7%D9%85" title="عباس امیرانتظام">عباس امیرانتظام</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82_%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="سید صادق طباطبایی">سید صادق طباطبایی</a> (۱۳۵۸)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">معاون امور همکاری‌های دولت و مردم</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AF%DB%8C" title="محمدحسین بنی‌اسدی">محمدحسین بنی‌اسدی</a> (۱۳۵۸)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">دبیرکل <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="سازمان اداری و استخدامی کشور">سازمان امور اداری و استخدامی کشور</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1_%D9%85%D8%B9%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%81%D8%B1" title="علی‌اکبر معین‌فر">علی‌اکبر معین‌فر</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%D9%82%D8%A7%D9%81_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AE%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سازمان اوقاف و امور خیریه">سازمان اوقاف</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1_%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%A7%DA%86%DB%8C" title="ناصر میناچی">ناصر میناچی</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="سازمان تربیت بدنی">سازمان تربیت بدنی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="حسین شاه‌حسینی">حسین شاه‌حسینی</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8%D8%AA_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="سازمان حفاظت محیط زیست">سازمان حفاظت محیط زیست</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="عباس سمیعی">عباس سمیعی</a> (۱۳۵۸–۱۳۵۷)</span></li> <li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D8%A7%D8%A8%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D8%B1" title="تقی ابتکار">تقی ابتکار</a> (۱۳۵۸)</span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><span style="font-size:90%;">* سرپرست</span><br /> <p><sup>۱</sup> تا ۷ خرداد ۱۳۵۸ <i>وزارت اطلاعات و تبلیغات</i> نام داشت.<br /> <sup>۲</sup> ۸ مهر ۱۳۵۸ وزارت نفت تأسیس شد.<br /> <sup>۳</sup> معاونت امور انقلاب، به وزیر مشاور در امور اجرایی تبدیل شد.<br /> <sup>۴</sup> وزیر مشاور در طرح‌های انقلاب، به وزیر مشاور در امور تعلیمات و تحقیقات تبدیل شد.<br /> </p> <sup>۵</sup> معاون امور انتقال قدرت، به معاون امور اداری و مالی تبدیل شد.</div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="هیئت_دولت_محمدجواد_باهنر_نخست‌وزیر_ایران_(۱۳۶۰)" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B1" title="الگو:کابینه باهنر"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:کابینه باهنر (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B1" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:کابینه باهنر"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="هیئت_دولت_محمدجواد_باهنر_نخست‌وزیر_ایران_(۱۳۶۰)" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="دولت دوم جمهوری اسلامی ایران">هیئت دولت</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%AF_%D8%A8%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B1" title="محمدجواد باهنر">محمدجواد باهنر</a> <a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="نخست‌وزیر ایران">نخست‌وزیر ایران</a> (۱۳۶۰)</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible expanded navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="هیئت_وزیران" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%A6%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="هیئت دولت‌های جمهوری اسلامی ایران">هیئت وزیران</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D9%88_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%B4" title="وزیر آموزش و پرورش">وزیر آموزش و پرورش</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%B4" title="سید علی‌اکبر پرورش">سید علی‌اکبر پرورش</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%88_%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی">وزیر ارشاد ملی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87" title="عبدالمجید معادیخواه">عبدالمجید معادیخواه</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%88_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="وزیر امور اقتصادی و دارایی">وزیر امور اقتصادی و دارایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="حسین نمازی">حسین نمازی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%87_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر امور خارجه (ایران)">وزیر امور خارجه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="میرحسین موسوی">میرحسین موسوی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر بازرگانی (ایران)">وزیر بازرگانی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B9%D8%B3%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="حبیب‌الله عسگراولادی">حبیب‌الله عسگراولادی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی">وزیر بهداری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%81%DB%8C" title="هادی منافی">هادی منافی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات">وزیر پست و تلگراف و تلفن</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%B6%DB%8C_%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C" title="سید مرتضی نبوی">سید مرتضی نبوی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر دادگستری (ایران)">وزیر دادگستری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D8%B5%D8%BA%D8%B1%DB%8C" title="سید محمد اصغری">سید محمد اصغری</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D9%88_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D9%84%D8%AD" title="وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح">وزیر دفاع ملی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%AC%D9%88" title="سید موسی نامجو">سید موسی نامجو</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D9%88_%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزیر راه و ترابری (صفحه وجود ندارد)">وزیر راه و ترابری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%85%D8%B1%DB%8C" title="احمد امری">احمد امری</a>* (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9_%D9%88_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%86" title="وزیر صنایع و معادن">وزیر صنایع و معادن</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C_%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B7%D8%A8%D8%A7" title="سید مصطفی هاشمی‌طبا">سید مصطفی هاشمی‌طبا</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%8C_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="وزیر علوم، تحقیقات و فناوری">وزیر فرهنگ و آموزش عالی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%86%D8%AC%D9%81%DB%8C" title="محمدعلی نجفی">محمدعلی نجفی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر کار و امور اجتماعی (ایران)">وزیر کار و امور اجتماعی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82%DB%8C" title="سید محمد میرمحمدصادقی">سید محمد میرمحمدصادقی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزیر کشاورزی (ایران) (صفحه وجود ندارد)">وزیر کشاورزی و عمران روستایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C" title="محمد سلامتی">محمد سلامتی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر کشور (ایران)">وزیر کشور</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C_%DA%A9%D9%86%DB%8C" title="محمدرضا مهدوی کنی">محمدرضا مهدوی کنی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86_%D9%88_%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="وزیر مسکن و شهرسازی">وزیر مسکن و شهرسازی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%A8_%DA%AF%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="محمدشهاب گنابادی">محمدشهاب گنابادی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%86_%D9%88_%D9%81%D9%84%D8%B2%D8%A7%D8%AA" title="وزیر معادن و فلزات">وزیر معادن و فلزات</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="سید حسین موسویانی">سید حسین موسویانی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%86%D9%81%D8%AA_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر نفت (ایران)">وزیر نفت</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%BA%D8%B1%D8%B6%DB%8C" title="سید محمد غرضی">سید محمد غرضی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88_(%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86)" title="وزیر نیرو (ایران)">وزیر نیرو</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%BA%D9%81%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%81%D8%B1%D8%AF" title="حسن غفوری‌فرد">حسن غفوری‌فرد</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وزیر مشاور در امور اجرایی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%AF_%D9%86%D8%A8%D9%88%DB%8C" title="بهزاد نبوی">بهزاد نبوی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وزیر مشاور و رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%88_%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%AC%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="سازمان برنامه و بودجه کشور">سازمان برنامه و بودجه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%DB%8C" title="محمدتقی بانکی">محمدتقی بانکی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وزیر مشاور و رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="سازمان بهزیستی کشور">سازمان بهزیستی کشور</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%B1%D9%88%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B3%DB%B1%DB%B5)" title="محمود روحانی (زاده ۱۳۱۵)">محمود روحانی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible expanded navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="معاونان_نخست‌وزیر" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%88%D9%86_%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="معاون نخست‌وزیر ایران (صفحه وجود ندارد)">معاونان نخست‌وزیر</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">معاون امور حقوقی و مجلس</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="سید احمد اشرف اسلامی">سید احمد اشرف اسلامی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">دبیرکل <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="سازمان اداری و استخدامی کشور">سازمان امور اداری و استخدامی کشور</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%A8%DB%8C" title="عبدالله جاسبی">عبدالله جاسبی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B6%D8%B9%D9%81%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی">بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="محمود کریمی نوری">محمود کریمی نوری</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="دفتر اطلاعات و تحقیقات نخست‌وزیری">دفتر اطلاعات و تحقیقات</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B3%D8%B1%D9%88_%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="خسرو تهرانی">خسرو تهرانی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%D9%82%D8%A7%D9%81_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AE%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سازمان اوقاف و امور خیریه">سازمان اوقاف</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="محمدرضا اعتمادیان">محمدرضا اعتمادیان</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="سازمان تربیت بدنی">سازمان تربیت بدنی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="مصطفی داوودی">مصطفی داوودی</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رئیس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8%D8%AA_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="سازمان حفاظت محیط زیست">سازمان حفاظت محیط زیست</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="رضاحسین میرزاطاهری">رضاحسین میرزاطاهری</a> (۱۳۶۰)</span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div>* سرپرست</div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=دولت&oldid=40564046">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=دولت&oldid=40564046</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA" title="رده:ایالات">ایالات</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="رده:جغرافیای سیاسی">جغرافیای سیاسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA%DB%8C" title="رده:سازمان‌های حکومتی">سازمان‌های حکومتی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="رده:علم سیاست">علم سیاست</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="رده:واژگان سیاسی">واژگان سیاسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="رده:واژگان علوم سیاسی">واژگان علوم سیاسی</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%B7%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9" title="رده:صفحه‌های دارای خطا در ارجاع">صفحه‌های دارای خطا در ارجاع</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9_%D8%AA%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="رده:صفحات دارای نام ارجاع تکراری">صفحات دارای نام ارجاع تکراری</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9_%D8%A8%D8%A7_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%AA%D8%B1_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87" title="رده:صفحه‌های دارای ارجاع با پارامتر پشتیبانی‌نشده">صفحه‌های دارای ارجاع با پارامتر پشتیبانی‌نشده</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D8%B0%DA%A9%D8%B1_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا نیازمند ذکر صفحه منبع">مقاله‌های ویکی‌پدیا نیازمند ذکر صفحه منبع</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%D9%87_%DB%8C%D8%A7_%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF" title="رده:خطاهای یادکرد: نویسنده یا ویراستار ناموجود">خطاهای یادکرد: نویسنده یا ویراستار ناموجود</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AD%D8%A7%D9%88%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%88%DB%8C%DB%8C_%D8%A2%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86" title="رده:صفحه‌های حاوی پیوند جادویی آی‌اس‌بی‌ان">صفحه‌های حاوی پیوند جادویی آی‌اس‌بی‌ان</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۵ نوامبر ۲۰۲۴ ساعت ۱۶:۳۳ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-7fc47fc68d-77gq6","wgBackendResponseTime":209,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.569","walltime":"1.795","ppvisitednodes":{"value":7423,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":502859,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":21910,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":35,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":227270,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1582.606 1 -total"," 78.10% 1235.965 1 الگو:پانویس"," 42.81% 677.513 47 الگو:Cite_book"," 17.52% 277.293 12 الگو:Navbox"," 15.04% 237.998 4 الگو:Page_needed"," 14.62% 231.413 4 الگو:Ifsubst"," 14.18% 224.383 4 الگو:Fix"," 12.02% 190.210 8 الگو:گرداننده_رده"," 10.25% 162.153 1 الگو:کابینه_میر_حسین_موسوی"," 9.07% 143.581 4 الگو:Nocat"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"1.072","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7518413,"limit":52428800},"limitreport-profile":[["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::gsub","300","25.9"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::match","260","22.4"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getExpandedArgument","180","15.5"],["?","160","13.8"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::callParserFunction","120","10.3"],["mergeArgs \u003Cپودمان:Arguments:199\u003E","40","3.4"],["\u003Cپودمان:Citation/CS1/en:814\u003E","40","3.4"],["type","20","1.7"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getAllExpandedArguments","20","1.7"],["dataWrapper \u003Cmw.lua:672\u003E","20","1.7"]]},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-754b497994-zv5np","timestamp":"20241105164239","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u062f\u0648\u0644\u062a","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7275","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7275","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-07-30T20:13:22Z","dateModified":"2024-11-05T16:33:20Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/a\/a3\/Leviathan_frontispiece_cropped_British_Library.jpg","headline":"\u0633\u0627\u062e\u062a\u0627\u0631 \u062d\u06a9\u0648\u0645\u062a \u062f\u0631 \u0634\u06a9\u0644\u200c\u0647\u0627\u06cc \u06af\u0648\u0646\u0627\u06af\u0648\u0646"}</script> </body> </html>