CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs" lang="az" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>II Əbdülhəmid — Vikipediya</title> <script>(function(){var className="client-js";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )azwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","yanvar","fevral","mart","aprel","may","iyun","iyul","avqust","sentyabr","oktyabr","noyabr","dekabr"],"wgRequestId":"f7b269de-f01d-4100-bf5c-96187a939ac0","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"II_Əbdülhəmid","wgTitle":"II Əbdülhəmid","wgCurRevisionId":7769792,"wgRevisionId":7769792,"wgArticleId":83046,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":[ "ISBN sehrli keçidlərinin istifadə olunduğu səhifələr","Vikipediya:Kartoçka daxilinə cədvəl əlavə olunan məqalələr","Vikipediya:Vikidatada mənbələri olan məqalələr","Vikipediya:Mənbəsiz məqalələr","21 sentyabrda doğulanlar","1842-ci ildə doğulanlar","İstanbulda doğulanlar","10 fevralda vəfat edənlər","1918-ci ildə vəfat edənlər","75 yaşında vəfat edənlər","Üsküdarda vəfat edənlər","Sultan Mahmud türbəsində dəfn olunanlar","Osmanlı xanədanı","Əlifba sırasına görə vəzifəli şəxslər","Osmanlı sultanları"],"wgPageViewLanguage":"az","wgPageContentLanguage":"az","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"II_Əbdülhəmid","wgRelevantArticleId":83046,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0, "wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"az","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"az"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":60000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":true,"wgVector2022LanguageInHeader":false,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q134817","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.common-site":"ready","ext.gadget.logo":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user": "ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.styles.legacy":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","codex-search-styles":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.legacy.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.directLinkToCommons","ext.gadget.referenceTooltips","ext.gadget.sidebarRelated","ext.gadget.metaBox","ext.gadget.EditToolbar","ext.gadget.EditToolbar-menu-page_elements","ext.gadget.EditToolbar_infobox_person","ext.gadget.EditToolbar_discussion","ext.gadget.EditToolbar_references","ext.gadget.markadmins","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader", "ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.compactlinks","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=codex-search-styles%7Cext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cskins.vector.styles.legacy%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector"> <script async="" src="/w/load.php?lang=az&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=ext.gadget.common-site%2Clogo&only=styles&skin=vector"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=site.styles&only=styles&skin=vector"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d3/Ahamid.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1558"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d3/Ahamid.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1038"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="831"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="II Əbdülhəmid — Vikipediya"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//az.m.wikipedia.org/wiki/II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Redaktə" href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Vikipediya (az)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//az.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://az.wikipedia.org/wiki/II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.az"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Vikipediya — Atom-lent" href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:SonD%C9%99yi%C5%9Fiklikl%C9%99r&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin-vector-legacy mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-II_Əbdülhəmid rootpage-II_Əbdülhəmid skin-vector action-view"><div id="mw-page-base" class="noprint"></div> <div id="mw-head-base" class="noprint"></div> <div id="content" class="mw-body" role="main"> <a id="top"></a> <div id="siteNotice"></div> <div class="mw-indicators"> </div> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">II Əbdülhəmid</span></h1> <div id="bodyContent" class="vector-body"> <div id="siteSub" class="noprint">Vikipediya, azad ensiklopediya</div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="contentSub2"></div> <div id="jump-to-nav"></div> <a class="mw-jump-link" href="#mw-head">Naviqasiyaya keç</a> <a class="mw-jump-link" href="#searchInput">Axtarışa keç</a> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="az" dir="ltr"><table class="infobox" style="width:23.5em; color:black;" data-name="Vəzifəli şəxs"><tbody><tr><th colspan="2" class="infobox-above title" style="background-color:#e6e6fa;color:black;">II Əbdülhəmid</th></tr><tr><td colspan="2" class="" style="text-align:center;"><span data-wikidata-claim-id="Q134817$7cb20258-4dac-baea-2ae1-53a5ae1005d8" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P1559[LANGUAGE!:AZ]"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><i><a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_t%C3%BCrkc%C9%99si" title="Osmanlı türkcəsi">osman</a>.</i> <span lang="ota" style="font-style: italic">عبد الحميد ثانی</span></span></span></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-image" style=""> <span data-wikidata-claim-id="Q134817$940f5f2f-49b8-9704-ac31-367283f57947" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P18"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Fayl:Ahamid.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Ahamid.jpg/220px-Ahamid.jpg" decoding="async" width="220" height="286" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Ahamid.jpg/330px-Ahamid.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Ahamid.jpg/440px-Ahamid.jpg 2x" data-file-width="520" data-file-height="675" /></a></span></span></span> </td></tr> <tr> <td colspan="2" class="nomobile plainlist" style="text-align:center;"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6900088">.mw-parser-output .infobox-subbox{padding:0;border:none;margin:-3px;width:auto;min-width:100%;font-size:100%;clear:none;float:none;background-color:transparent}.mw-parser-output .infobox-3cols-child{margin:auto}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-header,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-subheader,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-above,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-title,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-image,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-full-data,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-below{text-align:center}</style></td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="background:lavender; padding:0.2em 0.1em; color:black;"><div style="display:flex; width:100%;"><div style="margin: auto 5px auto 2px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Flag_of_the_Ottoman_Empire_(1844%E2%80%931922).svg" class="mw-file-description" title="bayraq"><img alt="bayraq" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/18px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png" decoding="async" width="18" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/27px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/36px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span></div><span style="width:100%;"><a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_sultanlar%C4%B1n%C4%B1n_siyah%C4%B1s%C4%B1" title="Osmanlı sultanlarının siyahısı">34-cü Osmanlı sultanı</a> (<a href="/wiki/Pad%C5%9Fah" title="Padşah">Padşah</a>)</span><div style="margin: auto 2px auto 5px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Coat_of_arms_of_the_Ottoman_Empire_(1882%E2%80%931922).svg" class="mw-file-description" title="bayraq2"><img alt="bayraq2" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Coat_of_arms_of_the_Ottoman_Empire_%281882%E2%80%931922%29.svg/18px-Coat_of_arms_of_the_Ottoman_Empire_%281882%E2%80%931922%29.svg.png" decoding="async" width="18" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Coat_of_arms_of_the_Ottoman_Empire_%281882%E2%80%931922%29.svg/27px-Coat_of_arms_of_the_Ottoman_Empire_%281882%E2%80%931922%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Coat_of_arms_of_the_Ottoman_Empire_%281882%E2%80%931922%29.svg/36px-Coat_of_arms_of_the_Ottoman_Empire_%281882%E2%80%931922%29.svg.png 2x" data-file-width="1595" data-file-height="1906" /></a></span></div></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data"><span class="nowrap">31 avqust 1876 – <span class="nowrap">27 aprel 1909</span></span></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Əvvəlki</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/V_Murad" title="V Murad">V Murad</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Sonrakı</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/V_Mehmed" title="V Mehmed">V Mehmed</a></td></tr> <tr> <th colspan="2" scope="colgroup" class="infobox-header infobox-above-color" style="background:#e6e6fa;color:black;">Şəxsi məlumatlar</th> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Doğum tarixi</th> <td class="plainlist"> <span data-wikidata-property-id="P569" class="no-wikidata"><span data-wikidata-claim-id="q134817$1D4AE22D-D83C-4CD4-BF46-3EF82838DDF1" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P569"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span class="nowrap"><a href="/wiki/21_sentyabr" title="21 sentyabr">21 sentyabr</a> <a href="/wiki/1842" title="1842">1842</a></span><span style="display:none">(<span class="bday">1842-09-21</span>)</span></span><sup id="cite_ref-_234c281dc5a0b979_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-_234c281dc5a0b979-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-_c42e511c0218bb29_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-_c42e511c0218bb29-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q134817#P569" class="extiw" title="d:Q134817">[…]</a></sup></span></span></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Doğum yeri</th> <td class="plainlist"> <ul><li><span data-wikidata-claim-id="q134817$2F0ADC9E-71FF-4461-8D79-432CE5E2D2F4" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P19"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbul</a></span>, <span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_imperiyas%C4%B1" title="Osmanlı imperiyası">Osmanlı imperiyası</a></span><sup id="cite_ref-_23683065f8c4dd0c_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-_23683065f8c4dd0c-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span></li></ul></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Vəfat tarixi</th> <td class="plainlist"> <span data-wikidata-property-id="P570" class="no-wikidata"><span data-wikidata-claim-id="q134817$604AF47F-5ABE-4B57-933E-E298E6612F77" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P570"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span class="nowrap"><a href="/wiki/10_fevral" title="10 fevral">10 fevral</a> <a href="/wiki/1918" title="1918">1918</a></span><span style="display:none">(<span class="dday">1918-02-10</span>)</span></span><sup id="cite_ref-_c4520da5e94d68c2_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-_c4520da5e94d68c2-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-_234c281dc5a0b979_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-_234c281dc5a0b979-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q134817#P570" class="extiw" title="d:Q134817">[…]</a></sup> <span style="white-space:nowrap;">(75 yaşında)</span></span></span></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Vəfat yeri</th> <td class="plainlist"> <ul><li><span data-wikidata-claim-id="q134817$3847B9B0-BE57-42BC-B90A-460FCDF39DF4" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P20"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/B%C9%99yl%C9%99rb%C9%99yi_saray%C4%B1" title="Bəylərbəyi sarayı">Bəylərbəyi Sarayı</a></span>, <span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%C3%9Csk%C3%BCdar" title="Üsküdar">Üsküdar</a></span>, <span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%C4%B0stanbul_vilay%C9%99ti" title="İstanbul vilayəti">İstanbul vilayəti</a></span>, <span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_imperiyas%C4%B1" title="Osmanlı imperiyası">Osmanlı imperiyası</a></span><sup id="cite_ref-_23683065f8c4dd0c_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-_23683065f8c4dd0c-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span></li></ul></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Dəfn yeri</th> <td class="plainlist"> <ul><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$194d81e6-4614-c990-7bc2-a6bcaeb0815e" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P119"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Sultan_Mahmud_t%C3%BCrb%C9%99si" title="Sultan Mahmud türbəsi">Sultan Mahmud türbəsi</a></span><sup id="cite_ref-_89c7483c3086b8fc_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-_89c7483c3086b8fc-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span></li></ul></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Fəaliyyəti</th> <td class="plainlist"> <span data-wikidata-claim-id="Q134817$1e29ebaa-4f3a-7b61-0fb5-059185a5d907" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P106"><span class="plainlinks">suveren</span><sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q2304859" class="extiw" title="d:Q2304859">[d]</a></sup></span></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Atası</th> <td class="plainlist"> <span data-wikidata-claim-id="q134817$357F1791-ED8F-488A-AC2F-E588FFC57BB3" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P22"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/I_%C6%8Fbd%C3%BClm%C9%99cid" title="I Əbdülməcid">I Əbdülməcid</a></span></span></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Anası</th> <td class="plainlist"> <span data-wikidata-claim-id="Q134817$d1b7718d-4ec8-2244-31bd-297a7768be4a" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P25"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Tirim%C3%BCjgan_Sultan" title="Tirimüjgan Sultan">Tirimüjgan Sultan</a></span></span></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Həyat yoldaşları</th> <td class="plainlist"> <ul><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$4dcc792c-44e3-95d5-b388-2a7bf3f1b82a" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P26"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Nazik%C9%99da_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Nazikəda Qadınəfəndi">Nazikəda Qadınəfəndi</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$3670105d-4879-1fb9-3e3d-a5bd09060cc9" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P26"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Nur%C9%99fsun_xan%C4%B1m" title="Nurəfsun xanım">Nurəfsun xanım</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$DECE7E85-E94D-432E-BC78-87EB1D9CD49A" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P26"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/B%C9%99drif%C9%99l%C9%99k_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Bədrifələk Qadınəfəndi">Bədrifələk Qadınəfəndi</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$07be6f43-4256-9f67-1c12-8b577888c51c" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P26"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Bidar_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Bidar Qadınəfəndi">Bidar Qadınəfəndi</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$d18afec8-4eb5-c91a-1539-03228b7e0d4a" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P26"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/M%C9%99zid%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Məzidə Qadınəfəndi">Məzidə Qadınəfəndi</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$9c0c0f07-46ec-d350-48ca-59d3b4afdadb" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P26"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/M%C3%BC%C5%9Ffiq%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Müşfiqə Qadınəfəndi">Müşfiqə Qadınəfəndi</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$b2fa6848-4c4a-37e7-3af9-6282f1b78d63" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P26"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Peyv%C9%99st%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Peyvəstə Qadınəfəndi">Peyvəstə Qadınəfəndi</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$729089a8-446e-ed90-de42-07a042000032" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P26"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Fatma_P%C9%99s%C9%99nd_xan%C4%B1m" title="Fatma Pəsənd xanım">Fatma Pəsənd xanım</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$57e92932-4bc6-89de-e074-709cd23ac5b3" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P26"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/B%C9%99hic%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Bəhicə Qadınəfəndi">Bəhicə Qadınəfəndi</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$db752f49-4ba0-889a-7ae0-a299223cfac4" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P26"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Naciy%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Naciyə Qadınəfəndi">Naciyə Qadınəfəndi</a></span></span></li></ul></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Uşaqları</th> <td class="plainlist"> <ul><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$C3B1ED07-9D39-4223-928E-9089D34553D4" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P40"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%C3%9Clviyy%C9%99_Sultan" title="Ülviyyə Sultan">Ülviyyə Sultan</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$CC037024-5C41-4CDD-BAA4-DF47A6624A58" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P40"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Mehmed_S%C9%99lim_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Mehmed Səlim Əfəndi">Mehmed Səlim Əfəndi</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$81738FE4-7551-4585-92A4-4BF5DDD676B7" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P40"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Z%C9%99kiy%C9%99_Sultan" title="Zəkiyə Sultan">Zəkiyə Sultan</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$823A9B92-7DA5-4830-811A-60527136B29F" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P40"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Naim%C9%99_Sultan" title="Naimə Sultan">Nəimə Sultan</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$0b83bc45-47a9-4914-39ba-3995ebfc0e06" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P40"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Nail%C9%99_Sultan_(II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin_q%C4%B1z%C4%B1)" title="Nailə Sultan (II Əbdülhəmidin qızı)">Nailə Sultan</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$97316750-41fb-6c5d-a68d-90a3e1b1a177" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P40"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Mehmed_Burhan%C9%99ddin_%C6%8Ff%C9%99ndi_(II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin_o%C4%9Flu)" title="Mehmed Burhanəddin Əfəndi (II Əbdülhəmidin oğlu)">Mehmed Burhanəddin Əfəndi</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$d3b65836-414e-ab31-8dfa-6e7667d13ae2" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P40"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%C5%9Eadiy%C9%99_Sultan" title="Şadiyə Sultan">Şadiyə Sultan</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$e1e119b8-4feb-736e-ffd1-8987bbce2bbd" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P40"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Ai%C5%9F%C9%99_Sultan_(II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin_q%C4%B1z%C4%B1)" title="Aişə Sultan (II Əbdülhəmidin qızı)">Ayşə Sultan</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$fcd7161f-4b6f-aaa1-f68a-f97aa409df8d" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P40"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/R%C9%99fiy%C9%99_Sultan_(II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin_q%C4%B1z%C4%B1)" title="Rəfiyə Sultan (II Əbdülhəmidin qızı)">Rəfiyə Sultan (II Əbdülhəmidin qızı)</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$b8d48e06-489a-3ad4-9bda-10657ee818b2" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P40"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Mehmed_Abid_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Mehmed Abid Əfəndi">Mehmed Abid Əfəndi</a></span><sup id="cite_ref-_abebcf269bf6c9b9_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-_abebcf269bf6c9b9-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$2D379BAB-8F9B-4226-A878-A6C6939CD71F" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P40"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/X%C9%99dic%C9%99_Sultan_(II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin_q%C4%B1z%C4%B1)" title="Xədicə Sultan (II Əbdülhəmidin qızı)">Xədicə Sultan</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$601C472E-26A7-4E02-9057-29DF2165FA29" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P40"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Mehmed_%C6%8Fbd%C3%BClqadir_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Mehmed Əbdülqadir Əfəndi">Mehmed Əbdülqadir Əfəndi</a></span></span>,</li><li><span data-wikidata-claim-id="Q134817$65419a98-4cb5-f636-2cb1-c71fbe8eed27" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P40"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_Nuri_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Əhməd Nuri Əfəndi">Əhməd Nuri Əfəndi</a></span></span></li></ul></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Ailəsi</th> <td class="plainlist"> <span data-wikidata-claim-id="Q134817$DB91DFFA-ECEB-40FF-9543-BD2BE69DA068" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P53"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_xan%C9%99dan%C4%B1" title="Osmanlı xanədanı">Osmanlı xanədanı</a></span></span></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Dini</th> <td class="plainlist"> <span data-wikidata-claim-id="Q134817$7855251F-FA13-4FEA-8FF0-56B56908A07D" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P140"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%C4%B0slam" title="İslam">islam</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q134817$b6487e99-42fe-52d0-e682-2bd1d3caa644" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P140"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span class="plainlinks">sufi</span><sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q2892720" class="extiw" title="d:Q2892720">[d]</a></sup></span></span></td> </tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <hr /></td> </tr> <tr> <td colspan="2" class="skin-invert plainlist" style="text-align:center;"> <span data-wikidata-claim-id="Q134817$2635fdc6-4272-e1df-2aa9-71e2ffecba55" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P109"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Fayl:Tughra_of_Abd%C3%BClhamid_II.svg" class="mw-file-description"><img alt="İmzanın şəkli" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Tughra_of_Abd%C3%BClhamid_II.svg/150px-Tughra_of_Abd%C3%BClhamid_II.svg.png" decoding="async" width="150" height="113" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Tughra_of_Abd%C3%BClhamid_II.svg/225px-Tughra_of_Abd%C3%BClhamid_II.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Tughra_of_Abd%C3%BClhamid_II.svg/300px-Tughra_of_Abd%C3%BClhamid_II.svg.png 2x" data-file-width="385" data-file-height="290" /></a></span></span></span></td> </tr><tr><td colspan="2" class="infobox-below infobox-below-color" style="background:#e6e6fa;color:black;;"><span data-wikidata-claim-id="q134817$237C1005-1624-4EEB-96F3-14D96EE6F022" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P373"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Abd%C3%BCl_Hamid_II" title="commons:Category:Abdül Hamid II"><img alt="Vikianbarın loqosu" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Abd%C3%BCl_Hamid_II" class="extiw" title="commons:Category:Abdül Hamid II">Vikianbarda əlaqəli mediafayllar</a></span></span></td></tr> </tbody></table> <p><b>II Əbdülhəmid</b> (<a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_dili" class="mw-redirect" title="Osmanlı dili">Osmanlı türkcəsi</a>: عبد الحميد ثانی — <i>Abdü’l-Ḥamīd-i sânî</i>) (<span data-wikidata-claim-id="q134817$1D4AE22D-D83C-4CD4-BF46-3EF82838DDF1" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P569"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span class="nowrap"><a href="/wiki/21_sentyabr" title="21 sentyabr">21 sentyabr</a> <a href="/wiki/1842" title="1842">1842</a></span></span><sup id="cite_ref-_234c281dc5a0b979_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-_234c281dc5a0b979-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-_c42e511c0218bb29_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-_c42e511c0218bb29-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q134817#P569" class="extiw" title="d:Q134817">[…]</a></sup></span>, <span data-wikidata-claim-id="q134817$2F0ADC9E-71FF-4461-8D79-432CE5E2D2F4" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P19"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbul</a></span><sup id="cite_ref-_23683065f8c4dd0c_5-2" class="reference"><a href="#cite_note-_23683065f8c4dd0c-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span> – <span data-wikidata-claim-id="q134817$604AF47F-5ABE-4B57-933E-E298E6612F77" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P570"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span class="nowrap"><a href="/wiki/10_fevral" title="10 fevral">10 fevral</a> <a href="/wiki/1918" title="1918">1918</a></span></span><sup id="cite_ref-_c4520da5e94d68c2_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-_c4520da5e94d68c2-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-_234c281dc5a0b979_1-3" class="reference"><a href="#cite_note-_234c281dc5a0b979-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q134817#P570" class="extiw" title="d:Q134817">[…]</a></sup></span>, <span data-wikidata-claim-id="q134817$3847B9B0-BE57-42BC-B90A-460FCDF39DF4" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P20"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/B%C9%99yl%C9%99rb%C9%99yi_saray%C4%B1" title="Bəylərbəyi sarayı">Bəylərbəyi Sarayı</a></span>, <span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%C4%B0stanbul_vilay%C9%99ti" title="İstanbul vilayəti">İstanbul vilayəti</a></span><sup id="cite_ref-_23683065f8c4dd0c_5-3" class="reference"><a href="#cite_note-_23683065f8c4dd0c-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span>) — <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_sultanlar%C4%B1n%C4%B1n_siyah%C4%B1s%C4%B1" title="Osmanlı sultanlarının siyahısı">34-cü Osmanlı sultanı</a> və 113-cü <a href="/wiki/%C4%B0slam" title="İslam">İslam</a> <a href="/wiki/X%C9%99lif%C9%99" title="Xəlifə">xəlifəsi</a>. </p> <div id="toc" class="toc" role="navigation" aria-labelledby="mw-toc-heading"><input type="checkbox" role="button" id="toctogglecheckbox" class="toctogglecheckbox" style="display:none" /><div class="toctitle" lang="az" dir="ltr"><h2 id="mw-toc-heading">Mündəricat</h2><span class="toctogglespan"><label class="toctogglelabel" for="toctogglecheckbox"></label></span></div> <ul> <li class="toclevel-1 tocsection-1"><a href="#Həyatı"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Həyatı</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-2"><a href="#Şahzadəlik_illəri"><span class="tocnumber">1.1</span> <span class="toctext">Şahzadəlik illəri</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-3"><a href="#Səltənəti"><span class="tocnumber">1.2</span> <span class="toctext">Səltənəti</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-4"><a href="#İlk_illəri"><span class="tocnumber">1.2.1</span> <span class="toctext">İlk illəri</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-5"><a href="#Birinci_məşrutiyyət_dövrü"><span class="tocnumber">1.2.2</span> <span class="toctext">Birinci məşrutiyyət dövrü</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-6"><a href="#Mütləqiyyət_illəri"><span class="tocnumber">1.2.3</span> <span class="toctext">Mütləqiyyət illəri</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-7"><a href="#İkinci_məşrutiyyət_dövrü_və_Gənc_türklər_inqilabı"><span class="tocnumber">1.2.4</span> <span class="toctext">İkinci məşrutiyyət dövrü və Gənc türklər inqilabı</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-2 tocsection-8"><a href="#Taxtdan_endirilməsi"><span class="tocnumber">1.3</span> <span class="toctext">Taxtdan endirilməsi</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-9"><a href="#Sürgün_illəri"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Sürgün illəri</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-10"><a href="#Maraqlı_faktlar"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Maraqlı faktlar</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-11"><a href="#Ailəsi"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Ailəsi</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-12"><a href="#Hərəmxanası"><span class="tocnumber">4.1</span> <span class="toctext">Hərəmxanası</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-13"><a href="#Qadınəfəndilər"><span class="tocnumber">4.1.1</span> <span class="toctext">Qadınəfəndilər</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-14"><a href="#İqballar"><span class="tocnumber">4.1.2</span> <span class="toctext">İqballar</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-2 tocsection-15"><a href="#Oğlan_uşaqları"><span class="tocnumber">4.2</span> <span class="toctext">Oğlan uşaqları</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-16"><a href="#Qız_uşaqları"><span class="tocnumber">4.3</span> <span class="toctext">Qız uşaqları</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-17"><a href="#İstinadlar"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">İstinadlar</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-18"><a href="#Mənbə"><span class="tocnumber">6</span> <span class="toctext">Mənbə</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-19"><a href="#Həmçinin_bax"><span class="tocnumber">7</span> <span class="toctext">Həmçinin bax</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-20"><a href="#Xarici_keçidlər"><span class="tocnumber">8</span> <span class="toctext">Xarici keçidlər</span></a></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Həyatı"><span id="H.C9.99yat.C4.B1"></span>Həyatı</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=1" title="Həyatı bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=1" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Həyatı"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Şahzadəlik_illəri"><span id=".C5.9Eahzad.C9.99lik_ill.C9.99ri"></span>Şahzadəlik illəri</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=2" title="Şahzadəlik illəri bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=2" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Şahzadəlik illəri"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Abd%C3%BClhamid_II_of_Turkey.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Abd%C3%BClhamid_II_of_Turkey.jpg/199px-Abd%C3%BClhamid_II_of_Turkey.jpg" decoding="async" width="199" height="288" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Abd%C3%BClhamid_II_of_Turkey.jpg/298px-Abd%C3%BClhamid_II_of_Turkey.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Abd%C3%BClhamid_II_of_Turkey.jpg/397px-Abd%C3%BClhamid_II_of_Turkey.jpg 2x" data-file-width="1548" data-file-height="2243" /></a><figcaption>Əmisi <a href="/wiki/%C6%8Fbd%C3%BCl%C9%99ziz" title="Əbdüləziz">Sultan Əbdüləzizlə</a> çıxdığı Avropa səyahətində, 1867</figcaption></figure> <p>21 sentyabr 1842-ci ildə <a href="/wiki/Topqap%C4%B1_saray%C4%B1" title="Topqapı sarayı">Topqapı sarayında</a> dünyaya gəlmişdir. Atası <a href="/wiki/%C6%8Fbd%C3%BClm%C9%99cid" class="mw-redirect" title="Əbdülməcid">Sultan Əbdülməcid</a>, anası isə <a href="/wiki/Tirim%C3%BCjgan_Sultan" title="Tirimüjgan Sultan">Tirimüjgan Sultan</a> idi. 1847-ci ildə qardaşı <a href="/wiki/V_Murad" title="V Murad">Şahzadə Muradla</a> birlikdə möhtəşəm bir mərasimlə sünnət edilmişdir. 11 yaşında anası vəfat etmiş, bu səbəblə atasının digər xanımı olan <a href="/wiki/Rahim%C9%99_Pirist%C3%BC_Sultan" class="mw-redirect" title="Rahimə Piristü Sultan">Pirüstü Sultanın</a> himayəsində böyümüşdür. Sarayda xüsusi müəllimlərdən dərs aldı. <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_dili" class="mw-redirect" title="Osmanlı dili">Osmanlı türkcəsi</a> ilə yanaşı, <a href="/wiki/Fars_dili" title="Fars dili">fars</a>, <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99b_dili" title="Ərəb dili">ərəb</a> və <a href="/wiki/Frans%C4%B1z_dili" title="Fransız dili">fransız</a> dillərini öyrəndi. Uşaqlığı ana sevgisindən məhrum, atasından uzaq keçmişdir. Taxt namizədliyindən olduqca uzaq olduğu üçün sarayda gözlərdən kənar həyat yaşadı. Dövlət işləriylə yaxından maraqlansa da, düşüncələrini heç kəslə paylaşmırdı. Bu səbəblə saray əhli və dövlət adamları arasında çox da sevilmirdi. Yalnız əmisi <a href="/wiki/%C6%8Fbd%C3%BCl%C9%99ziz" title="Əbdüləziz">Sultan Əbdüləziz</a> ağlı və siyasi qabiliyyəti səbəbilə ona önəm verirdi. Belə ki, <a href="/wiki/Misir" title="Misir">Misir</a> və <a href="/wiki/Avropa" title="Avropa">Avropa</a> səyahətlərində onu da özüylə birlikdə aparmışdı. Şahzadəlik illəri olduqca sərbəst keçən Əbdülhəmid Əfəndi vaxtının çoxunu <a href="/wiki/Sar%C4%B1yer" title="Sarıyer">Sarıyerdəki</a> böyük köşkdə torpaq işləriylə keçirirdi. Burada <a href="/wiki/K%C9%99nd_t%C9%99s%C9%99rr%C3%BCfat%C4%B1" title="Kənd təsərrüfatı">kənd təsərrüfatı</a> və <a href="/wiki/Filiz" title="Filiz">dəmir filizi</a> mədənləri satın alaraq şəxsi təsərrüfatını yaratdı. <a href="/wiki/Birja" title="Birja">Birjada</a> böyük sərvət qazandı. Belə ki, taxta çıxanda şəxsi sərvəti 100 min qızıldan çox idi. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Səltənəti"><span id="S.C9.99lt.C9.99n.C9.99ti"></span>Səltənəti</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=3" title="Səltənəti bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=3" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Səltənəti"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="İlk_illəri"><span id=".C4.B0lk_ill.C9.99ri"></span>İlk illəri</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=4" title="İlk illəri bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=4" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İlk illəri"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">Konstitusiyaya</a> əsaslanan idarəçilik forması qurmaq istəyən və bu səbəblə <a href="/wiki/%C6%8Fbd%C3%BCl%C9%99ziz" title="Əbdüləziz">Sultan Əbdüləziz</a> və <a href="/wiki/V_Murad" title="V Murad">Sultan Muradı</a> taxtdan endirən <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_%C5%9E%C9%99fiq_Mithat_Pa%C5%9Fa" class="mw-redirect" title="Əhməd Şəfiq Mithat Paşa">Mithat Paşa</a> və dostlarıyla razılığa gələn Əbdülhəmid Əfəndi 31 avqust 1876-cı ildə <a href="/wiki/C%C3%BCm%C9%99_ax%C5%9Fam%C4%B1" title="Cümə axşamı">cümə axşamı</a> günü taxta çıxdı. Bu əsnada dövlət dərin böhran içərisində idi. <a href="/wiki/%C6%8Fbd%C3%BCl%C9%99ziz" title="Əbdüləziz">Sultan Əbdüləziz</a> dövründə başlayan <a href="/wiki/Bolqarlar" title="Bolqarlar">bolqar</a> və <a href="/wiki/Bo%C5%9Fnaklar" title="Boşnaklar">boşnak</a> üsyanlarına <a href="/wiki/V_Murad" title="V Murad">Sultan Murad</a> dövründə <a href="/wiki/Serbl%C9%99r" title="Serblər">serb</a> və <a href="/wiki/Albanlar" title="Albanlar">alban</a> ayaqlanmaları da qoşuldu. Bu üsyanları pərdə arxasından dəstəkləyən <a href="/wiki/Rusiya_imperiyas%C4%B1" title="Rusiya imperiyası">Rusiya imperiyası</a> <i>"Şərq məsələsi"</i>nin həllində maraqlı idi. Dövlət isə düşdüyü maliyyə çətinlikləri səbəbilə üsyanları yatıra bilmirdi. <a href="/wiki/%C6%8Fbd%C3%BCl%C9%99ziz" title="Əbdüləziz">Sultan Əbdüləzizin</a> son illərində <a href="/wiki/Mahmud_N%C9%99dim_Pa%C5%9Fa" title="Mahmud Nədim Paşa">Mahmud Nədim Paşanın</a> xarici borcların faiz dərəcələrini aşağı endirmək qərarı isə <a href="/wiki/Avropa" title="Avropa">Avropada</a> böyük etirazlara səbəb olmuşdu. Avropa ictimaiyyəti <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Osmanlı İmperiyası">Osmanlı dövləti</a> əleyhinə çevrilmişdi. </p><p>Bu şəraitdə taxta çıxan Sultan Əbdülhəmid Osmanlı tarixində o günə qədər görülməmiş bir çox addımlar atdı. Əsgərlərlə, məclis üzvləri ilə və üləmadan bir çox alimlə görüşlər keçirir, <a href="/wiki/Y%C4%B1ld%C4%B1z_saray%C4%B1" title="Yıldız sarayı">Yıldız sarayında</a> iftar gecələri təşkil edirdi. Hərbi hospitalda Balkan cəbhəsindən gələn yaralıları şəxsən ziyarət edərək hədiyyələr paylayır, <a href="/wiki/S%C9%99dr%C9%99z%C9%99m" class="mw-redirect" title="Sədrəzəm">sədrəzəm</a> və nazirlərlə birlikdə məscidləri gəzərək əhaliylə birlikdə <a href="/wiki/Namaz" title="Namaz">namaz</a> qılırdı. </p><p>Yeni sultanın bu kimi hərəkətləri əhali və ordu mənsubları arasında məmnunluq hissi yaratdı. Hamıda və xüsusilə də, orduda yüksək əhvali-ruhiyyə müşahidə olundu. <a href="/wiki/Serbl%C9%99r" title="Serblər">Serblərlə</a> gedən döyüşlərdə <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_ordusu" title="Osmanlı ordusu">Osmanlı ordusu</a> önəmli qələbələr qazandı. Ancaq <a href="/wiki/Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusiya İmperiyası">Rusiyanın</a> göndərdiyi ultimatom səbəbilə <a href="/wiki/Serbl%C9%99r" title="Serblər">serblərlə</a> 3 aylıq atəşkəs imzalandı. <a href="/wiki/%C4%B0ngilt%C9%99r%C9%99" title="İngiltərə">İngiltərə</a> isə <i>"Şərq məsələsi"</i>nin <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbulda</a> toplanacaq bir konfransda müzakirə olunmasını istədi. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Birinci_məşrutiyyət_dövrü"><span id="Birinci_m.C9.99.C5.9Frutiyy.C9.99t_d.C3.B6vr.C3.BC"></span>Birinci məşrutiyyət dövrü</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=5" title="Birinci məşrutiyyət dövrü bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=5" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Birinci məşrutiyyət dövrü"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bu əsnada sultanla hökumət arasında mabeyn katiblərinin təyini məsələsində ilk anlaşmazlıq çıxmışdı. Sultan Əbdülhəmid <a href="/wiki/S%C9%99dr%C9%99z%C9%99m" class="mw-redirect" title="Sədrəzəm">sədrəzəm</a> <a href="/wiki/Mehmed_R%C3%BC%C5%9Fd%C3%BC_Pa%C5%9Fa" title="Mehmed Rüşdü Paşa">Mehmed Rüşdü Paşanın</a> istefasını qəbul etmədi. <a href="/wiki/Serbl%C9%99r" title="Serblər">Serblərlə</a> sülh imzalanmasını istəməyən bir qrup iğtişaşçı isə <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_%C5%9E%C9%99fiq_Mithat_Pa%C5%9Fa" class="mw-redirect" title="Əhməd Şəfiq Mithat Paşa">Mithat Paşa</a> və dostlarını öldürüb, Sultan Əbdülhəmidi taxtdan endirməyə cəhd etdilər. 400 nəfər gözaltına alındı. <a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">Konstitusiya</a> hazırlığı üçün <a href="/wiki/M%C3%BCs%C9%99lman" title="Müsəlman">müsəlman</a> və qeyri-müsəlmanlardan bir komitə quruldu. Bu əsnada <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_%C5%9E%C9%99fiq_Mithat_Pa%C5%9Fa" class="mw-redirect" title="Əhməd Şəfiq Mithat Paşa">Mithat Paşa</a> ilə anlaşmazlığa düşən <a href="/wiki/S%C9%99dr%C9%99z%C9%99m" class="mw-redirect" title="Sədrəzəm">sədrəzəm</a> <a href="/wiki/Mehmed_R%C3%BC%C5%9Fd%C3%BC_Pa%C5%9Fa" title="Mehmed Rüşdü Paşa">Mehmed Rüşdü Paşa</a> istefa verdi. 19 dekabr 1876-cı ildə <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_%C5%9E%C9%99fiq_Mithat_Pa%C5%9Fa" class="mw-redirect" title="Əhməd Şəfiq Mithat Paşa">Mithat Paşa</a> <a href="/wiki/S%C9%99dr%C9%99z%C9%99m" class="mw-redirect" title="Sədrəzəm">sədarətə</a> gətirildi. 4 gün sonra isə <a href="/wiki/%C4%B0ngilt%C9%99r%C9%99" title="İngiltərə">İngiltərənin</a> təklifini qəbul edən dövlətlər <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbuldakı</a> konfransda toplandı. Həmin gün 101 top atəşi ilə <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_imperiyas%C4%B1" title="Osmanlı imperiyası">Osmanlı imperiyasının</a> ilk <a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">konstitusiyası</a> qəbul edildi (23 dekabr 1876). </p><p>Tələm-tələsik hazırlanaraq <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbul</a> konfransının toplandığı gün elan edilən <a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">konstitusiya</a> ilə, qərb dövlətlərinin ekstremal istəklərinin qarşısı alınmaq istənildi. Ancaq qərb dövlətləri buna əhəmiyyət vermədi. Daha öncə <a href="/wiki/Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusiya İmperiyası">Rusiya</a> səfirliyində müzakirə edilərək hazırlanan təkliflər qəbul edilməsi üçün <a href="/w/index.php?title=Bab-%C4%B1_%C6%8Fli&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bab-ı Əli (səhifə mövcud deyil)">Bab-ı Əliyə</a> təqdim edildi. <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_imperiyas%C4%B1" title="Osmanlı imperiyası">Osmanlı imperiyasının</a> suverenliyini təhlükəyə atan bu təkliflər 18 yanvar 1877-ci ildə toplanan 180 nəfərlik Məclis-i Ümumidə müzakirə edilərək səsvermə yolu ilə rədd edildi. Gələn əcnəbi elçilər öz yerlərinə vəkil qoyaraq <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbuldan</a> ayrıldılar. <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_%C5%9E%C9%99fiq_Mithat_Pa%C5%9Fa" class="mw-redirect" title="Əhməd Şəfiq Mithat Paşa">Mithat Paşa</a> <a href="/wiki/%C4%B0ngilt%C9%99r%C9%99" title="İngiltərə">İngiltərəyə</a>, <a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">konstitusiyanın</a> tam tədbiq edilməsi şəraitində qərb dövlətləriylə razılığa gələcəyini bildirdi. <a href="/wiki/%C4%B0ngilt%C9%99r%C9%99" title="İngiltərə">İngiltərə</a> hökuməti isə <a href="/wiki/London" title="London">Londonda</a> yeni bir konfransın toplanması üçün danışıqlara başladı. <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_%C5%9E%C9%99fiq_Mithat_Pa%C5%9Fa" class="mw-redirect" title="Əhməd Şəfiq Mithat Paşa">Mithat Paşa</a> istər bu hərəkətləri, istərsə də <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_s%C3%BClal%C9%99si" class="mw-redirect" title="Osmanlı sülaləsi">Osmanlı sülaləsini</a> devirərək öz ailəsini taxta çıxarmaq istəməsi haqqında yayılan şayiələr səbəbilə vəzifədən alınaraq 5 fevral 1877-ci ildə ölkədən sürgün edildi. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:London_news_c1877_-_scanned_constantinopole(1996)-Opening_of_the_first_parlement.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/London_news_c1877_-_scanned_constantinopole%281996%29-Opening_of_the_first_parlement.png/266px-London_news_c1877_-_scanned_constantinopole%281996%29-Opening_of_the_first_parlement.png" decoding="async" width="266" height="263" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/London_news_c1877_-_scanned_constantinopole%281996%29-Opening_of_the_first_parlement.png/399px-London_news_c1877_-_scanned_constantinopole%281996%29-Opening_of_the_first_parlement.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1b/London_news_c1877_-_scanned_constantinopole%281996%29-Opening_of_the_first_parlement.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="395" /></a><figcaption><a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">Məclis-i Məbusanın</a> açılış mərasimi, 1877</figcaption></figure> <p>Sultan Əbdülhəmid <a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">konstitusiyanın</a> yaradıcısı olan <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_%C5%9E%C9%99fiq_Mithat_Pa%C5%9Fa" class="mw-redirect" title="Əhməd Şəfiq Mithat Paşa">Mithat Paşanı</a> ölkədən qovsa da, <a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">konstitusiyalı</a> idarəçilik formasından imtina etmədi. <a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">Konstitusiyaya</a> əsasən seçimlər növbəti 3 ay içində keçirildi və 19 mart 1877-ci ildə <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclis</a> şəxsən <a href="/wiki/Sultan" title="Sultan">sultan</a> tərəfindən açıldı. 141 üzvdən ibarət olan Osmanlı tarixinin ilk parlamentində 115 nəfər millət vəkili, qalan 26 nəfər isə əyanlar <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclisindən</a> seçilmişdi. Millət vəkillərinin 69-u <a href="/wiki/M%C3%BCs%C9%99lman" title="Müsəlman">müsəlman</a>, 46-sı isə qeyri-müsəlman idi. </p><p><a href="/wiki/%C4%B0ngilt%C9%99r%C9%99" title="İngiltərə">İngiltərənin</a> təşəbbüsü ilə toplanan <a href="/wiki/London" title="London">London</a> konfransı hazırladıqları yeni təklifləri 31 martda imzalayaraq qəbul edilməsi üçün 3 apreldə <a href="/w/index.php?title=Bab-%C4%B1_%C6%8Fli&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bab-ı Əli (səhifə mövcud deyil)">Bab-ı Əliyə</a> təqdim etdi. Ağır şərtlərdən ibarət bu protokol sultanın istəyilə <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclisdə</a> müzakirə edilidi və yenə qəbul edilmədi. Vəziyyət 12 apreldə hökumət tərəfindən qərb dövlətlərinə bildirildi. Beləliklə, əsas istəyinə çatan <a href="/wiki/Rusiya_imperiyas%C4%B1" title="Rusiya imperiyası">Rusiya imperiyası</a> 24 apreldə <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_imperiyas%C4%B1" title="Osmanlı imperiyası">Osmanlı imperiyasına</a> müharibə elan etdi. <a href="/wiki/Rum%C4%B1nlar" title="Rumınlar">Ruminlər</a>, <a href="/wiki/Serbl%C9%99r" title="Serblər">serblər</a>, <a href="/wiki/Bolqarlar" title="Bolqarlar">bolqarlar</a> və <a href="/wiki/Albanlar" title="Albanlar">albanlar</a> <a href="/wiki/Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusiya İmperiyası">Rusiyanın</a> yanında yer aldılar. Maliyyə və hərbi baxımdan olduqca pis vəziyyətdə olan <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_imperiyas%C4%B1" title="Osmanlı imperiyası">Osmanlı imperiyası</a> xaricdən də dəstək ala bilmədi. Plevnedə <a href="/wiki/Qazi_Osman_Pa%C5%9Fa" title="Qazi Osman Paşa">Qazi Osman Paşanın</a>, <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99rq" title="Şərq">şərq</a> cəbhəsində isə <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_Muxtar_Pa%C5%9Fa" title="Əhməd Muxtar Paşa">Əhməd Muxtar Paşanın</a> fövqəladə zəfərləri belə, müharibənin gedişatını düzəldə bilmədi. <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_ordusu" title="Osmanlı ordusu">Osmanlı orduları</a> cəbhədən çəkilməyə başladı. Onların ardından on minlərlə <a href="/wiki/M%C3%BCs%C9%99lman" title="Müsəlman">müsəlman</a> <a href="/wiki/T%C3%BCrkl%C9%99r" class="mw-redirect" title="Türklər">türk</a> əhalisi də <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbula</a> köç etdi. Gələn mühacirlər hazırlanan xüsusi layihə əsasında <a href="/wiki/Ki%C3%A7ik_Asiya" title="Kiçik Asiya">Anadolunun</a> müxtəlif bölgələrində yerləşdirildi. Ölkənin olduqca çətin olan bu günlərində, yeganə qanunverici orqan hesab edilən <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclis</a> isə <a href="/wiki/Anarxiya" title="Anarxiya">anarxiya</a> vəziyyətində idi. </p><p>Qurulan bu ilk <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclis</a> siyasi partiyalar yerinə, milliyyətçi qrupların mübarizə meydanına çevrilmişdi. <a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">Konstitusiyanın</a> təmin etdiyi şəxsi azadlıq hüququ, ölkənin qeyri-müsəlman əhalisi tərəfindən milli azadlıq və hətta <a href="/wiki/Muxtariyy%C9%99t" title="Muxtariyyət">muxtariyyət</a> hüququ olaraq qəbul edilirdi. Yenə <a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">konstitusiyaya</a> görə, rəsmi dil <a href="/wiki/T%C3%BCrk_dili" title="Türk dili">türk dili</a> olsa da, <a href="/wiki/Erm%C9%99ni_dili" title="Erməni dili">erməni</a> və <a href="/wiki/Yunan_dili" title="Yunan dili">yunan</a> vəkillər öz dillərinin də rəsmi dil olaraq qəbul edilməsini istəyirdi. Hər millət vəkili mənsub olduğu millətlərin problemləri ilə məşğul olurdu. <a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">Konstitusiyaya</a> uyğun olaraq seçilən ikinci <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclis</a> isə 1878-ci ilin yanvarında toplandı. <a href="/wiki/Ruslar" title="Ruslar">Rusların</a> <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbula</a> doğru irəlilədiyi bu günlərdə müxalif qüvvələrdən ibarət bir qrup vəkil, başda <a href="/wiki/S%C9%99dr%C9%99z%C9%99m" class="mw-redirect" title="Sədrəzəm">sədrəzəm</a> olmaqla hökumət kabinetinin istehfasını və müharibədə məğlubiyyətə səbəb olan ordu rəhbərlərinin hərb divanında mühakimə edilməsini tələb etdilər. </p><p>Sultan Əbdülhəmid isə <a href="/wiki/%C4%B0brahim_%C6%8Fth%C9%99m_Pa%C5%9Fa" title="İbrahim Əthəm Paşa">İbrahim Əthəm Paşanın</a> yerinə <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_H%C9%99mdi_Pa%C5%9Fa" title="Əhməd Həmdi Paşa">Əhməd Həmdi Paşanı</a> <a href="/wiki/S%C9%99dr%C9%99z%C9%99m" class="mw-redirect" title="Sədrəzəm">sədarətə</a> gətirdi (11 yanvar 1878). <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">Məclis</a> isə hər bir nazirin <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclisdə</a> hesabat verməsini və ordu rəhbərlərinin mühakimə edilməsinində təkid edirdi. 22 yanvarda buna dair bir qərar qəbul edildi. Sultan, <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclis</a> rəhbəri <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_V%C9%99fik_pa%C5%9Fa" title="Əhməd Vəfik paşa">Əhməd Vəfik Paşanı</a> <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclisə</a> göndərərək, tamamilə <a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">konstitusiyaya</a> bağlı olduğunu və <a href="/wiki/S%C9%99dr%C9%99z%C9%99m" class="mw-redirect" title="Sədrəzəm">sədarət</a> orqanını da ləğv edə biləcəyini bildirdi. Sultanın bu sözlərinə baxmayaraq <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclisdə</a> şiddətli mübahisələr davam etdi. Sultan Əbdülhəmid <a href="/wiki/Ruslar" title="Ruslar">rusların</a> <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbula</a> yaxınlaşdığı bu günlərdə <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclisdən</a> bir qərar gözləsə də, bu məsələdə <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclis</a> tək bir qərar belə qəbul edə bilmirdi. Sultan, <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclisin</a> istədiyi adamları hökumətdən uzaqlaşdırmağa çalışan <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_H%C9%99mdi_Pa%C5%9Fa" title="Əhməd Həmdi Paşa">Əhməd Həmdi Paşanı</a> vəzifədən aldı və yerinə <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_V%C9%99fik_pa%C5%9Fa" title="Əhməd Vəfik paşa">Əhməd Vəfik Paşa</a> baş vəkil olaraq təyin edildi (4 fevral 1878). Baş vəkilin vəzifələri <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclisin</a> qəbul etdiyi qanunları sultana bildirmək və nazirlər kabinetinin fəaliyyətini tənzimləməklə məhdudlaşmışdı.Bu əsnada <a href="/wiki/Ruslar" title="Ruslar">ruslarla</a> <a href="/wiki/%C6%8Fdirn%C9%99" title="Ədirnə">Ədirnədə</a> müvəqqəti atəşkəs imzalandı (19 fevral 1878). </p><p>Sultan Əbdülhəmid <a href="/wiki/Ruslar" title="Ruslar">ruslarla</a> sülh danışıqlarına hazırlıq üçün sarayda fövqəladə <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclis</a> topladı. <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">Məclisə</a> parlamentdən də 5 nəfər qatılmışdı. Baş vəkil <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_V%C9%99fik_pa%C5%9Fa" title="Əhməd Vəfik paşa">Əhməd Vəfik Paşa</a> <a href="/wiki/Ruslar" title="Ruslar">rusların</a> təklif etdiyi sülh şərtlərini bildirdi və <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclisdə</a> iştirak edənlərin fikirlərini aldı. Hamının sülhpərəst münasibət bildirməsinin ardından vəkillərdən Əhməd Əfəndi birdən ayağa qalxdı və sultanı görülməmiş bir şəkildə təqsirləndirərək <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclisin</a> olmadığını bildirdi. Sultan Əbdülhəmid isə vəkilə şəxsən cavab verərək, bu müharibənin səbəbkarı olmadığını, sadəcə vəzifəsinə uyğun olaraq <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclisin</a> qərarlarını təsdiq etdiyini və bunun üçün millətindən mükafat gözlədiyini bildirdi və sözü xəzinə naziri <a href="/wiki/Mehmed_S%C9%99id_Pa%C5%9Fa" title="Mehmed Səid Paşa">Mehmed Səid Paşaya</a> verdi. <a href="/wiki/Mehmed_S%C9%99id_Pa%C5%9Fa" title="Mehmed Səid Paşa">Səid Paşa</a> müharibənin necə başladığını və sarayın müharibənin gedişatına qarışmadığını bildirdi. Ancaq Əhməd Əfəndinin sultanı təqsirləndirən fikirlərində təkid etməsinin ardından Sultan Əbdülhəmid yenidən sözü aldı. Bütün bunların qəsdən söyləndiyini iddia edərək, özünün sadəcə vəzifəsini yerinə yetirdiyini təkrarladı. <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">Məclis</a> vəkilinin sultana qarşı bu qədər sərt şəkildə çıxışını həzm edə bilməyən Sultan Əbdülhəmid <i>"Mən bundan sonra Sultan Mahmudun yolundan getməyə məcburam"</i> dedi və <a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">konstitusiyanın</a> ona verdiyi hüquqa əsasən, 13 fevral 1878 tarixində <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">Məclis-i Məbusanı</a> müddətsiz olaraq tətilə yolladı. Buna baxmayaraq <a href="/wiki/M%C3%BCtl%C9%99q_Monarxiya" class="mw-redirect" title="Mütləq Monarxiya">mütləqiyyətə</a> qayıtmadı və qəbul etdiyi bütün qanunlarda məşrutiyyət və <a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">konstitusiyadan</a> tez-tez bəhs etdi. 10 ay 25 gün davam edən bu ilk <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclis</a> dövründən sonra <a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">konstitusiyalı</a> idarəçilik sistemi sadəcə sözdə qaldı və dövlət idarəsi getdikcə Sultan Əbdülhəmidin əlində cəmlənməyə başladı. 3 mart 1878-ci ildə <a href="/wiki/Ruslar" title="Ruslar">ruslarla</a> <a href="/wiki/San-Stefano_s%C3%BClh_m%C3%BCqavil%C9%99si" title="San-Stefano sülh müqaviləsi">San-Stefano sülhü</a> imzalandı. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Mütləqiyyət_illəri"><span id="M.C3.BCtl.C9.99qiyy.C9.99t_ill.C9.99ri"></span>Mütləqiyyət illəri</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=6" title="Mütləqiyyət illəri bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=6" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Mütləqiyyət illəri"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%C4%B0ngilt%C9%99r%C9%99" title="İngiltərə">İngiltərə</a>, <a href="/wiki/Paris" title="Paris">Paris</a> sülhünün şərtlərinə zidd olması səbəbilə <a href="/wiki/San-Stefano_s%C3%BClh_m%C3%BCqavil%C9%99si" title="San-Stefano sülh müqaviləsi">San-Stefano müqaviləsinin</a> beynəlxalq bir konfransda yenidən müzakirə edilməsini tələb etdi. <a href="/wiki/Avstriya-Macar%C4%B1stan" title="Avstriya-Macarıstan">Avstriya</a> və <a href="/wiki/Almaniya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Almaniya İmperiyası">Almaniyanın</a> da dəstəyi ilə <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlin</a> konfransı hazırlıqları davam edərkən <a href="/wiki/%C4%B0ngilt%C9%99r%C9%99" title="İngiltərə">İngiltərə</a> <a href="/wiki/Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusiya İmperiyası">Rusiya</a> ilə gizlicə razılığa gəldi. Gizli danışıqların sonunda, <a href="/wiki/Kipr_(ada)" title="Kipr (ada)">Kiprin</a> idarəsini müvəqqəti olaraq <a href="/wiki/%C4%B0ngilt%C9%99r%C9%99" title="İngiltərə">İngiltərəyə</a> təhvil verən sülh müqaviləsi 4 iyunda imzalandı. Sultan Əbdülhəmid isə hökumətin tələm-tələsik imzaladığı bu sülhü təsdiqləməmək üçün çox mübarizə apardı. <a href="/wiki/%C4%B0ngilisl%C9%99r" title="İngilislər">İngilislərin</a> hərbi hədə-qorxusundan sonra sultan, <a href="/wiki/Kipr_(ada)" title="Kipr (ada)">Kiprin</a> idarəçilik sisteminin dəyişdirilməməsi haqqında <a href="/wiki/%C4%B0ngilt%C9%99r%C9%99" title="İngiltərə">İngiltərədən</a> yazılı sənəd alaraq sülhü təsdiqlədi. Osmanlı diplomatiyası <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlin</a> konfransında vəd edilən hərbi dəstək uğruna <a href="/wiki/Kipr_(ada)" title="Kipr (ada)">Kipr adasını</a> əldən çıxarmışdı. Sultan Əbdülhəmid isə bu konfransın Osmanlı torpaqlarını masa arxasında bölüşdürmək üçün çağırıldığına inanırdı. Ancaq konfrans gözlənildiyi kimi keçmədi. <a href="/wiki/%C4%B0ngilt%C9%99r%C9%99" title="İngiltərə">İngiltərə</a> vəd etdiyi hərbi dəstəyi vermədi. 13 iyulda imzalanan <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlin</a> müqaviləsi ilə böyük miqyasda torpaq itirilmiş, <a href="/wiki/Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusiya İmperiyası">Rusiyaya</a> qarşı isə olduqca yüklü miqdarda döyüş təzminatı ödəmək qəbul edilmişdi. Bundan başqa <a href="/wiki/Kipr_(ada)" title="Kipr (ada)">Kiprin</a> <a href="/wiki/%C4%B0ngilt%C9%99r%C9%99" title="İngiltərə">İngiltərəyə</a> tərk edilməsi, digər dövlətləri də bu məsələdə şirnikləndirdi. <a href="/wiki/%C4%B0ngilt%C9%99r%C9%99" title="İngiltərə">İngiltərənin</a> təşviqi ilə <a href="/wiki/Bosniya_v%C9%99_Herseqovina" title="Bosniya və Herseqovina">Bosniya-Herseqovinanın</a> idarəsi <a href="/wiki/Avstriya-Macar%C4%B1stan" title="Avstriya-Macarıstan">Avstriyaya</a> verildi. 1881-ci ildə <a href="/wiki/Fransa" title="Fransa">Fransa</a> <a href="/wiki/Tunis" title="Tunis">Tunisə</a>, ertəsi il isə <a href="/wiki/%C4%B0ngilt%C9%99r%C9%99" title="İngiltərə">İngiltərə</a> <a href="/wiki/Misir" title="Misir">Misirə</a> əl qoydu. <a href="/wiki/Bolqarlar" title="Bolqarlar">Bolqarlar</a> isə 1885-ci ildə şərqi <a href="/wiki/Rumeli_%C9%99yal%C9%99ti" title="Rumeli əyaləti">Rumeli</a> torpaqlarını işğal etdilər. </p><p>Hadisələrin bu şəkildə irəliləməsində Sultan Əbdülhəmidin payı demək olar ki, yox idi. Sultan isə bütün bu olanların səbəbini yanlış aparılan xarici siyasətdə görürdü. Bu gedişatı dayandırmaq üçün Sultan Əbdülhəmid əvvəlcə düzgün xarici siyasət qurmaq üçün hökumət kabinetindən müvafiz raportlar aldı. Ancaq daxildə baş verən bəzi siyasi hadisələr onun beynində olan şübhələri daha da gücləndirdi. Xüsusilə də, böyük dövlətlərin müxtəlif yollarla Osmanlı dövlət adamlarını ələ almasından çəkinən Sultan Əbdülhəmid müəyyən tədbirlər aldı. <a href="/w/index.php?title=Bab-%C4%B1_%C6%8Fli&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bab-ı Əli (səhifə mövcud deyil)">Bab-ı Əliyə</a> inanmadığı üçün <a href="/wiki/Qazi_Osman_Pa%C5%9Fa" title="Qazi Osman Paşa">Qazi Osman Paşa</a> və <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_C%C3%B6vd%C9%99t_pa%C5%9Fa" title="Əhməd Cövdət paşa">Əhməd Cövdət Paşa</a> kimi mühafizəkar və dürüst dövlət adamlarının dəstəyilə idarəni öz əlinə alaraq <a href="/wiki/Y%C4%B1ld%C4%B1z_saray%C4%B1" title="Yıldız sarayı">Yıldız sarayında</a> cəmlədi. Özündən əvvəlki iki sultanın çevrilişlə taxtdn endirilməsi, onda özünün də devrilməsi qorxusunu yaratmışdı. <a href="/wiki/Masonluq" title="Masonluq">Mason</a> qüvvələrinin <a href="/wiki/V_Murad" title="V Murad">Sultan Muradı</a> yenidən taxta çıxarma cəhdləri və bu məqsədlə baş tutan <a href="/wiki/%C6%8Fli_Suavi" title="Əli Suavi">Əli Suavinin</a> rəhbərlik etdiyi <a href="/wiki/%C3%87%C4%B1ra%C4%9Fan_hadis%C9%99si" title="Çırağan hadisəsi">Çırağan hadisəsi</a> və Kleanti-Skaliyeri komitəsinin fəaliyyəti bu şübhələrini daha da artırdı. Bu səbəblə dövlətin içərisində baş verənləri öyrənmək üçün güclü bir kəşfiyyat təşkilatı qurdu. </p><p>Sultan Əbdülhəmid bu səbəblə ölkədə sərt bir daxili siyasət yürütdü. <a href="/wiki/%C6%8Fbd%C3%BCl%C9%99ziz" title="Əbdüləziz">Sultan Əbdüləzizin</a> ölümündən məsul olan <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_%C5%9E%C9%99fiq_Mithat_Pa%C5%9Fa" class="mw-redirect" title="Əhməd Şəfiq Mithat Paşa">Mithat Paşa</a> və adamları <a href="/wiki/Y%C4%B1ld%C4%B1z_saray%C4%B1" title="Yıldız sarayı">Yıldız sarayında</a> qurulan xüsusi məhkəmədə (<a href="/wiki/Ulduz_m%C9%99hk%C9%99m%C9%99si" title="Ulduz məhkəməsi">Ulduz məhkəmələri</a>) mühakimə edildilər və ölüm hökmü ilə cəzalandırıldılar. Ancaq sultan ölüm hökmlərini ömürlük həbsə çevirdi. Xarici qüvvələrin daxildə yaratmaq istədiyi qarışıqlıqlarda vasitəçi olan mətbuatı məhdudlaşdırmaq üçün <a href="/wiki/Senzura" title="Senzura">senzuradan</a> istifadə etdi. Digər yandan dövlətin maliyyə vəziyyətinə zərbə vuran müharibədən uzaq durdu və səltənəti boyunca güclü maliyyə siyasəti yürütdü. <a href="/wiki/%C6%8Fbd%C3%BCl%C9%99ziz" title="Əbdüləziz">Sultan Əbdüləzizdən</a> fərqli olaraq, bir çox dövlət məsələlərini dövlət xəzinəsindən deyil, öz şəxsi sərvətindən qarşıladı. Sarayın məsrəfləri isə minimuma endirildi. Kənizlərlə dolu saray həyatından uzaq, olduqca sadə bir həyat yaşadı. </p><p>Sultan Əbdülhəmid iqtisadi sahədə özündən əvvəlki sultanların dövlətə yüklədiyi xarici borcların ödənilməsinə önəm verdi. Taxta çıxdığı il, 1854–1874-cü illər ərzində yığılan xarici borcların miqdarı və faizləri dövlətin illik gəlirinin yarısını keçmişdi. Xarici siyasətdə müneçilik törədən bu borclardan dərhal azad olmaq istəyirdi. Avropalı kreditorların təmsilçiləri ilə 20 dekabr 1881-ci ildə bir razılıq imzalandı. <i>Məhərrəm qanunnaməsi</i> adlanan bu razılıqla borclu ölkələrə, müəyyən dövlət gəlirlərinin toplanması imtiyazı daşıyan <i>Düyun-i Ümumiyyə idarəsini</i> yaratma hüququ verildi. Beləliklə, <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_imperiyas%C4%B1" title="Osmanlı imperiyası">Osmanlı imperiyasının</a> qərb dünyasındakı prestiji olduqca artdı. Ancaq razılıqdakı bəzi maddələr səbəbilə borc sənədindəki faiz dərəcələri artdı və əvvəlki qədər olmasa da, yenidən xarici borclanmaya gedildi. Dövlət gəlirlərinin 30%-i borcların və faizlərin ödənilməsinə ayrılsa da, köhnə borclar ödənilib bitmədi. Ancaq alınan yeni borcların demək olar ki, hamısı geri qaytarıldı və maliyyə vəziyyəti nisbətən yüngülləşdi. Xarici borclanmalara qarşılıq olaraq ölkənin yeraltı və yerüstü sərvətlərindən istifadə hüququ <a href="/wiki/%C4%B0ngilisl%C9%99r" title="İngilislər">ingilis</a>, <a href="/wiki/Frans%C4%B1zlar" title="Fransızlar">fransız</a> və <a href="/wiki/Almanlar" title="Almanlar">alman</a> şirkətlərinə verildi. İngilis sərmayəsi ilə fəaliyyətini davam etdirən Osmanlı bankına yüksək səlahiyyətlər verilərək ölkə iqtisadiyyatının yoxlanılması təmin edildi. Xarici şirkətlər arasında dövlət gəlirlərinin və müəyyən təsərrüfat sahələrinin bölüşdürülməsi əcnəbi dövlətlər arasında amansız rəqabətə səbəb olmuşdu. Dəmir yolu sənayesindəki rəqabət <a href="/wiki/Almaniya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Almaniya İmperiyası">Almaniyanın</a> xeyrinə nəticələnmişdi. İslam dünyası ilə əlaqələrini gücləndirməyə çalışan Sultan Əbdülhəmid <a href="/wiki/Almaniya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Almaniya İmperiyası">Almaniyadan</a> aldığı maliyyə dəstəyi ilə 1888-ci ildə Heydərpaşa-İzmit dəmiryolu xəttini <a href="/wiki/Ankara" title="Ankara">Ankaraya</a> qədər uzatmağa cəhd etdi. 1902-ci ildə <a href="/wiki/Ankara" title="Ankara">Ankara</a> ilə <a href="/wiki/Ba%C4%9Fdad" title="Bağdad">Bağdadı</a> birləşdirəcək dəmir yolu xəttinin inşaatını da almanlara həvalə etmişdi. </p><p>Sultan Əbdülhəmidin ən uğurlu yanı isə xarici siyasəti oldu. Dünyadakı siyasi gedişatı yaxından izləmək üçün sarayda məlumat mərkəzi yaratdı. <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_imperiyas%C4%B1" title="Osmanlı imperiyası">Osmanlı imperiyası</a> ilə bağlı bütün dünyada çıxan məqalələr və xaricdəki təmsilçilərdən sultana göndərilən raportlar burada toplanır və dəyərləndirilirdi. Xarici siyasətdə əsas məqsəd imperiyasnın sülh şəraitində yaşamasını təmin etmək idi. Sultan Əbdülhəmid Avropa dövlətlərinin Osmanlı üzərində qurduğu planlardan yetərincə istifadə edirdi. Belə ki, beynəlxalq aləmdə baş verən dəyişiklər zamanı onun yeritdiyi xarici siyasət də öz istiqamətini dəyişirdi. Bu səbəblə heç bir dövlətlə uzunmüddətli razılığa gəlmirdi. <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_imperiyas%C4%B1" title="Osmanlı imperiyası">Osmanlı imperiyasının</a> varlığı üçün ən böyük təhlükə hesab etdiyi <a href="/wiki/%C4%B0ngilt%C9%99r%C9%99" title="İngiltərə">İngiltərəyə</a> qarşı <a href="/wiki/Rusiya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusiya İmperiyası">Rusiya</a> ilə yaxınlaşdı. <a href="/wiki/Misir" title="Misir">Misirdə</a> və şimali Afrikadakı torpaqları üzərində <a href="/wiki/%C4%B0ngilt%C9%99r%C9%99" title="İngiltərə">İngiltərə</a>, <a href="/wiki/%C4%B0taliya" title="İtaliya">İtaliya</a> və <a href="/wiki/Fransa" title="Fransa">Fransanı</a> rəqibə çevirdi. <a href="/wiki/Balkan_yar%C4%B1madas%C4%B1" title="Balkan yarımadası">Balkan yarımadasındakı</a> millətlərin Osmanlı əleyhində birləşməsinin qarşısını almaq üçün aralarındakı dini fərqliliklərdən istifadə etdi. </p><p>Sultan Əbdülhəmid, xarici təhlükələrə qarşı dövlətin təbii dayanağı olan müsəlman təbəqəyə arxalanırdı. <a href="/wiki/%C4%B0ngilt%C9%99r%C9%99" title="İngiltərə">İngiltərənin</a> <a href="/wiki/Misir" title="Misir">Misirdə</a> və <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99bistan_yar%C4%B1madas%C4%B1" title="Ərəbistan yarımadası">Ərəbistanda</a> elmi araşdırma adı altında göstərdiyi anti-Osmanlı fəaliyyətini yaxından izləyirdi. <a href="/wiki/%C4%B0ngilisl%C9%99r" title="İngilislər">İngilislərin</a> <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99bl%C9%99r" title="Ərəblər">ərəblər</a> arasında yaratdığı əsas müzakirə məsələsi isə xilafət məsələsi idi. Dünya müsəlmanlarına rəhbərlik edən şəxsin <a href="/wiki/Qurey%C5%9F" title="Qureyş">Qureyş sülaləsindən</a> olması məsələsindəki müzakirələr yenidən alovlanmışdı. <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_sultanlar%C4%B1n%C4%B1n_siyah%C4%B1s%C4%B1" title="Osmanlı sultanlarının siyahısı">Osmanlı sultanı</a> bu sülalədən olmadığı üçün qanuni <a href="/wiki/X%C9%99lif%C9%99" title="Xəlifə">xəlifə</a> hesab edilmirdi. Ancaq Sultan Əbdülhəmid dövrün üləması və din adamlarının dəstəyi ilə bu ittihamları aradan qaldırdı. </p><p>Sultan Əbdülhəmid <a href="/wiki/%C4%B0ngilisl%C9%99r" title="İngilislər">ingilis</a> cəsuslarının <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99bl%C9%99r" title="Ərəblər">ərəb</a> milliyyətçiliyini yaymaq, xəlifəliyin ərəblərin haqqı olması iddiasıyla <a href="/wiki/Misir" title="Misir">Misir</a> <a href="/wiki/X%C9%99div" class="mw-redirect" title="Xədiv">xədivini</a> xəlifə seçmək uğrunda aparığı fəaliyyətə qarşı <a href="/wiki/Panislamizm" title="Panislamizm">panislamizm</a> siyasəti yürütdü. <a href="/wiki/M%C3%BCs%C9%99lman" title="Müsəlman">Müsəlmanlar</a> arasında birliyi təmin etmək üçün dini təbliğat apardı. Bu məsələdə təriqət şeyxlərindən və nüfuzlu qəbilə rəislərindən də faydalandı. Ən önəmli və təcrübəli idarəçiləri <a href="/wiki/Anadolu" class="mw-redirect" title="Anadolu">Anadolu</a> və <a href="/wiki/Suriya" title="Suriya">Suriya</a> başda olmaqla, müsəlmanların çoxluq təşkil etdiyi vilayətlərə göndərdi. Xəlifəliyindən istifadə edərək <a href="/wiki/Panislamizm" title="Panislamizm">panislamist</a> ideologiyanı yaymağa çalışdı. Belə ki, bu ünvanı lazımınca istifadə edən yeganə <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_sultanlar%C4%B1n%C4%B1n_siyah%C4%B1s%C4%B1" title="Osmanlı sultanlarının siyahısı">Osmanlı sultanı</a> idi. Bu ünvanın verdiyi güclə <a href="/wiki/C%C9%99nubi_Afrika_Respublikas%C4%B1" title="Cənubi Afrika Respublikası">Cənubi Afrika</a> və <a href="/wiki/Yaponiya" title="Yaponiya">Yaponiya</a> kimi uzaq ölkələrə din adamları göndərərək <a href="/wiki/%C4%B0slam" title="İslam">İslamın</a> bu bölgələrdə də yayılmasına çalışdı.<sup>[<a href="/wiki/Vikipediya:Etibarl%C4%B1_m%C9%99nb%C9%99l%C9%99r" title="Vikipediya:Etibarlı mənbələr"><i>mənbə göstərin</i></a>]</sup> Sultan Əbdülhəmidin <a href="/wiki/%C3%87in" title="Çin">Çindəki</a> təsiri o qədər güclü oldu ki, <a href="/wiki/Pekin" title="Pekin">Pekində</a> onun adına bir İslam universiteti açıldı və qapısında osmanlı bayrağı dalğalandı.<sup>[<a href="/wiki/Vikipediya:Etibarl%C4%B1_m%C9%99nb%C9%99l%C9%99r" title="Vikipediya:Etibarlı mənbələr"><i>mənbə göstərin</i></a>]</sup> <a href="/wiki/D%C9%99m%C9%99%C5%9Fq" title="Dəməşq">Dəməşqdən</a> <a href="/wiki/M%C9%99kk%C9%99" title="Məkkə">Məkkəyə</a> qədər uzanan Hicaz dəmir yolu inşa etdirdi. <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99bl%C9%99r" title="Ərəblər">Ərəblər</a> arasında təbliğat apararaq Qərb dövlətlərinə qarşı mübarizə apardı. </p><p>Bu fəaiyyətləri nəticə verməyə başladı və Qərb diplomatları bunu "İslam yenidən xortladı" başlığı ilə ölkələrinə raport etdilər.<sup>[<a href="/wiki/Vikipediya:Etibarl%C4%B1_m%C9%99nb%C9%99l%C9%99r" title="Vikipediya:Etibarlı mənbələr"><i>mənbə göstərin</i></a>]</sup> Bunun ardından Qərb dövlətləri qeyri-müsəlman əhaliyə ədalətli davranılmadığı iddiasıyla <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_imperiyas%C4%B1" title="Osmanlı imperiyası">Osmanlı imperiyası</a> üzərindəki təzyiqlərini artırdı. Dövlətin daxili işlərinə qarışılması nəticəsində Sultan Əbdülhəmid <a href="/wiki/Makedoniya" class="mw-disambig" title="Makedoniya">Makedoniya</a> və <a href="/wiki/Livan" title="Livan">Livan</a> məsələsində olduğu kimi geriləməyə məcbur oldu. Bəzi məsələlərdə isə sonuna qədər mübarizə apardı. Bunlardan ən önəmlisi erməni məsələsi idi. Berlin müqaviləsinin 61-ci maddəsinə görə, Anadolunun <a href="/wiki/Erm%C9%99nil%C9%99r" title="Ermənilər">ermənilər</a> yaşadığı bölgələrində islahatlar aparılmalı idi. Sultan Əbdülhəmid isə bunun <a href="/wiki/Erm%C9%99ni" class="mw-redirect" title="Erməni">erməni</a> muxtariyyəti ilə nəticələnəcəyini bilirdi və <i>"ölsəm də, 61-ci maddəni həyata keçirməyəcəyəm"</i> deyirdi. Başda <a href="/wiki/%C4%B0ngilt%C9%99r%C9%99" title="İngiltərə">İngiltərə</a> olmaqla, bütün Qərb dövlətlərinin hədələrinə baxmayaraq bu məsələdə güzəştə getmədi. Şərq vilayətlərində ermənilərin etnik qrup olaraq yaşadığını bəhanə edərək bu məsələdə güzəştə gedən sədrəzəm və nazirləri dərhal vəzifədən alırdı. Erməni milliyyətçilərinin canına qəsd etməsindən də çəkinməyən Sultan Əbdülhəmidin uğurla mübarizə apardığı digər məsələ isə <a href="/wiki/F%C9%99l%C9%99stin" title="Fələstin">Fələstin</a> məsələsi idi. <a href="/wiki/Sionizm" title="Sionizm">Sionistlər</a> <a href="/wiki/F%C9%99l%C9%99stin" title="Fələstin">Fələstində</a> bir <a href="/wiki/Y%C9%99hudil%C9%99r" title="Yəhudilər">yəhudi</a> dövləti qurmaq üçün Sultan Əbdülhəmidə müraciət etdilər və <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_imperiyas%C4%B1" title="Osmanlı imperiyası">Osmanlı imperiyasının</a> ən böyük problemi olan xarici borclarının silinəcəyini bildirdilər. Sultan isə bu təklifi qəbul etməyib, yəhudilərin bu bölgədə məskunlaşmamaları üçün müxtəlif tədbirlər aldı. </p><p>Sultan Əbdülhəmid yürütdüyü <a href="/wiki/Panislamizm" title="Panislamizm">panislamist</a> siyasətlə <a href="/wiki/%C4%B0ngilt%C9%99r%C9%99" title="İngiltərə">İngiltərənin</a> <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99bistan_yar%C4%B1madas%C4%B1" title="Ərəbistan yarımadası">Ərəbistanda</a> oynadığı oyunlara mane olsa da, dövlətin maliyyə vəziyyətinin ağırlaşması bu mübarizənin gedişatını dəyişdi. Bu səbəblə 1890-cı illərdən etibarən tərəfsiz xarici siyasətdən uzaqlaşdı və uzun müzakirələrdən sonra <a href="/wiki/Almaniya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Almaniya İmperiyası">Almaniya</a> ilə iqtisadi iş birliyinə qərar verildi. <a href="/wiki/Almaniya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Almaniya İmperiyası">Almaniyanın</a> seçilməsində bir çox səbəb vardı. Bu səbəblər arasında <a href="/wiki/Almaniya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Almaniya İmperiyası">Almaniyanın</a> heç bir İslam ölkəsini işğal etməməsi, erməni məsələsində <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_imperiyas%C4%B1" title="Osmanlı imperiyası">Osmanlı imperiyasını</a> dəstəkləməsi və <a href="/wiki/Almaniya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Almaniya İmperiyası">Almaniya imperatoru</a> <a href="/wiki/II_Vilhelm" title="II Vilhelm">II Vilhelmin</a> müsəlman dostu olduğunu açıq şəkildə elan etməsi önəmli yer tutur. Siyasi ittifaqdan çəkinən Sultan Əbdülhəmid <a href="/wiki/Almaniya_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Almaniya İmperiyası">Almaniya</a> ilə yaradılan iqtisadi əlaqələrlə ölkənin inkişafına ümid edirdi. Bu səbəblə başda dəmiryolu sənayesi olmaqla, bütün sahələrdə alman sərmayəçilərə imtiyazlar verildi. </p><p>Sultan Əbdülhəmid, böyük siyasi güclər arasındakı rəqabətə əsaslanan xarici siyasətin ölkənin müstəqilliyini uzun müddət qoruya bilməyəcəyini bilirdi. Əsas məqsədi vaxt qazanmaq və bu müddət ərzində ölkəni iqtisadı baxımdan gücləndirmək idi. Ancaq özündən əvvəlki sultanların yüklədiyi borclar onun əlini qolunu bağlayırdı. Düyun-i Ümumiyyə idarəsi dövlətin bütün maliyyə həyatına hakim mövqedə idi. Cari məsrəflərə qənaət edilərək islahatlar üçün yaradılan pul fondu xarici qüvvələrin daxildə yaratdığı iğtişaşlar zamanı sərf olundu. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="İkinci_məşrutiyyət_dövrü_və_Gənc_türklər_inqilabı"><span id=".C4.B0kinci_m.C9.99.C5.9Frutiyy.C9.99t_d.C3.B6vr.C3.BC_v.C9.99_G.C9.99nc_t.C3.BCrkl.C9.99r_inqilab.C4.B1"></span>İkinci məşrutiyyət dövrü və Gənc türklər inqilabı</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=7" title="İkinci məşrutiyyət dövrü və Gənc türklər inqilabı bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=7" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İkinci məşrutiyyət dövrü və Gənc türklər inqilabı"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">Konstitusiyalı</a> idarəetmə formasından tərəfdar olan Sultan Əbdülhəmid <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclisin</a> müxtəlif siyasi qruplar arasında mübarizə meydanına çevrilməsindən çəkinirdi. Türklərin hüquqlarını müdafiə edəcək yeni bir qanunnamə üçün Avropa ölkələrinin <a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">konstitusiyalarını</a> tərcümə etdirməyə başlamışdı. Yaranan maliyyə çətinlikləri səbəbilə çıxan daxili ayaqlanmalar, yeni-yeni muxtariyyət istəkləri və xarici siyasətdə yaranan çətinliklər hakimiyyətin mərkəzində olan gənc məmur və zabitləri narazı salmışdı. Belə ki, bu qrup getdikcə möhkəmlənərək müxalif bir cəbhə formalaşdırdı. Dövrün ziyalıları imperiyanın xilasının yeganə yolunu məşrutiyyətdə axtarırdılar. <a href="/wiki/%C4%B0ttihad_v%C9%99_T%C9%99r%C9%99qqi" title="İttihad və Tərəqqi">İttihad və Tərəqqi cəmiyyətinin</a> rəhbərlik etdiyi bu hərəkatda türk ziyalıları <a href="/wiki/Erm%C9%99nil%C9%99r" title="Ermənilər">erməni</a>, <a href="/wiki/Yunanlar" title="Yunanlar">yunan</a>, <a href="/wiki/Bolqarlar" title="Bolqarlar">bolqar</a> və <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99bl%C9%99r" title="Ərəblər">ərəb</a> milliyyətçiləri ilə danışıqlar aparıb istədikləri vədləri vermişdilər. </p><p>Qonşu ölkələrin yeni bir daxili müdaxiləyə hazırlandığı bu dövrdə <a href="/wiki/Makedoniya_Respublikas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Makedoniya Respublikası">Makedoniyada</a> toplanan bəzi türk zabitləri sultanı ikinci dəfə <a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">konstitusiyanı</a> qəbul etməyə məcbur etdilər. Sultan Əbdülhəmid 23 iyul 1908-ci ildə <a href="/wiki/Konstitusiya" title="Konstitusiya">konstitusiyanın</a> yenidən qüvvəyə mindiyini elan etdi. İkinci məşrutiyyət adı verilən bu hadisə gözlənilənin əksinə imperiyanın süqutunu daha da sürətləndirdi. <a href="/wiki/Avstriya-Macar%C4%B1stan" title="Avstriya-Macarıstan">Avstriya-Macarıstan</a> imperiyası Osmanlı <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclisinə</a> vəkil göndərilməsinin qarşısını almaq üçün 5 oktyabr 1908-ci ildə <a href="/wiki/Bosniya_v%C9%99_Herseqovina" title="Bosniya və Herseqovina">Bosniya-Herseqovinanı</a> işğal etdi. Həmin gün <a href="/wiki/Bolqar%C4%B1stan" title="Bolqarıstan">Bolqarıstan</a> müstəqilliyini elan etdi. Bir gün sonra isə <a href="/wiki/Krit" title="Krit">Krit adası</a> <a href="/wiki/Yunan%C4%B1stan" title="Yunanıstan">Yunanıstana</a> birləşdirildi. </p><p>İkinci məşrutiyyətin ilk seçimləri türklərlə türk olmayanlar arasında mübarizəyə çevrildi. İşə bəzi xarici qüvvələr də daxil oldu. Türk cəbhəsini orduya arxalanan və hökumətdə hakim mövqedə olan <a href="/wiki/%C4%B0ttihad_v%C9%99_T%C9%99r%C9%99qqi" title="İttihad və Tərəqqi">İttihad və Tərəqqi cəmiyyəti</a> təmsil edirdi. Digər cəbhənin ən güclü mübarizəsini isə <a href="/wiki/Yunan%C4%B1stan" title="Yunanıstan">Yunanıstan</a> və <a href="/wiki/Konstantinopol_Ortodoks_Kils%C9%99si" class="mw-redirect" title="Konstantinopol Ortodoks Kilsəsi">İstanbul ortodoks kilsəsinin</a> təşviqi ilə ayaqlanan yunanlar aparırdı. 17 dekabr 1908-ci ildə şəxsən sultanın açdığı <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclisdə</a> türk vəkillərin sayı digərlərinə nisbətlə az idi. Sultan Əbdülhəmidin əvvəldən bəri qorxduğu nəhayət baş tutdu. Belə ki, hələ <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclisin</a> ilk günlərində milli qruplar halında mübarizəyə başlayan xristian millətlərindən sonra, <a href="/wiki/%C6%8Fr%C9%99bl%C9%99r" title="Ərəblər">ərəb</a> və <a href="/wiki/Albanlar" title="Albanlar">albanlar</a> da <a href="/wiki/T%C3%BCrkl%C9%99r" class="mw-redirect" title="Türklər">türklərdən</a> üz döndərdilər. <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">Məclis-i Məbusan</a> müxtəlif Osmanlı millətlərinin türklüyə qarşı mübarizə meydanına çevrilmişdi. Ölkədə <a href="/wiki/%C4%B0ttihad_v%C9%99_T%C9%99r%C9%99qqi" title="İttihad və Tərəqqi">İttihadçıların</a> başlatdığı sui-qəsdlər əhalinin narahatlığını artırırdı. Ordudan bəzi zabitlər uzaqlaşdırılmış, nəticədə orduda iğtişaşlar baş vermişdi. Əhali arasında <a href="/wiki/%C4%B0ttihad_v%C9%99_T%C9%99r%C9%99qqi" title="İttihad və Tərəqqi">İttihadçıların</a> <a href="/wiki/Masonluq" title="Masonluq">masson</a> olması və mədrəsə tələbələrinin də orduya alınmasını dini təlimə vurulan zərbə olaraq görülməsi ölkənin çalxantılı vəziyyətini daha da pisləşdirdi. Bir anda meydana gələn müxalif qəzetlər əhalinin artan qəzəbini alovlandırırdı və nəticədə <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbulda</a> böyük bir ayaqlanma baş verdi. <a href="/wiki/Rumi_t%C9%99qvim" title="Rumi təqvim">Rumi təqvimə</a> görə 31 martda, <a href="/wiki/Qriqori_t%C9%99qvimi" title="Qriqori təqvimi">miladi təqvimlə</a> isə 13 aprel 1909-cu ildə baş verən bu ayaqlanma tarixdə <a href="/wiki/31_mart_hadis%C9%99si" class="mw-redirect" title="31 mart hadisəsi">31 mart hadisəsi</a> olaraq anılır. 13 aprel günü səhər saatlarında Daşqışlağındakı əsgərlərin öz zabitlərini həbs edərək <a href="/wiki/Sultan%C9%99hm%C9%99d_meydan%C4%B1" class="mw-redirect" title="Sultanəhməd meydanı">Sultanəhməd meydanında</a> toplanması ilə başladı. Bir gün sonra <a href="/wiki/Adana" title="Adana">Adanada</a> <a href="/wiki/Erm%C9%99nil%C9%99r" title="Ermənilər">ermənilər</a> ayaqlanaraq türklərə qarşı kütləvi qətliamlar törətdi. <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbuldakı</a> hadisələr 11 gün boyunca qanlı şəkildə davam etdi. Nəhayət, <a href="/wiki/%C4%B0ttihad_v%C9%99_T%C9%99r%C9%99qqi" title="İttihad və Tərəqqi">İttihadçıların</a> <a href="/wiki/Saloniki" title="Saloniki">Salonikdən</a> göndərdiyi ordunun <a href="/wiki/23_aprel" title="23 aprel">23</a>-24 aprel gecəsi <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbula</a> girməsiylə hadisələr dayandırıldı. Bu ordu hələ Yaşılköydə ikən <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclis</a> vəkillərindən bir heyət toplanıb oraya getdi və 22 aprel <a href="/wiki/C%C3%BCm%C9%99_ax%C5%9Fam%C4%B1" title="Cümə axşamı">cümə axşamı</a> günü keçmiş <a href="/wiki/S%C9%99dr%C9%99z%C9%99m" class="mw-redirect" title="Sədrəzəm">sədrəzəmlərdən</a> <a href="/wiki/Mehmed_S%C9%99id_Pa%C5%9Fa" title="Mehmed Səid Paşa">Səid Paşanın</a> rəhbərliyi ilə <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclis</a> qurdular. Sultan Əbdülhəmidin taxtdan devrilməsinə burada qərar verilsə də, qərar gizli tutuldu. Bu əsnada sultan, <a href="/wiki/S%C9%99dr%C9%99z%C9%99m" class="mw-redirect" title="Sədrəzəm">sədrəzəm</a> <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_Tofiq_Pa%C5%9Fa" title="Əhməd Tofiq Paşa">Tofiq Paşaya</a> səltənəti qardaşına buraxa biləcəyini, ancaq <a href="/wiki/31_mart_hadis%C9%99si" class="mw-redirect" title="31 mart hadisəsi">31 mart hadisələrində</a> heç bir günahının olmadığını bir komitə vasitəsilə sübut edilməsini tələb etdi. <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_Tofiq_Pa%C5%9Fa" title="Əhməd Tofiq Paşa">Tofiq Paşa</a> vəziyyəti <a href="/wiki/Mehmed_S%C9%99id_Pa%C5%9Fa" title="Mehmed Səid Paşa">Səid Paşaya</a> bildirsə də, <a href="/wiki/Mehmed_S%C9%99id_Pa%C5%9Fa" title="Mehmed Səid Paşa">Səid Paşa</a> "<i>Əgər sultan bəraət qazanarsa, bizim halımız necə olar ?"</i> deyərək təklifə etiraz etmişdir. Digər yandan Sultan Əbdülhəmidə, üsyankar orduya qarşı müqavimət göstərmək təklifləri edilsə də, İslam xəlifəsi olaraq müsəlman qanını axıtmaq istəmədi. Bu səbəblə qısa zaman ərzində <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbula</a> daxil olan ordu <a href="/wiki/Mahmud_%C5%9E%C3%B6vk%C9%99t_Pa%C5%9Fa" title="Mahmud Şövkət Paşa">Mahmud Şövkət Paşa</a> rəhbərliyində şəhəri ələ keçirdi. Hərbi vəziyyət elan olundu və şəhərin hər yerində dar ağacları quruldu. Təqsirlilərlə yanaşı, onlarla günahsız insan edam edildi. Sultana sədaqəti ilə bilinən birinci ordu <a href="/wiki/Rumeli" title="Rumeli">Rumeliyə</a> sürgün edildi. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Taxtdan_endirilməsi"><span id="Taxtdan_endirilm.C9.99si"></span>Taxtdan endirilməsi</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=8" title="Taxtdan endirilməsi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=8" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Taxtdan endirilməsi"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Yaşılköydə toplanan və Sultan Əbdülhəmidi taxtdan endirməyə qərar verən millət vəkilləri isə hadisələr başa çatdıqdan sonra 26 apreldə <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbula</a> gəldilər. Ertəsi gün <a href="/wiki/Aya_Sofya" class="mw-redirect" title="Aya Sofya">Ayasofya</a> yaxınlığındakı binada yenidən bir <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclis</a> topladılar. <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">Məclis</a> 240 millət vəkili, 34 əyan olmaqla, ümumilikdə 274 nəfərdən ibarət idi. Taxtdan endirilmə haqqındakı fətvanı isə <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclisin</a> vəkillərindən <a href="/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_H%C9%99mdi_Yaz%C4%B1r" title="Məhəmməd Həmdi Yazır">Məhəmməd Həmdi Əfəndi</a> yazdı. <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C5%9Feyx%C3%BClislamlar%C4%B1" title="Osmanlı şeyxülislamları">Şeyxülislam</a> Mehmed Ziyayəddin Əfəndi tərəfindən imzalanan fətva <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclisdə</a> oxundu və vəkillər tərəfindən təsdiq edildi. </p><p><a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">Məclis</a> rəhbəri <a href="/wiki/Mehmed_S%C9%99id_Pa%C5%9Fa" title="Mehmed Səid Paşa">Səid Paşa</a> da yanında mabeyn katibliyindən başlayaraq <a href="/wiki/S%C9%99dr%C9%99z%C9%99m" class="mw-redirect" title="Sədrəzəm">sədrəzəmliyə</a> qədər yüksəldiyi Sultan Əbdülhəmidə qarşı cəbhə açmışdı. <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">Məclisdə</a> ayağa qalxaraq Sultan Əbdülhəmidin xilafət və səltənətdən devrilməsi qərarı səsverməyə qoydu. Vəkillər əllərini qaldıraraq çevriliş qərarını təsdiq etdilər. Səsverməyə etiraz edən bəzi vəkillər isə təzyiqlərlə susduruldu. Nəhayət, sonda Sultan Əbdülhəmidin taxtdan endirilməsinə qərar verilmiş oldu (27 aprel 1909). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sürgün_illəri"><span id="S.C3.BCrg.C3.BCn_ill.C9.99ri"></span>Sürgün illəri</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=9" title="Sürgün illəri bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=9" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Sürgün illəri"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fayl:Abdul-Hamid_villa_Allatini.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Abdul-Hamid_villa_Allatini.jpg/288px-Abdul-Hamid_villa_Allatini.jpg" decoding="async" width="288" height="186" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Abdul-Hamid_villa_Allatini.jpg/432px-Abdul-Hamid_villa_Allatini.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Abdul-Hamid_villa_Allatini.jpg/576px-Abdul-Hamid_villa_Allatini.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="516" /></a><figcaption><b>Sultan Əbdülhəmid</b>in sürgündə yaşadığı Alatini köşkü</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">Məclisin</a> taxtdan endirilmə qərarını sultana bildirmək üçün seçilən heyət, <a href="/wiki/Erm%C9%99nil%C9%99r" title="Ermənilər">erməni</a> əsilli Aram, <a href="/wiki/Lazlar" title="Lazlar">laz</a> Arif Hikmət, <a href="/wiki/Saloniki" title="Saloniki">Saloniki</a> millət vəkili <a href="/wiki/Y%C9%99hudil%C9%99r" title="Yəhudilər">yəhudi</a> Emanuel Qarasu və Draç millət vəkili <a href="/wiki/Albanlar" title="Albanlar">alban</a> Əsəd Toptanidən ibarət idi. Sultan Əbdülhəmid <a href="/wiki/M%C9%99clis-i_M%C9%99busan" title="Məclis-i Məbusan">məclisə</a> <a href="/wiki/%C3%87%C4%B1ra%C4%9Fan_saray%C4%B1" title="Çırağan sarayı">Çırağan sarayında</a> yaşamaq istədiyini bildirsə də, artıq diktatora çevrilən <a href="/wiki/Mahmud_%C5%9E%C3%B6vk%C9%99t_Pa%C5%9Fa" title="Mahmud Şövkət Paşa">Mahmud Şövkət Paşa</a> tələm-tələsik taxtdan endirdiyi sultanı elə həmin gecə <a href="/wiki/Saloniki" title="Saloniki">Salonikiyə</a> göndərdi. Şəxsi əşyalarını belə ala bilməyən sultan bir neçə çamadanla <a href="/wiki/Y%C4%B1ld%C4%B1z_saray%C4%B1" title="Yıldız sarayı">Yıldız sarayından</a> çıxarıldı və 38 nəfərlik şəxsi heyətiylə əvvəlcə Sirkəci stansiyasına, oradan isə xüsusi qatarla <a href="/wiki/Saloniki" title="Saloniki">Salonikiyə</a> aparıldı. <a href="/wiki/Mayor" title="Mayor">Mayor</a> Fəthi bəy 40 nəfərlik dəstəylə sürgündəki sabiq sultanın şəxsi mühafizəçisi təyin edildi. </p><p><a href="/wiki/Saloniki" title="Saloniki">Salonikidə</a> Alatini köşkünə aparılan Sultan Əbdülhəmid orada vaxtının çoxunu əvvəldən bəri məşğuliyyəti olan dülgərlik və dəmirçiliklə keçirdi. Sultan Əbdülhəmid səltənəti boyunca, bolqar kilsəsinin <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99rqi_pravoslav_kils%C9%99si" class="mw-redirect" title="Şərqi pravoslav kilsəsi">şərqi provoslav kilsəsindən</a> ayrılması ilə yaranan problemlərdən imperiyanın mənafeləri üçün səmərəli şəkildə istifadə etmişdi. Ancaq <a href="/wiki/%C4%B0ttihad_v%C9%99_T%C9%99r%C9%99qqi" title="İttihad və Tərəqqi">İttihadçı</a> hökumət 3 iyul 1911-ci ildə qəbul etdiyi qanunla Balkan millətləri arasındakı bu problemi həll etdi və onların Osmanlı əleyhində birləşməsinə şərait yaratdı. Qəzet oxuması qadağan olduğu üçün baş verənlərdən xəbərsiz olan Sultan Əbdülhəmid isə düşmənin <a href="/wiki/Saloniki" title="Saloniki">Salonikiyə</a> yaxınlaşmasının ardından <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbula</a> gətirildi. Baş verənləri, onu almağa gələn xüsusi heyətdən öyrənən sabiq sultan, Balkan ittifaqına və bu ittifaqdan hökumətin xəbərdar olmamasına heyrətləndi. 4 Balkan dövlətinin bu qədər qısa zamanda birləşməsini öyrənən Sultan Əbdülhəmidin ilk sualı isə bu dövlətlərin kilsələrinin birləşməsi haqqında oldu. <a href="/wiki/Saloniki" title="Saloniki">Salonikidən</a> ayrılmaq istəməyən sabiq sultana vəziyyətin əhəmiyyəti qeyd edilsə də, sultan <i>"Mən də bir silah alıb, əsgərlə birlikdə vətənimi qoruyaram, ölsəm şəhid olaram"</i> dedi və ölkəni bu vəziyyətə gətirənlərə qarğış elədi. <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbuldan</a> göndərilən alman səfirliyinə aid Loreley döyüş gəmisiylə 1 noyabr 1912-ci ildə gətirilərək <a href="/wiki/B%C9%99yl%C9%99rb%C9%99yi_Saray%C4%B1" class="mw-redirect" title="Bəylərbəyi Sarayı">Bəylərbəyi sarayında</a> yerləşdirildi. Həyatının son illərini burada keçirdi. <a href="/wiki/Birinci_D%C3%BCnya_m%C3%BCharib%C9%99si" title="Birinci Dünya müharibəsi">Birinci Dünya müharibəsinin</a> ən gərgin dövründə hökumətin nüfuzlu şəxsləri olan <a href="/wiki/T%C9%99l%C9%99t_pa%C5%9Fa" class="mw-redirect" title="Tələt paşa">Tələt Paşa</a> və <a href="/wiki/%C6%8Fnv%C9%99r_Pa%C5%9Fa" title="Ənvər Paşa">Ənvər Paşa</a>, sultanın təcrübəsindən yararlanmaq istədilərsə də, sabiq sultan artıq verə biləcəyi heç bir məsləhətin qalmadığını bildirdi və dünya dənizlərinə hakim olan iri dövlətlərə qarşı <a href="/wiki/Almaniya_imperiyas%C4%B1" title="Almaniya imperiyası">Almaniya</a> və <a href="/wiki/Avstriya-Macar%C4%B1stan" title="Avstriya-Macarıstan">Avstriya</a> kimi quru dövlətlərin yanında müharibəyə girişməyin ən böyük səhv olduğunu xatırlatdı. Sultan Əbdülhəmidin dəyəri bu illərdə daha yaxşı bilindi. 10 fevral 1918-ci il <a href="/wiki/Bazar_g%C3%BCn%C3%BC" class="mw-redirect" title="Bazar günü">bazar</a> günü həyata gözlərini yuman Sultan Əbdülhəmidin cənazəsi <a href="/wiki/Topqap%C4%B1_saray%C4%B1" title="Topqapı sarayı">Topqapı sarayına</a> aparıldı və ertəsi gün <a href="/wiki/V_Mehmed" title="V Mehmed">Sultan Rəşadın</a> əmriylə sultana layiq bir cənazə mərasimi ilə <a href="/wiki/Sultan_Mahmud_t%C3%BCrb%C9%99si" title="Sultan Mahmud türbəsi">Sultan Mahmud türbəsinə</a> dəfn olundu. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Maraqlı_faktlar"><span id="Maraql.C4.B1_faktlar"></span>Maraqlı faktlar</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=10" title="Maraqlı faktlar bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=10" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Maraqlı faktlar"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Qızı <a href="/wiki/Ay%C5%9F%C9%99_Sultan_(II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin_q%C4%B1z%C4%B1)" class="mw-redirect" title="Ayşə Sultan (II Əbdülhəmidin qızı)">Ayşə Sultan</a> <i>"Atam Sultan Əbdülhəmid"</i> adlı kitabında qeyd edir ki, Sultan Əbdülhəmidin Van cinsi Pambıq adlı bir pişiyi var imiş. Hətta atası taxtdan endirilib Salonikiyə sürgünə göndəriləndə belə, bu pişik onunla birlikdə getmiş, illər sonra sabiq sultanla birlikdə Bəylərbəyi sarayına qayıtmışdır. Sultanın ölümündən bir il öncə ölmüşdür.</li> <li>Sultan II Əbdülhəmid bir az fransızca danışa bilirdi. Danışıq türkcəsi isə xalq dilinə daha yaxındı və elit təbəqənin üstünlük verdiyi osmanlıcaya rəğbət göstərməzdi.<sup id="cite_ref-Arpacı,_Seyfullah_2005_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-Arpacı,_Seyfullah_2005-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Əcdadları arasında ən sevdiyi hökmdar <a href="/wiki/I_S%C9%99lim" title="I Səlim">I Səlim</a> olub. Almaniya imperatoru <a href="/wiki/II_Vilhelm" title="II Vilhelm">II Vilhelm</a> İstanbula ziyarət etdiyi zaman sultanın bu sevgisini öyrənmiş, ölkəsinə döndükdən sonra "Yavuz divanı"nı nəfis tərtibatda çap etdirib dostu Əbdülhəmidə yollamışdı.<sup id="cite_ref-Arpacı,_Seyfullah_2005_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-Arpacı,_Seyfullah_2005-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Həyatının son günlərinə qədər dülgərliklə məşğul olmuş, sarayındakı bir çox mebeli özü düzəldib hazırlamışdı.<sup id="cite_ref-Arpacı,_Seyfullah_2005_7-2" class="reference"><a href="#cite_note-Arpacı,_Seyfullah_2005-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Qızı <a href="/wiki/%C5%9Eadiy%C9%99_Sultan" title="Şadiyə Sultan">Şadiyə Sultanın</a> xatirələrinə görə, <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1-Yunan_m%C3%BCharib%C9%99si_(1897)" class="mw-redirect" title="Osmanlı-Yunan müharibəsi (1897)">1897-ci ildə Osmanlı-Yunan müharibəsi</a> zamanı sultanın əmri ilə hərəmxanaya top-top bezlər gətirilmiş, sarayın bütün qadınları yaralı əsgərlər üçün geyimlər tikməklə məşğul olmuşdu.<sup id="cite_ref-Arpacı,_Seyfullah_2005_7-3" class="reference"><a href="#cite_note-Arpacı,_Seyfullah_2005-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>II Əbdülhəmid dövründə kəndlərdə belə məktəblər açılmış, ibtidai məktəblərin sayı 6-dan 9347-yə, rüşdiyyələrin (orta məktəblər) sayı 277-dən 619-a qalxmışdır.<sup id="cite_ref-Arpacı,_Seyfullah_2005_7-4" class="reference"><a href="#cite_note-Arpacı,_Seyfullah_2005-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Məhz sultan II Əbdülhəmidin hakimiyyəti zamanında Osmanlı dövləti tarixdə ilk dəfə <a href="/wiki/Sualt%C4%B1_qay%C4%B1q" title="Sualtı qayıq">sualtı qayıqlara</a> sahib olmuşdur. 1886-cı ildə satın alınmış və həmin dövrdə "təhtəlbəhr" adlandırılan sualtı qayıqların biri Xəlic tərsanəsində, digəri isə İngiltərə tərsanələrində montaj edilmişdi.<sup id="cite_ref-Arpacı,_Seyfullah_2005_7-5" class="reference"><a href="#cite_note-Arpacı,_Seyfullah_2005-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Şərqi <a href="/wiki/Anadolu" class="mw-redirect" title="Anadolu">Anadoluda</a> erməni təxribatlarına son qoymaqdan ötrü kürd tayfalarından ibarət Həmidiyyə süvari alayları təşkil etmiş, bu alaylar regionda sabitliyin yaradılmasında çox faydalı olmuşdur.<sup id="cite_ref-Arpacı,_Seyfullah_2005_7-6" class="reference"><a href="#cite_note-Arpacı,_Seyfullah_2005-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ailəsi"><span id="Ail.C9.99si"></span>Ailəsi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=11" title="Ailəsi bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=11" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Ailəsi"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hərəmxanası"><span id="H.C9.99r.C9.99mxanas.C4.B1"></span>Hərəmxanası</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=12" title="Hərəmxanası bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=12" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Hərəmxanası"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Qadınəfəndilər"><span id="Qad.C4.B1n.C9.99f.C9.99ndil.C9.99r"></span>Qadınəfəndilər</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=13" title="Qadınəfəndilər bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=13" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Qadınəfəndilər"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Nazik%C9%99da_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Nazikəda Qadınəfəndi">Nazikəda Qadınəfəndi</a></li> <li><a href="/wiki/Nur%C9%99fsun_xan%C4%B1m" title="Nurəfsun xanım">Nurəfsun xanım</a></li> <li><a href="/wiki/B%C9%99drif%C9%99l%C9%99k_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Bədrifələk Qadınəfəndi">Bədrifələk Qadınəfəndi</a></li> <li><a href="/wiki/Bidar_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Bidar Qadınəfəndi">Bidar Qadınəfəndi</a></li> <li>Dilpəsənd xanım (d. <a href="/wiki/16_yanvar" title="16 yanvar">16 yanvar</a> <a href="/wiki/1865" title="1865">1865</a>, <a href="/wiki/Tbilisi" title="Tbilisi">Tbilisi</a> — ö. <a href="/wiki/17_iyun" title="17 iyun">17 iyun</a> <a href="/wiki/1901" title="1901">1901</a>, <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbul</a>) — Əslən <a href="/wiki/G%C3%BCrc%C3%BCl%C9%99r" title="Gürcülər">gürcü</a> olub, <a href="/wiki/10_aprel" title="10 aprel">10 aprel</a> <a href="/wiki/1884" title="1884">1884</a>-cü ildə <a href="/wiki/Y%C4%B1ld%C4%B1z_saray%C4%B1" title="Yıldız sarayı">Yıldız sarayı</a>nda Sultan Əbdülhəmidlə nigahlandı və dördüncü qadınəfəndi olaraq hərəmə daxil oldu. Ertəsi il yeganə övladı olan <a href="/wiki/Nail%C9%99_Sultan_(II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin_q%C4%B1z%C4%B1)" title="Nailə Sultan (II Əbdülhəmidin qızı)">Nailə Sultan</a>ı dünyaya gətirdi. <a href="/wiki/Nazik%C9%99da_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Nazikəda Qadınəfəndi">Nazikəda xanım</a>ın vəfatıyla üçüncü qadınəfəndiliyə yüksəldi. Gənc yaşda vəfat etmişdir.</li> <li><a href="/wiki/M%C9%99zid%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Məzidə Qadınəfəndi">Məzidə Qadınəfəndi</a></li> <li>Əmsalinur xanım (d. <a href="/wiki/2_yanvar" title="2 yanvar">2 yanvar</a> <a href="/wiki/1866" title="1866">1866</a>, <a href="/wiki/Tbilisi" title="Tbilisi">Tbilisi</a> — ö. <a href="/wiki/20_noyabr" title="20 noyabr">20 noyabr</a> <a href="/wiki/1952" title="1952">1952</a>, <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbul</a>) — Əslən <a href="/wiki/Abxazlar" title="Abxazlar">abxaz</a> olub, <a href="/wiki/20_noyabr" title="20 noyabr">20 noyabr</a> <a href="/wiki/1885" title="1885">1885</a>-ci ildə <a href="/wiki/Y%C4%B1ld%C4%B1z_saray%C4%B1" title="Yıldız sarayı">Yıldız sarayı</a>nda Sultan Əbdülhəmidlə nigahlandı və altıncı qadınəfəndi olaraq hərəmə daxil oldu. Ertəsi il yeganə övladı <a href="/wiki/%C5%9Eadiy%C9%99_Sultan" title="Şadiyə Sultan">Şadiyə Sultan</a>ı dünyaya gətirdi. <a href="/wiki/Nazik%C9%99da_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Nazikəda Qadınəfəndi">Nazikəda xanım</a>ın vəfatıyla beşinci, Dilpəsənd xanımın vəfatıyla dördüncü, <a href="/wiki/M%C9%99zid%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Məzidə Qadınəfəndi">Məzidə xanım</a>ın vəfatıyla isə üçüncü qadınəfəndiliyə yüksəldi. Ərinin taxtdan endirilməsindən sonra qalan ömrünü <a href="/wiki/Ni%C5%9Fanta%C5%9F%C4%B1" title="Nişantaşı">Nişantaşı</a>ndakı köşkündə yaşadı. <a href="/wiki/1934" title="1934">1934</a>-cü ildə çıxan <a href="/wiki/Soyad_Qanunu_(T%C3%BCrkiy%C9%99)" title="Soyad Qanunu (Türkiyə)">Soyad qanunu</a> ilə Qaya soyadını almışdır. <a href="/wiki/%C4%B0brahim_Tofiq_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="İbrahim Tofiq Əfəndi">İbrahim Tofiq Əfəndinin</a> xanımı Təsrid xanımın böyük bacısıdır.</li> <li><a href="/wiki/M%C3%BC%C5%9Ffiq%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Müşfiqə Qadınəfəndi">Müşfiqə Qadınəfəndi</a></li> <li><a href="/wiki/Naciy%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Naciyə Qadınəfəndi">Naciyə Qadınəfəndi</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="İqballar"><span id=".C4.B0qballar"></span>İqballar</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=14" title="İqballar bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=14" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İqballar"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Sazkar xanım (d. <a href="/wiki/8_may" title="8 may">8 may</a> <a href="/wiki/1873" title="1873">1873</a>, <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbul</a> — ö. <a href="/wiki/1945" title="1945">1945</a>, <a href="/wiki/D%C9%99m%C9%99%C5%9Fq" title="Dəməşq">Dəməşq</a>) — Əslən <a href="/wiki/Abxazlar" title="Abxazlar">abxaz</a> olub, <a href="/wiki/31_avqust" title="31 avqust">31 avqust</a> <a href="/wiki/1890" title="1890">1890</a>-cı ildə <a href="/wiki/Y%C4%B1ld%C4%B1z_saray%C4%B1" title="Yıldız sarayı">Yıldız sarayı</a>nda Sultan Əbdülhəmidlə nigahlandı və baş iqbal olaraq hərəmə daxil oldu. Ertəsi il yeganə övladı <a href="/wiki/R%C9%99fiy%C9%99_Sultan_(II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin_q%C4%B1z%C4%B1)" title="Rəfiyə Sultan (II Əbdülhəmidin qızı)">Rəfiyə Sultan</a>ı dünyaya gətirdi. Ərinin taxtdan endirilməsindən sonra onunla birlikdə <a href="/wiki/Saloniki" title="Saloniki">Saloniki</a>yə sürgün edilsə də, sürgün həyatına yalnız bir il dözə bildi. Ertəsi il qızıyla birlikdə <a href="/wiki/%C4%B0stanbul" title="İstanbul">İstanbul</a>a qayıtdı və <a href="/wiki/Peyv%C9%99st%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Peyvəstə Qadınəfəndi">Peyvəstə xanım</a>la birlikdə Şişlidə bir köşkdə yaşamağa başladı. <a href="/wiki/Xilaf%C9%99tin_l%C9%99%C4%9Fvi" title="Xilafətin ləğvi">Osmanlı xilafətinin ləğvi</a>nin ardından qızıyla birlikdə sürgün edildi və sürgündə ikən <a href="/wiki/D%C9%99m%C9%99%C5%9Fq" title="Dəməşq">Dəməşq</a>də vəfat etdi.</li> <li><a href="/wiki/Peyv%C9%99st%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Peyvəstə Qadınəfəndi">Peyvəstə Qadınəfəndi</a></li> <li><a href="/wiki/Fatma_P%C9%99s%C9%99nd_xan%C4%B1m" title="Fatma Pəsənd xanım">Fatma Pəsənd xanım</a></li> <li><a href="/wiki/B%C9%99hic%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Bəhicə Qadınəfəndi">Bəhicə Qadınəfəndi</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Oğlan_uşaqları"><span id="O.C4.9Flan_u.C5.9Faqlar.C4.B1"></span>Oğlan uşaqları</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=15" title="Oğlan uşaqları bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=15" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Oğlan uşaqları"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Mehmed_S%C9%99lim_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Mehmed Səlim Əfəndi">Mehmed Səlim Əfəndi</a></li> <li><a href="/wiki/Mehmed_%C6%8Fbd%C3%BClqadir_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Mehmed Əbdülqadir Əfəndi">Mehmed Əbdülqadir Əfəndi</a></li> <li><a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_Nuri_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Əhməd Nuri Əfəndi">Əhməd Nuri Əfəndi</a></li> <li><a href="/wiki/Mehmed_Burhan%C9%99ddin_%C6%8Ff%C9%99ndi_(II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin_o%C4%9Flu)" title="Mehmed Burhanəddin Əfəndi (II Əbdülhəmidin oğlu)">Mehmed Burhanəddin Əfəndi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C6%8Fbd%C3%BCrr%C9%99him_Hayri_%C6%8Ff%C9%99ndi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Əbdürrəhim Hayri Əfəndi (səhifə mövcud deyil)">Əbdürrəhim Hayri Əfəndi</a></li> <li><a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_Nur%C9%99ddin_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Əhməd Nurəddin Əfəndi">Əhməd Nurəddin Əfəndi</a></li> <li>Mehmed Bədrəddin Əfəndi (d. 22 iyun 1901 — ö. 13 oktyabr 1903) — <a href="/wiki/Behic%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" class="mw-redirect" title="Behicə Qadınəfəndi">Behicə xanımdan</a> dünyaya gəlmişdir. <a href="/wiki/Y%C9%99hya_%C6%8Ff%C9%99ndi_t%C3%BCrb%C9%99si" title="Yəhya Əfəndi türbəsi">Yəhya Əfəndi türbəsinə</a> dəfn edilib.</li> <li><a href="/wiki/Mehmed_Abid_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Mehmed Abid Əfəndi">Mehmed Abid Əfəndi</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Qız_uşaqları"><span id="Q.C4.B1z_u.C5.9Faqlar.C4.B1"></span>Qız uşaqları</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=16" title="Qız uşaqları bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=16" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Qız uşaqları"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%C3%9Clviyy%C9%99_Sultan" title="Ülviyyə Sultan">Ülviyyə Sultan</a></li> <li><a href="/wiki/Z%C9%99kiy%C9%99_Sultan" title="Zəkiyə Sultan">Zəkiyə Sultan</a></li> <li><a href="/wiki/Naim%C9%99_Sultan" title="Naimə Sultan">Naimə Sultan</a></li> <li><a href="/wiki/Nail%C9%99_Sultan_(II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin_q%C4%B1z%C4%B1)" title="Nailə Sultan (II Əbdülhəmidin qızı)">Nailə Sultan</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Eadiy%C9%99_Sultan" title="Şadiyə Sultan">Şadiyə Sultan</a></li> <li><a href="/wiki/Ay%C5%9F%C9%99_Sultan_(II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin_q%C4%B1z%C4%B1)" class="mw-redirect" title="Ayşə Sultan (II Əbdülhəmidin qızı)">Ayşə Sultan</a></li> <li><a href="/wiki/R%C9%99fiy%C9%99_Sultan_(II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin_q%C4%B1z%C4%B1)" title="Rəfiyə Sultan (II Əbdülhəmidin qızı)">Rəfiyə Sultan</a></li> <li><a href="/wiki/X%C9%99dic%C9%99_Sultan_(II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin_q%C4%B1z%C4%B1)" title="Xədicə Sultan (II Əbdülhəmidin qızı)">Xədicə Sultan</a></li> <li>Səmiyə Sultan (d. 16 yanvar 1908 — ö. 24 yanvar 1909) — <a href="/wiki/Naciy%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Naciyə Qadınəfəndi">Naciyə xanımdan</a> dünyaya gəlmişdir.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İstinadlar"><span id=".C4.B0stinadlar"></span>İstinadlar</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=17" title="İstinadlar bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=17" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İstinadlar"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6982878">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-_234c281dc5a0b979-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-_234c281dc5a0b979_1-0"><sup><i>1</i></sup></a> <a href="#cite_ref-_234c281dc5a0b979_1-1"><sup><i>2</i></sup></a> <a href="#cite_ref-_234c281dc5a0b979_1-2"><sup><i>3</i></sup></a> <a href="#cite_ref-_234c281dc5a0b979_1-3"><sup><i>4</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="wikidata_cite citetype_Q615699" data-entity-id="Q5375741">Abdulhamid II // <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/biography/Abdulhamid-II">Encyclopædia Britannica</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="i̇ngilis dilində">(ing.)</span>.<span class="wef_low_priority_links"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-_c42e511c0218bb29-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-_c42e511c0218bb29_2-0"><sup><i>1</i></sup></a> <a href="#cite_ref-_c42e511c0218bb29_2-1"><sup><i>2</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="wikidata_cite citetype_Q13136" data-entity-id="Q237227">Abd ül-Hamid (Abd ül-Hamid II.) // <a rel="nofollow" class="external text" href="https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/abd-ul-hamid-abd-ul-hamid-ii">Brockhauz Ensiklopediyası</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="alman dilində">(alm.)</span>.<span class="wef_low_priority_links"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-_c4520da5e94d68c2-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-_c4520da5e94d68c2_3-0"><sup><i>1</i></sup></a> <a href="#cite_ref-_c4520da5e94d68c2_3-1"><sup><i>2</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="wikidata_cite citetype_Q3331189" data-entity-id="Q17378135">Абдул-Хамид II // <a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F_(%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%8C%D0%B5_%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5)" class="extiw" title="ru:Большая советская энциклопедия (третье издание)">Большая советская энциклопедия</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="rus dilində">(rus.)</span>: [в 30 т.].<span class="wef_low_priority_links"> / под ред. <a href="/wiki/Aleksandr_Proxorov" title="Aleksandr Proxorov">А. М. Прохорова</a> 3-е изд. <a href="/wiki/Moskva" title="Moskva">Москва</a>: <a href="/wiki/B%C3%B6y%C3%BCk_Rusiya_Ensiklopediyas%C4%B1_(n%C9%99%C5%9Friyyat)" title="Böyük Rusiya Ensiklopediyası (nəşriyyat)">Советская энциклопедия</a>, 1969.</span></span></span> </li> <li id="cite_note-_abebcf269bf6c9b9-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-_abebcf269bf6c9b9_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="wikidata_cite citetype_Q35127 citetype_Q33270056 citetype_Q7094076" data-entity-id="Q21401824"><i class="wef_low_priority_links"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q67129259" class="extiw" title="d:Q67129259">Lundy D. R.</a></i> Abdul Hamid II, Sultan of Turkey // <a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4638&url_prefix=https://www.thepeerage.com/&id=p13212.htm#i132120">The Peerage</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="i̇ngilis dilində">(ing.)</span>.<span class="wef_low_priority_links"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-_23683065f8c4dd0c-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-_23683065f8c4dd0c_5-0"><sup><i>1</i></sup></a> <a href="#cite_ref-_23683065f8c4dd0c_5-1"><sup><i>2</i></sup></a> <a href="#cite_ref-_23683065f8c4dd0c_5-2"><sup><i>3</i></sup></a> <a href="#cite_ref-_23683065f8c4dd0c_5-3"><sup><i>4</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="wikidata_cite citetype_Q36524 citetype_Q17152639 citetype_Q1172284" data-entity-id="Q36578"><i class="wef_low_priority_links"><a href="/wiki/Almaniya_Milli_Kitabxanas%C4%B1" title="Almaniya Milli Kitabxanası">Deutsche Nationalbibliothek</a></i> Record #118646435 // <a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/118646435/">Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND)</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="alman dilində">(alm.)</span>.<span class="wef_low_priority_links"> 2012—2016.</span></span></span> </li> <li id="cite_note-_89c7483c3086b8fc-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-_89c7483c3086b8fc_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="wikidata_cite citetype_Q3331189 citetype_Q615699" data-entity-id="Q21527102"><i class="wef_low_priority_links"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye_Diyanet_Vakf%C4%B1" class="extiw" title="tr:Türkiye Diyanet Vakfı">Türkiye Diyanet Vakfı</a></i> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/abdulhamid-ii">Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="türk dilində">(türk.)</span>.<span class="wef_low_priority_links"> <a href="/wiki/Ankara" title="Ankara">Ankara</a>: <a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye_Diyanet_Vakf%C4%B1" class="extiw" title="tr:Türkiye Diyanet Vakfı">Türkiye Diyanet Vakfı</a>.</span></span></span> </li> <li id="cite_note-Arpacı,_Seyfullah_2005-7"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Arpacı,_Seyfullah_2005_7-0"><sup><i>1</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Arpacı,_Seyfullah_2005_7-1"><sup><i>2</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Arpacı,_Seyfullah_2005_7-2"><sup><i>3</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Arpacı,_Seyfullah_2005_7-3"><sup><i>4</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Arpacı,_Seyfullah_2005_7-4"><sup><i>5</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Arpacı,_Seyfullah_2005_7-5"><sup><i>6</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Arpacı,_Seyfullah_2005_7-6"><sup><i>7</i></sup></a></span> <span class="reference-text">Arpacı, Seyfullah (2005). "Sultan II Abdülhamid" (Türkçe). Isik Yayinlari. s. 250. <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9752781330" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9752781330</a>.</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Mənbə"><span id="M.C9.99nb.C9.99"></span>Mənbə</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=18" title="Mənbə bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=18" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Mənbə"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="div-col columns column-count column-count-3" style="-moz-column-count: 3; -webkit-column-count: 3; column-count: 3;"> <ul><li><cite id="CITEREFİ.H._Uzunçarşılı,1954" class="citation book"><i>İ.H. Uzunçarşılı,. </i>II. Abdülhamid’in İngiliz Siyasetine Dair Muhtıraları. İstanbul. 1954.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=II.+Abd%C3%BClhamid%E2%80%99in+%C4%B0ngiliz+Siyasetine+Dair+Muht%C4%B1ralar%C4%B1&rft.place=%C4%B0stanbul&rft.date=1954&rft.au=%C4%B0.H.+Uzun%C3%A7ar%C5%9F%C4%B1l%C4%B1%2C&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AII+%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r4913744">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/12px-Wikisource-logo.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></li> <li><cite id="CITEREFa.mlf," class="citation book"><i>a.mlf,. </i>Nutk-ı Pâdişâhî (II Əbdülhəmidin ilk Məclis-i Məbusan açılışındakı çıxışı). İstanbul.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Nutk-%C4%B1+P%C3%A2di%C5%9F%C3%A2h%C3%AE+%28II+%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin+ilk+M%C9%99clis-i+M%C9%99busan+a%C3%A7%C4%B1l%C4%B1%C5%9F%C4%B1ndak%C4%B1+%C3%A7%C4%B1x%C4%B1%C5%9F%C4%B1%29&rft.place=%C4%B0stanbul&rft.au=a.mlf%2C&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AII+%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFSultan_II_Əbdülhəmid,1976" class="citation book"><i>Sultan II Əbdülhəmid,. </i>Devlet ve Memleket Görüşlerim (nşr. Alaattin Çetin - Ramazan Yıldız). İstanbul. 1976.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Devlet+ve+Memleket+G%C3%B6r%C3%BC%C5%9Flerim+%28n%C5%9Fr.+Alaattin+%C3%87etin+-+Ramazan+Y%C4%B1ld%C4%B1z%29&rft.place=%C4%B0stanbul&rft.date=1976&rft.au=Sultan+II+%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid%2C&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AII+%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFa.mfl,1960" class="citation book"><i>a.mfl,. </i>Əbdülhəmidin xatirə dəftəri. İstanbul. 1960.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin+xatir%C9%99+d%C9%99ft%C9%99ri&rft.place=%C4%B0stanbul&rft.date=1960&rft.au=a.mfl%2C&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AII+%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFAbdülkadir_Özcan_-_İlhan_Şahin,1984" class="citation book"><i>Abdülkadir Özcan - İlhan Şahin,. </i>II. Abdülhamid’in Hususî Mektup ve Telgrafları. İstanbul. 1984.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=II.+Abd%C3%BClhamid%E2%80%99in+Husus%C3%AE+Mektup+ve+Telgraflar%C4%B1&rft.place=%C4%B0stanbul&rft.date=1984&rft.au=Abd%C3%BClkadir+%C3%96zcan+-+%C4%B0lhan+%C5%9Eahin%2C&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AII+%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFVedat_Örfi,1922" class="citation book"><i>Vedat Örfi,. </i>Hâtırât-ı Sultan Abdülhamid Hân-ı Sâni. İstanbul. 1922.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=H%C3%A2t%C4%B1r%C3%A2t-%C4%B1+Sultan+Abd%C3%BClhamid+H%C3%A2n-%C4%B1+S%C3%A2ni&rft.place=%C4%B0stanbul&rft.date=1922&rft.au=Vedat+%C3%96rfi%2C&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AII+%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFTahsin_Paşa,1931" class="citation book"><i>Tahsin Paşa,. </i>Abdülhamid’in Yıldız Hatıraları. İstanbul. 1931.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Abd%C3%BClhamid%E2%80%99in+Y%C4%B1ld%C4%B1z+Hat%C4%B1ralar%C4%B1&rft.place=%C4%B0stanbul&rft.date=1931&rft.au=Tahsin+Pa%C5%9Fa%2C&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AII+%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFSeyfullah_Arpacı,2005" class="citation book"><i>Seyfullah Arpacı,. </i>Sultan II Abdülhamid. İstanbul. 2005.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sultan+II+Abd%C3%BClhamid&rft.place=%C4%B0stanbul&rft.date=2005&rft.au=Seyfullah+Arpac%C4%B1%2C&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AII+%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li></ul> <ul><li>Nutk-ı Pâdişâhî (Abdülhamid II’nin ilk Meclis-i Mebûsanı açış nutku), İstanbul, ts.;</li> <li>Sultan II. Abdülhamid Han, Devlet ve Memleket Görüşlerim (nşr. A. Alaattin Çetin - Ramazan Yıldız), İstanbul 1976;</li> <li>Abdülhamid’in Hatıra Defteri, İstanbul 1960;</li> <li>Belgeler: Abdülhamid Han’ın Muhtıraları (nşr. M. Hocaoğlu), İstanbul 1976;</li> <li>İ. H. Uzunçarşılı, “II. Abdülhamid’in İngiliz Siyasetine Dair Muhtıraları”, Tarih Dergisi, sy. 10, İstanbul 1954, s. 43-60;</li> <li>Abdülkadir Özcan - İlhan Şahin, “II. Abdülhamid’in Hususî Mektup ve Telgrafları”, Tarih Dergisi, sy. 34, İstanbul 1984, s. 417-474;</li> <li>Vedat Örfi, Hâtırât-ı Sultan Abdülhamid Hân-ı Sâni, İstanbul 1340;</li> <li>Tahsin Paşa, Abdülhamid’in Yıldız Hatıraları, İstanbul 1931;</li> <li>Teftâzânî, Şerhu’l-Akāǿid, İstanbul 1317, s. 80;</li> <li>Ramazan b. Muhammed el-Hanefî, Şerhu Ramazân Efendî alâ Şerhi’l-Akāǿid, İstanbul 1320, s. 295;</li> <li>Cevdet Paşa, Tezâkir (nşr. M. Cavid Baysun), Ankara 1960, II;</li> <li>a.mlf., Ma‘rûzât (nşr. Yusuf Halaçoğlu), İstanbul 1980, s. 29, 234, 237 vd.;</li> <li>Muhammed Sultan el-Ma‘sûmî el-Hucendî, Muhtasaru Tercemeti hâli Muhammed Sultân (mecmua içinde), Kahire 1355, s. 54;</li> <li>Hâfız Abdülcemil el-Peşâverî, ez-Zaferü’l-Hamîdiyye fî isbâti’l-halîfe, MÜ İlâhiyat Fak. Ktp., Cemal Öğüt böl., vr. 2b-3b;</li> <li>Mehmed Celâl, Şevketlü Padişahımız Gazi Büyük Abdülhamîd Hân-ı Sâni Hazretleri, İstanbul, ts.;</li> <li>Ahmed Midhat, Zübdetü’l-hakayık, İstanbul 1294;</li> <li>a.mlf., Üss-i İnkılâb, İstanbul 1294, Ks. I, s. 277-293;</li> <li>Mahmud Celâleddin Paşa, Mir’ât-ı Hakîkat (haz. İsmet Miroğlu), İstanbul 1983, s. 159-700;</li> <li>Mehmed Râsim, Ahd-i Celîl-i Hazret-i Abdülhamîd Hân-ı Sânî’de Terakkiyât ve Muvaffakıyyât-ı Bahriyye-i Osmâniyye, İstanbul 1313;</li> <li>Victor Berard, La Politique du Sultan, Paris 1897;</li> <li>Ali Haydar Midhat, Midhat Paşa, İstanbul 1325, s. 183-228;</li> <li>Paul Fezch, Constantinople aux derniers jours d’Abdulhamid, Paris 1907;</li> <li>Ahmed Sâib, Abdülhamîd’in Evâil-i Saltanatı, Kahire 1326;</li> <li>a.mlf., Târîh-i Meşrûtiyet, Şark Mesele-i Hâzırası, İstanbul 1328;</li> <li>Eşref, Sultan Abdülhamid’in Evâil-i Saltanatı, Ruscuk 1326;</li> <li>Osman Nuri Ergin, Abdülhamîd-i Sânî ve Devr-i Saltanatı, İstanbul 1327;</li> <li>E. Driault, Şark Meselesi (trc. Nâfiz), İstanbul 1328, s. 272-362;</li> <li>Said Paşa, Hâtırat, İstanbul 1328, I-II;</li> <li>Süleyman Paşazâde Sâmi, Süleyman Paşa Muhâkemesi, İstanbul 1328;</li> <li>Süleyman Paşa, Umdetü’l-hakayık, İstanbul 1328;</li> <li>Ed. Engelhardt, Türkiye ve Tanzimat (trc. Ali Reşâd), İstanbul 1328, s. 248-421;</li> <li>Mehmed Memduh [Paşa], Tasvîr-i Ahvâl Tenvîr-i İstikbâl, İzmir 1328;</li> <li>Mahmud Cevad, Maârif-i Umûmiyye Nezâreti Târihçe-i Teşkilât ve İcraatı, İstanbul 1328;</li> <li>Kâmil Paşa, Hâtırat, Kostantıniyye 1329;</li> <li>Serge Goryanov, Devlet-i Osmâniyye ve Rusya Siyaseti (trc. Ali Reşâd-Macar İskender), İstanbul 1331;</li> <li>Bunyer Veylet, Şarkta İngiliz-Alman Rekabeti (trc. Bedi Fikri), İstanbul 1332;</li> <li>Sir Edvin Pears, Forty years in Constantinople, London 1916;</li> <li>Abdurrahman Şeref-Ahmed Refik, Sultan Abdülhamîd-i Sânî’ye Dâir, İstanbul 1337;</li> <li>Ali Said, Saray Hatıraları: Abdülhamid Han’ın Hayatı, İstanbul 1338;</li> <li>Mahmud Muhtar Paşa, Mâziye Bir Nazar: Berlin Muâhedesi’nden Harb-i Umûmîye Kadar Avrupa ve Türkiye-Almaniya, İstanbul 1341;</li> <li>W. Langer, The Diplomacy of Imperialism, New York 1935;</li> <li>Hakkı Tarık Us, Meclis-i Mebûsan İlk Devre Müzakere Zabıtları, İstanbul 1940;</li> <li>Y. Hikmet Bayur, Türk İnkılâbı Tarihi, I, II;</li> <li>C. D. Blaisdell, Osmanlı İmparatorluğunda Avrupa Mâlî Kontrolü (trc. H. A. Kuyucak), İstanbul 1940;</li> <li>İbnülemin, Son Sadrazamlar, İstanbul 1982, III, 1264-1306;</li> <li>a.mlf., “Abdülhamîd-i Sânî’nin notları”, TTEM, sy. 13 (90), (1926), s. 60-68; sy. 14 (91), s. 89-95; sy. 15 (92), s. 152-159;</li> <li>Ziya Şakir, II. Sultan Hamid, Şahsiyeti ve Husûsiyetleri, İstanbul 1943;</li> <li>a.mlf., <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.avetruthbooks.com/2022/10/ziya-sakir-sultan-hamidin-son-gunleri-2011.html">Sultan Hamid’in Son Günleri</a>, İstanbul 1943;</li> <li>Faiz Demiroğlu, Abdülhamid’e Verilen Jurnaller, İstanbul 1955;</li> <li>Ali Fuat Türkgeldi, Mesâil-i Mühimme-i Siyâsiyye (nşr. Bekir Sıtkı Baykal), Ankara 1957, II, 1-433;</li> <li>Ayşe Osmanoğlu, Babam Abdülhamid, İstanbul 1960;</li> <li>Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu, İlân-ı Hürriyet ve Sultan II. Abdülhamid Han, İstanbul 1960;</li> <li>a.mlf., II. Abdülhamid ve Osmanlı İmparatorluğunda Komitacılar, İstanbul 1964;</li> <li>İ. H. Danişmend, Kronoloji, İstanbul 1961, IV, 285-379;</li> <li>Asaf Turgay, İbret: Abdülhamid’e Verilen Jurnaller ve Jurnalciler, İstanbul 1961-62;</li> <li>Joan Haslip, Bilinmeyen Taraflariyle Abdülhamid (trc. N. Kuruoğlu), İstanbul 1964;</li> <li>Mehmed Raif Ogan, Sultan Abdülhamid II ve Bugünkü Muarızları, İstanbul 1965;</li> <li>M. S. Anderson, The Eastern Question 1774-1923, New York 1966;</li> <li>Yaşar Kutluay, Siyonizm ve Türkiye, İstanbul 1967;</li> <li>Y. Tekin Kurat, Henry Layard’ın İstanbul Elçiliği (1877-1880), Ankara 1968;</li> <li>Fahir Armaoğlu, Siyasi Tarih, Ankara 1973, s. 259-280;</li> <li>Orhan Kurmuş, Emperyalizm’in Türkiye’ye Girişi, İstanbul 1974;</li> <li>Tahsin Uzer, Makedonya’da Eşkiyalık Tarihi ve Son Osmanlı Yönetimi, Ankara 1979, s. 10-14, 89-96, 112-116, 243-253 vd.;</li> <li>Bayram Kodaman, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, İstanbul 1980;</li> <li>İlber Ortaylı, II. Abdülhamid Döneminde Osmanlı İmparatorluğunda Alman Nüfuzu, Ankara 1981;</li> <li>Rifat Önsoy, Türk-Alman İktisadî Münasebetleri (1871-1914), İstanbul 1982;</li> <li>Mim Kemal Öke, Siyonizm ve Filistin Sorunu (1880-1914), İstanbul 1982;</li> <li>a.mlf., İngiliz Casusu Prof. Arminius Vambery’nin Gizli Raporlarında II. Abdülhamid ve Dönemi, İstanbul 1983;</li> <li>a.mlf., “Şark Meselesi ve II. Abdülhamid’in Garp Politikaları”, Osmanlı Araştırmaları, sy. 3, İstanbul 1982, s. 247-276;</li> <li>Karal, Osmanlı Tarihi, VIII;</li> <li>Muvaffak Beni’l-Mürce, Sahvetü’r-recüli’l-marîz ev es-Sultân Abdülhamîd es-Sânî ve’l-hilâfetü’l-İslâmiyye, Kuveyt 1984;</li> <li>Cevdet Küçük, Osmanlı Diplomasisinde Ermeni Meselesinin Ortaya Çıkışı, İstanbul 1984;</li> <li>İ. H. Uzunçarşılı, “V. Murad’ı Tekrar Padişah Yapmak İsteyen K. Skaliyeri - Aziz Bey Komitesi”, TTK Belleten, VIII/30 (1944), s. 245-340;</li> <li>a.mlf., “V. Murad ile Oğlu Selâhaddin Efendi’yi Kaçırmak İçin Kadın Kıyafetinde Çırağan’a Girmek İsteyen Şahıslar”, a.e., VIII/32 (1944), s. 589-597;</li> <li>a.mlf., “Ali Suavi ve Çırağan Vak’ası”, a.e., VIII/32 (1944), s. 71-118;</li> <li>a.mlf., “Sultan Abdülhamid’in Hal’i ve Ölümüne Dair Bazı Vesikalar”, a.e., X/40 (1946), s. 705-748;</li> <li>a.mlf., “Abdülhamid Ferit Paşa’nın Ruznâmesinden”, a.e., XXVII/106 (1963), s. 257-286;</li> <li>İhsan Süreyya Sırma, “Pekin Hamidiye Üniversitesi”, İslâmî İlimler Fakültesi, Prof. Dr. Tayyib Okiç Armağanı, Ankara 1978, s. 159-170;</li> <li>a.mlf., “Sultan II. Abdülhamid’in Çin’e Gönderdiği Enver Paşa Heyeti Hakkında Bazı Bilgiler”, İslâmî İlimler Fakültesi Dergisi, sy. 4, Ankara 1980, s. 159-183;</li> <li>a.mlf., “II. Abdülhamid’in Hilâfeti Hakkında Yazılmış Bir Risâle ve Bununla İlgili Kırk Hadis”, Tarih Dergisi, sy. 33, İstanbul 1982, s. 375-400;</li> <li>A. H. Ongunsu, “Abdülhamid II.”, İA, I, 76-80;</li> <li>Jean Deny, “Abd al-Hamid II”, EI² (İng.), I, 63-65.</li></ul></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Həmçinin_bax"><span id="H.C9.99m.C3.A7inin_bax"></span>Həmçinin bax</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=19" title="Həmçinin bax bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=19" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Həmçinin bax"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Sultan_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid%C9%99_sui-q%C9%99sd" class="mw-redirect" title="Sultan Əbdülhəmidə sui-qəsd">Ulduz sui-qəsdi</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Xarici_keçidlər"><span id="Xarici_ke.C3.A7idl.C9.99r"></span>Xarici keçidlər</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit&section=20" title="Xarici keçidlər bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&section=20" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Xarici keçidlər"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable succession-box" style="margin:0.5em auto; font-size:95%;clear:both;"> <tbody><tr> <td colspan="3" style="border-top: 5px solid #FFD700; text-align:center;"><div>II Əbdülhəmid </div><div><b><a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_s%C3%BClal%C9%99si" class="mw-redirect" title="Osmanlı sülaləsi">Osmanlı sülaləsi</a></b></div><span style="white-space:nowrap; font-size:90%; margin:2em"><b>Doğum:</b> <a href="/wiki/21_sentyabr" title="21 sentyabr">21 sentyabr</a> <a href="/wiki/1842" title="1842">1842</a> </span><span style="white-space:nowrap; font-size:90%; margin:2em"> <b>Vəfat:</b> <a href="/wiki/10_fevral" title="10 fevral">10 fevral</a> <a href="/wiki/1918" title="1918">1918</a></span> </td></tr> <tr> <th colspan="3" style="border-top: 5px solid #ACE777;">Hakimiyyət titulları </th></tr> <tr style="text-align:center;"> <td width="30%" align="center" rowspan="1">Sələfləri <br /><span style="font-weight: bold"><a href="/wiki/V_Murad" title="V Murad">V Murad</a></span> </td> <td width="40%" style="text-align: center;" rowspan="1"><b><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Coat_of_arms_of_the_Ottoman_Empire_(1882%E2%80%931922).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Coat_of_arms_of_the_Ottoman_Empire_%281882%E2%80%931922%29.svg/50px-Coat_of_arms_of_the_Ottoman_Empire_%281882%E2%80%931922%29.svg.png" decoding="async" width="50" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Coat_of_arms_of_the_Ottoman_Empire_%281882%E2%80%931922%29.svg/75px-Coat_of_arms_of_the_Ottoman_Empire_%281882%E2%80%931922%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Coat_of_arms_of_the_Ottoman_Empire_%281882%E2%80%931922%29.svg/100px-Coat_of_arms_of_the_Ottoman_Empire_%281882%E2%80%931922%29.svg.png 2x" data-file-width="1595" data-file-height="1906" /></a></span> <br /> <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Osmanlı İmperiyası">Osmanlı İmperiyası</a> (دولت عالیه عثمانی) <a href="/wiki/Sultan" title="Sultan">Sultanı</a></b><br /><span class="nowrap"><a href="/wiki/31_avqust" title="31 avqust">31 avqust</a> <a href="/wiki/1876" title="1876">1876</a>-<a href="/wiki/27_aprel" title="27 aprel">27 aprel</a> <a href="/wiki/1909" title="1909">1909</a></span> </td> <td width="30%" align="center" rowspan="1">Xələfləri <br /><span style="font-weight: bold"><a href="/wiki/V_Mehmed_R%C9%99%C5%9Fad" class="mw-redirect" title="V Mehmed Rəşad">V Mehmed Rəşad</a></span> </td></tr> <tr> <th colspan="3" style="border-top: 5px solid #FABE60;"><a href="/wiki/S%C3%BCnni_%C4%B0slam" class="mw-redirect" title="Sünni İslam">Sünni İslam</a> titulları </th></tr> <tr style="text-align:center;"> <td width="30%" align="center" rowspan="1">Sələfləri <br /><span style="font-weight: bold"><a href="/wiki/V_Murad" title="V Murad">V Murad</a></span> </td> <td width="40%" style="text-align: center;" rowspan="1"><b><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Flag_of_Jihad.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Flag_of_Jihad.svg/70px-Flag_of_Jihad.svg.png" decoding="async" width="70" height="35" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Flag_of_Jihad.svg/105px-Flag_of_Jihad.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Flag_of_Jihad.svg/140px-Flag_of_Jihad.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a></span> <br /> <a href="/wiki/%C4%B0slam" title="İslam">İslam</a> <a href="/wiki/Xilaf%C9%99t" title="Xilafət">Xəlifəsi</a> (خلافة إسلامية)</b> </td> <td width="30%" align="center" rowspan="1">Xələfləri <br /><span style="font-weight: bold"><a href="/wiki/V_Mehmed_R%C9%99%C5%9Fad" class="mw-redirect" title="V Mehmed Rəşad">V Mehmed Rəşad</a></span> </td></tr> </tbody></table> <div role="navigation" class="navbox" aria-label="Naviqasiya şablonu" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><div style="padding: 0px 18px 0px 0px; width: 100%;"><div style="float: left;"><span class="noprint plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap;font-size:xx-small"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:Xarici_ke%C3%A7idl%C9%99r" title="Bu şablona bax"><img alt="Bu şablona bax" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Searchtool.svg/14px-Searchtool.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Searchtool.svg/21px-Searchtool.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Searchtool.svg/28px-Searchtool.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span> </span></div>  Tematik saytlar</div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a class="external text" href="https://tools.wmflabs.org/wikidata-externalid-url/?p=4638&url_prefix=http://www.thepeerage.com/&id=p13212.htm#i132120">The Peerage</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Lüğətlər və ensiklopediyalar</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.enciclopedia.cat/enciclopèdies/gran-enciclopèdia-catalana/EC-GEC-0000167.xml">Böyük katalan</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/Abdülhamit_2.">Böyük norveç</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://old.bigenc.ru/text/660609">Böyük rus</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.krugosvet.ru/enc/istoriya/ABDUL-HAMID.html">Kruqosvet</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.larousse.fr/encyclopedie/personnage/wd/103768">Laruss ensiklopediyası</a> · <a href="https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Abd-ul-Hamid_II" class="extiw" title="wikisource:1911 Encyclopædia Britannica/Abd-ul-Hamid II">Britannica (11-ci)</a> · <a href="https://en.wikisource.org/wiki/1922_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/%E2%80%9BAbdul_Hamid_II." class="extiw" title="wikisource:1922 Encyclopædia Britannica/‛Abdul Hamid II.">Britannica (12-ci)</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/biography/Abdulhamid-II">Britannica (onlayn)</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/abd-ul-hamid-abd-ul-hamid-ii">Brockhaus</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Şəcərə və nekropolistika</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikitree.com/wiki/Osmanlı-5">WikiTree</a></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r5571132">.mw-parser-output .ts-navbox-plaintitle{font-size:100%!important;margin:0 6em!important}</style></div><table class="nowraplinks authoritycontrol collapsible collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="Normativ_yoxlama" class="ts-navbox-plaintitle" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a href="/wiki/Normativ_yoxlama" title="Normativ yoxlama">Normativ yoxlama</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/Vatikan_Apostol_Kitabxanas%C4%B1" title="Vatikan Apostol Kitabxanası">BAV</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/processed/BAV%7CADV12399976">ADV12399976</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/processed/BAV%7CADV12399942">ADV12399942</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/processed/BAV%7CADV12399973">ADV12399973</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/processed/BAV%7CADV12399974">ADV12399974</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/processed/BAV%7CADV12399975">ADV12399975</a> · <span title="BIBSYS" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">BIBSYS</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ask.bibsys.no/ask/action/result?cmd=&kilde=biblio&cql=bs.autid+%3D+90787445&feltselect=bs.autid">90787445</a> · <a href="/wiki/Fransa_Milli_Kitabxanas%C4%B1" title="Fransa Milli Kitabxanası">BNF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb12122445k">12122445k</a> · <a href="/wiki/Yeni_%C4%B0sg%C9%99nd%C9%99riyy%C9%99_Kitabxanas%C4%B1" title="Yeni İsgəndəriyyə Kitabxanası">EGAXA</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/processed/EGAXA%7Cvtlsvtls000884668">vtls000884668</a> · <a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/118646435">118646435</a> · <span title="Beynəlxalq standart ad identifikatoru" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">ISNI</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://isni.org/isni/0000000083558237">0000000083558237</a> · <a href="/wiki/LCCN" title="LCCN">LCCN</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/n50035365">n50035365</a> · <a href="/wiki/Latviya_Milli_Kitabxanas%C4%B1" title="Latviya Milli Kitabxanası">LNB</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/processed/LNB%7CLNC10-000268784">000268784</a> · <a href="/wiki/Avstraliya_Milli_Kitabxanas%C4%B1" title="Avstraliya Milli Kitabxanası">NLA</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://nla.gov.au/anbd.aut-an35778465">35778465</a> · <a href="/wiki/Yunan%C4%B1stan_Milli_Kitabxanas%C4%B1" title="Yunanıstan Milli Kitabxanası">NLG</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://nlg.okfn.gr/resource/authority/record100264">100264</a> · <a href="/wiki/Pol%C5%9Fa_Milli_Kitabxanas%C4%B1" title="Polşa Milli Kitabxanası">NLP</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/KHW/makwww.exe?BM=01&IM=04&NU=01&WI=a0000001886798">a0000001886798</a> · <a href="/wiki/Hollandiya_Kral_Milli_Kitabxanas%C4%B1" title="Hollandiya Kral Milli Kitabxanası">NTA</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bibliotheken.nl/id/thes/p073095206">073095206</a> · <span title="SUDOC" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">SUDOC</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.idref.fr/029642094">029642094</a> · <a href="/wiki/VIAF" title="VIAF">VIAF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/9880442">9880442</a> · <span title="WorldCat" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">WorldCat VIAF</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/identities/containsVIAFID/9880442">9880442</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="II_Əbdülhəmid" style="padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><span style="float:left;text-align:left;width:5em;margin-right:0.5em"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid" title="Bu şablona bax"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span></span><div id="II_Əbdülhəmid" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a class="mw-selflink selflink">II Əbdülhəmid</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Ailəsi</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/Tirim%C3%BCjgan_Sultan" title="Tirimüjgan Sultan">Tirimüjgan Sultan</a>  • <a href="/wiki/Rahim%C9%99_Pirist%C3%BC_Sultan" class="mw-redirect" title="Rahimə Piristü Sultan">Rahimə Piristü Sultan</a>  • <a href="/wiki/Nazik%C9%99da_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Nazikəda Qadınəfəndi">Nazikəda Qadınəfəndi</a>  • <a href="/wiki/B%C9%99drif%C9%99l%C9%99k_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Bədrifələk Qadınəfəndi">Bədrifələk Qadınəfəndi</a>  • <a href="/wiki/Bidar_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Bidar Qadınəfəndi">Bidar Qadınəfəndi</a>  • <a href="/wiki/M%C9%99zid%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Məzidə Qadınəfəndi">Məzidə Qadınəfəndi</a>  • <a href="/wiki/M%C3%BC%C5%9Ffiq%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Müşfiqə Qadınəfəndi">Müşfiqə Qadınəfəndi</a>  • <a href="/wiki/Fatma_P%C9%99s%C9%99nd_xan%C4%B1m" title="Fatma Pəsənd xanım">Fatma Pəsənd xanım</a>  • <a href="/wiki/Peyv%C9%99st%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Peyvəstə Qadınəfəndi">Peyvəstə Qadınəfəndi</a>  • <a href="/wiki/B%C9%99hic%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Bəhicə Qadınəfəndi">Bəhicə Qadınəfəndi</a>  • <a href="/wiki/Naciy%C9%99_Qad%C4%B1n%C9%99f%C9%99ndi" title="Naciyə Qadınəfəndi">Naciyə Qadınəfəndi</a>  • <a href="/wiki/%C3%9Clviyy%C9%99_Sultan" title="Ülviyyə Sultan">Ülviyyə Sultan</a>  • <a href="/wiki/Mehmed_S%C9%99lim_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Mehmed Səlim Əfəndi">Mehmed Səlim Əfəndi</a>  • <a href="/wiki/Z%C9%99kiy%C9%99_Sultan" title="Zəkiyə Sultan">Zəkiyə Sultan</a>  • <a href="/wiki/Naim%C9%99_Sultan" title="Naimə Sultan">Naimə Sultan</a>  • <a href="/wiki/Mehmed_%C6%8Fbd%C3%BClqadir_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Mehmed Əbdülqadir Əfəndi">Mehmed Əbdülqadir Əfəndi</a>  • <a href="/wiki/Nail%C9%99_Sultan_(II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin_q%C4%B1z%C4%B1)" title="Nailə Sultan (II Əbdülhəmidin qızı)">Nailə Sultan</a>  • <a href="/wiki/Mehmed_Burhan%C9%99ddin_%C6%8Ff%C9%99ndi_(II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin_o%C4%9Flu)" title="Mehmed Burhanəddin Əfəndi (II Əbdülhəmidin oğlu)">Mehmed Burhanəddin Əfəndi</a>  • <a href="/wiki/%C5%9Eadiy%C9%99_Sultan" title="Şadiyə Sultan">Şadiyə Sultan</a>  • <a href="/wiki/Ai%C5%9F%C9%99_Sultan_(II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin_q%C4%B1z%C4%B1)" title="Aişə Sultan (II Əbdülhəmidin qızı)">Ayşə Sultan</a>  • <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_Nur%C9%99ddin_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Əhməd Nurəddin Əfəndi">Əhməd Nurəddin Əfəndi</a>  • <a href="/wiki/Mehmed_Abid_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Mehmed Abid Əfəndi">Mehmed Abid Əfəndi</a>  • <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_Nuri_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Əhməd Nuri Əfəndi">Əhməd Nuri Əfəndi</a>  • <a href="/wiki/R%C9%99fiy%C9%99_Sultan_(II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99midin_q%C4%B1z%C4%B1)" title="Rəfiyə Sultan (II Əbdülhəmidin qızı)">Rəfiyə Sultan</a> <br /></div></td><td class="navbox-image" rowspan="3" style="width:1px;padding:0px 0px 0px 7px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Ahamid.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Ahamid.jpg/150px-Ahamid.jpg" decoding="async" width="150" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Ahamid.jpg/225px-Ahamid.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Ahamid.jpg/300px-Ahamid.jpg 2x" data-file-width="520" data-file-height="675" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Sədrəzəmlər</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/Mehmed_R%C3%BC%C5%9Fd%C3%BC_Pa%C5%9Fa" title="Mehmed Rüşdü Paşa">Mehmed Rüşdü Paşa</a>  • <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_%C5%9E%C9%99fiq_Mithat_Pa%C5%9Fa" class="mw-redirect" title="Əhməd Şəfiq Mithat Paşa">Mithat Paşa</a>  • <a href="/wiki/%C4%B0brahim_%C6%8Fth%C9%99m_Pa%C5%9Fa" title="İbrahim Əthəm Paşa">İbrahim Əthəm Paşa</a>  • <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_H%C9%99mdi_Pa%C5%9Fa" title="Əhməd Həmdi Paşa">Əhməd Həmdi Paşa</a>  • <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_V%C9%99fik_pa%C5%9Fa" title="Əhməd Vəfik paşa">Əhməd Vəfik paşa</a>  • <a href="/wiki/Mehmed_Sadiq_Pa%C5%9Fa" title="Mehmed Sadiq Paşa">Mehmed Sadiq Paşa</a>  • <a href="/wiki/Mehmed_%C6%8Fsad_Saff%C9%99t_Pa%C5%9Fa" title="Mehmed Əsad Saffət Paşa">Mehmed Əsad Saffət Paşa</a>  • <a href="/wiki/Xeyr%C9%99ddin_Pa%C5%9Fa" title="Xeyrəddin Paşa">Xeyrəddin Paşa</a>  • <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_Arifi_pa%C5%9Fa" title="Əhməd Arifi paşa">Əhməd Arifi paşa</a>  • <a href="/wiki/Mehmed_S%C9%99id_Pa%C5%9Fa" title="Mehmed Səid Paşa">Mehmed Səid Paşa</a>  • <a href="/wiki/Mehmed_Kadri_Pa%C5%9Fa" title="Mehmed Kadri Paşa">Mehmed Kadri Paşa</a>  • <a href="/wiki/%C6%8Fbd%C3%BCrr%C9%99hman_Nur%C9%99ddin_Pa%C5%9Fa" title="Əbdürrəhman Nurəddin Paşa">Əbdürrəhman Nurəddin Paşa</a>  • <a href="/wiki/Mehmed_Kamil_Pa%C5%9Fa" title="Mehmed Kamil Paşa">Mehmed Kamil Paşa</a>  • <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_Cavad_Pa%C5%9Fa" title="Əhməd Cavad Paşa">Əhməd Cavad Paşa</a>  • <a href="/wiki/X%C9%99lil_R%C3%BCf%C9%99t_Pa%C5%9Fa_(s%C9%99dr%C9%99z%C9%99m)" title="Xəlil Rüfət Paşa (sədrəzəm)">Xəlil Rüfət Paşa</a>  • <a href="/wiki/Mehmed_F%C9%99rid_Pa%C5%9Fa" title="Mehmed Fərid Paşa">Mehmed Fərid Paşa</a>  • <a href="/wiki/H%C3%BCseyn_Hilmi_Pa%C5%9Fa" title="Hüseyn Hilmi Paşa">Hüseyn Hilmi Paşa</a>  • <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_Tofiq_Pa%C5%9Fa" title="Əhməd Tofiq Paşa">Əhməd Tofiq Paşa</a> <br /></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Şeyxülislamlar</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/H%C9%99s%C9%99n_Xeyrullah_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Həsən Xeyrullah Əfəndi">Həsən Xeyrullah Əfəndi</a> <span style="font-weight:bold;"> ·</span>  <a href="/wiki/H%C9%99s%C9%99n_F%C9%99hmi_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Həsən Fəhmi Əfəndi">Həsən Fəhmi Əfəndi</a> <span style="font-weight:bold;"> ·</span>  <a href="/wiki/Qara_X%C9%99lil_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Qara Xəlil Əfəndi">Qara Xəlil Əfəndi</a> <span style="font-weight:bold;"> ·</span>  <a href="/wiki/%C6%8Fhm%C9%99d_Muxtar_B%C9%99y%C9%99f%C9%99ndi" title="Əhməd Muxtar Bəyəfəndi">Əhməd Muxtar Bəyəfəndi</a> <span style="font-weight:bold;"> ·</span>  <a href="/wiki/%C3%9Cryanizad%C9%99_%C6%8Fhm%C9%99d_%C6%8Fsad_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Üryanizadə Əhməd Əsad Əfəndi">Üryanizadə Əhməd Əsad Əfəndi</a> <span style="font-weight:bold;"> ·</span>  <a href="/wiki/Bodrumlu_%C3%96m%C9%99r_L%C3%BCtfi_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Bodrumlu Ömər Lütfi Əfəndi">Bodrumlu Ömər Lütfi Əfəndi</a> <span style="font-weight:bold;"> ·</span>  <a href="/wiki/Mehmed_C%C9%99mal%C9%99ddin_%C6%8Ff%C9%99ndi" title="Mehmed Cəmaləddin Əfəndi">Mehmed Cəmaləddin Əfəndi</a> <span style="font-weight:bold;"> ·</span>  <a href="/wiki/Mehmed_Ziyay%C9%99ddin_%C6%8Ff%C9%99ndi_(%C5%9Feyx%C3%BClislam)" title="Mehmed Ziyayəddin Əfəndi (şeyxülislam)">Mehmed Ziyayəddin Əfəndi</a> <br /></div></td></tr></tbody></table></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Osmanlı_xanədanlığı" style="padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:lightgreen"><span style="float:left;text-align:left;width:5em;margin-right:0.5em"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:Osmanl%C4%B1_xan%C9%99danl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Bu şablona bax"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span></span><div id="Osmanlı_xanədanlığı" style="font-size:114%;margin:0 5em">Osmanlı xanədanlığı</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Quruluş</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/I_Osman" title="I Osman">I Osman</a>  • <a href="/wiki/I_Orxan" title="I Orxan">I Orxan</a>  • <a href="/wiki/I_Murad" title="I Murad">I Murad</a>  • <a href="/wiki/I_B%C9%99yazid" title="I Bəyazid">I Bəyazid</a>  • <i><a href="/w/index.php?title=Osmanl%C4%B1da_%C3%A7oxhakimiyy%C9%99tlilik_d%C3%B6vr%C3%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Osmanlıda çoxhakimiyyətlilik dövrü (səhifə mövcud deyil)">Çoxhakimiyyətlilik</a></i> • <a href="/wiki/I_Mehmed" title="I Mehmed">I Mehmed</a>  • <a href="/wiki/II_Murad" title="II Murad">II Murad</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Yüksəlmə</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/II_Mehmed" title="II Mehmed">II Mehmed</a>  • <a href="/wiki/II_B%C9%99yazid" title="II Bəyazid">II Bəyazid</a>  • <a href="/wiki/I_S%C9%99lim" title="I Səlim">I Səlim</a>  • <a href="/wiki/I_S%C3%BCleyman" class="mw-redirect" title="I Süleyman">I Süleyman</a>  • <a href="/wiki/II_S%C9%99lim" title="II Səlim">II Səlim</a>  • <a href="/wiki/III_Murad" title="III Murad">III Murad</a>  • <a href="/wiki/III_Mehmed" title="III Mehmed">III Mehmed</a>  • <a href="/wiki/I_%C6%8Fhm%C9%99d" title="I Əhməd">I Əhməd</a>  • <a href="/wiki/I_Mustafa" title="I Mustafa">I Mustafa</a>  • <a href="/wiki/II_Osman" title="II Osman">II Osman</a>  • <a href="/wiki/IV_Murad" title="IV Murad">IV Murad</a>  • <a href="/wiki/I_%C4%B0brahim_(sultan)" class="mw-redirect" title="I İbrahim (sultan)">I İbrahim</a>  • <a href="/wiki/IV_Mehmed" title="IV Mehmed">IV Mehmed</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Durğunluq</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/II_S%C3%BCleyman" title="II Süleyman">II Süleyman</a>  • <a href="/wiki/II_%C6%8Fhm%C9%99d" title="II Əhməd">II Əhməd</a>  • <a href="/wiki/II_Mustafa" title="II Mustafa">II Mustafa</a>  • <a href="/wiki/III_%C6%8Fhm%C9%99d" title="III Əhməd">III Əhməd</a>  • <a href="/wiki/I_Mahmud" title="I Mahmud">I Mahmud</a>  • <a href="/wiki/III_Osman" title="III Osman">III Osman</a>  • <a href="/wiki/III_Mustafa" title="III Mustafa">III Mustafa</a>  • <a href="/wiki/I_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid" title="I Əbdülhəmid">I Əbdülhəmid</a>  • <a href="/wiki/III_S%C9%99lim" title="III Səlim">III Səlim</a>  • <a href="/wiki/IV_Mustafa" title="IV Mustafa">IV Mustafa</a>  • <a href="/wiki/II_Mahmud" title="II Mahmud">II Mahmud</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Geriləmə</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%C6%8Fbd%C3%BClm%C9%99cid" class="mw-redirect" title="Əbdülməcid">Əbdülməcid</a>  • <a href="/wiki/%C6%8Fbd%C3%BCl%C9%99ziz_(sultan)" class="mw-redirect" title="Əbdüləziz (sultan)">Əbdüləziz</a>  • <a href="/wiki/V_Murad" title="V Murad">V Murad</a>  • <a class="mw-selflink selflink">II Əbdülhəmid</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Dağılma</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/V_Mehmed_R%C9%99%C5%9Fad" class="mw-redirect" title="V Mehmed Rəşad">V Mehmed Rəşad</a>  • <a href="/wiki/VI_Mehmed_Vahid%C9%99ddin" class="mw-redirect" title="VI Mehmed Vahidəddin">VI Mehmed Vahidəddin</a>  • <i><a href="/wiki/%C6%8Fbd%C3%BClm%C9%99cid_(x%C9%99lif%C9%99)" class="mw-redirect" title="Əbdülməcid (xəlifə)">Əbdülməcid</a></i></div></td></tr></tbody></table></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Xilafətlər" style="padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#e8e8ff;"><div id="Xilafətlər" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a href="/w/index.php?title=X%C9%99lif%C9%99l%C9%99rin_siyah%C4%B1s%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xəlifələrin siyahısı (səhifə mövcud deyil)">Xilafətlər</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px;font-size:114%"><div style="padding:0px"> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Raşidi_xəlifələr" style="padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><span style="float:left;text-align:left;width:5em;margin-right:0.5em"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:Ra%C5%9Fidil%C9%99r" title="Bu şablona bax"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span></span><div id="Raşidi_xəlifələr" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a href="/wiki/Ra%C5%9Fidi_xilaf%C9%99t" class="mw-redirect" title="Raşidi xilafət">Raşidi xəlifələr</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%C6%8Fbu_B%C9%99kr" title="Əbu Bəkr">Əbu Bəkr</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%96m%C9%99r_ibn_X%C9%99ttab" title="Ömər ibn Xəttab">Ömər</a></li> <li><a href="/wiki/Osman_ibn_%C6%8Fffan" title="Osman ibn Əffan">Osman</a></li> <li><a href="/wiki/%C6%8Fli" title="Əli">Əli</a></li> <li><a href="/wiki/H%C9%99s%C9%99n_ibn_%C6%8Fli" title="Həsən ibn Əli">Həsən</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Əməvi_xəlifələri" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><span style="float:left;text-align:left;width:5em;margin-right:0.5em"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:%C6%8Fm%C9%99vil%C9%99r" title="Bu şablona bax"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span></span><div id="Əməvi_xəlifələri" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a href="/wiki/%C6%8Fm%C9%99vil%C9%99r_xilaf%C9%99ti" title="Əməvilər xilafəti">Əməvi xəlifələri</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%C6%8Fm%C9%99vi_x%C9%99lif%C9%99l%C9%99rinin_siyah%C4%B1s%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Əməvi xəlifələrinin siyahısı (səhifə mövcud deyil)">Ailə siyahısı</a></li> <li><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Umayyad_caliphs" class="extiw" title="commons:Category:Umayyad caliphs">Media</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Dəməşq xəlifələri<br />(661–750)</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/I_Muaviy%C9%99" title="I Muaviyə">I Muaviyə</a></li> <li><a href="/wiki/I_Yezid" title="I Yezid">I Yezid</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=II_Muaviy%C9%99&action=edit&redlink=1" class="new" title="II Muaviyə (səhifə mövcud deyil)">II Muaviyə</a></li> <li><a href="/wiki/I_M%C9%99rvan" class="mw-redirect" title="I Mərvan">I Mərvan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C6%8Fbd%C3%BClm%C9%99lik_ibn_M%C9%99rvan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Əbdülməlik ibn Mərvan (səhifə mövcud deyil)">Əbdülməlik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=I_V%C9%99lid&action=edit&redlink=1" class="new" title="I Vəlid (səhifə mövcud deyil)">I Vəlid</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=S%C3%BCleyman_ibn_%C6%8Fbd%C3%BClm%C9%99lik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Süleyman ibn Əbdülməlik (səhifə mövcud deyil)">Süleyman</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%96m%C9%99r_ibn_%C6%8Fbd%C3%BCl%C9%99ziz" title="Ömər ibn Əbdüləziz">II Ömər</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=II_Yezid&action=edit&redlink=1" class="new" title="II Yezid (səhifə mövcud deyil)">II Yezid</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hi%C5%9Fam_ibn_%C6%8Fbd%C3%BClm%C9%99lik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hişam ibn Əbdülməlik (səhifə mövcud deyil)">Hişam</a></li> <li><a href="/wiki/II_Valid" title="II Valid">II Valid</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=III_Yezid&action=edit&redlink=1" class="new" title="III Yezid (səhifə mövcud deyil)">III Yezid</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0brahim_ibn_V%C9%99lid&action=edit&redlink=1" class="new" title="İbrahim ibn Vəlid (səhifə mövcud deyil)">İbrahim</a></li> <li><a href="/wiki/II_M%C9%99rvan" title="II Mərvan">II Mərvan</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><a href="/wiki/Kordova_%C9%99mirliyi" title="Kordova əmirliyi">Kordova əmirləri</a><br />(756–929)</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/I_%C6%8Fbd%C3%BCrr%C9%99hman" title="I Əbdürrəhman">I Əbdürrəhman</a></li> <li><a href="/wiki/I_Hi%C5%9Fam" title="I Hişam">I Hişam</a></li> <li><a href="/wiki/I_Hak%C9%99m" title="I Hakəm">I Hakəm</a></li> <li><a href="/wiki/II_%C6%8Fbd%C3%BCrr%C9%99hman" title="II Əbdürrəhman">II Əbdürrəhman</a></li> <li><a href="/wiki/I_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_ibn_%C6%8Fbd%C3%BCrr%C9%99hman" title="I Məhəmməd ibn Əbdürrəhman">I Məhəmməd</a></li> <li><a href="/wiki/I_M%C3%BCnzir_ibn_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d" title="I Münzir ibn Məhəmməd">I Münzir</a></li> <li><a href="/wiki/I_Abdullah_ibn_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d" title="I Abdullah ibn Məhəmməd">I Abdullah</a></li> <li><a href="/wiki/III_%C6%8Fbd%C3%BCrr%C9%99hman" title="III Əbdürrəhman">III Əbdürrəhman</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><a href="/wiki/Kordova_xilaf%C9%99ti" title="Kordova xilafəti">Kordova xəlifələri</a><br />(929–1031)</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/III_%C6%8Fbd%C3%BCrr%C9%99hman" title="III Əbdürrəhman">III Əbdürrəhman</a></li> <li><a href="/wiki/II_Hak%C9%99m" title="II Hakəm">II Hakəm</a></li> <li><a href="/wiki/II_Hi%C5%9Fam" title="II Hişam">II Hişam</a></li> <li><a href="/wiki/II_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_ibn_Hi%C5%9Fam" title="II Məhəmməd ibn Hişam">II Məhəmməd</a></li> <li><a href="/wiki/I_S%C3%BCleyman_ibn_Hak%C9%99m" title="I Süleyman ibn Hakəm">I Süleyman</a></li> <li><a href="/wiki/IV_%C6%8Fbd%C3%BCrr%C9%99hman" title="IV Əbdürrəhman">IV Əbdürrəhman</a></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=I_%C6%8Fli_ibn_H%C9%99mmud&action=edit&redlink=1" class="new" title="I Əli ibn Həmmud (səhifə mövcud deyil)">I Əli</a></i><sup>[H]</sup></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=I_Qas%C4%B1m_ibn_H%C9%99mmud&action=edit&redlink=1" class="new" title="I Qasım ibn Həmmud (səhifə mövcud deyil)">I Qasım</a></i><sup>[H]</sup></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=I_Y%C9%99hya_ibn_%C6%8Fli&action=edit&redlink=1" class="new" title="I Yəhya ibn Əli (səhifə mövcud deyil)">I Yəhya</a></i><sup>[H]</sup></li> <li><a href="/wiki/V_%C6%8Fbd%C3%BCrr%C9%99hman" title="V Əbdürrəhman">V Əbdürrəhman</a></li> <li><a href="/wiki/III_M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_ibn_%C6%8Fbd%C3%BCrr%C9%99hman" title="III Məhəmməd ibn Əbdürrəhman">III Məhəmməd</a></li> <li><a href="/wiki/III_Hi%C5%9Fam" title="III Hişam">III Hişam</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><sup>[H]</sup> <a href="/w/index.php?title=Hammudil%C9%99r_s%C3%BClal%C9%99si&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hammudilər sülaləsi (səhifə mövcud deyil)">Hammudilər sülaləsindən</a> olan hakimlər</div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Abbasi_xəlifələr" style="padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><span style="float:left;text-align:left;width:5em;margin-right:0.5em"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:Abbasil%C9%99r" title="Bu şablona bax"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span></span><div id="Abbasi_xəlifələr" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a href="/wiki/Abbasil%C9%99r_xilaf%C9%99ti" title="Abbasilər xilafəti">Abbasi xəlifələr</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Bağdad xəlifələri<br />(749–1258)</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/S%C9%99ffah" title="Səffah">Əs-Səffah</a></li> <li><a href="/wiki/M%C9%99nsur_(x%C9%99lif%C9%99)" title="Mənsur (xəlifə)">Əl-Mənsur</a></li> <li><a href="/wiki/Mehdi_(x%C9%99lif%C9%99)" title="Mehdi (xəlifə)">Əl-Mehdi</a></li> <li><a href="/wiki/Hadi_(x%C9%99lif%C9%99)" title="Hadi (xəlifə)">Əl-Hadi</a></li> <li><a href="/wiki/Harun_%C9%99r-R%C9%99%C5%9Fid" title="Harun ər-Rəşid">Ər-Rəşid</a></li> <li><a href="/wiki/Amin_(x%C9%99lif%C9%99)" title="Amin (xəlifə)">Əl-Amin</a></li> <li><a href="/wiki/M%C9%99mun" title="Məmun">Əl-Məmun</a></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%C4%B0brahim_ibn_Mehdi&action=edit&redlink=1" class="new" title="İbrahim ibn Mehdi (səhifə mövcud deyil)">İbrahim ibn Mehdi</a></i><sup>[B]</sup></li> <li><a href="/wiki/%C6%8Fl-M%C3%B6t%C9%99sim" class="mw-redirect" title="Əl-Mötəsim">Əl-Mötəsim</a></li> <li><a href="/wiki/Vasiq_(x%C9%99lif%C9%99)" title="Vasiq (xəlifə)">Əl-Vasiq</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%BCt%C9%99v%C9%99kkil" title="Mütəvəkkil">Əl-Mütəvəkkil</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%BCnt%C9%99sir_(x%C9%99lif%C9%99)" title="Müntəsir (xəlifə)">Əl-Müntəsir</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%BCst%C9%99in_(x%C9%99lif%C9%99)" title="Müstəin (xəlifə)">Əl-Müstəin</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%B6t%C9%99z_(x%C9%99lif%C9%99)" title="Mötəz (xəlifə)">Əl-Mötəz</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%B6ht%C9%99di_(x%C9%99lif%C9%99)" title="Möhtədi (xəlifə)">Əl-Möhtədi</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%B6t%C9%99mid_(x%C9%99lif%C9%99)" title="Mötəmid (xəlifə)">Əl-Mötəmid</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%B6t%C9%99zid" title="Mötəzid">Mötəzid</a></li> <li><a href="/wiki/Mukt%C9%99fi" title="Muktəfi">Muktəfi</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%BCqt%C9%99dir_(x%C9%99lif%C9%99)" title="Müqtədir (xəlifə)">Müqtədir</a></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Abdullah_ibn_M%C3%B6t%C9%99z&action=edit&redlink=1" class="new" title="Abdullah ibn Mötəz (səhifə mövcud deyil)">Abdullah ibn Mötəz</a></i><sup>[B]</sup></li> <li><a href="/wiki/M%C3%BCqt%C9%99dir_(x%C9%99lif%C9%99)" title="Müqtədir (xəlifə)">Müqtədir</a></li> <li><a href="/wiki/Qahir" title="Qahir">Qahir</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%BCqt%C9%99dir_(x%C9%99lif%C9%99)" title="Müqtədir (xəlifə)">Müqtədir</a></li> <li><a href="/wiki/Qahir" title="Qahir">Qahir</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Radi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Radi (səhifə mövcud deyil)">Radi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mutt%C9%99qi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Muttəqi (səhifə mövcud deyil)">Muttəqi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=M%C3%BCst%C9%99kfi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Müstəkfi (səhifə mövcud deyil)">Müstəkfi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Muti&action=edit&redlink=1" class="new" title="Muti (səhifə mövcud deyil)">Muti</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tai (səhifə mövcud deyil)">Tai</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Qadir_(x%C9%99lif%C9%99)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qadir (xəlifə) (səhifə mövcud deyil)">Qadir</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Qaim_(x%C9%99lif%C9%99)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qaim (xəlifə) (səhifə mövcud deyil)">Qaim</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Muqt%C9%99di&action=edit&redlink=1" class="new" title="Muqtədi (səhifə mövcud deyil)">Muqtədi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Must%C9%99zhir&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mustəzhir (səhifə mövcud deyil)">Mustəzhir</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Must%C9%99r%C5%9Fid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mustərşid (səhifə mövcud deyil)">Mustərşid</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=R%C9%99%C5%9Fid_(x%C9%99lif%C9%99)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rəşid (xəlifə) (səhifə mövcud deyil)">Rəşid</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Muqt%C9%99fi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Muqtəfi (səhifə mövcud deyil)">Muqtəfi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=M%C3%BCst%C9%99ncid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Müstəncid (səhifə mövcud deyil)">Müstəncid</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=M%C3%BCst%C9%99di&action=edit&redlink=1" class="new" title="Müstədi (səhifə mövcud deyil)">Müstədi</a></li> <li><a href="/wiki/%C6%8Fn-Nasir" title="Ən-Nasir">Nasir</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Zahir_(Abbasi_x%C9%99lif%C9%99si)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zahir (Abbasi xəlifəsi) (səhifə mövcud deyil)">Zahir</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=M%C3%BCst%C9%99nsir_(Ba%C4%9Fdad_x%C9%99lif%C9%99si)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Müstənsir (Bağdad xəlifəsi) (səhifə mövcud deyil)">Müstənsir</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=M%C3%BCst%C9%99sim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Müstəsim (səhifə mövcud deyil)">Müstəsim</a></li> <li><i>(<a href="/wiki/Ba%C4%9Fdad%C4%B1n_m%C3%BChasir%C9%99si_(1258)" title="Bağdadın mühasirəsi (1258)">Monqol işğalı</a>)</i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Qahirə xəlifələri<br />(1261–1517)</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=M%C3%BCst%C9%99nsir_(Qahir%C9%99_x%C9%99lif%C9%99si)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Müstənsir (Qahirə xəlifəsi) (səhifə mövcud deyil)">Müstənsir</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=I_Hakim_(Qahir%C9%99_x%C9%99lif%C9%99si)&action=edit&redlink=1" class="new" title="I Hakim (Qahirə xəlifəsi) (səhifə mövcud deyil)">I Hakim</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=I_M%C3%BCst%C9%99kfi_(Qahir%C9%99_x%C9%99lif%C9%99si)&action=edit&redlink=1" class="new" title="I Müstəkfi (Qahirə xəlifəsi) (səhifə mövcud deyil)">I Müstəkfi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=I_Vasiq&action=edit&redlink=1" class="new" title="I Vasiq (səhifə mövcud deyil)">I Vasiq</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=II_Hakim&action=edit&redlink=1" class="new" title="II Hakim (səhifə mövcud deyil)">II Hakim</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=I_Mut%C9%99did&action=edit&redlink=1" class="new" title="I Mutədid (səhifə mövcud deyil)">I Mutədid</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=I_M%C3%BCt%C9%99v%C9%99kkil&action=edit&redlink=1" class="new" title="I Mütəvəkkil (səhifə mövcud deyil)">I Mütəvəkkil</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=M%C3%BCst%C9%99sim_(Qahir%C9%99_x%C9%99lif%C9%99si)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Müstəsim (Qahirə xəlifəsi) (səhifə mövcud deyil)">Müstəsim</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=I_M%C3%BCt%C9%99v%C9%99kkil&action=edit&redlink=1" class="new" title="I Mütəvəkkil (səhifə mövcud deyil)">I Mütəvəkkil</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=II_Vasiq&action=edit&redlink=1" class="new" title="II Vasiq (səhifə mövcud deyil)">II Vasiq</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=M%C3%BCst%C9%99sim_(Qahir%C9%99_x%C9%99lif%C9%99si)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Müstəsim (Qahirə xəlifəsi) (səhifə mövcud deyil)">Müstəsim</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=I_M%C3%BCt%C9%99v%C9%99kkil&action=edit&redlink=1" class="new" title="I Mütəvəkkil (səhifə mövcud deyil)">I Mütəvəkkil</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=M%C3%BCst%C9%99in_(Qahir%C9%99_x%C9%99lif%C9%99si)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Müstəin (Qahirə xəlifəsi) (səhifə mövcud deyil)">Müstəin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=II_Mut%C9%99did&action=edit&redlink=1" class="new" title="II Mutədid (səhifə mövcud deyil)">II Mutədid</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=II_M%C3%BCst%C9%99kfi&action=edit&redlink=1" class="new" title="II Müstəkfi (səhifə mövcud deyil)">II Müstəkfi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Qaim_(Qahir%C9%99_x%C9%99lif%C9%99si)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qaim (Qahirə xəlifəsi) (səhifə mövcud deyil)">Qaim</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=M%C3%BCst%C9%99ncid_(Qahir%C9%99_x%C9%99lif%C9%99si)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Müstəncid (Qahirə xəlifəsi) (səhifə mövcud deyil)">Müstəncid</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=II_M%C3%BCt%C9%99v%C9%99kkil&action=edit&redlink=1" class="new" title="II Mütəvəkkil (səhifə mövcud deyil)">II Mütəvəkkil</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=M%C3%BCst%C9%99msik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Müstəmsik (səhifə mövcud deyil)">Müstəmsik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=III_M%C3%BCt%C9%99v%C9%99kkil&action=edit&redlink=1" class="new" title="III Mütəvəkkil (səhifə mövcud deyil)">III Mütəvəkkil</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=M%C3%BCst%C9%99msik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Müstəmsik (səhifə mövcud deyil)">Müstəmsik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=III_M%C3%BCt%C9%99v%C9%99kkil&action=edit&redlink=1" class="new" title="III Mütəvəkkil (səhifə mövcud deyil)">III Mütəvəkkil</a></li> <li><i>(<a href="/w/index.php?title=Osmanl%C4%B1-M%C9%99ml%C3%BCk_m%C3%BCharib%C9%99si_(1516%E2%80%9317)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Osmanlı-Məmlük müharibəsi (1516–17) (səhifə mövcud deyil)">Osmanlı işğalı</a>)</i></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><sup>[B]</sup> Yalnız Bağdad şəhərində xəlifə olaraq tanınmış şəxslər.</div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Fatimi_xəlifələr" style="padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><span style="float:left;text-align:left;width:5em;margin-right:0.5em"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:Fatimil%C9%99r" title="Bu şablona bax"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span></span><div id="Fatimi_xəlifələr" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a href="/wiki/Fatimil%C9%99r_xilaf%C9%99ti" title="Fatimilər xilafəti">Fatimi xəlifələr</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Abdullah_%C9%99l-Mehdi_Billah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Abdullah əl-Mehdi Billah (səhifə mövcud deyil)">Mehdi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Qaim_bi-Amrullah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qaim bi-Amrullah (səhifə mövcud deyil)">Qaim</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=M%C9%99nsur_Billah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mənsur Billah (səhifə mövcud deyil)">Mənsur</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Muiz_li-Dinullah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Muiz li-Dinullah (səhifə mövcud deyil)">Muiz</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C6%8Fziz_Billah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Əziz Billah (səhifə mövcud deyil)">Əziz</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hakim_bi-Amrullah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hakim bi-Amrullah (səhifə mövcud deyil)">Hakim</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C6%8Fli_%C9%99z-Zahir&action=edit&redlink=1" class="new" title="Əli əz-Zahir (səhifə mövcud deyil)">Zahir</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=M%C3%BCst%C9%99nsir_Billah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Müstənsir Billah (səhifə mövcud deyil)">Müstənsir</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=M%C3%BCst%C9%99li&action=edit&redlink=1" class="new" title="Müstəli (səhifə mövcud deyil)">Müstəli</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C6%8Fmir_bi-%C6%8Fhkamillah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Əmir bi-Əhkamillah (səhifə mövcud deyil)">Əmir</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hafiz_(x%C9%99lif%C9%99)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hafiz (xəlifə) (səhifə mövcud deyil)">Hafiz</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Zafir&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zafir (səhifə mövcud deyil)">Zafir</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Faiz_bi-N%C9%99srullah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Faiz bi-Nəsrullah (səhifə mövcud deyil)">Faiz</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C6%8Fdid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ədid (səhifə mövcud deyil)">Ədid</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Osmanlı_xanədanlığı" style="padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:lightgreen"><span style="float:left;text-align:left;width:5em;margin-right:0.5em"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:Osmanl%C4%B1_xan%C9%99danl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Bu şablona bax"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span></span><div id="Osmanlı_xanədanlığı" style="font-size:114%;margin:0 5em">Osmanlı xanədanlığı</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Quruluş</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/I_Osman" title="I Osman">I Osman</a>  • <a href="/wiki/I_Orxan" title="I Orxan">I Orxan</a>  • <a href="/wiki/I_Murad" title="I Murad">I Murad</a>  • <a href="/wiki/I_B%C9%99yazid" title="I Bəyazid">I Bəyazid</a>  • <i><a href="/w/index.php?title=Osmanl%C4%B1da_%C3%A7oxhakimiyy%C9%99tlilik_d%C3%B6vr%C3%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Osmanlıda çoxhakimiyyətlilik dövrü (səhifə mövcud deyil)">Çoxhakimiyyətlilik</a></i> • <a href="/wiki/I_Mehmed" title="I Mehmed">I Mehmed</a>  • <a href="/wiki/II_Murad" title="II Murad">II Murad</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Yüksəlmə</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/II_Mehmed" title="II Mehmed">II Mehmed</a>  • <a href="/wiki/II_B%C9%99yazid" title="II Bəyazid">II Bəyazid</a>  • <a href="/wiki/I_S%C9%99lim" title="I Səlim">I Səlim</a>  • <a href="/wiki/I_S%C3%BCleyman" class="mw-redirect" title="I Süleyman">I Süleyman</a>  • <a href="/wiki/II_S%C9%99lim" title="II Səlim">II Səlim</a>  • <a href="/wiki/III_Murad" title="III Murad">III Murad</a>  • <a href="/wiki/III_Mehmed" title="III Mehmed">III Mehmed</a>  • <a href="/wiki/I_%C6%8Fhm%C9%99d" title="I Əhməd">I Əhməd</a>  • <a href="/wiki/I_Mustafa" title="I Mustafa">I Mustafa</a>  • <a href="/wiki/II_Osman" title="II Osman">II Osman</a>  • <a href="/wiki/IV_Murad" title="IV Murad">IV Murad</a>  • <a href="/wiki/I_%C4%B0brahim_(sultan)" class="mw-redirect" title="I İbrahim (sultan)">I İbrahim</a>  • <a href="/wiki/IV_Mehmed" title="IV Mehmed">IV Mehmed</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Durğunluq</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/II_S%C3%BCleyman" title="II Süleyman">II Süleyman</a>  • <a href="/wiki/II_%C6%8Fhm%C9%99d" title="II Əhməd">II Əhməd</a>  • <a href="/wiki/II_Mustafa" title="II Mustafa">II Mustafa</a>  • <a href="/wiki/III_%C6%8Fhm%C9%99d" title="III Əhməd">III Əhməd</a>  • <a href="/wiki/I_Mahmud" title="I Mahmud">I Mahmud</a>  • <a href="/wiki/III_Osman" title="III Osman">III Osman</a>  • <a href="/wiki/III_Mustafa" title="III Mustafa">III Mustafa</a>  • <a href="/wiki/I_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid" title="I Əbdülhəmid">I Əbdülhəmid</a>  • <a href="/wiki/III_S%C9%99lim" title="III Səlim">III Səlim</a>  • <a href="/wiki/IV_Mustafa" title="IV Mustafa">IV Mustafa</a>  • <a href="/wiki/II_Mahmud" title="II Mahmud">II Mahmud</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Geriləmə</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%C6%8Fbd%C3%BClm%C9%99cid" class="mw-redirect" title="Əbdülməcid">Əbdülməcid</a>  • <a href="/wiki/%C6%8Fbd%C3%BCl%C9%99ziz_(sultan)" class="mw-redirect" title="Əbdüləziz (sultan)">Əbdüləziz</a>  • <a href="/wiki/V_Murad" title="V Murad">V Murad</a>  • <a class="mw-selflink selflink">II Əbdülhəmid</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Dağılma</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/V_Mehmed_R%C9%99%C5%9Fad" class="mw-redirect" title="V Mehmed Rəşad">V Mehmed Rəşad</a>  • <a href="/wiki/VI_Mehmed_Vahid%C9%99ddin" class="mw-redirect" title="VI Mehmed Vahidəddin">VI Mehmed Vahidəddin</a>  • <i><a href="/wiki/%C6%8Fbd%C3%BClm%C9%99cid_(x%C9%99lif%C9%99)" class="mw-redirect" title="Əbdülməcid (xəlifə)">Əbdülməcid</a></i></div></td></tr></tbody></table></div></div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Mənbə — "<a dir="ltr" href="https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=II_Əbdülhəmid&oldid=7769792">https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=II_Əbdülhəmid&oldid=7769792</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:Kateqoriyalar" title="Xüsusi:Kateqoriyalar">Kateqoriyalar</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kateqoriya:21_sentyabrda_do%C4%9Fulanlar" title="Kateqoriya:21 sentyabrda doğulanlar">21 sentyabrda doğulanlar</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:1842-ci_ild%C9%99_do%C4%9Fulanlar" title="Kateqoriya:1842-ci ildə doğulanlar">1842-ci ildə doğulanlar</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:%C4%B0stanbulda_do%C4%9Fulanlar" title="Kateqoriya:İstanbulda doğulanlar">İstanbulda doğulanlar</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:10_fevralda_v%C9%99fat_ed%C9%99nl%C9%99r" title="Kateqoriya:10 fevralda vəfat edənlər">10 fevralda vəfat edənlər</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:1918-ci_ild%C9%99_v%C9%99fat_ed%C9%99nl%C9%99r" title="Kateqoriya:1918-ci ildə vəfat edənlər">1918-ci ildə vəfat edənlər</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:75_ya%C5%9F%C4%B1nda_v%C9%99fat_ed%C9%99nl%C9%99r" title="Kateqoriya:75 yaşında vəfat edənlər">75 yaşında vəfat edənlər</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:%C3%9Csk%C3%BCdarda_v%C9%99fat_ed%C9%99nl%C9%99r" title="Kateqoriya:Üsküdarda vəfat edənlər">Üsküdarda vəfat edənlər</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Sultan_Mahmud_t%C3%BCrb%C9%99sind%C9%99_d%C9%99fn_olunanlar" title="Kateqoriya:Sultan Mahmud türbəsində dəfn olunanlar">Sultan Mahmud türbəsində dəfn olunanlar</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Osmanl%C4%B1_xan%C9%99dan%C4%B1" title="Kateqoriya:Osmanlı xanədanı">Osmanlı xanədanı</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:%C6%8Flifba_s%C4%B1ras%C4%B1na_g%C3%B6r%C9%99_v%C9%99zif%C9%99li_%C5%9F%C9%99xsl%C9%99r" title="Kateqoriya:Əlifba sırasına görə vəzifəli şəxslər">Əlifba sırasına görə vəzifəli şəxslər</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Osmanl%C4%B1_sultanlar%C4%B1" title="Kateqoriya:Osmanlı sultanları">Osmanlı sultanları</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Gizli kateqoriyalar: <ul><li><a href="/wiki/Kateqoriya:ISBN_sehrli_ke%C3%A7idl%C9%99rinin_istifad%C9%99_olundu%C4%9Fu_s%C9%99hif%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:ISBN sehrli keçidlərinin istifadə olunduğu səhifələr">ISBN sehrli keçidlərinin istifadə olunduğu səhifələr</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Vikipediya:Karto%C3%A7ka_daxilin%C9%99_c%C9%99dv%C9%99l_%C9%99lav%C9%99_olunan_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:Vikipediya:Kartoçka daxilinə cədvəl əlavə olunan məqalələr">Vikipediya:Kartoçka daxilinə cədvəl əlavə olunan məqalələr</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Vikipediya:Vikidatada_m%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri_olan_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:Vikipediya:Vikidatada mənbələri olan məqalələr">Vikipediya:Vikidatada mənbələri olan məqalələr</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Vikipediya:M%C9%99nb%C9%99siz_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:Vikipediya:Mənbəsiz məqalələr">Vikipediya:Mənbəsiz məqalələr</a></li></ul></div></div> </div> </div> <div id="mw-navigation"> <h2>Naviqasiya menyusu</h2> <div id="mw-head"> <nav id="p-personal" class="mw-portlet mw-portlet-personal vector-user-menu-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-personal-label" > <h3 id="p-personal-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Şəxsi alətlər</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anonuserpage" class="mw-list-item"><span title="Redaktə edərkən istifadə etdiyiniz IP ünvanı üçün istifadəçi səhifəsi">Daxil olmamısınız</span></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:M%C3%BCzakir%C9%99S%C9%99hif%C9%99m" title="Bu IP ünvanından edilmiş müzakirələr [n]" accesskey="n"><span>Müzakirə</span></a></li><li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:T%C3%B6hf%C9%99l%C9%99rim" title="Bu IP ünvanından edilən redaktələrin siyahısı [y]" accesskey="y"><span>Töhfələr</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:HesabYarat&returnto=II+%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid" title="Hesab yaratmaq və daxil olmaq üçün təşviq olunursunuz; Ancaq məcburi deyil"><span>Hesab yarat</span></a></li><li id="pt-login" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:DaxilOl&returnto=II+%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid" title="Daxil olmanız tövsiyə olunur, amma bu məcburi tələb deyil. [o]" accesskey="o"><span>Daxil ol</span></a></li> </ul> </div> </nav> <div id="left-navigation"> <nav id="p-namespaces" class="mw-portlet mw-portlet-namespaces vector-menu-tabs vector-menu-tabs-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-namespaces-label" > <h3 id="p-namespaces-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Ad fəzaları</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected mw-list-item"><a href="/wiki/II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid" title="Məqalənin məzmununu göstər [c]" accesskey="c"><span>Məqalə</span></a></li><li id="ca-talk" class="new mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=M%C3%BCzakir%C9%99:II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Səhifə barədə müzakirə (səhifə mövcud deyil) [t]" accesskey="t"><span>Müzakirə</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-variants" class="mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet vector-menu-dropdown vector-menu" aria-labelledby="p-variants-label" > <input type="checkbox" id="p-variants-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-variants" class="vector-menu-checkbox" aria-labelledby="p-variants-label" > <label id="p-variants-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">azərbaycanca</span> </label> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation"> <nav id="p-views" class="mw-portlet mw-portlet-views vector-menu-tabs vector-menu-tabs-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-views-label" > <h3 id="p-views-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Görünüş</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected mw-list-item"><a href="/wiki/II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid"><span>Oxu</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&veaction=edit" title="Bu səhifəni redaktə et [v]" accesskey="v"><span>Redaktə</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=edit" title="Səhifənin mənbə kodunu redaktə et [e]" accesskey="e"><span>Mənbəni redaktə et</span></a></li><li id="ca-history" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=history" title="Bu səhifənin keçmiş nüsxələri. [h]" accesskey="h"><span>Tarixçəyə bax</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-cactions" class="mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-menu-dropdown vector-menu" aria-labelledby="p-cactions-label" title="Daha çox seçim" > <input type="checkbox" id="p-cactions-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-cactions" class="vector-menu-checkbox" aria-labelledby="p-cactions-label" > <label id="p-cactions-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Daha çox</span> </label> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </nav> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <h3 >Axtar</h3> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="vector-search-box-form"> <div id="simpleSearch" class="vector-search-box-inner" data-search-loc="header-navigation"> <input class="vector-search-box-input" type="search" name="search" placeholder="Vikipediyada axtar" aria-label="Vikipediyada axtar" autocapitalize="sentences" title="Vikipediya saytında axtar [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <input type="hidden" name="title" value="Xüsusi:Axtar"> <input id="mw-searchButton" class="searchButton mw-fallbackSearchButton" type="submit" name="fulltext" title="Bu mətnin olduğu səhifələri axtar" value="Axtar"> <input id="searchButton" class="searchButton" type="submit" name="go" title="Əgər varsa, eyni adı daşıyan səhifəyə keç" value="Get"> </div> </form> </div> </div> </div> <div id="mw-panel" class="vector-legacy-sidebar"> <div id="p-logo" role="banner"> <a class="mw-wiki-logo" href="/wiki/Ana_s%C9%99hif%C9%99" title="Ana səhifə"></a> </div> <nav id="p-navigation" class="mw-portlet mw-portlet-navigation vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-navigation-label" > <h3 id="p-navigation-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Naviqasiya</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Ana_s%C9%99hif%C9%99" title="Ana səhifəni ziyarət edin [z]" accesskey="z"><span>Ana səhifə</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:K%C9%99nd_meydan%C4%B1" title="Layihə haqqında, nələr edəbilərsiniz, axtardıqlarınızı harda tapmaq olar"><span>Kənd meydanı</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:%C4%B0cma_portal%C4%B1" title="Gündəlik xəbərlər ilə əlaqəli məlumatlar"><span>İcma portalı</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:SonD%C9%99yi%C5%9Fiklikl%C9%99r" title="Vikidəki son dəyişikliklər siyahısı [r]" accesskey="r"><span>Son dəyişikliklər</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:T%C9%99sad%C3%BCfi" title="Təsadüfi məqaləyə keç [x]" accesskey="x"><span>Təsadüfi məqalə</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-Layihələr" class="mw-portlet mw-portlet-Layihələr vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-Layihələr-label" > <h3 id="p-Layihələr-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Layihələr</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Seçilmiş-məqalələr" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Se%C3%A7ilmi%C5%9F_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r"><span>Seçilmiş məqalələr</span></a></li><li id="n-Seçilmiş-siyahılar" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Se%C3%A7ilmi%C5%9F_siyah%C4%B1lar"><span>Seçilmiş siyahılar</span></a></li><li id="n-Yaxşı-məqalələr" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Yax%C5%9F%C4%B1_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r"><span>Yaxşı məqalələr</span></a></li><li id="n-Məqalə-namizədləri" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:M%C9%99qal%C9%99_namiz%C9%99dl%C9%99ri"><span>Məqalə namizədləri</span></a></li><li id="n-Mövzulu-ay" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:M%C3%B6vzulu_ay"><span>Mövzulu ay</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-Xüsusi" class="mw-portlet mw-portlet-Xüsusi vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-Xüsusi-label" > <h3 id="p-Xüsusi-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Xüsusi</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Biziml%C9%99_%C9%99laq%C9%99"><span>Bizimlə əlaqə</span></a></li><li id="n-sitesupport" class="mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=az.wikipedia.org&uselang=az" title="Bizə dəstək verin"><span>İanə et</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/K%C3%B6m%C9%99k:M%C3%BCnd%C9%99ricat" title="Yardım almaq üçün."><span>Kömək</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-tb" class="mw-portlet mw-portlet-tb vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-tb-label" > <h3 id="p-tb-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Alətlər</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:S%C9%99hif%C9%99y%C9%99Ke%C3%A7idl%C9%99r/II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid" title="Vikidə bu məqaləyə bağlantılar [j]" accesskey="j"><span>Səhifəyə keçidlər</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:%C6%8Flaq%C9%99liD%C9%99yi%C5%9Fiklikl%C9%99r/II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid" rel="nofollow" title="Bu məqaləyə aid başqa səhifələrdə yeni dəyişikliklər [k]" accesskey="k"><span>Əlaqəli redaktələr</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Yükləmə_sehrbazı" title="Yeni şəkil və ya multimedia faylı yüklə [u]" accesskey="u"><span>Fayl yüklə</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:X%C3%BCsusiS%C9%99hif%C9%99l%C9%99r" title="Xüsusi səhifələrin siyahısı [q]" accesskey="q"><span>Xüsusi səhifələr</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&oldid=7769792" title="Bu səhifənin bu versiyasına daimi keçid"><span>Daimi keçid</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=info" title="Bu səhifə haqqında ətraflı məlumat"><span>Səhifə məlumatları</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:CiteThisPage&page=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&id=7769792&wpFormIdentifier=titleform" title="Bu səhifəyə necə istinad etmək barədə məlumat"><span>Bu səhifəyə istinad et</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Faz.wikipedia.org%2Fwiki%2FII_%25C6%258Fbd%25C3%25BClh%25C9%2599mid"><span>Qısaldılmış URL əldə et</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:QrCode&url=https%3A%2F%2Faz.wikipedia.org%2Fwiki%2FII_%25C6%258Fbd%25C3%25BClh%25C9%2599mid"><span>QR-kodu endir</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-coll-print_export" class="mw-portlet mw-portlet-coll-print_export vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-coll-print_export-label" > <h3 id="p-coll-print_export-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Çap et/ixrac</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:Book&bookcmd=book_creator&referer=II+%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid"><span>Kitab yarat</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:DownloadAsPdf&page=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&action=show-download-screen"><span>PDF kimi yüklə</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&printable=yes" title="Səhifənin çap versiyası [p]" accesskey="p"><span>Çap versiyası</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-wikibase-otherprojects" class="mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-wikibase-otherprojects-label" > <h3 id="p-wikibase-otherprojects-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Digər layihələrdə</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Sultan_Abd%C3%BClhamit_II" hreflang="en"><span>Vikianbar</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://az.wikiquote.org/wiki/II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid" hreflang="az"><span>Vikisitat</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q134817" title="Bağlanan məlumatların saxlanması elementinə keçid [g]" accesskey="g"><span>Vikidata elementi</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-lang" class="mw-portlet mw-portlet-lang vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-lang-label" > <h3 id="p-lang-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Digər dillərdə</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/Sultan_Abdul_Hamid_II_dari_Turki" title="Sultan Abdul Hamid II dari Turki – akin" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Sultan Abdul Hamid II dari Turki" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="akin" class="interlanguage-link-target"><span>Acèh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Abd%C3%BClhamid_II" title="Abdülhamid II – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Abdülhamid II" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçilmiş məqalə"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%85%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="عبد الحميد الثاني – ərəb" lang="ar" hreflang="ar" data-title="عبد الحميد الثاني" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="ərəb" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%85%D9%8A%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%89" title="عبد الحميد التانى – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="عبد الحميد التانى" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_II" title="Abdul Hamid II – asturiya" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Abdul Hamid II" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturiya" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D9%86%D8%AC%DB%8C_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF" title="ایکینجی عبدالحمید – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="ایکینجی عبدالحمید" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D3%98%D0%B1%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%85%D3%99%D0%BC%D0%B8%D1%82_II" title="Әбделхәмит II – başqırd" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Әбделхәмит II" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="başqırd" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%B4%D1%83%D0%BB-%D0%A5%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%B4_II" title="Абдул-Хамід II – belarus" lang="be" hreflang="be" data-title="Абдул-Хамід II" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="belarus" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%B4%D1%83%D0%BB_%D0%A5%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%B4_II" title="Абдул Хамид II – bolqar" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Абдул Хамид II" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bolqar" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%86%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%B2_%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%A6" title="দ্বিতীয় আব্দুল হামিদ – benqal" lang="bn" hreflang="bn" data-title="দ্বিতীয় আব্দুল হামিদ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="benqal" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Abd%C3%BClhamit_II" title="Abdülhamit II – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Abdülhamit II" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_II" title="Abdul Hamid II – bosniya" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Abdul Hamid II" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniya" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_II" title="Abdul Hamid II – katalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Abdul Hamid II" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="katalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%DB%95%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AD%DB%95%D9%85%DB%8C%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%88%DB%95%D9%85" title="عەبدولحەمیدی دووەم – Mərkəzi kürdcə" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="عەبدولحەمیدی دووەم" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Mərkəzi kürdcə" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/II_Abd%C3%BClhamid" title="II Abdülhamid – krım türkcəsi" lang="crh" hreflang="crh" data-title="II Abdülhamid" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="krım türkcəsi" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Abdulhamid_II." title="Abdulhamid II. – çex" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Abdulhamid II." data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="çex" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Abd%C3%BClhamid_II" title="Abdülhamid II – uels" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Abdülhamid II" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="uels" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Abd%C3%BClhamid_2." title="Abdülhamid 2. – danimarka" lang="da" hreflang="da" data-title="Abdülhamid 2." data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danimarka" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Abd%C3%BClhamid_II." title="Abdülhamid II. – alman" lang="de" hreflang="de" data-title="Abdülhamid II." data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="alman" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_II" title="Abdul Hamid II – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Abdul Hamid II" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BC%CF%80%CE%BD%CF%84%CE%BF%CF%8D%CE%BB_%CE%A7%CE%B1%CE%BC%CE%AF%CF%84_%CE%92%CE%84" title="Αμπντούλ Χαμίτ Β΄ – yunan" lang="el" hreflang="el" data-title="Αμπντούλ Χαμίτ Β΄" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="yunan" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_II" title="Abdul Hamid II – ingilis" lang="en" hreflang="en" data-title="Abdul Hamid II" data-language-autonym="English" data-language-local-name="ingilis" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Abd-ul-Hamid_la_2-a" title="Abd-ul-Hamid la 2-a – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Abd-ul-Hamid la 2-a" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_II" title="Abdul Hamid II – ispan" lang="es" hreflang="es" data-title="Abdul Hamid II" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="ispan" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Abd%C3%BClhamit_II" title="Abdülhamit II – eston" lang="et" hreflang="et" data-title="Abdülhamit II" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="eston" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Abdulhamid_II.a" title="Abdulhamid II.a – bask" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Abdulhamid II.a" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="bask" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="عبدالحمید دوم – fars" lang="fa" hreflang="fa" data-title="عبدالحمید دوم" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="fars" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Abd-ul-Hamid_II" title="Abd-ul-Hamid II – fin" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Abd-ul-Hamid II" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fin" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Abd%C3%BClhamid_II" title="Abdülhamid II – fransız" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Abdülhamid II" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="fransız" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Abd%C3%BClhamid_II." title="Abdülhamid II. – şimali fris" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Abdülhamid II." data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="şimali fris" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_II" title="Abdul Hamid II – qalisiya" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Abdul Hamid II" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="qalisiya" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_II" title="Abdul Hamid II – hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Abdul Hamid II" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="hausa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A2%D7%91%D7%93%D7%95%D7%9C_%D7%97%D7%9E%D7%99%D7%93_%D7%94%D7%A9%D7%A0%D7%99" title="עבדול חמיד השני – ivrit" lang="he" hreflang="he" data-title="עבדול חמיד השני" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="ivrit" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A5%81%E0%A4%B2_%E0%A4%B9%E0%A4%AE%E0%A5%80%E0%A4%A6_%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%80%E0%A4%AF" title="अब्दुल हमीद द्वितीय – hind" lang="hi" hreflang="hi" data-title="अब्दुल हमीद द्वितीय" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hind" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_II." title="Abdul Hamid II. – xorvat" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Abdul Hamid II." data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="xorvat" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/II._Abdul-Hamid_oszm%C3%A1n_szult%C3%A1n" title="II. Abdul-Hamid oszmán szultán – macar" lang="hu" hreflang="hu" data-title="II. Abdul-Hamid oszmán szultán" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="macar" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%A2%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%AC_%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%A4_II" title="Աբդուլ Համիդ II – erməni" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Աբդուլ Համիդ II" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="erməni" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_II" title="Abdul Hamid II – indoneziya" lang="id" hreflang="id" data-title="Abdul Hamid II" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indoneziya" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Abd%C3%BAl_Hamid_2." title="Abdúl Hamid 2. – island" lang="is" hreflang="is" data-title="Abdúl Hamid 2." data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="island" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_II" title="Abdul Hamid II – italyan" lang="it" hreflang="it" data-title="Abdul Hamid II" data-language-autonym="İtaliano" data-language-local-name="italyan" class="interlanguage-link-target"><span>İtaliano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A2%E3%83%96%E3%83%87%E3%83%A5%E3%83%AB%E3%83%8F%E3%83%9F%E3%83%882%E4%B8%96" title="アブデュルハミト2世 – yapon" lang="ja" hreflang="ja" data-title="アブデュルハミト2世" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="yapon" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_II" title="Abdul Hamid II – yava" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Abdul Hamid II" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="yava" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%B0%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%93_II" title="აბდულჰამიდ II – gürcü" lang="ka" hreflang="ka" data-title="აბდულჰამიდ II" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gürcü" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/II_%D3%98%D0%B1%D0%B4%D1%96%D0%BB%D1%85%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D1%82" title="II Әбділхамит – qazax" lang="kk" hreflang="kk" data-title="II Әбділхамит" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="qazax" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%95%95%EB%92%AC%ED%95%98%EB%AF%B8%ED%8A%B8_2%EC%84%B8" title="압뒬하미트 2세 – koreya" lang="ko" hreflang="ko" data-title="압뒬하미트 2세" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreya" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Ebdulhem%C3%AEd_II" title="Ebdulhemîd II – kürd" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Ebdulhemîd II" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kürd" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%B4%D1%83%D0%BB-%D0%A5%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%B4_II" title="Абдул-Хамид II – qırğız" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Абдул-Хамид II" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="qırğız" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Abdulhamidas_II" title="Abdulhamidas II – litva" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Abdulhamidas II" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litva" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Abdulhamids_II" title="Abdulhamids II – latış" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Abdulhamids II" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="latış" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_II" title="Abdul Hamid II – malaqas" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Abdul Hamid II" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malaqas" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%B4%D1%83%D0%BB_%D0%A5%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%B4_II" title="Абдул Хамид II – makedon" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Абдул Хамид II" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="makedon" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%85%E0%B4%AC%E0%B5%8D%E0%B4%A6%E0%B5%81%E0%B5%BD_%E0%B4%B9%E0%B4%AE%E0%B5%80%E0%B4%A6%E0%B5%8D_II" title="അബ്ദുൽ ഹമീദ് II – malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="അബ്ദുൽ ഹമീദ് II" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A6%E0%A5%81%E0%A4%B8%E0%A4%B0%E0%A4%BE_%E0%A4%85%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A5%81%E0%A4%B2_%E0%A4%B9%E0%A4%AE%E0%A5%80%E0%A4%A6" title="दुसरा अब्दुल हमीद – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="दुसरा अब्दुल हमीद" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_II" title="Abdul Hamid II – malay" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Abdul Hamid II" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malay" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="عبدالحمید دوم – mazandaran" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="عبدالحمید دوم" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazandaran" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Abd%C3%BClhamit_II" title="Abdülhamit II – holland" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Abdülhamit II" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="holland" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Abd_%C3%BCl-Hamid_II_av_Det_osmanske_riket" title="Abd ül-Hamid II av Det osmanske riket – nünorsk norveç" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Abd ül-Hamid II av Det osmanske riket" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="nünorsk norveç" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Abd-ul-Hamid_II" title="Abd-ul-Hamid II – bokmal norveç" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Abd-ul-Hamid II" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="bokmal norveç" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Abd%C3%BClhamid_II" title="Abdülhamid II – polyak" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Abdülhamid II" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polyak" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF_%D8%AB%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="عبدالحمید ثانی – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="عبدالحمید ثانی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF_%D8%AB%D8%A7%D9%86%D9%8A" title="عبدالحمید ثاني – puştu" lang="ps" hreflang="ps" data-title="عبدالحمید ثاني" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="puştu" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Abdulamide_II" title="Abdulamide II – portuqal" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Abdulamide II" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portuqal" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Abdul-Hamid_al_II-lea" title="Abdul-Hamid al II-lea – rumın" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Abdul-Hamid al II-lea" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumın" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Sultanlu_Abdul_Hamid_Dheftherlu" title="Sultanlu Abdul Hamid Dheftherlu – aroman" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Sultanlu Abdul Hamid Dheftherlu" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="aroman" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%B4%D1%83%D0%BB-%D0%A5%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%B4_II" title="Абдул-Хамид II – rus" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Абдул-Хамид II" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rus" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_II" title="Abdul Hamid II – serb-xorvat" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Abdul Hamid II" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serb-xorvat" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_II" title="Abdul Hamid II – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Abdul Hamid II" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Abd%C3%BClhamid_II." title="Abdülhamid II. – slovak" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Abdülhamid II." data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovak" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_II." title="Abdul Hamid II. – sloven" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Abdul Hamid II." data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="sloven" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Abdyl_Hamiti_II" title="Abdyl Hamiti II – alban" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Abdyl Hamiti II" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="alban" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%B4%D1%83%D0%BB_%D0%A5%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%B4_II" title="Абдул Хамид II – serb" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Абдул Хамид II" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serb" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Abd_%C3%BCl-Hamid_II" title="Abd ül-Hamid II – isveç" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Abd ül-Hamid II" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="isveç" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%B8%E0%B8%A5%E0%B8%95%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%AD%E0%B8%B1%E0%B8%9A%E0%B8%94%E0%B8%B8%E0%B8%A5_%E0%B8%AE%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%B4%E0%B8%94%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88_2" title="สุลต่านอับดุล ฮามิดที่ 2 – tay" lang="th" hreflang="th" data-title="สุลต่านอับดุล ฮามิดที่ 2" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tay" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Abdulhamid_II" title="Abdulhamid II – türkmən" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Abdulhamid II" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="türkmən" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/II._Abd%C3%BClhamid" title="II. Abdülhamid – türk" lang="tr" hreflang="tr" data-title="II. Abdülhamid" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="türk" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B1%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%85%D3%99%D0%BC%D0%B8%D1%82_II" title="Габделхәмит II – tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Габделхәмит II" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%D8%A7%D8%A8%D8%AF%DB%87%D9%84%DA%BE%DB%95%D9%85%D9%89%D8%AF_II" title="ئابدۇلھەمىد II – uyğur" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ئابدۇلھەمىد II" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="uyğur" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%B4%D1%83%D0%BB-%D0%93%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%B4_II" title="Абдул-Гамід II – ukrayna" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Абдул-Гамід II" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrayna" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF_%D8%AB%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="عبدالحمید ثانی – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="عبدالحمید ثانی" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Abdulhamid_II" title="Abdulhamid II – özbək" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Abdulhamid II" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="özbək" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_II" title="Abdul Hamid II – vyetnam" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Abdul Hamid II" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vyetnam" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E9%98%BF%E5%8D%9C%E6%9D%9C%E5%8B%92-%E5%93%88%E7%B1%B3%E5%BE%B7%E4%BA%8C%E4%B8%96" title="阿卜杜勒-哈米德二世 – vu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="阿卜杜勒-哈米德二世" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="vu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%98%BF%E5%8D%9C%E6%9D%9C%E5%8B%92-%E5%93%88%E7%B1%B3%E5%BE%B7%E4%BA%8C%E4%B8%96" title="阿卜杜勒-哈米德二世 – çin" lang="zh" hreflang="zh" data-title="阿卜杜勒-哈米德二世" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="çin" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Abdul_Hamid_2-s%C3%A8" title="Abdul Hamid 2-sè – Min Nan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Abdul Hamid 2-sè" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Min Nan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E9%98%BF%E5%8D%9C%E6%9D%9C%E5%8B%92%E5%93%88%E7%B1%B3%E5%BE%B7%E4%BA%8C%E4%B8%96" title="阿卜杜勒哈米德二世 – kanton" lang="yue" hreflang="yue" data-title="阿卜杜勒哈米德二世" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kanton" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q134817#sitelinks-wikipedia" title="Dillərarası keçidləri redaktə et" class="wbc-editpage">Keçidləri redaktə et</a></span></div> </div> </nav> </div> </div> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Bu səhifə sonuncu dəfə 14:20, 10 sentyabr 2024 tarixində redaktə edilib.</li> <li id="footer-info-copyright">Mətn <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.az">Creative Commons Attribution-ShareAlike lisenziyası</a> altındadır, bəzi hallarda əlavə şərtlər tətbiq oluna bilər. Ətraflı məlumat üçün <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">istifadə şərtlərinə</a> baxın.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Gizlilik siyasəti</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Vikipediya:Haqq%C4%B1nda">Vikipediya haqqında</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Vikipediya:M%C9%99suliyy%C9%99td%C9%99n_imtina">Məsuliyyətdən imtina</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Davranış Kodeksi</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Tərtibatçılar</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/az.wikipedia.org">Statistikalar</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Kuki məlumatı</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//az.m.wikipedia.org/w/index.php?title=II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobil versiya</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.log.warn("This page is using the deprecated ResourceLoader module \"codex-search-styles\".\n[1.43] Use a CodexModule with codexComponents to set your specific components used: https://www.mediawiki.org/wiki/Codex#Using_a_limited_subset_of_components");mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c59558b9d-7khjh","wgBackendResponseTime":180,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.189","walltime":"1.806","ppvisitednodes":{"value":5893,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":296749,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":82483,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":33,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":25963,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":67,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1555.509 1 -total"," 72.31% 1124.732 1 Şablon:Vəzifəli_şəxs"," 71.39% 1110.473 1 Şablon:Məlumat_qutusu"," 33.99% 528.743 28 Şablon:Wikidata"," 10.76% 167.308 8 Şablon:Wikidata/range"," 10.11% 157.276 1 Şablon:Wikidata/p40"," 9.90% 154.044 1 Şablon:DVTY"," 9.77% 151.990 1 Şablon:DVTY/əsas"," 7.39% 115.013 1 Şablon:Xarici_keçidlər"," 6.54% 101.781 1 Şablon:Wikidata/p570"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.902","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":21534983,"limit":52428800},"limitreport-logs":"Custom label provided for Q83552\ntokenizeName: \"А. М. Прохорова\": have \"Im (x2) Fa\" match\nGot title of Q649 from label: \"Москва\"\nLoaded datatype external-id of P1970 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype quantity of P1971 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nGot person name of Q67129259 from label: \"Darryl Roger Lundy\"\ntokenizeName: \"Darryl Roger Lundy\": have \"Im (x2) Fa\" match\nLoaded datatype wikibase-item of P945 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype commonsMedia of P990 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P39 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nGot person name of Q27302 from label: \"Deutsche Nationalbibliothek\"\nEntity Q27302 is not a person\nGot person name of Q27302 from label: \"Deutsche Nationalbibliothek\"\nEntity Q27302 is not a person\nLoaded datatype wikibase-item of P509 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nGot person name of Q19310322 from label: \"Türkiye Diyanet Vakfı\"\nEntity Q19310322 is not a person\nGot title of Q3640 from label: \"Ankara\"\nGot title of Q19310322 from label: \"Türkiye Diyanet Vakfı\"\nLoaded datatype wikibase-item of P945 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nGot person name of Q27302 from label: \"Deutsche Nationalbibliothek\"\nEntity Q27302 is not a person\nCustom label provided for Q83552\ntokenizeName: \"А. М. Прохорова\": have \"Im (x2) Fa\" match\nGot title of Q649 from label: \"Москва\"\nGot person name of Q27302 from label: \"Deutsche Nationalbibliothek\"\nEntity Q27302 is not a person\n"},"cachereport":{"origin":"mw-api-int.codfw.main-6fdd9f9b88-hl4lw","timestamp":"20241130015753","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"II \u018fbd\u00fclh\u0259mid","url":"https:\/\/az.wikipedia.org\/wiki\/II_%C6%8Fbd%C3%BClh%C9%99mid","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q134817","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q134817","author":{"@type":"Organization","name":"Vikimedia layih\u0259l\u0259rin\u0259 t\u00f6hf\u0259 ver\u0259nl\u0259r"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2009-06-16T05:28:57Z","dateModified":"2024-09-10T14:20:58Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/d\/d3\/Ahamid.jpg","headline":"34-c\u00fc Osmanl\u0131 sultan\u0131 v\u0259 113-c\u00fc \u0130slam x\u0259lif\u0259si"}</script> </body> </html>