CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="tt" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Яңалиф — Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )ttwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","гыйнвар","февраль","март","апрель","май","июнь","июль","август","сентябрь","октябрь","ноябрь","декабрь"],"wgRequestId":"8c167cc6-1422-461b-a6d1-e29e4b944322","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Яңалиф","wgTitle":"Яңалиф","wgCurRevisionId":4161458,"wgRevisionId":4161458,"wgArticleId":8259,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Татар әлифбасы","Сайланган мәкаләләр","Татар теле"],"wgPageViewLanguage":"tt","wgPageContentLanguage":"tt","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Яңалиф","wgRelevantArticleId":8259,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia", "wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"tt","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"tt"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":60000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q613977","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.0"};RLSTATE={ "ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents", "ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tt&modules=ext.cite.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=tt&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tt&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Яңалиф — Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//tt.m.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Үзгәртү" href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (tt)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//tt.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.tt"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Atom-каналы Wikipedia исемле сайт белән" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A1%D0%BE%D2%A3%D0%B3%D1%8B_%D2%AF%D0%B7%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%80&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Яңалиф rootpage-Яңалиф skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Эчтәлеккә күчү</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Төп меню" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Төп меню</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Төп меню</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">яшерү</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Навигация </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82" title="Баш биткә күчү [z]" accesskey="z"><span>Баш бит</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%AD%D1%87%D1%82%D3%99%D0%BB%D0%B5%D0%BA"><span>Эчтәлек</span></a></li><li id="n-index" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8B%D0%BA_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%BB%D3%99%D1%80"><span>Исемлек</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9E%D1%87%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D1%8B_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99" title="Очраклы битне карау [x]" accesskey="x"><span>Очраклы бит</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A5%D3%99%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5_%D0%B2%D0%B0%D0%BA%D1%8B%D0%B9%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Хәзерге вакыйгалар турында мәгълүматны табу"><span>Агымдагы вакыйгалар</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Катнашу </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%96%D3%99%D0%BC%D0%B3%D1%8B%D1%8F%D1%82%D1%8C_%D2%AF%D0%B7%D3%99%D0%B3%D0%B5" title="Проект турында, биредә нәрсә белән шөгыльләнергә мөмкин һәм кайда кирәкле әйберләрне табу."><span>Җәмгыять үзәге</span></a></li><li id="n-forum" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F_%D0%B1%D3%99%D1%85%D3%99%D1%81%D0%B5:%D2%96%D3%99%D0%BC%D0%B3%D1%8B%D1%8F%D1%82%D1%8C_%D2%AF%D0%B7%D3%99%D0%B3%D0%B5"><span>Бәхәслек</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A1%D0%BE%D2%A3%D0%B3%D1%8B_%D2%AF%D0%B7%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Соңгы үзгәрешләр исемлеге [r]" accesskey="r"><span>Соңгы үзгәрешләр</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%AF%D2%A3%D0%B0_%D0%B1%D0%B8%D1%82"><span>Яңа битләр</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%AF%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC" title="Белешмә алу өчен урын"><span>Ярдәм</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-tt.svg" style="width: 7.5em; height: 1.1875em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-tt.svg" width="116" height="13" style="width: 7.25em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%AD%D0%B7%D0%BB%D3%99%D2%AF" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Wikipedia эчендә эзләү [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Эзләү</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Wikipedia эчендә эзләү" aria-label="Wikipedia эчендә эзләү" autocapitalize="sentences" title="Wikipedia эчендә эзләү [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Махсус:Эзләү"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Эзләү</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Шәхси кораллар"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Внешний вид"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Измените внешний вид страницы, размер, ширину и цвет шрифта." > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Внешний вид" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Внешний вид</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tt.wikipedia.org&uselang=tt" class=""><span>Иганә итү</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%BA%D3%99%D0%BB%D2%AF&returnto=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84" title="Сезгә аккаунт ясарга һәм системага керергә киңәш итәбез, әмма бу мәҗбүри түгел." class=""><span>Хисап язмасын төзү</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%87%D1%8B_%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BC%D0%B5&returnto=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84" title="Сезгә системага керергә тәкъдим ителә, әмма бу мәҗбүри түгел [o]" accesskey="o" class=""><span>Керү</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Больше возможностей" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Шәхси кораллар" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Шәхси кораллар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Кулланучы менюсы" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tt.wikipedia.org&uselang=tt"><span>Иганә итү</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%BA%D3%99%D0%BB%D2%AF&returnto=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84" title="Сезгә аккаунт ясарга һәм системага керергә киңәш итәбез, әмма бу мәҗбүри түгел."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Хисап язмасын төзү</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%87%D1%8B_%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%BC%D0%B5&returnto=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84" title="Сезгә системага керергә тәкъдим ителә, әмма бу мәҗбүри түгел [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Керү</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Страницы для неавторизованных редакторов <a href="/wiki/%D0%AF%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC:%D0%9A%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%88" aria-label="Подробнее о редактировании"><span>күбрәк белү</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9C%D0%BE%D0%B9_%D0%B2%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B4" title="Әлеге IP-адрестан кертелгән төзәтмәләр [y]" accesskey="y"><span>Кертемнәр</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D3%99%D1%85%D3%99%D1%81%D0%B5%D0%BC" title="Бу IP-адрестагы төзәтмәләр буенча фикер алышу [n]" accesskey="n"><span>Фикер алышу</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Eяшерү\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"tt\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cdiv class=\"plainlinks\" style=\"border: 1px solid #ddd; margin: 0 0 3px;\"\u003E\n\u003Cdiv style=\"color: grey; max-width:1280px; margin: 5px auto; font-family: Tahoma, \u0026#39;DejaVu Sans Condensed\u0026#39;, sans-serif; text-align: center; font-size: 10pt; position: relative;\"\u003E\u003Csmall\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BC%D3%99%D0%B4%D3%99%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B5\" title=\"Төркем:Татар мәдәнияте\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Sabantuy-emblem.jpg/12px-Sabantuy-emblem.jpg\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Sabantuy-emblem.jpg/18px-Sabantuy-emblem.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Sabantuy-emblem.jpg/24px-Sabantuy-emblem.jpg 2x\" data-file-width=\"1003\" data-file-height=\"1037\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BC%D3%99%D0%B4%D3%99%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D1%82%D0%B5\" title=\"Төркем:Татар мәдәнияте\"\u003EТатар дөньясын\u003C/a\u003E баетабыз: \u003Csmall\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://wikisource.org/wiki/Category:Tatar\" title=\"oldwikisource:Category:Tatar\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/12px-Wikisource-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"13\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/18px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/24px-Wikisource-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"410\" data-file-height=\"430\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://wikisource.org/wiki/Category:Tatar\" class=\"extiw\" title=\"oldwikisource:Category:Tatar\"\u003EӘсәрләр\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://tt.wikibooks.org/wiki/\" title=\"Әсбаплар\"\u003E\u003Cimg alt=\"Әсбаплар\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/12px-Wikibooks-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/18px-Wikibooks-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/24px-Wikibooks-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"300\" data-file-height=\"300\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://tt.wikibooks.org/wiki/\" class=\"extiw\" title=\"b:\"\u003EӘсбаплар\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Community_portal/tt\" title=\"БелемБазасы\"\u003E\u003Cimg alt=\"БелемБазасы\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/12px-Wikidata-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"7\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/18px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/24px-Wikidata-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"1050\" data-file-height=\"590\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Community_portal/tt\" class=\"extiw\" title=\"d:Wikidata:Community portal/tt\"\u003EБелемБазасы\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tatar_people\" title=\"c:Category:Tatar people\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"16\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"1024\" data-file-height=\"1376\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tatar_people\" class=\"extiw\" title=\"c:Category:Tatar people\"\u003EМедиа\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wq/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" title=\"Викиөзек\"\u003E\u003Cimg alt=\"Викиөзек\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Wikiquote-logo.png/12px-Wikiquote-logo.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"14\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Wikiquote-logo.png/18px-Wikiquote-logo.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Wikiquote-logo.png/24px-Wikiquote-logo.png 2x\" data-file-width=\"95\" data-file-height=\"109\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wq/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" class=\"extiw\" title=\"incubator:Wq/tt/Баш бит\"\u003EӨзекләр\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://tt.wiktionary.org/wiki/\" title=\"wikt:\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/12px-Wiktionary-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"11\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/18px-Wiktionary-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/24px-Wiktionary-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"370\" data-file-height=\"350\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://tt.wiktionary.org/wiki/\" class=\"extiw\" title=\"wikt:\"\u003EСүзлек\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wy/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" title=\"Викисәфәр\"\u003E\u003Cimg alt=\"Викисәфәр\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/12px-Wikivoyage-logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/18px-Wikivoyage-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Wikivoyage-logo.svg/24px-Wikivoyage-logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"193\" data-file-height=\"193\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wy/tt/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82\" class=\"extiw\" title=\"incubator:Wy/tt/Баш бит\"\u003EЮлКүрсәткече\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://w.wiki/69UP\" title=\"Викихарита\" rel=\"nofollow\"\u003E\u003Cimg alt=\"Викихарита\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Openstreetmap_logo.svg/12px-Openstreetmap_logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Openstreetmap_logo.svg/18px-Openstreetmap_logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Openstreetmap_logo.svg/24px-Openstreetmap_logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"256\" data-file-height=\"256\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca rel=\"nofollow\" class=\"external text\" href=\"https://w.wiki/69UP\"\u003EКарта\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"http://www.wiki-atlas.org/\" rel=\"nofollow\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Internet-web-browser.svg/12px-Internet-web-browser.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Internet-web-browser.svg/18px-Internet-web-browser.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Internet-web-browser.svg/24px-Internet-web-browser.svg.png 2x\" data-file-width=\"48\" data-file-height=\"48\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca rel=\"nofollow\" class=\"external text\" href=\"http://www.wiki-atlas.org/\"\u003EАтлас\u003C/a\u003E\u003C/small\u003E\u003Cbr /\u003E\u003Csmall\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Competition_Encyclopedia_Core_var2.png\" class=\"mw-file-description\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Competition_Encyclopedia_Core_var2.png/12px-Competition_Encyclopedia_Core_var2.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Competition_Encyclopedia_Core_var2.png/18px-Competition_Encyclopedia_Core_var2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Competition_Encyclopedia_Core_var2.png/24px-Competition_Encyclopedia_Core_var2.png 2x\" data-file-width=\"600\" data-file-height=\"600\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"/wiki/%D0%AF%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC:%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BB%D0%B0%D1%83%D1%87%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0_%D1%8F%D1%80%D0%B4%D3%99%D0%BC\" title=\"Ярдәм:Башлаучыларга ярдәм\"\u003EВикиҮзләштерү\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Проектлар\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/WikiProject_Council_with_transparent_background.svg/12px-WikiProject_Council_with_transparent_background.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"11\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/WikiProject_Council_with_transparent_background.svg/18px-WikiProject_Council_with_transparent_background.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/WikiProject_Council_with_transparent_background.svg/24px-WikiProject_Council_with_transparent_background.svg.png 2x\" data-file-width=\"512\" data-file-height=\"459\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cb\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Проектлар\"\u003EПроектлар\u003C/a\u003E\u003C/b\u003E: \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/2024_%D0%B5%D0%BB#Вафатлар\" title=\"2024 ел\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Kerze.png/5px-Kerze.png\" decoding=\"async\" width=\"5\" height=\"19\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Kerze.png/8px-Kerze.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Kerze.png/10px-Kerze.png 2x\" data-file-width=\"218\" data-file-height=\"822\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cu\u003E\u003Ci\u003E\u003Ca href=\"/wiki/2024_%D0%B5%D0%BB#Вафатлар\" title=\"2024 ел\"\u003EХәтерТактасы\u003C/a\u003E\u003C/i\u003E\u003C/u\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%BA%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D1%8B_%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D0%95%D0%BB_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%8B\" title=\"Википедия:Акыллы Татарстан/Ел проекты\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/2021TatarstanYearLogo-1.jpg/12px-2021TatarstanYearLogo-1.jpg\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/2021TatarstanYearLogo-1.jpg/18px-2021TatarstanYearLogo-1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/2021TatarstanYearLogo-1.jpg/24px-2021TatarstanYearLogo-1.jpg 2x\" data-file-width=\"1626\" data-file-height=\"1626\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%BA%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D1%8B_%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD/%D0%95%D0%BB_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%8B\" title=\"Википедия:Акыллы Татарстан/Ел проекты\"\u003EЕлПроекты\u003C/a\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80/%D0%90%D0%B3%D1%8B%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Марафоннар/Агымдагылар\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Olympic_pictogram_Athletics.png/12px-Olympic_pictogram_Athletics.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"12\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Olympic_pictogram_Athletics.png/18px-Olympic_pictogram_Athletics.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Olympic_pictogram_Athletics.png/24px-Olympic_pictogram_Athletics.png 2x\" data-file-width=\"300\" data-file-height=\"300\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cb\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80/%D0%90%D0%B3%D1%8B%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80\" title=\"Википедия:Марафоннар/Агымдагылар\"\u003EАгымдагыМарафоннар\u003C/a\u003E\u003C/b\u003E: \u003Ci\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%A2%D3%A9%D0%B1%D3%99%D0%BA_%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA_%D0%B0%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%B3%D1%8B\" title=\"Википедия:Проект:Төбәк тематик атналыгы\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/World_Map_%28political%29.svg/20px-World_Map_%28political%29.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"20\" height=\"10\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/World_Map_%28political%29.svg/30px-World_Map_%28political%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/World_Map_%28political%29.svg/40px-World_Map_%28political%29.svg.png 2x\" data-file-width=\"1920\" data-file-height=\"975\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cu\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%A2%D3%A9%D0%B1%D3%99%D0%BA_%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA_%D0%B0%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%B3%D1%8B\" title=\"Проект:Төбәк тематик атналыгы\"\u003EТөбәкАтналыгы\u003C/a\u003E\u003C/u\u003E\u003C/i\u003E \u003Ci\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F_%D0%B0%D0%B5_2024\" title=\"Википедия:Проект:Азия ае 2024\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg/20px-Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"20\" height=\"22\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg/30px-Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg/40px-Wikipedia_Asian_Month_Logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"512\" data-file-height=\"555\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cu\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%90%D0%B7%D0%B8%D1%8F_%D0%B0%D0%B5_2024\" title=\"Проект:Азия ае 2024\"\u003EАзия ае 2024\u003C/a\u003E\u003C/u\u003E\u003C/i\u003E\u003C/small\u003E\n\u003C/small\u003E\u003C/div\u003E\u003Csmall\u003E\n\u003Cdiv style=\"clear: both;\"\u003E\u003C/div\u003E\n\u003C/small\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Эчтәлек" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Эчтәлек</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">яшерү</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Башы</div> </a> </li> <li id="toc-Алтарих" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Алтарих"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Алтарих</span> </div> </a> <ul id="toc-Алтарих-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Тарих" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Тарих"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Тарих</span> </div> </a> <ul id="toc-Тарих-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Яңалиф_төзелеше" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Яңалиф_төзелеше"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Яңалиф төзелеше</span> </div> </a> <ul id="toc-Яңалиф_төзелеше-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Кирилл_язуына_күчү_(1938—1940)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Кирилл_язуына_күчү_(1938—1940)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Кирилл язуына күчү (1938—1940)</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Кирилл_язуына_күчү_(1938—1940)-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Отобразить/Скрыть подраздел Кирилл язуына күчү (1938—1940)</span> </button> <ul id="toc-Кирилл_язуына_күчү_(1938—1940)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Мөхәммәтхан_Фазлуллин,_Мөхетдин_Корбангалиев_һәм_Шиһаб_Рамазанов_проектлары" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Мөхәммәтхан_Фазлуллин,_Мөхетдин_Корбангалиев_һәм_Шиһаб_Рамазанов_проектлары"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Мөхәммәтхан Фазлуллин, Мөхетдин Корбангалиев һәм Шиһаб Рамазанов проектлары</span> </div> </a> <ul id="toc-Мөхәммәтхан_Фазлуллин,_Мөхетдин_Корбангалиев_һәм_Шиһаб_Рамазанов_проектлары-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Яңалифны_торгызу_омтылышлары" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Яңалифны_торгызу_омтылышлары"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Яңалифны торгызу омтылышлары</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Яңалифны_торгызу_омтылышлары-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Отобразить/Скрыть подраздел Яңалифны торгызу омтылышлары</span> </button> <ul id="toc-Яңалифны_торгызу_омтылышлары-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Яңалиф-2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Яңалиф-2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Яңалиф-2</span> </div> </a> <ul id="toc-Яңалиф-2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Заманалиф" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Заманалиф"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Заманалиф</span> </div> </a> <ul id="toc-Заманалиф-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Дифтонг_имләсе" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Дифтонг_имләсе"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Дифтонг имләсе</span> </div> </a> <ul id="toc-Дифтонг_имләсе-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Иналиф" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Иналиф"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.4</span> <span>Иналиф</span> </div> </a> <ul id="toc-Иналиф-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Латин_әлифбасы_2012" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Латин_әлифбасы_2012"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.5</span> <span>Латин әлифбасы 2012</span> </div> </a> <ul id="toc-Латин_әлифбасы_2012-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Хәзерге_заманда_кулланышта_булган_рәсми_әлифбалар" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Хәзерге_заманда_кулланышта_булган_рәсми_әлифбалар"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Хәзерге заманда кулланышта булган рәсми әлифбалар</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Хәзерге_заманда_кулланышта_булган_рәсми_әлифбалар-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Отобразить/Скрыть подраздел Хәзерге заманда кулланышта булган рәсми әлифбалар</span> </button> <ul id="toc-Хәзерге_заманда_кулланышта_булган_рәсми_әлифбалар-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Мисал" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Мисал"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Мисал</span> </div> </a> <ul id="toc-Мисал-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Моны_да_карагыз" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Моны_да_карагыз"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Моны да карагыз</span> </div> </a> <ul id="toc-Моны_да_карагыз-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Шулай_ук_карагыз" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Шулай_ук_карагыз"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Шулай ук карагыз</span> </div> </a> <ul id="toc-Шулай_ук_карагыз-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Әдәбият" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Әдәбият"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Әдәбият</span> </div> </a> <ul id="toc-Әдәбият-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Искәрмәләр" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Искәрмәләр"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Искәрмәләр</span> </div> </a> <ul id="toc-Искәрмәләр-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Сылтамалар" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Сылтамалар"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Сылтамалар</span> </div> </a> <ul id="toc-Сылтамалар-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Эчтәлек" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Отобразить/Скрыть содержание" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Отобразить/Скрыть содержание</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Яңалиф</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Перейти к статье на другом языке. Доступно на 20 языках" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-20" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">20 тел</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D9%86%D9%83%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%81" title="ينكاليف — гарәп" lang="ar" hreflang="ar" data-title="ينكاليف" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="гарәп" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Yeni_t%C3%BCrk_%C9%99lifbas%C4%B1" title="Yeni türk əlifbası — әзәрбайҗан" lang="az" hreflang="az" data-title="Yeni türk əlifbası" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="әзәрбайҗан" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84" title="Яңалиф — башкорт" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Яңалиф" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="башкорт" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Janalif" title="Janalif — чех" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Janalif" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="чех" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Ja%EA%9E%91alif" title="Jaꞑalif — алман" lang="de" hreflang="de" data-title="Jaꞑalif" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="алман" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%BB%CE%AF%CF%86" title="Γιαναλίφ — грек" lang="el" hreflang="el" data-title="Γιαναλίφ" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="грек" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ya%C3%B1alif" title="Yañalif — инглиз" lang="en" hreflang="en" data-title="Yañalif" data-language-autonym="English" data-language-local-name="инглиз" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Nova_Tjurka_Alfabeto" title="Nova Tjurka Alfabeto — эсперанто" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Nova Tjurka Alfabeto" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="эсперанто" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Yanalif" title="Yanalif — испан" lang="es" hreflang="es" data-title="Yanalif" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="испан" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7" title="ینگه‌الفبا — фарсы" lang="fa" hreflang="fa" data-title="ینگه‌الفبا" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="фарсы" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Uusi_kirjaimisto" title="Uusi kirjaimisto — фин" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Uusi kirjaimisto" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="фин" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Yanalif" title="Yanalif — француз" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Yanalif" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="француз" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Ja%C5%8Balif_%C3%ADr%C3%A1s" title="Jaŋalif írás — венгр" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Jaŋalif írás" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="венгр" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B0%D2%A3%D3%99%D0%BB%D1%96%D0%BF" title="Жаңәліп — казакъ" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Жаңәліп" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="казакъ" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Janalif" title="Janalif — поляк" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Janalif" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="поляк" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Ja%EA%9E%91alif" title="Jaꞑalif — португал" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Jaꞑalif" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="португал" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B9_%D1%82%D1%8E%D1%80%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B0%D0%BB%D1%84%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82" title="Новый тюркский алфавит — рус" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Новый тюркский алфавит" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="рус" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Yanelif" title="Yanelif — төрек" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Yanelif" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="төрек" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%84" title="Яналіф — украин" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Яналіф" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="украин" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%BA%9A%E5%B0%BC%E4%BA%9A%E5%88%A9%E5%A4%AB%E5%AD%97%E6%AF%8D" title="亚尼亚利夫字母 — кытай" lang="zh" hreflang="zh" data-title="亚尼亚利夫字母" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="кытай" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q613977#sitelinks-wikipedia" title="Башка телләргә сылтамалар өстәү" class="wbc-editpage">Сылтамалар өстәү</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Исемара"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84" title="Мәкаләнең эчтәлеге [c]" accesskey="c"><span>Мәкалә</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D3%99%D1%85%D3%99%D1%81:%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84" rel="discussion" title="Төп бит турында фикер алышу [t]" accesskey="t"><span>Бәхәс</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Телне алмаштыру" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">татарча / tatarça</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Караулар"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84"><span>Уку</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit" title="Бу битне үзгәртү [v]" accesskey="v"><span>Үзгәртү</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit" title="Бу битнең чыгыш кодын үзгәртү [e]" accesskey="e"><span>Вики-текстны үзгәртү</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=history" title="Битнең төзәтмәләре исемлеге [h]" accesskey="h"><span>Тарихын карау</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Инструменты для страниц"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Кораллар" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Кораллар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Кораллар</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">яшерү</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Өстәмә гамәлләр" > <div class="vector-menu-heading"> Гамәлләр </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84"><span>Уку</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit" title="Бу битне үзгәртү [v]" accesskey="v"><span>Үзгәртү</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit" title="Бу битнең чыгыш кодын үзгәртү [e]" accesskey="e"><span>Вики-текстны үзгәртү</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=history"><span>Тарихын карау</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Гомуми </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%BA%D3%99_%D1%8E%D0%BD%D3%99%D0%BB%D1%82%D2%AF%D1%87%D0%B5_%D1%81%D1%8B%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80/%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84" title="Бирегә сылтаган барлык битләрнең исемлеге [j]" accesskey="j"><span>Бу биткә сылтамалар</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%91%D3%99%D0%B9%D0%BB%D3%99%D0%BD%D0%B3%D3%99%D0%BD_%D1%81%D0%BE%D2%A3%D0%B3%D1%8B_%D2%AF%D0%B7%D0%B3%D3%99%D1%80%D1%82%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%80/%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84" rel="nofollow" title="Бу биттән сылтамалар бирелгән битләрдә соңгы үзгәрешләр [k]" accesskey="k"><span>Бәйләнешле үзгәрешләр</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Барлык махсус битләр исемлеге [q]" accesskey="q"><span>Махсус битләр</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&oldid=4161458" title="Битнең бу редакциясенә даими сылтама"><span>Даими сылтама</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=info" title="Әлеге бит турында тулырак мәгълүмат"><span>Бит турында мәгълүмат</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A6%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0&page=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&id=4161458&wpFormIdentifier=titleform" title="Бу биткә (чыганак буларак) ничек җибәрергә турында мәгълүмат"><span>Бу биткә (чыганакка) җибәрү</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ftt.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%25AF%25D2%25A3%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D1%2584"><span>Кыска URL алу</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:QrCode&url=https%3A%2F%2Ftt.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%25AF%25D2%25A3%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D1%2584"><span>Скачать QR-код</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Бастыру/чыгару </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BF&bookcmd=book_creator&referer=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84"><span>Китап булдыру</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:DownloadAsPdf&page=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=show-download-screen"><span>PDF форматында күчереп алу</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&printable=yes" title="Бу битнең басма юрамасы [p]" accesskey="p"><span>Бастыру юрамасы</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Башка проектларда </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Uniform_Turkic_Alphabet" hreflang="en"><span>Викиҗыентык</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q613977" title="Үзара бәйләнгән мәгълүматләр репозиториясе элементларына сылтама [g]" accesskey="g"><span>Викимәгълүмат элементы</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Инструменты для страниц"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Внешний вид"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Внешний вид</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">переместить в боковую панель</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">яшерү</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Яңалиф latin yazuında])</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="tt" dir="ltr"><table class="infobox" cellspacing="1" style="width: 270px; text-align: left; font-size: 85%; line-height: 1.5em; width:300px; border-collapse:collapse; font-size:88%;"><tbody><tr><td colspan="2" class="" style="text-align:center; font-size: 120%; font-weight: bold; background:lightblue; font-size:100%;">Яңа төрки әлифбасы<br />Яңалиф</td></tr><tr><th style="border:1px solid #aaa; width:100px; background:#f9f9f9; text-align:right; font-weight:normal;">Тип:</th><td class="" style="border:1px solid #aaa; background:white;"> <p>Консонант-вокалик язуы </p> </td></tr><tr><th style="border:1px solid #aaa; width:100px; background:#f9f9f9; text-align:right; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B5%D0%BB" title="Тел">Телләр</a>:</th><td class="" style="border:1px solid #aaa; background:white;"> <p><a href="/wiki/%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="СССР">ССРБ</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B8_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D3%99%D1%80%D0%B5" class="mw-redirect" title="Төрки телләре">төрки телләре</a>, кайбер <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B0%D0%B7_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D3%99%D1%80%D0%B5" title="Кавказ телләре">Кавказ телләре</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%BB_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Монгол теле">монгол теле</a> </p> </td></tr><tr><th style="border:1px solid #aaa; width:100px; background:#f9f9f9; text-align:right; font-weight:normal;">Барлыкка килү урыны:</th><td class="" style="border:1px solid #aaa; background:white;"> <p><a href="/wiki/%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="СССР">ССРБ</a> </p> </td></tr><tr><th style="border:1px solid #aaa; width:100px; background:#f9f9f9; text-align:right; font-weight:normal;">Территория:</th><td class="" style="border:1px solid #aaa; background:white;"> <p><a href="/wiki/%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="СССР">ССРБ</a>:<br /><a href="/wiki/%D0%A0%D0%A1%D0%A4%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="РСФСР">РСФСР</a>, <a href="/wiki/%D2%AE%D0%B7%D0%B1%D3%99%D0%BA_%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="Үзбәк ССР">Үзбәк ССР</a>, <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D2%97%D0%B8%D0%BA_%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="Таҗик ССР">Таҗик ССР</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D1%8A_%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="Казакъ ССР">Казакъ ССР</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D1%8B%D1%80%D0%B3%D1%8B%D0%B7_%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="Кыргыз ССР">Кыргыз ССР</a>, <a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%B5%D0%BA%D0%BC%D3%99%D0%BD_%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="Төрекмән ССР">Төрекмән ССР</a><br />Чит илләре: <a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Монголия">Монголия</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%83-%D0%A2%D1%8B%D0%B2%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Танну-Тыва (бит юк)">Танну-Тыва</a> </p> </td></tr><tr><th style="border:1px solid #aaa; width:100px; background:#f9f9f9; text-align:right; font-weight:normal;">Барлыкка килү датасы:</th><td class="" style="border:1px solid #aaa; background:white;"> <p><a href="/wiki/1928_%D0%B5%D0%BB" title="1928 ел">1928 ел</a> </p> </td></tr><tr><th style="border:1px solid #aaa; width:100px; background:#f9f9f9; text-align:right; font-weight:normal;">Период:</th><td class="" style="border:1px solid #aaa; background:white;"> <p><a href="/wiki/1920-%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="1920-еллар">1920-елларның</a> ахыры — <a href="/wiki/1940-%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="1940-еллар">1940-елларның</a> башы </p> </td></tr><tr><th style="border:1px solid #aaa; width:100px; background:#f9f9f9; text-align:right; font-weight:normal;">Билгеләр саны:</th><td class="" style="border:1px solid #aaa; background:white;"> <p>~40 </p> </td></tr> </tbody></table> <p><b>Яңалиф</b> (<i><b>яңа</b> ә<b>лиф</b>ба</i>/<b>Jaꞑa əlifʙa</b> сүзләреннән кыскартма, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%BE%D1%80%D1%82_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Башкорт теле">баш.</a> <span lang="ba" style="font-style: italic">яңы әлифбa/jaꞑь əlifʙa</span>, рәсми совет матбугатында — Яңа төрки әлифбасы) — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="СССР">гомумсоюз</a> <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F" class="mw-redirect" title="Латинизация">латинизация</a> проекты чикләрендә <a href="/wiki/1920-%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="1920-еллар">1920-елларның</a> ахырында тәкъдим ителгән барлык <a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B8_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Төрки телләр">төрки телләрнең</a> латин язуына күчерү буенча проекты. Рәсми рәвештә төрки телле республикаларда һәм автономияле өлкәләрдә <a href="/wiki/1928_%D0%B5%D0%BB" title="1928 ел">1928 елда</a> <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D1%80%D3%99%D0%BF_%D1%8F%D0%B7%D1%83%D1%8B" title="Гарәп язуы">гарәп язуы</a> нигезендәге әлифбаларга алмашка кертелә. <a href="/wiki/1938_%D0%B5%D0%BB" title="1938 ел">1938</a>—<a href="/wiki/1940_%D0%B5%D0%BB" title="1940 ел">1940 елларда</a> тизәйтелгән темплары белән <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BB_%D1%8F%D0%B7%D1%83%D1%8B" class="mw-redirect" title="Кирилл язуы">кирилл язуы</a> нигезендәге әлифбаларына алмаштырыла. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Алтарих"><span id=".D0.90.D0.BB.D1.82.D0.B0.D1.80.D0.B8.D1.85"></span>Алтарих</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit&section=1" title="«Алтарих» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit&section=1" title="Редактировать код раздела «Алтарих»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Төрки телләрне латин яки кирилл хәрефләренә нигезләнгән язуга күчерү буенча беренче омтылышлар <a href="/wiki/XIX_%D0%B3%D0%B0%D1%81%D1%8B%D1%80" title="XIX гасыр">XIX гасырның</a> уртасында күренәләр. Шул ук вакыттан рус миссонеры <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9_%D0%98%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9" title="Николай Ильминский">Николай Ильминский</a> тарафыннан <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Татарлар">татарлар</a> өчен <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BB_%D1%8F%D0%B7%D1%83%D1%8B" class="mw-redirect" title="Кирилл язуы">кирилл язуы</a> нигезендәге әлифба булдырыла. Ул хәзерге татар әлифбасыннан дүрт хәреф белән аерылган (<a href="/wiki/%D3%98" title="Ә">Ә</a> урынында Ӓ, <a href="/wiki/%D3%A8" title="Ө">Ө</a> урынында Ӧ, <a href="/wiki/%D2%AE" title="Ү">Ү</a> урынында Ӱ, <a href="/wiki/%D2%96" title="Җ">Җ</a> урынында Ж, Ң урынында <a href="/wiki/%D2%A4" title="Ҥ">Ҥ</a> хәрефләре булганнар). Ильминский әлифбасының төп максаты мөселман халыклар арасында христиан динен тарату булган, шуңа күрә бу әлифба мөселман татарлар арасында кулланылышка кермәгән; әлифба <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D1%80%D3%99%D1%88%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D3%99%D1%80" class="mw-redirect" title="Керәшеннәр">керәшеннәр</a> арасында гына таралган. </p><p>Текст мисалы: </p> <table class="wikitable" style="margin:auto; border-collapse:collapse; background-color:transparent; border-style:none;"> <tbody><tr> <td style="width:30px; vertical-align:top; padding-right:10px;"><span typeof="mw:File"><span title="«"><img alt="«" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/30px-Aquote1.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 1.5x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></span></span> </td> <td><span style="font-style:italic"><cite>Агярдя кряшеннярнен ӱткян тормошон тикшереб карасак, без анда кряшенняр арасында эшляӱчелярнеҥ кряшенняр ӧчӧн жазыу билгеляре сайлаб байтиак кына багыт уздырганнын кюб кеня сюз тюккяннярен кюрябез.<br />Алыйык 1860-чы жылларны. Бу багытта <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D1%80%D3%99%D1%88%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D3%99%D1%80" class="mw-redirect" title="Керәшеннәр">кряшенняр</a> арасында эш жӧртӧӱче киряк дигян мясялядя, кюб кеня спурлашканны кюрябез.<br />Ӱзенеҥ миссионер эше белян кряшенняр арасында билгере <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9_%D0%98%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9" title="Николай Ильминский">Ильминский</a>, кряшеннярне татар-мосолманнардан айырыуда рус билгеляре кюб кеня файда бирячяген кюреб, рус билгелярен бер-аз ӱзгяртеб, кряшенняр ӧчон алфавит тӧзӧй.</cite></span> </td> <td style="width:30px; vertical-align:bottom; padding-left:10px;"><span typeof="mw:File"><span title="»"><img alt="»" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/30px-Aquote2.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 1.5x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></span></span> </td></tr></tbody></table> <p><br /> Татарлар арасында латинчылык хәрәкәтенең башлангыч яралгылары 1911-12 елларда шагыйрь <a href="/wiki/%D0%A1%D3%99%D0%B3%D1%8B%D0%B9%D1%82%D1%8C_%D0%A0%D3%99%D0%BC%D0%B8%D0%B5%D0%B2" title="Сәгыйть Рәмиев">Сәгыйть Рәмиев</a> мәкаләләрендә күренә. Үзенең дус-ишләренә ул латин хәрефләре белән хатлар яза, ул хәрефләрнең өстенлеген исбатларга тырыша. </p><p><a href="/wiki/1911_%D0%B5%D0%BB" title="1911 ел">1911 елда</a> «Идел» газетасында басылып чыккан мәкаләсендә ул <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Татар теле">татар теле</a> өчен проектын тәкъдим итә:<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="Unicode"> <p><span style="font-size:200%">a b ĉ d e ea eo eu f g ĝ ǧ h i ı̂ ia ı̂e j ȷ̄ k l m n n̂ oe p r s ŝ t û z</span> </p><p>С. Рәмиев шушы проект буенча язып та күрсәтә: </p> <table class="wikitable" style="margin:auto; border-collapse:collapse; background-color:transparent; border-style:none;"> <tbody><tr> <td style="width:30px; vertical-align:top; padding-right:10px;"><span typeof="mw:File"><span title="«"><img alt="«" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/30px-Aquote1.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 1.5x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></span></span> </td> <td><span style="font-style:italic"><cite><span title="Татар сүзләрен дөрес иттереп язар өчен латин хәрефләрендән уңайлы хәреф һич тә юктыр. Сәгыйть Рәмиев" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help; white-space: nowrap">Tatar seuzlearen deoroest itdereb jazar eoceon leatin heareflearendean un̂ajlei hearf hicdea jukdeir. Seagid Reamief.</span></cite></span> </td> <td style="width:30px; vertical-align:bottom; padding-left:10px;"><span typeof="mw:File"><span title="»"><img alt="»" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/30px-Aquote2.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 1.5x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></span></span> </td></tr></tbody></table> <p><a href="/wiki/%D0%A1%D3%99%D0%B3%D1%8B%D0%B9%D1%82%D1%8C_%D0%A0%D3%99%D0%BC%D0%B8%D0%B5%D0%B2" title="Сәгыйть Рәмиев">Сәгыйть Рәмиевнең</a> бу фикерне яклаучылары бик сирәк очрый. Гарәп әлифбасын ташлауга <a href="/wiki/%D0%94%D0%B8%D0%BD" title="Дин">дин</a> юлындагы кеше генә түгел, күп кенә укымышлылар да каршы була. Башка <a href="/wiki/%D3%98%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%B1%D0%B0" class="mw-redirect" title="Әлифба">әлифбага</a> күчү, алар уенча, үткән мирастан, йөз еллар буе иҗат ителгән әдәбияттан аерылуга китерә. </p><p><a href="/wiki/1920_%D0%B5%D0%BB" title="1920 ел">1920 елда</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%90%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="Татарстан АССР">Татарстан АССР</a> хөкүмәте «<a href="/wiki/%D0%AF%D2%A3%D0%B0_%D0%B8%D0%BC%D0%BB%D3%99" title="Яңа имлә">Яңа имлә</a>» (реформаланган <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D1%80%D3%99%D0%BF_%D1%8F%D0%B7%D1%83%D1%8B" title="Гарәп язуы">гарәп язуы</a> нигезендәге әлифба) әлифбасын кабул итә. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Тарих"><span id=".D0.A2.D0.B0.D1.80.D0.B8.D1.85"></span>Тарих</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit&section=2" title="«Тарих» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit&section=2" title="Редактировать код раздела «Тарих»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/1922_%D0%B5%D0%BB" title="1922 ел">1922 елның</a> <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82" title="Март">мартында</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%B7%D3%99%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D2%97%D0%B0%D0%BD" class="mw-redirect" title="Азәрбайҗан">Азәрбайҗанда</a> «Яңа төрки әлифбасы» җәмгыяте оештырыла, <a href="/wiki/%D0%90%D0%B7%D3%99%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D2%97%D0%B0%D0%BD_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" class="mw-redirect" title="Азәрбайҗан теле">азәрбайҗан теле</a> өчен яңа алфавит төзелә: </p> <div class="Unicode"> <p><span style="font-size:175%">Aa Bb Cc Çç Dd Ee Əә Ff Gg Ƣƣ Hh Ii I̡ı̡ Jj Kk Ll Mm Nn Ꞑꞑ Oo Ɵө Pp Qq Rr Ss Tt Uu Vv Xx Yy Zz Ƶƶ Зз ’</span> </p><p><a href="/wiki/1924_%D0%B5%D0%BB" title="1924 ел">1924 елның</a> 18 июнендә «Эшче» газетасында татар һәм башкорт телләре өчен латин әлифбасы проекты тәкъдим ителә: </p> <div class="Unicode"> <p><span style="font-size:145%; font-family:Quivira">Aa Bb Cc Çç Dd Dhdh Ee Ff Gg Ĝĝ Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Ꞑꞑ Oo Öö Pp Qq Rr Ss Tt Thth Uu Üü Ww Vv Xx Yy Zz Ƶƶ Əə Ээ </span> </p><p><a href="/wiki/1926_%D0%B5%D0%BB" title="1926 ел">1926 елның</a> февралендә <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BA%D1%8B" title="Бакы">Бакыда</a> үткәрелгән беренче тюркология съезды барлык <a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B8_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Төрки телләр">төрки телләрне</a> латин язуына күчерергә тәкъдим иткән. Шул ук елның апрелендә <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BD" title="Казан">Казанда</a> <i>«Jaꞑa tatar əlifʙasь/Яңа татар әлифбасы»</i> җәмгыяте үз эшен башлый. </p><p><a href="/wiki/1927_%D0%B5%D0%BB" title="1927 ел">1927 елның</a> 3 июлендә <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%90%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="Татарстан АССР">Татарстан АССР</a> хөкүмәтенең махсус карары белән <b>Яңалиф</b> <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Татар теле">Татар теленең</a> рәсми әлифбасы итеп раслана, аны гамәлгә кертү турында бер-бер артлы карарлар кабул ителә. </p><p>Яңалиф әлифбасы (<a href="/wiki/1927" class="mw-redirect" title="1927">1927</a>—<a href="/wiki/1928" class="mw-redirect" title="1928">1928</a>): </p> <div class="Unicode"> <p><span style="font-size:145%; font-family:Quivira">Aa Bb Cc Çç Dd Ee Ee Éé Əə Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll Mm Nn Ꞑꞑ Oo Óó Pp Qq Rr Ss Tt Uu Vv Xx Yy Zz Ƶƶ Шш Ww </span> </p><p>Яңалифның беренче версиясендә [қ] һәм [ғ] авазлары өчен хәреф булмый. Алар, [к] һәм [г] авазлары белән берләштереп, <i>K, G</i> рәвешендә биреләләр; [в] һәм [ў] авазлары өчен <i>W</i> хәрефе кулланылган; [ш] авазы өчен Ш кирилл хәрефе кулланылган; C һәм Ç хәрефләре [җ] һәм [ч] авазларны белдергәннәр. </p><p>Текст мисалы: </p> <table class="wikitable" style="margin:auto; border-collapse:collapse; background-color:transparent; border-style:none;"> <tbody><tr> <td style="width:30px; vertical-align:top; padding-right:10px;"><span typeof="mw:File"><span title="«"><img alt="«" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/30px-Aquote1.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 1.5x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></span></span> </td> <td><span style="font-style:italic"><cite><span title="Боз һәм кар эрде, Сулар йөгерде; Егълап елгалар, Яшьләр түгелде." style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help; white-space: nowrap">Boz həm qar erde,<br />sular jógórdó.<br />Jéglap jélgalar,<br />jəшlər tygelde<i></i></span><i><br /><br /></i> <p><span title="Көннәр озая, Төннәр кыскара. Бу кайсы вакыт? — Йә, әйтеп кара!" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help; white-space: nowrap">Kónnər ozaja,<br /> Tónnər késkara.<br /> Bu kajse wakét? —<br /> Jə, əjtep kara!</span> </p> </cite></span></td> <td style="width:30px; vertical-align:bottom; padding-left:10px;"><span typeof="mw:File"><span title="»"><img alt="»" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/30px-Aquote2.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 1.5x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></span></span> </td></tr></tbody></table> <p>Төрки әлифбаларны берләштерү яңа төрки әлифбасының Бөтенсоюз Үзәк Комитетының беренче пленумында үткәрелә. Пленумда һәр республика үз проектын тәкъдим итә, ул проектларны бер-берсе белән чагыштыралар, төрле яктан өйрәнәләр һәм нәтиҗәдә һәр төрки халык өчен дә гомуми булган авазларга бер төрле хәрефләр сайлап алалар. Шул рәвешчә, бер үк авазны бер төрки халыкта бер төрле, икенчесендә — икенче төрле йөртү бетерелә. [Қ], [ғ] авазларына да мөстәкыйль хәрефләр бирелә (<i>Q, Ƣ</i>). Тик аерым халыкларның үзләренә генә хас, башкалар белән уртак булмаган авазлары өчен генә махсус хәрефләр арттырыла. Мәсәлән, <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Татар теле">татар теленең</a> <i>ый</i> сузыгы өчен <i>ьj</i> диграфы алына, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%BE%D1%80%D1%82_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Башкорт теле">башкорт теленең</a> [ҫ] һәм [ҙ] өчен дә аерым Ѣ ѣ һәм Đ đ хәрефләре биреләләр. </p><p>“Яңалиф” куллану <a href="/wiki/1940_%D0%B5%D0%BB" title="1940 ел">1940 елның</a> гыйнварына кадәр дәвам итә. </p><p>Яңалиф 33 хәрефтән торган, аларның 24-е — <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тартык (бит юк)">тартыкларны</a> вә 9-ы — <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA" title="Сузык">сузыкларны</a> билгеләү өчен. Чит сүзләр өчен башка билгеләр да кулланыла алган. </p><p>Текст мисалы: </p> <table class="wikitable" style="margin:auto; border-collapse:collapse; background-color:transparent; border-style:none;"> <tbody><tr> <td style="width:30px; vertical-align:top; padding-right:10px;"><span typeof="mw:File"><span title="«"><img alt="«" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/30px-Aquote1.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 1.5x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></span></span> </td> <td><span style="font-family:Quivira; font-size:120%;"><cite>1929 ncь jьl 19—22 maj konferensiəse qararlarь nigezendə tɵzelgən həm əlege caqlь qullanьlьp kilgən tatar ədəʙi teleneꞑ orfografiəse, tatar teleneꞑ yseşenə qomacavlьq itkən qajʙer çiteşsezleklərne ecenə alƣanlьqtan, yzgərtelə. Xəzer Tatnarkompros tarafьnnan jaꞑa orfografiə qaƣidələre tɵzelep, raslandь.<br />Tatarstandaƣь ʙarlьq matʙuƣat, ədəʙiət həm dəresleklər ɵcen, şulaj uq ʙarlьq uqu jortlarь həm ucreƶdenielər ɵcen şuşь jaꞑa qaƣidələr məçʙyri ʙulьp, ʙygennən tormьşqa ytkərelergə ties.<br />Tatarstandaƣь ʙarlьq uqьtucьlar uqu jьlь ʙaşlanƣancь uq, jaꞑa orfografiəne ɵjrənep, yzləşterergə tieş.</cite></span> </td> <td style="width:30px; vertical-align:bottom; padding-left:10px;"><span typeof="mw:File"><span title="»"><img alt="»" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/30px-Aquote2.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 1.5x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></span></span> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Яңалиф_төзелеше"><span id=".D0.AF.D2.A3.D0.B0.D0.BB.D0.B8.D1.84_.D1.82.D3.A9.D0.B7.D0.B5.D0.BB.D0.B5.D1.88.D0.B5"></span>Яңалиф төзелеше</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit&section=3" title="«Яңалиф төзелеше» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit&section=3" title="Редактировать код раздела «Яңалиф төзелеше»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Tatar_%C9%99lif%CA%99as%D1%8C_(1928-1940).png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/tt/thumb/a/a0/Tatar_%C9%99lif%CA%99as%D1%8C_%281928-1940%29.png/350px-Tatar_%C9%99lif%CA%99as%D1%8C_%281928-1940%29.png" decoding="async" width="350" height="335" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/tt/thumb/a/a0/Tatar_%C9%99lif%CA%99as%D1%8C_%281928-1940%29.png/525px-Tatar_%C9%99lif%CA%99as%D1%8C_%281928-1940%29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/tt/thumb/a/a0/Tatar_%C9%99lif%CA%99as%D1%8C_%281928-1940%29.png/700px-Tatar_%C9%99lif%CA%99as%D1%8C_%281928-1940%29.png 2x" data-file-width="4528" data-file-height="4335" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D3%99%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Татар әлифбасы">Татар әлифбасы</a> (<a href="/wiki/1928" class="mw-redirect" title="1928">1928</a>—<a href="/wiki/1940" class="mw-redirect" title="1940">1940</a>)</figcaption></figure> <table class="wikitable standard Unicode" style="text-align:center; font-family:Quivira"> <tbody><tr> <th>№</th> <th>Jaŋalif</th> <th><a href="/wiki/%D0%AF%D2%A3%D0%B0_%D0%B8%D0%BC%D0%BB%D3%99" title="Яңа имлә">Яңа имлә</a> <br />Хәзерге<br />гарәп әлифбасы</th> <th>Дифтонг<br />имләсе</th> <th>Иналиф</th> <th>Яңалиф-2</th> <th>Хәзерге<br />латин әлифбасы</th> <th><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BB_%D1%8F%D0%B7%D1%83%D1%8B" class="mw-redirect" title="Кирилл язуы">Кирилл язуы</a><br /> нигезендәге татар<br /> әлифбасы </th></tr> <tr> <th>1 </th> <td><a href="/wiki/A_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="A (латиница)">A a</a></td> <td style="font-size: 135%">ﯪ</td> <td>A a</td> <td>A a</td> <td>A a</td> <td>A a</td> <td>А а </td></tr> <tr> <th>2 </th> <td><a href="/wiki/B_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="B (латиница)">B ʙ</a></td> <td style="font-size: 135%">ﺏ</td> <td>B b</td> <td>B b</td> <td>B b</td> <td>B b</td> <td>Б б </td></tr> <tr> <th>3 </th> <td><a href="/wiki/C_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="C (латиница)">C c</a></td> <td style="font-size: 135%">ﭺ</td> <td>Ch ch</td> <td>Ch ch</td> <td>Ç ç</td> <td>Ç ç</td> <td>Ч ч </td></tr> <tr> <th>4 </th> <td><a href="/w/index.php?title=%C3%87_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ç (латиница) (бит юк)">Ç ç</a></td> <td style="font-size: 135%">ﺝ</td> <td>C c</td> <td>C c</td> <td>C c</td> <td>C c</td> <td>Җ җ </td></tr> <tr> <th>5 </th> <td><a href="/wiki/D_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="D (латиница)">D d</a></td> <td style="font-size: 135%">ﺩ</td> <td>D d</td> <td>D d</td> <td>D d</td> <td>D d</td> <td>Д д </td></tr> <tr> <th>6 </th> <td><a href="/wiki/E_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="E (латиница)">E e</a></td> <td style="font-size: 135%">ﺋ</td> <td>E e</td> <td>E e</td> <td>E e</td> <td>E e</td> <td>Е е (э) </td></tr> <tr> <th>7 </th> <td><a href="/wiki/%C6%8F" title="Ə">Ə ə</a></td> <td style="font-size: 135%">ﺋﻪ</td> <td>Ae ae</td> <td>A' a'</td> <td>Ә ә</td> <td>Ä ä</td> <td>Ә ә </td></tr> <tr> <th>8 </th> <td><a href="/wiki/F_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="F (латиница)">F f</a></td> <td style="font-size: 135%">ﻑ</td> <td>F f</td> <td>F f</td> <td>F f</td> <td>F f</td> <td>Ф ф </td></tr> <tr> <th>9 </th> <td><a href="/wiki/G_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="G (латиница)">G g</a></td> <td style="font-size: 135%">ﮒ</td> <td>G g</td> <td>G g</td> <td>G g</td> <td>G g</td> <td>Г г (гь) </td></tr> <tr> <th>10 </th> <td><a href="/wiki/%C6%A2" title="Ƣ">Ƣ ƣ</a></td> <td style="font-size: 135%">ﻉ</td> <td>Gh gh</td> <td>Gh gh</td> <td>Ğ ğ</td> <td>Ğ ğ</td> <td>Г г (гъ) </td></tr> <tr> <th>11 </th> <td><a href="/wiki/H_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="H (латиница)">H h</a></td> <td style="font-size: 135%">ﻩ</td> <td>H h</td> <td>H h</td> <td>H h</td> <td>H h</td> <td>Һ һ </td></tr> <tr> <th>12 </th> <td><a href="/wiki/I_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="I (латиница)">I i</a></td> <td style="font-size: 135%">ئی</td> <td>I i</td> <td>I i</td> <td>İ i</td> <td>İ i</td> <td>И и </td></tr> <tr> <th>13 </th> <td><a href="/wiki/J_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="J (латиница)">J j</a></td> <td style="font-size: 135%">ﻯ</td> <td>Y y</td> <td>Y y</td> <td>Y y</td> <td>Y y</td> <td>Й й </td></tr> <tr> <th>14 </th> <td><a href="/wiki/K_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="K (латиница)">K k</a></td> <td style="font-size: 135%">ﮎ</td> <td>K k</td> <td>K k</td> <td>K k</td> <td>K k</td> <td>К к (кь) </td></tr> <tr> <th>15 </th> <td><a href="/wiki/L_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="L (латиница)">L l</a></td> <td style="font-size: 135%">ﻝ</td> <td>L l</td> <td>L l</td> <td>L l</td> <td>L l</td> <td>Л л </td></tr> <tr> <th>16 </th> <td><a href="/wiki/M_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="M (латиница)">M m</a></td> <td style="font-size: 135%">ﻡ</td> <td>M m</td> <td>M m</td> <td>M m</td> <td>M m</td> <td>М м </td></tr> <tr> <th>17 </th> <td><a href="/wiki/N_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="N (латиница)">N n</a></td> <td style="font-size: 135%">ﻥ</td> <td>N n</td> <td>N n</td> <td>N n</td> <td>N n</td> <td>Н н </td></tr> <tr> <th>18 </th> <td><a href="/wiki/%EA%9E%90_%EA%9E%91" class="mw-redirect" title="Ꞑ ꞑ">Ꞑ ꞑ</a></td> <td style="font-size: 135%">ﯓ</td> <td>Nh nh</td> <td>N' n'</td> <td>ŋ</td> <td>Ñ ñ</td> <td>Ң ң </td></tr> <tr> <th>19 </th> <td><a href="/wiki/O_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="O (латиница)">O o</a></td> <td style="font-size: 135%">ﯰ,</td> <td>O o</td> <td>O o</td> <td>O o</td> <td>O o</td> <td>О о </td></tr> <tr> <th>20 </th> <td><a href="/w/index.php?title=%C6%9F_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ɵ (латиница) (бит юк)">Ɵ ɵ</a></td> <td style="font-size: 135%">ﯰ</td> <td>Oe oe</td> <td>O' o'</td> <td>Ө ө</td> <td>Ö ö</td> <td>Ө ө </td></tr> <tr> <th>21 </th> <td><a href="/wiki/P_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="P (латиница)">P p</a></td> <td style="font-size: 135%">ﭖ</td> <td>P p</td> <td>P p</td> <td>P p</td> <td>P p</td> <td>П п </td></tr> <tr> <th>22 </th> <td><a href="/wiki/Q_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="Q (латиница)">Q q</a></td> <td style="font-size: 135%">ﻕ</td> <td>Q q</td> <td>Q q</td> <td>Q q</td> <td>Q q</td> <td>К к (къ) </td></tr> <tr> <th>23 </th> <td><a href="/wiki/R_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="R (латиница)">R r</a></td> <td style="font-size: 135%">ﺭ</td> <td>R r</td> <td>R r</td> <td>R r</td> <td>R r</td> <td>Р р </td></tr> <tr> <th>24 </th> <td><a href="/wiki/S_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="S (латиница)">S s</a></td> <td style="font-size: 135%">ﺱ</td> <td>S s</td> <td>S s</td> <td>S s</td> <td>S s</td> <td>С с </td></tr> <tr> <th>25 </th> <td><a href="/wiki/%C5%9E" title="Ş">Ş ş</a></td> <td style="font-size: 135%">ﺵ</td> <td>Sh sh</td> <td>Sh sh</td> <td>Ş ş</td> <td>Ş ş</td> <td>Ш ш </td></tr> <tr> <th>26 </th> <td><a href="/wiki/T_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="T (латиница)">T t</a></td> <td style="font-size: 135%">ﺕ</td> <td>T t</td> <td>T t</td> <td>T t</td> <td>T t</td> <td>Т т </td></tr> <tr> <th>27 </th> <td><a href="/wiki/U_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="U (латиница)">U u</a></td> <td style="font-size: 135%">ﯮ,</td> <td>U u</td> <td>U u</td> <td>U u</td> <td>U u</td> <td>У у </td></tr> <tr> <th>28 </th> <td><a href="/wiki/V_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="V (латиница)">V v</a></td> <td style="font-size: 135%">ﻭ</td> <td>W w</td> <td>W w</td> <td>W w</td> <td>W w</td> <td>В в (в, у) </td></tr> <tr> <th>29 </th> <td><a href="/wiki/X_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="X (латиница)">X x</a></td> <td style="font-size: 135%">ﺡ</td> <td>X x</td> <td>X x</td> <td>X x</td> <td>X x</td> <td>Х х </td></tr> <tr> <th>30 </th> <td><a href="/wiki/Y_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="Y (латиница)">У y</a></td> <td style="font-size: 135%">ﯮ</td> <td>Ue ue</td> <td>U' u'</td> <td>Ü ü</td> <td>Ü ü</td> <td>Ү ү </td></tr> <tr> <th>31 </th> <td><a href="/wiki/Z_(%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="Z (латиница)">Z z</a></td> <td style="font-size: 135%">ﺯ</td> <td>Z z</td> <td>Z z</td> <td>Z z</td> <td>Z z</td> <td>З з </td></tr> <tr> <th>32 </th> <td><a href="/wiki/%C6%B5" title="Ƶ">Ƶ ƶ</a></td> <td style="font-size: 135%">ﮊ</td> <td>J j</td> <td>J j</td> <td>J j</td> <td>J j</td> <td>Ж ж </td></tr> <tr> <th>33 </th> <td><a href="/wiki/%C6%84" title="Ƅ">Ƅ ƅ</a></td> <td style="font-size: 135%">ﺋ,</td> <td>Ee ee</td> <td>I' i'</td> <td>I ı</td> <td>I ı</td> <td>Ы ы </td></tr> <tr> <th>(34.1) </th> <td><a href="/wiki/%D0%90%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D1%84" title="Апостроф">'</a></td> <td style="font-size: 135%">ء</td> <td>'</td> <td>'</td> <td>'</td> <td>'</td> <td>ъ, ь, э </td></tr> <tr> <th>(34.2) </th> <td>ƅj</td> <td style="font-size: 135%">ئی,</td> <td>ei</td> <td>i'y</td> <td>ıy</td> <td>ıy</td> <td>ый </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Кирилл_язуына_күчү_(1938—1940)"><span id=".D0.9A.D0.B8.D1.80.D0.B8.D0.BB.D0.BB_.D1.8F.D0.B7.D1.83.D1.8B.D0.BD.D0.B0_.D0.BA.D2.AF.D1.87.D2.AF_.281938.E2.80.941940.29"></span>Кирилл язуына күчү (1938—1940)</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit&section=4" title="«Кирилл язуына күчү (1938—1940)» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit&section=4" title="Редактировать код раздела «Кирилл язуына күчү (1938—1940)»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1930-елларда <a href="/wiki/%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="СССР">ССРБ</a> һәм <a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B8%D1%8F" title="Төркия">Төркия</a> мөнәсәбәтләре начарлана. Ататүрк әлифбасының Яңалифтан зур аерымасы булуга карамастан, совет хакимияте өчен латин язуы чит, буржуазия символы дип санала башлаган. <a href="/wiki/1938_%D0%B5%D0%BB" title="1938 ел">1938 елда</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="СССР">ССРБ</a> милли әлифбаларының <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кириллизация (бит юк)">кириллизациясе</a> башлана. </p><p>Кириилизациянең берничә проекты тәкъдим ителә, ләкин «дини үткәне белән авырайткан» Ильминский прокеты искә алынмаган. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Мөхәммәтхан_Фазлуллин,_Мөхетдин_Корбангалиев_һәм_Шиһаб_Рамазанов_проектлары"><span id=".D0.9C.D3.A9.D1.85.D3.99.D0.BC.D0.BC.D3.99.D1.82.D1.85.D0.B0.D0.BD_.D0.A4.D0.B0.D0.B7.D0.BB.D1.83.D0.BB.D0.BB.D0.B8.D0.BD.2C_.D0.9C.D3.A9.D1.85.D0.B5.D1.82.D0.B4.D0.B8.D0.BD_.D0.9A.D0.BE.D1.80.D0.B1.D0.B0.D0.BD.D0.B3.D0.B0.D0.BB.D0.B8.D0.B5.D0.B2_.D2.BB.D3.99.D0.BC_.D0.A8.D0.B8.D2.BB.D0.B0.D0.B1_.D0.A0.D0.B0.D0.BC.D0.B0.D0.B7.D0.B0.D0.BD.D0.BE.D0.B2_.D0.BF.D1.80.D0.BE.D0.B5.D0.BA.D1.82.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.8B"></span><a href="/wiki/%D0%9C%D3%A9%D1%85%D3%99%D0%BC%D0%BC%D3%99%D1%82%D1%85%D0%B0%D0%BD_%D0%A4%D0%B0%D0%B7%D0%BB%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D0%BD" title="Мөхәммәтхан Фазлуллин">Мөхәммәтхан Фазлуллин</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D3%A9%D1%85%D0%B5%D1%82%D0%B4%D0%B8%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2" title="Мөхетдин Корбангалиев">Мөхетдин Корбангалиев</a> һәм <a href="/wiki/%D0%A8%D0%B8%D2%BB%D0%B0%D0%B1_%D0%A0%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2" class="mw-redirect" title="Шиһаб Рамазанов">Шиһаб Рамазанов</a> проектлары</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit&section=5" title="«Мөхәммәтхан Фазлуллин, Мөхетдин Корбангалиев һәм Шиһаб Рамазанов проектлары» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit&section=5" title="Редактировать код раздела «Мөхәммәтхан Фазлуллин, Мөхетдин Корбангалиев һәм Шиһаб Рамазанов проектлары»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/1938_%D0%B5%D0%BB" title="1938 ел">1938 елда</a> <a href="/wiki/%D0%9C%D3%A9%D1%85%D3%99%D0%BC%D0%BC%D3%99%D1%82%D1%85%D0%B0%D0%BD_%D0%A4%D0%B0%D0%B7%D0%BB%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D0%BD" title="Мөхәммәтхан Фазлуллин">Мөхәммәтхан Фазлуллин</a> тулысынча рус әлифбасы хәрефләрдән торган проектын тәкъдим итә: </p> <div class="Unicode"> <p><span style="font-size:175%"> Аа Бб Вв Гг Дд Ее Ёё Жж Зз Ии Йй Кк Лл Мм Нн Оо Пп Рр Сс Тт Уу Фф Хх Цц Чч Шш Щщ Ъъ Ыы Ьь Ээ Юю Яя Аъаъ Жъжъ Нънъ Оъоъ Уъуъ Хъхъ Ыйый </span> </p><p>[ә], [ү] авазлары иҗек башында <i>аь, уь</i>, иҗек уртасында <i>я, ю</i> хәрефләре белән йөртелә: <i>аьти, аьдяп, аьйтелеш, мясьаля, уьс, уьсю, уьр, уьрю</i>. [ө] авазы <i>оь</i> формасында языла: <i>оьрлек, оьчпочмак, боьтен</i>. Я, Ю шулай ук <i><b>йа—йә, йу—йү</b></i> әйтелешләрен дә белдерә: <i>юлдаш, юкя, яхшы, яшел</i>. <i><b>Йы—йе</b></i> әйтелеше <i>е</i> хәрефе белән белдерелә: егет, ел, ефяк. <i><b>Йо—йө</b></i> әйтелеше <i>ео—еоь</i> формасын ала: <i>еомры, еомшак, еомгак, еоьряк, еоьзем</i>. [қ], [ғ] авазлары [к], [г] хәрефләре һәм авазлары белән берләштерелә: <i>кылыч, койма, агач</i>. Тик нечкә нечкә һзм кайбер калын иҗекләрдә (ике сүзнең бер төрле язылышыннан котылырга кирәк булган очракларда) генә ул авазлар <i>къ, гъ</i> белән күрсәтелә: <i>къядер, бягъер, карта — къарта, <a href="/wiki/%D0%A7%D1%83%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Чулман">Кама</a> — къама</i>. </p><p>Текст мисалы: </p> <table class="wikitable" style="margin:auto; border-collapse:collapse; background-color:transparent; border-style:none;"> <tbody><tr> <td style="width:30px; vertical-align:top; padding-right:10px;"><span typeof="mw:File"><span title="«"><img alt="«" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/30px-Aquote1.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 1.5x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></span></span> </td> <td><span style="font-style:italic"><cite>Татар телененъ янъа алфавиты рус алфавиты нигезендя алына хъям андагы барлык хярефлярдян файдаланыла. Шунынъ оьстеня татар телененъ кайбер специфик авазлары оьчен шул ук рус алфавиты хярефляреннян кушып ясалган хярефляр арттырыла.<br />Татар телененъ орфогорафия кагидяляре оьряню-оьрятю белян бергя, уку, язу процессларын унъайлаштыруны, сюзлярененъ аьтелешеляре доьрес булып, магняляре ачык анълашылуны истя тотып, тюбяндяге нигезлярдя корыла.</cite></span> </td> <td style="width:30px; vertical-align:bottom; padding-left:10px;"><span typeof="mw:File"><span title="»"><img alt="»" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/30px-Aquote2.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 1.5x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></span></span> </td></tr></tbody></table> <p>Ләкин җәмәгатьчелекне шундый берничек тә канәгатьләндерә алмаган. <a href="/wiki/1939_%D0%B5%D0%BB" title="1939 ел">1939 елда</a> татар кирилл әлифбасы проектының тагын ике төрле варианты игълан ителә. </p><p>Беренчесе профессор <a href="/wiki/%D0%9C%D3%A9%D1%85%D0%B5%D1%82%D0%B4%D0%B8%D0%BD_%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2" title="Мөхетдин Корбангалиев">Мөхетдин Корбангалиев</a> редакциясендә чыга. Анда татар теленең специфик авазлары өчен алты өстәм хәреф алына: <i>ә, ө, ү, җ, ң, һ.</i> <i>Къ, гъ</i> комбинацияләре нәкъ Фазлуллин проектыныда кебек кулланылалар. [ў] авазы сүз башында <i>в</i> хәрефе белән, ә калган очракларда у—ү хәрефләре аша бирелә: <i>Ватан, вакыт, дауыл, дәүер.</i> <i>Йо, йы, йө, йә, йү</i> әйтелешләре шушы күрсәтелгән рәвештә языла: <i>йорт, йөзек, йылга, быйыл, хикәйә, йәш.</i> <i>Йа—йу</i> әйтелешләре <i>я, ю</i> хәрефләре белән күрсәтелә: <i>куян, ял, аю, юмарт</i>. <i>Е</i> хәрефе иҗек башында <i>йе</i> әйтелешен <i>(егет, егерме)</i>, иҗек уртасында һәм ахырында [ӗ] авазын белдерә: <i>җимеш, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D1%80%D0%BF%D0%B5%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Керпеләр">керпе</a></i>. Иҗек башындагы [ӗ] авазы хәрефе белән бирелә: <i>эшче, энҗе, килүэ, килүэм.</i> </p><p>Шул елны чыккан проектының икенче вариантында (төзүчеләре: Ш. Рамазанов, һ.б.) ярым <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA" title="Сузык">сузык</a> [ў] авазы сүз башында генә түгел, иҗек башына туры килгәндә сүз уртасында да <i>в</i> хәрефе белән языла: <i>тавы, башлавы, эшләве, авыл, давыл, һава, дәва.</i> <i>Э</i> хәрефенең сүз уртасында язылуы бетерелә: <i>килүе, килүем.</i> Калган очракларда бу ике проект бер үк диярлек. </p><p><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%90%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="Татарстан АССР">Татарстан АССР</a> Югары <span title="Советы" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help; white-space: nowrap">Шурасы</span> тарафыннан <a href="/wiki/1939_%D0%B5%D0%BB" title="1939 ел">1939 елның</a> <a href="/wiki/5_%D0%BC%D0%B0%D0%B9" title="5 май">5 маенда</a> проектның шушы соңгы варианты раслана. </p><p>Бер аваз барлык төрки әлифбаларда бер хәреф белән күрсәлгән Яңалифтан аермалы буларак, кирилл язуы нигезендәге төрки әлифбаларда бер үк аваз төрле хәрефләре белән күрсәтелә. Мәсәлән, үзбәк һәм <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D1%8A_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Казакъ теле">казакъ</a> телләрендә [қ] авазы өчен <i>Қ</i> хәрефе, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%BE%D1%80%D1%82_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Башкорт теле">башкорт телендә</a> — <i>Ҡ</i> хәрефе, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D1%8B%D0%BA_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Комык теле">комык телендә</a> <i>Къ</i> диграфы кулланыла, ә татар, тыва, кыргыз, һәм саха телләрендә [қ] авазы өчен авазлары өчен аерым хәреф булмый. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Яңалифны_торгызу_омтылышлары"><span id=".D0.AF.D2.A3.D0.B0.D0.BB.D0.B8.D1.84.D0.BD.D1.8B_.D1.82.D0.BE.D1.80.D0.B3.D1.8B.D0.B7.D1.83_.D0.BE.D0.BC.D1.82.D1.8B.D0.BB.D1.8B.D1.88.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.8B"></span>Яңалифны торгызу омтылышлары</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit&section=6" title="«Яңалифны торгызу омтылышлары» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit&section=6" title="Редактировать код раздела «Яңалифны торгызу омтылышлары»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Яңалиф-2"><span id=".D0.AF.D2.A3.D0.B0.D0.BB.D0.B8.D1.84-2"></span>Яңалиф-2</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit&section=7" title="«Яңалиф-2» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit&section=7" title="Редактировать код раздела «Яңалиф-2»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Яңа татар латин әлифбасы «Яналиф-2» дип атала (1920—30нчы елларда кабул ителгән «Яналиф» дигән әлифбага нигезләнеп). </p><p>Ул <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B" class="mw-redirect" title="Татарстан Республикасы">Татарстан Республикасының</a> №232 нче <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%83%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Канун (бит юк)">кануны</a> нигезендә <a href="/wiki/1999_%D0%B5%D0%BB" title="1999 ел">1999 елның</a> <a href="/wiki/15_%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C" title="15 сентябрь">15 сентябрендә</a> кабул ителә. Ләкин <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F_%D0%A4%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" class="mw-redirect" title="Россия Федерациясе">Россия Федерациясенең</a> Конституцион <a href="/wiki/%D0%9C%D3%99%D1%85%D0%BA%D3%99%D0%BC%D3%99" title="Мәхкәмә">мәхкәмәсе</a> №16-П кануны нигезендә әлифбаны <a href="/wiki/2004_%D0%B5%D0%BB" title="2004 ел">2004 елның</a> <a href="/wiki/16_%D0%BD%D0%BE%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C" title="16 ноябрь">16 ноябрендә</a> канунсыз дип таный. </p><p>Яналиф-2: </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Ng_Janalif.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Ng_Janalif.jpg/105px-Ng_Janalif.jpg" decoding="async" width="105" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Ng_Janalif.jpg/158px-Ng_Janalif.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/70/Ng_Janalif.jpg 2x" data-file-width="161" data-file-height="122" /></a><figcaption>«Койрыклы» N n хәрефе</figcaption></figure> <table class="wikitable" style="font-family:Quivira; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"> <tbody><tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">A a </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ə ə </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">B b </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">C c </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ç ç </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">D d </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">E e </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">F f </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">G g </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ğ ğ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">H h </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">I ı </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">İ i </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">J j </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">K k </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Q q </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">L l </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">M m </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">N n </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ꞑ ꞑ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">O o </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ɵ ɵ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">P p </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">R r </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">S s </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ş ş </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">T t </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">U u </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ü ü </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">V v </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">W w </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">X x </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Y y </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Z z </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">’ </td></tr></tbody></table> <p>Элек <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Уникод (бит юк)">Уникодта</a> <a href="/wiki/%EA%9E%90" title="Ꞑ">«койрыклы » N  n</a> юк иде, шуңа  <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA" title="Санак">санакларда</a> аңа охшаш Ꞑ ŋ (latin letter eng) <a href="/wiki/%D0%A5%D3%99%D1%80%D0%B5%D1%84" title="Хәреф">хәрефе</a> кулланылды.  N n «койрыклы » Юникодка 6.0 A790 и A791 <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%BE%D0%B7%D0%B8%D1%86%D0%B8%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Позиция (бит юк)">позициясендә</a> кертелә (latin capital letter n with descender, latin small letter n with descender). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Заманалиф"><span id=".D0.97.D0.B0.D0.BC.D0.B0.D0.BD.D0.B0.D0.BB.D0.B8.D1.84"></span>Заманалиф</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit&section=8" title="«Заманалиф» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit&section=8" title="Редактировать код раздела «Заманалиф»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint"><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Next.svg/14px-Next.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Next.svg/21px-Next.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Next.svg/28px-Next.svg.png 2x" data-file-width="160" data-file-height="160" /></span></span><i> Төп мәкалә</i>: <i><b><a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84" class="mw-redirect" title="Заманалиф">Заманалиф</a></b></i></div></dd></dl> <p>Татар Википедиясе башта Заманалиф имләсенда языла иде. Заманалиф (Заманлы әлифба) - Европа шрифтларында нигезләнгән әлифбасы. </p> <table class="wikitable" style="font-family:Microsoft Sans Serif; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"> <tbody><tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">A a </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ä ä </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">B b </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">C c </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ç ç </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">D d </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">E e </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">F f </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">G g </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ğ ğ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">H h </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">I ı </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">İ i </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Í í </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">J j </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">K k </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Q q </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">L l </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">M m </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">N n </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ñ ñ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">O o </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ö ö </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">P p </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">R r </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">S s </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ş ş </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">T t </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">U u </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ü ü </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">V v </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">W w </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">X x </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Y y </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Z z </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">' </td></tr></tbody></table> <p>í Í - ый авазы, "и" авазына каты ише булып тора, шулай итеп тулы сингармонизм булдырыла: a-ä, o-ö, u-ü, ı-e, í-i. Мәсәлән: barmí, çístart, taríx, Fatíma </p><p>Һәм алынмалар өчен аерым хәрефләр: </p><p>â Â - гарәп теленнән алынмалар өчен. Мәсәлән: сәлам = sälâm, имлә - imlâ </p><p>ú Ú - озын "у" авазы, рус теленнән алынмалар өчен. Тартыктан соң барган очракта, тартыгын йомшарта. Мәсәлән: тюль = túl , люк = lúk </p><p>á Á - озын "а" авазы, рус теленнән алынмалар өчен. Тартыктан соң барган очракта, тартыгын йомшарта. Мәсәлән: тягач = tágaç , Шаляпин = Şalápin, популяр = populár </p><p>ó Ó - озын "о" авазы, рус теленнән алынмалар өчен. Тартыктан соң барган очракта, тартыгын йомшарта. Мәсәлән: щётка = şótka, Аксёнов = Aksónov </p><p>é É - озын "э" авазы, рус теленнән алынмалар өчен. Мәсәлән: энергия = énérgiä , мэр = mér , Бэлза = Bélza, эфир = éfir </p><p>Язганда á, é, ó, ú акцент билгесе төшерергә мөмкин, һәм a, e, o, u язарга (рус телендә ё хәреф белән кебек). </p><p>Заманалифта күп диакритик хәрефләре бар, ләкин һәр татар авазына бу әлифбада аерым хәрефе туры килә. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Дифтонг_имләсе"><span id=".D0.94.D0.B8.D1.84.D1.82.D0.BE.D0.BD.D0.B3_.D0.B8.D0.BC.D0.BB.D3.99.D1.81.D0.B5"></span>Дифтонг имләсе</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit&section=9" title="«Дифтонг имләсе» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit&section=9" title="Редактировать код раздела «Дифтонг имләсе»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b>Дифтонг имләсе</b> яки <b>Диалиф</b> - дифтонг принцибында нигезләнгән татар латин имләсе. Дифтонг - ике хәреф бер авазны билгели, татар махсус авазлары: <i>ә, ө, ү, ы, ң, гъ(ğ), ш, ч, ый</i> Диалифта дифтонг белән гади инглиз латиницада билгеләнә. Яңалиф-2 кабул иткәнче <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%BD" class="mw-redirect" title="Алман">Алман</a> телендә Умляут хәрефләре ä=ae,ö=oe,ü=ue язуын татар теле өчен тәкъдим ителә иде: </p><p><b>ә=ae ө=oe ү=ue ы=ee ый=ei</b> </p><p>һәм инглиз телендә шикелле һәм аналогиясендә "һ" хәрефе кулланып: </p><p><b>ч=ch ш=sh гъ(ğ)=gh ң=nh </b> </p><p><a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA" title="Сузык">сузык</a> сингармонизмы (каты-нечкә): a-ae o-oe u-ue ee-e ei-i </p><p>Махсус дифтонг кагыйдәсе: <b>уы=uwee , үе=uewe</b> (бер мәгънәлек өчен): баруы-baruwee , килүе-kiluewe , куык-quweeq </p><p>күрми-kuermi, бармый-barmei, һөҗүмче-hoecuemche, әнкәй-aenkaey, сабыем-sabeieem, киңәш-kinhaesh, гаскәр-ghaeskaer </p><p>Бу Дифтонг имләсе <a href="/wiki/%D0%A1%D3%99%D0%B3%D1%8B%D0%B9%D1%82%D1%8C_%D0%A0%D3%99%D0%BC%D0%B8%D0%B5%D0%B2" title="Сәгыйть Рәмиев">Сәгыйть Рәмиев</a> тәкъдим ителгән әлифбасы белән охшашлыгы бар. Диалиф гади латин клавиатурасында нигезләнә, бернинди өстәмә хәрефләре таләп итмәде, ләкин бердәм Төрек әлифбасыннан ерак булганлыктан, аннан рәсми рәвештә баш тартты, әмма санак технологияләрендә Диалиф кулланыла. </p><p>Диалиф компьютер технологиясендә кулланып була, чөнки анда латиницадан тыш махсус өстәмә диакритик хәрефләре юк (Кирил, Яңалиф әлифбаларында шикелле) һәм кайчакта серверларда тыелган апостроф ' билгесе кулланылмый диярлек (Иналифта шикелле). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Иналиф"><span id=".D0.98.D0.BD.D0.B0.D0.BB.D0.B8.D1.84"></span>Иналиф</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit&section=10" title="«Иналиф» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit&section=10" title="Редактировать код раздела «Иналиф»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint"><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Next.svg/14px-Next.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Next.svg/21px-Next.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Next.svg/28px-Next.svg.png 2x" data-file-width="160" data-file-height="160" /></span></span><i> Төп мәкалә</i>: <i><b><a href="/wiki/%D0%98%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84" title="Иналиф">Иналиф</a></b></i></div></dd></dl> <p>Гади латин клавиатурасы куллану өчен Иналиф (Интернет әлифбасы) 2002 елда килеп чыкты. Бу имлә дифтонг әлифбасы тәҗрибәсе күзгә тотып санак белгечләре тарафыннан эшләнгән. Апостроф ' билгесе кулланып татар хәрефләре билгеләнә: </p><p><b>ә=a' ө=o' ү=u' ы=i' ый=i'y</b> </p><p>һәм инглиз телендә шикелле хәрефе кулланып: <b>ч=ch ш=sh гъ(ğ)=gh ң=n' </b> </p><p>Язу мисалы: </p> <table> <tbody><tr> <th>Яңалиф</th> <th>Яңалиф-2</th> <th>Diftong imlaese</th> <th>Inalif</th> <th>Хäzerge Latin imläse</th> <th>Кирил имләсе </th></tr> <tr> <td>Barlьq keşelər də azat həm yz abrujlarь həm xoquqlarь jaƣьnnan tiꞑ bulьp tualar. Alarƣa aqьl həm vɵçdan birelgən həm ber-bersenə qarata tuƣannarca mɵnasəbəttə bulьrƣa tieşlər.</td> <td>Barlıq keşelәr dә azat hәm üz abruyları hәm xoquqları yağınnan tiŋ bulıp tualar. Alarğa aqıl hәm wөcdan birelgәn hәm ber-bersenә qarata tuğannarça mөnasәbәttә bulırğa tieşlәr.</td> <td>Barleeq keshelaer dae azat haem uez abruylaree haem xoquqlaree yagheennan tinh buleep tualar. Alargha aqeel haem woecdan birelgaen haem ber-bersenae qarata tughannarcha moenasaebaettae buleergha tieshlaer.</td> <td>Barli'q keshela'r da' azat ha'm u'z abruylari' ha'm xoquqlari' yaghi'nnan tin' buli'p tualar. Alargha aqi'l ha'm wo'cdan birelga'n ha'm ber-bersena' qarata tughannarcha mo'nasa'ba'tta' buli'rgha tieshla'r.</td> <td>Barlıq keşelär dä azat häm üz abruyları häm xoquqları yağınnan tiñ bulıp tualar. Alarğa aqıl häm wöcdan birelgän häm ber-bersenä qarata tuğannarça mönasäbättä bulırğa tieşlär.</td> <td>Барлык кешеләр дә азат һәм үз абруйлары һәм хокуклары ягыннан тиң булып туалар. Аларга акыл һәм вөҗдан бирелгән һәм бер-берсенә карата туганнарча мөнасәбәттә булырга тиешләр. </td></tr></tbody></table> <p>Иналиф нигезендә <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.suzlek.ru/suzlek/main.show">Татар Онлайн Сүзлеге</a> <small><span style="white-space: nowrap;"> 2013 елның 27 гыйнвар көнендә <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130127053706/http://www.suzlek.ru/suzlek/main.show">архивланган</a>.</span></small> ясалган. Дифтонг һәм аеруча Иналиф имләсе - техник әлифбалары булып торалар, гади латин клавиатурасында нигезләнгән Дифтонг һәм Иналиф имләсе компьютер технологияләрендә киң кулланып була (Эзләү, операцион системалары, SQL, Perl, PHP, Oracle санак телләрендә, һәр яңа гаҗетләрдә). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Латин_әлифбасы_2012"><span id=".D0.9B.D0.B0.D1.82.D0.B8.D0.BD_.D3.99.D0.BB.D0.B8.D1.84.D0.B1.D0.B0.D1.81.D1.8B_2012"></span>Латин әлифбасы <a href="/wiki/2012" class="mw-redirect" title="2012">2012</a></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit&section=11" title="«Латин әлифбасы 2012» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit&section=11" title="Редактировать код раздела «Латин әлифбасы 2012»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint"><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Next.svg/14px-Next.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Next.svg/21px-Next.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Next.svg/28px-Next.svg.png 2x" data-file-width="160" data-file-height="160" /></span></span><i> Төп мәкалә</i>: <i><b><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5_%D0%9A%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BB,_%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD,_%D0%93%D0%B0%D1%80%D3%99%D0%BF_%D3%99%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%83%D0%BD%D1%8B" class="mw-redirect" title="Татар теле Кирил, Латин, Гарәп әлифбасы кануны">Татар теле Кирил, Латин, Гарәп әлифбасы кануны</a></b></i></div></dd></dl> <p><a href="/wiki/2012" class="mw-redirect" title="2012">2012</a> елның 24 декабрендә <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Татарстан">Татарстан</a> дәүләт шурасы депутатлары “Татарстанда татар телен дәүләт теле буларак куллану турында” канун өлгесен кабул итте. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:TLG.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/tt/thumb/9/99/TLG.jpg/500px-TLG.jpg" decoding="async" width="500" height="821" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/tt/9/99/TLG.jpg 1.5x" data-file-width="736" data-file-height="1209" /></a><figcaption>Татар телендә кирил хәрефләренең латин һәм гарәп графикасында язылышы (канунга кушымта): (*) Татар телендә "в" хәрефе ике авазны белдерә: тарихи татар сүзләрендә "w", ә алынма сүзләрдә "в" авазы кулланыла. (**) Татар телендә "г" һәм "к" хәрефләре ике төрле авазны белдерү өчен кулланыла: йомшак "г", "к" һәм калын "гъ", "къ". Латин һәм гарәп графикасында һәр аваз өчен дә аерым хәреф кулланыла. </figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Хәзерге_заманда_кулланышта_булган_рәсми_әлифбалар"><span id=".D0.A5.D3.99.D0.B7.D0.B5.D1.80.D0.B3.D0.B5_.D0.B7.D0.B0.D0.BC.D0.B0.D0.BD.D0.B4.D0.B0_.D0.BA.D1.83.D0.BB.D0.BB.D0.B0.D0.BD.D1.8B.D1.88.D1.82.D0.B0_.D0.B1.D1.83.D0.BB.D0.B3.D0.B0.D0.BD_.D1.80.D3.99.D1.81.D0.BC.D0.B8_.D3.99.D0.BB.D0.B8.D1.84.D0.B1.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D1.80"></span>Хәзерге заманда кулланышта булган рәсми әлифбалар</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit&section=12" title="«Хәзерге заманда кулланышта булган рәсми әлифбалар» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit&section=12" title="Редактировать код раздела «Хәзерге заманда кулланышта булган рәсми әлифбалар»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/2012" class="mw-redirect" title="2012">2012</a> елның 24 декабрендә <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Татарстан">Татарстан</a> дәүләт шурасы депутатлары “Татарстанда татар телен дәүләт теле буларак куллану турында” канун өлгесен кабул итте. Бу канун кирил, латин һәм гарәп әлифбасын куллану мөмкинлеген дә бирә. </p><p>Кирил әлифбасы </p> <table class="wikitable" style="font-family:Microsoft Sans Serif; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"> <tbody><tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">А а </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ә ә </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Б б </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">В в </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Г г </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Д д </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Е е </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ё ё </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ж ж </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Җ җ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">З з </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">И и </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Й й </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">К к </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Л л </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">М м </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Н н </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ң ң </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">О о </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ө ө </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">П п </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Р р </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">С с </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Т т </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">У у </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ү ү </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ф ф </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Х х </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Һ һ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ц ц </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ч ч </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ш ш </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Щ щ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ъ ъ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ы ы </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ь ь </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Э э </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ю ю </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Я я </td></tr></tbody></table> <p>Латин әлифбасы: </p> <table class="wikitable" style="font-family:Microsoft Sans Serif; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"> <tbody><tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">A a </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ä ä </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">B b </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">C c </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ç ç </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">D d </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">E e </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">F f </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">G g </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ğ ğ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">H h </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">I ı </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">İ i </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">J j </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">K k </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Q q </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">L l </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">M m </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">N n </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ñ ñ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">O o </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ö ö </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">P p </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">R r </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">S s </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ş ş </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">T t </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">U u </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ü ü </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">V v </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">W w </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">X x </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Y y </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Z z </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">' </td></tr></tbody></table> <p>Гарәп әлифбасы: </p> <table class="wikitable" style="font-family:Microsoft Sans Serif; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"> <tbody><tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﺋﺎ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﺋﻪ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ب </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﺝ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﭺ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﺩ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ئ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ف </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﮒ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ع </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﻪ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ئِ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﻯ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﮋ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﻛ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ق </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ل </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">م </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ن </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ڭ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ِﺋوُ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﺋوُ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﭗ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﺭ </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﺱ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ش </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﺖ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ِﺋو </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﺋو </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ۋ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">و </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﺡ </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﻲ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﺯ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">ﺀ </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Мисал"><span id=".D0.9C.D0.B8.D1.81.D0.B0.D0.BB"></span>Мисал</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit&section=13" title="«Мисал» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit&section=13" title="Редактировать код раздела «Мисал»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5_%D0%9A%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BB,_%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD,_%D0%93%D0%B0%D1%80%D3%99%D0%BF_%D3%99%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%83%D0%BD%D1%8B" class="mw-redirect" title="Татар теле Кирил, Латин, Гарәп әлифбасы кануны">Татар теле Кирил, Латин, Гарәп әлифбасы кануны</a> буенча татар телендә өч әлифба кулланып була. Киләсе текст мисал өчен Гарәп, Латин һәм Кирил әлифбасында язылган: </p> <table> <tbody><tr> <th>ﻋﻪﺭﻪﭗ ﺋﻳﻣﻟﻪﺳئ</th> <th>Latin imläse</th> <th>Кирил имләсе </th></tr> <tr> <td>ﺒﺎﺭﻟﺌِق ﻛﺌﺷﺌﻟﻪﺭ ﺩﻪ ﺋﺎﺯﺎﺖ ﻫﻪم ﺋوﺯ ﺋﺎﺒﺭِوﻴﻟﺎﺭئِ ﻫﻪم ﺣِوُﻘِوﻘﻟﺎﺭئِ ﯾﺎﻌﺌِﻧﻧﺎن ﺗﻳڭ ﺒِوﻟﺌِﭗ ﺗِوﺎﻟﺎﺭ. ﺋﺎﻟﺎﺭﻌﺎ ﺋﺎﻘﺌِل ﻫﻪم ووُﺟﺩﺎن ﺒﻳﺭﺌﻟﮔﻪن ﻫﻪم ﺒﺌﺭ-ﺒﺌﺭﺳﺌﻧﻪ ﻗﺎﺭﺎﺗﺎ ﺗِوﻌﺎﻧﻧﺎﺭﭼﺎ ﻣوُﻧﺎﺳﻪﺒﻪﺗﺗﻪ ﺒِوﻟﺌِﺭﻌﺎ ﺗﻳﺌﺷﻟﻪﺭ.</td> <td>Barlıq keşelär dä azat häm üz abruyları häm xoquqları yağınnan tiñ bulıp tualar. Alarğa aqıl häm wöcdan birelgän häm ber-bersenä qarata tuğannarça mönasäbättä bulırğa tieşlär.</td> <td>Барлык кешеләр дә азат һәм үз абруйлары һәм хокуклары ягыннан тиң булып туалар. Аларга акыл һәм вөҗдан бирелгән һәм бер-берсенә карата туганнарча мөнасәбәттә булырга тиешләр. </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Моны_да_карагыз"><span id=".D0.9C.D0.BE.D0.BD.D1.8B_.D0.B4.D0.B0_.D0.BA.D0.B0.D1.80.D0.B0.D0.B3.D1.8B.D0.B7"></span>Моны да карагыз</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit&section=14" title="«Моны да карагыз» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit&section=14" title="Редактировать код раздела «Моны да карагыз»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint tright portal" style="border:solid var(--border-color-base, #a2a9b1) 1px; margin:0.5em 0 0.5em 1em;"> <table style="background:var(--background-color-neutral-subtle, #f8f9fa); color:inherit; font-size:85%; line-height:110%; max-width:175px;"> <tbody><tr> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Globe_of_letters.svg" class="mw-file-description"><img alt="Portal icon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Globe_of_letters.svg/28px-Globe_of_letters.svg.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Globe_of_letters.svg/42px-Globe_of_letters.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Globe_of_letters.svg/56px-Globe_of_letters.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span> </td> <td style="padding: 0 0.2em; vertical-align: middle; font-style: italic; font-weight: bold"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB:%D0%A2%D0%B5%D0%BB" title="Портал:Тел">Тел  порталы</a> </td></tr> <tr valign="middle"> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:ParseTree.svg" class="mw-file-description"><img alt="Portal icon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/ParseTree.svg/28px-ParseTree.svg.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/ParseTree.svg/42px-ParseTree.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/ParseTree.svg/56px-ParseTree.svg.png 2x" data-file-width="120" data-file-height="120" /></a></span> </td> <td style="padding: 0 0.2em; vertical-align: middle; font-style: italic; font-weight: bold"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB:%D0%A2%D0%B5%D0%BB_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B5" title="Портал:Тел белеме">Тел белеме  порталы</a> </td></tr> <tr valign="middle"> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%9C%D0%B8%D0%BD_%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%87%D0%B0_%D1%81%D3%A9%D0%B9%D0%BB%D3%99%D1%88%D3%99%D0%BC.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Portal icon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/tt/thumb/1/1b/%D0%9C%D0%B8%D0%BD_%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%87%D0%B0_%D1%81%D3%A9%D0%B9%D0%BB%D3%99%D1%88%D3%99%D0%BC.jpg/29px-%D0%9C%D0%B8%D0%BD_%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%87%D0%B0_%D1%81%D3%A9%D0%B9%D0%BB%D3%99%D1%88%D3%99%D0%BC.jpg" decoding="async" width="29" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/tt/thumb/1/1b/%D0%9C%D0%B8%D0%BD_%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%87%D0%B0_%D1%81%D3%A9%D0%B9%D0%BB%D3%99%D1%88%D3%99%D0%BC.jpg/43px-%D0%9C%D0%B8%D0%BD_%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%87%D0%B0_%D1%81%D3%A9%D0%B9%D0%BB%D3%99%D1%88%D3%99%D0%BC.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/tt/thumb/1/1b/%D0%9C%D0%B8%D0%BD_%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%87%D0%B0_%D1%81%D3%A9%D0%B9%D0%BB%D3%99%D1%88%D3%99%D0%BC.jpg/57px-%D0%9C%D0%B8%D0%BD_%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%87%D0%B0_%D1%81%D3%A9%D0%B9%D0%BB%D3%99%D1%88%D3%99%D0%BC.jpg 2x" data-file-width="200" data-file-height="195" /></a></span> </td> <td style="padding: 0 0.2em; vertical-align: middle; font-style: italic; font-weight: bold"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Портал:Татар теле">Татар теле  порталы</a> </td></tr> <tr valign="middle"> <td style="text-align: center;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Issyk_inscription.png" class="mw-file-description"><img alt="Portal icon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Issyk_inscription.png/28px-Issyk_inscription.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Issyk_inscription.png/42px-Issyk_inscription.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Issyk_inscription.png/56px-Issyk_inscription.png 2x" data-file-width="350" data-file-height="350" /></a></span> </td> <td style="padding: 0 0.2em; vertical-align: middle; font-style: italic; font-weight: bold"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85%D1%8B" title="Портал:Татар тарихы">Татар тарихы  порталы</a> </td></tr> </tbody></table></div> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F" class="mw-redirect" title="Латинизация">Латинизация</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Татар теле">Татар теле</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D3%99%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Татар әлифбасы">Татар әлифбасы</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%98%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84" title="Иналиф">Иналиф</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A3%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BA_%D1%82%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B8_%D3%99%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%B1%D0%B0" title="Уртак төрки әлифба">Уртак төрки әлифба</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%AF%D2%A3%D0%B0_%D0%B8%D0%BC%D0%BB%D3%99" title="Яңа имлә">Яңа имлә</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BA%D0%B5_%D0%B8%D0%BC%D0%BB%D3%99" title="Иске имлә">Иске Имлә</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Шулай_ук_карагыз"><span id=".D0.A8.D1.83.D0.BB.D0.B0.D0.B9_.D1.83.D0.BA_.D0.BA.D0.B0.D1.80.D0.B0.D0.B3.D1.8B.D0.B7"></span>Шулай ук карагыз</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit&section=15" title="«Шулай ук карагыз» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit&section=15" title="Редактировать код раздела «Шулай ук карагыз»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D3%98%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%80_%D0%A8%D3%99%D0%B5%D1%85%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B8" title="Әскар Шәехгали">Әскар Шәехгали</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Әдәбият"><span id=".D3.98.D0.B4.D3.99.D0.B1.D0.B8.D1.8F.D1.82"></span>Әдәбият</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit&section=16" title="«Әдәбият» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit&section=16" title="Редактировать код раздела «Әдәбият»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Х.Курбатов “Татар теленең алфавит һәм орфография тарихы”.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Искәрмәләр"><span id=".D0.98.D1.81.D0.BA.D3.99.D1.80.D0.BC.D3.99.D0.BB.D3.99.D1.80"></span>Искәрмәләр</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit&section=17" title="«Искәрмәләр» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit&section=17" title="Редактировать код раздела «Искәрмәләр»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">Х.Курбатов “Татар теленең алфавит һәм орфография тарихы”. 67-68-нче битләр.</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Сылтамалар"><span id=".D0.A1.D1.8B.D0.BB.D1.82.D0.B0.D0.BC.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D1.80"></span>Сылтамалар</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&veaction=edit&section=18" title="«Сылтамалар» исемле бүлекне үзгәртү" class="mw-editsection-visualeditor"><span>үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&action=edit&section=18" title="Редактировать код раздела «Сылтамалар»"><span>вики-текстны үзгәртү</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://talat.h19.ru/TatLat-My.php">Татар теленең онлайн конверторы - яңалиф</a></li></ul> <div class="navbox-styles nomobile"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r4068112">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#CFE3FF}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#DCEBFF}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#F3F5F7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Татар_әлифбасы" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D3%99%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Калып:Татар әлифбасы"><abbr title="Бу калыпны карау" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">к</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF_%D0%B1%D3%99%D1%85%D3%99%D1%81%D0%B5:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D3%99%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калып бәхәсе:Татар әлифбасы (бит юк)"><abbr title="Бу калыпның бәхәсе" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">б</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D3%99%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%8B&action=edit"><abbr title="Бу калыпны үзгәртү" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">ү</abbr></a></li></ul></div><div id="Татар_әлифбасы" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D3%99%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Татар әлифбасы">Татар әлифбасы</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0" title="Кириллица">Кирилл әлифбасы</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><span style="font-family:Quivira; font-size:115%"> <a href="/wiki/%D0%90" title="А">А а</a> • <a href="/wiki/%D3%98" title="Ә">Ә ә</a> • <a href="/wiki/%D0%91" title="Б">Б б</a> • <a href="/wiki/%D0%92" title="В">В в</a> • <a href="/wiki/%D0%93" title="Г">Г г</a> • <a href="/wiki/%D0%94" title="Д">Д д</a> • <a href="/wiki/%D0%95" title="Е">Е е</a> • <a href="/wiki/%D0%81" title="Ё">Ё ё</a> • <a href="/wiki/%D0%96" title="Ж">Ж ж</a> • <a href="/wiki/%D2%96" title="Җ">Җ җ</a> • <a href="/wiki/%D0%97" title="З">З з</a> • <a href="/wiki/%D0%98" title="И">И и</a> • <a href="/wiki/%D0%99" title="Й">Й й</a> • <a href="/wiki/%D0%9A" title="К">К к</a> • <a href="/wiki/%D0%9B" title="Л">Л л</a> • <a href="/wiki/%D0%9C" title="М">М м</a> • <a href="/wiki/%D0%9D" class="mw-redirect" title="Н">Н н</a> • <a href="/wiki/%D2%A2" title="Ң">Ң ң</a> • <a href="/wiki/%D0%9E_(%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0)" title="О (кириллица)">О о</a> • <a href="/wiki/%D3%A8" title="Ө">Ө ө</a> • <a href="/wiki/%D0%9F" title="П">П п</a> • <a href="/wiki/%D0%A0" class="mw-redirect" title="Р">Р р</a> • <a href="/wiki/%D0%A1_(%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0)" title="С (кириллица)">С с</a> • <a href="/wiki/%D0%A2_(%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0)" title="Т (кириллица)">Т т</a> • <a href="/wiki/%D0%A3_(%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="У (кириллица)">У у</a> • <a href="/wiki/%D2%AE" title="Ү">Ү ү</a> • <a href="/wiki/%D0%A4" title="Ф">Ф ф</a> • <a href="/wiki/%D0%A5_(%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0)" title="Х (кириллица)">Х х</a> • <a href="/wiki/%D2%BA" title="Һ">Һ һ</a> • <a href="/wiki/%D0%A6" title="Ц">Ц ц</a> • <a href="/wiki/%D0%A7" title="Ч">Ч ч</a> • <a href="/wiki/%D0%A8" title="Ш">Ш ш</a> • <a href="/wiki/%D0%A9" title="Щ">Щ щ</a> • <a href="/wiki/%D0%AA" title="Ъ">Ъ ъ</a> • <a href="/wiki/%D0%AB" title="Ы">Ы ы</a> • <a href="/wiki/%D0%AC" title="Ь">Ь ь</a> • <a href="/wiki/%D0%AD" title="Э">Э э</a> • <a href="/wiki/%D0%AE" title="Ю">Ю ю</a> • <a href="/wiki/%D0%AF" title="Я">Я я</a></span></div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="5" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Cyrillic_letter_Schwa.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Cyrillic_letter_Schwa.svg/100px-Cyrillic_letter_Schwa.svg.png" decoding="async" width="100" height="59" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Cyrillic_letter_Schwa.svg/150px-Cyrillic_letter_Schwa.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Cyrillic_letter_Schwa.svg/200px-Cyrillic_letter_Schwa.svg.png 2x" data-file-width="3735" data-file-height="2205" /></a></span> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Cyrillic_letter_Oe.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Cyrillic_letter_Oe.svg/100px-Cyrillic_letter_Oe.svg.png" decoding="async" width="100" height="59" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Cyrillic_letter_Oe.svg/150px-Cyrillic_letter_Oe.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Cyrillic_letter_Oe.svg/200px-Cyrillic_letter_Oe.svg.png 2x" data-file-width="3735" data-file-height="2205" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD_%D3%99%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%8B" class="mw-redirect" title="Латин әлифбасы">Латин әлифбасы</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><span style="font-family:Quivira; font-size:115%"><a href="/wiki/A" title="A">A a</a> • <a href="/wiki/%C3%84" title="Ä">Ä ä</a> • <a href="/wiki/B" title="B">B b</a> • <a href="/wiki/C" title="C">C c</a> • <a href="/wiki/%C3%87" title="Ç">Ç ç</a> • <a href="/wiki/D" title="D">D d</a> • <a href="/wiki/E" title="E">E e</a> • <a href="/wiki/F" title="F">F f</a> • <a href="/wiki/G" title="G">G g</a> • <a href="/wiki/%C4%9E" title="Ğ">Ğ ğ</a> • <a href="/wiki/H" title="H">H h</a> • <a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%B7_I" class="mw-redirect" title="Ноктасыз I">I ı</a> • <a href="/wiki/%C4%B0" title="İ">İ i</a> • <a href="/wiki/J" title="J">J j</a> • <a href="/wiki/K" title="K">K k</a> • <a href="/wiki/Q" title="Q">Q q</a> • <a href="/wiki/L" title="L">L l</a> • <a href="/wiki/M" title="M">M m</a> • <a href="/wiki/N" title="N">N n</a> • <a href="/wiki/%C3%91" title="Ñ">Ñ ñ</a> • <a href="/wiki/O" title="O">O o</a> • <a href="/wiki/%C3%96" title="Ö">Ö ö</a> • <a href="/wiki/P" title="P">P p</a> • <a href="/wiki/R" title="R">R r</a> • <a href="/wiki/S" title="S">S s</a> • <a href="/wiki/%C5%9E" title="Ş">Ş ş</a> • <a href="/wiki/T" title="T">T t</a> • <a href="/wiki/U" title="U">U u</a> • <a href="/wiki/%C3%9C" title="Ü">Ü ü</a> • <a href="/wiki/V" title="V">V v</a> • <a href="/wiki/W" title="W">W w</a> • <a href="/wiki/X" title="X">X x</a> • <a href="/wiki/Y" title="Y">Y y</a> • <a href="/wiki/Z" title="Z">Z z</a> • <a href="/wiki/%D0%90%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D1%84" title="Апостроф">’</a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a class="mw-selflink selflink">Яңалиф</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><span style="font-family:Quivira; font-size:115%"><a href="/wiki/A" title="A">A a</a> • <a href="/wiki/B" title="B">B ʙ</a> • <a href="/wiki/C" title="C">C c</a> • <a href="/wiki/%C3%87" title="Ç">Ç ç</a> • <a href="/wiki/D" title="D">D d</a> • <a href="/wiki/E" title="E">E e</a> • <a href="/wiki/%C6%8F" title="Ə">Ə ə</a> • <a href="/wiki/F" title="F">F f</a> • <a href="/wiki/G" title="G">G g</a> • <a href="/wiki/%C6%A2" title="Ƣ">Ƣ ƣ</a> • <a href="/wiki/H" title="H">H h</a> • <a href="/wiki/I" title="I">I i</a> • <a href="/wiki/J" title="J">J j</a> • <a href="/wiki/K" title="K">K k</a> • <a href="/wiki/L" title="L">L l</a> • <a href="/wiki/M" title="M">M m</a> • <a href="/wiki/N" title="N">N n</a> • <a href="/wiki/%EA%9E%90" title="Ꞑ">Ꞑ ꞑ</a> • <a href="/wiki/O" title="O">O o</a> • <a href="/w/index.php?title=%C6%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ɵ (бит юк)">Ɵ ɵ</a> • <a href="/wiki/P" title="P">P p</a> • <a href="/wiki/Q" title="Q">Q q</a> • <a href="/wiki/R" title="R">R r</a> • <a href="/wiki/S" title="S">S s</a> • <a href="/wiki/%C5%9E" title="Ş">Ş ş</a> • <a href="/wiki/T" title="T">T t</a> • <a href="/wiki/U" title="U">U u</a> • <a href="/wiki/V" title="V">V v</a> • <a href="/wiki/X" title="X">X x</a> • <a href="/wiki/Y" title="Y">У y</a> • <a href="/wiki/Z" title="Z">Z z</a> • <a href="/wiki/%C6%B5" title="Ƶ">Ƶ ƶ</a> • <a href="/wiki/%D0%AC" title="Ь">Ь ь</a> • <a href="/wiki/%D0%90%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D1%84" title="Апостроф">'</a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D1%80%D3%99%D0%BF_%D3%99%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%8B" class="mw-redirect" title="Гарәп әлифбасы">Гарәп әлифбасы</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><span style="font-family:Quivira; font-size:150%"><a href="/wiki/%D8%A7" title="ا">ا</a> • <a href="/wiki/%D8%A8" title="ب">ب</a> •<a href="/w/index.php?title=%D9%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="پ (бит юк)">پ</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="ث (бит юк)">ث</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="ج (бит юк)">ج</a>• <a href="/w/index.php?title=%DA%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="چ (бит юк)">چ</a>• <a href="/w/index.php?title=%D8%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="ح (бит юк)">ح</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="خ (бит юк)">خ</a> • <a href="/w/index.php?title=%EF%BA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="ﺩ (бит юк)">ﺩ</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="ذ (бит юк)">ذ</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="ر (бит юк)">ر</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="ز (бит юк)">ز</a> • <a href="/w/index.php?title=%DA%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="ژ (бит юк)">ژ</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="س (бит юк)">س</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="ش (бит юк)">ش</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="ص (бит юк)">ص</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="ض (бит юк)">ض</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%B7&action=edit&redlink=1" class="new" title="ط (бит юк)">ط</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ظ (бит юк)">ظ</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="ع (бит юк)">ع</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="غ (бит юк)">غ</a> • <a href="/w/index.php?title=%D9%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="ف (бит юк)">ف</a> • <a href="/w/index.php?title=%D9%90%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="ِق (бит юк)">ِق</a> • <a href="/w/index.php?title=%D9%83&action=edit&redlink=1" class="new" title="ك (бит юк)">ك</a> • <a href="/w/index.php?title=%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="گ (бит юк)">گ</a> • <a href="/wiki/%DA%AD" class="mw-redirect" title="ڭ">ڭ</a> • <a href="/w/index.php?title=%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="ل (бит юк)">ل</a> • <a href="/w/index.php?title=%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="م (бит юк)">م</a> • <a href="/w/index.php?title=%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="ن (бит юк)">ن</a> • <a href="/w/index.php?title=%D9%90%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="ِو (бит юк)">ِو</a> • <a href="/wiki/%D9%87" title="ه">ه</a> • <a href="/wiki/%D8%A6%D9%87" title="ئه">ئه</a> • <a href="/w/index.php?title=%D9%8A&action=edit&redlink=1" class="new" title="ي (бит юк)">ي</a> • <a href="/wiki/%D8%A6" title="ئ">ئ</a>• <a href="/wiki/%DB%8B" title="ۋ">ۋ</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="ة (бит юк)">ة</a> •<a href="/wiki/%EF%BA%80" class="mw-redirect" title="ﺀ">ﺀ</a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9_%D0%98%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9" title="Николай Ильминский">Илминский әлифбасы</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><span style="font-family:Quivira; font-size:115%"><a href="/wiki/%D0%90" title="А">А а</a> • <a href="/wiki/%D3%92" class="mw-redirect" title="Ӓ">Ӓ ӓ</a> • <a href="/wiki/%D0%91" title="Б">Б б</a> • <a href="/wiki/%D0%92" title="В">В в</a> • <a href="/wiki/%D0%93" title="Г">Г г</a> • <a href="/wiki/%D0%94" title="Д">Д д</a> • <a href="/wiki/%D0%95" title="Е">Е е</a> • <a href="/wiki/%D0%81" title="Ё">Ё ё</a> • <a href="/wiki/%D0%96" title="Ж">Ж ж</a> • <a href="/wiki/%D0%97" title="З">З з</a> • <a href="/wiki/%D0%98" title="И">И и</a> • <a href="/wiki/%D0%99" title="Й">Й й</a> • <a href="/wiki/%D0%9A" title="К">К к</a> • <a href="/wiki/%D0%9B" title="Л">Л л</a> • <a href="/wiki/%D0%9C" title="М">М м</a> • <a href="/wiki/%D0%9D" class="mw-redirect" title="Н">Н н</a> • <a href="/wiki/%D2%A4" title="Ҥ">Ҥ ҥ</a> • <a href="/wiki/%D0%9E_(%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0)" title="О (кириллица)">О о</a> • <a href="/wiki/%D3%A6" class="mw-redirect" title="Ӧ">Ӧ ӧ</a> • <a href="/wiki/%D0%9F" title="П">П п</a> • <a href="/wiki/%D0%A0" class="mw-redirect" title="Р">Р р</a> • <a href="/wiki/%D0%A1_(%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0)" title="С (кириллица)">С с</a> • <a href="/wiki/%D0%A2_(%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0)" title="Т (кириллица)">Т т</a> • <a href="/wiki/%D0%A3_(%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0)" class="mw-redirect" title="У (кириллица)">У у</a> • <a href="/wiki/%D3%B0" title="Ӱ">Ӱ ӱ</a> • <a href="/wiki/%D0%A4" title="Ф">Ф ф</a> • <a href="/wiki/%D0%A5_(%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0)" title="Х (кириллица)">Х х</a> • <a href="/wiki/%D0%A6" title="Ц">Ц ц</a> • <a href="/wiki/%D0%A7" title="Ч">Ч ч</a> • <a href="/wiki/%D0%A8" title="Ш">Ш ш</a> • <a href="/wiki/%D0%A9" title="Щ">Щ щ</a> • <a href="/wiki/%D0%AA" title="Ъ">Ъ ъ</a> • <a href="/wiki/%D0%AB" title="Ы">Ы ы</a> • <a href="/wiki/%D0%AC" title="Ь">Ь ь</a> • <a href="/wiki/%D0%AD" title="Э">Э э</a> • <a href="/wiki/%D0%AE" title="Ю">Ю ю</a> • <a href="/wiki/%D0%AF" title="Я">Я я</a></span></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div><i><a href="/wiki/1989_%D0%B5%D0%BB" title="1989 ел">1989 елда</a> <small><big><a href="/wiki/%D2%9A" title="Қ">Қ қ</a>, <a href="/w/index.php?title=%D2%92&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ғ (бит юк)">Ғғ</a></big></small> һәм <small><big><a href="/wiki/%D0%8E" title="Ў">Ў ў</a></big></small> хәрефләрне кушу планлаштырылган булган.</i></div></td></tr></tbody></table></div> <div style="position:absolute; z-index:50; right:0px; top:-20px;" class="metadata" id="floating_object"><div style="position: relative; width: 20px; height: 15px; overflow: hidden"><div style="position: absolute; top: 0px; left: 0px; font-size: 100px; overflow: hidden; line-height: 100px; z-index: 3"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Википедия:Сайланган мәкаләләр"><span title="Бу мәкалә сайланганнар рәтенә керә.">   </span></a></div><div style="position: absolute; top: -5px; left: 0px; z-index: 2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Featured_article_star_tt.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Featured_article_star_tt.svg/15px-Featured_article_star_tt.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Featured_article_star_tt.svg/23px-Featured_article_star_tt.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Featured_article_star_tt.svg/30px-Featured_article_star_tt.svg.png 2x" data-file-width="16" data-file-height="16" /></a></span></div></div></div> <table class="metadata plainlinks ambox ambox-good"> <tbody><tr> <td class="ambox-image"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Википедия:Сайланган мәкаләләр"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Green_star_boxed.svg/20px-Green_star_boxed.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Green_star_boxed.svg/30px-Green_star_boxed.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Green_star_boxed.svg/40px-Green_star_boxed.svg.png 2x" data-file-width="24" data-file-height="24" /></a></span></div> </td> <td class="ambox-text">Бу мәкалә Татар Википедиясенең <a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Википедия:Сайланган мәкаләләр">сайланган мәкаләләр</a> рәтенә керә. </td> <td class="widthhack"> </td></tr></tbody></table></div></div></div></div></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Чыганак — <a dir="ltr" href="https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Яңалиф&oldid=4161458">https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Яңалиф&oldid=4161458</a></div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%83%D1%81:%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC%D0%BD%D3%99%D1%80" title="Махсус:Төркемнәр">Төркемнәр</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D3%99%D0%BB%D0%B8%D1%84%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Төркем:Татар әлифбасы">Татар әлифбасы</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%A1%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Төркем:Сайланган мәкаләләр">Сайланган мәкаләләр</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A2%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BC:%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Төркем:Татар теле">Татар теле</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Бу бит соңгы тапкыр 1 июл 2024 көнендә 13:43 вакытында үзгәртелде.</li> <li id="footer-info-copyright">Текст <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ru">Creative Commons Attribution-ShareAlike</a> лицензиясе буенча бирелә, аерым очракларда өстәмә шартлар булырга мөмкин. Өстәмә мәгълүматны <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Условия_использования">Куллану шартларында</a> карагыз.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/ru">Конфиденциальлек сәясәте</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A2%D0%B0%D1%81%D0%B2%D0%B8%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0">Wikipedia турында</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D2%96%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BF%D0%BB%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%B3%D0%BE%D0%BC%D1%83%D0%BC%D0%B8_%D0%B1%D0%B0%D1%88_%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83">Җаваплылыктан баш тарту</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Кодекс поведения</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ясаучылар</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/tt.wikipedia.org">Статистика</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie турында белдерү</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//tt.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Мобиль юрама</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-4dnzt","wgBackendResponseTime":176,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.224","walltime":"0.284","ppvisitednodes":{"value":2186,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":39918,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":6724,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":9,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":5,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":2480,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 150.826 1 -total"," 33.27% 50.187 1 Калып:Татар_әлифбасы"," 30.99% 46.739 1 Калып:Navbox"," 15.17% 22.881 1 Калып:Карточка"," 14.31% 21.576 1 Калып:Искәрмәләр"," 14.03% 21.160 1 Калып:Портал"," 10.81% 16.302 4 Калып:Портал/үзәк"," 6.04% 9.113 1 Калып:Сайланган_мәкалә"," 4.21% 6.346 5 Калып:Коммент"," 3.01% 4.537 1 Калып:Lang-ba"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.037","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":805499,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7d588db968-pkbg6","timestamp":"20241105052853","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u042f\u04a3\u0430\u043b\u0438\u0444","url":"https:\/\/tt.wikipedia.org\/wiki\/%D0%AF%D2%A3%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%84","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q613977","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q613977","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"\u0424\u043e\u043d\u0434 \u0412\u0438\u043a\u0438\u043c\u0435\u0434\u0438\u0430","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-11-23T18:40:50Z","dateModified":"2024-07-01T13:43:21Z"}</script> </body> </html>