CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="be" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Хендрык Антон Лорэнц — Вікіпедыя</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )bewikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","студзень","люты","сакавік","красавік","Май","чэрвень","ліпень","жнівень","верасень","кастрычнік","лістапад","снежань"],"wgRequestId":"b84c901a-43f7-49bf-beee-023a8c529ad5","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Хендрык_Антон_Лорэнц","wgTitle":"Хендрык Антон Лорэнц","wgCurRevisionId":4842783,"wgRevisionId":4842783,"wgArticleId":67133,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Старонкі, якія ўжываюць пашырэнне JsonConfig","Вікіпедыя:Артыкулы з крыніцамі з Вікіданых","Вікіпедыя:Артыкулы са спасылкамі на элементы Вікіданых без беларускага подпісу", "Вікіпедыя:Артыкулы з ручной вікіфікацыяй альма-матар у картцы","Вікіпедыя:Артыкулы з непрацоўнымі спасылкамі","Нарадзіліся 18 ліпеня","Нарадзіліся ў 1853 годзе","Нарадзіліся ў Арнеме","Памерлі 4 лютага","Памерлі ў 1928 годзе","Памерлі ў Харлеме","Пахаваныя ў Нідэрландах","Члены Лонданскага каралеўскага таварыства","Члены АН СССР","Члены Французскай акадэміі навук","Члены Шведскай каралеўскай акадэміі навук","Члены Нідэрландскай каралеўскай акадэміі навук","Члены Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук","Члены РАН","Члены Прускай акадэміі навук", "Члены Баварскай акадэміі навук","Члены і члены-карэспандэнты Нацыянальнай акадэміі навук ЗША","Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі паводле алфавіта","Асобы","Вучоныя паводле алфавіта","Фізікі Нідэрландаў","Фізікі-тэарэтыкі Нідэрландаў","Фізікі XIX стагоддзя","Фізікі XX стагоддзя","Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі па фізіцы","Замежныя члены Лонданскага каралеўскага таварыства","Члены Каралеўскага таварыства Эдынбурга","Члены-карэспандэнты Санкт-Пецярбургскай акадэміі навук","Члены-карэспандэнты РАН (1917—1925)","Члены-карэспандэнты АН СССР", "Ганаровыя члены АН СССР","Узнагароджаныя медалём Коплі","Кавалеры ордэна Ганаровага легіёна"],"wgPageViewLanguage":"be","wgPageContentLanguage":"be","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Хендрык_Антон_Лорэнц","wgRelevantArticleId":67133,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":4842783,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"be","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"be"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[], "wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q41688","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.math.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready", "ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.edittop","ext.gadget.collapserefs","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.navboxNavigation","ext.gadget.directLinkToCommons","ext.gadget.Statistics","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints", "ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=be&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.math.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=be&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=be&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2d/H_A_Lorentz_%28Nobel%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1697"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2d/H_A_Lorentz_%28Nobel%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1131"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="905"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Хендрык Антон Лорэнц — Вікіпедыя"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//be.m.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Правіць" href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Вікіпедыя (be)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//be.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.be"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Вікіпедыя струмень Atom" href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:RecentChanges&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Хендрык_Антон_Лорэнц rootpage-Хендрык_Антон_Лорэнц skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Перайсці да зместу</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Праект"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Галоўнае меню" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Галоўнае меню </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Галоўнае меню</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">перанесці да бакавой панэлі</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">схаваць</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Навігацыя </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Адкрыць Галоўную старонку [z]" accesskey="z">Галоўная старонка</a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%A1%D1%83%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C" title="Пра праект, чым можна заняцца, дзе што шукаць">Супольнасць</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:RecentChanges" title="Пералік нядаўніх змяненняў у віксе. [r]" accesskey="r">Апошнія змены</a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:NewPages">Новыя старонкі</a></li><li id="n-Village-pump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%A4%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%BC">Форум</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:Random" title="Паказаць выпадковую старонку [x]" accesskey="x">Выпадковая старонка</a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%BA%D0%B0" title="Дзе можна атрымаць тлумачэнні.">Даведка</a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%96_%D0%BF%D1%80%D0%B0_%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D1%96">Паведаміць пра памылку</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Вікіпедыя" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-be.svg" style="width: 7.625em; height: 1.3125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-be.svg" width="117" height="12" style="width: 7.3125em; height: 0.75em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:Search" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Знайсці ў Вікіпедыі [f]" accesskey="f"> Пошук </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Шукаць у Вікіпедыі" aria-label="Шукаць у Вікіпедыі" autocapitalize="sentences" title="Знайсці ў Вікіпедыі [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="Адмысловае:Search"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Пошук</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Асабістыя інструменты"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Выгляд"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Выгляд" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Выгляд </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_be.wikipedia.org&uselang=be" class="">Ахвяраваць</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:CreateAccount&returnto=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA+%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD+%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86" title="Вам прапануецца стварыць уліковы запіс і ўвайсці ў сістэму, але гэта не абавязкова" class="">Стварыць уліковы запіс</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:UserLogin&returnto=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA+%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD+%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86" title="Вам прапануецца ўвайсці ў сістэму, але гэта неабавязкова. [o]" accesskey="o" class="">Увайсці</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Больш магчымасцей" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Асабістыя інструменты" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Асабістыя інструменты </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Меню ўдзельніка" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_be.wikipedia.org&uselang=be">Ахвяраваць</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:CreateAccount&returnto=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA+%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD+%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86" title="Вам прапануецца стварыць уліковы запіс і ўвайсці ў сістэму, але гэта не абавязкова"> Стварыць уліковы запіс</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:UserLogin&returnto=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA+%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD+%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86" title="Вам прапануецца ўвайсці ў сістэму, але гэта неабавязкова. [o]" accesskey="o"> Увайсці</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Старонкі для ананімных рэдактараў <a href="/wiki/%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%BA%D0%B0:%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%BA%D0%B0" aria-label="Даведацца больш пра праўку">даведацца больш</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:MyContributions" title="Спіс правак, зробленых з гэтага IP-адраса [y]" accesskey="y">Уклад</a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:MyTalk" title="Размовы пра праўкі, зробленыя з гэтага IP-адраса [n]" accesskey="n">Размовы</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Праект"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Змест" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Змест</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">перанесці да бакавой панэлі</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">схаваць</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Пачатак</div> </a> </li> <li id="toc-Біяграфія" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Біяграфія"> <div class="vector-toc-text"> 1 Біяграфія </div> </a> <button aria-controls="toc-Біяграфія-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Змяніць стан падраздзелу Біяграфія </button> <ul id="toc-Біяграфія-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Паходжанне_і_дзіцячыя_гады_(1853—1870)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Паходжанне_і_дзіцячыя_гады_(1853—1870)"> <div class="vector-toc-text"> 1.1 Паходжанне і дзіцячыя гады (1853—1870) </div> </a> <ul id="toc-Паходжанне_і_дзіцячыя_гады_(1853—1870)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Вучоба_ва_ўніверсітэце._Першыя_крокі_ў_навуцы_(1870—1877)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Вучоба_ва_ўніверсітэце._Першыя_крокі_ў_навуцы_(1870—1877)"> <div class="vector-toc-text"> 1.2 Вучоба ва ўніверсітэце. Першыя крокі ў навуцы (1870—1877) </div> </a> <ul id="toc-Вучоба_ва_ўніверсітэце._Першыя_крокі_ў_навуцы_(1870—1877)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Прафесар_у_Лейдэне_(1878—1911)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Прафесар_у_Лейдэне_(1878—1911)"> <div class="vector-toc-text"> 1.3 Прафесар у Лейдэне (1878—1911) </div> </a> <ul id="toc-Прафесар_у_Лейдэне_(1878—1911)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Харлем_(1912—1928)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Харлем_(1912—1928)"> <div class="vector-toc-text"> 1.4 Харлем (1912—1928) </div> </a> <ul id="toc-Харлем_(1912—1928)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Навуковая_творчасць" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Навуковая_творчасць"> <div class="vector-toc-text"> 2 Навуковая творчасць </div> </a> <button aria-controls="toc-Навуковая_творчасць-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Змяніць стан падраздзелу Навуковая творчасць </button> <ul id="toc-Навуковая_творчасць-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Раннія_працы_па_электрамагнітнай_тэорыі_святла" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Раннія_працы_па_электрамагнітнай_тэорыі_святла"> <div class="vector-toc-text"> 2.1 Раннія працы па электрамагнітнай тэорыі святла </div> </a> <ul id="toc-Раннія_працы_па_электрамагнітнай_тэорыі_святла-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Электронная_тэорыя" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Электронная_тэорыя"> <div class="vector-toc-text"> 2.2 Электронная тэорыя </div> </a> <ul id="toc-Электронная_тэорыя-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Агульная_схема_тэорыі" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Агульная_схема_тэорыі"> <div class="vector-toc-text"> 2.2.1 Агульная схема тэорыі </div> </a> <ul id="toc-Агульная_схема_тэорыі-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Прымяненні:_аптычная_дысперсія_і_праводнасць_металаў" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Прымяненні:_аптычная_дысперсія_і_праводнасць_металаў"> <div class="vector-toc-text"> 2.2.2 Прымяненні: аптычная дысперсія і праводнасць металаў </div> </a> <ul id="toc-Прымяненні:_аптычная_дысперсія_і_праводнасць_металаў-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Прымяненні:_магнітаоптыка,_эфект_Зеемана_і_адкрыццё_электрона" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Прымяненні:_магнітаоптыка,_эфект_Зеемана_і_адкрыццё_электрона"> <div class="vector-toc-text"> 2.2.3 Прымяненні: магнітаоптыка, эфект Зеемана і адкрыццё электрона </div> </a> <ul id="toc-Прымяненні:_магнітаоптыка,_эфект_Зеемана_і_адкрыццё_электрона-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Электрадынаміка_асяроддзяў_пры_руху" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Электрадынаміка_асяроддзяў_пры_руху"> <div class="vector-toc-text"> 2.3 Электрадынаміка асяроддзяў пры руху </div> </a> <ul id="toc-Электрадынаміка_асяроддзяў_пры_руху-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Асноўныя_вынікі" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Асноўныя_вынікі"> <div class="vector-toc-text"> 2.3.1 Асноўныя вынікі </div> </a> <ul id="toc-Асноўныя_вынікі-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Узнагароды_і_членствы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Узнагароды_і_членствы"> <div class="vector-toc-text"> 3 Узнагароды і членствы </div> </a> <ul id="toc-Узнагароды_і_членствы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Памяць" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Памяць"> <div class="vector-toc-text"> 4 Памяць </div> </a> <ul id="toc-Памяць-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Навуковая_дзейнасць" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Навуковая_дзейнасць"> <div class="vector-toc-text"> 5 Навуковая дзейнасць </div> </a> <ul id="toc-Навуковая_дзейнасць-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Сачыненні" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Сачыненні"> <div class="vector-toc-text"> 6 Сачыненні </div> </a> <ul id="toc-Сачыненні-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Заўвагі" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Заўвагі"> <div class="vector-toc-text"> 7 Заўвагі </div> </a> <ul id="toc-Заўвагі-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Крыніцы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Крыніцы"> <div class="vector-toc-text"> 8 Крыніцы </div> </a> <ul id="toc-Крыніцы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Літаратура" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Літаратура"> <div class="vector-toc-text"> 9 Літаратура </div> </a> <ul id="toc-Літаратура-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Спасылкі" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Спасылкі"> <div class="vector-toc-text"> 10 Спасылкі </div> </a> <ul id="toc-Спасылкі-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Змест" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Пераключыць змест" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Пераключыць змест </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Хендрык Антон Лорэнц</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Перайсці да артыкула на іншай мове. Даступны на 101 мове." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-101" aria-hidden="true" > 101 мова </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – афрыкаанс" lang="af" hreflang="af" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="афрыкаанс" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – швейцарская нямецкая" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="швейцарская нямецкая" class="interlanguage-link-target">Alemannisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – арагонская" lang="an" hreflang="an" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="арагонская" class="interlanguage-link-target">Aragonés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D9%83_%D8%A3%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%86_%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%AA%D8%B3" title="هندريك أنتون لورنتس – арабская" lang="ar" hreflang="ar" data-title="هندريك أنتون لورنتس" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="арабская" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D9%83_%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%86_%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%AA%D8%B3" title="هندريك انتون لورنتس – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="هندريك انتون لورنتس" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target">مصرى</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – астурыйская" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="астурыйская" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – аймара" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="аймара" class="interlanguage-link-target">Aymar aru</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorens" title="Hendrik Lorens – азербайджанская" lang="az" hreflang="az" data-title="Hendrik Lorens" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="азербайджанская" class="interlanguage-link-target">Azərbaycanca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%AA%D8%B2" title="هندریک لورنتز – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="هندریک لورنتز" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – балійская" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="балійская" class="interlanguage-link-target">Basa Bali</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D1%91%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86" title="Гэндрык Антоон Лёрэнц – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Гэндрык Антоон Лёрэнц" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target">Беларуская (тарашкевіца)</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D0%BA_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%86" title="Хендрик Лоренц – балгарская" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Хендрик Лоренц" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="балгарская" class="interlanguage-link-target">Български</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8B%E0%A6%A8_%E0%A6%B2%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E2%80%8C%E0%A7%8E%E0%A6%B8" title="হেন্ড্রিক আন্টোন লোরেন্‌ৎস – бенгальская" lang="bn" hreflang="bn" data-title="হেন্ড্রিক আন্টোন লোরেন্‌ৎস" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="бенгальская" class="interlanguage-link-target">বাংলা</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – баснійская" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="баснійская" class="interlanguage-link-target">Bosanski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – каталанская" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="каталанская" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%BE%DB%8E%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D9%84%DB%86%D8%B1%DB%8E%D9%86%D8%AA%D8%B3" title="ھێندریک لۆرێنتس – цэнтральнакурдская" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ھێندریک لۆرێنتس" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="цэнтральнакурдская" class="interlanguage-link-target">کوردی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – чэшская" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="чэшская" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – дацкая" lang="da" hreflang="da" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="дацкая" class="interlanguage-link-target">Dansk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – нямецкая" lang="de" hreflang="de" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="нямецкая" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CE%AD%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%BA_%CE%9B%CF%8C%CF%81%CE%B5%CE%BD%CF%84%CF%82" title="Χέντρικ Λόρεντς – грэчаская" lang="el" hreflang="el" data-title="Χέντρικ Λόρεντς" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="грэчаская" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – англійская" lang="en" hreflang="en" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="English" data-language-local-name="англійская" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – эсперанта" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="эсперанта" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – іспанская" lang="es" hreflang="es" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="іспанская" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – эстонская" lang="et" hreflang="et" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="эстонская" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – баскская" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="баскская" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%AA%D8%B2" title="هندریک لورنتز – фарсі" lang="fa" hreflang="fa" data-title="هندریک لورنتز" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="фарсі" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – фінская" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="фінская" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – французская" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="французская" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – заходняя фрызская" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="заходняя фрызская" class="interlanguage-link-target">Frysk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – ірландская" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ірландская" class="interlanguage-link-target">Gaeilge</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – шатландская гэльская" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="шатландская гэльская" class="interlanguage-link-target">Gàidhlig</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – галісійская" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="галісійская" class="interlanguage-link-target">Galego</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target">客家語 / Hak-kâ-ngî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%A0%D7%93%D7%A8%D7%99%D7%A7_%D7%9C%D7%95%D7%A8%D7%A0%D7%A5" title="הנדריק לורנץ – іўрыт" lang="he" hreflang="he" data-title="הנדריק לורנץ" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="іўрыт" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%82%E0%A4%A1%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%82%E0%A4%9C%E0%A4%BC" title="हेंड्रिक लारेंज़ – хіндзі" lang="hi" hreflang="hi" data-title="हेंड्रिक लारेंज़" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="хіндзі" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – харвацкая" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="харвацкая" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – гаіцянская крэольская" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="гаіцянская крэольская" class="interlanguage-link-target">Kreyòl ayisyen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – венгерская" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="венгерская" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%AB%D5%AF_%D4%BC%D5%B8%D6%80%D5%A5%D5%B6%D6%81" title="Հենդրիկ Լորենց – армянская" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Հենդրիկ Լորենց" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="армянская" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – інданезійская" lang="id" hreflang="id" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="інданезійская" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – ілакана" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ілакана" class="interlanguage-link-target">Ilokano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – іда" lang="io" hreflang="io" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="іда" class="interlanguage-link-target">Ido</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – ісландская" lang="is" hreflang="is" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ісландская" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – італьянская" lang="it" hreflang="it" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="італьянская" class="interlanguage-link-target">Italiano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%98%E3%83%B3%E3%83%89%E3%83%AA%E3%83%83%E3%82%AF%E3%83%BB%E3%83%AD%E3%83%BC%E3%83%AC%E3%83%B3%E3%83%84" title="ヘンドリック・ローレンツ – японская" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ヘンドリック・ローレンツ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="японская" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – яванская" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="яванская" class="interlanguage-link-target">Jawa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%B0%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%99_%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%AA%E1%83%98" title="ჰენდრიკ ლორენცი – грузінская" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ჰენდრიკ ლორენცი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="грузінская" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%86" title="Хендрик Антон Лоренц – казахская" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Хендрик Антон Лоренц" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="казахская" class="interlanguage-link-target">Қазақша</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%8E%E0%B2%9A%E0%B3%8D.%E0%B2%8E.%E0%B2%B2%E0%B3%8A%E0%B2%B0%E0%B3%86%E0%B2%82%E0%B2%9F%E0%B3%8D%E0%B2%B8%E0%B3%8D" title="ಎಚ್.ಎ.ಲೊರೆಂಟ್ಸ್ – канада" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಎಚ್.ಎ.ಲೊರೆಂಟ್ಸ್" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="канада" class="interlanguage-link-target">ಕನ್ನಡ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%ED%97%A8%EB%93%9C%EB%A6%AD_%EB%A1%9C%EB%9F%B0%EC%B8%A0" title="헨드릭 로런츠 – карэйская" lang="ko" hreflang="ko" data-title="헨드릭 로런츠" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="карэйская" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – курдская" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="курдская" class="interlanguage-link-target">Kurdî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Henricus_Antonius_Lorentz" title="Henricus Antonius Lorentz – лацінская" lang="la" hreflang="la" data-title="Henricus Antonius Lorentz" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="лацінская" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – літоўская" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="літоўская" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Hendriks_Lorencs" title="Hendriks Lorencs – латышская" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Hendriks Lorencs" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="латышская" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – малагасійская" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="малагасійская" class="interlanguage-link-target">Malagasy</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D0%BA_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%86" title="Хендрик Лоренц – македонская" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Хендрик Лоренц" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="македонская" class="interlanguage-link-target">Македонски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B9%E0%B5%86%E0%B5%BB%E0%B4%A1%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%BF%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B5%8D_%E0%B4%B2%E0%B5%8B%E0%B4%B1%E0%B5%BB%E0%B4%B8%E0%B5%8D" title="ഹെൻഡ്രിക്ക് ലോറൻസ് – малаялам" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ഹെൻഡ്രിക്ക് ലോറൻസ്" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="малаялам" class="interlanguage-link-target">മലയാളം</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D0%BA_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%86" title="Хендрик Лоренц – мангольская" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Хендрик Лоренц" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="мангольская" class="interlanguage-link-target">Монгол</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A1%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%B2%E0%A5%89%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%82%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%9D" title="हेन्ड्रिक लॉरेंट्झ – маратхі" lang="mr" hreflang="mr" data-title="हेन्ड्रिक लॉरेंट्झ" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="маратхі" class="interlanguage-link-target">मराठी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – малайская" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="малайская" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%AA%D8%B2" title="هندریک لورنتز – мазандэранская" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="هندریک لورنتز" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="мазандэранская" class="interlanguage-link-target">مازِرونی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%B2%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%9E%E0%A5%8D%E0%A4%9C" title="हेन्द्रिक लरेञ्ज – неўары" lang="new" hreflang="new" data-title="हेन्द्रिक लरेञ्ज" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="неўары" class="interlanguage-link-target">नेपाल भाषा</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="выдатны артыкул"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – нідэрландская" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="нідэрландская" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – нарвежская (нюношк)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="нарвежская (нюношк)" class="interlanguage-link-target">Norsk nynorsk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – нарвежская (букмол)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="нарвежская (букмол)" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – аксітанская" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="аксітанская" class="interlanguage-link-target">Occitan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B9%E0%A9%88%E0%A8%82%E0%A8%A1%E0%A8%B0%E0%A8%BF%E0%A8%95_%E0%A8%B2%E0%A9%8C%E0%A8%B0%E0%A9%88%E0%A8%82%E0%A8%9C%E0%A8%BC" title="ਹੈਂਡਰਿਕ ਲੌਰੈਂਜ਼ – панджабі" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਹੈਂਡਰਿਕ ਲੌਰੈਂਜ਼" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="панджабі" class="interlanguage-link-target">ਪੰਜਾਬੀ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – польская" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="польская" class="interlanguage-link-target">Polski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target">Piemontèis</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DB%81%DB%8C%D9%86%DA%88%D8%B1%DA%A9_%D9%84%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%B9%D8%B2" title="ہینڈرک لورینٹز – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="ہینڈرک لورینٹز" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – партугальская" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="партугальская" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – кечуа" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="кечуа" class="interlanguage-link-target">Runa Simi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – румынская" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="румынская" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="выдатны артыкул"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%86,_%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D0%BA" title="Лоренц, Хендрик – руская" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Лоренц, Хендрик" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="руская" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%8D%E0%A4%A1%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%9C%E0%A5%8D" title="हेण्ड्रिक लारेन्ज् – санскрыт" lang="sa" hreflang="sa" data-title="हेण्ड्रिक लारेन्ज्" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="санскрыт" class="interlanguage-link-target">संस्कृतम्</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – сіцылійская" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="сіцылійская" class="interlanguage-link-target">Sicilianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – шатландская" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="шатландская" class="interlanguage-link-target">Scots</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – сербскахарвацкая" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="сербскахарвацкая" class="interlanguage-link-target">Srpskohrvatski / српскохрватски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – славацкая" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="славацкая" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – славенская" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="славенская" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%86" title="Хендрик Антон Лоренц – сербская" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Хендрик Антон Лоренц" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="сербская" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – сунда" lang="su" hreflang="su" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="сунда" class="interlanguage-link-target">Sunda</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – шведская" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="шведская" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" title="Hendrik Antoon Lorentz – суахілі" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Hendrik Antoon Lorentz" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="суахілі" class="interlanguage-link-target">Kiswahili</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%8E%E0%AE%A9%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%B0%E0%AE%BF%E0%AE%95%E0%AF%8D_%E0%AE%B2%E0%AF%8A%E0%AE%B0%E0%AE%A9%E0%AF%8D%E0%AE%9A%E0%AF%81" title="என்ட்ரிக் லொரன்சு – тамільская" lang="ta" hreflang="ta" data-title="என்ட்ரிக் லொரன்சு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="тамільская" class="interlanguage-link-target">தமிழ்</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%81%E0%B8%AE%E0%B9%87%E0%B8%99%E0%B8%94%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%81_%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B9%80%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B8%AA%E0%B9%8C" title="แฮ็นดริก โลเรินตส์ – тайская" lang="th" hreflang="th" data-title="แฮ็นดริก โลเรินตส์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="тайская" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target">Tagalog</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – турэцкая" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="турэцкая" class="interlanguage-link-target">Türkçe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Anton_Lorens" title="Hendrik Anton Lorens – татарская" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Hendrik Anton Lorens" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="татарская" class="interlanguage-link-target">Татарча / tatarça</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%96%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%86" title="Гендрік Антон Лоренц – украінская" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Гендрік Антон Лоренц" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="украінская" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DB%81%D9%86%DA%88%D8%B1%DA%A9_%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%B9%D8%B2" title="ہنڈرک لورنٹز – урду" lang="ur" hreflang="ur" data-title="ہنڈرک لورنٹز" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="урду" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – узбекская" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="узбекская" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – в’етнамская" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="в’етнамская" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – варай" lang="war" hreflang="war" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="варай" class="interlanguage-link-target">Winaray</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E4%BA%A8%E5%BE%B7%E9%87%8C%E5%85%8B%C2%B7%E6%B4%9B%E4%BC%A6%E5%85%B9" title="亨德里克·洛伦兹 – ву" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="亨德里克·洛伦兹" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="ву" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%B0%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%99_%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%AA%E1%83%98" title="ჰენდრიკ ლორენცი – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ჰენდრიკ ლორენცი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target">მარგალური</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – ёруба" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="ёруба" class="interlanguage-link-target">Yorùbá</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%BA%A8%E5%BE%B7%E9%87%8C%E5%85%8B%C2%B7%E6%B4%9B%E4%BC%A6%E5%85%B9" title="亨德里克·洛伦兹 – кітайская" lang="zh" hreflang="zh" data-title="亨德里克·洛伦兹" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="кітайская" class="interlanguage-link-target">中文</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Lorentz" title="Hendrik Lorentz – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Hendrik Lorentz" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target">閩南語 / Bân-lâm-gú</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%8B%9E%E4%BE%96%E8%8C%B2" title="勞侖茲 – кантонскі дыялект кітайскай" lang="yue" hreflang="yue" data-title="勞侖茲" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="кантонскі дыялект кітайскай" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q41688#sitelinks-wikipedia" title="Правіць міжмоўныя спасылкі" class="wbc-editpage">Правіць спасылкі</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Прасторы назваў"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86" title="Паказаць уласна змест старонкі [c]" accesskey="c">Старонка</a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B:%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Размовы пра змест гэтай старонкі (няма такой старонкі) [t]" accesskey="t">Размовы</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Змяніць моўны варыянт" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >беларуская </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Віды"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86">Чытаць</a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit" title="Правіць старонку [v]" accesskey="v">Правіць</a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit" title="Правіць зыходны код гэтай старонкі [e]" accesskey="e">Правіць зыходнік</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=history" title="Ранейшыя версіі гэтай старонкі. [h]" accesskey="h">Паказаць гісторыю</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Інструменты" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Інструменты </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Інструменты</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">перанесці да бакавой панэлі</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">схаваць</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Больш магчымасцей" > <div class="vector-menu-heading"> Дзеянні </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86">Чытаць</a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit" title="Правіць старонку [v]" accesskey="v">Правіць</a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit" title="Правіць зыходны код гэтай старонкі [e]" accesskey="e">Правіць зыходнік</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=history">Паказаць гісторыю</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Агульныя </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:WhatLinksHere/%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86" title="Спіс вікістаронак, якія спасылаюцца сюды [j]" accesskey="j">Сюды спасылаюцца</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:RecentChangesLinked/%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86" rel="nofollow" title="Нядаўнія змены ў старонках, на якія спасылаецца гэтая старонка [k]" accesskey="k">Звязаныя праўкі</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:SpecialPages" title="Пералік усіх адмысловых старонак [q]" accesskey="q">Адмысловыя старонкі</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&oldid=4842783" title="Нязменная спасылка на гэтую версію гэтай старонкі">Нязменная спасылка</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=info" title="Больш звестак пра гэту старонку">Звесткі пра старонку</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:CiteThisPage&page=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&id=4842783&wpFormIdentifier=titleform" title="Інфармацыя пра тое, як цытаваць гэтую старонку">Цытаваць гэту старонку</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fbe.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%25A5%25D0%25B5%25D0%25BD%25D0%25B4%25D1%2580%25D1%258B%25D0%25BA_%25D0%2590%25D0%25BD%25D1%2582%25D0%25BE%25D0%25BD_%25D0%259B%25D0%25BE%25D1%2580%25D1%258D%25D0%25BD%25D1%2586">Атрымаць скарочаны URL-адрас</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:QrCode&url=https%3A%2F%2Fbe.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%25A5%25D0%25B5%25D0%25BD%25D0%25B4%25D1%2580%25D1%258B%25D0%25BA_%25D0%2590%25D0%25BD%25D1%2582%25D0%25BE%25D0%25BD_%25D0%259B%25D0%25BE%25D1%2580%25D1%258D%25D0%25BD%25D1%2586">Спампаваць QR-код</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Друк/экспарт </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA+%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD+%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86">Стварыць кнігу</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:DownloadAsPdf&page=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=show-download-screen">Спампаваць як PDF</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&printable=yes" title="Друкавальная версія гэтай старонкі [p]" accesskey="p">Для друку</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> У іншых праектах </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Hendrik_Antoon_Lorentz" hreflang="en">Вікісховішча</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q41688" title="Спасылка на звязаны элемент рэпазітара даных [g]" accesskey="g">Элемент Вікіданых</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Выгляд"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Выгляд</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">перанесці да бакавой панэлі</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">схаваць</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="be" dir="ltr"><div class="hatnote navigation-not-searchable noprint dabhide">У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам <a href="/wiki/%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86" class="mw-disambig" title="Лорэнц">Лорэнц</a>.</div> <table class="infobox infobox-3145e462abb2179b vcard" style="width: 23em;"><tbody><tr><th colspan="2" scope="colgroup" class="infobox-above fn" style="">Хендрык Антон Лорэнц</th></tr><tr><td colspan="2" class="nickname" style="text-align:center; font-style: normal"><a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нідэрландская мова">нідэрл.</a>: Hendrik Antoon Lorentz</td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-image" style=""> <a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:H_A_Lorentz_(Nobel).jpg" class="mw-file-description" title="Фотапартрэт 1902 года"><img alt="Фотапартрэт 1902 года" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/H_A_Lorentz_%28Nobel%29.jpg/210px-H_A_Lorentz_%28Nobel%29.jpg" decoding="async" width="210" height="297" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2d/H_A_Lorentz_%28Nobel%29.jpg 1.5x" data-file-width="280" data-file-height="396" /></a> Фотапартрэт 1902 года </td></tr> <tr> <th class="plainlist">Дата нараджэння</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/18_%D0%BB%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%BD%D1%8F" title="18 ліпеня">18 ліпеня</a> <a href="/wiki/1853" title="1853">1853</a>(1853-07-18)<a href="#cite_note-_1724aafd92499396-1">[1]</a><a href="#cite_note-_1dd5676b34cda2b9-2">[2]</a><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q41688#P569" class="extiw" title="d:Q41688">[…]</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Месца нараджэння</th> <td class="plainlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B5%D0%BC" title="Арнем">Арнем</a>, <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BB%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4" title="Гелдэрланд">правінцыя Гелдэрланд</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B" title="Нідэрланды">Нідэрланды</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%9E" title="Каралеўства Нідэрландаў">Каралеўства Нідэрландаў</a><a href="#cite_note-_111a677520e8b255-4">[4]</a><a href="#cite_note-_ab091dc5c6ac8ac5-5">[5]</a><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q41688#P19" class="extiw" title="d:Q41688">[…]</a></li></ul></td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Дата смерці</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/4_%D0%BB%D1%8E%D1%82%D0%B0%D0%B3%D0%B0" title="4 лютага">4 лютага</a> <a href="/wiki/1928" title="1928">1928</a>(1928-02-04)<a href="#cite_note-_800873919c1e4028-3">[3]</a><a href="#cite_note-_1724aafd92499396-1">[1]</a><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q41688#P570" class="extiw" title="d:Q41688">[…]</a> (74 гады)</td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Месца смерці</th> <td class="plainlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%A5%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B5%D0%BC" title="Харлем">Харлем</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Паўночная Галандыя">Паўночная Галандыя</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B" title="Нідэрланды">Нідэрланды</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%9E" title="Каралеўства Нідэрландаў">Каралеўства Нідэрландаў</a><a href="#cite_note-_111a677520e8b255-4">[4]</a><a href="#cite_note-_6e236b839d85ffe8-6">[6]</a></li></ul></td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Месца пахавання</th> <td class="plainlist"> <ul><li><a class="external text" href="https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Algemene+Begraafplaats+Kleverlaan&action=edit">Algemene Begraafplaats Kleverlaan</a><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q18770309" class="extiw" title="d:Q18770309">[d]</a></li></ul></td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Грамадзянства</th> <td class="adr plainlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_the_Netherlands.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/20px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/30px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/40px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%9E" title="Каралеўства Нідэрландаў">Каралеўства Нідэрландаў</a><a href="#cite_note-_a73a4c9ffb4fa017-7">[7]</a></li></ul></td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Жонка</th> <td class="plainlist"> <a class="external text" href="https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Aletta+Lorentz-Kaiser&action=edit">Aletta Lorentz-Kaiser</a><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q29044080" class="extiw" title="d:Q29044080">[d]</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Дзеці</th> <td class="plainlist"> <a class="external text" href="https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Geertruida+de+Haas-Lorentz&action=edit">Geertruida de Haas-Lorentz</a><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q2508823" class="extiw" title="d:Q2508823">[d]</a>, <a class="external text" href="https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Hannie+Leemhorst-Lorentz&action=edit">Hannie Leemhorst-Lorentz</a><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q123899600" class="extiw" title="d:Q123899600">[d]</a> і <a class="external text" href="https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Rudolf+Lorentz&action=edit">Rudolf Lorentz</a><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q123892568" class="extiw" title="d:Q123892568">[d]</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Род дзейнасці</th> <td class="note plainlist"> <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q674426" class="extiw" title="d:Q674426">куратар</a>, <a href="/wiki/%D0%A2%D1%8D%D0%B0%D1%80%D1%8D%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Тэарэтычная фізіка">фізік-тэарэтык</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B5%D1%81%D0%B0%D1%80" title="Прафесар">прафесар</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%BC%D0%B0%D1%82%D1%8B%D0%BA" title="Матэматык">матэматык</a>, <a href="/wiki/%D0%A4%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BA" title="Фізік">фізік</a>, <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1622272" class="extiw" title="d:Q1622272">выкладчык універсітэта</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Батаніка">батанік</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Навуковая сфера</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%8D%D0%B0%D1%80%D1%8D%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Тэарэтычная фізіка">тэарэтычная фізіка</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Месца працы</th> <td class="org plainlist"> школа Цімера (Арнем) <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B9%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82" title="Лейдэнскі ўніверсітэт">Лейдэнскі ўніверсітэт</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9_%D0%A2%D1%8D%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Музей Тэйлара (няма такой старонкі)">Музей Тэйлара</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Навуковая ступень</th> <td class="plainlist"> <a class="external text" href="https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%B4%D0%BE%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%B5%D0%BD%D1%8C&action=edit">доктарская ступень</a><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q849697" class="extiw" title="d:Q849697">[d]</a><a href="#cite_note-_ab091dc5c6ac8ac5-5">[5]</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Альма-матар</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B9%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82" title="Лейдэнскі ўніверсітэт">Лейдэнскі ўніверсітэт</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Навуковы кіраўнік</th> <td class="plainlist"> <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D1%8D%D0%B9%D1%86%D1%8B,_%D0%9F%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Рэйцы, Пітэр (няма такой старонкі)">Пітэр Рэйцы</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Вядомыя вучні</th> <td class="plainlist"> <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BD_%D0%A4%D0%BE%D0%BA%D0%B5%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Адрыян Фокер (няма такой старонкі)">Адрыян Фокер</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%9B%D0%B5%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%9E%D1%80%D0%BD%D1%88%D1%82%D1%8D%D0%B9%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Леанард Орнштэйн (няма такой старонкі)">Леанард Орнштэйн</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Вядомы як</th> <td class="note plainlist"> стваральнік класічнай электроннай тэорыі</td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Член у</th> <td class="note plainlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9B%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Лонданскае каралеўскае таварыства">Лонданскае каралеўскае таварыства</a></li><li>Акадэмія навук СССР<a class="external text" href="https://www.wikidata.org/wiki/Q2370801?uselang=be">[d]</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%86%D1%8F%D1%80%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Пецярбургская акадэмія навук">Пецярбургская акадэмія навук</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Французская акадэмія навук">Французская акадэмія навук</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Шведская каралеўская акадэмія навук">Шведская каралеўская акадэмія навук</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Нідэрландская каралеўская акадэмія навук">Нідэрландская каралеўская акадэмія навук</a></li><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0%D1%9E_%D1%96_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук">Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук</a></li><li><a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Расійская акадэмія навук">Расійская акадэмія навук</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Пруская акадэмія навук">Пруская акадэмія навук</a></li><li><a class="external text" href="https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F+%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F+%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA+%D0%86%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%96&action=edit">Нацыянальная акадэмія навук Італіі</a><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q3603946" class="extiw" title="d:Q3603946">[d]</a></li><li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Баварская акадэмія навук">Баварская акадэмія навук</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA_%D0%97%D0%A8%D0%90" title="Нацыянальная акадэмія навук ЗША">Нацыянальная акадэмія навук ЗША</a></li><li><a class="external text" href="https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%8B%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F+%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA&action=edit">Турынская акадэмія навук</a><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q2822396" class="extiw" title="d:Q2822396">[d]</a><a href="#cite_note-_6e236b839d85ffe8-6">[6]</a></li></ul></td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Узнагароды</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F" title="Нобелеўская прэмія"><img alt="Нобелеўская прэмія" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Nobel_prize_medal.svg/20px-Nobel_prize_medal.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Nobel_prize_medal.svg/30px-Nobel_prize_medal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Nobel_prize_medal.svg/40px-Nobel_prize_medal.svg.png 2x" data-file-width="150" data-file-height="150" /></a> <a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BF%D0%B0_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%8B" title="Нобелеўская прэмія па фізіцы">Нобелеўская прэмія па фізіцы</a> (<a href="/wiki/1902" title="1902">1902</a>) <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%9A%D0%BE%D0%BF%D0%BB%D1%96" title="Медаль Коплі">Медаль Коплі</a> (<a href="/wiki/1918" title="1918">1918</a>)</td> </tr><tr><td colspan="2" class="" style="text-align:center;border-top:1px solid #DDD; background:#eaeaea;;"><a href="https://be.wikisource.org/wiki/nl:Auteur:Hendrik_Lorentz" title="Лагатып Вікікрыніц"><img alt="Лагатып Вікікрыніц" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/15px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/23px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/30px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></a> <a href="https://be.wikisource.org/wiki/nl:Auteur:Hendrik_Lorentz" class="extiw" title="s:nl:Auteur:Hendrik Lorentz">Творы</a> ў <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BA%D1%80%D1%8B%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%8B" title="Вікікрыніцы">Вікікрыніцах</a></td></tr><tr><td colspan="2" class="" style="text-align:center;border-top:1px solid #DDD; background:#eaeaea;;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Hendrik_Antoon_Lorentz" title="commons:Category:Hendrik Antoon Lorentz"><img alt="Лагатып Вікісховішча" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Hendrik_Antoon_Lorentz" class="extiw" title="commons:Category:Hendrik Antoon Lorentz">Медыяфайлы на Вікісховішчы</a></td></tr> </tbody></table> Хе́ндрык (часта пішацца Ге́ндрык) Антон Ло́рэнц (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нідэрландская мова">нідэрл.</a>: Hendrik Antoon Lorentz; <a href="/wiki/18_%D0%BB%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%BD%D1%8F" title="18 ліпеня">18 ліпеня</a> <a href="/wiki/1853" title="1853">1853</a>, <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B5%D0%BC" title="Арнем">Арнем</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B" title="Нідэрланды">Нідэрланды</a> — <a href="/wiki/4_%D0%BB%D1%8E%D1%82%D0%B0%D0%B3%D0%B0" title="4 лютага">4 лютага</a> <a href="/wiki/1928" title="1928">1928</a>, <a href="/wiki/%D0%A5%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B5%D0%BC" title="Харлем">Харлем</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B" title="Нідэрланды">Нідэрланды</a>) — нідэрландскі <a href="/wiki/%D0%A2%D1%8D%D0%B0%D1%80%D1%8D%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Тэарэтычная фізіка">фізік-тэарэтык</a>, лаўрэат <a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BF%D0%B0_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%8B" title="Нобелеўская прэмія па фізіцы">Нобелеўскай прэміі па фізіцы</a> (1902, сумесна з <a href="/wiki/%D0%9F%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%80_%D0%97%D0%B5%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Пітэр Зееман">Пітэрам Зееманом</a>) і іншых узнагарод, член <a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Нідэрландская каралеўская акадэмія навук">Нідэрландскай каралеўскай акадэміі навук</a> (1881), шэрагу замежных акадэмій навук і навуковых таварыстваў. Лорэнц вядомы найперш сваімі працамі ў вобласці <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Электрадынаміка">электрадынамікі</a> і <a href="/wiki/%D0%9E%D0%BF%D1%82%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Оптыка">оптыкі</a>. Аб’яднаўшы канцэпцыю непарыўнага <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D1%96%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5" title="Электрамагнітнае поле">электрамагнітнага поля</a> з уяўленнем аб дыскрэтных <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%B7%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4" title="Электрычны зарад">электрычных зарадах</a>, якія ўваходзяць у склад рэчыва, ён стварыў класічную электронную тэорыю і прымяніў яе для рашэння мноства асобных задач: атрымаў выраз для сілы, з якой электрамагнітнае поле дзейнічае на зарад пры яго руху (<a href="/wiki/%D0%A1%D1%96%D0%BB%D0%B0_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B0" title="Сіла Лорэнца">сіла Лорэнца</a>), вывеў формулу, якая звязвае <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D1%87%D1%8B%D0%BA_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Паказчык пераламлення (няма такой старонкі)">паказчык пераламлення</a> рэчыва з яго шчыльнасцю (<a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D0%BE%D1%80%D0%BC%D1%83%D0%BB%D0%B0_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B0_%E2%80%94_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Формула Лорэнца — Лорэнца (няма такой старонкі)">формула Лорэнца — Лорэнца</a>), распрацаваў тэорыю <a href="/wiki/%D0%94%D1%8B%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%96%D1%8F_%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BB%D0%B0" title="Дысперсія святла">дысперсіі святла</a>, растлумачыў шэраг магнітааптычных з’яў (у прыватнасці, <a href="/wiki/%D0%AD%D1%84%D0%B5%D0%BA%D1%82_%D0%97%D0%B5%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0" title="Эфект Зеемана">эфект Зеемана</a>) і некаторыя ўласцівасці <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8B" title="Металы">металаў</a>. На аснове электроннай тэорыі вучоны развіў электрадынаміку асяроддзяў пры руху, у тым ліку выказаў гіпотэзу аб скарачэнні цел у кірунку іх руху (<a href="/w/index.php?title=%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B0%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%87%D1%8D%D0%BD%D0%BD%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Лорэнцава скарачэнне (няма такой старонкі)">скарачэнне Фіцджэральда — Лорэнца</a>), увёў паняцце «мясцовы час», атрымаў рэлятывісцкі выраз для залежнасці <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%B0" title="Маса">масы</a> ад хуткасці, вывеў суадносіны паміж каардынатамі і часам у <a href="/wiki/%D0%86%D0%BD%D0%B5%D1%80%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8D%D0%BC%D0%B0_%D0%B0%D0%B4%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%83" title="Інерцыяльная сістэма адліку">інерцыяльных сістэмах адліку</a>, якія рухаюцца адносна адна адной (<a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%9E%D1%82%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%BD%D1%96_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B0" title="Пераўтварэнні Лорэнца">пераўтварэнні Лорэнца</a>). Працы Лорэнца спрыялі станаўленню і развіццю ідэй <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%82%D1%8D%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%96" title="Спецыяльная тэорыя адноснасці">спецыяльнай тэорыі адноснасці</a> і <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Квантавая фізіка">квантавай фізікі</a>. Акрамя таго, ён атрымаў шэраг істотных вынікаў у <a href="/wiki/%D0%A2%D1%8D%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Тэрмадынаміка">тэрмадынаміцы</a> і <a href="/wiki/%D0%A4%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%96%D0%BD%D0%B5%D1%82%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Фізічная кінетыка">кінэтычнай тэорыі газаў</a>, <a href="/wiki/%D0%90%D0%B3%D1%83%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%82%D1%8D%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%96" title="Агульная тэорыя адноснасці">агульнай тэорыі адноснасці</a>, тэорыі <a href="/wiki/%D0%A6%D0%B5%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B5_%D0%B2%D1%8B%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5" title="Цеплавое выпраменьванне">цеплавога выпраменьвання</a>. <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Біяграфія">Біяграфія</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=1" title="Правіць раздзел: Біяграфія" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=1" title="Правіць зыходнік раздзела: Біяграфія">правіць зыходнік</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Паходжанне_і_дзіцячыя_гады_(1853—1870)">Паходжанне і дзіцячыя гады (1853—1870)</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=2" title="Правіць раздзел: Паходжанне і дзіцячыя гады (1853—1870)" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=2" title="Правіць зыходнік раздзела: Паходжанне і дзіцячыя гады (1853—1870)">правіць зыходнік</a>]</div> Хендрык Антон Лорэнц нарадзіўся <a href="/wiki/15_%D0%BB%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%BD%D1%8F" title="15 ліпеня">15 ліпеня</a> <a href="/wiki/1853" title="1853">1853</a> года ў <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B5%D0%BC" title="Арнем">Арнеме</a>. Яго продкі паходзілі з прырэйнскай вобласці Германіі і займаліся галоўным чынам земляробствам. Бацька будучага вучонага, Герыт Фрэдэрык Лорэнц (Gerrit Frederik Lorentz, 1822—1893), валодаў гадавальнікам пладовых дрэваў каля <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Велп (няма такой старонкі)">Велпа</a> (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нідэрландская мова">нідэрл.</a>: <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Velp_(Gelderland)" class="extiw" title="nl:Velp (Gelderland)">Velp (Gelderland)</a>). Маці Хендрыка Антона, Гертруда ван Гінкель (Geertruida van Ginkel, 1826—1861), вырасла ў <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D1%8D%D0%BD%D1%81%D0%B2%D0%B0%D1%9E%D0%B4%D0%B7%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Рэнсваўдзе (няма такой старонкі)">Рэнсваўдзе</a> (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нідэрландская мова">нідэрл.</a>: <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Renswoude" class="extiw" title="nl:Renswoude">Renswoude</a>) у правінцыі <a href="/wiki/%D0%A3%D1%82%D1%80%D1%8D%D1%85%D1%82_(%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F)" title="Утрэхт (правінцыя)">Утрэхт</a>, была замужам, рана аўдавела і на трэці год удаўства выйшла замуж у другі раз — за Герыта Фрэдэрыка. У іх было двое сыноў, аднак другі з іх памёр яшчэ ў дзіцячым узросце; Хендрык Антон выхоўваўся разам Хендрыкам Янам Якобам, сынам Гертруды ад першага шлюбу. У <a href="/wiki/1862" title="1862">1862</a> годзе, пасля ранняй смерці жонкі, бацька сямейства ажаніўся з Лубертай Хупкес (Luberta Hupkes, 1819/1820—1897), якая стала дзецям клапатлівай мачахай<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.19746—8-8">[8]</a>. У шасцігадовым узросце Хендрык Антон паступіў у пачатковую школу Цімера. Тут, на ўроках Герта Карнеліса Цімера, аўтара падручнікаў і навукова-папулярных кніг па фізіцы, юны Лорэнц пазнаёміўся з асновамі <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%BC%D0%B0%D1%82%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Матэматыка">матэматыкі</a> і <a href="/wiki/%D0%A4%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Фізіка">фізікі</a>. У <a href="/wiki/1866" title="1866">1866</a> годзе будучы вучоны паспяхова здаў уступныя іспыты ў <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D1%8B%D1%88%D1%8D%D0%B9%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%88%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Вышэйшая грамадзянская школа (няма такой старонкі)">вышэйшую грамадзянскую школу</a> (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нідэрландская мова">нідэрл.</a>: <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Hogereburgerschool" class="extiw" title="nl:Hogereburgerschool">Hogereburgerschool</a>), якая толькі што адкрылася ў Арнеме і прыкладна адпавядала гімназіі. Вучоба лёгка давалася Хендрыку Антону, чаму спрыяў педагагічны талент настаўнікаў, у першую чаргу Х. Ван-дэр-Стата, аўтара некалькіх вядомых падручнікаў па фізіцы, і Якоба Марціна ван Бемелена, які выкладаў хімію. Як прызнаваў сам Лорэнц, іменна Ван-дэр-Стат прывіў яму любоў да фізікі. Яшчэ адной важнай сустрэчай у жыцці будучага вучонага стала знаёмства з <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%A5%D0%B0%D0%B3%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Герман Хага (няма такой старонкі)">Германам Хагой</a> (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нідэрландская мова">нідэрл.</a>: <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Herman_Haga" class="extiw" title="nl:Herman Haga">Herman Haga</a>), які вучыўся ў тым жа класе і пасля таксама стаў фізікам; яны заставаліся блізкімі сябрамі на працягу ўсяго жыцця. Акрамя прыродазнаўчых навук, Хендрык Антон цікавіўся гісторыяй, прачытаў шэраг прац па <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Гісторыя Галандыі (няма такой старонкі)">гісторыі Галандыі</a> і <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D1%96%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Гісторыя Англіі (няма такой старонкі)">Англіі</a>, захапляўся <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Гістарычны раман (няма такой старонкі)">гістарычнымі раманамі</a>; у літаратуры яго прыцягвала творчасць англійскіх пісьменнікаў — <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%8D%D1%80_%D0%A1%D0%BA%D0%BE%D1%82" title="Вальтэр Скот">Вальтэра Скота</a>, <a href="/wiki/%D0%A3%D1%96%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BC_%D0%9C%D0%B5%D0%B9%D0%BA%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%A2%D1%8D%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%8D%D0%B9" title="Уільям Мейкпіс Тэкерэй">Уільяма Тэкерэя</a> і асабліва <a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8C%D0%B7_%D0%94%D0%B7%D1%96%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D1%81" class="mw-redirect" title="Чарльз Дзікенс">Чарльза Дзікенса</a>. Адрозніваючыся добрай памяццю, Лорэнц вывучыў некалькі замежных моў (англійскую, французскую і нямецкую), а перад паступленнем ва ўніверсітэт самастойна авалодаў грэчаскай і латынню. Нягледзячы на таварыскі характар, Хендрык Антон быў чалавекам сарамлівым і не любіў гаварыць пра свае перажыванні нават з блізкімі. Ён быў далёкі ад ўсякага <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%86%D1%8B%D0%B7%D0%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Містыцызм (няма такой старонкі)">містыцызму</a> і, паводле сведчання дачкі, «пазбаўлены быў веры ў божую ласку… Вера ў найвышэйшую каштоўнасць розуму… замяняла яму рэлігійныя перакананні»<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197410—14-9">[9]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Вучоба_ва_ўніверсітэце._Першыя_крокі_ў_навуцы_(1870—1877)"><span id=".D0.92.D1.83.D1.87.D0.BE.D0.B1.D0.B0_.D0.B2.D0.B0_.D1.9E.D0.BD.D1.96.D0.B2.D0.B5.D1.80.D1.81.D1.96.D1.82.D1.8D.D1.86.D0.B5._.D0.9F.D0.B5.D1.80.D1.88.D1.8B.D1.8F_.D0.BA.D1.80.D0.BE.D0.BA.D1.96_.D1.9E_.D0.BD.D0.B0.D0.B2.D1.83.D1.86.D1.8B_.281870.E2.80.941877.29">Вучоба ва ўніверсітэце. Першыя крокі ў навуцы (1870—1877)</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=3" title="Правіць раздзел: Вучоба ва ўніверсітэце. Першыя крокі ў навуцы (1870—1877)" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=3" title="Правіць зыходнік раздзела: Вучоба ва ўніверсітэце. Першыя крокі ў навуцы (1870—1877)">правіць зыходнік</a>]</div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Pl.m._1875_naar_oude_foto_-_Leiden_-_20135432_-_RCE.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Pl.m._1875_naar_oude_foto_-_Leiden_-_20135432_-_RCE.jpg/250px-Pl.m._1875_naar_oude_foto_-_Leiden_-_20135432_-_RCE.jpg" decoding="async" width="250" height="302" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Pl.m._1875_naar_oude_foto_-_Leiden_-_20135432_-_RCE.jpg/375px-Pl.m._1875_naar_oude_foto_-_Leiden_-_20135432_-_RCE.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Pl.m._1875_naar_oude_foto_-_Leiden_-_20135432_-_RCE.jpg/500px-Pl.m._1875_naar_oude_foto_-_Leiden_-_20135432_-_RCE.jpg 2x" data-file-width="2327" data-file-height="2811" /></a><figcaption>Адзін з будынкаў Лейдэнскага ўніверсітэта (1875)</figcaption></figure> У <a href="/wiki/1870" title="1870">1870</a> годзе Лорэнц паступіў у <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B9%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82" title="Лейдэнскі ўніверсітэт">Лейдэнскі ўніверсітэт</a>, найстарэйшы ўніверсітэт Галандыі. Тут ён наведваў лекцыі фізіка <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%80_%D0%A0%D1%8D%D0%B9%D0%BA%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Пітэр Рэйке (няма такой старонкі)">Пітэра Рэйке</a> (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нідэрландская мова">нідэрл.</a>: <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Pieter_Rijke" class="extiw" title="nl:Pieter Rijke">Pieter Rijke</a>) і матэматыка Пітэра ван Гера (Pieter van Geer), які чытаў курс <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D0%B5%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Аналітычная геаметрыя">аналітычнай геаметрыі</a>, аднак найбліжэй сышоўся з прафесарам астраноміі <a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D1%80%D1%8D%D0%B4%D1%8D%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Фрэдэрык Кайзер (няма такой старонкі)">Фрэдэрыкам Кайзерам</a>, які даведаўся пра новага таленавітага студэнта ад свайго былога вучня Ван-дэр-Стата. Менавіта падчас вучобы ва ўніверсітэце будучы вучоны пазнаёміўся з асноватворнымі працамі <a href="/wiki/%D0%94%D0%B6%D1%8D%D0%B9%D0%BC%D1%81_%D0%9A%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%BA_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B2%D0%B5%D0%BB" class="mw-redirect" title="Джэймс Клерк Максвел">Джэймса Клерка Максвела</a>. І хоць гэта кашатвала Лорэнцу пэўных намаганняў, ён здолеў-такі разабрацца ў іх, чаму спрыяла вывучэнне прац <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D1%96%D0%B3_%D0%A4%D0%B5%D1%80%D0%B4%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B4_%D0%93%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%86" title="Герман Людвіг Фердынанд Гельмгольц">Германа Гельмгольца</a>, <a href="/wiki/%D0%90%D0%B3%D1%8E%D1%81%D1%82%D1%8D%D0%BD_%D0%96%D0%B0%D0%BD_%D0%A4%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Агюстэн Жан Фрэнель">Агюстэна Фрэнеля</a> і <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%BB_%D0%A4%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%B9" title="Майкл Фарадэй">Майкла Фарадэя</a>. У лістападзе 1871 года Лорэнц з адзнакай здаў іспыты на ступень <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D1%80" title="Магістр">магістра</a> і, вырашыўшы рыхтавацца да доктарскіх іспытаў самастойна, у лютым 1872 года пакінуў Лейдэн. Вярнуўшыся ў Арнем, ён стаў настаўнікам матэматыкі ў вячэрняй школе і ў школе Цімера, дзе калісьці вучыўся сам; гэта праца пакідала яму досыць вольнага часу, каб займацца навукай<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197415—20-10">[10]</a>. Асноўным кірункам даследаванняў Лорэнца стала <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Электрадынаміка">электрамагнітная тэорыя</a> Максвела. Акрамя таго, у школьнай лабараторыі ён ставіў аптычныя і электрычныя вопыты і нават беспаспяхова спрабаваў даказаць існаванне <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D1%96%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%B2%D1%8B%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5" title="Электрамагнітнае выпраменьванне">электрамагнітных хваль</a>, вывучаючы разрады <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B9%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D1%96%D0%BA" title="Лейдэнскі слоік">лейдэнскага слоіка</a>. Пасля, закранаючы знакамітыя працы брытанскага фізіка, Лорэнц казаў: «Яго „Трактат аб электрычнасці і магнетызме“ зрабіў на мяне, мабыць, адно з наймацнейшых уражанняў у жыцці; тлумачэнне святла як электрамагнітнай з’явы па сваёй смеласці перасягнула ўсё, што я дагэтуль ведаў. Але кніга Максвела была не з лёгкіх! Напісаная ў гады, калі ідэі вучонага яшчэ не атрымалі канчатковай фармулёўкі, яна не ўяўляла закончанага цэлага і не давала адказу на многія пытанні»<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197422—24-11">[11]</a>. У 1873 годзе Лорэнц здаў доктарскія іспыты<a href="#cite_note-McCormmach-488-12">[12]</a>, а <a href="/wiki/11_%D1%81%D0%BD%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D1%8F" title="11 снежня">11 снежня</a> <a href="/wiki/1875" title="1875">1875</a> года ў Лейдэне з адзнакай (<a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D1%9E%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%8B" title="Лацінскія ўзнагароды">magna cum laude</a>) абараніў доктарскую дысертацыю «Да тэорыі адлюстравання і пераламлення святла» (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нідэрландская мова">нідэрл.</a>: Over de theorie der terugkaatsing en breking van het licht), у якой даў тлумачэнне гэтых працэсаў на аснове максвелаўскай тэорыі. Пасля абароны малады доктар навук вярнуўся да свайго ранейшага жыцця арнемскага настаўніка. Улетку 1876 года разам з сябрамі ён здзейсніў пешы пераход па <a href="/wiki/%D0%A8%D0%B2%D0%B5%D0%B9%D1%86%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Швейцарыя">Швейцарыі</a>. К гэтаму часу перад ім паўстала пытанне аб поўным пераключэнні на матэматыку: іменна гэту дысцыпліну ён паспяхова выкладаў у школе і таму <a href="/wiki/%D0%A3%D1%82%D1%80%D1%8D%D1%85%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82" title="Утрэхцкі ўніверсітэт">Утрэхцкі ўніверсітэт</a> прапанаваў яму пасаду прафесара матэматыкі. Аднак Лорэнц, спадзяваючыся вярнуцца ў сваю альма-матэр, адхіліў гэту прапанову і ў якасці часовай пасады вырашыў атрымаць месца настаўніка лейдэнскай класічнай гімназіі. Неўзабаве ў Лейдэнскім універсітэце адбылася важная змена: кафедра фізікі была падзелена на дзве часткі — эксперыментальную і тэарэтычную. Новую пасаду прафесара тэарэтычнай фізікі спачатку прапанавалі <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BD_%D0%94%D1%8B%D0%B4%D1%8D%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%92%D0%B0%D0%BD-%D0%B4%D1%8D%D1%80-%D0%92%D0%B0%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%81" title="Ян Дыдэрык Ван-дэр-Ваальс">Яну Дыдэрыку Ван-дэр-Ваальсу</a>, а калі той адмовіўся, на гэта месца быў прызначаны Лорэнц<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197424—26-13">[13]</a>. Гэта была першая ў Нідэрландах і адна з першых у Еўропе кафедра тэарэтычнай фізікі; паспяховая дзейнасць Лорэнца на гэтай ніве спрыяла фармаванню <a href="/wiki/%D0%A2%D1%8D%D0%B0%D1%80%D1%8D%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Тэарэтычная фізіка">тэарэтычнай фізікі</a> як самастойнай навуковай дысцыпліны<a href="#cite_note-McCormmach-488-12">[12]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Прафесар_у_Лейдэне_(1878—1911)">Прафесар у Лейдэне (1878—1911)</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=4" title="Правіць раздзел: Прафесар у Лейдэне (1878—1911)" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=4" title="Правіць зыходнік раздзела: Прафесар у Лейдэне (1878—1911)">правіць зыходнік</a>]</div> <a href="/wiki/25_%D1%81%D1%82%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1%8F" title="25 студзеня">25 студзеня</a> <a href="/wiki/1878" title="1878">1878</a> года Лорэнц афіцыйна ўступіў у званне прафесара, выступіўшы з ўступнай прамовай-дакладам «Малекулярныя тэорыі ў фізіцы». Паводле прызнання аднаго з яго былых студэнтаў, малады прафесар «меў своеасаблівы дар, нягледзячы на ўсю сваю дабрыню і прастату, захоўваць пэўную дыстанцыю паміж сабой і сваімі студэнтамі, ніколькі не імкнучыся да таго і сам таго не заўважаючы»<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197427—28-14">[14]</a>. Лекцыі Лорэнца карысталіся сярод студэнтаў папулярнасцю; яму падабалася выкладаць, нягледзячы на тое, што гэта дзейнасць адымала значную частку часу. Больш таго, у 1883 годзе ён узяў на сябе дадатковую нагрузку, замяніўшы свайго калегу <a href="/wiki/%D0%A5%D0%B5%D0%B9%D0%BA%D0%B5_%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%B3-%D0%9E%D0%BD%D0%B5%D1%81" title="Хейке Камерлінг-Онес">Хейке Камерлінг-Онеса</a>, які з-за хваробы не мог чытаць курс агульнай фізікі на медыцынскім факультэце; Лорэнц працягваў чытаць гэтыя лекцыі нават пасля папраўкі Онеса, аж да 1906 года. Па матывах курсаў яго лекцый была выдадзена серыя вядомых падручнікаў, якія неаднаразова перавыдаваліся і былі перакладзены на многія мовы. У 1882 годзе прафесар Лорэнц пачаў папулярызатарскую дзейнасць, яго выступленні перад шырокай аўдыторыяй карысталіся поспехам дзякуючы яго таленту даступна і ясна выкладаць складаныя навуковыя пытанні<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197433—35-15">[15]</a>. <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Lorentz_Universiteitsbibliotheek.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Lorentz_Universiteitsbibliotheek.jpg/250px-Lorentz_Universiteitsbibliotheek.jpg" decoding="async" width="250" height="358" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Lorentz_Universiteitsbibliotheek.jpg/375px-Lorentz_Universiteitsbibliotheek.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cf/Lorentz_Universiteitsbibliotheek.jpg 2x" data-file-width="399" data-file-height="571" /></a><figcaption>Фотапартрэт Лорэнца 1902 года</figcaption></figure> Улетку 1880 года Лорэнц пазнаёміўся з Алетай Кайзер (Aletta Catharina Kaiser, 1858—1931), пляменніцай прафесара Кайзера і дачкой вядомага гравёра <a href="/w/index.php?title=%D0%86%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC_%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Іаган Вільгельм Кайзер (няма такой старонкі)">Іагана Вільгельма Кайзера</a> (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нідэрландская мова">нідэрл.</a>: <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Johann_Wilhelm_Kaiser" class="extiw" title="nl:Johann Wilhelm Kaiser">Johann Wilhelm Kaiser</a>), дырэктара <a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%8B_%D0%BC%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9_(%D0%90%D0%BC%D1%81%D1%82%D1%8D%D1%80%D0%B4%D0%B0%D0%BC)" title="Дзяржаўны музей (Амстэрдам)">Дзяржаўнага музея ў Амстэрдаме</a>. Улетку таго ж года адбыліся заручыны, а напачатку наступнага года маладыя людзі ажаніліся<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197429—30-16">[16]</a>. У 1885 годзе ў іх нарадзілася дачка <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%80%D1%83%D0%B4%D0%B0_%D0%94%D1%8D_%D0%A5%D0%B0%D0%B0%D0%B7-%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="Гертруда Дэ Хааз-Лорэнц (няма такой старонкі)">Гертруда Луберта</a> (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нідэрландская мова">нідэрл.</a>: <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Geertruida_de_Haas-Lorentz" class="extiw" title="nl:Geertruida de Haas-Lorentz">Geertruida de Haas-Lorentz</a>), якая атрымала імёны ў гонар маці і мачахі вучонага. У тым жа годзе Лорэнц купіў дом на Хойграхт, 48, дзе сям’я вяла ціхае, мернае жыццё. У 1889 годзе нарадзілася другая дачка — Іагана Вільгельміна (Johanna Wilhelmina), у 1893 годзе — першы сын, які не пражыў і года, а ў 1895 — другі сын, Рудольф<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197436—38,_41-17">[17]</a>. Старэйшая дачка пасля стала вучаніцай бацькі, займалася фізікай і матэматыкай і была замужам за вядомым вучоным <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8D%D1%80_%D0%86%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D1%81_%D0%B4%D1%8D_%D0%A5%D0%B0%D0%B0%D0%B7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Вандэр Іаханес дэ Хааз (няма такой старонкі)">Вандэрам Іаханесам дэ Хаазам</a>, вучнем Камерлінг-Онеса<a href="#cite_note-FOOTNOTEДе_Бройль196236-18">[18]</a>. Першыя гады ў Лейдэне Лорэнц правёў у добраахвотнай самаізаляцыі: ён мала друкаваўся за мяжой і практычна пазбягаў кантактаў з навакольным светам (верагодна, гэта было звязана з яго сарамлівасцю). Яго працы былі мала вядомы па-за межамі Галандыі аж да сярэдзіны 1890-х гадоў. Толькі ў 1897 годзе ён упершыню наведаў з’езд нямецкіх прыродазнаўцаў і ўрачоў, які праходзіў у <a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8E%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D0%BE%D1%80%D1%84" title="Дзюсельдорф">Дзюсельдорфе</a>, і з тых часоў стаў пастаянным удзельнікам буйных навуковых канферэнцый. Ён пазнаёміўся з такімі вядомымі еўрапейскімі фізікамі, як <a href="/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D1%96%D0%B3_%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%86%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Людвіг Больцман">Людвіг Больцман</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC_%D0%92%D1%96%D0%BD" title="Вільгельм Він">Вільгельм Він</a>, <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%80%D1%8B_%D0%9F%D1%83%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%8D" title="Анры Пуанкарэ">Анры Пуанкарэ</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81_%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%BA" title="Макс Планк">Макс Планк</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC_%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%80%D0%B0%D0%B4_%D0%A0%D1%8D%D0%BD%D1%82%D0%B3%D0%B5%D0%BD" title="Вільгельм Конрад Рэнтген">Вільгельм Рэнтген</a> і іншымі. Расло і прызнанне Лорэнца як вучонага, чаму спрыяў поспех створанай ім электроннай тэорыі, якая дапаўняла электрадынаміку Максвела ўяўленнем аб «атамах электрычнасці», гэта значыць аб існаванні зараджаных часціц, з якіх складаецца рэчыва. Першая версія гэтай тэорыі была апублікавана ў 1892 годзе; пасля яна актыўна развівалася аўтарам і выкарыстоўвалася для апісання розных аптычных з’яў (<a href="/wiki/%D0%94%D1%8B%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%96%D1%8F_%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BB%D0%B0" title="Дысперсія святла">дысперсія</a>, уласцівасці <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%82%D0%B0%D0%BB" class="mw-redirect" title="Метал">металаў</a>, асновы электрадынамікі асяроддзяў у руху і гэтак далей). Адным з найбольш яркіх дасягненняў электроннай тэорыі стала прадказанне і тлумачэнне <a href="/wiki/%D0%AD%D1%84%D0%B5%D0%BA%D1%82_%D0%97%D0%B5%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0" title="Эфект Зеемана">расшчаплення спектральных ліній у магнітным полі</a>, адкрытага <a href="/wiki/%D0%9F%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%80_%D0%97%D0%B5%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Пітэр Зееман">Пітэрам Зееманам</a> у 1896 годзе. У <a href="/wiki/1902" title="1902">1902</a> годзе Зееман і Лорэнц падзялілі <a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BF%D0%B0_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%8B" title="Нобелеўская прэмія па фізіцы">Нобелеўскую прэмію па фізіцы</a>; лейдэнскі прафесар стаў, такім чынам, першым тэарэтыкам, ганараваным гэтай узнагародай<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197442—48-19">[19]</a>. Поспех электроннай тэорыі быў шмат у чым абумоўлены ўспрыімлівасцю яе аўтара да розных ідэй і падыходаў, яго здольнасцю злучаць элементы розных тэарэтычных сістэм. Як пісаў гісторык Аліўе Дарыголь, <blockquote style="float:none; padding: 3px 15px 3px 15px; border:thin solid #e0e0e0;"> <div> Як і належала адкрытасці яго краіны, ён чытаў без разбору нямецкія, англійскія і французскія крыніцы. Яго асноўныя натхніцелі, Гельмгольц, Максвел і Фрэнель, належалі да вельмі розных, часам несумяшчальных традыцый. У той час як у звычайным розуме эклектызм мог бы стварыць блытаніну, Лорэнц атрымаў з яго карысць. <div style="overflow:auto"><div class="NavFrame collapsed" style="border:0px solid #F5F5F5"> <div class="NavHead" style="text-align:left;color:#808080">Арыгінальны тэкст (англ.)  </div> <div class="NavContent" style="text-align: left"> As befitted his country's openness, he read indiscriminately from German, English, and French sources. His main inspirations, Helmholtz, Maxwell, and Fresnel, belonged to very distinct, sometimes conflicting, traditions. While in an average mind the eclecticism could have created confusion, Lorentz profited from it. </div></div></div> </div>— Darrigol O. Electrodynamics from Ampere to Einstein. — Oxford University Press, 2000. — P. 322.</blockquote> Цяпер з розных куткоў свету Лорэнцу паступалі запрашэнні выступіць са спецыяльнымі дакладамі: ён наведаў <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%BB%D1%96%D0%BD" title="Берлін">Берлін</a> (1904) і <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%B6" title="Парыж">Парыж</a> (1905), а ўвесну 1906 года прачытаў цыкл лекцый у <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%83%D0%BC%D0%B1%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82" title="Калумбійскі ўніверсітэт">Калумбійскім універсітэце</a> Нью-Ёрка. Неўзабаве яго сталі перавабліваць іншыя ўніверсітэты; у прыватнасці, <a href="/wiki/%D0%9C%D1%8E%D0%BD%D1%85%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82" title="Мюнхенскі ўніверсітэт">Мюнхенскі ўніверсітэт</a> у 1905 годзе прапанаваў яму значна выгаднейшыя ўмовы, чым у Лейдэне. Але вучоны не спяшаўся зрывацца з месца і адмаўляцца ад спакойнага жыцця ў маленькім гарадку, а пасля таго, як нідэрландскае міністэрства асветы істотна палепшыла ўмовы яго працы (была скарочана лекцыйная нагрузка, выдзелены асістэнт, асобны кабінет і асабістая лабараторыя), ён канчаткова адкінуў думкі аб пераездзе<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197452—56-20">[20]</a>. У <a href="/wiki/1909" title="1909">1909</a> годзе Лорэнц быў прызначаны старшынёй аддзялення фізікі <a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Нідэрландская каралеўская акадэмія навук">Нідэрландскай каралеўскай акадэміі навук</a> і займаў гэту пасаду на працягу дванаццаці гадоў<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197463-21">[21]</a>. <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:1911_Solvay_conference.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/1911_Solvay_conference.jpg/450px-1911_Solvay_conference.jpg" decoding="async" width="450" height="319" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/1911_Solvay_conference.jpg/675px-1911_Solvay_conference.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/1911_Solvay_conference.jpg/900px-1911_Solvay_conference.jpg 2x" data-file-width="1920" data-file-height="1362" /></a><figcaption>Удзельнікі першага Сальвееўскага кангрэса. Лорэнц сядзіць чацвёрты злева</figcaption></figure> З’яўленне <a href="/wiki/%D0%A2%D1%8D%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%96" title="Тэорыя адноснасці">тэорыі адноснасці</a> і першых <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Квантавая фізіка">квантавых ідэй</a> паставіла пад сумненне справядлівасць электроннай тэорыі Лорэнца і <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Класічная фізіка">класічнай фізікі</a> ў цэлым. Галандскі вучоны да апошняга спрабаваў знайсці выхад з тупіка, у якім апынулася старая фізіка, але поспеху ў гэтым не дасягнуў. Як пісаў у прадмове да савецкага выдання лорэнцаўскай «Тэорыі электронаў» <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%BD_%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87_%D0%9A%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тарычан Паўлавіч Кравец (няма такой старонкі)">Тарычан Кравец</a>, «яго барацьба за сваё вучэнне сапраўды грандыёзная. Здзіўляе і навуковая бесстароннасць аўтара, які з павагай ідзе насустрач усім пярэчанням, усім цяжкасцям. Прачытаўшы яго кнігу, бачыш на свае вочы, што дзеля выратавання старых звыклых поглядаў зроблена ўсё — і гэта ўсё не прынесла ім выратавання»<a href="#cite_note-22">[22]</a>. Нягледзячы на прыхільнасць да ідэалаў класікі і асцярожны падыход да новых канцэпцый, Лорэнц ясна ўсведамляў недасканаласць старых і плённасць новых навуковых уяўленняў. Увосень <a href="/wiki/1911" title="1911">1911</a> года ў <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Брусель">Бруселі</a> адбыўся першы <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D1%80%D1%8D%D1%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сальвееўскі кангрэс (няма такой старонкі)">Сальвееўскі кангрэс</a>, які сабраў найбуйнейшых еўрапейскіх фізікаў для абмеркавання квантавай тэорыі выпраменьвання. Старшынёй гэтага з’езду стаў Лорэнц, чыя кандыдатура аказалася вельмі ўдалай дзякуючы вялікаму аўтарытэту, веданню некалькіх моў і ўменню накіроўваць дыскусіі ў патрэбнае рэчышча. Калегі прызнавалі яго заслугі ў правядзенні кангрэса на высокім навуковым узроўні; так, у адным з лістоў <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%82_%D0%AD%D0%B9%D0%BD%D1%88%D1%82%D1%8D%D0%B9%D0%BD" title="Альберт Эйнштэйн">Альберт Эйнштэйн</a> назваў Лорэнца «цудам інтэлігентнасці і такту»<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197465—68-23">[23]</a>. А вось якое ўражанне зрабілі зносіны з галандскім вучоным на <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81_%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%BD" title="Макс Борн">Макса Борна</a>: «Што пры позірку на яго больш за ўсё здзіўляла, дык гэта выраз яго вачэй — дзіўнае спалучэнне глыбокай дабрыні і іранічнай перавагі. Гэтаму адпавядала і яго гаворка — ясная, мяккая і пераканаўчая, але разам з тым і з іранічнымі адценнямі. Паводзіны Лорэнца былі пакараюча ласкавымі…»<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197463—64-24">[24]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Харлем_(1912—1928)">Харлем (1912—1928)</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=5" title="Правіць раздзел: Харлем (1912—1928)" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=5" title="Правіць зыходнік раздзела: Харлем (1912—1928)">правіць зыходнік</a>]</div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:(Haarlem)Taylers_Museum,_Netherlands.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/%28Haarlem%29Taylers_Museum%2C_Netherlands.jpg/250px-%28Haarlem%29Taylers_Museum%2C_Netherlands.jpg" decoding="async" width="250" height="307" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/%28Haarlem%29Taylers_Museum%2C_Netherlands.jpg/375px-%28Haarlem%29Taylers_Museum%2C_Netherlands.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/%28Haarlem%29Taylers_Museum%2C_Netherlands.jpg/500px-%28Haarlem%29Taylers_Museum%2C_Netherlands.jpg 2x" data-file-width="809" data-file-height="994" /></a><figcaption>Музей Тэйлара ў Харлеме (сучасны від)</figcaption></figure> У 1911 годзе Лорэнц атрымаў прапанову заняць пост куратара <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9_%D0%A2%D1%8D%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Музей Тэйлара (няма такой старонкі)">музея Тэйлара</a>, у якім меўся фізічны кабінет з лабараторыяй, і <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Каралеўскае галандскае таварыства навук (няма такой старонкі)">Галандскага навуковага таварыства</a> (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нідэрландская мова">нідэрл.</a>: <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Koninklijke_Hollandsche_Maatschappij_der_Wetenschappen" class="extiw" title="nl:Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen">Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen</a>) у <a href="/wiki/%D0%A5%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B5%D0%BC" title="Харлем">Харлеме</a>. Вучоны пагадзіўся і прыняўся шукаць пераемніка на пасаду лейдэнскага прафесара. Пасля адмовы Эйнштэйна, які на той момант ужо прыняў запрашэнне з <a href="/wiki/%D0%A6%D1%8E%D1%80%D1%8B%D1%85" title="Цюрых">Цюрыха</a>, Лорэнц звярнуўся да <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BB%D1%8C_%D0%AD%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%84%D0%B5%D1%81%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Паўль Эрэнфест (няма такой старонкі)">Паўля Эрэнфеста</a>, які працаваў у <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D1%82-%D0%9F%D0%B5%D1%86%D1%8F%D1%80%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3" title="Санкт-Пецярбург">Санкт-Пецярбургу</a>. Увосень <a href="/wiki/1912" title="1912">1912</a> года, калі кандыдатура апошняга была афіцыйна зацверджана, Лорэнц канчаткова пераехаў у Харлем<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197469—73-25">[25]</a>. У музеі Тэйлара ён атрымаў невялікую лабараторыю ў асабістае карыстанне; у яго абавязкі ўваходзіла арганізацыя папулярных лекцый для настаўнікаў фізікі, якія ён стаў чытаць сам. Акрамя таго, ён яшчэ на працягу дзесяці гадоў заставаўся экстраардынарным прафесарам Лейдэнскага ўніверсітэта і кожны панядзелак у 11 гадзін раніцы чытаў там спецыяльныя лекцыі, прысвечаныя найноўшым фізічным ідэям. Гэты семінар, які стаў традыцыйным, атрымаў шырокую вядомасць у навуковым свеце, яго наведвалі многія вядомыя даследчыкі з розных краін свету<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197476—77-26">[26]</a>. З узростам Лорэнц усё больш увагі надаваў грамадскай дзейнасці, асабліва праблемам адукацыі і міжнароднага навуковага супрацоўніцтва. Так, ён стаў адным з заснавальнікаў першага галандскага ліцэя ў <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B0%D0%B3%D0%B0" title="Гаага">Гаазе</a> і арганізатарам першых бясплатных бібліятэк і чытальнай залы ў Лейдэне. Ён быў адным з распарадчыкаў Сальвееўскага фонду, на сродкі якога быў заснаваны Міжнародны фізічны інстытут, і ўзначальваў камітэт, які кіраваў размеркаваннем дапамогі на правядзенне навуковых даследаванняў вучонымі з розных краін<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197481—82-27">[27]</a>. У адном з артыкулаў 1913 года Лорэнц пісаў: «Усе прызнаюць, што супрацоўніцтва і пераследаванне агульнай мэты ў канчатковым выніку спараджае каштоўнае пачуццё ўзаемнай павагі, згуртаванасць і добрыя дружалюбныя адносіны, што ў сваю чаргу ўмацоўвае мір». Аднак неўзабаве пачалася <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Першая сусветная вайна">Першая сусветная вайна</a>, якая надоўга перапыніла сувязі паміж вучонымі краін, уцягнутых у вайну; Лорэнц, як грамадзянін нейтральнай краіны, імкнуўся па меры сваіх сіл згладзіць гэтыя супярэчнасці і аднавіць супрацоўніцтва паміж асобнымі даследчыкамі і навуковымі таварыствамі. Так, увайшоўшы ў кіраўніцтва заснаванага пасля вайны Міжнароднага даследчага савета (папярэдніка <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82_%D0%BF%D0%B0_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D1%86%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Міжнародны савет па навуцы (няма такой старонкі)">Міжнароднага савета па навуцы</a>), галандскі фізік і яго аднадумцы дамагліся выключэння са статута гэтай арганізацыі пунктаў, якія дыскрымінуюць прадстаўнікоў пераможаных краін. У 1923 годзе Лорэнц увайшоў у склад <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82_%D0%BF%D0%B0_%D1%96%D0%BD%D1%82%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%83%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC_%D1%81%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Міжнародны камітэт па інтэлектуальным супрацоўніцтве (няма такой старонкі)">Камітэта па інтэлектуальным супрацоўніцтве</a> (<a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Англійская мова">англ.</a>: <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/International_Committee_on_Intellectual_Cooperation" class="extiw" title="en:International Committee on Intellectual Cooperation">International Committee on Intellectual Cooperation</a>), заснаванага <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D0%B3%D0%B0_%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B9" class="mw-redirect" title="Ліга нацый">Лігай нацый</a> для ўмацавання навуковых сувязей паміж еўрапейскімі дзяржавамі, а праз некаторы час змяніў філосафа <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BD%D1%80%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B3%D1%81%D0%B0%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Анры Бергсан (няма такой старонкі)">Анры Бергсана</a> на пасадзе старшыні гэтай установы<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197485—87,_109—111-28">[28]</a>. <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Hendrik_Antoon_Lorentz,_in_1916_geschilderd_door_Menso_Kamelingh_Onnes.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Hendrik_Antoon_Lorentz%2C_in_1916_geschilderd_door_Menso_Kamelingh_Onnes.jpg/250px-Hendrik_Antoon_Lorentz%2C_in_1916_geschilderd_door_Menso_Kamelingh_Onnes.jpg" decoding="async" width="250" height="358" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Hendrik_Antoon_Lorentz%2C_in_1916_geschilderd_door_Menso_Kamelingh_Onnes.jpg/375px-Hendrik_Antoon_Lorentz%2C_in_1916_geschilderd_door_Menso_Kamelingh_Onnes.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/26/Hendrik_Antoon_Lorentz%2C_in_1916_geschilderd_door_Menso_Kamelingh_Onnes.jpg 2x" data-file-width="442" data-file-height="633" /></a><figcaption>Партрэт Лорэнца (1916) пэндзля <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BE_%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%B3-%D0%9E%D0%BD%D0%B5%D1%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Менсо Камерлінг-Онес (няма такой старонкі)">Менсо Камерлінг-Онеса</a> (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нідэрландская мова">нідэрл.</a>: <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Menso_Kamerlingh_Onnes" class="extiw" title="nl:Menso Kamerlingh Onnes">Menso Kamerlingh Onnes</a>)</figcaption></figure> У <a href="/wiki/1918" title="1918">1918</a> годзе Лорэнц быў прызначаны старшынёй дзяржаўнага камітэта па <a href="/w/index.php?title=%D0%97%D1%91%D0%B9%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%B7%D1%8D,_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B5%D0%BA%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Зёйдэрзэ, праект (няма такой старонкі)">асушэнню заліва Зёйдэрзэ</a> і да канца жыцця аддаваў шмат часу гэтаму праекту, ажыццяўляючы непасрэднае кіраўніцтва інжынернымі разлікамі. Складанасць задачы патрабавала ўліку шматлікіх фактараў і распрацоўкі арыгінальных матэматычных метадаў; тут спатрэбіліся веды вучонага ў розных абласцях тэарэтычнай фізікі. Будоўля першай дамбы пачалася ў 1920 годзе; праект завяршыўся праз шмат гадоў, ужо пасля смерці яго першага кіраўніка<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197494—96-29">[29]</a>. Глыбокая цікавасць да праблем педагогікі прывяла Лорэнца ў 1919 годзе ва ўправу народнай адукацыі, а ў 1921 годзе ён узначаліў дэпартамент вышэйшай адукацыі Нідэрландаў. У наступным годзе па запрашэнню <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%84%D0%B0%D1%80%D0%BD%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%8D%D1%85%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B3%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D1%96%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%82%D1%83%D1%82" title="Каліфарнійскі тэхналагічны інстытут">Каліфарнійскага тэхналагічнага інстытута</a> вучоны ў другі раз наведаў <a href="/wiki/%D0%97%D0%A8%D0%90" class="mw-redirect" title="ЗША">ЗША</a> і выступіў з лекцыямі ў шэрагу гарадоў гэтай краіны. Пасля ён пабываў за акіянам яшчэ двойчы: у 1924 годзе і восенню-зімой 1926/27 года, калі прачытаў у <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D0%B0_(%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%84%D0%BE%D1%80%D0%BD%D1%96%D1%8F)" title="Пасадэна (Каліфорнія)">Пасадэне</a> курс лекцый<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197488,_98,_117-30">[30]</a>. У <a href="/wiki/1923" title="1923">1923</a> годзе, па дасягненні крайняга ўзросту, Лорэнц афіцыйна пайшоў у адстаўку, але працягваў чытаць свае панядзелкавыя лекцыі ў якасці ганаровага прафесара. У снежні 1925 года ў Лейдэне прайшлі ўрачыстасці з нагоды 50-годдзя з дня абароны Лорэнцам доктарскай дысертацыі. На гэта свята было запрошана каля дзвюх тысяч чалавек з усіх канцоў свету, у тым ліку многія буйныя фізікі, прадстаўнікі нідэрландскай дзяржавы, вучні і сябры юбіляра. <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%80%D1%8B%D1%85_%D0%9C%D0%B5%D0%BA%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3-%D0%A8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%8B%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Генрых Мекленбург-Шверынскі (няма такой старонкі)">Прынц Хендрык</a> уручыў вучонаму найвышэйшую ўзнагароду Галандыі — Вялікі крыж <a href="/w/index.php?title=%D0%9E%D1%80%D0%B4%D1%8D%D0%BD_%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%85-%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B0%D1%83&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ордэн Аранскіх-Насау (няма такой старонкі)">ордэна Аранскіх-Насау</a>, а <a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Нідэрландская каралеўская акадэмія навук">Каралеўская акадэмія навук</a> абвясціла аб заснаванні <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B0" title="Медаль Лорэнца">медаля Лорэнца</a> за дасягненні ў вобласці тэарэтычнай фізікі<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197498—101-31">[31]</a>. Хоць яго навуковая прадуктыўнасць прыкметна зменшылася, Лорэнц да апошніх дзён жыцця працягваў цікавіцца развіццём фізікі і праводзіць уласныя даследаванні. Прызнаннем яго асаблівага становішча ў навуковым свеце — становішча «старэйшыны фізічнай навукі», паводле выразу Эрэнфеста, — служыла старшыняванне на паваенных Сальвееўскіх кангрэсах, якія адыгралі вялікую ролю ў праясненні складаных праблем новай фізікі. Паводле слоў <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%9B%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%BE%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Джозеф Лармор (няма такой старонкі)">Джозефа Лармора</a>, «ён быў ідэальным кіраўніком любога міжнароднага кангрэса, бо з усіх сучасных фізікаў быў самым дасведчаным і хучэй за ўсіх схватваў сутнасць справы». Паводле прызнання <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%B4_%D0%97%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D1%80%D1%84%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B4" title="Арнольд Зомерфельд">Арнольда Зомерфельда</a>, Лорэнц «быў найстарэйшым па ўзросту і самым гібкім і рознабаковым па розуму»<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197491—93-32">[32]</a>. У кастрычніку <a href="/wiki/1927" title="1927">1927</a> года галандскі вучоны старшыняваў на сваім апошнім, пятым па ліку Сальвееўскім кангрэсе, на якім абмяркоўваліся праблемы новай <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%B5%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Квантавая механіка">квантавай механікі</a>. У тым жа годзе былі завершаны разлікі па Зёйдэрзэ, і Лорэнц, які пакінуў дэпартамент вышэйшай адукацыі, спадзяваўся больш часу аддаваць навуцы. Аднак у сярэдзіне студзеня 1928 года ён захварэў на<a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%BE%D0%B6%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B5_%D0%B7%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Рожыстае запаленне (няма такой старонкі)">рожыстае запаленне</a>, яго стан з кожным днём пагаршаўся. 4 лютага вучоны сканаў. Пахаванне адбылося ў Харлеме 9 лютага пры вялікай колькасці народа; у знак нацыянальнай жалобы па ўсёй краіне апоўдні на тры хвіліны было спынена <a href="/wiki/%D0%A2%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84" title="Тэлеграф">тэлеграфнае</a> паведамленне. У якасці прадстаўнікоў сваіх краін з надмагільнымі прамовамі выступілі Паўль Эрэнфест, <a href="/wiki/%D0%AD%D1%80%D0%BD%D1%8D%D1%81%D1%82_%D0%A0%D1%8D%D0%B7%D0%B5%D1%80%D1%84%D0%BE%D1%80%D0%B4" title="Эрнэст Рэзерфорд">Эрнэст Рэзерфорд</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C_%D0%9B%D0%B0%D0%BD%D0%B6%D1%8D%D0%B2%D0%B5%D0%BD" title="Поль Ланжэвен">Поль Ланжэвен</a> і Альберт Эйнштэйн<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974120,_124—126-33">[33]</a>. У сваім выступленні апошні адзначыў: <blockquote style="float:none; padding: 3px 15px 3px 15px; border:thin solid #e0e0e0;"> <div> Сваё жыццё ён [Лорэнц] да найдрабнейшых падрабязнасцей ствараў так, як ствараюць каштоўны твор мастацтва. Дабрыня, вялікадушнасць і пачуццё справядлівасці, якія ніколі не пакідалі яго, разам з глыбокім, інтуітыўным разуменнем людзей і становішча рабілі яго кіраўніком усюды, дзе б ён ні працаваў. Усе з радасцю ішлі за ім, адчуваючы, што ён імкнецца не панаваць над людзьмі, а служыць ім. </div>— Эйнштейн А. Речь у могилы Лоренца // Эйнштейн А. Собрание научных трудов. — М.: Наука, 1967. — Т. 4. — С. 95.</blockquote> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Навуковая_творчасць">Навуковая творчасць</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=6" title="Правіць раздзел: Навуковая творчасць" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=6" title="Правіць зыходнік раздзела: Навуковая творчасць">правіць зыходнік</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Раннія_працы_па_электрамагнітнай_тэорыі_святла"><span id=".D0.A0.D0.B0.D0.BD.D0.BD.D1.96.D1.8F_.D0.BF.D1.80.D0.B0.D1.86.D1.8B_.D0.BF.D0.B0_.D1.8D.D0.BB.D0.B5.D0.BA.D1.82.D1.80.D0.B0.D0.BC.D0.B0.D0.B3.D0.BD.D1.96.D1.82.D0.BD.D0.B0.D0.B9_.D1.82.D1.8D.D0.BE.D1.80.D1.8B.D1.96_.D1.81.D0.B2.D1.8F.D1.82.D0.BB.D0.B0">Раннія працы па электрамагнітнай тэорыі святла</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=7" title="Правіць раздзел: Раннія працы па электрамагнітнай тэорыі святла" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=7" title="Правіць зыходнік раздзела: Раннія працы па электрамагнітнай тэорыі святла">правіць зыходнік</a>]</div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:James_Clerk_Maxwell_big.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/James_Clerk_Maxwell_big.jpg/250px-James_Clerk_Maxwell_big.jpg" decoding="async" width="250" height="281" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/James_Clerk_Maxwell_big.jpg/375px-James_Clerk_Maxwell_big.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/James_Clerk_Maxwell_big.jpg/500px-James_Clerk_Maxwell_big.jpg 2x" data-file-width="581" data-file-height="652" /></a><figcaption>Джэймс Клерк Максвел</figcaption></figure> На момант пачатку навуковай кар’еры Лорэнца <a href="/wiki/%D0%A3%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%96_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B2%D0%B5%D0%BB%D0%B0" title="Ураўненні Максвела">электрадынаміка Максвела</a> магла цалкам апісаць толькі распаўсюджванне светлавых хваль у пустой прасторы, тады як пытанне пра ўзаемадзеянне святла з рэчывам яшчэ чакала свайго рашэння. Ужо ў першых працах галандскага вучонага былі зроблены некаторыя крокі да тлумачэння аптычных уласцівасцей рэчыва ў рамках электрамагнітнай тэорыі святла. Грунтуючыся на гэтай тэорыі (дакладней, на яе інтэрпрэтацыі ў духу <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B0%D0%BB%D1%91%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D1%8F%D0%BD%D0%BD%D0%B5_%D1%96_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D1%8F%D0%BD%D0%BD%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Далёкадзеянне і кароткадзеянне (няма такой старонкі)">далёкадзеяння</a>, прапанаванай <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D1%96%D0%B3_%D0%A4%D0%B5%D1%80%D0%B4%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B4_%D0%93%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%86" title="Герман Людвіг Фердынанд Гельмгольц">Германам Гельмгольцам</a><a href="#cite_note-35">[заўв 1]</a>), у сваёй доктарскай дысертацыі (<a href="/wiki/1875" title="1875">1875</a>) Лорэнц рашыў праблему <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BB%D1%8E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5,_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BA%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Адлюстраванне, фізіка (няма такой старонкі)">адлюстравання</a> і <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Пераламленне (няма такой старонкі)">пераламлення</a> святла на мяжы падзелу двух празрыстых асяроддзяў. Папярэднія спробы рашыць гэту задачу ў рамках пругкай тэорыі святла, у якой святло тлумачыцца як <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D1%85%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%96" title="Пругкія хвалі">механічная хваля</a>, якая распаўсюджваецца ў адмысловым <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D1%8D%D1%84%D1%96%D1%80" class="mw-redirect" title="Святланосны эфір">святланосным эфіры</a>, сутыкнуліся з прынцыповымі цяжкасцямі. Метад, які дазваляў абысці гэтыя цяжкасці, прапанаваў Гельмгольц у 1870 годзе; матэматычна строгі доказ быў дадзены Лорэнцам, які паказаў, што працэсы адлюстравання і пераламлення святла вызначаюцца чатырма <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B5%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D1%8B%D1%8F_%D1%9E%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%B4%D0%BB%D1%8F_%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D1%96%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Межавыя ўмовы для электрамагнітнага поля (няма такой старонкі)">межавымі ўмовамі</a>, якія накладваюцца на вектары электрычнага і магнітнага поля на паверхні раздзелу асяроддзяў, і вывеў адсюль вядомыя <a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D0%BE%D1%80%D0%BC%D1%83%D0%BB%D1%8B_%D0%A4%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%B5%D0%BB%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Формулы Фрэнеля (няма такой старонкі)">формулы Фрэнеля</a>. Далей у дысертацыі былі разгледжаны <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D1%9E%D0%BD%D1%83%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%B0%D0%B4%D0%BB%D1%8E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Поўнае ўнутранае адлюстраванне (няма такой старонкі)">поўнае ўнутранае адлюстраванне</a> і аптычныя ўласцівасці <a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D1%8B%D1%88%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C" class="mw-redirect" title="Крышталь">крышталяў</a> і <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%82%D0%B0%D0%BB" class="mw-redirect" title="Метал">металаў</a>. Такім чынам, у працы Лорэнца ўтрымліваліся асновы сучаснай электрамагнітнай оптыкі<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974150—151-36">[35]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEУиттекер2001360-37">[36]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEHirosige1969167–170-38">[37]</a>. Што не меней важна, тут праявіліся першыя прыкметы той асаблівасці творчага метаду Лорэнца, якую <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BB%D1%8C_%D0%AD%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%84%D0%B5%D1%81%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Паўль Эрэнфест (няма такой старонкі)">Паўль Эрэнфест</a> выказаў наступнымі словамі: «выразны падзел той ролі, якую ў кожным дадзеным выпадку аптычных ці электрамагнітных з’яў, што ўзнікаюць у кавалку шкла ці металу, адыгрывае „эфір“, з аднаго боку, і „важкая матэрыя“ — з іншага»<a href="#cite_note-39">[38]</a>. Размежаванне паміж эфірам і рэчывам спрыяла фармаванню ўяўленняў пра <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D1%96%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5" title="Электрамагнітнае поле">электрамагнітнае поле</a> як пра самастойную форму матэрыі, у процілегласць трактоўцы поля як механічнага стану рэчыва, якая існавала раней<a href="#cite_note-FOOTNOTEHirosige1969159,_171–172-40">[39]</a>. Папярэднія вынікі тычыліся агульных законаў распаўсюджвання святла. Для таго каб зрабіць больш пэўныя высновы пра аптычныя ўласцівасці целаў, Лорэнц звярнуўся да ўяўленняў аб <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%83%D0%BB%D0%B0" title="Малекула">малекулярнай</a> будове рэчыва. Першыя вынікі свайго аналізу ён апублікаваў у <a href="/wiki/1879" title="1879">1879 годзе</a> ў працы «Пра суадносіны паміж хуткасцю распаўсюджвання святла і шчыльнасцю і саставам асяроддзя» (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нідэрландская мова">нідэрл.</a>: Over het verband tusschen de voortplantingssnelheid van het licht en de dichtheid en samenstelling der middenstoffen, скарочаны варыянт быў надрукаваны ў наступным годзе ў нямецкім часопісе <a href="/w/index.php?title=Annalen_der_Physik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Annalen der Physik (няма такой старонкі)">Annalen der Physik</a>). Мяркуючы, што эфір унутры рэчыва мае такія ж уласцівасці, як і ў свабоднай прасторы, і што ў кожнай малекуле пад уздзеяннем знешняй электрычнай сілы ўзбуджаецца прапарцыянальны ёй <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%B4%D1%8B%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%BC%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%82" title="Электрычны дыпольны момант">электрычны момант</a>, Лорэнц атрымаў суадносіны паміж <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D1%87%D1%8B%D0%BA_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Паказчык пераламлення (няма такой старонкі)">паказчыкам пераламлення</a> <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle n}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>n</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle n}</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/a601995d55609f2d9f5e233e36fbe9ea26011b3b" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.395ex; height:1.676ex;" alt="{\displaystyle n}"> і <a href="/wiki/%D0%A8%D1%87%D1%8B%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C" title="Шчыльнасць">шчыльнасцю</a> рэчыва <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \rho }"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>ρ</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \rho }</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/1f7d439671d1289b6a816e6af7a304be40608d64" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.838ex; width:1.202ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle \rho }"> у выглядзе <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\frac {n^{2}-1}{(n^{2}+2)\rho }}=\mathrm {const} }"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <mrow> <msup> <mi>n</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> <mo>−</mo> <mn>1</mn> </mrow> <mrow> <mo stretchy="false">(</mo> <msup> <mi>n</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> <mo>+</mo> <mn>2</mn> <mo stretchy="false">)</mo> <mi>ρ</mi> </mrow> </mfrac> </mrow> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi mathvariant="normal">c</mi> <mi mathvariant="normal">o</mi> <mi mathvariant="normal">n</mi> <mi mathvariant="normal">s</mi> <mi mathvariant="normal">t</mi> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\frac {n^{2}-1}{(n^{2}+2)\rho }}=\mathrm {const} }</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/fe9b46fe4c74e0e83fc537bb6a69de4018c9d1b5" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -2.671ex; width:18.706ex; height:6.509ex;" alt="{\displaystyle {\frac {n^{2}-1}{(n^{2}+2)\rho }}=\mathrm {const} }">. Гэта формула была атрымана яшчэ ў 1869 годзе дацкім фізікам <a href="/w/index.php?title=%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D1%96%D0%B3_%D0%92%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%86%D1%96%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="Людвіг Валянцін Лорэнц (няма такой старонкі)">Людвігам Валянцінам Лорэнцам</a> на аснове пругкай тэорыі святла і цяпер вядома пад назвай <a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D0%BE%D1%80%D0%BC%D1%83%D0%BB%D0%B0_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B0_%E2%80%94_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Формула Лорэнца — Лорэнца (няма такой старонкі)">формулы Лорэнца — Лорэнца</a><a href="#cite_note-43">[заўв 2]</a>. Істотным у вывадзе галандскім вучоным гэтых суадносін быў таксама ўлік (апроч электрычнага поля знешняй светлавой хвалі) лакальнага поля, абумоўленага <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D1%80%D1%8B%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%B4%D1%8B%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D1%9E&action=edit&redlink=1" class="new" title="Палярызацыя дыэлектрыкаў (няма такой старонкі)">палярызацыяй рэчыва</a>. Для гэтага меркавалася, што кожная малекула знаходзіцца ў поласці, запоўненай эфірам, і пад уздзеянне з боку іншых поласцей. Канстанта ў правай частцы формулы вызначаецца <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D1%80%D1%8B%D0%B7%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Палярызаванасць (няма такой старонкі)">палярызаванасцю</a> малекул і залежыць ад даўжыні хвалі, гэта значыць характарызуе <a href="/wiki/%D0%94%D1%8B%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%96%D1%8F_%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BB%D0%B0" title="Дысперсія святла">дысперсійныя</a> ўласцівасці асяроддзя. Гэта залежнасць фактычна супадае з дысперсійнымі суадносінамі Зельмаера (1872), атрыманымі ў рамках тэорыі пругкага эфіру. Яна была разлічана Лорэнцам на аснове ўяўлення аб наяўнасці ў малекуле электрычнага зараду, які вагаецца каля становішча раўнавагі пад уздзеяннем электрычнага поля. Такім чынам, у гэтай працы ўжо ўтрымлівалася фундаментальная мадэль электроннай тэорыі — зараджаны <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8B%D0%BB%D1%8F%D1%82%D0%B0%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Гарманічны асцылятар (няма такой старонкі)">гарманічны асцылятар</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974153—156-44">[42]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEHirosige1969173–179-45">[43]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEDarrigol_(book)2000325-46">[44]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Электронная_тэорыя">Электронная тэорыя</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=8" title="Правіць раздзел: Электронная тэорыя" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=8" title="Правіць зыходнік раздзела: Электронная тэорыя">правіць зыходнік</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Агульная_схема_тэорыі">Агульная схема тэорыі</h4>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=9" title="Правіць раздзел: Агульная схема тэорыі" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=9" title="Правіць зыходнік раздзела: Агульная схема тэорыі">правіць зыходнік</a>]</div> К пачатку 1890-х гадоў Лорэнц канчаткова адмовіўся ад канцэпцыі далёкадзеючых сіл у электрадынаміцы на карысць блізкадзеяння, гэта значыць уяўлення аб канечнай хуткасці распаўсюджвання <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D1%96%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D1%9E%D0%B7%D0%B0%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D1%8F%D0%BD%D0%BD%D0%B5" title="Электрамагнітнае ўзаемадзеянне">электрамагнітнага ўзаемадзеяння</a>. Гэтаму, верагодна, спрыяла адкрыццё <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%80%D1%8B%D1%85_%D0%A0%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%84_%D0%93%D0%B5%D1%80%D1%86" title="Генрых Рудольф Герц">Генрыхам Герцам</a> <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D1%96%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%B2%D1%8B%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5" title="Электрамагнітнае выпраменьванне">электрамагнітных хваль</a>, прадказаных Максвелам, а таксама чытанне лекцый <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%80%D1%8B_%D0%9F%D1%83%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%8D" title="Анры Пуанкарэ">Анры Пуанкарэ</a> (1890), якія ўтрымлівалі глыбокі аналіз вывадаў тэорыі электрамагнітнага поля Фарадэя — Максвела. А ўжо ў <a href="/wiki/1892" title="1892">1892</a> годзе Лорэнц даў першую фармулёўку сваёй электроннай тэорыі<a href="#cite_note-FOOTNOTEHirosige1969183–186-47">[45]</a>. <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:H.A._Lorentz_-_The_Theory_of_Electrons,_1909.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/H.A._Lorentz_-_The_Theory_of_Electrons%2C_1909.jpg/200px-H.A._Lorentz_-_The_Theory_of_Electrons%2C_1909.jpg" decoding="async" width="200" height="307" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/H.A._Lorentz_-_The_Theory_of_Electrons%2C_1909.jpg/300px-H.A._Lorentz_-_The_Theory_of_Electrons%2C_1909.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c6/H.A._Lorentz_-_The_Theory_of_Electrons%2C_1909.jpg 2x" data-file-width="391" data-file-height="600" /></a><figcaption>Тытульны аркуш першага выдання «Тэорыі электронаў» (1909)</figcaption></figure> Электронная тэорыя Лорэнца ўяўляе сабой максвелаўскую тэорыю электрамагнітнага поля, дапоўненую ўяўленнем аб дыскрэтных электрычных зарадах як аснове будовы рэчыва. Узаемадзеянне поля з рухомымі зарадамі з’яўляецца крыніцай электрычных, магнітных і аптычных уласцівасцей цел. У металах рух часціц спараджае <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D1%82%D0%BE%D0%BA" title="Электрычны ток">электрычны ток</a>, тады як у дыэлектрыках зрушэнне часціц са становішча раўнавагі выклікае электрычную палярызацыю, якая абумоўлівае велічыню <a href="/wiki/%D0%94%D1%8B%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%8F%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F" class="mw-redirect" title="Дыэлектрычная пастаянная">дыэлектрычнай пастаяннай</a> рэчыва. Першы паслядоўны выклад электроннай тэорыі з’явіўся ў вялікай працы «Электрамагнітная тэорыя Максвела і яе прымяненне да цел у руху» (<a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Французская мова">фр.</a>: La théorie électromagnétique de Maxwell et son application aux corps mouvants, 1892), у якой Лорэнц, апроч іншага, у простай форме атрымаў формулу для сілы, з якой поле дзейнічае на зарады (<a href="/wiki/%D0%A1%D1%96%D0%BB%D0%B0_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B0" title="Сіла Лорэнца">сіла Лорэнца</a>). Пасля вучоны дапрацоўваў і ўдасканальваў сваю тэорыю: у <a href="/wiki/1895" title="1895">1895 годзе</a> выйшла кніга «Дослед тэорыі электрычных і аптычных з’яў у рухомых целах» (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нямецкая мова">ням.</a>: Versuch einer Theorie der electrischen und optischen Erscheinungen in bewegten Körpern), а ў <a href="/wiki/1909" title="1909">1909 годзе</a> — вядомая манаграфія «Тэорыя электронаў і яе прымяненне да з’яў святла і цеплавога выпраменьвання» (<a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Англійская мова">англ.</a>: The theory of electrons and its applications to the phenomena of light and radiant heat), якая ўтрымлівала самы поўны выклад пытання. У адрозненне ад першапачатковых спроб (у працы 1892 года) атрымаць асноўныя суадносіны тэорыі з прынцыпаў механікі, тут Лорэнц ужо пачынаў з <a href="/wiki/%D0%A3%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%96_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B2%D0%B5%D0%BB%D0%B0" title="Ураўненні Максвела">ураўненняў Максвела</a> для пустой прасторы (<a href="/wiki/%D0%AD%D1%84%D1%96%D1%80_(%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BA%D0%B0)" title="Эфір (фізіка)">эфіру</a>) і аналагічных апісальных ураўненняў, справядлівых для макраскапічных цел, і далей ставіў пытанне аб мікраскапічным механізме электрамагнітных працэсаў у рэчыве. Гэты механізм, на яго погляд, звязаны з рухам малых зараджаных часціц (<a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD" title="Электрон">электронаў</a>), якія ўваходзяць у склад усіх цел. Грунтуючыся на дапушчэнні аб канечным памеры электронаў і нерухомасці эфіру, які прысутнічае як звонку, так і ўнутры часціц, Лорэнц унёс у вакуумныя ўраўненні члены, якія адказваюць за размеркаванне і перамяшчэнне (ток) электронаў. Атрыманыя мікраскапічныя ўраўненні (ураўненні Лорэнца — Максвела) дапаўняюцца выразам для сілы Лорэнца, якая дзейнічае на часціцы з боку электрамагнітнага поля. Гэтыя суадносіны ляжаць у аснове электроннай тэорыі і дазваляюць абагульнена апісваць шырокае кола з’яў<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974133—135,_137—143-48">[46]</a>. Хоць спробы стварыць тэорыю, якая тлумачыць электрадынамічныя з’явы ўзаемадзеяннем электрамагнітнага поля з рухомымі дыскрэтнымі зарадамі, прадпрымаліся і раней (у працах <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC_%D0%AD%D0%B4%D1%83%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%92%D0%B5%D0%B1%D0%B5%D1%80" title="Вільгельм Эдуард Вебер">Вільгельма Вебера</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%BD%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%A0%D1%8B%D0%BC%D0%B0%D0%BD" class="mw-redirect" title="Бернхард Рыман">Бернхарда Рымана</a> і <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%84_%D0%AE%D0%BB%D1%96%D1%83%D1%81_%D0%AD%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%8D%D0%BB%D1%8C_%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%9E%D0%B7%D1%96%D1%83%D1%81" title="Рудольф Юліус Эмануэль Клаўзіус">Рудольфа Клаўзіуса</a>), тэорыя Лорэнца прынцыпова ад іх адрознівалася. Калі раней меркавалася, што зарады дзейнічаюць непасрэдна адзін на аднаго, то зараз лічылася, што электроны ўзаемадзейнічаюць з асяроддзем, у якім яны знаходзяцца — нерухомым электрамагнітным эфірам, які падпарадкоўваецца ўраўненням Максвела. Такое ўяўленне аб эфіры блізкае да сучаснага паняцця электрамагнітнага поля. Лорэнц правёў выразнае адрозненне паміж матэрыяй і эфірам: яны не могуць перадаваць адзін аднаму механічны рух («уцягвацца»), іх узаемадзеянне абмежавана сферай электрамагнетызму. Сіла гэтага ўзаемадзеяння для выпадку кропкавага зарада носіць імя Лорэнца, хоць аналагічныя выразы былі раней атрыманы Клаўзіусам і <a href="/w/index.php?title=%D0%9E%D0%BB%D1%96%D0%B2%D0%B5%D1%80_%D0%A5%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%81%D0%B0%D0%B9%D0%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Олівер Хевісайд (няма такой старонкі)">Хевісайдам</a> з іншых меркаванняў<a href="#cite_note-FOOTNOTEУиттекер2001462—466-49">[47]</a>. Адным з важных вынікаў немеханічнага характару ўздзеяння, якое апісваецца сілай Лорэнца, было парушэнне ёю <a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%8B_%D0%9D%D1%8C%D1%8E%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B0" title="Законы Ньютана">ньютанаўскага прынцыпу дзеяння і процідзеяння</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEMcCormmach_(Isis)1970469,_478–479-50">[48]</a>. У тэорыі Лорэнца гіпотэза захоплівання эфіру дыэлектрыкам пры руху была заменена на дапушчэнне аб палярызацыі малекул цела пад дзеяннем электрамагнітнага поля (гэта дасягалася ўвядзеннем адпаведнай дыэлектрычнай пастаяннай). Менавіта гэты палярызаваны стан пераносіцца пры руху аб’екта, што дазволіла растлумачыць з’яўленне ў гэтым выпадку так званага каэфіцыента ўцягвання Фрэнеля, які праяўляе сябе, напрыклад, у знакамітым <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%BF%D1%8B%D1%82_%D0%A4%D1%96%D0%B7%D0%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Вопыт Фізо (няма такой старонкі)">вопыце Фізо</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEУиттекер2001474—475-51">[49]</a>. Акрамя таго, у працах Лорэнца (1904, 1909) утрымлівалася першая выразная і адназначная фармулёўка (у прымяненні да класічнай электрадынамікі) таго агульнага палажэння, якое вядома цяпер пад назвай <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BD%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калібравальная інварыянтнасць (няма такой старонкі)">калібравальнай інварыянтнасці</a> і якое адыграла важную ролю ў сучасных фізічных тэорыях<a href="#cite_note-52">[50]</a>. Падрабязнасці адносна ўзнікнення электроннай тэорыі Лорэнца, яе эвалюцыі і адрознення ад тэорый, што прапаноўваліся іншымі даследчыкамі (напрыклад, <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%9B%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%BE%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Джозеф Лармор (няма такой старонкі)">Ларморам</a>), можна знайсці ў шэрагу адмысловых прац<a href="#cite_note-FOOTNOTEHirosige1969-53">[51]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTESchaffner_(AJP)1969-54">[52]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEMcCormmach_(Isis)1970-55">[53]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEDarrigol_(HSPBS)1994-56">[54]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEDarrigol_(book)2000322–332-57">[55]</a>. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Прымяненні:_аптычная_дысперсія_і_праводнасць_металаў"><span id=".D0.9F.D1.80.D1.8B.D0.BC.D1.8F.D0.BD.D0.B5.D0.BD.D0.BD.D1.96:_.D0.B0.D0.BF.D1.82.D1.8B.D1.87.D0.BD.D0.B0.D1.8F_.D0.B4.D1.8B.D1.81.D0.BF.D0.B5.D1.80.D1.81.D1.96.D1.8F_.D1.96_.D0.BF.D1.80.D0.B0.D0.B2.D0.BE.D0.B4.D0.BD.D0.B0.D1.81.D1.86.D1.8C_.D0.BC.D0.B5.D1.82.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D1.9E">Прымяненні: аптычная дысперсія і праводнасць металаў</h4>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=10" title="Правіць раздзел: Прымяненні: аптычная дысперсія і праводнасць металаў" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=10" title="Правіць зыходнік раздзела: Прымяненні: аптычная дысперсія і праводнасць металаў">правіць зыходнік</a>]</div> Прымяняючы сваю тэорыю ў розных фізічных задачах, Лорэнц атрымаў шэраг значных вынікаў. Так, яшчэ ў першай працы па электроннай тэорыі (1892) вучоны вывеў <a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D1%83%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Закон Кулона">закон Кулона</a>, выраз для <a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BD_%D0%90%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0" class="mw-redirect" title="Закон Ампера">сілы</a>, якая дзейнічае на праваднік з токам, і <a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BD_%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D1%96%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D1%96%D0%BD%D0%B4%D1%83%D0%BA%D1%86%D1%8B%D1%96_%D0%A4%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Закон электрамагнітнай індукцыі Фарадэя (няма такой старонкі)">закон электрамагнітнай індукцыі</a>. Тут жа ён атрымаў <a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D0%BE%D1%80%D0%BC%D1%83%D0%BB%D0%B0_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B0_%E2%80%94_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Формула Лорэнца — Лорэнца (няма такой старонкі)">формулу Лорэнца — Лорэнца</a> з дапамогай прыёму, вядомага пад назвай <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%84%D0%B5%D1%80%D0%B0_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сфера Лорэнца (няма такой старонкі)">сферы Лорэнца</a>. Для гэтага было разлічана паасобку поле ўнутры і звонку ўяўнай сферы, апісанай вакол малекулы, і ўпершыню было яўна ўведзена так званае лакальнае поле, звязанае з велічынёю <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D1%80%D1%8B%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%B4%D1%8B%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D1%9E&action=edit&redlink=1" class="new" title="Палярызацыя дыэлектрыкаў (няма такой старонкі)">палярызацыі</a> на мяжы сферы<a href="#cite_note-FOOTNOTEHirosige1969201–202-58">[56]</a>. У артыкуле «Аптычныя з’явы, абумоўленыя зарадам і масай іона» (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нідэрландская мова">нідэрл.</a>: Optische verschijnselen die met de lading en de massa der ionen in verband staan, 1898) была ў поўным выглядзе, блізкім да сучаснага, выкладзена класічная электронная тэорыя <a href="/wiki/%D0%94%D1%8B%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%96%D1%8F_%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BB%D0%B0" title="Дысперсія святла">дысперсіі</a>. Асноўная ідэя заключалася ў том, што дысперсія ёсць вынік узаемадзеяння святла з дыскрэтнымі зарадамі, якія вагаюцца — электронамі (у першапачатковай тэрміналогіі Лорэнца — «іонамі»). Запісаўшы ўраўненне руху электрона, на які дзейнічае сіла з боку электрамагнітнага поля (імкнецца зрушыць яго з месца), пругкая сіла (імкнецца вярнуць на месца) і сіла трэння (абумоўлівае паглынанне і рассейванне энергіі), вучоны прыйшоў да вядомай формулы дысперсіі, якая задае так званую <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5_%D0%9A%D0%B0%D1%88%D1%8B" title="Размеркаванне Кашы">лорэнаву форму</a> залежнасці дыэлектрычнай пастаяннай ад частаты<a href="#cite_note-Кляус-160-59">[57]</a>. У шэрагу работ, апублікаваных у 1905 годзе, Лорэнц развіў электронную тэорыю <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C" title="Электрычная праводнасць">праводнасці</a> <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%82%D0%B0%D0%BB" class="mw-redirect" title="Метал">металаў</a>, асновы якой былі закладзены ў працах <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%83%D0%BB%D1%8C_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D1%96%D0%B3_%D0%94%D1%80%D1%83%D0%B4%D1%8D&action=edit&redlink=1" class="new" title="Пауль Карл Людвіг Друдэ (няма такой старонкі)">Пауля Друдэ</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%B4%D1%83%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%A0%D1%8B%D0%BA%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Эдуард Рыке (няма такой старонкі)">Эдуарда Рыке</a> (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нямецкая мова">ням.</a>: <a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Eduard_Riecke" class="extiw" title="de:Eduard Riecke">Eduard Riecke</a>) і <a href="/wiki/%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%BD_%D0%A2%D0%BE%D0%BC%D1%81%D0%B0%D0%BD" title="Джозеф Джон Томсан">Дж. Дж. Томсана</a>. Зыходным пунктам было дапушчэнне аб наяўнасці вялікай колькасці свабодных зараджаных часціц (электронаў), якія рухаюцца ў прамежках паміж нерухомымі атамамі (<a href="/wiki/%D0%86%D0%BE%D0%BD" title="Іон">іонамі</a>) металу. Галандскі фізік улічыў размеркаванне электронаў у метале па хуткасцях (<a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B2%D0%B5%D0%BB%D0%B0" title="Размеркаванне Максвела">размеркаванне Максвела</a>) і, прымяніўшы статыстычныя метады <a href="/wiki/%D0%9A%D1%96%D0%BD%D0%B5%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%82%D1%8D%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B3%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%9E" title="Кінетычная тэорыя газаў">кінетычнай тэорыі газаў</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%96%D0%BD%D0%B5%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D1%9E%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5_%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%86%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кінетычнае ўраўненне Больцмана (няма такой старонкі)">кінетычнае ўраўненне</a> для <a href="/wiki/%D0%A4%D1%83%D0%BD%D0%BA%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8F" title="Функцыя размеркавання">функцыі размеркавання</a>), вывеў формулу для <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C" title="Электрычная праводнасць">удзельнае электраправоднасці</a>, а таксама даў аналіз <a href="/wiki/%D0%A2%D1%8D%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B7%E2%80%99%D1%8F%D0%B2%D1%8B" title="Тэрмаэлектрычныя з’явы">тэрмаэлектрычных з’яў</a> і атрымаў адносіну <a href="/wiki/%D0%A6%D0%B5%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C" title="Цеплаправоднасць">цеплаправоднасці</a> да электраправоднасці, узгодненую ў цэлым з <a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BD_%D0%92%D1%96%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0_%E2%80%94_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B0" title="Закон Відэмана — Франца">законам Відэмана — Франца</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974144—146-60">[58]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEУиттекер2001495—499-61">[59]</a>. Тэорыя Лорэнца мела вялікае гістарычнае значэнне для развіцця тэорыі металаў, а таксама для кінетычнай тэорыі, уяўляючы сабой першае дакладнае рашэнне кінетычнай задачы такога роду<a href="#cite_note-FOOTNOTEKox_(AS)1990603–604-62">[60]</a>. Разам з тым яна не магла забяспечыць дакладную колькасную адпаведнасць эксперыментальным дадзеным, у том ліку не тлумачыла магнітныя ўласцівасці металаў і малы ўклад свабодных электронаў ва <a href="/wiki/%D0%A3%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%86%D0%B5%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D1%91%D0%BC%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C" title="Удзельная цеплаёмістасць">удзельную цеплаёмістасць</a> металу. Прычыны гэтага заключаліся не толькі ў том, што не ўлічваліся ваганні іонаў <a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D1%8B%D1%88%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D0%B0%D1%88%D0%BE%D1%82%D0%BA%D0%B0" title="Крышталічная рашотка">крышталічнае рашоткі</a>, але і ў прынцыповых недахопах тэорыі, якія былі пераадолены толькі пасля стварэння <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%B5%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Квантавая механіка">квантавае механікі</a><a href="#cite_note-63">[61]</a>. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Прымяненні:_магнітаоптыка,_эфект_Зеемана_і_адкрыццё_электрона"><span id=".D0.9F.D1.80.D1.8B.D0.BC.D1.8F.D0.BD.D0.B5.D0.BD.D0.BD.D1.96:_.D0.BC.D0.B0.D0.B3.D0.BD.D1.96.D1.82.D0.B0.D0.BE.D0.BF.D1.82.D1.8B.D0.BA.D0.B0.2C_.D1.8D.D1.84.D0.B5.D0.BA.D1.82_.D0.97.D0.B5.D0.B5.D0.BC.D0.B0.D0.BD.D0.B0_.D1.96_.D0.B0.D0.B4.D0.BA.D1.80.D1.8B.D1.86.D1.86.D1.91_.D1.8D.D0.BB.D0.B5.D0.BA.D1.82.D1.80.D0.BE.D0.BD.D0.B0">Прымяненні: магнітаоптыка, эфект Зеемана і адкрыццё электрона</h4>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=11" title="Правіць раздзел: Прымяненні: магнітаоптыка, эфект Зеемана і адкрыццё электрона" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=11" title="Правіць зыходнік раздзела: Прымяненні: магнітаоптыка, эфект Зеемана і адкрыццё электрона">правіць зыходнік</a>]</div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Pieter_Zeeman_1902.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Pieter_Zeeman_1902.jpg/200px-Pieter_Zeeman_1902.jpg" decoding="async" width="200" height="283" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Pieter_Zeeman_1902.jpg/300px-Pieter_Zeeman_1902.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/71/Pieter_Zeeman_1902.jpg 2x" data-file-width="373" data-file-height="528" /></a><figcaption>Пітэр Зееман (1902)</figcaption></figure> Яшчэ адна галіна, у якой электронная тэорыя знайшла паспяховае прымяненне, стала магнітаоптыка. Лорэнц дал тлумачэнне такім з’явам, як <a href="/wiki/%D0%AD%D1%84%D0%B5%D0%BA%D1%82_%D0%A4%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D1%8F" title="Эфект Фарадэя">эфект Фарадэя</a> (вярчэнне плоскасці палярызацыі ў магнітным полі) і <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%B0%D0%BF%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D1%8D%D1%84%D0%B5%D0%BA%D1%82_%D0%9A%D0%B5%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Магнітааптычны эфект Кера (няма такой старонкі)">магнітааптычны эфект Кера</a> (змена палярызацыі святла, адбітага ад намагнічанага асяроддзя)<a href="#cite_note-Кляус-160-59">[57]</a>. Але самым пераканаўчым сведчаннем на карысць электроннай тэорыі стала тлумачэнне магнітнага расшчаплення <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Спектральная лінія (няма такой старонкі)">спектральных ліній</a>, вядомага як <a href="/wiki/%D0%AD%D1%84%D0%B5%D0%BA%D1%82_%D0%97%D0%B5%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0" title="Эфект Зеемана">эфект Зеемана</a>. Першыя вынікі эксперыментаў <a href="/wiki/%D0%9F%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%80_%D0%97%D0%B5%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Пітэр Зееман">Пітэра Зеемана</a>, які назіраў пашырэнне D-лініі спектра <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%82%D1%80%D1%8B%D0%B9" title="Натрый">натрыю</a> ў магнітным полі, былі паведамлены Нідэрландскай акадэміі навук 31 кастрычніка 1896 года. Ужэ праз некалькі дзён Лорэнц, які прысутнічаў на гэтым пасяджэнні, даў тлумачэнне новай з’яве і прадказаў шэраг яе ўласцівасцей. Ён апісаў характар <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D1%80%D1%8B%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BB%D0%B0" title="Палярызацыя святла">палярызацыі</a> краёў пашыранай лініі пры назіранні ўздоўж і ўпоперак <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D1%96%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5" title="Магнітнае поле">магнітнага поля</a>, што было пацверджана Зееманам на працягу наступнага ж месяца. Яшчэ адно прадказанне тычылася структуры пашыранай лініі, якая на самай справе павінна ўяўляць сабой дублет (дзве лініі) пры падоўжным назіранні і трыплет (тры лініі) пры папярочным. З дапамогай больш дасканалага абсталявання ў наступным годзе Зееман пацвердзіў і гэты вывад тэорыі. Разважанні Лорэнца грунтаваліся на раскладанне ваганняў зараджанае часціцы («іона» згодна з тагачаснай тэрміналогіяй вучонага) каля становішча раўнавагі на рух уздоўж напрамку поля і рух у перпендыкулярнай плоскасці. Падоўжныя ваганні, на якія магнітнае поле не дзейнічае, прыводзяць да з’яўлення нязрушанай лініі выпраменьвання пры папярочным назіранні, тады як ваганні ў перпендыкулярнай плоскасці даюць дзве лініі, зрушаныя на велічыню <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle eH/2mc}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>e</mi> <mi>H</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>/</mo> </mrow> <mn>2</mn> <mi>m</mi> <mi>c</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle eH/2mc}</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/3e30f505808d66bcb1c5dbe79da90e3860316bc2" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.838ex; width:8.519ex; height:2.843ex;" alt="{\displaystyle eH/2mc}">, дзе <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle H}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>H</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle H}</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/75a9edddcca2f782014371f75dca39d7e13a9c1b" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:2.064ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle H}"> — <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C_%D0%BC%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D1%96%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8F" title="Напружанасць магнітнага поля">напружанасць магнітнага поля</a>, <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle e}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>e</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle e}</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/cd253103f0876afc68ebead27a5aa9867d927467" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.083ex; height:1.676ex;" alt="{\displaystyle e}"> і <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle m}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>m</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle m}</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/0a07d98bb302f3856cbabc47b2b9016692e3f7bc" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:2.04ex; height:1.676ex;" alt="{\displaystyle m}"> — зарад і маса «іона», <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle c}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>c</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle c}</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/86a67b81c2de995bd608d5b2df50cd8cd7d92455" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.007ex; height:1.676ex;" alt="{\displaystyle c}"> — <a href="/wiki/%D0%A5%D1%83%D1%82%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C_%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BB%D0%B0" class="mw-redirect" title="Хуткасць святла">хуткасць святла</a> ў вакууме<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974162—163-64">[62]</a>. Са сваіх дадзеных Зееман змог атрымаць знак зараду «іона» (адмоўны) і адносіну <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle e/m}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>e</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>/</mo> </mrow> <mi>m</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle e/m}</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/f677ffcb9d1ac1031459a8c2dbff2acbf1b16d04" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.838ex; width:4.286ex; height:2.843ex;" alt="{\displaystyle e/m}">, якая аказалася нечакана вялікаю і не дазваляла атаясаміць «іон» са звычайнымі <a href="/wiki/%D0%86%D0%BE%D0%BD" title="Іон">іонамі</a>, уласцівасці якіх былі вядомы з вопытаў па <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%96%D0%B7" title="Электроліз">электролізу</a>. Як высветлілася пасля эксперыментаў <a href="/wiki/%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%BD_%D0%A2%D0%BE%D0%BC%D1%81%D0%B0%D0%BD" title="Джозеф Джон Томсан">Дж. Дж. Томсана</a> (1897), гэта адносіна была такой жа як і ў часціц <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Катодны прамень (няма такой старонкі)">катодных прамянях</a>. Неўзабаве гэтыя часціцы атрымалі назву <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD" title="Электрон">электронаў</a>, і Лорэнц з 1899 года ў сваіх даследаваннях стаў ужываць гэты тэрмін замест слова «іон». Акрамя таго, ён упершыню ацаніў зарад і масу электрона паасобку. Такім чынам, вынікі вымярэння расшчаплення спектральных ліній і іх тэарэтычнае вытлумачэнне далі першую ацэнку асноўных параметраў электрона і садзейнічалі прыняццю навуковай супольнасцю ўяўленняў аб гэтых новых часціцах<a href="#cite_note-65">[63]</a><a href="#cite_note-66">[64]</a>. Іншы раз небеспадстаўна сцвярджаецца, што Лорэнц прадказаў існаванне электрона<a href="#cite_note-67">[65]</a>. Хоць адкрыццё Зеемана стала адным з найвышэйшых дасягненняў электроннай тэорыі, неўзабаве яно ж выявіла і яе абмежаванасць. Ужэ ў 1898 годзе былі выяўлены адхіленні ад простай карціны з’явы, пабудаванай Лорэнцам; новая сітуацыя атрымала назву <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D1%8D%D1%84%D0%B5%D0%BA%D1%82_%D0%97%D0%B5%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Анамальны эфект Зеемана (няма такой старонкі)">анамальнага (складанага) эфекту Зеемана</a>. Вучоны на працягу многіх гадоў спрабаваў удасканаліць сваю тэорыю, каб растлумачыць новыя дадзеныя, але пацярпеў няўдачу. Загадка анамальнага эфекту Зеемана была разгадана толькі пасля адкрыцця <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%96%D0%BD" title="Спін">спіна</a> электрона і стварэння квантавай механікі<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974161,_164—166-68">[66]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Электрадынаміка_асяроддзяў_пры_руху">Электрадынаміка асяроддзяў пры руху</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=12" title="Правіць раздзел: Электрадынаміка асяроддзяў пры руху" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=12" title="Правіць зыходнік раздзела: Электрадынаміка асяроддзяў пры руху">правіць зыходнік</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Асноўныя_вынікі">Асноўныя вынікі</h4>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=13" title="Правіць раздзел: Асноўныя вынікі" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=13" title="Правіць зыходнік раздзела: Асноўныя вынікі">правіць зыходнік</a>]</div> У фізіцы XIX стагоддзя праблема распаўсюджвання святла ў рушачым целе была цесна звязана з пытаннем аб механічных уласцівасцях <a href="/wiki/%D0%AD%D1%84%D1%96%D1%80_(%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BA%D0%B0)" title="Эфір (фізіка)">святланоснага эфіру</a>. Пытанне стала яшчэ складанейшым пасля аб’яднання оптыкі з электрамагнетызмам<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974210-69">[67]</a>. Упершыню Лорэнц звярнуўся да оптыкі рухомых асяроддзяў у 1886 годзе. Уласцівасці эфіру павінны былі, з аднаго боку, растлумачыць адсутнасць уплыву руху <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D1%82%D0%B0_%D0%97%D1%8F%D0%BC%D0%BB%D1%8F" class="mw-redirect" title="Планета Зямля">Зямлі</a> на аптычныя з’явы, якія назіраюцца эксперыментальна, а з другога — даць тлумачэнне <a href="/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BB%D0%B0" title="Аберацыя святла">аберацыі святла</a>. Разгледзеўшы вядомыя на той момант тэорыі цалкам нерухомага і цалкам уцягнутага рушачым целам эфіру, Лорэнц прапанаваў прамежкавы варыянт — гіпотэзу аб частковым захопліванні эфіру, якому прыпісваўся фрэнелеўскі каэфіцыент захоплівання <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle k=1-1/n^{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>k</mi> <mo>=</mo> <mn>1</mn> <mo>−</mo> <mn>1</mn> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>/</mo> </mrow> <msup> <mi>n</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle k=1-1/n^{2}}</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/419131b7fd97163a51040a93d97d62e5c802671d" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.838ex; width:13.086ex; height:3.176ex;" alt="{\displaystyle k=1-1/n^{2}}">. Разам з тым ён схіляўся да гіпотэзы нерухомага эфіру Фрэнеля, як самай простай для тлумачэння назіраемых з’яў. Акрамя таго, ён знайшоў памылку ў разліках <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%82_%D0%90%D0%B1%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BC_%D0%9C%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%BD" title="Альберт Абрахам Майкельсан">Альберта Майкельсана</a>, якія тычыліся першага варыянта (1881) яго <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%BF%D1%8B%D1%82_%D0%9C%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B0" title="Вопыт Майкельсана">знакамітага вопыту</a>. Пасля выпраўлення гэтай памылкі ўжо нельга было зрабіць якія-небудзь адназначныя высновы: быў патрэбен удасканалены эксперымент<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974193—195-70">[68]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEDarrigol_(HSPBS)1994274-71">[69]</a>. <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Lorentz-Haverman.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Lorentz-Haverman.jpg/200px-Lorentz-Haverman.jpg" decoding="async" width="200" height="304" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Lorentz-Haverman.jpg/300px-Lorentz-Haverman.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Lorentz-Haverman.jpg/400px-Lorentz-Haverman.jpg 2x" data-file-width="602" data-file-height="915" /></a><figcaption>Партрэт Лорэнца (1901) работы <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%A5%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хендрык Хаверман (няма такой старонкі)">Хендрыка Хавермана</a> (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нідэрландская мова">нідэрл.</a>: <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Haverman" class="extiw" title="nl:Hendrik Haverman">Hendrik Haverman</a>)</figcaption></figure> У далейшым Лорэнц развіваў оптыку рухомых асяроддзяў на аснове сваёй электроннай тэорыі. У 1892 годзе вучоны на аснове дапушчэння, што эфір нерухомы і поўнасцю пранікальны, вывеў каэфіцыент захоплівання <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle k}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>k</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle k}</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/c3c9a2c7b599b37105512c5d570edc034056dd40" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.211ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle k}">, даў апісанне адбіцця святла ад рушачых цел и <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Двайное праменепераламленне (няма такой старонкі)">двайнога праменепераламлення</a> ў іх. Пры гэтым была канчаткова адхілена магчымасць выкарыстання тэорыі захаплення эфіру. Тэорыя Лорэнца дазваляла растлумачыць нявыяўленасць руху эфіру адносна Зямлі («эфірнага ветру») у аптычных эксперыментах першага парадку адносна <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle v/c}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>v</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>/</mo> </mrow> <mi>c</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle v/c}</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/bd5fbfe05e197127354e233f6c813e6b5d846672" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.838ex; width:3.297ex; height:2.843ex;" alt="{\displaystyle v/c}">, дзе <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle v}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>v</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle v}</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/e07b00e7fc0847fbd16391c778d65bc25c452597" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.128ex; height:1.676ex;" alt="{\displaystyle v}"> — хуткасць Зямлі адносна эфіру, <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle c}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>c</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle c}</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/86a67b81c2de995bd608d5b2df50cd8cd7d92455" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.007ex; height:1.676ex;" alt="{\displaystyle c}"> — хуткасць святла. На той момант адзіным вопытам другога парадку, вынік якога залежыць ад квадратычнага стаўлення <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle v^{2}/c^{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msup> <mi>v</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>/</mo> </mrow> <msup> <mi>c</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle v^{2}/c^{2}}</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/c1a19cc521cad009928473daa14970889ee0cd73" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.838ex; width:5.405ex; height:3.176ex;" alt="{\displaystyle v^{2}/c^{2}}">, быў <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%BF%D1%8B%D1%82_%D0%9C%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B0" title="Вопыт Майкельсана">вопыт Майкельсана — Морлі</a> (1887). Каб растлумачыць адмоўны вынік гэтага эксперыменту, Лорэнц у артыкуле «Адносны рух Зямлі і эфіру» (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нідэрландская мова">нідэрл.</a>: De relative beweging van de aarde en den aether, 1892) высунуў дадатковую гіпотэзу пра сціск целаў у кірунку іх руху<a href="#cite_note-73">[заўв 3]</a>. Аналагічную здагадку яшчэ ў 1889 годзе выказаў ірландскі фізік <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B6%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B6_%D0%A4%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%81%D1%96%D1%81_%D0%A4%D1%96%D1%86%D0%B4%D0%B6%D1%8D%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Джордж Фрэнсіс Фіцджэральд (няма такой старонкі)">Джордж Фіцджэральд</a> (Лорэнц не ведаў пра гэта на момант публікацыі сваёй працы), таму гэта гіпотэза атрымала назву <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%87%D1%8D%D0%BD%D0%BD%D0%B5_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B0_%E2%80%94_%D0%A4%D1%96%D1%86%D0%B4%D0%B6%D1%8D%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Скарачэнне Лорэнца — Фіцджэральда (няма такой старонкі)">скарачэння Фіцджэральда — Лорэнца</a>. Паводле меркавання галандскага вучонага, прычынай гэтай з’явы можа быць змяненне міжмалекулярных сіл пры руху цела скрозь эфір; па сутнасці, гэта сцвярджэнне зводзіцца да здагадкі аб электрамагнітным паходжанні гэтых сіл<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974197—200,_212-74">[71]</a>. Наступны важны крок быў зроблены ў трактаце «Вопыт тэорыі электрычных і аптычных з’яў у рухомых целах» (1895), у якім Лорэнц апроч іншых пытанняў даследаваў праблему каварыянтнасці электрамагнітнай тэорыі. Каварыянтнасць была сфармулявана ў выглядзе «тэарэмы аб адпаведных станах», сутнасць якой складалася ў тым, што ўраўнення Максвела захоўваюць свой выгляд (і, такім чынам, эфекты першага парадку не могуць быць выяўлены), калі фармальна ўвесці так званы «мясцовы час» для рухомай адносна эфіру сістэмы ў выглядзе <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle t'=t-vx/c^{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msup> <mi>t</mi> <mo>′</mo> </msup> <mo>=</mo> <mi>t</mi> <mo>−</mo> <mi>v</mi> <mi>x</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>/</mo> </mrow> <msup> <mi>c</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle t'=t-vx/c^{2}}</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/75df92429949ddabfc1cb8ab97cc01cc7b235c6b" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.838ex; width:13.984ex; height:3.176ex;" alt="{\displaystyle t'=t-vx/c^{2}}">. Гэта велічыня была ўведзена Лорэнцам яшчэ ў 1892 годзе, аднак тады яна не прыцягнула асаблівай увагі і не атрымала ніякай назвы. Сэнс яе заставаўся невыразным; яна, відаць, насіла толькі дапаможны характар, ва ўсякім разе, Лорэнц не меў на ўвазе глыбокі перагляд паняцця <a href="/w/index.php?title=%D0%A7%D0%B0%D1%81,_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BA%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Час, фізіка (няма такой старонкі)">часу</a>. У тым жа трактаце 1895 года была растлумачана адсутнасць уплыву руху Зямлі на вынікі некаторых пэўных эксперыментаў (вопыт дэ Кудра са шпулькамі, вярчэнне плоскасці палярызацыі ў кварцы) і былі атрыманы абагульненыя формулы для хуткасці святла і каэфіцыента захаплення ў рухомым асяроддзі з улікам дысперсіі<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974136,_201-75">[72]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEУиттекер2001478—480-76">[73]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEHirosige1969206–207-77">[74]</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEMcCormmach_(Isis)1970469–471-78">[75]</a>. У <a href="/wiki/1899" title="1899">1899 годзе</a> Лорэнц абагульніў сваю тэарэму аб адпаведных станах (для ўліку эфектаў другога парадку), уключыўшы ў яе фармулёўку гіпотэзу пра сціск целаў у кірунку руху. У выніку ён атрымаў пераўтварэнні велічынь пры пераходзе з адной сістэмы адліку ў іншую, якія адрозніваліся ад стандартных <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%9E%D1%82%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%BD%D1%96_%D0%93%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BB%D0%B5%D1%8F" title="Пераўтварэнні Галілея">галілееўскіх пераўтварэнняў</a> і былі блізкія па форме да <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%9E%D1%82%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%BD%D1%96_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B0" title="Пераўтварэнні Лорэнца">выведзеных ім пазней</a> стражэйшым чынам. Пры гэтым меркавалася, што малекулярныя і іншыя неэлектрычныя сілы змяняюцца пры руху гэтак жа, як электрычныя. Гэта азначала, што тэорыя і яе пераўтварэнні прымянімыя не толькі да зараджаных часціц (электронаў), але і да важкай матэрыі любога роду. Такім чынам, следствы з лорэнцэўскай тэорыі, пабудаванай на сінтэзе ўяўленняў пра электрамагнітнае поле і рух часціц, відавочна, выходзілі за межы ньютанаўскай механікі<a href="#cite_note-FOOTNOTEMcCormmach_(Isis)1970473–474-79">[76]</a>. У рашэнні задач электрадынамікі рухомых асяроддзяў ізноў праявілася імкненне Лорэнца правесці выразную мяжу паміж уласцівасцямі эфіру і важкай матэрыі, а значыць адмовіцца ад якіх-небудзь спекуляцый пра механічныя ўласцівасці эфіру<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974199,_202-80">[77]</a>. У 1920 годзе <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%82_%D0%AD%D0%B9%D0%BD%D1%88%D1%82%D1%8D%D0%B9%D0%BD" title="Альберт Эйнштэйн">Альберт Эйнштэйн</a> з гэтай нагоды пісаў: «Што да механічнай прыроды лорэнцава эфіру, то жартам можна сказаць, што Лорэнц пакінуў яму толькі адну механічная ўласцівасць — нерухомасць. Да гэтага можна дадаць, што ўся змена, якую ўнесла <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%82%D1%8D%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%BB%D1%8F%D1%82%D1%8B%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Спецыяльная тэорыя рэлятыўнасці (няма такой старонкі)">спецыяльная тэорыя рэлятыўнасці</a> ў канцэпцыю эфіру, складалася ў пазбаўленні эфіру і апошняй яго механічнай уласцівасці»<a href="#cite_note-81">[78]</a>. Апошняй працай Лорэнца перад з’яўленнем спецыяльнай тэорыі рэлятыўнасці (СТР) быў артыкул «Электрамагнітныя з’явы ў сістэме, якая рухаецца з любой хуткасцю, меншай за хуткасць святла» (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нідэрландская мова">нідэрл.</a>: Electromagnetische verschijnselen in een stelsel dat zich met wille-keurige snelheid, kleiner dan die van het licht, beweegt., 1904). Гэта праца была накіравана на ўхіленне недахопаў, якія існавалі ў тэорыі на той момант: патрабавалася даць адзінае абгрунтаванне адсутнасці ўплыву руху Зямлі ў эксперыментах любога парадку адносна <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle v/c}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>v</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>/</mo> </mrow> <mi>c</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle v/c}</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/bd5fbfe05e197127354e233f6c813e6b5d846672" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.838ex; width:3.297ex; height:2.843ex;" alt="{\displaystyle v/c}"> і растлумачыць вынікі новых эксперыментаў (такіх, як <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%BF%D1%8B%D1%82_%D0%A2%D1%80%D0%B0%D1%9E%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B0_%E2%80%94_%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Вопыт Траўтана — Нобля (няма такой старонкі)">вопыты Траўтана — Нобля</a> (<a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Англійская мова">англ.</a>: <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Trouton%E2%80%93Noble_experiment" class="extiw" title="en:Trouton–Noble experiment">Trouton–Noble experiment</a>) і <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BA%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%8B_%D0%A0%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D1%8F_%E2%80%94_%D0%91%D1%80%D1%8D%D0%B9%D1%81%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Эксперыменты Рэлея — Брэйса (няма такой старонкі)">Рэлея — Брэйса</a> (<a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Англійская мова">англ.</a>: <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Experiments_of_Rayleigh_and_Brace" class="extiw" title="en:Experiments of Rayleigh and Brace">Experiments of Rayleigh and Brace</a>)). Адштурхваючыся ад асноўных ураўненняў электроннай тэорыі і ўводзячы гіпотэзы скарачэння даўжынь і мясцовага часу, вучоны сфармуляваў патрабаванне захавання формы ўраўненняў пры пераходзе паміж сістэмамі адліку, якія рухаюцца раўнамерна і прамалінейна адна адносна другой. Іншымі словамі, гаворка ішла пра інварыянтнасць тэорыі адносна некаторых пераўтварэнняў, якія былі знойдзены Лорэнцам і выкарыстаны для запісу вектараў электрычнага і магнітнага палёў у рухомай сістэме адліку. Аднак поўнай інварыянтнасці Лорэнцу ў гэтай працы дасягнуць не ўдалося: ва ўраўненнях электроннай тэорыі заставаліся лішнія члены другога парадку<a href="#cite_note-83">[заўв 4]</a>. Гэты недахоп быў ліквідаваны ў тым жа годзе <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%80%D1%8B_%D0%9F%D1%83%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%8D" title="Анры Пуанкарэ">Анры Пуанкарэ</a>, які даў выніковым пераўтварэнням імя <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%9E%D1%82%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%BD%D1%96_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B0" title="Пераўтварэнні Лорэнца">пераўтварэнняў Лорэнца</a>. У канчатковым выглядзе СТР была сфармулявана ў наступным годзе Эйнштэйнам. Адносна сваёй працы 1904 года, Лорэнц у 1912 годзе пісаў: «Можна заўважыць, што ў гэтым артыкуле мне не ўдалося ў поўнай меры атрымаць формулу пераўтварэння тэорыі рэлятыўнасці Эйнштэйна… Заслуга Эйнштэйна складаецца ў тым, што ён першы выказаў <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8B%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BF_%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%96" title="Прынцып адноснасці">прынцып адноснасці</a> ў выглядзе ўсеагульнага строга і дакладнага закона»<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974203—204,_213—216-84">[80]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Узнагароды_і_членствы">Узнагароды і членствы</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=14" title="Правіць раздзел: Узнагароды і членствы" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=14" title="Правіць зыходнік раздзела: Узнагароды і членствы">правіць зыходнік</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BF%D0%B0_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%8B" title="Нобелеўская прэмія па фізіцы">Нобелеўская прэмія па фізіцы</a> (1902)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%A0%D1%83%D0%BC%D1%84%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Медаль Румфарда (няма такой старонкі)">Медаль Румфарда</a> (1908)</li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%9A%D0%BE%D0%BF%D0%BB%D1%96" title="Медаль Коплі">Медаль Коплі</a> (1918)</li> <li><a href="/wiki/%D0%9E%D1%80%D0%B4%D1%8D%D0%BD_%D0%93%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D1%96%D1%91%D0%BD%D0%B0" title="Ордэн Ганаровага легіёна">Ордэн Ганаровага легіёна</a> (1923)<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197497-85">[81]</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%9E%D1%80%D0%B4%D1%8D%D0%BD_%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%85-%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B0%D1%83&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ордэн Аранскіх-Насау (няма такой старонкі)">Ордэн Аранскіх-Насау</a> (1925)<a href="#cite_note-Кляус-100-86">[82]</a></li> <li>Замежны член <a href="/wiki/%D0%9B%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Лонданскае каралеўскае таварыства">Лонданскага каралеўскага таварыства</a> (1905)<a href="#cite_note-MacTutor-87">[83]</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%B6%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" class="mw-redirect" title="Парыжская акадэмія навук">Парыжскай акадэміі навук</a> (1910)<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197464-88">[84]</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%AD%D0%B4%D1%8B%D0%BD%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3%D0%B0" class="mw-redirect" title="Каралеўскае таварыства Эдынбурга">Каралеўскага таварыства Эдынбурга</a> (1920)<a href="#cite_note-MacTutor-87">[83]</a>, <a href="/wiki/%D0%90%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA_%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="Акадэмія навук СССР">Акадэміі навук СССР</a> (1925) і інш.</li> <li>Ганаровыя доктарскія ступені <a href="/wiki/%D0%94%D1%8D%D0%BB%D1%84%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%8D%D1%85%D0%BD%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82" title="Дэлфцкі тэхнічны ўніверсітэт">Вышэйшай тэхнічнай школы ў Дэлфце</a> (1918)<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197488-89">[85]</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BC%D0%B1%D1%80%D1%8B%D0%B4%D0%B6%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82" title="Кембрыджскі ўніверсітэт">Кембрыджскага</a> (1923) і <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%B6%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82" title="Парыжскі ўніверсітэт">Парыжскага ўніверсітэтаў</a><a href="#cite_note-FOOTNOTEMcCormmach_(Dict)1973489–490-90">[86]</a>, ступень доктара медыцыны Лейдэнскага ўніверсітэта (1925)<a href="#cite_note-Кляус-100-86">[82]</a> и др.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Памяць">Памяць</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=15" title="Правіць раздзел: Памяць" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=15" title="Правіць зыходнік раздзела: Памяць">правіць зыходнік</a>]</div> <ul><li>У 1925 годзе <a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Нідэрландская каралеўская акадэмія навук">Нідэрландская каралеўская акадэмія навук</a> заснавала залаты <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B0" title="Медаль Лорэнца">медаль Лорэнца</a>, які прысуджаецца раз у чатыры гады за дасягненні ў галіне тэарэтычнай фізікі.</li> <li>Імя Лорэнца носіць сістэма шлюзаў (<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Lorentzsluizen" class="extiw" title="nl:Lorentzsluizen">Lorentzsluizen</a>), якая ўваходзіць у комплекс збудаванняў дамбы <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%84%D1%81%D0%BB%D1%91%D0%B9%D1%82%D0%B4%D1%8D%D0%B9%D0%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Афслёйтдэйк (няма такой старонкі)">Афслёйтдэйк</a>, што аддзяляе заліў <a href="/wiki/%D0%97%D1%91%D0%B9%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%B7%D1%8D" class="mw-redirect" title="Зёйдэрзэ">Зёйдэрзэ</a> ад <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B0" title="Паўночнае мора">Паўночнага мора</a>.</li> <li>Іменем Лорэнца названы шматлікія аб’екты (вуліцы, плошчы, школы і гэтак далей) у Нідэрландах. У 1931 годзе ў <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B5%D0%BC" title="Арнем">Арнеме</a>, у парку Сонсбек (<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Park_Sonsbeek" class="extiw" title="nl:Park Sonsbeek">Sonsbeek</a>), быў адкрыты помнік Лорэнцу працы скульптара <a href="/w/index.php?title=%D0%9E%D1%81%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4_%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%B1%D0%B0%D1%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="Освальд Венкебах (няма такой старонкі)">Освальда Венкебаха</a> (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Нідэрландская мова">нідэрл.</a>: <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Oswald_Wenckebach" class="extiw" title="nl:Oswald Wenckebach">Oswald Wenckebach</a>). У <a href="/wiki/%D0%A5%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B5%D0%BC" title="Харлем">Харлеме</a> на плошчы Лорэнца і ў <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B9%D0%B4%D1%8D%D0%BD" title="Лейдэн">Лейдэне</a> ля ўваходу ў Інстытут тэарэтычнай фізікі знаходзяцца бюсты вучонага. На будынках, звязаных з яго жыццём і дзейнасцю, размешчаны мемарыяльныя дошкі<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974129-91">[87]</a>.</li> <li>У 1953 годзе, к стагадоваму юбілею знакамітага фізіка, была заснавана стыпендыя Лорэнца для студэнтаў з Арнема, якія навучаюцца ў галандскіх універсітэтах<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974130-92">[88]</a>. У <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B9%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82" title="Лейдэнскі ўніверсітэт">Лейдэнскім універсітэце</a> імя Лорэнца носяць інстытут тэарэтычнай фізікі (Instituut-Lorentz)<a href="#cite_note-93">[89]</a>, ганаровая кафедра (Lorentz Chair), якую кожны год займае хто-небудзь з выдатных фізікаў-тэарэтыкаў<a href="#cite_note-94">[90]</a>, і міжнародны цэнтр па правядзенні навуковых канферэнцый<a href="#cite_note-95">[91]</a>.</li> <li>Адзін з кратараў на Месяцы <a href="/w/index.php?title=%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86,_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Лорэнц, кратар (няма такой старонкі)">названы іменем Лорэнца</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Навуковая_дзейнасць">Навуковая дзейнасць</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=16" title="Правіць раздзел: Навуковая дзейнасць" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=16" title="Правіць зыходнік раздзела: Навуковая дзейнасць">правіць зыходнік</a>]</div> Развіў тэорыю аб пераўтварэннях стану рухаемага цела, адным з вынікаў якой было так званае скарачэнне Лорэнца-Фіцджеральда, якое апісвае памяншэнне даўжыні аб’екта пры паступальным руху. Атрыманыя ў рамках гэтай тэорыі <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%9E%D1%82%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%BD%D1%96_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B0" title="Пераўтварэнні Лорэнца">пераўтварэнні Лорэнца</a> паслужылі штуршком да развіцця <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%82%D1%8D%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%96" title="Спецыяльная тэорыя адноснасці">тэорыі адноснасці</a>. За тлумачэнне з’явы, вядомай як <a href="/wiki/%D0%AD%D1%84%D0%B5%D0%BA%D1%82_%D0%97%D0%B5%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0" title="Эфект Зеемана">эфект Зеемана</a>, быў удастоены ў 1902 г. сумесна з <a href="/wiki/%D0%9F%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%80_%D0%97%D0%B5%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Пітэр Зееман">Пітэрам Зееманам</a> <a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BF%D0%B0_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%8B" title="Нобелеўская прэмія па фізіцы">Нобелеўскай прэміі па фізіцы</a>. <center> <ul class="gallery mw-gallery-traditional" style="max-width: 652px;"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 180px;"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Lorentzmonument_te_Arnhem.jpg" class="mw-file-description" title="Помнік Лорэнцу ў Арнеме"><img alt="Помнік Лорэнцу ў Арнеме" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Lorentzmonument_te_Arnhem.jpg/112px-Lorentzmonument_te_Arnhem.jpg" decoding="async" width="112" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Lorentzmonument_te_Arnhem.jpg/169px-Lorentzmonument_te_Arnhem.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Lorentzmonument_te_Arnhem.jpg/225px-Lorentzmonument_te_Arnhem.jpg 2x" data-file-width="3456" data-file-height="4608" /></a></div> <div class="gallerytext">Помнік Лорэнцу ў Арнеме</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 180px;"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Hendrik_Lorentz_-_Lorentzplein,_Haarlem.jpg" class="mw-file-description" title="Бюст Лорэнца ў Харлеме"><img alt="Бюст Лорэнца ў Харлеме" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Hendrik_Lorentz_-_Lorentzplein%2C_Haarlem.jpg/100px-Hendrik_Lorentz_-_Lorentzplein%2C_Haarlem.jpg" decoding="async" width="100" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Hendrik_Lorentz_-_Lorentzplein%2C_Haarlem.jpg/150px-Hendrik_Lorentz_-_Lorentzplein%2C_Haarlem.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Hendrik_Lorentz_-_Lorentzplein%2C_Haarlem.jpg/200px-Hendrik_Lorentz_-_Lorentzplein%2C_Haarlem.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="3072" /></a></div> <div class="gallerytext">Бюст Лорэнца ў Харлеме</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 180px;"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Plaquette-lorentz.jpg" class="mw-file-description" title="Мемарыяльная дошка на сцяне ліцэя ў Эйндхавене"><img alt="Мемарыяльная дошка на сцяне ліцэя ў Эйндхавене" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Plaquette-lorentz.jpg/103px-Plaquette-lorentz.jpg" decoding="async" width="103" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Plaquette-lorentz.jpg/154px-Plaquette-lorentz.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Plaquette-lorentz.jpg/205px-Plaquette-lorentz.jpg 2x" data-file-width="1354" data-file-height="1976" /></a></div> <div class="gallerytext">Мемарыяльная дошка на сцяне ліцэя ў Эйндхавене</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 180px;"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Afsluitdijk_Lorentzsluizen_vanaf_de_oostzijde.jpg" class="mw-file-description" title="Шлюз Лорэнца"><img alt="Шлюз Лорэнца" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Afsluitdijk_Lorentzsluizen_vanaf_de_oostzijde.jpg/120px-Afsluitdijk_Lorentzsluizen_vanaf_de_oostzijde.jpg" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Afsluitdijk_Lorentzsluizen_vanaf_de_oostzijde.jpg/180px-Afsluitdijk_Lorentzsluizen_vanaf_de_oostzijde.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Afsluitdijk_Lorentzsluizen_vanaf_de_oostzijde.jpg/240px-Afsluitdijk_Lorentzsluizen_vanaf_de_oostzijde.jpg 2x" data-file-width="4093" data-file-height="3069" /></a></div> <div class="gallerytext">Шлюз Лорэнца</div> </li> </ul> </center> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Сачыненні">Сачыненні</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=17" title="Правіць раздзел: Сачыненні" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=17" title="Правіць зыходнік раздзела: Сачыненні">правіць зыходнік</a>]</div> <div class="NavFrame collapsed" style="border:; width: none; margin:none; padding:5px;"> <div class="NavHead" style="font-weight:bold; font-style:normal; background-color:transparent; text-align:left; ; width:none;"> Кнігі</div> <div class="NavContent" style="font-weight:normal; font-style:normal; background-color:transparent; text-align:left; display:none; padding:5px;"> <ul><li>Lorentz H. A. Over de theorie der terugkaatsing en breking van het licht (Doct. diss.). — Arnhem: Van der Zande, 1875.</li> <li>Lorentz H. A. Leerboek der differentiaal- en integraalrekeningen van de eerste beginselen der analytische meetkundemet het oog op de toepassingen in de natuurwetenschap. — Leiden: Brill, 1882. Русский перевод: Лоренц Г. А. Элементы высшей математики. — Изд. 3-е. — М.: Госиздат, 1910—1926.</li> <li>Lorentz H. A. Beginselen der natuurkunde. Leiddraad bij de lessen aan de Universiteit te Leiden. — Leiden: Brill, 1888—1890. Русский перевод с немецкого издания: Лоренц Г. А. Курс физики. — Изд. 2-е. — М., 1912—1915.</li> <li>Lorentz H. A. Versuch einer Theorie der electrischen und optischen Erscheinungen in bewegten Körpern. — Leiden: Brill, 1895.</li> <li>Lorentz H. A. Zichtbare en onzichtbare bewegingen. Voordrachten, op uitnoodiging van het bestuur van het Departement Leiden der Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen (Cursus van Hooger Onderwijs buiten de Universiteit), in Februari en Maart 1901. — Leiden: Brill, 1901. Русский перевод с немецкого издания: Лоренц Г. А. Видимые и невидимые движения. — Изд. 2-е. — М., 1905.</li> <li>Lorentz H. A. The theory of electrons and its applications to the phenomena of light and radiant heat. A course of lectures delivered in Columbia University, New York, in March and April 1906. — New York: Columbia University Press, 1909. Русский перевод: Лорентц Г. А. Теория электронов и ее применение к явлениям света и теплового излучения. — Изд. 2-е. — М.: ГИТТЛ, 1953.</li> <li>Lorentz H. A. Les théories statistiques en thermodynamique. Conférences faites au Collège de France en novembre 1912. — Leipzig; Berlin: Teubner, 1916. Русский перевод: Лоренц Г. А. Статистические теории в термодинамике. — Изд. 2-е. — Ижевск: НИЦ РХД, 2001.</li> <li>Lessen over theoretische natuurkunde aan de Rijks-Universiteit te Leiden gegeven (Лекции по теоретической физике в 8 томах): <ul><li>Lorentz H. A. Stralingstheorie (1910–1911). — Leiden: Brill, 1919. Русский перевод с немецкого издания: Лоренц Г. А. Теория излучения. — М.-Л.: ОНТИ, 1935.</li> <li>Lorentz H. A. Theorie der quanta (1916–1917). — Leiden: Brill, 1919.</li> <li>Lorentz H. A. Aethertheorieen en aethermodellen (1901–1902). — Leiden: Brill, 1920. Русский перевод с английского издания: Лоренц Г. А. Теории и модели эфира. — М.-Л.: ОНТИ, 1936.</li> <li>Lorentz H. A. Thermodynamica. — Leiden: Brill, 1921. Русский перевод с английского издания: Лоренц Г. А. Лекции по термодинамике. — Изд. 2-е. — Ижевск: НИЦ РХД, 2001.</li> <li>Lorentz H. A. Kinetische problemen (1911–1912). — Leiden: Brill, 1921.</li> <li>Lorentz H. A. Het relativiteitsbeginsel voor eenparige translaties (1910–1912). — Leiden: Brill, 1922.</li> <li>Lorentz H. A. Entropie en waarschijnlijkheid (1910–1911). — Leiden: Brill, 1923.</li> <li>Lorentz H. A. De theorie van Maxwell (1900–1902). — Leiden: Brill, 1925. Русский перевод с немецкого издания: Лоренц Г. А. Теория электромагнитного поля. — М.-Л.: ГТТИ, 1933.</li></ul></li> <li>Lorentz H. A. Problems of modern physics. A course of lectures delivered in the California Institute of Technology. — Boston: Ginn, 1927.</li> <li>The Scientific Correspondence of H. A. Lorentz / ed. A. J. Kox. — Springer, 2008. — Vol. 1.</li></ul> </div></div> <div class="NavFrame collapsed" style="border:; width: none; margin:none; padding:5px;"> <div class="NavHead" style="font-weight:bold; font-style:normal; background-color:transparent; text-align:left; ; width:none;"> Асноўныя навуковыя артыкулы</div> <div class="NavContent" style="font-weight:normal; font-style:normal; background-color:transparent; text-align:left; display:none; padding:5px;"> <ul><li>Lorentz H. A. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1002/andp.18802450406">Ueber die Beziehung zwischen der Fortpflanzungsgeschwindigkeit des Lichtes und der Körperdichte</a> // <a href="/w/index.php?title=Annalen_der_Physik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Annalen der Physik (няма такой старонкі)">Annalen der Physik</a>. — 1880. — Band 245 (9). — S. 641—665.</li> <li>Lorentz H. A. De bewegingsvergelijkingen der gassen en de voortplanting van het geluid volgens de kinetische gastheorie // Verslagen en Mededeelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen (Amsterdam), Afdeeling Natuurkunde. — 1880. — Band 15. — S. 350—393.</li> <li>Lorentz H. A. La théorie électromagnétique de Maxwell et son application aux corps mouvants // Archives Néerlandaises des Sciences Exactes et Naturelles. — 1892. — Vol. 25. — P. 363—552.</li> <li>Lorentz H. A. De relatieve beweging van de aarde en den aether // Verslagen der Zittingen van de Wis- en Natuurkundige Afdeeling der Koninklijke Akademie van Wetenschappen (Amsterdam). — 1892. — Band 1. — S. 74—79.</li> <li>Lorentz H. A. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1002/andp.18972991341">Ueber den Einfluss magnetischer Kräfte auf die Emission des Lichtes</a> // <a href="/w/index.php?title=Annalen_der_Physik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Annalen der Physik (няма такой старонкі)">Annalen der Physik</a>. — 1897. — Band 299 (63). — S. 278—284.</li> <li>Lorentz H. A. Optische verschijnselen die met de lading en de massa der ionen in verband staan // Verslagen van de Gewone Vergaderingen der Wis- en Natuurkundige Afdeeling, Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam. — 1898. — Band 6. — S. 506—519 (I), 555—565 (II).</li> <li>Lorentz H. A. Simplified theory of electrical and optical phenomena in moving systems // Proceedings of the Section of Sciences, Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam. — 1899. — Vol. 1. — P. 427—442.</li> <li>Lorentz H. A. On the emission and absorption by metals of rays of heat of great wave-lengths // Proceedings of the Section of Sciences, Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam. — 1903. — Vol. 5. — P. 666—685.</li> <li>Lorentz H. A. Electromagnetic phenomena in a system moving with any velocity smaller than that of light // Proceedings of the Section of Sciences, Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam. — 1904. — Vol. 6. — P. 809—831.</li> <li>Lorentz H. A. The motion of electrons in metallic bodies // Proceedings of the Section of Sciences, Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam. — 1905. — Vol. 7. — P. 438—453, 585—593, 684—691.</li> <li>Lorentz H. A. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1007/BF02712254">Le partage de l’énergie entre la matière pondérable et l’éther</a> // Il Nuovo Cimento. — 1908. — Vol. 16. — P. 5—34.</li> <li>Lorentz H. A. Sur l’application au rayonnement du théorème de l’équipartition de l’énergie // Rapp. Réunion Solvay. — 1912. — P. 12—48.</li> <li>Lorentz H. A. On Einstein’s theory of gravitation // Proceedings of the Section of Sciences, Koninklijke Akademie van Wetenschappen te Amsterdam. — 1917. — Vol. 19 (I—II), 20 (III—IV). — P. 1341—1354 (I), 1354—1369 (II), 2—19 (III), 20—34 (IV).</li></ul> </div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Заўвагі">Заўвагі</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=18" title="Правіць раздзел: Заўвагі" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=18" title="Правіць зыходнік раздзела: Заўвагі">правіць зыходнік</a>]</div> <div class="reflist columns" style="list-style-type: decimal;"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-35"><a href="#cite_ref-35">↑</a> Разам з тым Лорэнц адзначаў, што «ў рэчаіснасці пачатковым пунктам тэорыі з’яўляюцца зыходныя дыферэнцыяльныя ўраўненні, а не дзеянне на адлегласці». Тэорыя Гельмгольца была абрана дзякуючы яе большай празрыстасці ў параўнанні з поўнай невыразнасцей фармулёўкай Максвела<a href="#cite_note-FOOTNOTEDarrigol_(HSPBS)1994269-34">[34]</a>. </li> <li id="cite_note-43"><a href="#cite_ref-43">↑</a> Галандскі вучоны называў гэта амаль поўнае супадзенне прозвішчаў аўтараў формулы (Lorentz і Lorenz) «вельмі цікавым выпадкам з пункту гледжання тэорыі імавернасцей»<a href="#cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197432-41">[40]</a>. Варта таксама адзначыць, што іменна Людвіг Лорэнц першым атрымаў суадносіны, вядомыя ў электрадынаміцы пад назвай <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B1%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D0%B0_%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BF%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%83&action=edit&redlink=1" class="new" title="Каліброўка вектарнага патэнцыялу (няма такой старонкі)">лорэнцаўскай каліброўкі</a>, якія часта памылкова прыпісваюцца яго больш вядомаму «цёзку»<a href="#cite_note-42">[41]</a>. </li> <li id="cite_note-73"><a href="#cite_ref-73">↑</a> Строга кажучы, іншыя варыянты дэфармацыі цела (напрыклад, пашырэнне ў папярочным кірунку або камбінацыя пашырэння і сціску) таксама могуць прывесці да шукаемага выніку. Лорэнц усведамляў гэта і часта казаў пра змяненне памераў, а не проста пра скарачэнне цела<a href="#cite_note-72">[70]</a>. </li> <li id="cite_note-83"><a href="#cite_ref-83">↑</a> Лорэнц памыліўся ў выразе для пераўтварэння шчыльнасці электрычнага зарада, што было следствам цяжкасцей інтэрпрэтацыі мясцовага часу ў электроннай тэорыі. У гэтым таксама выявілася адно з адрозненняў падыходу Лорэнца ад СТР: у той час як Эйнштэйн пачынае з кінематыкі і затым пераходзіць да ўжывання пераўтварэнняў каардынат да фізічных законаў, галандскі фізік спрабуе вывесці новую кінематыку з законаў электрамагнетызму<a href="#cite_note-FOOTNOTEZahar_(I)1973118–120-82">[79]</a>. </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Крыніцы">Крыніцы</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=19" title="Правіць раздзел: Крыніцы" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=19" title="Правіць зыходнік раздзела: Крыніцы">правіць зыходнік</a>]</div> <div class="reflist columns" style="list-style-type: decimal;"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-_1724aafd92499396-1">↑ <a href="#cite_ref-_1724aafd92499396_1-0">а</a> <a href="#cite_ref-_1724aafd92499396_1-1">б</a> MacTutor History of Mathematics archive — 1994. Праверана 22 жніўня 2017.<div style="display:none"><a href="<a class="external free" href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473">https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473</a>"></a></div> </li> <li id="cite_note-_1dd5676b34cda2b9-2"><a href="#cite_ref-_1dd5676b34cda2b9_2-0">↑</a> Hendrik Antoon Lorentz // Biografisch Portaal — 2009. Праверана 9 кастрычніка 2017.<div style="display:none"><a href="<a class="external free" href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1868372">https://wikidata.org/wiki/Track:Q1868372</a>"></a></div> </li> <li id="cite_note-_800873919c1e4028-3"><a href="#cite_ref-_800873919c1e4028_3-0">↑</a> Лоренц Хендрик Антон // <a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F_(%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%8C%D0%B5_%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5)" class="extiw" title="ru:Большая советская энциклопедия (третье издание)">Большая советская энциклопедия</a>: [в 30 т.] / под ред. <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80_%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87_%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%9E" title="Аляксандр Міхайлавіч Прохараў">А. М. Прохорова</a> — 3-е изд. — М.: <a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F_(%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE)" class="extiw" title="ru:Большая российская энциклопедия (издательство)">Советская энциклопедия</a>, 1969. Праверана 27 верасня 2015.<div style="display:none"><a href="<a class="external free" href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737">https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737</a>"></a><a href="<a class="external free" href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135">https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135</a>"></a></div> </li> <li id="cite_note-_111a677520e8b255-4">↑ <a href="#cite_ref-_111a677520e8b255_4-0">а</a> <a href="#cite_ref-_111a677520e8b255_4-1">б</a> Лоренц Хендрик Антон // <a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F_(%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%8C%D0%B5_%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5)" class="extiw" title="ru:Большая советская энциклопедия (третье издание)">Большая советская энциклопедия</a>: [в 30 т.] / под ред. <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80_%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87_%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%9E" title="Аляксандр Міхайлавіч Прохараў">А. М. Прохорова</a> — 3-е изд. — М.: <a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F_(%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE)" class="extiw" title="ru:Большая российская энциклопедия (издательство)">Советская энциклопедия</a>, 1969. Праверана 28 верасня 2015.<div style="display:none"><a href="<a class="external free" href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737">https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737</a>"></a><a href="<a class="external free" href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135">https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135</a>"></a></div> </li> <li id="cite_note-_ab091dc5c6ac8ac5-5">↑ <a href="#cite_ref-_ab091dc5c6ac8ac5_5-0">а</a> <a href="#cite_ref-_ab091dc5c6ac8ac5_5-1">б</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dbnl.org/tekst/_onz003onze01_01/">Onze Hoogleeraren</a> — <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%82%D1%8D%D1%80%D0%B4%D0%B0%D0%BC" title="Ротэрдам">Rotterdam</a>: <a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Nijgh_%26_Van_Ditmar" class="extiw" title="nl:Nijgh & Van Ditmar">Nijgh & Van Ditmar</a>, 1898. — С. 357. — 363 с.<div style="display:none"><a href="<a class="external free" href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q34370">https://wikidata.org/wiki/Track:Q34370</a>"></a><a href="<a class="external free" href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q10954218">https://wikidata.org/wiki/Track:Q10954218</a>"></a><a href="<a class="external free" href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q71545423">https://wikidata.org/wiki/Track:Q71545423</a>"></a></div> </li> <li id="cite_note-_6e236b839d85ffe8-6">↑ <a href="#cite_ref-_6e236b839d85ffe8_6-0">а</a> <a href="#cite_ref-_6e236b839d85ffe8_6-1">б</a> www.accademiadellescienze.it Праверана 1 снежня 2020.<div style="display:none"><a href="<a class="external free" href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107212659">https://wikidata.org/wiki/Track:Q107212659</a>"></a></div> </li> <li id="cite_note-_a73a4c9ffb4fa017-7"><a href="#cite_ref-_a73a4c9ffb4fa017_7-0">↑</a> Leidse Hoogleraren Праверана 19 чэрвеня 2019.<div style="display:none"><a href="<a class="external free" href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23667505">https://wikidata.org/wiki/Track:Q23667505</a>"></a></div> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.19746—8-8"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.19746—8_8-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 6—8. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197410—14-9"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197410—14_9-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 10—14. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197415—20-10"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197415—20_10-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 15—20. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197422—24-11"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197422—24_11-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 22—24. </li> <li id="cite_note-McCormmach-488-12">↑ <a href="#cite_ref-McCormmach-488_12-0">а</a> <a href="#cite_ref-McCormmach-488_12-1">б</a> <a href="#CITEREFMcCormmach_(Dict)1973">McCormmach (Dict) 1973</a>, p. 488. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197424—26-13"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197424—26_13-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 24—26. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197427—28-14"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197427—28_14-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 27—28. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197433—35-15"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197433—35_15-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 33—35. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197429—30-16"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197429—30_16-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 29—30. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197436—38,_41-17"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197436—38,_41_17-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 36—38, 41. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEДе_Бройль196236-18"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEДе_Бройль196236_18-0">↑</a> <a href="#CITEREFДе_Бройль1962">Де Бройль 1962</a>, с. 36. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197442—48-19"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197442—48_19-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 42—48. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197452—56-20"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197452—56_20-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 52—56. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197463-21"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197463_21-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 63. </li> <li id="cite_note-22"><a href="#cite_ref-22">↑</a> Кравец Т. П. Предисловие // Лорентц Г. А. Теория электронов и ее применение к явлениям света и теплового излучения. — М.: ГИТТЛ, 1953. — С. 15. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197465—68-23"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197465—68_23-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 65—68. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197463—64-24"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197463—64_24-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 63—64. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197469—73-25"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197469—73_25-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 69—73. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197476—77-26"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197476—77_26-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 76—77. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197481—82-27"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197481—82_27-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 81—82. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197485—87,_109—111-28"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197485—87,_109—111_28-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 85—87, 109—111. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197494—96-29"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197494—96_29-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 94—96. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197488,_98,_117-30"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197488,_98,_117_30-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 88, 98, 117. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197498—101-31"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197498—101_31-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 98—101. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197491—93-32"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197491—93_32-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 91—93. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974120,_124—126-33"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.1974120,_124—126_33-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 120, 124—126. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDarrigol_(HSPBS)1994269-34"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDarrigol_(HSPBS)1994269_34-0">↑</a> <a href="#CITEREFDarrigol_(HSPBS)1994">Darrigol (HSPBS) 1994</a>, p. 269. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974150—151-36"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.1974150—151_36-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 150—151. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEУиттекер2001360-37"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEУиттекер2001360_37-0">↑</a> <a href="#CITEREFУиттекер2001">Уиттекер 2001</a>, с. 360. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHirosige1969167–170-38"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEHirosige1969167–170_38-0">↑</a> <a href="#CITEREFHirosige1969">Hirosige 1969</a>, pp. 167–170. </li> <li id="cite_note-39"><a href="#cite_ref-39">↑</a> Эренфест П. Профессор Г. А. Лоренц как исследователь // Эренфест П. Относительность. Кванты. Статистика. — М.: Наука, 1972. — С. 198. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHirosige1969159,_171–172-40"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEHirosige1969159,_171–172_40-0">↑</a> <a href="#CITEREFHirosige1969">Hirosige 1969</a>, pp. 159, 171–172. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197432-41"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197432_41-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 32. </li> <li id="cite_note-42"><a href="#cite_ref-42">↑</a> Jackson J. D., Okun L. B. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://link.aps.org/doi/10.1103/RevModPhys.73.663">Historical roots of gauge invariance</a> // Rev. Mod. Phys. — 2001. — Vol. 73. — P. 670—671.) </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974153—156-44"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.1974153—156_44-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 153—156. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHirosige1969173–179-45"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEHirosige1969173–179_45-0">↑</a> <a href="#CITEREFHirosige1969">Hirosige 1969</a>, pp. 173–179. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDarrigol_(book)2000325-46"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDarrigol_(book)2000325_46-0">↑</a> <a href="#CITEREFDarrigol_(book)2000">Darrigol (book) 2000</a>, p. 325. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHirosige1969183–186-47"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEHirosige1969183–186_47-0">↑</a> <a href="#CITEREFHirosige1969">Hirosige 1969</a>, pp. 183–186. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974133—135,_137—143-48"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.1974133—135,_137—143_48-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 133—135, 137—143. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEУиттекер2001462—466-49"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEУиттекер2001462—466_49-0">↑</a> <a href="#CITEREFУиттекер2001">Уиттекер 2001</a>, с. 462—466. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcCormmach_(Isis)1970469,_478–479-50"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMcCormmach_(Isis)1970469,_478–479_50-0">↑</a> <a href="#CITEREFMcCormmach_(Isis)1970">McCormmach (Isis) 1970</a>, pp. 469, 478–479. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEУиттекер2001474—475-51"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEУиттекер2001474—475_51-0">↑</a> <a href="#CITEREFУиттекер2001">Уиттекер 2001</a>, с. 474—475. </li> <li id="cite_note-52"><a href="#cite_ref-52">↑</a> Jackson J. D., Okun L. B. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://link.aps.org/doi/10.1103/RevModPhys.73.663">Historical roots of gauge invariance</a> // Rev. Mod. Phys. — 2001. — Vol. 73. — P. 673. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHirosige1969-53"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEHirosige1969_53-0">↑</a> <a href="#CITEREFHirosige1969">Hirosige 1969</a>. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTESchaffner_(AJP)1969-54"><a href="#cite_ref-FOOTNOTESchaffner_(AJP)1969_54-0">↑</a> <a href="#CITEREFSchaffner_(AJP)1969">Schaffner (AJP) 1969</a>. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcCormmach_(Isis)1970-55"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMcCormmach_(Isis)1970_55-0">↑</a> <a href="#CITEREFMcCormmach_(Isis)1970">McCormmach (Isis) 1970</a>. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDarrigol_(HSPBS)1994-56"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDarrigol_(HSPBS)1994_56-0">↑</a> <a href="#CITEREFDarrigol_(HSPBS)1994">Darrigol (HSPBS) 1994</a>. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDarrigol_(book)2000322–332-57"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDarrigol_(book)2000322–332_57-0">↑</a> <a href="#CITEREFDarrigol_(book)2000">Darrigol (book) 2000</a>, pp. 322–332. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHirosige1969201–202-58"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEHirosige1969201–202_58-0">↑</a> <a href="#CITEREFHirosige1969">Hirosige 1969</a>, pp. 201–202. </li> <li id="cite_note-Кляус-160-59">↑ <a href="#cite_ref-Кляус-160_59-0">а</a> <a href="#cite_ref-Кляус-160_59-1">б</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 160. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974144—146-60"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.1974144—146_60-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 144—146. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEУиттекер2001495—499-61"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEУиттекер2001495—499_61-0">↑</a> <a href="#CITEREFУиттекер2001">Уиттекер 2001</a>, с. 495—499. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKox_(AS)1990603–604-62"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEKox_(AS)1990603–604_62-0">↑</a> <a href="#CITEREFKox_(AS)1990">Kox (AS) 1990</a>, pp. 603–604. </li> <li id="cite_note-63"><a href="#cite_ref-63">↑</a> Hoddeson L. H., Baym G. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1098/rspa.1980.0051">The Development of the Quantum Mechanical Electron Theory of Metals: 1900—28</a> // Proc. Roy. Soc. Lond. A. — 1980. — Vol. 371. — P. 9—11. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974162—163-64"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.1974162—163_64-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 162—163. </li> <li id="cite_note-65"><a href="#cite_ref-65">↑</a> Kox A. J. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1088/0143-0807/18/3/003">The discovery of the electron: II. The Zeeman effect</a> // Eur. J. Phys. — 1997. — Vol. 18. — P. 142—143. </li> <li id="cite_note-66"><a href="#cite_ref-66">↑</a> Arabatzis T. The Zeeman effect and the discovery of the electron // Histories of the electron: The birth of microphysics / ed. J. Z. Buchwald, A. Warwick. — MIT Press, 2001. — P. 179—180, 187. </li> <li id="cite_note-67"><a href="#cite_ref-67">↑</a> Abiko S. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ppp.unipv.it/Collana/Pages/Libri/Saggi/Volta%20and%20the%20History%20of%20Electricity/V%26H%20Sect4/V%26H%20347-356.pdf">To What Extent Did Lorentz Predict the Existence of the Electron</a> // Volta and the History of Electricity / ed. F. Bevilacqua, E. A. Giannetto. — Milano: Hoepli, 2003. — P. 347—356. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974161,_164—166-68"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.1974161,_164—166_68-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 161, 164—166. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974210-69"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.1974210_69-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 210. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974193—195-70"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.1974193—195_70-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 193—195. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDarrigol_(HSPBS)1994274-71"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDarrigol_(HSPBS)1994274_71-0">↑</a> <a href="#CITEREFDarrigol_(HSPBS)1994">Darrigol (HSPBS) 1994</a>, p. 274. </li> <li id="cite_note-72"><a href="#cite_ref-72">↑</a> Brown H. R. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1119/1.1379733">The origins of length contraction: I. The FitzGerald–Lorentz deformation hypothesis</a> // Amer. J. Phys. — 2001. — Vol. 69. — P. 1050. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974197—200,_212-74"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.1974197—200,_212_74-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 197—200, 212. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974136,_201-75"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.1974136,_201_75-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 136, 201. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEУиттекер2001478—480-76"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEУиттекер2001478—480_76-0">↑</a> <a href="#CITEREFУиттекер2001">Уиттекер 2001</a>, с. 478—480. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEHirosige1969206–207-77"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEHirosige1969206–207_77-0">↑</a> <a href="#CITEREFHirosige1969">Hirosige 1969</a>, pp. 206–207. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcCormmach_(Isis)1970469–471-78"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMcCormmach_(Isis)1970469–471_78-0">↑</a> <a href="#CITEREFMcCormmach_(Isis)1970">McCormmach (Isis) 1970</a>, pp. 469–471. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcCormmach_(Isis)1970473–474-79"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMcCormmach_(Isis)1970473–474_79-0">↑</a> <a href="#CITEREFMcCormmach_(Isis)1970">McCormmach (Isis) 1970</a>, pp. 473–474. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974199,_202-80"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.1974199,_202_80-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 199, 202. </li> <li id="cite_note-81"><a href="#cite_ref-81">↑</a> Эйнштейн А. Эфир и теория относительности // Эйнштейн А. Собрание научных трудов. — М.: Наука, 1967. — Т. 1. — С. 685. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEZahar_(I)1973118–120-82"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEZahar_(I)1973118–120_82-0">↑</a> <a href="#CITEREFZahar_(I)1973">Zahar (I) 1973</a>, pp. 118–120. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974203—204,_213—216-84"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.1974203—204,_213—216_84-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 203—204, 213—216. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197497-85"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197497_85-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 97. </li> <li id="cite_note-Кляус-100-86">↑ <a href="#cite_ref-Кляус-100_86-0">а</a> <a href="#cite_ref-Кляус-100_86-1">б</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 100. </li> <li id="cite_note-MacTutor-87">↑ <a href="#cite_ref-MacTutor_87-0">а</a> <a href="#cite_ref-MacTutor_87-1">б</a> J. J. O'Connor, E. F. Robertson.. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Lorentz.html">Hendrik Antoon Lorentz</a> (англ.)(недаступная спасылка). MacTutor Biography. University of St Andrews. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121021091626/http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Lorentz.html">Архівавана</a> з першакрыніцы 21 кастрычніка 2012. Праверана 22 лістапада 2012. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197464-88"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197464_88-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 64. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.197488-89"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.197488_89-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 88. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMcCormmach_(Dict)1973489–490-90"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMcCormmach_(Dict)1973489–490_90-0">↑</a> <a href="#CITEREFMcCormmach_(Dict)1973">McCormmach (Dict) 1973</a>, pp. 489–490. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974129-91"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.1974129_91-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 129. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКляус_и_др.1974130-92"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКляус_и_др.1974130_92-0">↑</a> <a href="#CITEREFКляус_и_др.1974">Кляус и др. 1974</a>, с. 130. </li> <li id="cite_note-93"><a href="#cite_ref-93">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lorentz.leidenuniv.nl/">Instituut-Lorentz for theoretical physics</a> (англ.)(недаступная спасылка). Leiden University. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130623054214/http://www.lorentz.leidenuniv.nl/">Архівавана</a> з першакрыніцы 23 чэрвеня 2013. Праверана 11 чэрвеня 2013. </li> <li id="cite_note-94"><a href="#cite_ref-94">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lorentz.leidenuniv.nl/lorentzchair/lorentzchair.html">Lorentz Chair</a> (англ.)(недаступная спасылка). Leiden University. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130610123518/http://www.lorentz.leidenuniv.nl/lorentzchair/lorentzchair.html">Архівавана</a> з першакрыніцы 10 чэрвеня 2013. Праверана 11 чэрвеня 2013. </li> <li id="cite_note-95"><a href="#cite_ref-95">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lorentzcenter.nl/aim.php">Lorentz Center: International Center for workshops in the Sciences</a> (англ.)(недаступная спасылка). Leiden University. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/6HIrAeVC4?url=http://www.lorentzcenter.nl/aim.php">Архівавана</a> з першакрыніцы 11 чэрвеня 2013. Праверана 11 чэрвеня 2013. </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Літаратура">Літаратура</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=20" title="Правіць раздзел: Літаратура" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=20" title="Правіць зыходнік раздзела: Літаратура">правіць зыходнік</a>]</div> <dl><dt>Кнігі</dt></dl> <ul><li>H. A. Lorentz. Impressions of his Life and Work / ed. G. L. De Haas-Lorentz.. — Amsterdam, 1957.</li> <li>Франкфурт У. И. Специальная и общая теория относительности (исторические очерки). — М.: Наука, 1968.</li> <li>Кляус Е. М., Франкфурт У. И., Френк А. М. Гендрик Антон Лоренц. — М.: Навука, 1974.</li> <li>Darrigol O. Electrodynamics from Ampere to Einstein. — Oxford University Press, 2000.</li> <li>Уиттекер Э. История теории эфира и электричества. — Ижевск: НИЦ РХД, 2001.</li></ul> <dl><dt>Артыкулы</dt></dl> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9B%D1%83%D1%96_%D0%94%D1%8D_%D0%91%D1%80%D0%BE%D0%B9%D0%BB%D1%8C" class="mw-redirect" title="Луі Дэ Бройль">Де Бройль Л.</a> Жизнь и труды Гендрика Антона Лорентца // Де Бройль Л. По тропам науки. — М.: Изд-во иностр. лит-ры, 1962. — С. 9—39.</li> <li>Hirosige T. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jstor.org/stable/27757298">Origins of Lorentz’ Theory of Electrons and the Concept of the Electromagnetic Field</a> // Historical Studies in the Physical Sciences. — 1969. — Vol. 1. — P. 151—209.</li> <li>Schaffner K. F. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1119/1.1975655">The Lorentz Electron Theory of Relativity</a> // American Journal of Physics. — 1969. — Vol. 37. — P. 498—513.</li> <li>Голдберг С. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ufn.ru/ru/articles/1970/10/e/">Электронная теория Лоренца и теория относительности Эйнштейна</a> // УФН. — 1970. — Vol. 102. — P. 261—278.</li> <li>McCormmach R. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jstor.org/stable/229459">H. A. Lorentz and the Electromagnetic View of Nature</a> // Isis. — 1970. — Vol. 61. — P. 459—497.</li> <li>McCormmach R. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jstor.org/stable/27757304">Einstein, Lorentz, and the Electron Theory</a> // Historical Studies in the Physical Sciences. — 1970. — Vol. 2. — P. 41—87.</li> <li>McCormmach R. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830902671.html">Lorentz, Hendrik Antoon</a> // Dictionary of Scientific Biography. — New York: Charles Scribner’s Sons, 1973. — Vol. 8. — P. 487—500.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.edu.delfa.net/Interest/biography/l/lorentz.htm">Хендрик Антон Лоренц</a> // Ю. А. Храмов. Физики: Биографический справочник. — М.: Наука, 1983. — С. 169—170.(недаступная спасылка)</li> <li>Nersessian N. J. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1016/0039-3681(84)90016-5">Aether/or: The creation of scientific concepts</a> // Studies in History and Philosophy of Science. — 1984. — Vol. 15. — P. 175—212.</li> <li>Kox A. J. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1007/BF00329981">Hendrik Antoon Lorentz, the ether, and the general theory of relativity</a> // Archive for History of Exact Sciences. — 1988. — Vol. 38. — P. 67—78.</li> <li>Illy J. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1007/BF00329868">Einstein teaches Lorentz, Lorentz teaches Einstein: Their collaboration in general relativity, 1913–1920</a> // Archive for History of Exact Sciences. — 1989. — Vol. 39. — P. 247—289.</li> <li>Kox A. J. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1080/00033799000200411">H. A. Lorentz’s contributions to kinetic gas theory</a> // Annals of Science. — 1990. — Vol. 47. — P. 591—606.</li> <li>Janssen M. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://netfiles.umn.edu/users/janss011/home%20page/HAL-GR.pdf">H. A. Lorentz’s Attempt to Give a Coordinate-Free Formulation of the General Theory of Relativity</a> // Studies in the History of General Relativity / ed. J. Eisenstaedt, A. J. Kox. — Boston: Birkhauser, 1992. — P. 344—363.(недаступная спасылка)</li> <li>Darrigol O. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jstor.org/stable/27757725">The Electron Theories of Larmor and Lorentz: A Comparative Study</a> // Historical Studies in the Physical and Biological Sciences. — 1994. — Vol. 24. — P. 265—336.</li> <li>Janssen M., Kox A. J. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-2830905876.html">Lorentz, Hendrik Antoon</a> // New Dictionary of Scientific Biography. — Charles Scribner's Sons, 2008. — Vol. 4. — P. 333—336.</li> <li>Kox A. J. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1007/s00407-012-0107-8">Hendrik Antoon Lorentz’s struggle with quantum theory</a> // Archive for History of Exact Sciences. — 2012. — Vol. 67. — P. 149—170.</li></ul> <dl><dt>Гісторыка-філасофскія дыскусіі</dt></dl> <ul><li>Zahar E. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1093/bjps/24.2.95">Why Did Einstein’s Programme Supersede Lorentz’s? (I)</a> // British Journal for the Philosophy of Science. — 1973. — Vol. 24. — P. 95—123.</li> <li>Zahar E. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1093/bjps/24.3.223">Why Did Einstein’s Programme Supersede Lorentz’s? (II)</a> // British Journal for the Philosophy of Science. — 1973. — Vol. 24. — P. 223—262.</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%BE%D0%BB_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%A4%D0%B5%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B5%D0%BD%D0%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Пол Карл Феерабенд (няма такой старонкі)">Feyerabend P.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1093/bjps/25.1.25">Zahar on Einstein</a> // British Journal for the Philosophy of Science. — 1974. — Vol. 25. — P. 25—28.</li> <li>Miller A.I. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1093/bjps/25.1.29">On Lorentz’s methodology</a> // British Journal for the Philosophy of Science. — 1974. — Vol. 25. — P. 29—45.</li> <li>Schaffner K. F. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1093/bjps/25.1.45">Einstein versus Lorentz: Research programmes and the logic of comparative theory evaluation</a> // British Journal for the Philosophy of Science. — 1974. — Vol. 25. — P. 45—78.</li> <li>Zahar E. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1093/bjps/29.1.49">Einstein’s debt to Lorentz: A reply to Feyerabend and Miller</a> // British Journal for the Philosophy of Science. — 1978. — Vol. 29. — P. 49—60.</li> <li>Brouwer W. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1119/1.11997">Einstein and Lorentz: The structure of a scientific revolution</a> // Americal Journal of Physics. — 1980. — Vol. 48. — P. 425—431.</li> <li>Nugayev R. M. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jstor.org/stable/187597">The History of Quantum Mechanics as a Decisive Argument Favoring Einstein over Lorentz</a> // Philosophy of Science. — 1985. — Vol. 52. — P. 44—63.</li> <li>Nersessian N. J. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1111/j.1600-0498.1986.tb00857.x">“Why wasn’t Lorentz Einstein?” An Examination of the Scientific Method of H. A. Lorentz</a> // Centaurus. — 1986. — Vol. 29. — P. 205—242.</li> <li>Janssen M. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1007/s000160200003">Reconsidering a Scientific Revolution: The Case of Einstein versus Lorentz</a> // Physics in Perspective. — 2002. — Vol. 4. — P. 421—446.</li> <li>Frisch M. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1016/j.shpsb.2005.07.002">Mechanisms, principles, and Lorentz’s cautious realism</a> // Studies in History and Philosophy of Modern Physics. — 2005. — Vol. 36. — P. 659—679.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Спасылкі">Спасылкі</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&veaction=edit&section=21" title="Правіць раздзел: Спасылкі" class="mw-editsection-visualeditor">правіць</a> | <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&action=edit&section=21" title="Правіць зыходнік раздзела: Спасылкі">правіць зыходнік</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%88%D1%87%D0%B0" title="Лагатып Вікісховішча"><img alt="Лагатып Вікісховішча" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="12" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a> На <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%88%D1%87%D0%B0" title="Вікісховішча">Вікісховішчы</a> ёсць медыяфайлы па тэме <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Hendrik_Antoon_Lorentz" class="extiw" title="commons:Category:Hendrik Antoon Lorentz">Хендрык Антон Лорэнц</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lorentz.leidenuniv.nl/IL-publications/Lorentz.html">Scientific publications of H.A. Lorentz</a> (англ.)(недаступная спасылка). Leiden University. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130524014424/http://www.lorentz.leidenuniv.nl/IL-publications/Lorentz.html">Архівавана</a> з першакрыніцы 24 мая 2013. Праверана 22 лістапада 2012.</li> <li>Kox A. J.. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lorentz.leidenuniv.nl/IL-publications/dissertations/lorentz.html">Ph.D. students of H.A. Lorentz: 1881–1921</a> (англ.)(недаступная спасылка). Leiden University. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120716211949/http://www.lorentz.leidenuniv.nl/IL-publications/dissertations/lorentz.html">Архівавана</a> з першакрыніцы 16 ліпеня 2012. Праверана 22 лістапада 2012.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1902/">Hendrik Lorentz</a> (англ.)(недаступная спасылка). Nobelprize.org. — Інфармацыя на сайце Нобелеўскага камітэта. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121220124145/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1902/">Архівавана</a> з першакрыніцы 20 снежня 2012. Праверана 22 лістапада 2012.</li> <li>O’Connor J. J., Robertson E. F.. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Lorentz.html">Hendrik Antoon Lorentz</a> (англ.)(недаступная спасылка). MacTutor Biography. University of St Andrews. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121021091626/http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Lorentz.html">Архівавана</a> з першакрыніцы 21 кастрычніка 2012. Праверана 22 лістапада 2012.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=105756">Hendrik Antoon Lorentz</a> (англ.)(недаступная спасылка). Mathematics Genealogy Project. — Вучні Лорэнца. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121124051640/http://genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=105756">Архівавана</a> з першакрыніцы 24 лістапада 2012. Праверана 22 лістапада 2012.</li> <li>Лоренц Хендрик Антон / Визгин В. П. // Т. 15. Ломбард — Мезитол. — М. : Советская энциклопедия, 1974. — (<a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F#Трэцяе_выданне" title="Вялікая савецкая энцыклапедыя">Большая советская энциклопедия</a> : [в 30 т.] / гл. ред. <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80_%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87_%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%9E" title="Аляксандр Міхайлавіч Прохараў">А. М. Прохоров</a>; 1969—1978). (руск.)</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-51139.ln-ru">Профіль Гендрыка (Хендрыка) Антона Лорэнца</a> на афіцыйным сайце <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Расійская акадэмія навук">РАН</a></li></ul> <div style="margin-top:2em"></div><div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r4785216">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox-image img{max-width:none!important}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Лаўрэаты_Нобелеўскай_прэміі_па_фізіцы_ў_1901—1925_гадах" data-name="Нобелеўская прэмія па фізіцы 1901—1925" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist hlist-items-nowrap collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD:%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BF%D0%B0_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%8B_1901%E2%80%941925" title="Прагляд гэтага шаблона"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a><div id="Лаўрэаты_Нобелеўскай_прэміі_па_фізіцы_ў_1901—1925_гадах" style="font-size:114%;margin:0 5em">Лаўрэаты <a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BF%D0%B0_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%8B" title="Нобелеўская прэмія па фізіцы">Нобелеўскай прэміі па фізіцы</a> ў 1901—1925 гадах</div></th></tr><tr><td class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC_%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%80%D0%B0%D0%B4_%D0%A0%D1%8D%D0%BD%D1%82%D0%B3%D0%B5%D0%BD" title="Вільгельм Конрад Рэнтген">Рэнтген</a> (1901)</li> <li><a class="mw-selflink selflink">Лорэнц</a> / <a href="/wiki/%D0%9F%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%80_%D0%97%D0%B5%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Пітэр Зееман">Зееман</a> (1902)</li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D1%83%D0%B0%D0%BD_%D0%90%D0%BD%D1%80%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BA%D0%B5%D1%80%D1%8D%D0%BB%D1%8C" title="Антуан Анры Бекерэль">Бекерэль</a> / <a href="/wiki/%D0%9F%E2%80%99%D0%B5%D1%80_%D0%9A%D1%8E%D1%80%D1%8B" title="П’ер Кюры">П. Кюры</a> / <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%A1%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F-%D0%9A%D1%8E%D1%80%D1%8B" title="Марыя Складоўская-Кюры">М. Кюры</a> (1903)</li> <li><a href="/wiki/%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%BD_%D0%A3%D1%96%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BC_%D0%A1%D1%82%D1%80%D1%8D%D1%82_(%D0%BB%D0%BE%D1%80%D0%B4_%D0%A0%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%B9)" title="Джон Уільям Стрэт (лорд Рэлей)">Рэлей</a> (1904)</li> <li><a href="/wiki/%D0%A4%D1%96%D0%BB%D1%96%D0%BF_%D0%AD%D0%B4%D1%83%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D1%84%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B4" title="Філіп Эдуард Антон фон Ленард">Ленард</a> (1905)</li> <li><a href="/wiki/%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%BD_%D0%A2%D0%BE%D0%BC%D1%81%D0%B0%D0%BD" title="Джозеф Джон Томсан">Томсан</a> (1906)</li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%82_%D0%90%D0%B1%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BC_%D0%9C%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%BD" title="Альберт Абрахам Майкельсан">Майкельсан</a> (1907)</li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B1%D1%80%D1%8B%D1%8D%D0%BB%D1%8C_%D0%9B%D1%96%D0%BF%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Габрыэль Ліпман">Ліпман</a> (1908)</li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D1%83%D0%BB%D1%8C%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%96" title="Гульельма Марконі">Марконі</a> / <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%A4%D0%B5%D1%80%D0%B4%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B4_%D0%91%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%BD" title="Карл Фердынанд Браўн">Браўн</a> (1909)</li> <li><a href="/wiki/%D0%AF%D0%BD_%D0%94%D1%8B%D0%B4%D1%8D%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%92%D0%B0%D0%BD-%D0%B4%D1%8D%D1%80-%D0%92%D0%B0%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%81" title="Ян Дыдэрык Ван-дэр-Ваальс">Ван-дэр-Ваальс</a> (1910)</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC_%D0%92%D1%96%D0%BD" title="Вільгельм Він">Він</a> (1911)</li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%BB%D1%8C%D1%81_%D0%93%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%9E_%D0%94%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD" title="Нільс Густаў Дален">Дален</a> (1912)</li> <li><a href="/wiki/%D0%A5%D0%B5%D0%B9%D0%BA%D0%B5_%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%B3-%D0%9E%D0%BD%D0%B5%D1%81" title="Хейке Камерлінг-Онес">Камерлінг-Онес</a> (1913)</li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81_%D1%84%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%B0%D1%9E%D1%8D" title="Макс фон Лаўэ">фон Лаўэ</a> (1914)</li> <li><a href="/wiki/%D0%A3%D1%96%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BC_%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%80%D1%8B_%D0%91%D1%80%D1%8D%D0%B3" title="Уільям Генры Брэг">У. Г. Брэг</a> / <a href="/wiki/%D0%A3%D1%96%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BC_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%81_%D0%91%D1%80%D1%8D%D0%B3" title="Уільям Лорэнс Брэг">У. Л. Брэг</a> (1915)</li> <li><a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B7_%D0%93%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%80_%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%BB%D0%B0" title="Чарлз Гловер Баркла">Баркла</a> (1917)</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%92%D1%8B%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8B" title="Выдатны артыкул"><img alt="✯" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Green_star_unboxed.svg/13px-Green_star_unboxed.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Green_star_unboxed.svg/20px-Green_star_unboxed.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Green_star_unboxed.svg/26px-Green_star_unboxed.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="518" /></a> <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%90%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8B_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Артыкул года"><img alt="✰" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0.svg/13px-%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0.svg.png" decoding="async" width="13" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0.svg/20px-%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0.svg/26px-%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D1%8F_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0.svg.png 2x" data-file-width="380" data-file-height="345" /></a><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81_%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%BA" title="Макс Планк">Планк</a> (1918)</li> <li><a href="/wiki/%D0%86%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D1%81_%D0%A8%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA" title="Іаганес Штарк">Штарк</a> (1919)</li> <li><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8C_%D0%AD%D0%B4%D1%83%D0%B0%D1%80_%D0%93%D1%96%D1%91%D0%BC" title="Шарль Эдуар Гіём">Гіём</a> (1920)</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%92%D1%8B%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8B" title="Выдатны артыкул"><img alt="✯" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Green_star_unboxed.svg/13px-Green_star_unboxed.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Green_star_unboxed.svg/20px-Green_star_unboxed.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Green_star_unboxed.svg/26px-Green_star_unboxed.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="518" /></a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%82_%D0%AD%D0%B9%D0%BD%D1%88%D1%82%D1%8D%D0%B9%D0%BD" title="Альберт Эйнштэйн">Эйнштэйн</a> (1921)</li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%BB%D1%8C%D1%81_%D0%91%D0%BE%D1%80" title="Нільс Бор">Н. Бор</a> (1922)</li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%82_%D0%AD%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%83%D1%81_%D0%9C%D1%96%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B5%D0%BD" title="Роберт Эндрус Мілікен">Мілікен</a> (1923)</li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D1%8D_%D0%93%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B3_%D0%A1%D1%96%D0%B3%D0%B1%D0%B0%D0%BD" title="Карл Манэ Георг Сігбан">Сігбан</a> (1924)</li> <li><a href="/wiki/%D0%94%D0%B6%D1%8D%D0%B9%D0%BC%D1%81_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BA" title="Джэймс Франк">Франк</a> / <a href="/wiki/%D0%93%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%9E_%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D1%96%D0%B3_%D0%93%D0%B5%D1%80%D1%86" title="Густаў Людвіг Герц">Герц</a> (1925)</li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD:%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BF%D0%B0_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%8B" title="Шаблон:Нобелеўская прэмія па фізіцы">Поўны пералік</a></li> <li>(1901—1925)</li> <li><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD:%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BF%D0%B0_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%8B_1926%E2%80%941950" title="Шаблон:Нобелеўская прэмія па фізіцы 1926—1950">(1926—1950)</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD:%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BF%D0%B0_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%8B_1951%E2%80%941975" title="Шаблон:Нобелеўская прэмія па фізіцы 1951—1975">(1951—1975)</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD:%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BF%D0%B0_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%8B_1976%E2%80%942000" title="Шаблон:Нобелеўская прэмія па фізіцы 1976—2000">(1976—2000)</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD:%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BF%D0%B0_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%8B_2001%E2%80%942025" title="Шаблон:Нобелеўская прэмія па фізіцы 2001—2025">(2001—2025)</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4785216"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-label="Навігацыйны шаблон" data-name="External links" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist toCollapsibleCount navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><div style="padding: 0px 18px 0px 0px; width: 100%;"><div style="float: left;"><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD:%D0%92%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D0%BF%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D1%96" title="Прагляд гэтага шаблона"><img alt="⚙️" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a> </div>  Тэматычныя сайты</div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=105756">Матэматычная генеалогія</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.zbmath.org/authors/?q=ai:lorentz.hendrik-antoon">zbMATH Open Database</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Lorentz.html">MacTutor History of Mathematics archive</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gutenberg.org/ebooks/author/3944">Project Gutenberg</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Слоўнікі і энцыклапедыі</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.enciclopedia.cat/enciclopedies/gran-enciclopedia-catalana/EC-GEC-0038519.xml">Вялікая каталанская</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.zgbk.com/ecph/words?SiteID=1&ID=129593">Вялікая кітайская</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/Hendrik_Antoon_Lorentz">Вялікая нарвежская</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://old.bigenc.ru/text/2158262">Вялікая расійская (старая версія)</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bigenc.ru/c/lorents-khendrik-anton-97be06">Вялікая расійская (навукова-адукацыйны партал)</a> · <a href="https://be.wikisource.org/wiki/ru:%D0%91%D0%A1%D0%AD1/%D0%9B%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%86,_%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%80%D0%B8%D1%85_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD" class="extiw" title="s:ru:БСЭ1/Лоренц, Генрих Антон">Вялікая савецкая (1 выд.)</a> · <a href="https://be.wikisource.org/wiki/ru:%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%9B%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%86,_%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD" class="extiw" title="s:ru:ЭСБЕ/Лоренц, Гендрик Антон">Бракгаўза і Эфрона</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.krugosvet.ru/enc/nauka_i_tehnika/fizika/LORENTS_HENDRIK_ANTON.html">Кругасвет</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.larousse.fr/encyclopedie/personnage/Hendrik_Antoon_Lorentz/130384">Ларуса</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.vle.lt/straipsnis/hendrik-antoon-lorentz">Універсальная літоўская энцыклапедыя</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/biography/Hendrik-Antoon-Lorentz">Britannica (онлайн)</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/lorentz-hendrik-antoon">Brockhaus</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="http://nndb.com/people/756/000091483">Notable Names Database</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.treccani.it/enciclopedia/hendrik-antoon-lorentz">Treccani</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/hendrik-antoon-lorentz/">Universalis</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Генеалогія і некрапалістыка</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=92172637">Find a Grave</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikitree.com/wiki/Lorentz-398">WikiTree</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.geni.com/profile/index/6000000000484584082">Geni.com</a></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r3748793">.mw-parser-output .ts-navbox-plaintitle{font-size:100%!important;margin:0 6em!important}</style></div><table class="nowraplinks authoritycontrol collapsible collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0;text-align: left;"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="Нарматыўны_кантроль" class="ts-navbox-plaintitle" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%9E%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8C" title="Нарматыўны кантроль">Нарматыўны кантроль</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%82%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D0%B1%D0%BB%D1%96%D1%8F%D1%82%D1%8D%D0%BA%D0%B0" title="Ватыканская апостальская бібліятэка">BAV</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/processed/BAV%7CADV10916862">ADV10916862</a> · BIBSYS: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ask.bibsys.no/ask/action/result?cmd=&kilde=biblio&cql=bs.autid+%3D+90112352&feltselect=bs.autid">90112352</a> · <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D0%B1%D0%BB%D1%96%D1%8F%D1%82%D1%8D%D0%BA%D0%B0_%D0%86%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%96" title="Нацыянальная бібліятэка Іспаніі">BNE</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX1340033">XX1340033</a> · <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D0%B1%D0%BB%D1%96%D1%8F%D1%82%D1%8D%D0%BA%D0%B0_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%96" title="Нацыянальная бібліятэка Францыі">BNF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb12245820n">12245820n</a> · BPN: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biografischportaal.nl/persoon/26511706">26511706</a> · CiNii: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ci.nii.ac.jp/author/DA00814690">DA00814690</a> · CONOR: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cobiss.si/scripts/cobiss?command=DISPLAY&base=CONOR&rid=188950371">188950371</a> · <a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/118780484">118780484</a> · GTAA: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.beeldengeluid.nl/gtaa/127351">127351</a> · ICCU: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://opac.sbn.it/opacsbn/opac/iccu/scheda_authority.jsp?bid=MILV051014">MILV051014</a> · ISNI: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://isni-url.oclc.nl/isni/0000000109121560">0000000109121560</a> · <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%BD%D1%83%D0%BC%D0%B0%D1%80_%D0%91%D1%96%D0%B1%D0%BB%D1%96%D1%8F%D1%82%D1%8D%D0%BA%D1%96_%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D1%80%D1%8D%D1%81%D0%B0" title="Кантрольны нумар Бібліятэкі Кангрэса">LCCN</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/n83239384">n83239384</a> · <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D0%B1%D0%BB%D1%96%D1%8F%D1%82%D1%8D%D0%BA%D0%B0_%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D1%96%D1%96" title="Нацыянальная парламенцкая бібліятэка Японіі">NDL</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00448030">00448030</a> · NKC: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/jn20021014005">jn20021014005</a> · NLA: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://nla.gov.au/anbd.aut-an35592939">35592939</a> · <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D0%B1%D0%BB%D1%96%D1%8F%D1%82%D1%8D%D0%BA%D0%B0_%D0%93%D1%80%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%96" title="Нацыянальная бібліятэка Грэцыі">NLG</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://nlg.okfn.gr/resource/authority/record240168">240168</a> · <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D0%B1%D0%BB%D1%96%D1%8F%D1%82%D1%8D%D0%BA%D0%B0_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D1%87%D1%8B" title="Нацыянальная бібліятэка Польшчы">NLP</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://mak.bn.org.pl/cgi-bin/KHW/makwww.exe?BM=01&IM=04&NU=01&WI=a0000001779075">a0000001779075</a> · <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D0%B1%D0%BB%D1%96%D1%8F%D1%82%D1%8D%D0%BA%D0%B0_%D0%97%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0" title="Нацыянальная і ўніверсітэцкая бібліятэка Заграба">NSK</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/processed/NSK%7C000050284">000050284</a> · NTA: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bibliotheken.nl/id/thes/p06936866X">06936866X</a> · NUKAT: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/processed/NUKAT%7Cn01011971">n01011971</a> · PTBNP: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/processed/PTBNP%7C99872">99872</a> · <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D0%B1%D0%BB%D1%96%D1%8F%D1%82%D1%8D%D0%BA%D0%B0_%D0%A8%D0%B2%D0%B5%D1%86%D1%8B%D1%96" title="Каралеўская бібліятэка Швецыі">LIBRIS</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://libris.kb.se/auth/235195">235195</a> · SUDOC: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.idref.fr/031196594">031196594</a> · <a href="/wiki/Virtual_International_Authority_File" title="Virtual International Authority File">VIAF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/68984502">68984502</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Узята з "<a dir="ltr" href="https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Хендрык_Антон_Лорэнц&oldid=4842783">https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Хендрык_Антон_Лорэнц&oldid=4842783</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:Categories" title="Адмысловае:Categories">Катэгорыі</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%8F_18_%D0%BB%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%BD%D1%8F" title="Катэгорыя:Нарадзіліся 18 ліпеня">Нарадзіліся 18 ліпеня</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%8F_%D1%9E_1853_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D0%B5" title="Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1853 годзе">Нарадзіліся ў 1853 годзе</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%8F_%D1%9E_%D0%90%D1%80%D0%BD%D0%B5%D0%BC%D0%B5" title="Катэгорыя:Нарадзіліся ў Арнеме">Нарадзіліся ў Арнеме</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%9F%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BB%D1%96_4_%D0%BB%D1%8E%D1%82%D0%B0%D0%B3%D0%B0" title="Катэгорыя:Памерлі 4 лютага">Памерлі 4 лютага</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%9F%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BB%D1%96_%D1%9E_1928_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D0%B5" title="Катэгорыя:Памерлі ў 1928 годзе">Памерлі ў 1928 годзе</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%9F%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BB%D1%96_%D1%9E_%D0%A5%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B5" title="Катэгорыя:Памерлі ў Харлеме">Памерлі ў Харлеме</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%9F%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%85" title="Катэгорыя:Пахаваныя ў Нідэрландах">Пахаваныя ў Нідэрландах</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A7%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8B_%D0%9B%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Катэгорыя:Члены Лонданскага каралеўскага таварыства">Члены Лонданскага каралеўскага таварыства</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A7%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8B_%D0%90%D0%9D_%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" title="Катэгорыя:Члены АН СССР">Члены АН СССР</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A7%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8B_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%96_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Катэгорыя:Члены Французскай акадэміі навук">Члены Французскай акадэміі навук</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A7%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8B_%D0%A8%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%96_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Катэгорыя:Члены Шведскай каралеўскай акадэміі навук">Члены Шведскай каралеўскай акадэміі навук</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A7%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8B_%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%96_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Катэгорыя:Члены Нідэрландскай каралеўскай акадэміі навук">Члены Нідэрландскай каралеўскай акадэміі навук</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A7%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8B_%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%96_%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0%D1%9E_%D1%96_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Катэгорыя:Члены Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук">Члены Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A7%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8B_%D0%A0%D0%90%D0%9D" title="Катэгорыя:Члены РАН">Члены РАН</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A7%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8B_%D0%9F%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%96_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Катэгорыя:Члены Прускай акадэміі навук">Члены Прускай акадэміі навук</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A7%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8B_%D0%91%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%96_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Катэгорыя:Члены Баварскай акадэміі навук">Члены Баварскай акадэміі навук</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A7%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8B_%D1%96_%D1%87%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8B-%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%8D%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%82%D1%8B_%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%96_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA_%D0%97%D0%A8%D0%90" title="Катэгорыя:Члены і члены-карэспандэнты Нацыянальнай акадэміі навук ЗША">Члены і члены-карэспандэнты Нацыянальнай акадэміі навук ЗША</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%9B%D0%B0%D1%9E%D1%80%D1%8D%D0%B0%D1%82%D1%8B_%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%BF%D1%80%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%96_%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BB%D0%B5_%D0%B0%D0%BB%D1%84%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%82%D0%B0" title="Катэгорыя:Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі паводле алфавіта">Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі паводле алфавіта</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%90%D1%81%D0%BE%D0%B1%D1%8B" title="Катэгорыя:Асобы">Асобы</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%92%D1%83%D1%87%D0%BE%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BB%D0%B5_%D0%B0%D0%BB%D1%84%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%82%D0%B0" title="Катэгорыя:Вучоныя паводле алфавіта">Вучоныя паводле алфавіта</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A4%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%9E" title="Катэгорыя:Фізікі Нідэрландаў">Фізікі Нідэрландаў</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A4%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BA%D1%96-%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%80%D1%8D%D1%82%D1%8B%D0%BA%D1%96_%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%9E" title="Катэгорыя:Фізікі-тэарэтыкі Нідэрландаў">Фізікі-тэарэтыкі Нідэрландаў</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A4%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BA%D1%96_XIX_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B4%D0%B7%D1%8F" title="Катэгорыя:Фізікі XIX стагоддзя">Фізікі XIX стагоддзя</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A4%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BA%D1%96_XX_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B4%D0%B7%D1%8F" title="Катэгорыя:Фізікі XX стагоддзя">Фізікі XX стагоддзя</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%9B%D0%B0%D1%9E%D1%80%D1%8D%D0%B0%D1%82%D1%8B_%D0%9D%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%BF%D1%80%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%96_%D0%BF%D0%B0_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%8B" title="Катэгорыя:Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі па фізіцы">Лаўрэаты Нобелеўскай прэміі па фізіцы</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%97%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%87%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8B_%D0%9B%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Катэгорыя:Замежныя члены Лонданскага каралеўскага таварыства">Замежныя члены Лонданскага каралеўскага таварыства</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A7%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8B_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%AD%D0%B4%D1%8B%D0%BD%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3%D0%B0" title="Катэгорыя:Члены Каралеўскага таварыства Эдынбурга">Члены Каралеўскага таварыства Эдынбурга</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A7%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8B-%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%8D%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%82%D1%8B_%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D1%82-%D0%9F%D0%B5%D1%86%D1%8F%D1%80%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%96_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA" title="Катэгорыя:Члены-карэспандэнты Санкт-Пецярбургскай акадэміі навук">Члены-карэспандэнты Санкт-Пецярбургскай акадэміі навук</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A7%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8B-%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%8D%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%82%D1%8B_%D0%A0%D0%90%D0%9D_(1917%E2%80%941925)" title="Катэгорыя:Члены-карэспандэнты РАН (1917—1925)">Члены-карэспандэнты РАН (1917—1925)</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A7%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8B-%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%8D%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%82%D1%8B_%D0%90%D0%9D_%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" title="Катэгорыя:Члены-карэспандэнты АН СССР">Члены-карэспандэнты АН СССР</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%93%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D1%8F_%D1%87%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8B_%D0%90%D0%9D_%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" title="Катэгорыя:Ганаровыя члены АН СССР">Ганаровыя члены АН СССР</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A3%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D1%91%D0%BC_%D0%9A%D0%BE%D0%BF%D0%BB%D1%96" title="Катэгорыя:Узнагароджаныя медалём Коплі">Узнагароджаныя медалём Коплі</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%9A%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%80%D1%8B_%D0%BE%D1%80%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D0%B0_%D0%93%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D1%96%D1%91%D0%BD%D0%B0" title="Катэгорыя:Кавалеры ордэна Ганаровага легіёна">Кавалеры ордэна Ганаровага легіёна</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Схаваныя катэгорыі: <ul><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D1%96,_%D1%8F%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D1%9E%D0%B6%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%86%D1%8C_%D0%BF%D0%B0%D1%88%D1%8B%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%BD%D0%B5_JsonConfig" title="Катэгорыя:Старонкі, якія ўжываюць пашырэнне JsonConfig">Старонкі, якія ўжываюць пашырэнне JsonConfig</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%90%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8B_%D0%B7_%D0%BA%D1%80%D1%8B%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%B0%D0%BC%D1%96_%D0%B7_%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%85" title="Катэгорыя:Вікіпедыя:Артыкулы з крыніцамі з Вікіданых">Вікіпедыя:Артыкулы з крыніцамі з Вікіданых</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%90%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8B_%D1%81%D0%B0_%D1%81%D0%BF%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D1%96_%D0%BD%D0%B0_%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%8B_%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B1%D0%B5%D0%B7_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%BF%D1%96%D1%81%D1%83" title="Катэгорыя:Вікіпедыя:Артыкулы са спасылкамі на элементы Вікіданых без беларускага подпісу">Вікіпедыя:Артыкулы са спасылкамі на элементы Вікіданых без беларускага подпісу</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%90%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8B_%D0%B7_%D1%80%D1%83%D1%87%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%B2%D1%96%D0%BA%D1%96%D1%84%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%B9_%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B0-%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D1%83_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%86%D1%8B" title="Катэгорыя:Вікіпедыя:Артыкулы з ручной вікіфікацыяй альма-матар у картцы">Вікіпедыя:Артыкулы з ручной вікіфікацыяй альма-матар у картцы</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%90%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8B_%D0%B7_%D0%BD%D0%B5%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%8B%D0%BC%D1%96_%D1%81%D0%BF%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D1%96" title="Катэгорыя:Вікіпедыя:Артыкулы з непрацоўнымі спасылкамі">Вікіпедыя:Артыкулы з непрацоўнымі спасылкамі</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Апошняе змяненне старонкі адбылося 14:41, 20 верасня 2024.</li> <li id="footer-info-copyright">Тэкст даступны на ўмовах <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.be">ліцэнзіі Creative Commons Attribution-ShareAlike</a>, у асобных выпадках могуць дзейнічаць дадатковыя ўмовы. Падрабязней гл. <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Умовы_выкарыстання">Умовы выкарыстання</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Палітыка прыватнасці</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%A8%D1%82%D0%BE_%D1%82%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F">Пра Вікіпедыю</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%90%D0%B4%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%B0%D0%B4_%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%96">Адмова ад адказнасці</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Распрацоўшчыкі</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/be.wikipedia.org">Статыстыка</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Заява пра cookie</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//be.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Мабільная версія</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6df7948d6c-l7gp2","wgBackendResponseTime":240,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"2.221","walltime":"3.083","ppvisitednodes":{"value":33609,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":302201,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":78496,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":25,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":59,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":71005,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":54,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 2676.967 1 -total"," 55.31% 1480.544 1 Шаблон:Вучоны"," 55.07% 1474.146 1 Шаблон:Картка"," 10.62% 284.246 70 Шаблон:Sfn"," 6.62% 177.219 32 Шаблон:Кніга"," 5.26% 140.698 1 Шаблон:Бібліяінфармацыя"," 5.03% 134.543 51 Шаблон:Артыкул"," 4.11% 110.092 1 Шаблон:Крыніцы"," 3.77% 100.914 9 Шаблон:Cite_web"," 3.27% 87.508 1 Шаблон:Картка/імя"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"1.438","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":14396866,"limit":52428800},"limitreport-logs":"Custom label provided for Q83552\nv: «А. М. Прохорова»: have «I. O. Fa» match\nCustom label provided for Q83552\nv: «А. М. Прохорова»: have «I. O. Fa» match\nGot title of Q34370 from label: «Rotterdam»\nGot title of Q10954218 from label: «Nijgh \u0026 Van Ditmar»\nCustom label provided for Q83552\nv: «А. М. Прохорова»: have «I. O. Fa» match\nGot title of Q34370 from label: «Rotterdam»\nGot title of Q10954218 from label: «Nijgh \u0026 Van Ditmar»\nLoaded datatype wikibase-item of P184 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P802 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nstatement, value: P31{Q378427}\nstatement, value: P31{Q5257307}\nfilterByStatement, filter value before replacing: P31{Q378427}\nfilterByStatement, filter value: P31[Q378427]\nstatementValue: Q38104\nstatementValue: Q15056034\nstatementValue: Q28003\nstatementValue: Q285167\nstatementValue: Q3141777\nstatementValue: Q14906020\nstatementValue: Q1861904\nstatementValue: Q97556388\nstatementValue: Q43431094\nstatementValue: Q10855271\nstatementValue: Q1818405\nstatementValue: Q126418747\nfilterByStatement, filter value before replacing: P31{Q5257307}\nfilterByStatement, filter value: P31[Q5257307]\nstatementValue: Q38104\nstatementValue: Q15056034\nstatementValue: Q28003\nstatementValue: Q285167\nstatementValue: Q3141777\nstatementValue: Q14906020\nstatementValue: Q1861904\nstatementValue: Q97556388\nstatementValue: Q43431094\nstatementValue: Q10855271\nstatementValue: Q1818405\nstatementValue: Q126418747\nanchor_id_list = table#1 {\n [\"CITEREFBrouwer1980\"] = 1,\n [\"CITEREFDarrigol_(HSPBS)1994\"] = 1,\n [\"CITEREFDarrigol_(book)2000\"] = 1,\n [\"CITEREFFeyerabend1974\"] = 1,\n [\"CITEREFFrisch2005\"] = 1,\n [\"CITEREFHirosige1969\"] = 1,\n [\"CITEREFJ._J._O\u0026#039;Connor,_E._F._Robertson.\"] = 1,\n [\"CITEREFJanssen_(PP)2002\"] = 1,\n [\"CITEREFJanssen_(SHGR)1992\"] = 1,\n [\"CITEREFKox_(AHES1)1988\"] = 1,\n [\"CITEREFKox_(AHES2)2012\"] = 1,\n [\"CITEREFKox_(AS)1990\"] = 1,\n [\"CITEREFKox_A._J.\"] = 1,\n [\"CITEREFMcCormmach_(Dict)1973\"] = 1,\n [\"CITEREFMcCormmach_(HSPS)1970\"] = 1,\n [\"CITEREFMcCormmach_(Isis)1970\"] = 1,\n [\"CITEREFMiller1974\"] = 1,\n [\"CITEREFNersessian_(Cent)1986\"] = 1,\n [\"CITEREFNersessian_(SHPS)1984\"] = 1,\n [\"CITEREFNugayev1985\"] = 1,\n [\"CITEREFO’Connor_J._J.,_Robertson_E._F.\"] = 1,\n [\"CITEREFSchaffner_(AJP)1969\"] = 1,\n [\"CITEREFSchaffner_(BJPS)1974\"] = 1,\n [\"CITEREFZahar_(I)1973\"] = 1,\n [\"CITEREFZahar_(II)1973\"] = 1,\n [\"CITEREFZahar_(reply)1978\"] = 1,\n [\"CITEREFВСЭ1974\"] = 1,\n [\"CITEREFГолдберг1970\"] = 1,\n [\"CITEREFДе_Бройль1962\"] = 1,\n [\"CITEREFКляус_и_др.1974\"] = 1,\n [\"CITEREFУиттекер2001\"] = 1,\n [\"CITEREFФранкфурт1968\"] = 1,\n}\ntemplate_list = table#1 {\n [\"Cite web\"] = 9,\n [\"Commons\"] = 1,\n [\"DEFAULTSORT:Лорэнц Хендрык Антон\"] = 1,\n [\"Efn\"] = 4,\n [\"Lang-de\"] = 1,\n [\"Lang-en\"] = 1,\n [\"Lang-fr\"] = 1,\n [\"Lang-nl\"] = 7,\n [\"Notelist\"] = 1,\n [\"Oq\"] = 1,\n [\"Sfn\"] = 70,\n [\"^\"] = 1,\n [\"Артыкул\"] = 51,\n [\"Бібліяінфармацыя\"] = 1,\n [\"ВСЭ3\"] = 1,\n [\"Вучоны\"] = 1,\n [\"Канец утоенага блока\"] = 2,\n [\"Канец цытаты\"] = 2,\n [\"Кніга\"] = 32,\n [\"Крыніцы\"] = 1,\n [\"Не перакладзена 2\"] = 15,\n [\"Недаступная спасылка\"] = 2,\n [\"Нобелеўская прэмія/фізіка 1901-1925\"] = 1,\n [\"Нобелеўскі медаль\"] = 1,\n [\"Пачатак утоенага блока\"] = 2,\n [\"Пачатак цытаты\"] = 2,\n [\"Супрацоўнік РАН\"] = 1,\n [\"Цёзкі2\"] = 1,\n}\narticle_whitelist = table#1 {\n}\n","limitreport-profile":[["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getEntityStatements","300","20.5"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getEntity","240","16.4"],["recursiveClone \u003CmwInit.lua:45\u003E","240","16.4"],["?","160","11.0"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::callParserFunction","140","9.6"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getAllExpandedArguments","100","6.8"],["(for generator)","80","5.5"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::get","40","2.7"],["init \u003CМодуль:External_links/data\u003E","20","1.4"],["format","20","1.4"],["[others]","120","8.2"]]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-6b7f745dd4-5b2jv","timestamp":"20241125142248","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0425\u0435\u043d\u0434\u0440\u044b\u043a \u0410\u043d\u0442\u043e\u043d \u041b\u043e\u0440\u044d\u043d\u0446","url":"https:\/\/be.wikipedia.org\/wiki\/%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D0%BE%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q41688","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q41688","author":{"@type":"Organization","name":"\u0423\u0434\u0437\u0435\u043b\u044c\u043d\u0456\u043a\u0456 \u043f\u0440\u0430\u0435\u043a\u0442\u0430\u045e \u0412\u0456\u043a\u0456\u043c\u0435\u0434\u044b\u044f"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2010-11-25T10:56:15Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/2\/2d\/H_A_Lorentz_%28Nobel%29.jpg"}</script> </body> </html>