CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="vi" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Thục Hán – Wikipedia tiếng Việt</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )viwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"vi normal","wgMonthNames":["","tháng 1","tháng 2","tháng 3","tháng 4","tháng 5","tháng 6","tháng 7","tháng 8","tháng 9","tháng 10","tháng 11","tháng 12"],"wgRequestId":"8739623d-fb54-44d3-be97-5436464d58b6","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Thục_Hán","wgTitle":"Thục Hán","wgCurRevisionId":71936308,"wgRevisionId":71936308,"wgArticleId":108736,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Bài viết có chữ Hán phồn thể","Bài viết có văn bản tiếng Trung Quốc","Lỗi CS1: ngày tháng","Trang sử dụng hộp thông tin quốc gia có các tham số không rõ","Thục Hán","Cựu quốc gia trong lịch sử Trung Quốc","Cựu quốc gia châu Á","Triều đại Trung Quốc","Cựu quốc gia quân chủ","Lịch sử Tứ Xuyên"],"wgPageViewLanguage":"vi","wgPageContentLanguage":"vi", "wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Thục_Hán","wgRelevantArticleId":108736,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"vi","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"vi"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":50000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q320925","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"], "GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.charinsert-styles":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.did_you_mean","ext.gadget.ReferenceTooltips", "ext.gadget.AVIM","ext.gadget.AVIM_portlet","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.purgetab","ext.gadget.switcher","ext.gadget.AdvancedSiteNotices","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=vi&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=ext.gadget.charinsert-styles&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.6"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3e/%E4%B8%89%E5%9B%BD%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8C%BA%E5%88%92%28%E7%B9%81%29.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1237"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/%E4%B8%89%E5%9B%BD%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8C%BA%E5%88%92%28%E7%B9%81%29.png/800px-%E4%B8%89%E5%9B%BD%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8C%BA%E5%88%92%28%E7%B9%81%29.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="825"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/%E4%B8%89%E5%9B%BD%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8C%BA%E5%88%92%28%E7%B9%81%29.png/640px-%E4%B8%89%E5%9B%BD%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8C%BA%E5%88%92%28%E7%B9%81%29.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="660"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Thục Hán – Wikipedia tiếng Việt"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//vi.m.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Sửa đổi" href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (vi)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//vi.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.vi"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Nguồn cấp Atom của Wikipedia" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_g%E1%BA%A7n_%C4%91%C3%A2y&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Thục_Hán rootpage-Thục_Hán skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Bước tới nội dung</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Trang Web"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Trình đơn chính" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Trình đơn chính</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Trình đơn chính</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ẩn</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Điều hướng </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Trang_Ch%C3%ADnh" title="Xem trang chính [z]" accesskey="z"><span>Trang Chính</span></a></li><li id="n-wikipedia-featuredcontent" class="mw-list-item"><a href="/wiki/C%E1%BB%95ng_th%C3%B4ng_tin:N%E1%BB%99i_dung_ch%E1%BB%8Dn_l%E1%BB%8Dc"><span>Nội dung chọn lọc</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ng%E1%BA%ABu_nhi%C3%AAn" title="Xem trang ngẫu nhiên [x]" accesskey="x"><span>Bài viết ngẫu nhiên</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_g%E1%BA%A7n_%C4%91%C3%A2y" title="Danh sách thay đổi gần đây trong wiki [r]" accesskey="r"><span>Thay đổi gần đây</span></a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:B%C3%A1o_l%E1%BB%97i_b%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt"><span>Báo lỗi nội dung</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikipedia-interaction" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikipedia-interaction" > <div class="vector-menu-heading"> Tương tác </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-wikipedia-helppage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:S%C3%A1ch_h%C6%B0%E1%BB%9Bng_d%E1%BA%ABn"><span>Hướng dẫn</span></a></li><li id="n-aboutsite" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u"><span>Giới thiệu Wikipedia</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:C%E1%BB%99ng_%C4%91%E1%BB%93ng" title="Giới thiệu dự án, cách sử dụng và tìm kiếm thông tin ở đây"><span>Cộng đồng</span></a></li><li id="n-wikipedia-villagepump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn"><span>Thảo luận chung</span></a></li><li id="n-wikipedia-helpdesk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%C3%BAp_s%E1%BB%AD_d%E1%BB%A5ng_Wikipedia"><span>Giúp sử dụng</span></a></li><li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="//vi.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Liên_lạc"><span>Liên lạc</span></a></li><li id="n-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tr%C3%ACnh_t%E1%BA%A3i_l%C3%AAn_t%E1%BA%ADp_tin"><span>Tải lên tập tin</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Trang_Ch%C3%ADnh" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Bách khoa toàn thư mở" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-vi.svg" width="120" height="10" style="width: 7.5em; height: 0.625em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:T%C3%ACm_ki%E1%BA%BFm" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Tìm kiếm Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Tìm kiếm</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Tìm kiếm trên Wikipedia" aria-label="Tìm kiếm trên Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Tìm kiếm Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Đặc_biệt:Tìm_kiếm"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Tìm kiếm</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Công cụ cá nhân"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Giao diện"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Giao diện" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Giao diện</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=vi.wikipedia.org&uselang=vi" class=""><span>Quyên góp</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:M%E1%BB%9F_t%C3%A0i_kho%E1%BA%A3n&returnto=Th%E1%BB%A5c+H%C3%A1n" title="Bạn được khuyến khích mở tài khoản và đăng nhập; tuy nhiên, không bắt buộc phải có tài khoản" class=""><span>Tạo tài khoản</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C4%83ng_nh%E1%BA%ADp&returnto=Th%E1%BB%A5c+H%C3%A1n" title="Đăng nhập sẽ có lợi hơn, tuy nhiên không bắt buộc. [o]" accesskey="o" class=""><span>Đăng nhập</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Thêm tùy chọn" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Công cụ cá nhân" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Công cụ cá nhân</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Bảng chọn thành viên" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=vi.wikipedia.org&uselang=vi"><span>Quyên góp</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:M%E1%BB%9F_t%C3%A0i_kho%E1%BA%A3n&returnto=Th%E1%BB%A5c+H%C3%A1n" title="Bạn được khuyến khích mở tài khoản và đăng nhập; tuy nhiên, không bắt buộc phải có tài khoản"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Tạo tài khoản</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C4%83ng_nh%E1%BA%ADp&returnto=Th%E1%BB%A5c+H%C3%A1n" title="Đăng nhập sẽ có lợi hơn, tuy nhiên không bắt buộc. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Đăng nhập</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Trang dành cho người dùng chưa đăng nhập <a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u" aria-label="Tìm hiểu thêm về sửa đổi"><span>tìm hiểu thêm</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C3%B3ng_g%C3%B3p_c%E1%BB%A7a_t%C3%B4i" title="Danh sách các sửa đổi được thực hiện qua địa chỉ IP này [y]" accesskey="y"><span>Đóng góp</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_t%C3%B4i" title="Thảo luận với địa chỉ IP này [n]" accesskey="n"><span>Thảo luận cho địa chỉ IP này</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Trang Web"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Nội dung" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Nội dung</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ẩn</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Đầu</div> </a> </li> <li id="toc-Lịch_sử" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Lịch_sử"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Lịch sử</span> </div> </a> <ul id="toc-Lịch_sử-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chính_trị" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Chính_trị"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Chính trị</span> </div> </a> <ul id="toc-Chính_trị-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Quân_đội" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Quân_đội"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Quân đội</span> </div> </a> <ul id="toc-Quân_đội-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lãnh_thổ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Lãnh_thổ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Lãnh thổ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Lãnh_thổ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Hiện/ẩn mục Lãnh thổ</span> </button> <ul id="toc-Lãnh_thổ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Thu_phục_Kinh_Châu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Thu_phục_Kinh_Châu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Thu phục Kinh Châu</span> </div> </a> <ul id="toc-Thu_phục_Kinh_Châu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chiếm_cứ_Tây_Xuyên" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Chiếm_cứ_Tây_Xuyên"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Chiếm cứ Tây Xuyên</span> </div> </a> <ul id="toc-Chiếm_cứ_Tây_Xuyên-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tranh_đoạt_Đông_Xuyên" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tranh_đoạt_Đông_Xuyên"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Tranh đoạt Đông Xuyên</span> </div> </a> <ul id="toc-Tranh_đoạt_Đông_Xuyên-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chinh_phạt_Nam_Trung" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Chinh_phạt_Nam_Trung"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.4</span> <span>Chinh phạt Nam Trung</span> </div> </a> <ul id="toc-Chinh_phạt_Nam_Trung-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Kinh_tế" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kinh_tế"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Kinh tế</span> </div> </a> <ul id="toc-Kinh_tế-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dân_số" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Dân_số"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Dân số</span> </div> </a> <ul id="toc-Dân_số-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nhận_xét" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Nhận_xét"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Nhận xét</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Nhận_xét-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Hiện/ẩn mục Nhận xét</span> </button> <ul id="toc-Nhận_xét-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Tính_chính_thống" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tính_chính_thống"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Tính chính thống</span> </div> </a> <ul id="toc-Tính_chính_thống-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Được_lòng_nhân_dân" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Được_lòng_nhân_dân"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Được lòng nhân dân</span> </div> </a> <ul id="toc-Được_lòng_nhân_dân-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Danh_sách_hoàng_đế" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Danh_sách_hoàng_đế"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Danh sách hoàng đế</span> </div> </a> <ul id="toc-Danh_sách_hoàng_đế-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nhân_vật_quan_trọng" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Nhân_vật_quan_trọng"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Nhân vật quan trọng</span> </div> </a> <ul id="toc-Nhân_vật_quan_trọng-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Xem_thêm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Xem_thêm"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Xem thêm</span> </div> </a> <ul id="toc-Xem_thêm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tham_khảo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Tham_khảo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Tham khảo</span> </div> </a> <ul id="toc-Tham_khảo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Nội dung" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Đóng mở mục lục" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Đóng mở mục lục</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Thục Hán</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Xem bài viết trong ngôn ngữ khác. Bài có sẵn trong 45 ngôn ngữ" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-45" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">45 ngôn ngữ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%85%D9%84%D9%83%D8%A9_%D8%B4%D9%88_%D9%87%D8%A7%D9%86" title="مملكة شو هان – Tiếng Ả Rập" lang="ar" hreflang="ar" data-title="مملكة شو هان" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Tiếng Ả Rập" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eu_(%C3%A7arl%C4%B1q)" title="Şu (çarlıq) – Tiếng Azerbaijan" lang="az" hreflang="az" data-title="Şu (çarlıq)" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Tiếng Azerbaijan" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%88_(%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%84%DB%8C%D9%82)" title="شو (چارلیق) – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="شو (چارلیق)" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Shu_Han" title="Shu Han – Tiếng Indonesia" lang="id" hreflang="id" data-title="Shu Han" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Tiếng Indonesia" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Shu_Han" title="Shu Han – Tiếng Mã Lai" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Shu Han" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Tiếng Mã Lai" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Sio%CC%8Dk_H%C3%A0n" title="Sio̍k Hàn – Tiếng Mân Nam" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Sio̍k Hàn" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Tiếng Mân Nam" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%A8%D1%83" title="Царства Шу – Tiếng Belarus" lang="be" hreflang="be" data-title="Царства Шу" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Tiếng Belarus" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Shu_Han" title="Shu Han – Tiếng Breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Shu Han" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Tiếng Breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D1%83_%D0%A5%D0%B0%D0%BD" title="Шу Хан – Tiếng Bulgaria" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Шу Хан" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Tiếng Bulgaria" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Shu_Han" title="Shu Han – Tiếng Catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Shu Han" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Tiếng Catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Shu_Han" title="Shu Han – Tiếng Đức" lang="de" hreflang="de" data-title="Shu Han" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Tiếng Đức" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Shu_Han" title="Shu Han – Tiếng Anh" lang="en" hreflang="en" data-title="Shu Han" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Tiếng Anh" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Shu_(reino)" title="Shu (reino) – Tiếng Tây Ban Nha" lang="es" hreflang="es" data-title="Shu (reino)" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Tiếng Tây Ban Nha" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/%C5%9Cu" title="Ŝu – Tiếng Quốc Tế Ngữ" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Ŝu" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Tiếng Quốc Tế Ngữ" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D9%88" title="دودمان شو – Tiếng Ba Tư" lang="fa" hreflang="fa" data-title="دودمان شو" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Tiếng Ba Tư" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Royaume_de_Shu" title="Royaume de Shu – Tiếng Pháp" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Royaume de Shu" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Tiếng Pháp" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%BBk_Hon" title="Chûk Hon – Tiếng Khách Gia" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Chûk Hon" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Tiếng Khách Gia" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%B4%89%ED%95%9C" title="촉한 – Tiếng Hàn" lang="ko" hreflang="ko" data-title="촉한" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Tiếng Hàn" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%81_%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%A8_%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF_(%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9A%E0%A5%80%E0%A4%A8_%E0%A4%9A%E0%A5%80%E0%A4%A8)" title="शु हान राज्य (प्राचीन चीन) – Tiếng Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="शु हान राज्य (प्राचीन चीन)" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Tiếng Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Shu_Han" title="Shu Han – Tiếng Croatia" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Shu Han" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Tiếng Croatia" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Regno_Shu" title="Regno Shu – Tiếng Italy" lang="it" hreflang="it" data-title="Regno Shu" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Tiếng Italy" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/S%E1%B9%B3%CC%86k-h%C3%A1ng" title="Sṳ̆k-háng – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Sṳ̆k-háng" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D1%83_%D0%A5%D0%B0%D0%BD%D1%8C_%D1%83%D0%BB%D1%81" title="Шу Хань улс – Tiếng Mông Cổ" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Шу Хань улс" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Tiếng Mông Cổ" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9B%E1%80%BE%E1%80%AF%E1%80%9F%E1%80%94%E1%80%B7%E1%80%BA" title="ရှုဟန့် – Tiếng Miến Điện" lang="my" hreflang="my" data-title="ရှုဟန့်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Tiếng Miến Điện" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Koninkrijk_Shu" title="Koninkrijk Shu – Tiếng Hà Lan" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Koninkrijk Shu" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Tiếng Hà Lan" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E8%9C%80%E6%BC%A2" title="蜀漢 – Tiếng Nhật" lang="ja" hreflang="ja" data-title="蜀漢" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Tiếng Nhật" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Shu_Han" title="Shu Han – Tiếng Na Uy (Bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Shu Han" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Tiếng Na Uy (Bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B8%E0%A8%BC%E0%A9%81_%E0%A8%B9%E0%A8%BE%E0%A8%A8_%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%9C" title="ਸ਼ੁ ਹਾਨ ਰਾਜ – Tiếng Punjab" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਸ਼ੁ ਹਾਨ ਰਾਜ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Tiếng Punjab" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Shu_Han" title="Shu Han – Tiếng Ba Lan" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Shu Han" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Tiếng Ba Lan" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Reino_de_Shu" title="Reino de Shu – Tiếng Bồ Đào Nha" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Reino de Shu" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Tiếng Bồ Đào Nha" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Shu_Han" title="Shu Han – Tiếng Romania" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Shu Han" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Tiếng Romania" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D1%83_(%D1%86%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE)" title="Шу (царство) – Tiếng Nga" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Шу (царство)" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Tiếng Nga" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%82%E0%B7%94_%E0%B7%84%E0%B6%B1%E0%B7%8A" title="ෂු හන් – Tiếng Sinhala" lang="si" hreflang="si" data-title="ෂු හන්" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="Tiếng Sinhala" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/%C5%A0u_Han" title="Šu Han – Tiếng Slovenia" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Šu Han" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Tiếng Slovenia" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%88%D9%88_%DA%BE%D8%A7%D9%86" title="شوو ھان – Tiếng Kurd Miền Trung" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="شوو ھان" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Tiếng Kurd Miền Trung" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D1%83_%D0%A5%D0%B0%D0%BD" title="Шу Хан – Tiếng Serbia" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Шу Хан" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Tiếng Serbia" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Shu_Han" title="Shu Han – Tiếng Serbo-Croatia" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Shu Han" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Tiếng Serbo-Croatia" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Shu_Han_-kuningaskunta" title="Shu Han -kuningaskunta – Tiếng Phần Lan" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Shu Han -kuningaskunta" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Tiếng Phần Lan" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Shu_Han" title="Shu Han – Tiếng Thụy Điển" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Shu Han" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Tiếng Thụy Điển" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%88%E0%B9%8A%E0%B8%81%E0%B8%81%E0%B9%8A%E0%B8%81" title="จ๊กก๊ก – Tiếng Thái" lang="th" hreflang="th" data-title="จ๊กก๊ก" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Tiếng Thái" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Shu_Han" title="Shu Han – Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Shu Han" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%96%D1%8F_%D0%A8%D1%83" title="Династія Шу – Tiếng Ukraina" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Династія Шу" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Tiếng Ukraina" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%9C%80%E6%B1%89" title="蜀汉 – Tiếng Ngô" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="蜀汉" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Tiếng Ngô" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%BC%A2_(%E4%B8%89%E5%9C%8B)" title="漢 (三國) – Tiếng Quảng Đông" lang="yue" hreflang="yue" data-title="漢 (三國)" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Tiếng Quảng Đông" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%9C%80%E6%B1%89" title="蜀汉 – Tiếng Trung" lang="zh" hreflang="zh" data-title="蜀汉" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Tiếng Trung" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q320925#sitelinks-wikipedia" title="Sửa liên kết giữa ngôn ngữ" class="wbc-editpage">Sửa liên kết</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Không gian tên"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n" title="Xem bài viết [c]" accesskey="c"><span>Bài viết</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn:Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n" rel="discussion" title="Thảo luận về trang này [t]" accesskey="t"><span>Thảo luận</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Thay đổi biến thể ngôn ngữ" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Tiếng Việt</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Giao diện"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n"><span>Đọc</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit" title="Sửa đổi trang này [v]" accesskey="v"><span>Sửa đổi</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit" title="Sửa đổi mã nguồn của trang này [e]" accesskey="e"><span>Sửa mã nguồn</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=history" title="Các phiên bản cũ của trang này [h]" accesskey="h"><span>Xem lịch sử</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Công cụ trang"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Công cụ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Công cụ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Công cụ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ẩn</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Thêm tùy chọn" > <div class="vector-menu-heading"> Tác vụ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n"><span>Đọc</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit" title="Sửa đổi trang này [v]" accesskey="v"><span>Sửa đổi</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit" title="Sửa đổi mã nguồn của trang này [e]" accesskey="e"><span>Sửa mã nguồn</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=history"><span>Xem lịch sử</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Chung </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Li%C3%AAn_k%E1%BA%BFt_%C4%91%E1%BA%BFn_%C4%91%C3%A2y/Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n" title="Các trang liên kết đến đây [j]" accesskey="j"><span>Các liên kết đến đây</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_li%C3%AAn_quan/Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n" rel="nofollow" title="Thay đổi gần đây của các trang liên kết đến đây [k]" accesskey="k"><span>Thay đổi liên quan</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Trang_%C4%91%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t" title="Một danh sách chứa tất cả trang đặc biệt [q]" accesskey="q"><span>Trang đặc biệt</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&oldid=71936308" title="Liên kết thường trực đến phiên bản này của trang"><span>Liên kết thường trực</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=info" title="Thêm chi tiết về trang này"><span>Thông tin trang</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Tr%C3%ADch_d%E1%BA%ABn&page=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&id=71936308&wpFormIdentifier=titleform" title="Hướng dẫn cách trích dẫn trang này"><span>Trích dẫn trang này</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:UrlQ%C4%B1sald%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1&url=https%3A%2F%2Fvi.wikipedia.org%2Fwiki%2FTh%25E1%25BB%25A5c_H%25C3%25A1n"><span>Lấy URL ngắn gọn</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:QrKodu&url=https%3A%2F%2Fvi.wikipedia.org%2Fwiki%2FTh%25E1%25BB%25A5c_H%25C3%25A1n"><span>Tải mã QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> In và xuất </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:S%C3%A1ch&bookcmd=book_creator&referer=Th%E1%BB%A5c+H%C3%A1n"><span>Tạo một quyển sách</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:DownloadAsPdf&page=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=show-download-screen"><span>Tải dưới dạng PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&printable=yes" title="Bản để in ra của trang [p]" accesskey="p"><span>Bản để in ra</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Tại dự án khác </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Shu_Han" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q320925" title="Liên kết đến khoản mục kết nối trong kho dữ liệu [g]" accesskey="g"><span>Khoản mục Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Công cụ trang"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Giao diện"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Giao diện</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ẩn</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Bách khoa toàn thư mở Wikipedia</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="vi" dir="ltr"><table class="infobox" style="width:22em;font-size:88%;"><caption></caption> <tbody><tr> <th colspan="2" style="text-align:center;font-weight:bold;position: relative; padding: 12px; line-height: 1.1em; font-size: 135%; background-color:#E5E5E5; color:#000000;"> <div><span style="display:inline" class="fn org country-name">Thục Hán/Quý Hán</span></div> </th> </tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><div class="collapsible-list mw-collapsible mw-collapsed" style="text-align: left;"> <div style="line-height: 1.6em; font-weight: bold; text-align:center; font-weight:bold; background-color:#E5E5E5;"><div style="margin: 0 4em">Tên bản ngữ</div></div> <ul class="mw-collapsible-content" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0; line-height: inherit; list-style: none; margin-left: 0; padding-top:0.25em; font-weight:normal; word-break:break-all; text-align:center;"><li style="line-height: inherit; margin: 0">蜀漢/季漢</li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center">221–263</td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:%E4%B8%89%E5%9B%BD%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8C%BA%E5%88%92(%E7%B9%81).png" class="mw-file-description" title="Tam Quốc năm 226   Đông Ngô   Tào Ngụy   Thục Hán"><img alt="Tam Quốc năm 226   Đông Ngô   Tào Ngụy   Thục Hán" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/%E4%B8%89%E5%9B%BD%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8C%BA%E5%88%92%28%E7%B9%81%29.png/250px-%E4%B8%89%E5%9B%BD%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8C%BA%E5%88%92%28%E7%B9%81%29.png" decoding="async" width="250" height="258" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/%E4%B8%89%E5%9B%BD%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8C%BA%E5%88%92%28%E7%B9%81%29.png/375px-%E4%B8%89%E5%9B%BD%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8C%BA%E5%88%92%28%E7%B9%81%29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/%E4%B8%89%E5%9B%BD%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8C%BA%E5%88%92%28%E7%B9%81%29.png/500px-%E4%B8%89%E5%9B%BD%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8C%BA%E5%88%92%28%E7%B9%81%29.png 2x" data-file-width="935" data-file-height="964" /></a></span><div style="position:relative;top:0.3em;">Tam Quốc năm 226 <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r68144386">.mw-parser-output .legend{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .legend-color{display:inline-block;min-width:1.25em;height:1.25em;line-height:1.25;margin:1px 0;text-align:center;border:1px solid black;background-color:transparent;color:black}.mw-parser-output .legend-text{}</style><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#D27C89; color:black; -webkit-column-break-inside: avoid;"> </span> <a href="/wiki/%C4%90%C3%B4ng_Ng%C3%B4" title="Đông Ngô">Đông Ngô</a></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68144386"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#9DB684; color:black; -webkit-column-break-inside: avoid;"> </span> <a href="/wiki/T%C3%A0o_Ng%E1%BB%A5y" title="Tào Ngụy">Tào Ngụy</a></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68144386"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#D7A75D; color:black; -webkit-column-break-inside: avoid;"> </span> Thục Hán</div></div></td></tr><tr><th scope="row">Vị thế</th><td>Đế quốc</td></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/Th%E1%BB%A7_%C4%91%C3%B4" title="Thủ đô">Thủ đô</a></th><td><a href="/wiki/Th%C3%A0nh_%C4%90%C3%B4" title="Thành Đô">Thành Đô</a></td></tr><tr><th scope="row">Ngôn ngữ thông dụng</th><td><a href="/w/index.php?title=Ti%E1%BA%BFng_Ba_Th%E1%BB%A5c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tiếng Ba Thục (trang không tồn tại)">Tiếng Ba Thục</a></td></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/T%C3%B4n_gi%C3%A1o" title="Tôn giáo">Tôn giáo chính</a><div style="font-weight:normal;display:inline;"></div></th><td><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1o_gi%C3%A1o" title="Đạo giáo">Đạo giáo</a>, <a href="/wiki/Nho_gi%C3%A1o" title="Nho giáo">Khổng giáo</a>, <a href="/w/index.php?title=T%C3%B4n_gi%C3%A1o_d%C3%A2n_gian_Trung_Qu%E1%BB%91c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tôn giáo dân gian Trung Quốc (trang không tồn tại)">Tôn giáo dân gian Trung Quốc</a></td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center;padding:5px;text-align:center;background-color:#E5E5E5;">Chính trị</th></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/Ch%C3%ADnh_ph%E1%BB%A7" title="Chính phủ">Chính phủ</a></th><td><a href="/wiki/Qu%C3%A2n_ch%E1%BB%A7_chuy%C3%AAn_ch%E1%BA%BF" title="Quân chủ chuyên chế">quân chủ chuyên chế</a></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><a href="/wiki/Danh_s%C3%A1ch_vua_Trung_Qu%E1%BB%91c" class="mw-redirect" title="Danh sách vua Trung Quốc">Quân chủ</a></th><td> </td></tr><tr class="mergedrow"><td colspan="2" style="text-align:center"></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• 221–223 </div></th><td><a href="/wiki/L%C6%B0u_B%E1%BB%8B" title="Lưu Bị">Lưu Bị</a> (lập quốc)</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• 223–263 </div></th><td><a href="/wiki/L%C6%B0u_Thi%E1%BB%87n" title="Lưu Thiện">Lưu Thiện</a> (cuối cùng)</td></tr><tr style="display:none"><td colspan="2"> </td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><a href="/wiki/T%E1%BB%83_t%C6%B0%E1%BB%9Bng" title="Tể tướng">Thừa tướng</a></th><td> </td></tr><tr class="mergedrow"><td colspan="2" style="text-align:center"></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• 221–234 </div></th><td><a href="/wiki/Gia_C%C3%A1t_L%C6%B0%E1%BB%A3ng" title="Gia Cát Lượng">Gia Cát Lượng</a></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• 253–263 </div></th><td><a href="/wiki/Kh%C6%B0%C6%A1ng_Duy" title="Khương Duy">Khương Duy</a></td></tr><tr style="display:none"><td colspan="2"> </td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center;padding:5px;text-align:center;background-color:#E5E5E5;">Lịch sử</th></tr><tr><th scope="row">Thời kỳ</th><td><a href="/wiki/Tam_Qu%E1%BB%91c" title="Tam Quốc">Tam Quốc</a></td></tr><tr class="mergedrow"><td colspan="2" style="text-align:center"></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/wiki/L%C6%B0u_B%E1%BB%8B" title="Lưu Bị">Lưu Bị</a> xưng đế tại Thành Đô, Quý Hán kiến lập </div></th><td>221</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Th%E1%BB%A5c-Ng%E1%BB%A5y_(263-264)" class="mw-redirect" title="Chiến tranh Thục-Ngụy (263-264)">Chiến tranh Thục-Ngụy</a>, Quý Hán diệt vong </div></th><td>263</td></tr><tr style="display:none"><td colspan="2"> </td></tr><tr class="mergedtoprow"><th scope="row">Dân số</th><td> </td></tr><tr class="mergedrow"><td colspan="2" style="text-align:center"></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• 221<sup id="cite_ref-zou_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-zou-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </div></th><td>900,000</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• 263<sup id="cite_ref-zou_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-zou-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </div></th><td>1,082,000</td></tr><tr style="display:none"><td colspan="2"> </td></tr><tr class="mergedtoprow"><th colspan="2" style="text-align:center;padding:5px;text-align:center;background-color:#E5E5E5;">Kinh tế</th></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/%C4%90%C6%A1n_v%E1%BB%8B_ti%E1%BB%81n_t%E1%BB%87" class="mw-redirect" title="Đơn vị tiền tệ">Đơn vị tiền tệ</a></th><td><a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%93ng_xu" title="Đồng xu">Tiền xu</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;background-color:#E5E5E5;"> <table style="width:95%; background: transparent; text-align:center; margin:0 auto; display:inline-table;"> <tbody><tr> <td style="text-align:center; border:0; padding-bottom:0"><div id="before-after"></div> <b>Tiền thân</b></td> <td style="text-align:center;border:0; padding-bottom:0;"><b>Kế tục</b> </td></tr> <tr> <td style="vertical-align:top; text-align:center; border:0;"> <table style="width:100%; background: transparent; text-align:center; margin:0 auto; border:0;"> <tbody><tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/wiki/Nh%C3%A0_H%C3%A1n" title="Nhà Hán">Nhà Hán</a> </td></tr> </tbody></table> </td> <td style="vertical-align:top; text-align:center;border:0;"> <table style="width:92%; background:transparent; text-align:center; margin:0 auto; border:0;"> <tbody><tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:right;"><a href="/wiki/T%C3%A0o_Ng%E1%BB%A5y" title="Tào Ngụy">Tào Ngụy</a> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:right;"><a href="/wiki/Nh%C3%A0_T%E1%BA%A5n" title="Nhà Tấn">Nhà Tấn</a> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td></tr> </tbody></table> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr style="display:none"><td colspan="2"> </td></tr><tr><th scope="row">Hiện nay là một phần của</th><td><a href="/wiki/Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Trung Quốc">Trung Quốc</a><br /><a href="/wiki/Myanmar" title="Myanmar">Myanmar</a><br /><a href="/wiki/L%C3%A0o" title="Lào">Lào</a><br /><a href="/wiki/Vi%E1%BB%87t_Nam" title="Việt Nam">Việt Nam</a></td></tr></tbody></table> <table class="infobox" style="width:22em"><tbody><tr style="display:none;"><td colspan="2" style="text-align:center"></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;font-size: 125%; background-color: #b0c4de;">Thục Hán</td></tr><tr><th scope="row" style="font-weight:normal;"><a href="/wiki/Ch%E1%BB%AF_H%C3%A1n_ph%E1%BB%93n_th%E1%BB%83" title="Chữ Hán phồn thể">Phồn thể</a></th><td><span style="font-size: 1rem"><span lang="zh-Hant" title="Văn bản tiếng Trung Quốc">蜀漢</span></span></td></tr><tr><th scope="row" style="font-weight:normal;"><a href="/wiki/Ch%E1%BB%AF_H%C3%A1n_gi%E1%BA%A3n_th%E1%BB%83" title="Chữ Hán giản thể">Giản thể</a></th><td><span style="font-size: 1rem"><span lang="zh-Hans" title="Văn bản tiếng Trung Quốc">蜀汉</span></span></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><table class="collapsible collapsed" style="padding:0;border:none;margin:-3px;width:auto;min-width:100%;font-size:100%;clear:none;float:none;background-color:transparent"><tbody><tr><th colspan="2" style="padding:12px;text-align:center;vertical-align:middle;line-height:1.1em;font-size:135%;font-weight:bold;color:black;font-size: 100%; text-align: left; background-color: #f9ffbc;">Phiên âm</th></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center;padding:5px;background-color: #dcffc9;"><a href="/wiki/H%C3%A1n_ng%E1%BB%AF_ti%C3%AAu_chu%E1%BA%A9n" title="Hán ngữ tiêu chuẩn">Tiếng Hán tiêu chuẩn</a></th></tr><tr><th scope="row" style="font-weight:normal;"><a href="/wiki/B%C3%ADnh_%C3%A2m_H%C3%A1n_ng%E1%BB%AF" title="Bính âm Hán ngữ">Bính âm Hán ngữ</a></th><td>Shǔ Hàn</td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center;padding:5px;background-color: #dcffc9;"><a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Qu%E1%BA%A3ng_Ch%C3%A2u" title="Tiếng Quảng Châu">Tiếng Quảng Châu</a></th></tr><tr><th scope="row" style="font-weight:normal;"><a href="/wiki/Vi%E1%BB%87t_b%C3%ADnh" title="Việt bính">Việt bính</a></th><td>Suk6 Hon3</td></tr></tbody></table></td></tr><tr style="display:none"><td colspan="2"> </td></tr></tbody></table> <table class="vertical-navbox nowraplinks plainlist" style="float:right;clear:right;width:22.0em;margin:0 0 1.0em 1.0em;background:#f9f9f9;border:1px solid #aaa;padding:0.2em;border-spacing:0.4em 0;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;background:#FFEECC"><tbody><tr><td style="padding-top:0.4em;line-height:1.2em">Một phần của <a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Thể loại:Lịch sử Trung Quốc">loạt bài</a> về</td></tr><tr><th style="padding:0.2em 0.4em 0.2em;padding-top:0;font-size:145%;line-height:1.2em"><a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Lịch sử Trung Quốc">Lịch sử Trung Quốc</a></th></tr><tr><td style="padding:0.2em 0 0.4em"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><a href="/wiki/History_of_China" title="History of China"><img alt="Lịch sử Trung Quốc viết bằng triện thư và hành thư" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/%22History_of_China%22_for_template_heading.svg/200px-%22History_of_China%22_for_template_heading.svg.png" decoding="async" width="200" height="47" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/%22History_of_China%22_for_template_heading.svg/300px-%22History_of_China%22_for_template_heading.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/%22History_of_China%22_for_template_heading.svg/400px-%22History_of_China%22_for_template_heading.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="121" /></a></span></td></tr><tr><td class="hlist" style="padding:0.3em 0.4em 0.3em;font-weight:bold;border-top: 1px solid #aaa; border-bottom: 1px solid #aaa;"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Ni%C3%AAn_bi%E1%BB%83u_l%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Trung_Qu%E1%BB%91c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Niên biểu lịch sử Trung Quốc (trang không tồn tại)">Niên biểu</a></li> <li><a href="/wiki/Tri%E1%BB%81u_%C4%91%E1%BA%A1i_trong_l%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Triều đại trong lịch sử Trung Quốc">Triều đại</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_h%E1%BB%8Dc_Trung_Qu%E1%BB%91c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử học Trung Quốc (trang không tồn tại)">Lịch sử học</a></li></ul></td></tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;background:#FFE4B5;border-top: 1px solid #666;border-bottom: 1px solid #666"><center><a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Trung_Qu%E1%BB%91c#Những_nền_văn_minh_đầu_tiên_ở_Trung_Quốc" title="Lịch sử Trung Quốc">Tiền sử</a></center></div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;background: #f0faff; text-align: left"> <ul><li><b><a href="/w/index.php?title=Danh_s%C3%A1ch_c%C3%A1c_%C4%91%E1%BB%8Ba_%C4%91i%E1%BB%83m_th%E1%BB%9Di_k%E1%BB%B3_%C4%91%E1%BB%93_%C4%91%C3%A1_c%C5%A9_%E1%BB%9F_Trung_Qu%E1%BB%91c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Danh sách các địa điểm thời kỳ đồ đá cũ ở Trung Quốc (trang không tồn tại)">Thời đồ đá cũ</a></b></li></ul> <hr /> <ul><li><a href="/wiki/Danh_s%C3%A1ch_n%E1%BB%81n_v%C4%83n_h%C3%B3a_th%E1%BB%9Di_%C4%91%E1%BA%A1i_%C4%91%E1%BB%93_%C4%91%C3%A1_m%E1%BB%9Bi_Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Danh sách nền văn hóa thời đại đồ đá mới Trung Quốc">Thời đồ đá mới</a> <span class="nowrap">(<abbr title="khoảng">k.</abbr><span style="white-space:nowrap;"> 8500</span> – k.<span style="white-space:nowrap;"> 2000 TCN</span>)</span></li></ul> <dl><dd><b><a href="/w/index.php?title=V%C4%83n_minh_Ho%C3%A0ng_H%C3%A0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Văn minh Hoàng Hà (trang không tồn tại)">Văn minh Hoàng Hà</a></b>, <b><a href="/w/index.php?title=V%C4%83n_minh_Du%C6%A1ng_T%E1%BB%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Văn minh Duơng Tử (trang không tồn tại)">Duơng Tử</a></b> và <b><a href="/w/index.php?title=V%C4%83n_minh_Li%C3%AAu_H%C3%A0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Văn minh Liêu Hà (trang không tồn tại)">Liêu Hà</a></b></dd></dl></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;background:#FFE4B5;border-top: 1px solid #666;border-bottom: 1px solid #666"><center><a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Trung_Qu%E1%BB%91c#Vương_quốc" title="Lịch sử Trung Quốc">Cổ đại</a></center></div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;background: #eeffe8; text-align: left"> <ul><li><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_H%E1%BA%A1" title="Nhà Hạ">Hạ</a></b> <span class="nowrap">(k.<span style="white-space:nowrap;"> 2070</span> – k.<span style="white-space:nowrap;"> 1600 TCN</span>)</span></li></ul> <hr /> <ul><li><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_Th%C6%B0%C6%A1ng" title="Nhà Thương">Thương</a></b> <span class="nowrap">(k.<span style="white-space:nowrap;"> 1600</span> – k.<span style="white-space:nowrap;"> 1046 TCN</span>)</span></li></ul> <hr /> <ul><li><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_Chu" title="Nhà Chu">Chu</a></b> <span class="nowrap">(k.<span style="white-space:nowrap;"> 1046</span> – k.<span style="white-space:nowrap;"> 256 TCN</span>)</span></li></ul> <dl><dd><b><a href="/wiki/T%C3%A2y_Chu" class="mw-redirect" title="Tây Chu">Tây Chu</a></b> <span class="nowrap">(1046–771 TCN)</span></dd> <dd><b><a href="/wiki/%C4%90%C3%B4ng_Chu" class="mw-redirect" title="Đông Chu">Đông Chu</a></b> <span class="nowrap">(771–256 TCN)</span> <dl><dd><a href="/wiki/Xu%C3%A2n_Thu" title="Xuân Thu">Xuân Thu</a> <span class="nowrap">(k.<span style="white-space:nowrap;"> 770</span> – k.<span style="white-space:nowrap;"> 476 TCN</span>)</span></dd> <dd><a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_Qu%E1%BB%91c" title="Chiến Quốc">Chiến Quốc</a> <span class="nowrap">(475–221 TCN)</span></dd></dl></dd></dl></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;background:#FFE4B5;border-top: 1px solid #666;border-bottom: 1px solid #666"><center><a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Trung_Qu%E1%BB%91c#Thời_đế_quốc" title="Lịch sử Trung Quốc">Đế quốc</a></center></div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;background: #fffde9; text-align: left"><div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r70958518">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r70981351">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71573313">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox-image img{max-width:none!important}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .navbox{display:none!important}}</style></div><div role="navigation" aria-label="Navbox"><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd plainlist" style="width:100%;padding:0;background: #fffde9; text-align: left"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_T%E1%BA%A7n" title="Nhà Tần">Tần</a></b> <span class="nowrap">(221–207 TCN)</span></li></ul> <hr /> <ul><li><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_H%C3%A1n" title="Nhà Hán">Hán</a></b> <span class="nowrap">(206 TCN – 220)</span></li></ul> <dl><dd><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_H%C3%A1n#Tây_Hán" title="Nhà Hán">Tây Hán</a></b> <span class="nowrap">(206 TCN – 9)</span></dd> <dd><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%A2n" title="Nhà Tân">Tân</a></b> <span class="nowrap">(9–23)</span></dd> <dd><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_H%C3%A1n#Đông_Hán" title="Nhà Hán">Đông Hán</a></b> <span class="nowrap">(25–220)</span></dd></dl> <hr /> <ul><li><b><a href="/wiki/Tam_Qu%E1%BB%91c" title="Tam Quốc">Tam Quốc</a></b> <span class="nowrap">(220–280)</span></li></ul> <dl><dd><b><a href="/wiki/T%C3%A0o_Ng%E1%BB%A5y" title="Tào Ngụy">Ngụy</a></b>, <b><a class="mw-selflink selflink">Thục</a></b>, <b><a href="/wiki/%C4%90%C3%B4ng_Ng%C3%B4" title="Đông Ngô">Ngô</a></b></dd></dl> <hr /> <ul><li><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_T%E1%BA%A5n" title="Nhà Tấn">Tấn</a></b> <span class="nowrap">(266–420)</span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70981351"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r71573313"></div><div role="navigation" aria-label="Navbox"><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0;background: #fffde9; text-align: left"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd plainlist" style="width:100%;padding:0;background:transparent;color:inherit;"><div style="padding:0px;"><table cellspacing="0" class="navbox-columns-table" style="text-align:left;width:auto; margin-left:auto; margin-right:auto;"><tbody><tr style="vertical-align:top;"><td style="width:5em;">   </td><td style="padding:0px;;;;width:50%;"><div> <dl><dd><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_T%E1%BA%A5n#Tây_Tấn_(266-316)" title="Nhà Tấn">Tây Tấn </a></b> <span class="nowrap">(266–316)</span></dd> <dd><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_T%E1%BA%A5n#Đông_Tấn_(317-420)" title="Nhà Tấn">Đông Tấn</a></b> <span class="nowrap">(317–420)</span></dd></dl> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;;;;width:50%;"><div> <ul><li><br /></li> <li><br /></li> <li><b><a href="/wiki/Ng%C5%A9_H%E1%BB%93_th%E1%BA%ADp_l%E1%BB%A5c_qu%E1%BB%91c" title="Ngũ Hồ thập lục quốc">Ngũ Hồ<br />thập lục quốc</a></b> <span class="nowrap">(304–439)</span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div></td></tr></tbody></table></div> <hr /> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70981351"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r71573313"></div><div role="navigation" aria-label="Navbox"><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd plainlist" style="width:100%;padding:0;background: #fffde9; text-align: left"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><b><a href="/wiki/Nam%E2%80%93B%E1%BA%AFc_tri%E1%BB%81u_(Trung_Qu%E1%BB%91c)" title="Nam–Bắc triều (Trung Quốc)">Nam–Bắc triều</a></b> <span class="nowrap">(420–589)</span></li></ul> <hr /> <ul><li><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_T%C3%B9y" title="Nhà Tùy">Tùy</a></b> <span class="nowrap">(581–618)</span></li></ul> <hr /> <ul><li><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_%C4%90%C6%B0%E1%BB%9Dng" title="Nhà Đường">Đường</a></b> <span class="nowrap">(618–907)</span> <ul><li><dl><dd><a href="/wiki/V%C3%B5_Chu" title="Võ Chu">Võ Chu</a> <span class="nowrap">(690–705)</span></dd></dl></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <hr /> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70981351"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r71573313"></div><div role="navigation" aria-label="Navbox"><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0;background: #fffde9; text-align: left"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd plainlist" style="width:100%;padding:0;background:transparent;color:inherit;"><div style="padding:0px;"><table cellspacing="0" class="navbox-columns-table" style="text-align:left;width:auto; margin-left:auto; margin-right:auto;"><tbody><tr style="vertical-align:top;"><td style="width:5em;">   </td><td style="padding:0px;;;;width:50%;"><div> <ul><li><b><a href="/wiki/Ng%C5%A9_%C4%91%E1%BA%A1i_Th%E1%BA%ADp_qu%E1%BB%91c" title="Ngũ đại Thập quốc">Ngũ đại Thập quốc</a></b> <span class="nowrap">(907–979)</span></li></ul> <hr /> <ul><li><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_T%E1%BB%91ng" title="Nhà Tống">Tống</a></b> <span class="nowrap">(960–1279)</span></li></ul> <dl><dd><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_T%E1%BB%91ng#Bắc_Tống,_960–1127" title="Nhà Tống">Bắc Tống</a></b> <span class="nowrap">(960–1127)</span></dd> <dd><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_T%E1%BB%91ng#Nam_Tống,_1127–1279" title="Nhà Tống">Nam Tống</a></b> <span class="nowrap">(1127–1279)</span></dd></dl> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;;;;width:50%;"><div> <ul><li><br /></li> <li><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_Li%C3%AAu" title="Nhà Liêu">Liêu</a></b> <span class="nowrap">(916–1125)</span></li></ul> <dl><dd><a href="/wiki/T%C3%A2y_Li%C3%AAu" title="Tây Liêu">Tây Liêu</a> <span class="nowrap">(1124–1218)</span></dd></dl> <ul><li><b><a href="/wiki/T%C3%A2y_H%E1%BA%A1" title="Tây Hạ">Tây Hạ</a></b> <span class="nowrap">(1038–1227)</span></li> <li><br /></li> <li><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_Kim" title="Nhà Kim">Kim</a></b> <span class="nowrap">(1115–1234)</span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div></td></tr></tbody></table></div> <hr /> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70981351"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r71573313"></div><div role="navigation" aria-label="Navbox"><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd plainlist" style="width:100%;padding:0;background: #fffde9; text-align: left"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_Nguy%C3%AAn" title="Nhà Nguyên">Nguyên</a></b> <span class="nowrap">(1271–1368)</span></li></ul> <hr /> <ul><li><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_Minh" title="Nhà Minh">Minh</a></b> <span class="nowrap">(1368–1644)</span></li></ul> <hr /> <ul><li><b><a href="/wiki/Nh%C3%A0_Thanh" title="Nhà Thanh">Thanh</a></b> <span class="nowrap">(1644–1912)</span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;background:#FFE4B5;border-top: 1px solid #666;border-bottom: 1px solid #666"><center><a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Trung_Qu%E1%BB%91c#Trung_Quốc_hiện_đại" title="Lịch sử Trung Quốc">Hiện đại</a></center></div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center;background: #fff0f6; text-align: left"> <ul><li><b><a href="/wiki/Trung_Hoa_D%C3%A2n_Qu%E1%BB%91c_(1912%E2%80%931949)" title="Trung Hoa Dân Quốc (1912–1949)">Trung Hoa Dân Quốc</a></b> <span class="nowrap">(đại lục, 1912–1949)</span></li></ul> <hr /> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70981351"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r71573313"></div><div role="navigation" aria-label="Navbox"><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0;background: #fff0f6; text-align: left"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd plainlist" style="width:100%;padding:0;background:transparent;color:inherit;"><div style="padding:0px;"><table cellspacing="0" class="navbox-columns-table" style="text-align:left;width:auto; margin-left:auto; margin-right:auto;"><tbody><tr style="vertical-align:top;"><td style="width:5em;">   </td><td style="padding:0px;;;;width:50%;"><div> <ul><li><b><a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_Nh%C3%A2n_d%C3%A2n_Trung_Hoa" title="Lịch sử Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa">Cộng hòa<br />Nhân dân<br />Trung Hoa</a></b> <span class="nowrap">(1949–nay)</span></li></ul> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;;;;width:50%;"><div> <ul><li><b><a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Trung_Hoa_D%C3%A2n_Qu%E1%BB%91c" title="Lịch sử Trung Hoa Dân Quốc">Trung Hoa<br />Dân Quốc</a></b><br /><span class="nowrap">(Đài Loan,<br />1949–nay)</span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div></td></tr></tbody></table></div></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:left;background:#FFE4B5;border-top: 1px solid #666;border-bottom: 1px solid #666"><center>Liên quan</center></div><div class="NavContent hlist" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_h%E1%BB%8Dc_Trung_Qu%E1%BB%91c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử học Trung Quốc (trang không tồn tại)">Lịch sử học Trung Quốc</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=D%C3%B2ng_th%E1%BB%9Di_gian_l%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Trung_Qu%E1%BB%91c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dòng thời gian lịch sử Trung Quốc (trang không tồn tại)">Dòng thời gian lịch sử Trung Quốc</a></li> <li><a href="/wiki/Tri%E1%BB%81u_%C4%91%E1%BA%A1i_Trung_Qu%E1%BB%91c" class="mw-redirect" title="Triều đại Trung Quốc">Triều đại Trung Quốc</a></li> <li><a href="/wiki/Ng%C3%B4n_ng%E1%BB%AF_t%E1%BA%A1i_Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Ngôn ngữ tại Trung Quốc">Lịch sử ngôn ngữ</a></li> <li><a href="/wiki/Ngh%E1%BB%87_thu%E1%BA%ADt_Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Nghệ thuật Trung Quốc">Lịch sử nghệ thuật</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_kinh_t%E1%BA%BF_Trung_Qu%E1%BB%91c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử kinh tế Trung Quốc (trang không tồn tại)">Lịch sử kinh tế</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_gi%C3%A1o_d%E1%BB%A5c_Trung_Qu%E1%BB%91c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử giáo dục Trung Quốc (trang không tồn tại)">Lịch sử giáo dục</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_khoa_h%E1%BB%8Dc_v%C3%A0_c%C3%B4ng_ngh%E1%BB%87_Trung_Qu%E1%BB%91c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử khoa học và công nghệ Trung Quốc (trang không tồn tại)">Lịch sử khoa học và công nghệ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_ph%C3%A1p_l%C3%BD_Trung_Qu%E1%BB%91c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử pháp lý Trung Quốc (trang không tồn tại)">Lịch sử pháp lý</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_truy%E1%BB%81n_th%C3%B4ng_Trung_Qu%E1%BB%91c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử truyền thông Trung Quốc (trang không tồn tại)">Lịch sử truyền thông</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_qu%C3%A2n_s%E1%BB%B1_Trung_Qu%E1%BB%91c_(tr%C6%B0%E1%BB%9Bc_1911)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử quân sự Trung Quốc (trước 1911) (trang không tồn tại)">Lịch sử quân sự</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_h%E1%BA%A3i_qu%C3%A2n_Trung_Qu%E1%BB%91c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử hải quân Trung Quốc (trang không tồn tại)">Lịch sử hải quân</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ph%E1%BB%A5_n%E1%BB%AF_Trung_Qu%E1%BB%91c_th%E1%BB%9Di_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i_v%C3%A0_%C4%91%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Phụ nữ Trung Quốc thời cổ đại và đế quốc (trang không tồn tại)">Phụ nữ Trung Quốc thời cổ đại và đế quốc</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td style="text-align:right;font-size:115%;padding-top: 0.6em;"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-xem"><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Bản mẫu:Lịch sử Trung Quốc"><abbr title="Xem bản mẫu này">x</abbr></a></li><li class="nv-thảo luận"><a href="/wiki/Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Thảo luận Bản mẫu:Lịch sử Trung Quốc"><abbr title="Thảo luận bản mẫu này">t</abbr></a></li><li class="nv-sửa"><a class="external text" href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Trung_Qu%E1%BB%91c&action=edit"><abbr title="Sửa bản mẫu này">s</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <p><b>Quý Hán</b> (季漢; 221 — 263),<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> thường gọi là <b>Thục Hán</b> (蜀漢),<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> quốc hiệu chính thức là <b>Hán</b> (漢),<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, còn bị gọi theo nghĩa miệt thị là <b>Thục</b> (蜀),<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> là một trong ba quốc gia trong thời <a href="/wiki/Tam_Qu%E1%BB%91c" title="Tam Quốc">Tam Quốc</a> trong <a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Lịch sử Trung Quốc">lịch sử Trung Hoa</a>, thuộc vùng Tây Nam Trung Quốc (khu vực tỉnh <a href="/wiki/T%E1%BB%A9_Xuy%C3%AAn" title="Tứ Xuyên">Tứ Xuyên</a> ngày nay). Kinh đô <a href="/wiki/De_facto" title="De facto">trên thực tế</a> của nước Thục là <a href="/wiki/Th%C3%A0nh_%C4%90%C3%B4" title="Thành Đô">Thành Đô</a> (vùng phía bắc của nước Thục). Có một số sử gia gộp chung nhà Thục Hán vào nhà Hán, họ coi triều đình này là giai đoạn cuối của <a href="/wiki/Nh%C3%A0_H%C3%A1n" title="Nhà Hán">Nhà Hán</a> vì Hoàng đế Thục Hán <a href="/wiki/L%C6%B0u_B%E1%BB%8B" title="Lưu Bị">Lưu Bị</a> thuộc dòng dõi hoàng tộc. Hai nước còn lại thời Tam Quốc là <a href="/wiki/%C4%90%C3%B4ng_Ng%C3%B4" title="Đông Ngô">Đông Ngô</a> và <a href="/wiki/T%C3%A0o_Ng%E1%BB%A5y" title="Tào Ngụy">Tào Ngụy</a>. </p><p>Kể từ thời <a href="/wiki/Nh%C3%A0_%C4%90%C6%B0%E1%BB%9Dng" title="Nhà Đường">nhà Đường</a>, nhà Thục Hán được sử sách Trung Quốc coi là sự nối tiếp của <a href="/wiki/Nh%C3%A0_H%C3%A1n" title="Nhà Hán">nhà Hán</a>, là triều đại chính thống trong số 3 triều đại của thời Tam quốc, do vậy <a href="/wiki/L%C6%B0u_B%E1%BB%8B" title="Lưu Bị">Lưu Bị</a> – vua khai quốc của Thục Hán – là hoàng đế duy nhất trong thời Tam quốc được thờ tại <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_v%C6%B0%C6%A1ng_mi%E1%BA%BFu" class="mw-redirect" title="Đế vương miếu">Đế vương miếu</a> (các hoàng đế của <a href="/wiki/T%C3%A0o_Ng%E1%BB%A5y" title="Tào Ngụy">Tào Ngụy</a>, <a href="/wiki/%C4%90%C3%B4ng_Ng%C3%B4" title="Đông Ngô">Đông Ngô</a> không được thờ). Thời Tống, bộ sách <i><a href="/wiki/T%C6%B0_tr%E1%BB%8B_th%C3%B4ng_gi%C3%A1m" title="Tư trị thông giám">Tư trị thông giám</a></i> của Tư Mã Quang là bộ sử đầu tiên gọi chính quyền Thục Hán là Hán, tuy nhiên Tư Mã Quang lại lấy Tào Ngụy làm chính thống với lý do phi lý là "không khảo chứng được Lưu Bị có thuộc dòng dõi nhà Hán hay không".<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Lịch_sử"><span id="L.E1.BB.8Bch_s.E1.BB.AD"></span>Lịch sử</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit&section=1" title="Sửa đổi phần “Lịch sử”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit&section=1" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Lịch sử"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Khi triều đại nhà Hán suy yếu, Lưu Bị – một người thuộc dòng dõi hoàng tộc nhà Hán – đã tập hợp được nhiều tướng tài, cùng với sự giúp đỡ của <a href="/wiki/Gia_C%C3%A1t_L%C6%B0%E1%BB%A3ng" title="Gia Cát Lượng">Gia Cát Lượng</a>, đã bắt đầu kiểm soát được một phần yếu địa <a href="/wiki/Kinh_Ch%C3%A2u" title="Kinh Châu">Kinh Châu</a> rồi từ đó mở rộng ra vùng <a href="/wiki/Ba_Th%E1%BB%A5c" class="mw-redirect" title="Ba Thục">Ba Thục</a> và <a href="/wiki/H%C3%A1n_Trung" title="Hán Trung">Hán Trung</a>. Với những lãnh thổ này, Lưu Bị đã có vị thế khá vững chắc ở Trung Quốc lúc bấy giờ. Vào năm 219, <a href="/wiki/L%C3%A3_M%C3%B4ng" title="Lã Mông">Lã Mông</a>, một tướng kiệt xuất của Đông Ngô, đã tấn công và chiếm được phần Kinh Châu do Lưu Bị kiểm soát về cho <a href="/wiki/T%C3%B4n_Quy%E1%BB%81n" title="Tôn Quyền">Tôn Quyền</a>. Không những vậy, <a href="/wiki/Quan_V%C5%A9" title="Quan Vũ">Quan Vũ</a>, em kết nghĩa và cũng là dũng tướng của Lưu Bị, bị bắt và chém đầu. Sau khi <a href="/wiki/T%C3%A0o_Phi" title="Tào Phi">Tào Phi</a> truất ngôi <a href="/wiki/H%C3%A1n_Hi%E1%BA%BFn_%C4%90%E1%BA%BF" title="Hán Hiến Đế">Hán Hiến Đế</a> năm 220, Lưu Bị đã xưng đế, đặt quốc hiệu là Hán, các sách sử thời sau gọi là Thục Hán. </p><p>Năm 222, Lưu Bị soái lĩnh hơn 4 vạn quân cùng với sự trợ giúp của người man Ngũ Khê <a href="/wiki/Sa_Ma_Kha" title="Sa Ma Kha">Sa Ma Kha</a> tấn công Đông Ngô để lấy lại địa bàn chiến lược Kinh Châu và trả thù cho Quan Vũ. Tuy nhiên, do sai lầm chiến thuật nghiêm trọng, doanh trại của quân Hán bị <a href="/wiki/L%E1%BB%A5c_T%E1%BB%91n" title="Lục Tốn">Lục Tốn</a> đốt cháy và gần như toàn bộ số quân bị tiêu diệt tại <a href="/wiki/Tr%E1%BA%ADn_Di_L%C4%83ng" title="Trận Di Lăng">Di Lăng</a>. Lưu Bị thất trận, phải chạy về <a href="/wiki/B%E1%BA%A1ch_%C4%90%E1%BA%BF" title="Bạch Đế">thành Bạch Đế</a> và một năm sau ông mất ở đó. Kế tục ông là <a href="/wiki/L%C6%B0u_Thi%E1%BB%87n" title="Lưu Thiện">Lưu Thiện</a>. Thừa tướng <a href="/wiki/Gia_C%C3%A1t_L%C6%B0%E1%BB%A3ng" title="Gia Cát Lượng">Gia Cát Lượng</a> và đại tướng <a href="/wiki/L%C3%BD_Nghi%C3%AAm" title="Lý Nghiêm">Lý Nghiêm</a> được giao trọng trách phụ chính đại thần. </p><p>Thừa tướng Gia Cát Lượng, thay vì tấn công trả thù đã giảng hòa với Đông Ngô. Ông quyết định rằng Tào Ngụy mới là đối thủ chính, nên đã thực hiện nhiều đợt tấn công lên phía bắc nhưng đều không thành công. Cuối cùng, vào năm 234, Gia Cát Lượng qua đời trong đợt tấn công lần thứ 6 vào nước Ngụy. Người kế tục ông, <a href="/wiki/Kh%C6%B0%C6%A1ng_Duy" title="Khương Duy">Khương Duy</a> cũng đã thực hiện 9 chiến dịch lên phía bắc, nhưng lần nào cũng không thành công. Những đợt tấn công liên tiếp của Gia Cát Lượng góp phần củng cố sự đoàn kết trong nội bộ triều đình, đồng thời cũng gây ra nhiều thiệt hại cho chính quyền Ngụy. Tuy nhiên, đến giai đoạn Khương Duy nắm quyền, sự chênh lệch đã lộ rõ, nhiều cuộc tấn công không những bị chặn đứng mà bản thân quân đội Thục Hán còn chịu thiệt hại nặng nề (điều mà các lần tiến công của Gia Cát Lượng không hề gặp phải). Hơn nữa, Lưu Thiện, người nắm quyền sau khi đại tướng quân <a href="/wiki/Ph%C3%AD_Y" title="Phí Y">Phí Y</a> bị thích khách nước Ngụy ám sát, không quan tâm cải thiện đất nước, mà chỉ nghe lời phiểm nịnh của hoạn quan <a href="/wiki/Ho%C3%A0ng_H%E1%BA%A1o" title="Hoàng Hạo">Hoàng Hạo</a>, ăn chơi sa đọa, khiến chính quyền nước Thục ngày càng suy yếu. Dù vậy, dân số Thục Hán sau hơn 40 năm vẫn có sự tăng trưởng so với cuối thời Đông Hán, từ khoảng 0,9 triệu người vào năm 221 lên 1 triệu người năm 263.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Vào năm <a href="/wiki/263" title="263">263</a>, <a href="/wiki/T%C6%B0_M%C3%A3_Chi%C3%AAu" title="Tư Mã Chiêu">Tư Mã Chiêu</a> đã cho 3 đạo quân tấn công vào nước Thục. Cánh quân của tướng <a href="/wiki/Chung_H%E1%BB%99i" title="Chung Hội">Chung Hội</a> nhanh chóng chiếm được Hán Trung, nhưng sau đó bị quân đội dưới quyền các tướng Khương Duy, <a href="/wiki/Tr%C6%B0%C6%A1ng_D%E1%BB%B1c" title="Trương Dực">Trương Dực</a>, <a href="/wiki/Li%C3%AAu_H%C3%B3a" title="Liêu Hóa">Liêu Hóa</a>, <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%95ng_Quy%E1%BA%BFt" title="Đổng Quyết">Đổng Quyết</a> chặn đứng tại Kiếm Các. Tướng <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7ng_Ng%E1%BA%A3i" title="Đặng Ngải">Đặng Ngải</a> áp dụng chiến thuật bất ngờ, cho quân đội vòng qua đường núi Âm Bình. Quân đội nước Ngụy dưới quyền <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7ng_Ng%E1%BA%A3i" title="Đặng Ngải">Đặng Ngải</a> nhanh chóng đánh bất ngờ Miên Trúc và thẳng tiến đến Thành Đô. Hậu chủ Lưu Thiện lập tức đầu hàng. Nước Thục mất từ đó. </p><p>Sau đó, Khương Duy vẫn hi vọng khôi phục Thục Hán, bằng cách xúi giục Chung Hội nổi dậy chống lại Đặng Ngải và nước Ngụy. Tuy nhiên kế hoạch thất bại và cả ba tướng đều bị giết. Lưu Thiện được đưa đến thủ đô của nước Ngụy là <a href="/wiki/L%E1%BA%A1c_D%C6%B0%C6%A1ng" title="Lạc Dương">Lạc Dương</a> và được phong làm An Lạc công, sống cuộc đời còn lại một cách thanh bình. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Chính_trị"><span id="Ch.C3.ADnh_tr.E1.BB.8B"></span>Chính trị</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit&section=2" title="Sửa đổi phần “Chính trị”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit&section=2" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chính trị"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Nhà Thục có bộ luật <i>"Thục khoa"</i> được biên soạn bởi <a href="/wiki/Gia_C%C3%A1t_L%C6%B0%E1%BB%A3ng" title="Gia Cát Lượng">Gia Cát Lượng</a>, <a href="/wiki/Ph%C3%A1p_Ch%C3%ADnh" title="Pháp Chính">Pháp Chính</a>, <a href="/wiki/L%C6%B0u_Ba" title="Lưu Ba">Lưu Bá</a>, <a href="/wiki/L%C3%BD_Nghi%C3%AAm" title="Lý Nghiêm">Lý Diên</a> và <a href="/wiki/Y_T%E1%BB%8Bch_(Tam_Qu%E1%BB%91c)" title="Y Tịch (Tam Quốc)">Dịch Cát</a>. Sau đó <a href="/wiki/L%C6%B0u_B%E1%BB%8B" title="Lưu Bị">Lưu Bị</a> qua đời, <a href="/wiki/L%C6%B0u_Thi%E1%BB%87n" title="Lưu Thiện">Lưu Thiện</a> kế vị còn trẻ, hầu hết các quyết sách của ông đều do Gia Cát Lượng chỉ đạo. Lấy tư tưởng Pháp gia làm kim chỉ nam, Ông xây dựng Bát bổn, Thất giới, Lục sợ, Ngũ sợ trong triều đình, răn dạy các quan đại thần. </p><p>Sau khi Gia Cát Lượng qua đời, <a href="/wiki/T%C6%B0%E1%BB%9Fng_Uy%E1%BB%83n" title="Tưởng Uyển">Tưởng Uyển</a>, <a href="/wiki/Ph%C3%AD_Y" title="Phí Y">Phí Y</a>, <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%95ng_Do%C3%A3n" title="Đổng Doãn">Đổng Doãn</a>, v.v. đều tiếp tục chính sách của Gia Cát Lượng, sau này Lưu Thiện tin dùng tướng <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Chi" title="Trần Chi">Trần Chi</a> và thái giám <a href="/wiki/Ho%C3%A0ng_H%E1%BA%A1o" title="Hoàng Hạo">Hoàng Hạo</a>, đồng thời bắt đầu tin vào thuyết ma quỷ, thần thánh. Tuy nhiên, cho đến khi nhà Thục Hán sụp đổ, nền chính trị của đất nước vẫn được coi là trong sạch, với khoảng 40.000 quan lại. Một số học giả cho rằng sự sụp đổ của Thục Hán cũng một phần liên quan đến số lượng quan lại quá lớn.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Quân_đội"><span id="Qu.C3.A2n_.C4.91.E1.BB.99i"></span>Quân đội</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit&section=3" title="Sửa đổi phần “Quân đội”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit&section=3" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Quân đội"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Vào thời kỳ cai trị đỉnh cao của Lưu Bị (trước khi Kinh Châu bị mất), quân Thục Hán có khoảng 160.000 đến 200.000 người. Khi Thục Hán diệt vong, vẫn còn 102.000 lính tại ngũ. </p><p>Hầu hết các cuộc chiến của Thục đều nhằm chống lại <a href="/wiki/T%C3%A0o_Ng%E1%BB%A5y" title="Tào Ngụy">Tào Ngụy</a>, tiêu biểu nhất là <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Th%E1%BB%A5c_%E2%80%93_Ng%E1%BB%A5y_(228%E2%80%93234)" title="Chiến tranh Thục – Ngụy (228–234)">chiến dịch Bắc phạt của Gia Cát Lượng</a> giai đoạn đầu và <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Th%E1%BB%A5c-Ng%E1%BB%A5y_(247-262)" title="Chiến tranh Thục-Ngụy (247-262)">chiến dịch Bắc phạt của Khương Duy</a> giai đoạn sau. Tuy nhiên, cuộc Bắc phạt của Khương Duy đã gián tiếp gia tăng áp lực lên chính quyền Thục Hán, quốc lực ngày càng suy giảm, nhân dân mệt mỏi vì chiến tranh, dẫn đến thiếu hụt binh lính để bảo vệ các thành trì quan trọng của đất nước. </p><p>Tình hình nội bộ của Thục Hán yên bình hơn so với Ngô và Ngụy, ngoại trừ <a href="/wiki/Tr%E1%BA%ADn_Di_L%C4%83ng" title="Trận Di Lăng">Trận Di Lăng</a> và <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_d%E1%BB%8Bch_Nam_Trung" title="Chiến dịch Nam Trung">chiến dịch Nam chinh của Gia Cát Lượng</a>, rất ít nội chiến hoặc chiến dịch tiến công vào <a href="/wiki/%C4%90%C3%B4ng_Ng%C3%B4" title="Đông Ngô">Đông Ngô</a>. </p><p>Bạch Nhị quân (còn được gọi là Bạch Nhị binh) là đội quân đặc biệt tinh nhuệ của nhà Thục, đây cũng là đội hộ vệ phục vụ dưới trướng Lưu Bị. Gia Cát Lượng từng gọi lực lượng này <i>"đội quân thượng đẳng ở phía Tây".</i> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Lãnh_thổ"><span id="L.C3.A3nh_th.E1.BB.95"></span>Lãnh thổ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit&section=4" title="Sửa đổi phần “Lãnh thổ”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit&section=4" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Lãnh thổ"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:%E4%B8%89%E5%9C%8B%E6%99%82%E6%9C%9F%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8D%80%E5%8A%83%E5%9C%96.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/%E4%B8%89%E5%9C%8B%E6%99%82%E6%9C%9F%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8D%80%E5%8A%83%E5%9C%96.svg/480px-%E4%B8%89%E5%9C%8B%E6%99%82%E6%9C%9F%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8D%80%E5%8A%83%E5%9C%96.svg.png" decoding="async" width="480" height="368" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/%E4%B8%89%E5%9C%8B%E6%99%82%E6%9C%9F%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8D%80%E5%8A%83%E5%9C%96.svg/720px-%E4%B8%89%E5%9C%8B%E6%99%82%E6%9C%9F%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8D%80%E5%8A%83%E5%9C%96.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/%E4%B8%89%E5%9C%8B%E6%99%82%E6%9C%9F%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8D%80%E5%8A%83%E5%9C%96.svg/960px-%E4%B8%89%E5%9C%8B%E6%99%82%E6%9C%9F%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8D%80%E5%8A%83%E5%9C%96.svg.png 2x" data-file-width="778" data-file-height="596" /></a><figcaption>Bản đồ phân chia hành chính thời Tam Quốc, Lãnh thổ Thục Hán là lãnh thổ sau khi chiếm được Vũ Đô và Âm Bình</figcaption></figure> <p>Lãnh thổ nhà Thục Hán chủ yếu là vùng Ích Châu của nhà Hán, được chia thành 22 quận với 131 huyện. Tuy nhiên, cơ sở ban đầu của <a href="/wiki/L%C6%B0u_B%E1%BB%8B" title="Lưu Bị">Lưu Bị</a> là từ quận Giang Hạ thuộc Kinh Châu. Trong quá trình phát triển thế lực, Lưu Bị đã thu phục 4 quận Kinh Nam, đổi Giang Hạ lấy Nam quận, sau đó mới thu phục Ích Châu. Tuy phần lãnh thổ Kinh Châu về sau bị Đông Ngô chiếm mất, nhưng vùng Ích Châu đã phát triển thành cơ sở chính trị ổn định của nhà Thục Hán. Đến thời <a href="/wiki/L%C6%B0u_Thi%E1%BB%87n" title="Lưu Thiện">Lưu Thiện</a>, lãnh thổ Thục Hán được mở rộng một thời gian ngắn với các vùng đất chiếm được từ tay Tào Ngụy qua <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Th%E1%BB%A5c_%E2%80%93_Ng%E1%BB%A5y_(228%E2%80%93234)" title="Chiến tranh Thục – Ngụy (228–234)">các chiến dịch Bắc phạt</a> của <a href="/wiki/Gia_C%C3%A1t_L%C6%B0%E1%BB%A3ng" title="Gia Cát Lượng">Gia Cát Lượng</a>. Trước khi sụp đổ, nhà Thục có 1 châu và 22 quận. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Thu_phục_Kinh_Châu"><span id="Thu_ph.E1.BB.A5c_Kinh_Ch.C3.A2u"></span>Thu phục Kinh Châu</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit&section=5" title="Sửa đổi phần “Thu phục Kinh Châu”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit&section=5" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Thu phục Kinh Châu"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sau khi thoát được <a href="/wiki/Tr%E1%BA%ADn_Tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_B%E1%BA%A3n" title="Trận Trường Bản">sự truy kích của quân Tào ở Trường Bản</a>, Lưu Bị về nương nhờ <a href="/wiki/L%C6%B0u_K%E1%BB%B3" class="mw-redirect mw-disambig" title="Lưu Kỳ">Lưu Kỳ</a> ở quận Giang Hạ. Sau <a href="/wiki/Tr%E1%BA%ADn_X%C3%ADch_B%C3%ADch" title="Trận Xích Bích">trận Xích Bích</a> năm 208, trong khi <a href="/wiki/Tr%E1%BA%ADn_Giang_L%C4%83ng_(208%E2%80%93209)" title="Trận Giang Lăng (208–209)">quân Đông Ngô đang kịch chiến với quân Tào ở Giang Lăng</a>, Lưu Bị với danh nghĩa Lưu Kỳ đã thu phục 4 quận Nam Kinh Châu, vốn đã đầu hàng Tào Tháo trên danh nghĩa. Sau khi Lưu Kỳ qua đời vào năm 209, Lưu Bị trở thành lãnh chúa trên thực tế. Vùng lãnh thổ Kinh Châu do Lưu Bị kiểm soát trở thành địa bàn tranh chấp với Đông Ngô cho đến năm 220 thì bị Đông Ngô kiểm soát hoàn toàn. </p> <ul><li>Quận <a href="/w/index.php?title=Giang_H%E1%BA%A1_(qu%E1%BA%ADn)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Giang Hạ (quận) (trang không tồn tại)">Giang Hạ</a> (江夏; 208-210; nay thuộc <a href="/wiki/V%C5%A9_H%C3%A1n" title="Vũ Hán">Vũ Hán</a>, <a href="/wiki/H%E1%BB%93_B%E1%BA%AFc" title="Hồ Bắc">Hồ Bắc</a>): thành lập dưới thời <a href="/wiki/T%C3%A2y_H%C3%A1n" class="mw-redirect" title="Tây Hán">Tây Hán</a>. Năm 208, Lưu Bị thay mặt Lưu Kỳ cai quản một phần phía Nam Giang Hạ (phía Bắc đã bị Tào Tháo chiếm giữ, phía Đông nằm trong tay Đông Ngô), gồm 8 huyện Tây Lăng, Nam Tân, Cảnh Lăng, Ngạc huyện, Sa Tiện, Vân Đỗ, Hạ Trĩ, Chung Vũ. Năm 210, Lưu Bị thỏa thuận đổi phần Giang Hạ trong tay mình để lấy phần <a href="/wiki/Nam_(qu%E1%BA%ADn)" title="Nam (quận)">Nam quận</a> do Đông Ngô chiếm được.</li> <li>Quận <a href="/w/index.php?title=Tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_Sa_(qu%E1%BA%ADn)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trường Sa (quận) (trang không tồn tại)">Trường Sa</a> (長沙; 209-214; nay thuộc <a href="/wiki/Tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_Sa,_H%E1%BB%93_Nam" title="Trường Sa, Hồ Nam">Trường Sa</a>, <a href="/wiki/H%E1%BB%93_Nam" title="Hồ Nam">Hồ Nam</a>): thành lập dưới thời <a href="/wiki/Nh%C3%A0_T%E1%BA%A7n" title="Nhà Tần">nhà Tần</a>. Năm 209, Lưu Bị thu hàng Trường Sa, khi đó gồm 13 huyện là Lâm Tương, La huyện, Liên Đạo, Ích Dương, Hạ Tuấn, Du huyện, Linh huyện, Lễ Lăng, Tương Nam, Chiêu Lăng, Đồ Lăng, Dung Lăng và An thành. Năm 214, Đông Ngô bất ngờ tập kích 4 quận Kinh Nam, buộc Lưu Bị thừa nhận quyền cai trị của Tôn Quyền đối với Trường Sa và Quế Dương, 2 quận phía Đông sông Tương Thủy.</li> <li>Quận <a href="/w/index.php?title=Qu%E1%BA%BF_D%C6%B0%C6%A1ng_(qu%E1%BA%ADn)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quế Dương (quận) (trang không tồn tại)">Quế Dương</a> (桂阳; 209-214; nay thuộc <a href="/wiki/S%C3%A2m_Ch%C3%A2u" title="Sâm Châu">Sâm Châu</a>, <a href="/wiki/H%E1%BB%93_Nam" title="Hồ Nam">Hồ Nam</a>): thành lập dưới thời <a href="/wiki/T%C3%A2y_H%C3%A1n" class="mw-redirect" title="Tây Hán">Tây Hán</a>. Năm 209, Lưu Bị thu hàng Quế Dương, khi đó gồm 12 huyện và hầu quốc là Sâm huyện, Lâm Vũ, Tiện huyện, Nam Bình, Lỗi Dương, Quế Dương, Dương Sơn, Khúc Giang, Hàm Khuông, Trinh Dương, Âm Sơn và Hán Ninh. Năm 214, Đông Ngô bất ngờ tập kích 4 quận Kinh Nam, buộc Lưu Bị thừa nhận quyền cai trị của Tôn Quyền đối với Trường Sa và Quế Dương, 2 quận phía Đông sông Tương Thủy.</li> <li>Quận <a href="/w/index.php?title=Linh_L%C4%83ng_(qu%E1%BA%ADn)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Linh Lăng (quận) (trang không tồn tại)">Linh Lăng</a> (零陵; 209-214; nay thuộc <a href="/wiki/V%C4%A9nh_Ch%C3%A2u,_H%E1%BB%93_Nam" title="Vĩnh Châu, Hồ Nam">Vĩnh Châu</a> <a href="/wiki/H%E1%BB%93_Nam" title="Hồ Nam">Hồ Nam</a>): thành lập dưới thời <a href="/wiki/T%C3%A2y_H%C3%A1n" class="mw-redirect" title="Tây Hán">Tây Hán</a>, tách ra từ quận Quế Dương. Năm 209, Lưu Bị thu hàng Linh Lăng, khi đó gồm 11 huyện và hầu quốc là Linh Lăng, Tuyền Lăng, Linh Đạo, Dinh Đạo, Dinh Phố, Chung Vũ, Phu Di, Đô Lương, Thao Dương, Thủy An và Quan Dương. Năm 214, Đông Ngô bất ngờ tập kích 4 quận Kinh Nam, sau đó giao trả lại Linh Lăng cho Lưu Bị, lấy sông Tương Thủy làm ranh giới. Năm 219, Đông Ngô một lần nữa tập kích chiếm hoàn toàn lãnh thổ Kinh Châu do Thục Hán kiểm soát. Linh Lăng từ đây thuộc quyền kiểm soát của Đông Ngô.</li> <li>Quận <a href="/wiki/V%C5%A9_L%C4%83ng_(qu%E1%BA%ADn)" class="mw-redirect" title="Vũ Lăng (quận)">Vũ Lăng</a> (武陵; 209-219; nay thuộc <a href="/wiki/Th%C6%B0%E1%BB%9Dng_%C4%90%E1%BB%A9c" title="Thường Đức">Thường Đức</a>, <a href="/wiki/H%E1%BB%93_Nam" title="Hồ Nam">Hồ Nam</a>): thành lập dưới thời <a href="/wiki/T%C3%A2y_H%C3%A1n" class="mw-redirect" title="Tây Hán">Tây Hán</a>. Năm 209, Lưu Bị thu phục Vũ Lăng, khi đó gồm 11 huyện là Hán Thọ, Sàn Lăng, Lâm Nguyên, Nguyên Lăng, Thiền thành, Vô Dương, Thiên Lăng, Thần Dương, Dậu Dương, Linh Dương và Sung huyện. Năm 214, Đông Ngô bất ngờ tập kích 4 quận Kinh Nam, nhưng không chiếm được Vũ Lăng. Năm 219, Đông Ngô một lần nữa tập kích chiếm hoàn toàn lãnh thổ Kinh Châu do Thục Hán kiểm soát. Vũ Lăng từ đây thuộc quyền kiểm soát của Đông Ngô.</li> <li>Quận <a href="/wiki/Nam_(qu%E1%BA%ADn)" title="Nam (quận)">Nam</a> (南; 210-219; nay thuộc <a href="/wiki/Kinh_Ch%C3%A2u" title="Kinh Châu">Kinh Châu</a>, <a href="/wiki/H%E1%BB%93_B%E1%BA%AFc" title="Hồ Bắc">Hồ Bắc</a>): thành lập dưới thời <a href="/wiki/Nh%C3%A0_T%E1%BA%A7n" title="Nhà Tần">nhà Tần</a>. Năm 209, sau <a href="/wiki/Tr%E1%BA%ADn_Giang_L%C4%83ng_(208%E2%80%93209)" title="Trận Giang Lăng (208–209)">chiến dịch Giang Lăng</a>, Tôn Quyền chiếm được một phần Nam quận. Năm 210, Tôn Quyền và Lưu Bị đạt thoả thuận đổi phần Giang Hạ do Lưu Bị kiểm soát với phần Nam quận do Tôn Quyền kiểm soát. Sau khi tiếp nhận phần Nam quận, Lưu Bị đã tách 4 huyện Chi Giang, Di Lăng, Vu huyện và Tỷ Quy để thành lập quận Nghi Đô. Phần còn lại gồm các huyện là Giang Lăng, Lâm Thư, Hoa Dung, Nghi Thành, Biên huyện và Chu Lăng, thành lập quận Tương Dương, sau đổi lại thành Nam quận. Năm 219, Đông Ngô bất ngờ tập kích chiếm hoàn toàn lãnh thổ Kinh Châu do Thục Hán kiểm soát. Nam quận thuộc Thục Hán từ đây thuộc quyền kiểm soát của Đông Ngô.</li> <li>Quận <a href="/w/index.php?title=Nghi_%C4%90%C3%B4_(qu%E1%BA%ADn)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nghi Đô (quận) (trang không tồn tại)">Nghi Đô</a> (宜都; 210-219; nay thuộc <a href="/wiki/Nghi_X%C6%B0%C6%A1ng" title="Nghi Xương">Nghi Xương</a>, <a href="/wiki/H%E1%BB%93_B%E1%BA%AFc" title="Hồ Bắc">Hồ Bắc</a>): nguyên là một phần <a href="/wiki/Nam_(qu%E1%BA%ADn)" title="Nam (quận)">Nam quận</a> thời Hán mạt. Năm 209, sau <a href="/wiki/Tr%E1%BA%ADn_Giang_L%C4%83ng_(208%E2%80%93209)" title="Trận Giang Lăng (208–209)">chiến dịch Giang Lăng</a>, Tôn Quyền chiếm được một phần Nam quận từ tay Tào Tháo. Năm 210, Tôn Quyền và Lưu Bị đạt thỏa thuận đổi phần Giang Hạ do Lưu Bị kiểm soát với phần Nam quận do Tôn Quyền kiểm soát. Sau khi tiếp nhận, Lưu Bị đã cho tách một phần Nam quận để thành lập quận Nghi Đô, gồm 3 huyện là Di Đạo, Hận Sơn, Di Lăng. Năm 219, Đông Ngô bất ngờ tập kích chiếm hoàn toàn lãnh thổ Kinh Châu do Thục Hán kiểm soát. Nghi Đô từ đây thuộc quyền kiểm soát của Đông Ngô.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Chiếm_cứ_Tây_Xuyên"><span id="Chi.E1.BA.BFm_c.E1.BB.A9_T.C3.A2y_Xuy.C3.AAn"></span>Chiếm cứ Tây Xuyên</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit&section=6" title="Sửa đổi phần “Chiếm cứ Tây Xuyên”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit&section=6" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chiếm cứ Tây Xuyên"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Tây Xuyên vốn là một bộ phận của Ích Châu thời Hán mạt, vốn do quân phiệt <a href="/wiki/L%C6%B0u_Ch%C6%B0%C6%A1ng_(l%C3%A3nh_ch%C3%BAa)" title="Lưu Chương (lãnh chúa)">Lưu Chương</a> cai quản. Cuối năm 211, Lưu Bị tiến quân vào Tây Xuyên theo lời đề nghị của Lưu Chương giúp chống lại sự xâm lấn của quân phiệt <a href="/wiki/Tr%C6%B0%C6%A1ng_L%E1%BB%97" title="Trương Lỗ">Trương Lỗ</a> từ hướng Đông Xuyên. Tuy nhiên, chỉ 1 năm sau, hai bên trở mặt, Lưu Bị tiến hành <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_d%E1%BB%8Bch_T%C3%A2y_Xuy%C3%AAn" title="Chiến dịch Tây Xuyên">chiến dịch Tây Xuyên</a> và đến năm 214 đã chiếm được quyền kiểm soát toàn bộ Tây Xuyên. Nơi đây trở thành địa bàn cai trị chính của Thục Hán cho đến khi sụp đổ vào năm 263. </p> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Qu%E1%BA%ADn_Th%E1%BB%A5c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quận Thục (trang không tồn tại)">Quận Thục</a> được <a href="/wiki/Nh%C3%A0_T%E1%BA%A7n" title="Nhà Tần">nhà Tần</a> thành lập và có năm huyện: <dl><dd><a href="/wiki/Th%C3%A0nh_%C4%90%C3%B4" title="Thành Đô">Thành Đô</a> (thủ đô của Thục Hán), Tân Phàm, Giang Nguyên, <a href="/wiki/Cung_Lai" title="Cung Lai">Cung Lai</a> và <a href="/wiki/B%C3%AC_(huy%E1%BB%87n)" title="Bì (huyện)">Bì</a>.</dd></dl></li> <li>Quận Tử Đồng được thành lập bởi Lưu Bị ở Quảng Hán, gồm năm huyện: <dl><dd><a href="/wiki/T%E1%BB%AD_%C4%90%E1%BB%93ng" title="Tử Đồng">Tử Đồng</a>, <a href="/wiki/Ph%C3%B9_Th%C3%A0nh" title="Phù Thành">Phù</a>, Tân Phàm, <a href="/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_Nguy%C3%AAn,_T%E1%BB%A9_Xuy%C3%AAn" title="Quảng Nguyên, Tứ Xuyên">Quảng Nguyên</a>, Bạch Thủy.</dd></dl></li> <li><a href="/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_H%C3%A1n" title="Quảng Hán">Quận Quảng Hán</a> được thành lập từ thời Tây Hán, gồm 5 huyện: <dl><dd>Lạc, <a href="/wiki/Th%E1%BA%ADp_Ph%C6%B0%C6%A1ng" title="Thập Phương">Thập Phương</a>, <a href="/wiki/Mi%C3%AAn_Tr%C3%BAc" title="Miên Trúc">Miên Trúc</a>, Tân Đô, Dương Tuyền.</dd></dl></li> <li>Quận Đông Quảng Hán được thành lập vào thời Thục Hán, gồm bốn huyện: <dl><dd>Kỳ Tiên, Đức Dương, Ngũ Thành, <a href="/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_H%C3%A1n" title="Quảng Hán">Quảng Hán</a>.</dd></dl></li> <li>Quận Văn Sơn được thành lập vào thời Đông Hán, bao gồm 8 huyện: <dl><dd>Văn Sơn, Kiến Đế, Đô An, Vấn Xuyên, Bình Khang, Tàm Lăng, Quảng Nhu, Ba Mã (tỉnh Tứ Xuyên).</dd></dl></li> <li>Quận Ba do nhà Tần thành lập, <a href="/wiki/L%C6%B0u_Ch%C6%B0%C6%A1ng_(l%C3%A3nh_ch%C3%BAa)" title="Lưu Chương (lãnh chúa)">Lưu Chương</a> chia Ba Quân và thành lập huyện Vĩnh Ninh vào năm 201. Nhà Thục Hán giữ lại gồm huyện: <dl><dd><a href="/wiki/Du_Trung,_Tr%C3%B9ng_Kh%C3%A1nh" title="Du Trung, Trùng Khánh">Du Trung</a>, Điền Giang, Lâm Giang, Trực.</dd></dl></li> <li>Quận Ba Tây ban đầu được Lưu Chương thành lập vào năm 201 từ quận Ba, có bảy huyện: <dl><dd>Lang Trung, Tây Xung, Nam Sung, Hán Xương, Huyền Hán, An Hán và Đan Khúc.</dd></dl></li> <li>Quận Ba Đông, năm 216 nhà Đông Hán chia quận Ba và lập huyện Ba Đông, đến thời Thục Hán được đổi thành quận Ba Đông, có sáu huyện: <dl><dd>Cổ Lăng, Cù Nhẫn, Dương Cừ, Bắc Kinh, Hàm Đan, Ngô</dd></dl></li> <li>Quận Phù Lăng được thành lập vào năm 201, thời Đông Hán được chia thành Quận Ba, gồm năm quận. <dl><dd>Hán Phú, <a href="/wiki/Ph%C3%B9_L%C4%83ng" title="Phù Lăng">Phù Lăng</a>, Hàn Bình, Hàn Gia, <a href="/wiki/V%E1%BA%A1n_Ninh,_H%E1%BA%A3i_Nam" title="Vạn Ninh, Hải Nam">Vạn Ninh</a>.</dd></dl></li> <li>Quận Kiến Vệ được thành lập vào thời Tây Hán, gồm năm huyện: <dl><dd>Vũ Dương, Nam An, Bồ Đào, <a href="/wiki/T%C6%B0_Trung" title="Tư Trung">Tư Trung</a>, <a href="/wiki/Gi%E1%BA%A3n_D%C6%B0%C6%A1ng" title="Giản Dương">Giản Dương</a>.</dd></dl></li> <li>Quận Giang Dương, năm 221 nhà Thục Hán lập thành quận Kiến Vi, có ba huyện: <dl><dd>Giang Dương, Phúc, Hán An.</dd></dl></li> <li>Quận Hán Gia được thành lập vào thời Đông Hán, ban đầu là một nước chư hầu của Thục, năm 221 nhà Thục Hán đổi thành thành quận Hán Gia và gồm bốn huyện: <dl><dd>Hán Gia, <a href="/wiki/Thi%C3%AAn_To%C3%A0n" title="Thiên Toàn">Thiên Toàn</a>, Nghiêm Đáo và Yên Ngưu.</dd></dl></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tranh_đoạt_Đông_Xuyên"><span id="Tranh_.C4.91o.E1.BA.A1t_.C4.90.C3.B4ng_Xuy.C3.AAn"></span>Tranh đoạt Đông Xuyên</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit&section=7" title="Sửa đổi phần “Tranh đoạt Đông Xuyên”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit&section=7" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tranh đoạt Đông Xuyên"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Chiếm được sau khi tiến đánh <a href="/wiki/T%C3%A0o_Ng%E1%BB%A5y" title="Tào Ngụy">Tào Ngụy</a>, bao gồm: </p> <ul><li>Quận Hán Trung do <a href="/wiki/Nh%C3%A0_T%E1%BA%A7n" title="Nhà Tần">nhà Tần</a> thành lập, năm 219 Lưu Bị đánh bại <a href="/wiki/T%C3%A0o_Th%C3%A1o" title="Tào Tháo">Tào Tháo</a> trong <a href="/wiki/Tr%E1%BA%ADn_H%C3%A1n_Trung_(217%E2%80%93219)" title="Trận Hán Trung (217–219)">trận Hán Trung</a> và giành được năm huyện: <dl><dd>Nam Chính, Bảo Trung, Miên Dương, <a href="/wiki/Th%C3%A0nh_C%E1%BB%91" title="Thành Cố">Thành Cố</a>, Nam Hương.</dd></dl></li> <li>Quận Vũ Đô được thành lập từ thời <a href="/wiki/T%C3%A2y_H%C3%A1n" class="mw-redirect" title="Tây Hán">Tây Hán</a>, Gia Cát Lượng đã chiếm được vùng này từ tay Tào Ngụy <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Th%E1%BB%A5c_%E2%80%93_Ng%E1%BB%A5y_(228%E2%80%93234)" title="Chiến tranh Thục – Ngụy (228–234)">trong chuyến Bắc phạt lần thứ ba</a>, gồm sáu huyện: <dl><dd>Hạ Biên, Hà Trì, Cư, Vũ Đô, Cổ Đạo, Tiền Đảo.</dd></dl></li> <li>Quận Âm Bình được thành lập từ thời <a href="/wiki/%C4%90%C3%B4ng_H%C3%A1n" class="mw-redirect" title="Đông Hán">Đông Hán</a>, ban đầu có tên là nước Quảng Hán, đến thời Tào Ngụy được đổi thành quận Âm Bình. Gia Cát Lượng chiếm được vùng này từ tay Tào Ngụy trong cuộc Bắc phạt lần thứ ba và chia làm hai huyện: <dl><dd>Âm Bình, Bình Quang.</dd></dl></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Chinh_phạt_Nam_Trung"><span id="Chinh_ph.E1.BA.A1t_Nam_Trung"></span>Chinh phạt Nam Trung</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit&section=8" title="Sửa đổi phần “Chinh phạt Nam Trung”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit&section=8" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chinh phạt Nam Trung"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Three_Kingdoms.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Three_Kingdoms.png/480px-Three_Kingdoms.png" decoding="async" width="480" height="340" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Three_Kingdoms.png/720px-Three_Kingdoms.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Three_Kingdoms.png/960px-Three_Kingdoms.png 2x" data-file-width="1288" data-file-height="912" /></a><figcaption>Lãnh thổ của Thục Hán (màu hồng nhạt), tính đến năm 262</figcaption></figure> <ul><li>Quận Chiêu Dương được thành lập từ thời Đông Hán, ban đầu được gọi là Kiến Vê quốc, năm 221 nhà Thục đổi tên thành quận Chiêu Dương và gồm năm huyện: <dl><dd><a href="/wiki/Chi%C3%AAu_D%C6%B0%C6%A1ng" title="Chiêu Dương">Chiêu Dương</a>, Nam Quang, Hán Dương, Nam Xương, Đôn Lãng.</dd></dl></li> <li>Quận Việt Tây được thành lập vào thời Tây Hán và gồm 11 huyện: <dl><dd><a href="/wiki/H%E1%BB%99i_L%C3%BD" title="Hội Lý">Hội Lý</a>, Cung Đô, Ty Thủy, Định Bi, Thái Đăng, An Thượng, Tân Đảo, Tiền Giới, Tam Phùng, Túc Kỳ, Chấn.</dd></dl></li> <li>Quận Tang Kha được thành lập vào thời Tây Hán, gồm bảy huyện: <dl><dd>Thư Lan, Đàm Chí, Dạ Lang, Ô Liên, Phan, Bình Nghĩa, Quảng Đàn.</dd></dl></li> <li>Quận Vân Nam chiếm được sau <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_d%E1%BB%8Bch_Nam_Trung" title="Chiến dịch Nam Trung">chiến dịch Nam Trung</a>, được chia thành quận Kiến Ninh và quận Vĩnh Xương, gồm bảy huyện: <dl><dd>Vân Nam, Chí Đông, <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Di%C3%AAu" title="Đại Diêu">Đại Diêu</a>, Cổ Phúc, Tà Lũng, Lý Ngọc, Tuy Cửu</dd></dl></li> <li>Quận Hưng Cổ chiếm sau <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_d%E1%BB%8Bch_Nam_Trung" title="Chiến dịch Nam Trung">chiến dịch Nam Trung</a>, được chia thành quận Kiến Ninh và Tang Kha, với chín huyện: <dl><dd>Câu Đinh, Vạn Văn, Lâu Ngọa, Bí Cổ, Hàn Hưng, Tấn Thành, <a href="/wiki/T%C3%A2y_Phong,_Thi%E1%BA%BFt_L%C4%A9nh" title="Tây Phong, Thiết Lĩnh">Tây Phong</a>, Tây Thủy, Đa Phong.</dd></dl></li> <li>Quận Kiến Ninh được thành lập từ thời Tây Hán, ban đầu là quận Nghi Châu, được đổi thành quận Kiến Ninh sau <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_d%E1%BB%8Bch_Nam_Trung" title="Chiến dịch Nam Trung">chiến dịch Nam Trung</a> với 16 huyện: <dl><dd>Huyện Vị, Tồn Mã Ấp, Mẫu Đơn, Đồng Lại, Mục Ma, <a href="/wiki/Quan_%C4%90%E1%BB%99" title="Quan Độ">Quan Độ</a>, <a href="/wiki/An_Ninh,_C%C3%B4n_Minh" title="An Ninh, Côn Minh">An Ninh</a>, Tần Tang, Song Bách, Du Nguyên, Tú Vân, Điền Trì, Thông Lao, Thông Kinh, Thịnh Tú, Kiến Lĩnh.</dd></dl></li> <li>Quận Vĩnh Xương được thành lập từ thời Đông Hán, gồm bảy huyện: <dl><dd>Bưu Vi, <a href="/wiki/V%C4%A9nh_Th%E1%BB%8D,_H%C3%A0m_D%C6%B0%C6%A1ng" title="Vĩnh Thọ, Hàm Dương">Vĩnh Thọ</a>, Bì Tô, Nam Phúc, Tiên Đường, Ái Lao, <a href="/wiki/V%C4%A9nh_B%C3%ACnh,_%C4%90%E1%BA%A1i_L%C3%BD" title="Vĩnh Bình, Đại Lý">Vĩnh Bình</a>.</dd></dl></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kinh_tế"><span id="Kinh_t.E1.BA.BF"></span>Kinh tế</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit&section=9" title="Sửa đổi phần “Kinh tế”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit&section=9" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Kinh tế"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Năm 214 sau khi Lưu Bị vào Thục, vùng Ba Thục rơi vào tình trạng hỗn loạn về tài chính, <a href="/wiki/L%C6%B0u_Ba" title="Lưu Ba">Lưu Ba</a> đề xuất đúc đồng xu giá một trăm tiền<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> để cân bằng giá cả và giải quyết khủng hoảng. </p><p>Ngân sách của nhà Thục Hán bao gồm thuế đất; <a href="/wiki/Mu%E1%BB%91i_%C4%83n" title="Muối ăn">muối</a> và sắt cũng đem lại lợi nhuận rất lớn;<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> các cống vật bằng vàng, bạc, thuốc, <a href="/wiki/S%C6%A1n_m%C3%A0i" title="Sơn mài">sơn mài</a>, gia súc, ngựa chiến, thổ cẩm Thục và các vật phẩm khác, cống nạp từ Nam Trung giúp cho Thục có tiền chi tiêu quân sự, đất nước sung túc và cung cấp vật lực cho <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Th%E1%BB%A5c_%E2%80%93_Ng%E1%BB%A5y_(228%E2%80%93234)" title="Chiến tranh Thục – Ngụy (228–234)">các chiến dịch Bắc phạt của Gia Cát Lượng</a>. Mặt khác, khoản chi tiêu bao gồm tiền lương, quân nhu, bổng lộc, v.v. Khi Thục Hán sụp đổ, triều đình vẫn còn hai nghìn cân vàng và hai nghìn cân bạc. </p><p>Sau khi vào Thục, <a href="/wiki/L%C6%B0u_B%E1%BB%8B" title="Lưu Bị">Lưu Bị</a> đã tận dụng hệ thống thủy lợi <a href="/wiki/%C4%90%C3%B4_Giang_Y%E1%BB%83n" title="Đô Giang Yển">Đô Giang Yển</a> do Lý Băng khai mở thời <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_Qu%E1%BB%91c" title="Chiến Quốc">Chiến Quốc</a> để không ngừng tăng diện tích tưới tiêu đất canh tác. Gia Cát Lượng cũng cho xây dựng Đập Gia Cát dưới chân núi Pháp Bảo ở <a href="/wiki/B%E1%BA%A3o_S%C6%A1n,_V%C3%A2n_Nam" title="Bảo Sơn, Vân Nam">Bảo Sơn</a>.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Các đập nước bổ sung trên núi và sông đào được xây dựng ở Hán Trung, các bờ kè Cửu Lý được xây dựng lại ở Thành Đô.<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Mặc dù nước Thục không thiếu lương thực nhưng do hạn chế về mặt địa lý nên đường tiếp tế thường dài hơn so với Ngụy khi tiến hành chiến tranh với quân Ngụy. Trong <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Th%E1%BB%A5c_%E2%80%93_Ng%E1%BB%A5y_(228%E2%80%93234)" title="Chiến tranh Thục – Ngụy (228–234)">cuộc Bắc phạt lần thứ năm của Gia Cát Lượng</a>, ông từng đóng quân ở nước Ngụy chỉ để giải quyết vấn đề vận chuyển ngũ cốc. Khi thời <a href="/wiki/Kh%C6%B0%C6%A1ng_Duy" title="Khương Duy">Khương Duy</a>, ông cũng cho trồng lúa mì ở <a href="/wiki/%C4%90i%E1%BB%87t_B%E1%BB%99" title="Điệt Bộ">Điệt Bộ</a>, nhưng mục đích chính là tránh xa ảnh hưởng của thế lực <a href="/wiki/Ho%C3%A0ng_H%E1%BA%A1o" title="Hoàng Hạo">Hoàng Hạo</a>. Khi nhà Thục Hán sụp đổ, triều đình vẫn còn hơn 400.000 ha lúa. </p><p>Trong thời <a href="/wiki/Tam_Qu%E1%BB%91c" title="Tam Quốc">Tam Quốc</a>, nhà Thục Hán phát triển nhất về nghề dệt lụa, lấy huyện Thục làm trung tâm sản xuất, được gọi là <i>"Thổ cẩm Thục"</i>. Triều đình cho lập các chức quan chuyên biệt để sản xuất thổ cẩm,<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ngay cả nguồn tài chính cho Bắc phạt của Gia Cát Lượng cũng phụ thuộc rất nhiều vào mặt hàng này,<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ngoài ra thổ cẩm còn chủ yếu được sử dụng làm quà ngoại giao và dùng khi ban phát bổng lộc. Vào thời điểm sụp đổ, triều đình có 200.000 mảnh gấm, cai và lụa trong kho. Muối giếng cũng là đặc sản và là một trong những ngành sản xuất quan trọng của Thục Hán. Thời Tam Quốc, thương mại không được phát triển mạnh. Nguyên nhân xuất phát từ thứ nhất, do sản xuất giảm sút nên người dân ít có xu hướng trao đổi hàng hóa, thứ hai do tiền kim loại chưa được lưu thông, thứ ba do tình hình chia cắt ly khai nên thương nhân không thể đi xa. Trong đó, Ngụy, Hán không giao thương do tình trạng thù địch; thương mại Đông Ngô phát triển rộng rãi; còn Thục Hán ít giao thương với các vùng khác vì nằm ở phía Tây Nam. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Dân_số"><span id="D.C3.A2n_s.E1.BB.91"></span>Dân số</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit&section=10" title="Sửa đổi phần “Dân số”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit&section=10" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Dân số"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Vào thời hoàng kim, nhà Thục Hán có hơn 300.000 hộ dân (trước khi Kinh Châu bị mất) và dân số khoảng một triệu người, ít nhất trong <a href="/wiki/Tam_Qu%E1%BB%91c" title="Tam Quốc">ba nước</a>. Vào năm đầu tiên đời Hán Chiêu Liệt Đế (221), dân có 200.000 hộ và 900.000 người.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Đến thời điểm <a href="/wiki/Gia_C%C3%A1t_L%C6%B0%E1%BB%A3ng" title="Gia Cát Lượng">Gia Cát Lượng</a> nắm quyền, Thục có 1.082.000 dân.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Khi Thục diệt vong năm 263, có 1.082.000 người, số hộ là 280.000, gồm 940.000 dân, 102.000 lính và 40.000 quan lại, trong đó Thục huyện có số hộ dân nhiều nhất. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nhận_xét"><span id="Nh.E1.BA.ADn_x.C3.A9t"></span>Nhận xét</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit&section=11" title="Sửa đổi phần “Nhận xét”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit&section=11" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Nhận xét"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tính_chính_thống"><span id="T.C3.ADnh_ch.C3.ADnh_th.E1.BB.91ng"></span>Tính chính thống</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit&section=12" title="Sửa đổi phần “Tính chính thống”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit&section=12" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tính chính thống"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bộ sử đầu tiên về thời đại Tam quốc là <i><a href="/wiki/Tam_qu%E1%BB%91c_ch%C3%AD" title="Tam quốc chí">Tam quốc chí</a></i> của <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Th%E1%BB%8D" class="mw-redirect mw-disambig" title="Trần Thọ">Trần Thọ</a> biên soạn. Là quan <a href="/wiki/Nh%C3%A0_T%E1%BA%A5n" title="Nhà Tấn">nhà Tấn</a> nên Trần Thọ lấy triều đại đã nhường ngôi cho Tấn là <a href="/wiki/T%C3%A0o_Ng%E1%BB%A5y" title="Tào Ngụy">Tào Ngụy</a> làm chính thống. Đến năm 1084, bộ sử <i><a href="/wiki/T%C6%B0_tr%E1%BB%8B_th%C3%B4ng_gi%C3%A1m" title="Tư trị thông giám">Tư trị thông giám</a></i> của <a href="/wiki/T%C6%B0_M%C3%A3_Quang" title="Tư Mã Quang">Tư Mã Quang</a> vẫn theo Trần Thọ lấy nhà Tào Ngụy là chính thống vì ông không khảo chứng được Lưu Bị có thuộc dòng dõi nhà Hán hay không. </p><p>Năm 1127, nhà Bắc Tống đã bị quân Kim tiêu diệt, nhà Nam Tống phải lui về phía nam sông Dương Tử. Trong bối cảnh Trung Quốc mất vùng trung tâm phía bắc vào tay quân Kim, quan điểm về tính chính thống triều đại thay đổi. Nước Thục Hán chứ không phải nước Tào Ngụy mới đáng được coi là chính thống, vì Thục Hán có huyết thống hoàng tộc và vua quan nhân nghĩa. <a href="/wiki/Chu_Hy" class="mw-redirect" title="Chu Hy">Chu Hy</a> (1130—1200), một trong những nhà Lý học quan trọng nhất Trung Quốc, khẳng định trong sách <i><a href="/wiki/T%C6%B0_tr%E1%BB%8B_th%C3%B4ng_gi%C3%A1m_c%C6%B0%C6%A1ng_m%E1%BB%A5c" title="Tư trị thông giám cương mục">Tư trị thông giám cương mục</a></i> rằng nhà Thục Hán mới là chính thống. Với ảnh hưởng lớn của Chu Hy, quan điểm của ông đã trở thành "kim chỉ nam" cho giới sử học Trung Quốc sau này. Trong tiểu luận "Phép đọc Tam quốc chí" của <a href="/w/index.php?title=Mao_T%C3%B4n_C%C6%B0%C6%A1ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mao Tôn Cương (trang không tồn tại)">Mao Tôn Cương</a> viết cùng <a href="/wiki/Kim_Th%C3%A1nh_Th%C3%A1n" title="Kim Thánh Thán">Kim Thánh Thán</a>, tác giả khẳng định quan điểm của Chu Hy<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <dl><dd></dd> <dd><i>Tại sao Ngụy không được coi là chính thống? Vì lấy đất mà luận thì Trung nguyên là chủ, nhưng lấy lý mà luận thì họ Lưu mới là chủ. Luận đất không bằng luận lý, cho nên sách "Thông giám" của Tư Mã Quang đã lầm ở chỗ coi Ngụy là chính thống. Sách 'Cương mục' của Tử Dương (Chu Hy) coi Thục Hán là chính thống, như thế mới chính đáng, đứng đắn.</i></dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Được_lòng_nhân_dân"><span id=".C4.90.C6.B0.E1.BB.A3c_l.C3.B2ng_nh.C3.A2n_d.C3.A2n"></span>Được lòng nhân dân</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit&section=13" title="Sửa đổi phần “Được lòng nhân dân”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit&section=13" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Được lòng nhân dân"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Một điều đáng khen ngợi là trong quá trình chinh chiến, nhà Thục Hán đều tránh gây tổn hại cho người dân. Quân <a href="/wiki/T%C3%A0o_Th%C3%A1o" title="Tào Tháo">Tào Tháo</a>, <a href="/wiki/T%C3%B4n_Quy%E1%BB%81n" title="Tôn Quyền">Tôn Quyền</a> đều từng thực hiện những vụ tàn sát dân thường. Tào Tháo từng thảm sát 10 vạn dân thường ở <a href="/wiki/T%E1%BB%AB_Ch%C3%A2u" title="Từ Châu">Từ Châu</a>, sau đó cũng đồ sát dân chúng tại hàng loạt nơi khác như Ung Khâu năm 197, Bành Thành năm 198, Liễu Thành năm 207, Uyển Thành năm 216 (chưa kể vài vụ tàn sát khác do các tướng của Tào Tháo thực hiện). Đối với Đông Ngô, <a href="/wiki/T%C3%B4n_S%C3%A1ch" title="Tôn Sách">Tôn Sách</a> từng đồ sát huyện Đông Dã, <a href="/wiki/T%C3%B4n_Quy%E1%BB%81n" title="Tôn Quyền">Tôn Quyền</a> có hai lần đồ sát: năm 199 đồ sát Hoàn Thành, năm 203 đồ sát Giang Hạ. Chỉ có Lưu Bị là chưa từng ra lệnh đồ sát dân chúng (và kể cả những tướng lĩnh của Thục Hán cũng không có ai từng làm vậy). Vì đề cao nhân nghĩa, biết bảo vệ dân chúng như vậy nên sau này, chỉ có Lưu Bị là vị vua thời Tam Quốc được nhân dân Trung Quốc kính trọng nhất, được người dân lập đền thờ khắp nơi (trong khi vua Tào Ngụy và Đông Ngô gần như không được nhân dân thờ phụng) </p><p>Chính Lưu Bị cũng nhận định đường lối của ông là dùng nhân nghĩa đối đãi để nhân dân tự nguyện theo về, trái ngược hẳn với Tào Tháo là dùng vũ lực để dân chúng khiếp sợ mà quy phục<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>: </p> <table class="cquote" role="presentation" style="margin:auto; border-collapse: collapse; border: none; color: var(--color-base); background-color: transparent; width: auto;"> <tbody><tr> <td style="width: 20px; vertical-align: top; border: none; color: #B2B7F2; font-size: 40px; font-family: 'Times New Roman', Times, serif; font-weight: bold; line-height: .6em; text-align: left; padding: 10px 10px;">“ </td> <td style="vertical-align: top; border: none; padding: 4px 10px;"><i>Nay so thế với ta như nước với lửa, là Tào Tháo vậy. Tháo dùng cấp bách, ta dùng khoan hòa; Tháo dùng hung bạo, ta dùng nhân từ; Tháo dùng quỷ quyệt, ta dùng trung tín; mọi thứ đều ngược lại với Tháo, việc mới có thể thành thôi</i> </td> <td style="width: 20px; vertical-align: bottom; border: none; color: #B2B7F2; font-size: 40px; font-family: 'Times New Roman', Times, serif; font-weight: bold; line-height: .6em; text-align: right; padding: 10px 10px;">” </td></tr> </tbody></table> <p>Năm 214, <a href="/wiki/L%C6%B0u_Ch%C6%B0%C6%A1ng_(l%C3%A3nh_ch%C3%BAa)" title="Lưu Chương (lãnh chúa)">Lưu Chương</a> đầu hàng, Lưu Bị giành được Tây Xuyên. Nhiều người kiến nghị lấy nhà cửa, ruộng vườn của dân chúng ở Thành Đô làm phần thưởng cho các tướng sĩ. Tướng <a href="/wiki/Tri%E1%BB%87u_V%C3%A2n" title="Triệu Vân">Triệu Vân</a> phản đối, Lưu Bị cũng đồng ý không làm như vậy, ông không chấp nhận lấy lòng tướng sĩ dưới quyền bằng cách tận thu tài sản của nhân dân. </p><p>Đến thời <a href="/wiki/Nh%C3%A0_T%E1%BB%91ng" title="Nhà Tống">nhà Tống</a>, hầu hết những truyện kể dân gian về thời Tam Quốc đều có nội dung ủng hộ Thục Hán, bởi Lưu Bị vốn có xuất thân hàn vi, phải đan dép cỏ kiếm sống nên rất thấu hiểu nỗi khổ của nhân dân. Triều Thục Hán cũng có rất nhiều tấm gương tận tụy, trung thành như <a href="/wiki/Gia_C%C3%A1t_L%C6%B0%E1%BB%A3ng" title="Gia Cát Lượng">Gia Cát Lượng</a>, <a href="/wiki/Quan_V%C5%A9" title="Quan Vũ">Quan Vũ</a>, <a href="/wiki/Tr%C6%B0%C6%A1ng_Phi" title="Trương Phi">Trương Phi</a>, <a href="/wiki/Tri%E1%BB%87u_V%C3%A2n" title="Triệu Vân">Triệu Vân</a>... Những yếu tố đó rất gần gũi với hình mẫu một triều đình lý tưởng của người dân Trung Quốc. Vì vậy, các câu chuyện dân gian về thời Tam Quốc đều có xu hướng ca ngợi Thục Hán. Trong sách sử đời <a href="/wiki/B%E1%BA%AFc_T%E1%BB%91ng" class="mw-redirect" title="Bắc Tống">Bắc Tống</a> đã có ghi lại một đoạn bút ký nói rằng: <i>"Những trẻ em trong xóm ngõ, thường xúm lại nghe kể truyện Tam Quốc, thấy nói đến Lưu Bị thua thì cau mày không vui, có em khóc. Thấy kể Tào Tháo bại trận thì khoái chí reo mừng"</i>. Bút ký ấy cho thấy: ngay cả trước khi <i>Tam quốc chí diễn nghĩa</i> của <a href="/wiki/La_Qu%C3%A1n_Trung" title="La Quán Trung">La Quán Trung</a> ra đời, đa số người dân đã ủng hộ nhà Thục Hán, dù họ đã không thể thống nhất Trung Hoa. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Danh_sách_hoàng_đế"><span id="Danh_s.C3.A1ch_ho.C3.A0ng_.C4.91.E1.BA.BF"></span>Danh sách hoàng đế</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit&section=14" title="Sửa đổi phần “Danh sách hoàng đế”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit&section=14" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Danh sách hoàng đế"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Miếu hiệu</th> <th>Thụy hiệu</th> <th>Họ tên</th> <th>Niên hiệu</th> <th>Trị vì </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Li%E1%BB%87t_T%E1%BB%95" class="mw-disambig" title="Liệt Tổ">Liệt Tổ</a> (烈祖)</td> <td><a href="/wiki/Chi%C3%AAu_Li%E1%BB%87t_%C4%90%E1%BA%BF" class="mw-redirect mw-disambig" title="Chiêu Liệt Đế">Chiêu Liệt Hoàng Đế</a> (昭烈皇帝)</td> <td><a href="/wiki/L%C6%B0u_B%E1%BB%8B" title="Lưu Bị">Lưu Bị</a></td> <td>Chương Vũ (221 — 223)</td> <td>221 — 223 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Nh%C3%A2n_T%C3%B4ng" class="mw-disambig" title="Nhân Tông">Nhân Tông</a> (仁宗)</td> <td><a href="/wiki/Hi%E1%BA%BFu_Ho%C3%A0i_%C4%90%E1%BA%BF" class="mw-redirect mw-disambig" title="Hiếu Hoài Đế">Hiếu Hoài Hoàng Đế</a> (孝懷皇帝)</td> <td><a href="/wiki/L%C6%B0u_Thi%E1%BB%87n" title="Lưu Thiện">Lưu Thiện</a></td> <td>Kiến Hưng (223 — 237)<br />Diên Hi (238 — 257)<br />Cảnh Diệu (258 — 263)<br />Viêm Hưng (263)</td> <td>223 — 263 </td></tr> </tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nhân_vật_quan_trọng"><span id="Nh.C3.A2n_v.E1.BA.ADt_quan_tr.E1.BB.8Dng"></span>Nhân vật quan trọng</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit&section=15" title="Sửa đổi phần “Nhân vật quan trọng”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit&section=15" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Nhân vật quan trọng"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div>   <table class="multicol" role="presentation" style="border-collapse: collapse; padding: 0; border: 0; color: inherit; background:transparent; width:100%;"><tbody><tr> <td style="width: 33.33%;text-align: left; vertical-align: top;"> <p>. </p><p><span style="font-size:larger;">Tiền kỳ</span> </p> <ul><li><b><a href="/wiki/L%C6%B0u_B%E1%BB%8B" title="Lưu Bị">Lưu Bị</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/Quan_V%C5%A9" title="Quan Vũ">Quan Vũ</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/Tr%C6%B0%C6%A1ng_Phi" title="Trương Phi">Trương Phi</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/Tri%E1%BB%87u_V%C3%A2n" title="Triệu Vân">Triệu Vân</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/Gia_C%C3%A1t_L%C6%B0%E1%BB%A3ng" title="Gia Cát Lượng">Gia Cát Lượng</a></b></li> <li><a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_%C4%90%C3%A1o" title="Trần Đáo">Trần Đáo</a></li> <li><a href="/wiki/My_Tr%C3%BAc" title="My Trúc">My Trúc</a></li> <li><a href="/wiki/T%C3%B4n_C%C3%A0n" title="Tôn Càn">Tôn Càn</a></li> <li><a href="/wiki/Gi%E1%BA%A3n_Ung" title="Giản Ung">Giản Ung</a></li> <li><a href="/wiki/T%E1%BB%AB_Th%E1%BB%A9" title="Từ Thứ">Từ Thứ</a> (theo Ngụy)</li> <li><a href="/wiki/Y_T%E1%BB%8Bch" class="mw-redirect mw-disambig" title="Y Tịch">Y Tịch</a></li> <li><a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Ch%E1%BA%A5n" title="Trần Chấn">Trần Chấn</a></li> <li><a href="/wiki/H%E1%BA%A1_H%E1%BA%A7u_B%C3%A1c" title="Hạ Hầu Bác">Hạ Hầu Bác</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%90i%E1%BB%81n_D%E1%BB%B1" title="Điền Dự">Điền Dự</a> (theo Ngụy)</li> <li><a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_%C4%90%C4%83ng" class="mw-disambig" title="Trần Đăng">Trần Đăng</a> (theo Ngụy)</li> <li><a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Qu%E1%BA%A7n" title="Trần Quần">Trần Quần</a> (theo Ngụy)</li> <li><a href="/wiki/My_Ph%C6%B0%C6%A1ng" title="My Phương">My Phương</a> (theo Ngô)</li></ul> <p>  </p> </td> <td style="width: 33.33%;text-align: left; vertical-align: top;"> <p><span style="font-size:larger;">Trung kỳ</span> </p> <ul><li><b><a href="/wiki/Ho%C3%A0ng_Trung" title="Hoàng Trung">Hoàng Trung</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/Ng%E1%BB%A5y_Di%C3%AAn" title="Ngụy Diên">Ngụy Diên</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/B%C3%A0ng_Th%E1%BB%91ng" title="Bàng Thống">Bàng Thống</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/Ph%C3%A1p_Ch%C3%ADnh" title="Pháp Chính">Pháp Chính</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/M%C3%A3_Si%C3%AAu" title="Mã Siêu">Mã Siêu</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/T%C6%B0%E1%BB%9Fng_Uy%E1%BB%83n" title="Tưởng Uyển">Tưởng Uyển</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%95ng_Do%C3%A3n" title="Đổng Doãn">Đổng Doãn</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/V%C6%B0%C6%A1ng_B%C3%ACnh" title="Vương Bình">Vương Bình</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/Sa_Ma_Kha" title="Sa Ma Kha">Sa Ma Kha</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/Ng%C3%B4_%C3%9D" title="Ngô Ý">Ngô Ý</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/X%E1%BA%A1_Vi%E1%BB%87n" class="mw-redirect" title="Xạ Viện">Xạ Viện</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/L%C6%B0u_Thi%E1%BB%87n" title="Lưu Thiện">Lưu Thiện</a></b></li> <li><a href="/wiki/Ng%C3%B4_Ban" title="Ngô Ban">Ngô Ban</a></li> <li><a href="/wiki/B%C3%A0ng_Hi" title="Bàng Hi">Bàng Hi</a></li> <li><a href="/wiki/D%C6%B0%C6%A1ng_Nghi" title="Dương Nghi">Dương Nghi</a></li> <li><a href="/wiki/Quan_B%C3%ACnh" title="Quan Bình">Quan Bình</a></li> <li><a href="/wiki/Quan_H%C6%B0ng" title="Quan Hưng">Quan Hưng</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%A3_L%C6%B0%C6%A1ng" title="Mã Lương">Mã Lương</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%A3_T%E1%BA%AFc" title="Mã Tắc">Mã Tắc</a></li> <li><a href="/wiki/L%C3%BD_Nghi%C3%AAm" title="Lý Nghiêm">Lý Nghiêm</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%A3_%C4%90%E1%BA%A1i" title="Mã Đại">Mã Đại</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%82n_Qu%C3%A1n" title="Ân Quán">Ân Quán</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%A3_Trung_(Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n)" title="Mã Trung (Thục Hán)">Mã Trung</a></li> <li><a href="/wiki/Tr%C6%B0%C6%A1ng_D%E1%BB%B1c" title="Trương Dực">Trương Dực</a></li> <li><a href="/wiki/Ho%E1%BA%AFc_Tu%E1%BA%A5n" title="Hoắc Tuấn">Hoắc Tuấn</a></li> <li><a href="/wiki/M%E1%BA%A1nh_%C4%90%E1%BA%A1t" title="Mạnh Đạt">Mạnh Đạt</a> (theo Ngụy)</li> <li><a href="/wiki/L%C6%B0u_Ba" title="Lưu Ba">Lưu Ba</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7ng_Chi" title="Đặng Chi">Đặng Chi</a></li> <li><a href="/wiki/Lai_M%E1%BA%ABn" title="Lai Mẫn">Lai Mẫn</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%97_Qu%E1%BB%B3nh" title="Đỗ Quỳnh">Đỗ Quỳnh</a></li> <li><a href="/wiki/Tr%C6%B0%C6%A1ng_Ng%E1%BB%B1c" title="Trương Ngực">Trương Ngực</a></li> <li><a href="/wiki/D%C6%B0%C6%A1ng_H%E1%BB%93ng" title="Dương Hồng">Dương Hồng</a></li> <li><a href="/wiki/L%C3%BD_Kh%C3%B4i_(Tam_Qu%E1%BB%91c)" title="Lý Khôi (Tam Quốc)">Lý Khôi</a></li> <li><a href="/wiki/Ho%C3%A0ng_Quy%E1%BB%81n" title="Hoàng Quyền">Hoàng Quyền</a> (theo Ngụy)</li> <li><a href="/wiki/L%E1%BA%A1i_Cung" title="Lại Cung">Lại Cung</a></li> <li><a href="/wiki/L%C3%B4i_%C4%90%E1%BB%93ng" title="Lôi Đồng">Lôi Đồng</a></li> <li><a href="/wiki/Ng%C3%B4_Lan" title="Ngô Lan">Ngô Lan</a></li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%A9a_T%C4%A9nh" title="Hứa Tĩnh">Hứa Tĩnh</a></li> <li><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_Tr%C3%A2n" title="Tập Trân">Tập Trân</a></li> <li><a href="/wiki/Tr%C3%ACnh_K%E1%BB%B3" title="Trình Kỳ">Trình Kỳ</a></li> <li><a href="/wiki/L%C3%A3_Ngh%E1%BB%87" title="Lã Nghệ">Lã Nghệ</a></li> <li><a href="/wiki/Di%C3%AAu_Tr%E1%BB%A5" title="Diêu Trụ">Diêu Trụ</a></li> <li><a href="/wiki/M%E1%BA%A1nh_Quang" title="Mạnh Quang">Mạnh Quang</a></li> <li><a href="/wiki/Tr%C6%B0%C6%A1ng_Du%E1%BB%87" title="Trương Duệ">Trương Duệ</a></li></ul> <p>  </p> </td> <td style="width: 33.33%;text-align: left; vertical-align: top;"> <p><span style="font-size:larger;">Hậu kỳ</span> </p> <ul><li><b><a href="/wiki/Ph%C3%AD_Y" title="Phí Y">Phí Y</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/Kh%C6%B0%C6%A1ng_Duy" title="Khương Duy">Khương Duy</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%95ng_H%C3%B2a" title="Đổng Hòa">Đổng Hòa</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/H%E1%BA%A1_H%E1%BA%A7u_B%C3%A1" title="Hạ Hầu Bá">Hạ Hầu Bá</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/Li%C3%AAu_H%C3%B3a" title="Liêu Hóa">Liêu Hóa</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Chi" title="Trần Chi">Trần Chi</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/Ho%C3%A0ng_H%E1%BA%A1o" title="Hoàng Hạo">Hoàng Hạo</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/La_Hi%E1%BA%BFn" title="La Hiến">La Hiến</a></b></li> <li><b><a href="/wiki/Gia_C%C3%A1t_Chi%C3%AAm" title="Gia Cát Chiêm">Gia Cát Chiêm</a></b></li> <li><a href="/wiki/H%C3%A0_Chi" title="Hà Chi">Hà Chi</a></li> <li><a href="/wiki/L%C3%A3_Kh%E1%BA%A3i" title="Lã Khải">Lã Khải</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%95ng_Quy%E1%BA%BFt" title="Đổng Quyết">Đổng Quyết</a></li> <li><a href="/wiki/Ph%C3%A0n_Ki%E1%BA%BFn" title="Phàn Kiến">Phàn Kiến</a></li> <li><a href="/wiki/Tr%C6%B0%C6%A1ng_Thi%E1%BB%87u" title="Trương Thiệu">Trương Thiệu</a></li> <li><a href="/wiki/Ti%E1%BB%81u_Chu" title="Tiều Chu">Tiều Chu</a></li> <li><a href="/wiki/Di%C3%AAm_V%C5%A9" title="Diêm Vũ">Diêm Vũ</a></li> <li><a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Th%E1%BB%8D" class="mw-redirect mw-disambig" title="Trần Thọ">Trần Thọ</a></li> <li><a href="/wiki/T%C3%B4ng_D%E1%BB%B1" title="Tông Dự">Tông Dự</a></li> <li><a href="/wiki/Ho%E1%BA%AFc_D%E1%BA%B7c" title="Hoắc Dặc">Hoắc Dặc</a></li> <li><a href="/wiki/L%C3%BD_M%E1%BA%ADt_(Tam_Qu%E1%BB%91c)" title="Lý Mật (Tam Quốc)">Lý Mật</a></li> <li><a href="/wiki/Li%E1%BB%85u_%E1%BA%A8n" title="Liễu Ẩn">Liễu Ẩn</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=L%C6%B0u_Kham&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lưu Kham (trang không tồn tại)">Lưu Kham</a></li> <li><a href="/wiki/L%C6%B0u_M%E1%BA%ABn_(Tam_Qu%E1%BB%91c)" title="Lưu Mẫn (Tam Quốc)">Lưu Mẫn</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=V%C4%83n_L%E1%BA%ADp&action=edit&redlink=1" class="new" title="Văn Lập (trang không tồn tại)">Văn Lập</a></li> <li><a href="/wiki/C%C3%A2u_Ph%C3%B9" title="Câu Phù">Câu Phù</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=H%C3%A0_Ph%C3%A0n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hà Phàn (trang không tồn tại)">Hà Phàn</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=H%C3%A0_Song&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hà Song (trang không tồn tại)">Hà Song</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tri%E1%BB%87u_Qu%E1%BA%A3ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Triệu Quảng (trang không tồn tại)">Triệu Quảng</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tr%C6%B0%C6%A1ng_Tu%C3%A2n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trương Tuân (trang không tồn tại)">Trương Tuân</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ho%C3%A0ng_S%C3%B9ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hoàng Sùng (trang không tồn tại)">Hoàng Sùng</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=L%C3%BD_C%E1%BA%A7u&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lý Cầu (trang không tồn tại)">Lý Cầu</a></li> <li><a href="/wiki/Gia_C%C3%A1t_Th%C6%B0%E1%BB%A3ng" title="Gia Cát Thượng">Gia Cát Thượng</a></li></ul> <p>  </p> </td></tr></tbody></table></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Xem_thêm"><span id="Xem_th.C3.AAm"></span>Xem thêm</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit&section=16" title="Sửa đổi phần “Xem thêm”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit&section=16" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Xem thêm"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Tam_Qu%E1%BB%91c" title="Tam Quốc">Tam Quốc</a></li> <li><a href="/wiki/Tam_Qu%E1%BB%91c_Di%E1%BB%85n_Ngh%C4%A9a" class="mw-redirect" title="Tam Quốc Diễn Nghĩa">Tam Quốc Diễn Nghĩa</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tham_khảo"><span id="Tham_kh.E1.BA.A3o"></span>Tham khảo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&veaction=edit&section=17" title="Sửa đổi phần “Tham khảo”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&action=edit&section=17" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tham khảo"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71728118">.mw-parser-output .reflist{margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}@media screen{.mw-parser-output .reflist{font-size:90%}}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist columns references-column-width" style="-moz-column-width: 30em; -webkit-column-width: 30em; column-width: 30em; list-style-type: decimal;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-zou-1">^ <a href="#cite_ref-zou_1-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-zou_1-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Zou Jiwan (tiếng Trung: <span lang="zh-Hant">鄒紀萬</span>), <i>Zhongguo Tongshi – Weijin Nanbeichao Shi</i> <span lang="zh-Hant" title="Văn bản tiếng Trung Quốc">中國通史·魏晉南北朝史</span>, (1992).</span> </li> <li id="cite_note-2"><b><a href="#cite_ref-2">^</a></b> <span class="reference-text">Trần Thọ, <i>Tam quốc chí</i>, quyển 45, <i>Thục thư</i>, quyển 15 - <i><a href="https://en.wikisource.org/wiki/zh:%E4%B8%89%E5%9C%8B%E5%BF%97/%E5%8D%B745" class="extiw" title="wikisource:zh:三國志/卷45">Đặng Trương Tông Dương truyện</a></i>. Trong đây, Dương Hí, một đại thần triều Thục Hán, gọi chính quyền mà mình phục vụ là <b>Quý Hán</b> (Quý nghĩa là thứ ba) để phân biệt với 2 giai đoạn trước đó của nhà Hán là <a href="/wiki/T%C3%A2y_H%C3%A1n" class="mw-redirect" title="Tây Hán">Tây Hán</a> và <a href="/wiki/%C4%90%C3%B4ng_H%C3%A1n" class="mw-redirect" title="Đông Hán">Đông Hán</a>.</span> </li> <li id="cite_note-3"><b><a href="#cite_ref-3">^</a></b> <span class="reference-text">Trần Thọ, <i>Tam quốc chí</i>, quyển 18, <i>Ngụy thư</i>, quyển 18 - <i><a href="https://en.wikisource.org/wiki/zh:%E4%B8%89%E5%9C%8B%E5%BF%97/%E5%8D%B718" class="extiw" title="wikisource:zh:三國志/卷18">Diêm Ôn truyện</a></i>: <i><b>Thục Hán</b> tuyệt viễn, Lưu Bị thường dụng chi. Triếp thu, thần do dĩ vi khinh.</i> <br />Trần Thọ, <i>Tam quốc chí</i>, quyển 25, <i>Ngụy thư</i>, quyển 25 - <i><a href="https://en.wikisource.org/wiki/zh:%E4%B8%89%E5%9C%8B%E5%BF%97/%E5%8D%B725" class="extiw" title="wikisource:zh:三國志/卷25">Dương Phụ truyện</a></i>: <i>... [Vũ Đô] quận tân <b>Thục Hán</b>, Phụ thỉnh y Cung Toại cố sự, an chi nhi dĩ.</i><br /> Trên là hai truyện duy nhất có chữ <b>Thục Hán</b>. Tuy nhiên Thục Hán ở trên là cách nói gộp Ba Thục (Tây Xuyên) và Hán Trung (Đông Xuyên). Cách gọi này xuất phát từ thời Tây Hán trong <i>Sử ký</i>, quyển 97: <i>Hạng Vương thiên sát nghĩa đế, Hán Vương văn chi, khởi <b>Thục Hán</b> chi binh kích Tam Tần, xuất quan nhi trách Nghĩa Đế chi xử, thu thiên hạ chi binh, lập chư hầu chi hậu.</i></span> </li> <li id="cite_note-4"><b><a href="#cite_ref-4">^</a></b> <span class="reference-text">Đường Canh, <i><a href="https://en.wikisource.org/wiki/zh:%E4%B8%89%E5%9C%8B%E9%9B%9C%E4%BA%8B" class="extiw" title="wikisource:zh:三國雜事">Tam quốc tạp sự</a></i>: <i>Cha con Lưu Bị nối nhau 40 năm, trước sau đều dùng quốc hiệu <b>Hán</b>, chưa từng xưng <b>Thục</b>, gọi là Thục chỉ là lời dân gian (tục lưu chi ngữ) mà thôi. Trần Thọ bỏ chính thống, mà dùng tục xưng, chiều theo ý riêng của Ngụy Tấn, vứt bỏ công pháp của sử gia. Dụng ý như vậy, thì lối khen chê trong sách, có thể tin sao?</i></span> </li> <li id="cite_note-5"><b><a href="#cite_ref-5">^</a></b> <span class="reference-text">Trần Thọ, <i>Tam quốc chí</i>, quyển 24, <i>Ngụy thư</i>, quyển 24 - <i><a href="https://en.wikisource.org/wiki/zh:%E4%B8%89%E5%9C%8B%E5%BF%97/%E5%8D%B724" class="extiw" title="wikisource:zh:三國志/卷24">Vương Vô Khâu Gia Cát Đặng Chung truyện</a></i>: <i>Văn Vương dĩ Thục đại tướng Khương Duy lũ nhiễu biên thùy, liêu Thục quốc tiểu dân bì, tư lực đơn kiệt, dục đại cử đồ Thục.</i><br />Bản thân Trần Thọ cũng cũng đặt tên cho sách sử là <i><b>Thục</b> thư</i>.</span> </li> <li id="cite_note-6"><b><a href="#cite_ref-6">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dpm.org.cn/collection/impres/230147.html">Văn bia Tào Chân</a> gọi Gia Cát Lượng là <b>Thục tặc</b>.</span> </li> <li id="cite_note-7"><b><a href="#cite_ref-7">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="https://en.wikisource.org/wiki/zh:%E8%B3%87%E6%B2%BB%E9%80%9A%E9%91%92_(%E8%83%A1%E4%B8%89%E7%9C%81%E9%9F%B3%E6%B3%A8)/%E5%8D%B7069" class="extiw" title="wikisource:zh:資治通鑒 (胡三省音注)/卷069">Tư trị thông giám, quyển 69</a>.</span> </li> <li id="cite_note-8"><b><a href="#cite_ref-8">^</a></b> <span class="reference-text">Trâu Kỷ Vạn, <i>Trung Quốc thông sử: Ngụy Tấn Nam Bắc triều sử</i> (中国通史 · 魏晋南北朝史), năm 1992.</span> </li> <li id="cite_note-9"><b><a href="#cite_ref-9">^</a></b> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67233549">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"“""”""‘""’"}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREF韩隆福" class="citation book cs1">韩隆福 (2001年1月). <i>论蜀汉的政治腐败_诸葛亮失误之二</i>. 湖南常德: 常德师范学院.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%E8%AE%BA%E8%9C%80%E6%B1%89%E7%9A%84%E6%94%BF%E6%B2%BB%E8%85%90%E8%B4%A5_%E8%AF%B8%E8%91%9B%E4%BA%AE%E5%A4%B1%E8%AF%AF%E4%B9%8B%E4%BA%8C&rft.place=%E6%B9%96%E5%8D%97%E5%B8%B8%E5%BE%B7&rft.pub=%E5%B8%B8%E5%BE%B7%E5%B8%88%E8%8C%83%E5%AD%A6%E9%99%A2&rft.au=%E9%9F%A9%E9%9A%86%E7%A6%8F&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATh%E1%BB%A5c+H%C3%A1n" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment">Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: <code class="cs1-code">|date=</code> (<a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:L%E1%BB%97i_CS1#bad_date" title="Trợ giúp:Lỗi CS1">trợ giúp</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-10"><b><a href="#cite_ref-10">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220715153126/http://read.nongyekx.cn/gopreview?title=%E7%9B%B4%E7%99%BE%E4%BA%94%E9%93%A2&ssid=14592999&dxid=000017985826&d=8e3c3b21a44a8c11f94a98712be9825bf9cc72d9e5f346a5021c844e7d07f15c8aae6b6e25895c0ec56fbf4bd2de1ce43b5a7cb8d2ba781561a6310d746690d00139c24360d5e62206e1c2757b4777013edcb5552868496923f7ccc6fd1ed6748dca05313fbf368d1fbc819207124d868aba36383f265d03b09ea4fb8a7bc76edcf9c712595dc9209d9a495518a80870686ffa12411d138b3dfcd99fe71435003d553467195ff5b46b6b2841951010c1101d5ab03bb6e427e64dfacf8e3de15d635562b5383fa9530322feae697ee8dda00deec83267268c852aa8c13419c806d2651db6ce41708a199d1fd374e6afcb90ac03f82c6ea5fcbbf82e6df7d8d1c6ac8fa3caa79fcedff137ac3cdd0e8e3cce457bc90f6f442691be31728f8574b056966bb7c248eb94063cb317a5e02a4651dc54c25fb9f26e28de90f3408539ea0367f596d2c636d82662cbe0d14da74a15c714f83ccf7292f3bb875b673915aa6ea13bbd1140892d0a1c341aa547c8757bc88807966ad5b56bbf594739eb5b1e118ba6913ee2262da08f3400524bf7eb9bef4c9dda33a9768d071f085ab16becef4a50722a51f4600a1c341aa547c8753c459701937ce782e8c7d853b2dbc2c56b6b2841951010c119daeeace7c1e257908cbbf09adda65bb626c3b204a7e46e293a30b6e0934a942a99f9736b5de3f8cbd622bd44df117b492f1f14ecba341dd392ad43fceaf9c4c4315007a01498d9216bcb52688edf6efb140222155523a91e191d883773392c1eef325479fe051b97e0055da5d30c406db72339f7a0087ad0110158b3cd525cca3aa50834a883432366d5af2eba15454c9a5aaf177b6f44422282558469ef30bccb67ee22676713d8547d4df3bc536d237653d0a6438ce658d207d48b3e40f3322ad37688ec28607edfb0f32d94d17dc23115b0633063c78bbedb4bc049f6becb61042bb5425759ce3692a14a6dbb4814bad1f93da802d77128565628b00e8c">“《中国国家博物馆馆藏文物研究丛书钱币卷秦-五代》中国国家博物馆编古籍出版社 2018 第131页”</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://read.nongyekx.cn/gopreview?title=%E7%9B%B4%E7%99%BE%E4%BA%94%E9%93%A2&ssid=14592999&dxid=000017985826&d=8e3c3b21a44a8c11f94a98712be9825bf9cc72d9e5f346a5021c844e7d07f15c8aae6b6e25895c0ec56fbf4bd2de1ce43b5a7cb8d2ba781561a6310d746690d00139c24360d5e62206e1c2757b4777013edcb5552868496923f7ccc6fd1ed6748dca05313fbf368d1fbc819207124d868aba36383f265d03b09ea4fb8a7bc76edcf9c712595dc9209d9a495518a80870686ffa12411d138b3dfcd99fe71435003d553467195ff5b46b6b2841951010c1101d5ab03bb6e427e64dfacf8e3de15d635562b5383fa9530322feae697ee8dda00deec83267268c852aa8c13419c806d2651db6ce41708a199d1fd374e6afcb90ac03f82c6ea5fcbbf82e6df7d8d1c6ac8fa3caa79fcedff137ac3cdd0e8e3cce457bc90f6f442691be31728f8574b056966bb7c248eb94063cb317a5e02a4651dc54c25fb9f26e28de90f3408539ea0367f596d2c636d82662cbe0d14da74a15c714f83ccf7292f3bb875b673915aa6ea13bbd1140892d0a1c341aa547c8757bc88807966ad5b56bbf594739eb5b1e118ba6913ee2262da08f3400524bf7eb9bef4c9dda33a9768d071f085ab16becef4a50722a51f4600a1c341aa547c8753c459701937ce782e8c7d853b2dbc2c56b6b2841951010c119daeeace7c1e257908cbbf09adda65bb626c3b204a7e46e293a30b6e0934a942a99f9736b5de3f8cbd622bd44df117b492f1f14ecba341dd392ad43fceaf9c4c4315007a01498d9216bcb52688edf6efb140222155523a91e191d883773392c1eef325479fe051b97e0055da5d30c406db72339f7a0087ad0110158b3cd525cca3aa50834a883432366d5af2eba15454c9a5aaf177b6f44422282558469ef30bccb67ee22676713d8547d4df3bc536d237653d0a6438ce658d207d48b3e40f3322ad37688ec28607edfb0f32d94d17dc23115b0633063c78bbedb4bc049f6becb61042bb5425759ce3692a14a6dbb4814bad1f93da802d77128565628b00e8c">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 15 tháng 7 năm 2022<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 31 tháng 10 năm 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%E3%80%8A%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E5%9B%BD%E5%AE%B6%E5%8D%9A%E7%89%A9%E9%A6%86%E9%A6%86%E8%97%8F%E6%96%87%E7%89%A9%E7%A0%94%E7%A9%B6%E4%B8%9B%E4%B9%A6+%E9%92%B1%E5%B8%81%E5%8D%B7+%E7%A7%A6-%E4%BA%94%E4%BB%A3%E3%80%8B+%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E5%9B%BD%E5%AE%B6%E5%8D%9A%E7%89%A9%E9%A6%86%E7%BC%96+%E5%8F%A4%E7%B1%8D%E5%87%BA%E7%89%88%E7%A4%BE+2018+%E7%AC%AC131%E9%A1%B5&rft_id=http%3A%2F%2Fread.nongyekx.cn%2Fgopreview%3Ftitle%3D%25E7%259B%25B4%25E7%2599%25BE%25E4%25BA%2594%25E9%2593%25A2%26ssid%3D14592999%26dxid%3D000017985826%26d%3D8e3c3b21a44a8c11f94a98712be9825bf9cc72d9e5f346a5021c844e7d07f15c8aae6b6e25895c0ec56fbf4bd2de1ce43b5a7cb8d2ba781561a6310d746690d00139c24360d5e62206e1c2757b4777013edcb5552868496923f7ccc6fd1ed6748dca05313fbf368d1fbc819207124d868aba36383f265d03b09ea4fb8a7bc76edcf9c712595dc9209d9a495518a80870686ffa12411d138b3dfcd99fe71435003d553467195ff5b46b6b2841951010c1101d5ab03bb6e427e64dfacf8e3de15d635562b5383fa9530322feae697ee8dda00deec83267268c852aa8c13419c806d2651db6ce41708a199d1fd374e6afcb90ac03f82c6ea5fcbbf82e6df7d8d1c6ac8fa3caa79fcedff137ac3cdd0e8e3cce457bc90f6f442691be31728f8574b056966bb7c248eb94063cb317a5e02a4651dc54c25fb9f26e28de90f3408539ea0367f596d2c636d82662cbe0d14da74a15c714f83ccf7292f3bb875b673915aa6ea13bbd1140892d0a1c341aa547c8757bc88807966ad5b56bbf594739eb5b1e118ba6913ee2262da08f3400524bf7eb9bef4c9dda33a9768d071f085ab16becef4a50722a51f4600a1c341aa547c8753c459701937ce782e8c7d853b2dbc2c56b6b2841951010c119daeeace7c1e257908cbbf09adda65bb626c3b204a7e46e293a30b6e0934a942a99f9736b5de3f8cbd622bd44df117b492f1f14ecba341dd392ad43fceaf9c4c4315007a01498d9216bcb52688edf6efb140222155523a91e191d883773392c1eef325479fe051b97e0055da5d30c406db72339f7a0087ad0110158b3cd525cca3aa50834a883432366d5af2eba15454c9a5aaf177b6f44422282558469ef30bccb67ee22676713d8547d4df3bc536d237653d0a6438ce658d207d48b3e40f3322ad37688ec28607edfb0f32d94d17dc23115b0633063c78bbedb4bc049f6becb61042bb5425759ce3692a14a6dbb4814bad1f93da802d77128565628b00e8c&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ATh%E1%BB%A5c+H%C3%A1n" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-11"><b><a href="#cite_ref-11">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=%E7%8E%8B%E9%80%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="王連 (trang không tồn tại)">王連</a>、<a href="/w/index.php?title=%E5%B2%91%E8%BF%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="岑述 (trang không tồn tại)">岑述</a>曾任职<a href="/w/index.php?title=%E5%8F%B8%E9%B9%BD%E6%A0%A1%E5%B0%89&action=edit&redlink=1" class="new" title="司鹽校尉 (trang không tồn tại)">司鹽校尉</a></span> </li> <li id="cite_note-12"><b><a href="#cite_ref-12">^</a></b> <span class="reference-text">《永昌府志》：「諸葛堰諸葛武侯所築，俱在城南十里，法寶山下大堰石為堤，原一丈又二尺，高一丈，週九百八十餘丈。明成化年，御史朱皚加築，分水口有三，灌田數千畝；其東曰中堰，源出九龍池，水匯沙河水蓄積為堰，週337丈，分水口有三，灌田數千畝；又東曰下堰，週280丈，分水口為二，灌田千餘畝。大堰即今之大海子，中堰和下堰已乾涸成田，海埂遺蹟猶存。」</span> </li> <li id="cite_note-13"><b><a href="#cite_ref-13">^</a></b> <span class="reference-text">《成都府志．山川》：「九里堤，府城西北隅。其他窪下，水勢易超。諸葛亮築九里堤捍之。」</span> </li> <li id="cite_note-14"><b><a href="#cite_ref-14">^</a></b> <span class="reference-text">《初學記》卷27引《益州記》：锦城在益州南，笮桥东，流江南岸，蜀时故锦官也。其处号锦里，城墉犹在。</span> </li> <li id="cite_note-15"><b><a href="#cite_ref-15">^</a></b> <span class="reference-text">《太平御覽》卷815引《諸葛亮集》：今民贫国虚，决敌之资，惟仰锦耳。</span> </li> <li id="cite_note-16"><b><a href="#cite_ref-16">^</a></b> <span class="reference-text">《晋书·卷十四》：刘备章武元年，亦以郡国封建诸王，或遥采嘉名，不由检土地所出。其户二十万九十万。</span> </li> <li id="cite_note-17"><b><a href="#cite_ref-17">^</a></b> <span class="reference-text">《三国志·卷三十三》：禅又遣太常张峻, 益州别驾汝超受节度，遣太仆蒋显有命敕姜维。又遣尚书郎李虎送士民簿，领户二十八万，男女口九十四万，带甲将士十万二千，吏四万人，米四十馀万斛，金银各二千斤，锦绮彩绢各二十万匹，馀物称此。</span> </li> <li id="cite_note-18"><b><a href="#cite_ref-18">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/vietnamese/world-57191573">Tam quốc diễn nghĩa: Vì sao đề cao Lưu Bị, hạ thấp Tào Tháo?</a></span> </li> <li id="cite_note-19"><b><a href="#cite_ref-19">^</a></b> <span class="reference-text">Tư Trị Thông Giám. Hán kỷ, quyển 57</span> </li> </ol></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r71573313"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Chính_quyền_khu_vực_Ba_Thục" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-xem"><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Ch%C3%ADnh_quy%E1%BB%81n_khu_v%E1%BB%B1c_Ba_Th%E1%BB%A5c" title="Bản mẫu:Chính quyền khu vực Ba Thục"><abbr title="Xem bản mẫu này">x</abbr></a></li><li class="nv-thảo luận"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Ch%C3%ADnh_quy%E1%BB%81n_khu_v%E1%BB%B1c_Ba_Th%E1%BB%A5c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thảo luận Bản mẫu:Chính quyền khu vực Ba Thục (trang không tồn tại)"><abbr title="Thảo luận bản mẫu này">t</abbr></a></li><li class="nv-sửa"><a class="external text" href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Ch%C3%ADnh_quy%E1%BB%81n_khu_v%E1%BB%B1c_Ba_Th%E1%BB%A5c&action=edit"><abbr title="Sửa bản mẫu này">s</abbr></a></li></ul></div><div id="Chính_quyền_khu_vực_Ba_Thục" style="font-size:114%;margin:0 4em">Chính quyền khu vực <a href="/wiki/Ba_Th%E1%BB%A5c" class="mw-redirect" title="Ba Thục">Ba Thục</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Ba_(n%C6%B0%E1%BB%9Bc)" title="Ba (nước)">Ba</a> •  <a href="/wiki/Th%E1%BB%A5c_(n%C6%B0%E1%BB%9Bc)" title="Thục (nước)">Thục</a> •  <a href="/wiki/H%C3%A1n_Cao_T%E1%BB%95" title="Hán Cao Tổ">Hán quốc</a>  • <a href="/wiki/Th%C3%A0nh_Gia" title="Thành Gia">Thành Gia</a> •  <a href="/wiki/L%C6%B0u_Ch%C6%B0%C6%A1ng_(l%C3%A3nh_ch%C3%BAa)" title="Lưu Chương (lãnh chúa)">Lưu Chương</a><sup>#</sup> •  <a class="mw-selflink selflink">Thục Hán</a> •  <a href="/wiki/Th%C3%A0nh_H%C3%A1n" title="Thành Hán">Thành Hán</a> •  <a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFu_Th%E1%BB%A5c" class="mw-redirect" title="Tiếu Thục">Tiếu Thục</a> •  <a href="/wiki/Ti%C3%AAu_K%E1%BB%89" class="mw-redirect" title="Tiêu Kỉ">Tiêu Kỉ</a><sup>#</sup> •  <a href="/w/index.php?title=L%C6%B0u_T%E1%BB%8Bch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lưu Tịch (trang không tồn tại)">Lưu Tịch</a><sup>#</sup> •  <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_K%C3%ADnh_Tuy%C3%AAn" title="Trần Kính Tuyên">Trần Kính Tuyên</a><sup>#</sup> •  <a href="/wiki/Ti%E1%BB%81n_Th%E1%BB%A5c_(n%C6%B0%E1%BB%9Bc)" title="Tiền Thục (nước)">Tiền Thục</a> •  <a href="/wiki/H%E1%BA%ADu_Th%E1%BB%A5c" title="Hậu Thục">Hậu Thục</a>  •  <a href="/w/index.php?title=L%C3%BD_Th%E1%BB%A5c_(ch%C3%ADnh_quy%E1%BB%81n)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lý Thục (chính quyền) (trang không tồn tại)">Lý Thục</a> •  <a href="/w/index.php?title=Ng%C3%B4_Hy_(Nam_T%E1%BB%91ng)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ngô Hy (Nam Tống) (trang không tồn tại)">Ngô Hy</a><sup>#</sup> •  <a href="/w/index.php?title=Minh_H%E1%BA%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Minh Hạ (trang không tồn tại)">Minh Hạ</a> •  <a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%A1i_T%C3%A2y&action=edit&redlink=1" class="new" title="Đại Tây (trang không tồn tại)">Đại Tây</a> •  <a href="/w/index.php?title=H%C3%B9ng_Kh%E1%BA%AFc_V%C5%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hùng Khắc Vũ (trang không tồn tại)">Hùng Khắc Vũ</a><sup>#</sup> •  <a href="/wiki/L%C6%B0u_T%C6%B0%C6%A1ng" class="mw-disambig" title="Lưu Tương">Lưu Tương</a><sup>#</sup> •  <a href="/w/index.php?title=D%C6%B0%C6%A1ng_S%C3%A2m&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dương Sâm (trang không tồn tại)">Dương Sâm</a><sup>#</sup> •  <a href="/wiki/L%C6%B0u_V%C4%83n_Huy" title="Lưu Văn Huy">Lưu Văn Huy</a><sup>#</sup></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><sup>#</sup>: Chính quyền không chính thức</div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Lấy từ “<a dir="ltr" href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Thục_Hán&oldid=71936308">https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Thục_Hán&oldid=71936308</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i" title="Đặc biệt:Thể loại">Thể loại</a>: <ul><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n" title="Thể loại:Thục Hán">Thục Hán</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:C%E1%BB%B1u_qu%E1%BB%91c_gia_trong_l%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Thể loại:Cựu quốc gia trong lịch sử Trung Quốc">Cựu quốc gia trong lịch sử Trung Quốc</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:C%E1%BB%B1u_qu%E1%BB%91c_gia_ch%C3%A2u_%C3%81" title="Thể loại:Cựu quốc gia châu Á">Cựu quốc gia châu Á</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Tri%E1%BB%81u_%C4%91%E1%BA%A1i_Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Thể loại:Triều đại Trung Quốc">Triều đại Trung Quốc</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:C%E1%BB%B1u_qu%E1%BB%91c_gia_qu%C3%A2n_ch%E1%BB%A7" title="Thể loại:Cựu quốc gia quân chủ">Cựu quốc gia quân chủ</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_T%E1%BB%A9_Xuy%C3%AAn" title="Thể loại:Lịch sử Tứ Xuyên">Lịch sử Tứ Xuyên</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Thể loại ẩn: <ul><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_c%C3%B3_ch%E1%BB%AF_H%C3%A1n_ph%E1%BB%93n_th%E1%BB%83" title="Thể loại:Bài viết có chữ Hán phồn thể">Bài viết có chữ Hán phồn thể</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_c%C3%B3_v%C4%83n_b%E1%BA%A3n_ti%E1%BA%BFng_Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Thể loại:Bài viết có văn bản tiếng Trung Quốc">Bài viết có văn bản tiếng Trung Quốc</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%97i_CS1:_ng%C3%A0y_th%C3%A1ng" title="Thể loại:Lỗi CS1: ngày tháng">Lỗi CS1: ngày tháng</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Trang_s%E1%BB%AD_d%E1%BB%A5ng_h%E1%BB%99p_th%C3%B4ng_tin_qu%E1%BB%91c_gia_c%C3%B3_c%C3%A1c_tham_s%E1%BB%91_kh%C3%B4ng_r%C3%B5" title="Thể loại:Trang sử dụng hộp thông tin quốc gia có các tham số không rõ">Trang sử dụng hộp thông tin quốc gia có các tham số không rõ</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Trang này được sửa đổi lần cuối vào ngày 13 tháng 11 năm 2024, 13:02.</li> <li id="footer-info-copyright">Văn bản được phát hành theo <a href="/wiki/Wikipedia:Nguy%C3%AAn_v%C4%83n_Gi%E1%BA%A5y_ph%C3%A9p_Creative_Commons_Ghi_c%C3%B4ng%E2%80%93Chia_s%E1%BA%BB_t%C6%B0%C6%A1ng_t%E1%BB%B1_phi%C3%AAn_b%E1%BA%A3n_4.0_Qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF" title="Wikipedia:Nguyên văn Giấy phép Creative Commons Ghi công–Chia sẻ tương tự phiên bản 4.0 Quốc tế">Giấy phép Creative Commons Ghi công–Chia sẻ tương tự</a>; có thể áp dụng điều khoản bổ sung. Với việc sử dụng trang web này, bạn chấp nhận <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/vi">Điều khoản Sử dụng</a> và <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/vi">Quy định quyền riêng tư</a>. Wikipedia® là thương hiệu đã đăng ký của <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, một tổ chức phi lợi nhuận.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Quy định quyền riêng tư</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u">Giới thiệu Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Ph%E1%BB%A7_nh%E1%BA%ADn_chung">Lời phủ nhận</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Bộ Quy tắc Ứng xử Chung</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Lập trình viên</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/vi.wikipedia.org">Thống kê</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Tuyên bố về cookie</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//vi.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Phiên bản di động</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-754858f5b9-j8mdm","wgBackendResponseTime":155,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.725","walltime":"0.842","ppvisitednodes":{"value":6967,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":143750,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":8919,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":15,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":5,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":58649,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 697.833 1 -total"," 85.53% 596.828 11 Bản_mẫu:Hộp_thông_tin"," 39.11% 272.889 1 Bản_mẫu:Infobox_Former_Country"," 24.03% 167.660 1 Bản_mẫu:Chinese"," 19.47% 135.861 1 Bản_mẫu:Hộp_thông_tin_tên_tiếng_Trung/Chinese"," 16.68% 116.403 3 Bản_mẫu:Lang"," 16.34% 114.003 1 Bản_mẫu:Tham_khảo"," 15.82% 110.400 1 Bản_mẫu:Lịch_sử_Trung_Quốc"," 15.46% 107.852 1 Bản_mẫu:Sidebar_with_collapsible_lists"," 14.18% 98.943 1 Bản_mẫu:ISO_3166_code"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.405","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":14212094,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f68f4df69-9jwqc","timestamp":"20241210111807","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Th\u1ee5c H\u00e1n","url":"https:\/\/vi.wikipedia.org\/wiki\/Th%E1%BB%A5c_H%C3%A1n","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q320925","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q320925","author":{"@type":"Organization","name":"Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00f3ng g\u00f3p v\u00e0o c\u00e1c d\u1ef1 \u00e1n Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Qu\u1ef9 Wikimedia","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2007-08-13T17:05:47Z","dateModified":"2024-11-13T13:02:51Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/3\/3e\/%E4%B8%89%E5%9B%BD%E8%A1%8C%E6%94%BF%E5%8C%BA%E5%88%92%28%E7%B9%81%29.png","headline":"m\u1ed9t n\u01b0\u1edbc trong th\u1eddi Tam Qu\u1ed1c c\u1ee7a Trung Qu\u1ed1c, c\u0169ng l\u00e0 ch\u00ednh quy\u1ec1n ti\u1ebfp t\u1ee5c c\u1ee7a nh\u00e0 H\u00e1n"}</script> </body> </html>