CINXE.COM

សាសនា​សកល - វិគីភីឌា

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="km" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>សាសនា​សកល - វិគីភីឌា</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )kmwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".",","],"wgDigitTransformTable":["0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9", "០\t១\t២\t៣\t៤\t៥\t៦\t៧\t៨\t៩"],"wgDefaultDateFormat":"km","wgMonthNames":["","ខែមករា","ខែកុម្ភៈ","ខែមីនា","ខែមេសា","ខែឧសភា","ខែមិថុនា","ខែកក្កដា","ខែសីហា","ខែកញ្ញា","ខែតុលា","ខែវិច្ឆិកា","ខែធ្នូ"],"wgRequestId":"23dc01f9-aa98-42b5-b170-61d323b1d695","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"សាសនា​សកល","wgTitle":"សាសនា​សកល","wgCurRevisionId":305620,"wgRevisionId":305620,"wgArticleId":18687,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["អត្ថបទល្អ"],"wgPageViewLanguage":"km","wgPageContentLanguage":"km","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"សាសនា​សកល","wgRelevantArticleId":18687, "wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgRedirectedFrom":"សាសនាសកល","wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"km","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"km"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":400000,"wgInternalRedirectTargetUrl":"/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B","wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q54073114","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi": ["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.0"};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.view.redirect","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp", "ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=km&amp;modules=ext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=km&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=km&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="សាសនា​សកល - វិគីភីឌា"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//km.m.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="កែប្រែ" href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="វិគីភីឌា (km)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//km.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.km"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Atom Feed នៃ វិគីភីឌា" href="/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:%E1%9E%94%E1%9F%86%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9E%BC%E1%9E%9A%E1%9E%90%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9E%B8%E1%9F%97&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-សាសនា​សកល rootpage-សាសនា​សកល skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="បញ្ជីដើម" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">បញ្ជីដើម</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">បញ្ជីដើម</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">ប្ដូរទីតាំងទៅរបារចំហៀង</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">លាក់</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> ការណែនាំ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9E%BE%E1%9E%98" title="ចូលមើលទំព័រដើម [z]" accesskey="z"><span>ទំព័រដើម</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:%E1%9E%94%E1%9F%86%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9E%BC%E1%9E%9A%E1%9E%90%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9E%B8%E1%9F%97" title="បញ្ជី​​បន្លាស់ប្ដូរថ្មីៗ​នៅក្នុងវិគីនេះ [r]" accesskey="r"><span>បន្លាស់ប្ដូរថ្មីៗ</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%9E%87%E1%9F%86%E1%9E%93%E1%9E%BD%E1%9E%99:%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%80%E1%9E%B6" title="ជំនួយ​បន្ថែម"><span>ជំនួយ</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%90%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9E%B8%E1%9F%97"><span>ទំព័រថ្មីៗ</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9F%83%E1%9E%8A%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%99" title="ផ្ទុក​ទំព័រចៃដន្យ​មួយទំព័រ [x]" accesskey="x"><span>ទំព័រចៃដន្យ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-community" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-community" > <div class="vector-menu-heading"> សហគមន៍ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-admin" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%82%E1%9E%B8%E1%9E%97%E1%9E%B8%E1%9E%8C%E1%9E%B6:%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%92%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%BE%E1%9E%87%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%A2%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9E%80%E2%80%8B%E1%9E%82%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9F%8B%E1%9E%82%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%84"><span>សុំធ្វើជាអ្នកអភិបាល</span></a></li><li id="n-rename" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%82%E1%9E%B8%E1%9E%97%E1%9E%B8%E1%9E%8C%E1%9E%B6:%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%BC%E1%9E%9A%E1%9E%A2%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98"><span>សុំប្តូរអត្តនាម</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%82%E1%9E%B8%E1%9E%97%E1%9E%B8%E1%9E%8C%E1%9E%B6:%E2%80%8B%E1%9E%95%E1%9E%8F%E1%9E%90%E1%9E%9B%E1%9E%9F%E1%9E%A0%E1%9E%82%E1%9E%98%E1%9E%93%E1%9F%8D" title="អំពីគម្រោង អ្វីដែលអ្នកអាចធ្វើបាន និងកន្លែងស្វែងរកព័ត៌មាន"><span>ផតថលសហគមន៍</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9E%BE%E1%9E%98" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="វិគីភីឌា" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-km.svg" style="width: 5.0625em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-km.svg" width="81" height="14" style="width: 5.0625em; height: 0.875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9F%82%E1%9E%84%E1%9E%9A%E1%9E%80" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="ស្វែងរកក្នុងវិគីភីឌា [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>ស្វែងរក</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="ស្វែងរក​ក្នុងវិគីភីឌា" aria-label="ស្វែងរក​ក្នុងវិគីភីឌា" autocapitalize="sentences" title="ស្វែងរកក្នុងវិគីភីឌា [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ពិសេស:ស្វែងរក"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">ស្វែងរក</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ឧបករណ៍ផ្ទាល់ខ្លួន"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page&#039;s font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Appearance" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Appearance</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?utm_source=donate&amp;utm_medium=sidebar&amp;utm_campaign=spontaneous&amp;uselang=km" class=""><span>បរិច្ចាគ</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:%E1%9E%94%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%80%E1%9E%BE%E1%9E%8F%E1%9E%82%E1%9E%8E%E1%9E%93%E1%9E%B8&amp;returnto=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B" title="អ្នកត្រូវបានលើកទឹកចិត្តបង្កើតគណនីនិងកត់ឈ្មោះចូល។ ប៉ុន្តែនេះមិនមែនជាការបង្ខំទេ។" class=""><span>បង្កើតគណនី</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%80%E1%9E%8F%E1%9F%8B%E1%9E%88%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%84%E1%9F%87%E1%9E%85%E1%9E%BC%E1%9E%9B%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%A2%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9E%80%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%BE%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%8B&amp;returnto=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B" title="អ្នកត្រូវបានលើកទឹកចិត្តឱ្យកត់ឈ្មោះចូល។ ប៉ុន្តែនេះមិនមែនជាការបង្ខំទេ។ [o]" accesskey="o" class=""><span>កត់ឈ្មោះចូល</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="ជម្រើសផ្សេងទៀត" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ឧបករណ៍ផ្ទាល់ខ្លួន" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ឧបករណ៍ផ្ទាល់ខ្លួន</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="បញ្ជីសម្រាប់អ្នកប្រើប្រាស់" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?utm_source=donate&amp;utm_medium=sidebar&amp;utm_campaign=spontaneous&amp;uselang=km"><span>បរិច្ចាគ</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:%E1%9E%94%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%80%E1%9E%BE%E1%9E%8F%E1%9E%82%E1%9E%8E%E1%9E%93%E1%9E%B8&amp;returnto=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B" title="អ្នកត្រូវបានលើកទឹកចិត្តបង្កើតគណនីនិងកត់ឈ្មោះចូល។ ប៉ុន្តែនេះមិនមែនជាការបង្ខំទេ។"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>បង្កើតគណនី</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%80%E1%9E%8F%E1%9F%8B%E1%9E%88%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%84%E1%9F%87%E1%9E%85%E1%9E%BC%E1%9E%9B%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%A2%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9E%80%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%BE%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%8B&amp;returnto=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B" title="អ្នកត្រូវបានលើកទឹកចិត្តឱ្យកត់ឈ្មោះចូល។ ប៉ុន្តែនេះមិនមែនជាការបង្ខំទេ។ [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>កត់ឈ្មោះចូល</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> ទំព័រសម្រាប់អ្នកកែសម្រួលដែលបានកត់ឈ្មោះចេញ <a href="/wiki/%E1%9E%87%E1%9F%86%E1%9E%93%E1%9E%BD%E1%9E%99:Introduction" aria-label="ស្វែងយល់បន្ថែមអំពីការកែសម្រួល"><span>ស្វែងយល់បន្ថែម</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%9A%E1%9E%BD%E1%9E%98%E1%9E%85%E1%9F%86%E1%9E%8E%E1%9F%82%E1%9E%80%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%89%E1%9E%BB%E1%9F%86" title="បញ្ជីកំណែប្រែធ្វើឡើងពីអាសយដ្ឋាន IP នេះ [y]" accesskey="y"><span>ការរួមចំណែក</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%97%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%89%E1%9E%BB%E1%9F%86" title="ការពិភាក្សាអំពីកំណែប្រែដែល​ធ្វើ​ឡើង​ចេញ​ពីអាសយដ្ឋាន IP នេះ [n]" accesskey="n"><span>ការ​ពិភាក្សា</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Eលាក់\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"km\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cstyle data-mw-deduplicate=\"TemplateStyles:r303554\"\u003E.mw-parser-output .imbox{margin:4px 0;border-collapse:collapse;border:3px solid #36c;background-color:#fbfbfb;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .imbox .mbox-text .imbox{margin:0 -0.5em;display:block}.mw-parser-output .imbox-speedy{border:3px solid #b32424;background-color:#fee7e6}.mw-parser-output .imbox-delete{border:3px solid #b32424}.mw-parser-output .imbox-content{border:3px solid #f28500}.mw-parser-output .imbox-style{border:3px solid #fc3}.mw-parser-output .imbox-move{border:3px solid #9932cc}.mw-parser-output .imbox-protection{border:3px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .imbox-license{border:3px solid #88a;background-color:#f7f8ff}.mw-parser-output .imbox-featured{border:3px solid #cba135}.mw-parser-output .imbox .mbox-text{border:none;padding:0.25em 0.9em;width:100%}.mw-parser-output .imbox .mbox-image{border:none;padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}.mw-parser-output .imbox .mbox-imageright{border:none;padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .imbox .mbox-empty-cell{border:none;padding:0;width:1px}.mw-parser-output .imbox .mbox-invalid-type{text-align:center}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .imbox{margin:4px 10%}}\u003C/style\u003E\u003Ctable class=\"plainlinks imbox imbox-notice\" role=\"presentation\"\u003E\u003Ctbody\u003E\u003Ctr\u003E\u003Ctd class=\"mbox-image\"\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Cspan\u003E\u003Cimg alt=\"\" src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/40px-Information_icon4.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"40\" height=\"40\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/60px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/80px-Information_icon4.svg.png 2x\" data-file-width=\"620\" data-file-height=\"620\" /\u003E\u003C/span\u003E\u003C/span\u003E\u003C/td\u003E\u003Ctd class=\"mbox-text\"\u003Eក្រុមការងារយើង កំពុងស្វែងរកអ្នកស្ម័គ្រចិត្តដែលចង់ចូលរួមពង្រីកបណ្ដាញសមគមន៍វិគីភីឌាយើង។ \u003Cbr /\u003E\nសូមទំនាក់ទំនងមកកាន់ក្រុមការងារយើង តាមរយៈបណ្ដាញសង្គម social media ខាងក្រោម៖\u003C/td\u003E\u003C/tr\u003E\u003C/tbody\u003E\u003C/table\u003E\n\u003Cdiv class=\"center\"\u003E\n\u003Cp\u003E\u003Csmall\u003E\n\u003Ca rel=\"nofollow\" class=\"external text\" href=\"https://facebook.com/kmwp.fb\"\u003EFB Fan Page\u003C/a\u003E |\n\u003Ca rel=\"nofollow\" class=\"external text\" href=\"https://twitter.com/KhmerWikipedia\"\u003ETwitter\u003C/a\u003E |\n\u003Ca class=\"external text\" href=\"https://lists.wikimedia.org/mailman/listinfo/wikimedia-kh\"\u003EMailing List\u003C/a\u003E\u003C/small\u003E\n\u003C/p\u003E\n\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="មាតិកា" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">មាតិកា</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">ប្ដូរទីតាំងទៅរបារចំហៀង</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">លាក់</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">ក្បាលទំព័រ</div> </a> </li> <li id="toc-១-សាសនាព្រះពុទ្ធ(Buddha_Religion)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#១-សាសនាព្រះពុទ្ធ(Buddha_Religion)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">១</span> <span><b>១-សាសនាព្រះពុទ្ធ(Buddha Religion)</b></span> </div> </a> <button aria-controls="toc-១-សាសនាព្រះពុទ្ធ(Buddha_Religion)-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle <b>១-សាសនាព្រះពុទ្ធ(Buddha Religion)</b> subsection</span> </button> <ul id="toc-១-សាសនាព្រះពុទ្ធ(Buddha_Religion)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-១​-_និកាយហិនយាន:" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#១​-_និកាយហិនយាន:"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">១.១</span> <span><b>១​- និកាយហិនយាន:</b></span> </div> </a> <ul id="toc-១​-_និកាយហិនយាន:-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-២-​​​​​និកាយមហាយាន" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#២-​​​​​និកាយមហាយាន"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">១.២</span> <span><b>២-​​​​​និកាយមហាយាន</b></span> </div> </a> <ul id="toc-២-​​​​​និកាយមហាយាន-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-២-សាសនាព្រហ្មញ្ញ_(Hindu_Religion)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#២-សាសនាព្រហ្មញ្ញ_(Hindu_Religion)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">២</span> <span><b>២-សាសនាព្រហ្មញ្ញ (Hindu Religion)</b></span> </div> </a> <button aria-controls="toc-២-សាសនាព្រហ្មញ្ញ_(Hindu_Religion)-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle <b>២-សាសនាព្រហ្មញ្ញ (Hindu Religion)</b> subsection</span> </button> <ul id="toc-២-សាសនាព្រហ្មញ្ញ_(Hindu_Religion)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-២-និមិត្តសញ្ញា" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#២-និមិត្តសញ្ញា"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">២.១</span> <span>២-និមិត្តសញ្ញា</span> </div> </a> <ul id="toc-២-និមិត្តសញ្ញា-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-៣-សាស្តា​​នឹង​សាវក" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#៣-សាស្តា​​នឹង​សាវក"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">២.២</span> <span>៣-សាស្តា​​នឹង​សាវក</span> </div> </a> <ul id="toc-៣-សាស្តា​​នឹង​សាវក-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-៤-គម្ពីរ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#៤-គម្ពីរ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">២.៣</span> <span>៤-គម្ពីរ</span> </div> </a> <ul id="toc-៤-គម្ពីរ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-៥-_គោលការណ៏ប្រតិបតិ្ត" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#៥-_គោលការណ៏ប្រតិបតិ្ត"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">២.៤</span> <span>៥- គោលការណ៏ប្រតិបតិ្ត</span> </div> </a> <ul id="toc-៥-_គោលការណ៏ប្រតិបតិ្ត-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-៦-និកាយផ្សេងៗ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#៦-និកាយផ្សេងៗ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">២.៥</span> <span>៦-និកាយផ្សេងៗ</span> </div> </a> <ul id="toc-៦-និកាយផ្សេងៗ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-៧-វណ្ណ:ទាំង៤" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#៧-វណ្ណ:ទាំង៤"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">២.៦</span> <span>៧-វណ្ណ:ទាំង៤</span> </div> </a> <ul id="toc-៧-វណ្ណ:ទាំង៤-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-៨-ពិធីកម្ម" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#៨-ពិធីកម្ម"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">២.៧</span> <span>៨-ពិធីកម្ម</span> </div> </a> <ul id="toc-៨-ពិធីកម្ម-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ទេវៈ​ក្នុង​លទ្ធិព្រាហ្មណ៍" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ទេវៈ​ក្នុង​លទ្ធិព្រាហ្មណ៍"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">២.៨</span> <span>ទេវៈ​ក្នុង​លទ្ធិព្រាហ្មណ៍</span> </div> </a> <ul id="toc-ទេវៈ​ក្នុង​លទ្ធិព្រាហ្មណ៍-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-៣-សាសនា​យូដា_(Judaism)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#៣-សាសនា​យូដា_(Judaism)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣</span> <span><b>៣-សាសនា​យូដា (Judaism)</b></span> </div> </a> <button aria-controls="toc-៣-សាសនា​យូដា_(Judaism)-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle <b>៣-សាសនា​យូដា (Judaism)</b> subsection</span> </button> <ul id="toc-៣-សាសនា​យូដា_(Judaism)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-សាសនាគឺជាសាសនាជាតិរបស់សាសន៍យូដា។_តើជនជាតិយូដាមានព្រះបែបណា?" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#សាសនាគឺជាសាសនាជាតិរបស់សាសន៍យូដា។_តើជនជាតិយូដាមានព្រះបែបណា?"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.១</span> <span>សាសនាគឺជាសាសនាជាតិរបស់សាសន៍យូដា។ តើជនជាតិយូដាមានព្រះបែបណា?</span> </div> </a> <ul id="toc-សាសនាគឺជាសាសនាជាតិរបស់សាសន៍យូដា។_តើជនជាតិយូដាមានព្រះបែបណា?-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ការបើកសម្តែងដំបូងរបស់ព្រះអម្ចាស់" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ការបើកសម្តែងដំបូងរបស់ព្រះអម្ចាស់"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.២</span> <span>ការបើកសម្តែងដំបូងរបស់ព្រះអម្ចាស់</span> </div> </a> <ul id="toc-ការបើកសម្តែងដំបូងរបស់ព្រះអម្ចាស់-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ដើមកំណើតនៃសាសនាយូដា" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ដើមកំណើតនៃសាសនាយូដា"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.៣</span> <span>ដើមកំណើតនៃសាសនាយូដា</span> </div> </a> <ul id="toc-ដើមកំណើតនៃសាសនាយូដា-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ប្រាសាទដំបូង" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ប្រាសាទដំបូង"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.៤</span> <span>ប្រាសាទដំបូង</span> </div> </a> <ul id="toc-ប្រាសាទដំបូង-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ប្រាសាទទីពីរ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ប្រាសាទទីពីរ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.៥</span> <span>ប្រាសាទទីពីរ</span> </div> </a> <ul id="toc-ប្រាសាទទីពីរ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-សាសនាបន្ទាប់ពីឆ្នាំ_៧០_គស" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#សាសនាបន្ទាប់ពីឆ្នាំ_៧០_គស"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.៦</span> <span>សាសនាបន្ទាប់ពីឆ្នាំ ៧០ គស</span> </div> </a> <ul id="toc-សាសនាបន្ទាប់ពីឆ្នាំ_៧០_គស-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-តម្លៃសាសនារបស់សាសនាយូដា" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#តម្លៃសាសនារបស់សាសនាយូដា"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.៧</span> <span>តម្លៃសាសនារបស់សាសនាយូដា</span> </div> </a> <ul id="toc-តម្លៃសាសនារបស់សាសនាយូដា-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-សាសនានិងសាសនាអ៊ីស្លាម" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#សាសនានិងសាសនាអ៊ីស្លាម"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.៨</span> <span>សាសនានិងសាសនាអ៊ីស្លាម</span> </div> </a> <ul id="toc-សាសនានិងសាសនាអ៊ីស្លាម-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-សាសនានិងគ្រីស្ទសាសនា" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#សាសនានិងគ្រីស្ទសាសនា"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.៩</span> <span>សាសនានិងគ្រីស្ទសាសនា</span> </div> </a> <ul id="toc-សាសនានិងគ្រីស្ទសាសនា-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-សេចក្តីសន្និដ្ឋាន" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#សេចក្តីសន្និដ្ឋាន"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.១០</span> <span>សេចក្តីសន្និដ្ឋាន</span> </div> </a> <ul id="toc-សេចក្តីសន្និដ្ឋាន-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-សាសនាយូដាសាសនារបស់ប្រជាជនជ្វីហ្វ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#សាសនាយូដាសាសនារបស់ប្រជាជនជ្វីហ្វ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.១១</span> <span><b>សាសនាយូដា</b>សាសនារបស់ប្រជាជនជ្វីហ្វ</span> </div> </a> <ul id="toc-សាសនាយូដាសាសនារបស់ប្រជាជនជ្វីហ្វ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ប្រវត្តិ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ប្រវត្តិ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.១២</span> <span><b>ប្រវត្តិ</b></span> </div> </a> <ul id="toc-ប្រវត្តិ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ការបង្រៀន" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ការបង្រៀន"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.១៣</span> <span><b>ការបង្រៀន</b></span> </div> </a> <ul id="toc-ការបង្រៀន-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ខ្លឹមសារ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ខ្លឹមសារ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.១៤</span> <span>ខ្លឹមសារ</span> </div> </a> <ul id="toc-ខ្លឹមសារ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ភាពខុសគ្នា" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ភាពខុសគ្នា"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.១៥</span> <span>ភាពខុសគ្នា</span> </div> </a> <ul id="toc-ភាពខុសគ្នា-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ហោរា" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ហោរា"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.១៦</span> <span>ហោរា</span> </div> </a> <ul id="toc-ហោរា-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ចរន្តនៅក្នុងសាសនាជ្វីហ្វ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ចរន្តនៅក្នុងសាសនាជ្វីហ្វ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.១៧</span> <span>ចរន្តនៅក្នុងសាសនាជ្វីហ្វ</span> </div> </a> <ul id="toc-ចរន្តនៅក្នុងសាសនាជ្វីហ្វ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-បទបញ្ញត្តិ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#បទបញ្ញត្តិ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.១៨</span> <span>បទបញ្ញត្តិ</span> </div> </a> <ul id="toc-បទបញ្ញត្តិ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-អំពីពិភពលោកនិងបុរស" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#អំពីពិភពលោកនិងបុរស"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.១៩</span> <span>អំពីពិភពលោកនិងបុរស</span> </div> </a> <ul id="toc-អំពីពិភពលោកនិងបុរស-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-អំពីអាពាហ៍ពិពាហ៍និងគ្រួសារ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#អំពីអាពាហ៍ពិពាហ៍និងគ្រួសារ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៣.២០</span> <span>អំពីអាពាហ៍ពិពាហ៍និងគ្រួសារ</span> </div> </a> <ul id="toc-អំពីអាពាហ៍ពិពាហ៍និងគ្រួសារ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-ជំនឿ_និង_ការអនុវត្ត" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ជំនឿ_និង_ការអនុវត្ត"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៤</span> <span>ជំនឿ និង ការអនុវត្ត</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-ជំនឿ_និង_ការអនុវត្ត-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle ជំនឿ និង ការអនុវត្ត subsection</span> </button> <ul id="toc-ជំនឿ_និង_ការអនុវត្ត-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-ព្រះយេស៊ូ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ព្រះយេស៊ូ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៤.១</span> <span>ព្រះយេស៊ូ</span> </div> </a> <ul id="toc-ព្រះយេស៊ូ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ព្រះគម្ពីរ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ព្រះគម្ពីរ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៤.២</span> <span>ព្រះគម្ពីរ</span> </div> </a> <ul id="toc-ព្រះគម្ពីរ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-ប្រវត្តិសាសនា" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ប្រវត្តិសាសនា"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៥</span> <span>ប្រវត្តិសាសនា</span> </div> </a> <ul id="toc-ប្រវត្តិសាសនា-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ដើមកំណើតពាក្យ[កែប្រែ]" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ដើមកំណើតពាក្យ[កែប្រែ]"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៦</span> <span>ដើមកំណើតពាក្យ[កែប្រែ]</span> </div> </a> <ul id="toc-ដើមកំណើតពាក្យ[កែប្រែ]-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-បំណែងចែកនៃព្រះគម្ពីរ[កែប្រែ]" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#បំណែងចែកនៃព្រះគម្ពីរ[កែប្រែ]"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៧</span> <span>បំណែងចែកនៃព្រះគម្ពីរ[កែប្រែ]</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-បំណែងចែកនៃព្រះគម្ពីរ[កែប្រែ]-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle បំណែងចែកនៃព្រះគម្ពីរ[កែប្រែ] subsection</span> </button> <ul id="toc-បំណែងចែកនៃព្រះគម្ពីរ[កែប្រែ]-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-ព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីចាស់[កែប្រែ]" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីចាស់[កែប្រែ]"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៧.១</span> <span>ព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីចាស់[កែប្រែ]</span> </div> </a> <ul id="toc-ព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីចាស់[កែប្រែ]-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ព្រះគម្ពីសម្ពន្ធមេត្រីថ្មី[កែប្រែ]" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ព្រះគម្ពីសម្ពន្ធមេត្រីថ្មី[កែប្រែ]"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៧.២</span> <span>ព្រះគម្ពីសម្ពន្ធមេត្រីថ្មី[កែប្រែ]</span> </div> </a> <ul id="toc-ព្រះគម្ពីសម្ពន្ធមេត្រីថ្មី[កែប្រែ]-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-ប្រវត្តិ​មហាម័ត" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ប្រវត្តិ​មហាម័ត"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៨</span> <span>ប្រវត្តិ​មហាម័ត</span> </div> </a> <ul id="toc-ប្រវត្តិ​មហាម័ត-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-គម្ពីរ​គួរ​អាន" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#គម្ពីរ​គួរ​អាន"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">៩</span> <span>គម្ពីរ​គួរ​អាន</span> </div> </a> <ul id="toc-គម្ពីរ​គួរ​អាន-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-លទ្ធិ​មហាម៉ាត់" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#លទ្ធិ​មហាម៉ាត់"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">១០</span> <span>លទ្ធិ​មហាម៉ាត់</span> </div> </a> <ul id="toc-លទ្ធិ​មហាម៉ាត់-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="មាតិកា" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">សាសនា​សកល</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in ១២ languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-12" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">១២ ភាសា</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="বিশ্বধর্ম – បង់ក្លាដែស" lang="bn" hreflang="bn" data-title="বিশ্বধর্ম" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="បង់ក្លាដែស" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Sv%C4%9Btov%C3%A1_n%C3%A1bo%C5%BEenstv%C3%AD" title="Světová náboženství – ឆែក" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Světová náboženství" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="ឆែក" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/World_religions" title="World religions – អង់គ្លេស" lang="en" hreflang="en" data-title="World religions" data-language-autonym="English" data-language-local-name="អង់គ្លេស" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ادیان جهانی – ភឺសៀន" lang="fa" hreflang="fa" data-title="ادیان جهانی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="ភឺសៀន" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Wr%C3%A2ldreligy" title="Wrâldreligy – ហ្វ្រីស៊ានខាងលិច" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Wrâldreligy" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="ហ្វ្រីស៊ានខាងលិច" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Agama-agama_dunia" title="Agama-agama dunia – ឥណ្ឌូណេស៊ី" lang="id" hreflang="id" data-title="Agama-agama dunia" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ឥណ្ឌូណេស៊ី" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%97%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="जागतिक धर्म – ម៉ារ៉ាធី" lang="mr" hreflang="mr" data-title="जागतिक धर्म" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="ម៉ារ៉ាធី" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Religi%C3%B5es_mundiais" title="Religiões mundiais – ព័រទុយហ្គាល់" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Religiões mundiais" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="ព័រទុយហ្គាល់" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/World_religions" title="World religions – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="World religions" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Zvinamato_zve_pasirose" title="Zvinamato zve pasirose – សូណា" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Zvinamato zve pasirose" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="សូណា" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Jahon_dinlari" title="Jahon dinlari – អ៊ូសបេគ" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Jahon dinlari" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="អ៊ូសបេគ" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%B4n_gi%C3%A1o_th%E1%BA%BF_gi%E1%BB%9Bi" title="Tôn giáo thế giới – វៀតណាម" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Tôn giáo thế giới" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="វៀតណាម" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q54073114#sitelinks-wikipedia" title="កែប្រែតំណភ្ជាប់អន្តរភាសា" class="wbc-editpage">កែប្រែតំណភ្ជាប់</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="លំហឈ្មោះ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B" title="មើលទំព័រមាតិកា [c]" accesskey="c"><span>ទំព័រ</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%97%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9E%B6:%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B" rel="discussion" title="ការពិភាក្សា​អំពីទំព័រខ្លឹមសារ​នេះ [t]" accesskey="t"><span>ការពិភាក្សា</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ភាសាខ្មែរ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="គំហើញ"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B"><span>អាន</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit" title="កែប្រែ​កូដ​របស់​ទំព័រ​នេះ [e]" accesskey="e"><span>កែប្រែ</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=history" title="កំណែកន្លងមករបស់ទំព័រនេះ ។ [h]" accesskey="h"><span>មើល​ប្រវត្តិ​</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="​ឧបករណ៍" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">​ឧបករណ៍</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ឧបករណ៍​</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">ប្ដូរទីតាំងទៅរបារចំហៀង</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">លាក់</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="ជម្រើសផ្សេងទៀត" > <div class="vector-menu-heading"> សកម្មភាព </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B"><span>អាន</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit" title="កែប្រែ​កូដ​របស់​ទំព័រ​នេះ [e]" accesskey="e"><span>កែប្រែ</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=history"><span>មើល​ប្រវត្តិ​</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> ទូទៅ​ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:%E1%9E%A2%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B8%E1%9E%8A%E1%9F%82%E1%9E%9B%E1%9E%97%E1%9F%92%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%94%E1%9F%8B%E1%9E%98%E1%9E%80%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9E%93%E1%9F%81%E1%9F%87/%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B" title="បញ្ជី​ទំព័វិគី​ទាំងអស់​ដែលភ្ជាប់​មកទីនេះ [j]" accesskey="j"><span>អ្វី​ដែលភ្ជាប់មកទីនេះ</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:%E1%9E%94%E1%9F%86%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%8B%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9E%BC%E1%9E%9A%E1%9E%91%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%8B%E1%9E%91%E1%9E%B7%E1%9E%93/%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B" rel="nofollow" title="បន្លាស់ប្ដូរថ្មីៗក្នុងទំព័រដែលត្រូវបានភ្ជាប់មកទំព័រនេះ [k]" accesskey="k"><span>បន្លាស់ប្ដូរដែលពាក់ព័ន្ធ</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=km" title="ផ្ទុកឯកសារឡើង [u]" accesskey="u"><span>ផ្ទុកឯកសារឡើង</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:%E1%9E%91%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F%E1%9F%97" title="បញ្ជីនៃទំព័រពិសេសទាំងអស់ [q]" accesskey="q"><span>ទំព័រ​ពិសេស​ៗ</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;oldid=305620" title="តំណភ្ជាប់អចិន្ត្រៃយ៍ដែលភ្ជាប់មកកំណែនេះរបស់ទំព័រនេះ"><span>តំណភ្ជាប់អចិន្ត្រៃយ៍</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=info" title="ព័ត៌មានបន្ថែមអំពីទំព័រនេះ"><span>ព័ត៌មានអំពីទំព័រនេះ</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:CiteThisPage&amp;page=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;id=305620&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="ព័ត៌មានអំពីរបៀបយោងទំព័រនេះ"><span>យោងទំព័រនេះ</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Fkm.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E1%259E%259F%25E1%259E%25B6%25E1%259E%259F%25E1%259E%2593%25E1%259E%25B6%25E2%2580%258B%25E1%259E%259F%25E1%259E%2580%25E1%259E%259B"><span>Get shortened URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Fkm.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E1%259E%259F%25E1%259E%25B6%25E1%259E%259F%25E1%259E%2593%25E1%259E%25B6%25E2%2580%258B%25E1%259E%259F%25E1%259E%2580%25E1%259E%259B"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> បោះពុម្ព​/នាំចេញ​ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%84%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%84&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B"><span>បង្កើតសៀវភៅ​</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:DownloadAsPdf&amp;page=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=show-download-screen"><span>ទាញយកជា PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;printable=yes" title="ទម្រង់សម្រាប់បោះពុម្ភរបស់ទំព័រនេះ [p]" accesskey="p"><span>ទម្រង់​សម្រាប់បោះពុម្ភ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> ក្នុងគម្រោងផ្សេងៗទៀត </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q54073114" title="Link to connected data repository item [g]" accesskey="g"><span>Wikidata item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Appearance</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">ប្ដូរទីតាំងទៅរបារចំហៀង</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">លាក់</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-Move-protection-shackle.svg" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%82%E1%9E%B8%E1%9E%97%E1%9E%B8%E1%9E%8C%E1%9E%B6:Protection_policy" title="Pp-move-indef"><img alt="Pp-move-indef" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Move-protection-shackle.svg/20px-Move-protection-shackle.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Move-protection-shackle.svg/30px-Move-protection-shackle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Move-protection-shackle.svg/40px-Move-protection-shackle.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></div></div> <div id="mw-indicator-Semi-protection-shackle.svg" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%82%E1%9E%B8%E1%9E%97%E1%9E%B8%E1%9E%8C%E1%9E%B6:Protection_policy" title="Pp-semi"><img alt="Pp-semi" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Semi-protection-shackle.svg/20px-Semi-protection-shackle.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Semi-protection-shackle.svg/30px-Semi-protection-shackle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Semi-protection-shackle.svg/40px-Semi-protection-shackle.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></div></div> <div id="mw-indicator-good-star" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%82%E1%9E%B8%E1%9E%97%E1%9E%B8%E1%9E%8C%E1%9E%B6:%E1%9E%A2%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%94%E1%9E%91%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%A2" title="This is a good article. Click here for more information."><img alt="This is a good article. Click here for more information." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Symbol_support_vote.svg/19px-Symbol_support_vote.svg.png" decoding="async" width="19" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Symbol_support_vote.svg/29px-Symbol_support_vote.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Symbol_support_vote.svg/39px-Symbol_support_vote.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">ពីវិគីភីឌា</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><span class="mw-redirectedfrom">(ត្រូវបានបញ្ជូនបន្តពី <a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;redirect=no" class="mw-redirect" title="សាសនាសកល">សាសនាសកល</a>)</span></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="km" dir="ltr"><p class="mw-empty-elt"> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="១-សាសនាព្រះពុទ្ធ(Buddha_Religion)"><span id=".E1.9F.A1-.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9E.B6.E1.9E.96.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9F.87.E1.9E.96.E1.9E.BB.E1.9E.91.E1.9F.92.E1.9E.92.28Buddha_Religion.29"></span><b>១-<a href="/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6_%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B" title="សាសនា សកល">សា</a>សនាព្រះពុទ្ធ(Buddha Religion)</b></h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=1" title="កែប្រែផ្នែក៖ ១-សាសនាព្រះពុទ្ធ(Buddha Religion)"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>-ព្រះពុទ្ធសាសនា​​​​​​ មានដើមកំណើតនៅប្រទេសឥណ្ឌាក្នុង​សតវត្ស​ទី៦មុន​គ.ស​ គឺប្រហែលគ្នានឹងការចាប់កំណើតលទ្ធិព្រហហ្មណ៏សាសនានាសម័យកាលទី២ដែរ។ </p><p>លុះក្រោយមក​ ក្មុងរជ្ជកាលព្រះបាទកនិស្ក:ក្នុង​ស.វទី១​នែ​គ.ស ព្រះពុទ្ធសាសនា ក៏បានចែកជា<i>ពីរនិកាយ:</i> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="១​-_និកាយហិនយាន:"><span id=".E1.9F.A1.E2.80.8B-_.E1.9E.93.E1.9E.B7.E1.9E.80.E1.9E.B6.E1.9E.99.E1.9E.A0.E1.9E.B7.E1.9E.93.E1.9E.99.E1.9E.B6.E1.9E.93:"></span><b><u>១​- និកាយហិនយាន:</u></b></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=2" title="កែប្រែផ្នែក៖ ១​- និកាយហិនយាន:"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>និកាយហិនយាន​ចែកចេ<a href="/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6_%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B" title="សាសនា សកល">ញ</a>ទៅទិសខាងត្បូងនែប្រទេសឥណ្ឌា​ ហៅថាទក្ខិណនិកាយ គឺជាយានតូចចង្អៀតអាចផ្ទុកសត្វលោក​ទៅកាន់និព្វានបានចំនួនតិច​ </p><p><i><b>វិន័យតឺងតែង</b></i>​​ ពីបាកប្រតិបត្តិតាម​​ ក្រសំរេចបាននិព្វាន និកាយនេះនិយមធម៌ចាស់ គោរពតាមពុទ្ធោវាទព្រះសមណគោតម​ ដែលត្រាស់ដឹងសម្តែងរួចមកហើយ </p><p>ក្នុងគម្ពីរត្រៃបិដក។​ ប្រទេសកាន់និកាយហិនយានរួមមាន កម្ពុជា​ ឡាវ ភូមា​ ឥណ្ឌា​​​​​​ នេប៉ាល់​ សិរីលង្កា។ </p><p><b>ទ្រឹស្តី​គោល នៃ​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​ថេរវាទី(មហាយាន)</b> </p><p>ទ្រឹស្តី​សំខាន់បំផុត​នៃ​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​ថេរវាទី គឺ ទស្សនវិជ្ជា ​នៃ​ការ​​វិភាគ ឥតឈប់ឈរ នៃដំណើរជីវិត ពោល​គឺ​មិន​មែន​ជា​ការ​គោរព​ត្រឹម​តែ​​ច្បាប់សីលធម៌ ឬ ពិធីបុណ្យ​ខាង​សាសនា​នោះ​ទេ ។ ទ្រឹស្តីចម្បង​បំផុត នៃពុទ្ធសាសនា​និកាយ​ថេរវាទី គឺ​ អរិយសច្ចៈ​ ៤ (ចតុរារិយសច្ច) ។ អរិយសច្ច គឺ​ ការពិត​ដ៏​ប្រពៃ​បំផុត ​ឥត​ក្លែង​បន្លំ​កើត ពោល​គឺ ទុក្ខ, ទុក្ខសមុទយ, ទុក្ខនិរោធ, និង ទុក្ខនិរោធគាមិនីបដិបទា ។ បើ​និយាយ​តាម​ភាសា​សាមញ្ញ អរិយសច្ចៈ ៤ គឺ ការ​ស្គាល់​​​បញ្ហា, ការ​រក​​មូល​ហេតុ​នៃ​បញ្ហា, ការ​ដឹង​ថា​បញ្ហា​អាច​ដោះ​ស្រាយ​បាន, និង ការ​រក​​​វិធី​ដោះស្រាយបញ្ហា និង ការ​អនុវត្តន៍​​តាម​វិធី​នោះ(ប្រតិបត្តិ)​ ដោយ​ខ្លួន​ឯង​ លុះ​ត្រា​តែ​​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា​រួច ។ ចំណុច​សំខាន់​បំផុត​នៃ​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​ថេរវាទី គឺ ​ម្ចាស់​បញ្ហា ​ជា​ អ្នក​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា ដោយ​ខ្លួន​ឯង ពោល​គឺ ​មិន​ទំលាក់​កំហុស​​ឲ្យ​អ្នក​ដទៃ​ដោះ​ស្រាយ ឬ​ ពឹង​អាទិទេព (God) ឬ ព្រះ​ពោធិសត្វ ណា​មួយ ឲ្យ​​ជួយ​ដោះស្រាយទេ ។ ដូច​ជា​ពុទ្ធភាសិត​ នៅ​ក្នុង​ គាថា​ធម្មបទ ថា <b>"អត្តា ហិ អត្តនោ នាថោ កោ ហិ នាថោ បរោ សិយា ។ អត្តនា ហិ សុទន្តេនា នាថំ លភតិ ទុល្លភំ"</b> "ខ្លួន​ជា​ទីពឹង​របស់​ខ្លួន អ្នក​ដទៃ​ជា​ទីពឹង​ដូច​ម្តេច​បាន ព្រោះ​បុគ្គល​អ្នក​មាន​ខ្លួន​ហ្វឹកហ្វឺន​ល្អ​ហើយ រមែង​បាន​នូវ​ទីពឹង ដែល​គេ​បាន​ដោយ​កម្រ" ។ </p><p><b>ប្រភពនៃការបង្រៀន</b> </p><p>គ្រឹះនៃការបង្រៀនព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទីបែកចេញមកអំពី <a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%97%E1%9E%87%E1%9F%92%E1%9E%87%E1%9E%9C%E1%9E%B6%E1%9E%91&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="វិភជ្ជវាទ (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">វិភជ្ជវាទ</a> Vibhajjavada (ទ្រឹស្តីនៃការធ្វើវិភាគ) ដែលតមកអំពីស្ថាវិរៈ (ឬការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ) ក្នុងជំនាន់ពេលធ្វើសង្គាយនាលើកទី៣ ព.ស២៩៤ ក្នុងរជ្ជកាលមហាអធិរាជអសោក នៃប្រទេសឥណ្ឌា។ វិភជ្ជវាទិន (អ្នកកាន់វិភជ្ជវាទ) សំគាល់ខ្លួនថាជាអ្នកបន្តប្រពៃណីស្ថាវិរៈ ហើយបន្ទាប់ពីសង្គាយនាលើកទី៣មក ក៏នៅតែបន្តហៅការរៀនសូត្រ ថាជាស្ថាវិរថេរៈ (ព្រឹទ្ធាចារ្យ) ។ ទ្រឹស្តីរបស់វិភជ្ជវាទិន ប្រហែលគ្នានឹងស្ថាវិរៈជំនាន់ចាស់ដែរ ប៉ុន្តែមិនដូចគ្នាទាំង ស្រុងទេ ។ ក្រោយពេលធ្វើសង្គាយនាលើកទី៣មក ដោយមកមានពីទីតាំងឆ្ងាយ ៗ ពីគ្នា ជាហេតុបណ្តាលឲ្យវិភជ្ជវាទិន អភិវឌ្ឍន៍បន្តិចម្តងៗជា៤ពួកៈ <a href="/w/index.php?title=%E1%9E%98%E1%9E%A0%E1%9E%B8%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9F%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="មហីសាសកៈ (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">មហីសាសកៈ</a>១ Mahisasaka <a href="/w/index.php?title=%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%94%E1%9E%B8%E1%9E%99%E1%9F%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="កាស្យបីយៈ (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">កាស្យបីយៈ</a>១ Kasyapiya <a href="/w/index.php?title=%E1%9E%92%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9E%82%E1%9E%BB%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%80%E1%9F%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ធម្មគុប្តកៈ (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">ធម្មគុប្តកៈ</a>១ Dharmakuptaka និងតាម្របនីយៈ១ Tamraparniya ។ ថេរវាទីចុះមកអំពីតាម្របនីយៈ ដែលមានន័យថា ពូជពង្សជនជាតិស្រីលង្កា ។ ប្រភពខ្លះអះអាងថា មានតែថេរវាទីទេដែលអភិវឌ្ឍន៍មកពីវិភជ្ជវាទិនផ្ទាល់ ។ តាមរយៈអ្នកស្រាវជ្រាវព្រះពុទ្ធសាសនា អា.កា វរដេរ A.K. Warder ថេរវាទីរីកដុះដាលទៅខាងត្បូងទាំងពីអវន្តិ (Avanti) ទៅក្នុងមហារស្រ្ត (Maharastra) និងអន្ធរៈ (Andhra) ដល់ចូឡាប្រទេសកន្ចិ (Kanchi) ហើយនិងសីឡន (Ceylon)។ គេបានរក្សា ទីកន្លែងនៅអវន្តិហើយ និងទឹកដីថ្មីរបស់គេមួយរយៈពេល ប៉ុន្តែគេប្រមូលគ្នាបន្តិចម្តងៗ នៅតំបន់ខាងត្បូង គឺ មហាវិហារ ក្នុងអនុរទ្ធបុរៈធានីរបស់ប្រទេសសីឡន ដែលក្លាយទៅជាមជ្ឈមណ្ឌលសំខាន់ នៃប្រពៃណីរបស់គេ អវន្តិជាមណ្ឌលទី២ ហើយតំបន់ខាងជើង ត្រូវបោះបង់ចោល ទៅឲ្យក្រុមសិក្សាដទៃទៀត ។ មានពត៌មានតិចតួចណាស់ ដែលប្រាប់អំពីព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទីក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា ក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តក្រោយ ហើយគេមិនដឹងថាថេរវាទីត្រូវបាត់បង់ពីប្រទេសដើម តាំងពីពេលណាមកទេ ។ </p><p>ឈ្មោះតាម្របនីយៈបានដាក់ឲ្យពូជពង្សស្រីលង្កានៅឥណ្ឌា ប៉ុន្តែគ្មានសញ្ញាណាមួយ បង្ហាញថាមានការផ្លាស់ប្តូរទ្រឹស្តី ឬគម្ពីរដីកាអំពីវិភជ្ជវាទិនទេ ដោយហេតុថា ឈ្មោះគ្រាន់តែចង្អុលប្រាប់ ទីកន្លែងតែប៉ុណ្ណោះ។ ដោយយោងទៅតាមប្រភពដើម នៃថេរវាទីរបស់គេ គេរំលឹកថា គេបានទទួលការបង្រៀន ដែលត្រូវបានគេយល់ព្រម នៅពេលប្រជុំ<a href="/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%93%E1%9E%B6" title="សង្គាយនា">សង្គាយនា</a>លើកទី៣ ហើយគេស្គាល់ការបង្រៀននេះថាជាវិភជ្ជវាទ ។ នៅសតវត្សរ៍ទី៧ អ្នកធ្វើដំណើរសាសនាជនជាតិចិន (Xuanzang) និង (Yijing) នៅក្នុងស្រីលង្កា គេស្គាល់ថាជាពួកស្ថាវិរៈ ។នៅក្នុងឥណ្ឌាជំនាន់ចាស់ អ្នកសិក្សា ដែលប្រើភាសាសំស្រ្កឹតសម្រាប់សាសនា គេហៅថាស្ថាវិរៈ ប៉ុន្តែអ្នកដែលប្រើភាសាបាលីវិញ គេហៅថាថេរៈ ។ </p><p>ស្ថាវិរៈនិងថេរៈមានន័យដូចគ្នាថា ព្រឹទ្ធាចារ្យ។ គេបានប្រើពាក្យថេរវាទីក្នុងការសរសេរ សម្រាប់ការហាត់រៀនរបស់គេ តាំងពីសតវត្សរ៍ទី៤ នៅពេលដែលពាក្យនេះ ឃើញមាននៅក្នុងគម្ពីរទិបវង្ស ។ តាមប្រវត្តិសាស្រ្តមួយផ្នែកធំ នៃព្រះពុទ្ធសាសនានៅស្រីលង្កា ថេរវាទីក្នុងស្រីលង្កាចែកជាចំណែក៣គឺ ពួកភិក្ខុនៃមហាវិហារ, អភយគីរីវិហារ និងជេតវនវិហារ ។ តាមពាក្យរបស់លោកអា.កា វរដេរ A.K Warder ថា និកាយពីឥណ្ឌា មហីសាសកៈ ក៏បានតាំងឡើងនៅស្រី លង្កាទន្ទឹមគ្នានឹងថេរវាទីដែរ ហើយក៏រលាយចូលជាមួយថេរវាទីទៅ ។ ភូមិភាគខាងជើងនៃស្រីលង្កា ហាក់ដូចជាមានការទាក់ទង ជាមួយនឹងនិកាយផ្សេងៗ ពីឥណ្ឌា ក្នុងពេលខ្លះដែរ ។ នៅពេលដែលព្រះសង្ឃចិន (Faxian) បានធ្វើទស្សនកិច្ចនៅកោះនេះក្នុងដើមសតវត្សរ៍ទី៥ ព្រះអង្គកត់សំគាល់ថាមានភិក្ខុ៥,០០០អង្គ នៅអភយគីរី ភិក្ខុ៣,០០០អង្គនៅមហាវិហារ ហើយនិងភិក្ខុ២,០០០អង្គនៅចេតយបព្វតវិហារ ។ អស់ជាច្រើនសតវត្សរ៍ ថេរវាទីិននៃអភយគីរី បានរក្សាមិត្តភាពជិតស្និតជាមួយនឹងអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនានៅឥណ្ឌា ថែមទាំងទទួលយកការបង្រៀនថ្មីជាច្រើនពីឥណ្ឌា ទៀតផង ដែលមានផ្នែកជាច្រើននៃនិកាយ<a href="/wiki/%E1%9E%98%E1%9E%A0%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%B6%E1%9E%93" title="មហាយាន">មហាយាន</a> ។ចំណែកឯថេរវាទីិននៃជេតវនៈក៏បានទទួលយកចំណែកនៃមហាយានដែរ ប៉ុន្តែមានចំនួនតិចជាង ។ Xuanzang បានសរសេរថា មានផ្នែកធំ២នៃថេរវាទីនៅក្នុងស្រីលង្កា ថាប្រពៃណីអភយគីរីជាមហាយានស្ថាវិរៈ ហើយប្រពៃណីមហាវិហារជា<a href="/w/index.php?title=%E1%9E%A0%E1%9E%B8%E1%9E%93%E1%9E%99%E1%9E%B6%E1%9E%93&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ហីនយាន (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">ហីនយាន</a>ស្ថាវិរៈ ។ Akira Hirakawa សរសេរថា សេចក្តីបរិយាយ ពន្យល់ អដ្ឋកថា នៃនិកាយមហាវិហារ នៅពេលដែលបានពិនិត្យមើលដោយច្បាស់ ឃើញថាមានបញ្ចូលគោលជំហរមួយចំនួន ដែលស្របគ្នានឹងការបង្រៀនផ្នែកមហាយានដែរ ។ ក្នុងសតវត្សរ៍ទី៨ គេដឹងថាមហាយាន និងព្រះពុទ្ធសាសនាប្រចាំ ក្រុមឯកជន (មិនសម្រាប់សាធារណជនទូទៅទេ) ទាំងពីរនេះត្រូវបានគេបតិបត្តិនៅក្នុងស្រីលង្កា ។ ព្រះសង្ឃឥណ្ឌា២អង្គគឺ វជ្រពោធិ (Vajrabodhi) និងអមោឃវជ្រៈ (Amoghavajra) ដែលជាអ្នកបានផ្សាយ ព្រះពុទ្ធសាសនាប្រចាំក្រុមឯកជននេះ នៅប្រទេសចិន បានចូលមកកាន់កោះស្រីលង្កានៅពេលនេះដែរ ។ អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវមួយចំនួន បានអះអាងថា អ្នកគ្រប់គ្រងស្រីលង្កាលើកតំកើងប្រពៃណីសាសនា ដើម្បីធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់ថាថេរវាទី នៅតែជាទំនៀមប្រពៃណី និងឲ្យមានលក្ខណៈផ្សេងគ្នាពីព្រះពុទ្ធសាសនាឥណ្ឌា ។ ប៉ុន្តែមុនសតវត្សរ៍ទី១២ អ្នកគ្រប់គ្រងស្រីលង្កាផ្សេងទៀត ឧបត្ថម្ភគាំទ្រដល់ថេរវាទីិននៃអភយគីរី ហើយអ្នកដំណើរសាសនាដូចជា Faxian កត់សំគាល់ថាថេរវាទីិននៃអភយគីរី ជាប្រពៃណីសំខាន់ជាងគេ ។ ការផ្លាស់ប្តូរបានកើត ឡើងក្នុងសតវត្សរ៍ទី១២ នៅពេលដែលមហាវិហារទទួលការគាំទ្រអំពីព្រះ រាជា បរក្កមពាហុ Parakkamabahu (1153-1186 CE) ពេលនោះប្រពៃណីអភយគីរី និងជេតវនៈត្រូវបានហាមឃាត់ក្នុងស្រីលង្កា ។ ភិក្ខុថេរវាទីនៃប្រពៃណីទាំង២នេះ ត្រូវសម្រេចចិត្តសឹកពីភាពបុព្វជិត ឬរកការបួសជាថ្មីក្នុងប្រពៃណីមហាវិហារ ។ ចំពោះវិវាទរវាងថេរវាទីិន គម្ពីរចូឡវង្ស (កត់ត្រាប្រវត្តិរបស់ស្តេច) សម្តែងការសោកស្តាយថាៈ “ ពិតមែនតែមានការប្រឹងប្រែង គ្រប់មធ្យោបាយ អំពីព្រះរាជាជំនាន់មុនរហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ ពួកភិក្ខុប្រកាន់អាកប្បកិរិយាបែកបាក់ចេញពីគ្នា ហើយបង្កើតជំលោះទាស់ទែងគ្នាគ្រប់យ៉ាង ។” មុននឹងព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទីរួបរួមគ្នាក្នុងស្រីលង្កា តំបន់នៃប្រទេស ថៃ ភូមា លាវ និងខ្មែរ ទទួលការដុះដាលដោយ និកាយព្រះពុទ្ធសាសនាផ្សេងៗ ពីឥណ្ឌា រួមទាំង ព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយានផង ។ ក្នុងសតវត្សរ៍ទី៧ យីជិង Yijing បានកត់ក្នុងដំណើររបស់គាត់ថា ក្នុងតំបន់ទាំងនេះ និកាយព្រះពុទ្ធសាសនាធំៗពីឥណ្ឌា មានការរីកចម្រើន ។ ពិតមែនតែមានការបកស្រាយពីមុនមកថា ជាថេរវាទីក្នុង ប្រទេសភូមា ឯកសារដែលសេសសល់បានបង្ហាញថា ព្រះពុទ្ធសាសនាភូមាភាគច្រើន រួមបញ្ចូលមហាយានដែរហើយប្រើសំស្រ្កឹតជាងបាលី ។ បន្ទាប់ពីការធ្លាក់ចុះអន់ថយនៃព្រះពុទ្ធសាសនាក្នុង ឥណ្ឌា សមណទូតពីស្រីលង្កា បានកែប្រែបន្តិចម្តងៗព្រះពុទ្ធសាសនាភូមា ទៅជាថេរវាទីហើយ២សតវត្សរ៍បន្ទាប់មក ព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទីក៏ត្រូវបាននាំចូល ទៅក្នុងតំបន់ប្រទេសថៃ លាវ និងខ្មែរ ដែលប្តូរជំនួសបែបព្រះពុទ្ធសាសនាពីពេលមុន ។ </p><p><b>ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃទស្សនវិជ្ជា</b> </p><p>ថេរវាទីបង្កើតនូវគំនិតនៃ វិភជ្ជវាទ ពាក្យនេះមានន័យថា ការបង្រៀនពីការវិភាគ (teaching of analysis) ។ ទ្រឹស្តីនេះនិយាយថា បញ្ញាត្រូវតែកើតមកពីការពិសោធន៍ របស់អ្នកស្វែងរក ការស៊ើបអង្កេតល្អិតល្អន់ ហើយវិនិច្ឆ័យ ជាជាងសទ្ធាងងឹតងងល់។ យ៉ាងណាក៏ដោយ គម្ពីរប្រពៃណីថេរវាទីសង្កត់ខ្លាំង ទៅលើការប្រុងប្រយ័ត្ន ចំពោះដំបូន្មានរបស់អ្នកវៃឆ្លាត ដោយគិតថាដំបូន្មាននោះនិងការពិសោធន៍ផ្ទាល់ខ្លួន ត្រូវយកមកប្រៀបធៀប ដើម្បីវិនិច្ឆ័យសម្រាប់ការប្រតិបត្តិ ។ នៅក្នុងថេរវាទី ហេតុនៃការកើតឡើងនិងសេចក្តីទុក្ខរបស់មនុស្ស គឺតណ្ហាដែលផ្ទុកទៅដោយ<a href="/wiki/%E1%9E%80%E1%9E%B7%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%9F" title="កិលេស">កិលេស</a> ។ កិលេសទាំងនោះដែលចងមនុស្ស ឲ្យជាប់ក្នុងការវិលកើតវិលស្លាប់ ចាត់ថ្នាក់ចូលទៅក្នុង<a href="/wiki/%E1%9E%9F%E1%9F%86%E1%9E%99%E1%9F%84%E1%9E%87%E1%9E%93%E1%9F%88" title="សំយោជនៈ">សំយោជនៈ១០</a> (ten fetters) ហើយកិលេសដែលរារាំងមិនឲ្យសមាធិកើតឡើង មាន៥គឺ <a href="/wiki/%E1%9E%93%E1%9E%B8%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9E%92%E1%9E%98%E1%9F%8C" title="នីវរណធម៌">នីវរណធម៌៥</a> Five hindrances ។ ថ្នាក់របស់កិលេសអាច គ្រោតក្រាត មធ្យម ឬសុខុម ។ វាជាបាតុភូតដែលកើតឡើង ស្ថិតនៅមួយរយៈ ហើយវិនាសសានសូន្យទៅវិញ ជាញឹកញយ ។ អ្នកកាន់ថេរវាទីយល់ឃើញថា កិលេសមិនត្រឹមតែឲ្យទុក្ខទោសដល់ខ្លួនឯង ប៉ុណ្ណោះទេ វាឲ្យទុក្ខទោសដល់អ្នកដទៃទៀតផងដែរ វាជាកម្លាំងរុញច្រាន ឲ្យមនុស្សធ្វើអំពើអមនុស្សធម៌ទាំងអស់ ។ អ្នកកាន់ថេរវាទីជឿថា កិលេសជាទម្លាប់កើតឡើង ដោយសារអវិជ្ជា Avijja ដែលផ្តល់ ការឈឺចាប់ ដល់ចិត្តរបស់អ្នកមិនត្រាស់ដឹង ដែលជាប់ជំពាក់ទៅលើវា និងឥទ្ធិពលរបស់វាក្នុងសេចក្តីមិនយល់ដឹងនូវសេចក្តីពិត ។ ប៉ុន្តែតាមការពិត កិលេសទាំងនោះ គ្រាន់តែជាគ្រឿងពិសពុលដល់ចិត្ត បង្កើតឲ្យមានសេចក្តីឈឺចាប់ និងការចង្អៀតចង្អល់តែប៉ុណ្ណោះ ។ អ្នកគ្មានការត្រាស់ដឹង ជាប់ជំពាក់ចិត្តទៅលើរូបកាយ ក្នុងការសន្មត់ថាកាយនេះជារបស់ខ្លួន តែតាមការពិតកាយនេះ ជាបាតុភូតមិនទៀង (មិនស្ថិតស្ថេរ) កើតឡើងដោយសារ <a href="/wiki/%E1%9E%98%E1%9E%A0%E1%9E%B6%E1%9E%97%E1%9E%BC%E1%9E%8F%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94" title="មហាភូតរូប">មហាភូតរូប៤</a> four basic elements ។ ក្នុងគម្ពីរព្រះពុទ្ធសាសនាជំនាន់ដើម មហាភូតរូប៤នេះជាញឹកញយ មានលក្ខណៈជាដី ទឹក ភ្លើង ខ្យល់ ត្រូវគេផ្តល់អត្ថន័យតាម ការដឹងដោយវិញ្ញាណថា រឹង កំដៅ រាវ កំរើក ។ គេជឿថាជារឿយៗ កិលេសដែលបង្ខិតបង្ខំ និងចាត់ចែងចិត្តរបស់គេ រារាំងមិនឲ្យគេមើលឃើញ នូវធម្មជាតិពិតនៃសេចក្តីពិត ។ អាកប្បកិរិយាឆ្គាំឆ្គងនឹងជួយ ពង្រឹងកិលេស ឲ្យកាន់តែមាំមួនថែមទៀត ប៉ុន្តែការប្រតិបត្តិតាម <a href="/wiki/%E1%9E%A2%E1%9E%9A%E1%9E%B7%E1%9E%99%E1%9E%8A%E1%9F%92%E1%9E%8B%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B7%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9E%82%E1%9F%92%E1%9E%82" title="អរិយដ្ឋង្គិកមគ្គ">អរិយអដ្ឋង្គិកមគ្គ</a> Noble Eightfold Path អាចធ្វើឲ្យកិលេសចុះអន់ថយ ឬក៏ផ្តាច់ឫសរបស់វាបាន ។ </p><p>គេជឿថាបុគ្គលគ្មានការត្រាស់ដឹង ពិសោធន៍ឃើញលោកនេះ តាមទ្វារវិញ្ញាណមិនសុក្រិត៦របស់គេ (ទ្វារភ្នែក ត្រចៀក ច្រមុះ អណ្តាត កាយ និងចិត្ត) ហើយប្រើប្រាស់ចិត្ត ដែលស្រអាប់ទៅដោយកិលេស សម្រាប់ការបកស្រាយ ការដឹង និងការទាញយក យោបល់ ។ ក្នុងសភាពការបែបនេះ ការដឹងនិងយោបល់ត្រូវធ្វើឡើង តាមតែមាយាការនៃសេចក្តីពិត របស់បុគ្គលនោះ ។ ពេលស្ថិតនៅក្នុង<a href="/wiki/%E1%9E%88%E1%9E%B6%E1%9E%93" title="ឈាន">ឈាន</a> (ចិត្តចុះស៊ប់ក្នុងសមាធិ) ទ្វារវិញ្ញាណ របស់រូបនឹងមិនសកម្ម កិលេសរបស់ចិត្តនឹងត្រូវកំចាត់បង់ ហើយកុសលចិត្តនឹងត្រូវកើនកម្លាំង ។ ពេលនេះចិត្ត (mind) អាចយកមកប្រើ ដើម្បីពិនិត្យនិងកើតបញ្ញា ក្នុងការរកធម្មជាតិពិតនៃសេចក្តីពិត ។ </p><p>កិលេសមាន៣ជាន់ ក្នុងជាន់អសកម្ម វាដេកសម្ងំស្ងៀមនៅបាតនៃសន្តានចិត្ត រង់ចាំឱកាសល្អ (<a href="/w/index.php?title=%E1%9E%A2%E1%9E%93%E1%9E%BB%E1%9E%9F%E1%9E%99%E1%9E%80%E1%9E%B7%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%9F&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="អនុសយកិលេស (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">អនុសយកិលេស</a>) ប៉ុន្តែកាលណាមានការកំរើករញ្ជួយ លើផ្ទៃវិញ្ញាណ វានឹងបង្ហាញខ្លួននៅផ្ទៃខាងលើនៃចិត្ត ជាអកុសលចិត្ត ជាអារម្មណ៍ ជាចេតនា ។ កាលបើវាមានកម្លាំងគ្រប់គ្រាន់ កិលេសនឹងដល់នូវការប្រព្រឹត្តកន្លង (វិតិក្កមៈ) ប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់ ដែលបណ្តាលឲ្យគេ ធ្វើអំពើដោយកាយ ឬ ដោយវាចា ។ ដើម្បីរំដោះចេញពីការឈឺចាប់ និងសេចក្តីតានតឹងចិត្ត អ្នកកាន់ថេរវាទី មានជំនឿថាត្រូវតែផ្តាច់ឫសកិលេស ឲ្យវិនាសរហូត ។ ជាដំបូងគេត្រូវធ្វើសតិចំពោះការអត់ធ្មត់ ដើម្បីការពារកុំឲ្យវាត្រួតត្រាលើអំពើ ដោយចិត្តនិងកាយ ។ បន្ទាប់មក គេនឹងផ្តាច់ឫសរបស់វា តាមរយៈនៃការស្រាវជ្រាវផ្ទៃក្នុងនៃចិត្ត ការពិចារណា ការពិសោធន៍ និងសេចក្តីយល់ដឹងនូវធម្មជាតិពិតរបស់វា ដោយប្រើឈាន ។ ពិធីការនេះ តម្រូវឲ្យគេធ្វើសារឡើងវិញ ចំពោះកិលេសនិមួយៗ ។ ការអនុវត្តន៍នឹងនាំអ្នកធ្វើឈាន ឲ្យដល់នូវអរិយសច្ចៈ៤ ការត្រាស់ដឹង និងព្រះ<a href="/wiki/%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B6%E1%9E%93" class="mw-redirect" title="និព្វាន">និព្វាន</a> ។ និព្វានជាគោលបំណងទីបំផុត របស់អ្នកកាន់ថេរវាទី ហើយគឺជាទីបរមសុខ ដែលបុគ្គលបានរួចរំដោះ ពីសង្សារវដ្តនៃការកើត ឈឺចាស់ ស្លាប់ </p><p>អ្នកកាន់ថេរវាទីមានជំនឿថា បុគ្គលម្នាក់ៗទទួលខុសត្រូវដោយខ្លួនឯង ចំពោះការ ត្រាស់ដឹងនិងការរំដោះខ្លួន ព្រោះថាគេជាទទួលខុសត្រូវ លើកម្មផលរបស់គេ ។ ដោយគ្រាន់តែសិក្សានិងជឿតាមសេចក្តី ពិតនៃសច្ចធម៌ ដែលព្រះពុទ្ធបានពន្យល់ប្រាប់ មិនគ្រប់គ្រាន់ឡើយ ការត្រាស់ដឹងអាចសម្រេចបាន តែតាមការពិសោធន៍និងការយល់ ដឹងផ្ទាល់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ ។ បុគ្គលម្នាក់ៗត្រូវប្រតិបត្តិ អរិយអដ្ឋង្គិកមគ្គ តាមការបង្រៀនរបស់ព្រះពុទ្ធ ដើម្បីរកឃើញសេចក្តីពិតសម្រាប់ខ្លួនគេ ។ តាមជំនឿក្នុងថេរវាទី ព្រះពុទ្ធ ព្រះអាទិទេព ឬទេព្តា មិនអាចឲ្យការត្រាស់ដឹង ដល់មនុស្សណាមួយ ឬរំដោះអ្នកនោះឲ្យផុតពីការ វិលវល់នៃការកើត ឈឺ ចាស់ ស្លាប់ Samsara បានឡើយ ។ ចំពោះអ្នកកាន់ថេរវាទី ព្រះពុទ្ធគ្រាន់តែជាអ្នកបង្រៀនអដ្ឋង្គិកមគ្គ ចំណែកឯអាទិទេពនិងទេព្តានៅតែមានកំហឹង សេចក្តីច្រណែន សេចក្តីស្អប់ ការព្យាបាទ តណ្ហា លោភៈ មោហៈនិងសេចក្តីស្លាប់ ។ </p><p>គេជៀថាបុគ្គលខ្លះដែលបតិបត្តិដោយវិរិយភាព និងថាមពល អាចសម្រេចព្រះនិព្វានបានតែក្នុង១ជាតិ ដូចជាសាវ័ករបស់ព្រះពុទ្ធជាច្រើនរូប នៃជំនាន់ដំបូងពីរបីជំនាន់ ។ ចំពោះអ្នកដទៃទៀត ដំណើរទៅកាន់ ព្រះនិព្វាន ត្រូវការពេលអស់ជាច្រើនជាតិ តាមលំដាប់លំដោយ ម្នាក់ៗនឹងឡើងថ្នាក់កាន់តែខ្ពស់ទៅ ។ អ្នកបានសម្រេចព្រះនិព្វាន គេហៅថា <a href="/w/index.php?title=%E1%9E%A2%E1%9E%9A%E1%9E%A0%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%8F&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="អរហន្ត (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">អរហន្ត</a> ។ ដោយមានជំនឿថា ព្រះបរមសម្ពុទ្ធមានបញ្ញាញាណ ដ៏បរិសុទ្ធក្នុងការបង្ហាញ ផ្លូវទៅកាន់សេចក្តីត្រាស់ដឹង អ្នកកាន់ថេរវាទីជឿថា សាវ័កផ្ទាល់របស់ព្រះពុទ្ធ សម្រេចការត្រាស់ដឹងបានយ៉ាងឆាប់បំផុត ។ តាមគម្ពីរដីកាបូរាណ និព្វានដែលព្រះអរហន្តសម្រេច ក៏ដូចគ្នានឹងនិព្វានរបស់ព្រះពុទ្ធដែរ ព្រោះនិព្វានមានតែមួយប្រភេទ ។ ព្រះពុទ្ធប្រសើរជាងព្រះអរហន្តទាំងឡាយ ព្រោះព្រះអង្គបានរកឃើញមគ្គដោយ ផ្ទាល់ខ្លួនព្រះអង្គ ហើយបង្រៀនមគ្គដល់អ្នកដទៃម្យ៉ាងទៀត ព្រះអរហន្តសម្រេចព្រះនិព្វានបាន ក៏ដោយសារការប្រៀនប្រដៅ របស់ព្រះពុទ្ធមួយភាគដែរ ។ អ្នកកាន់ថេរវាទីគោរពបូជាព្រះពុទ្ធ ក្នុងភាពព្រះអង្គ ជាមហាបុរសតែមួយ ប៉ុន្តែទទួលស្គាល់ថាមានព្រះពុទ្ធផ្សេងទៀតដូចគ្នា ក្នុងអតីតកាលនិងអនាគតកាលដ៏យូរអង្វែង ។ ដូចជាក្នុងគម្ពីរបាលី មានការរៀបរាប់យ៉ាងខ្លីថា ព្រះមេត្តេយ្យ (សិអារ្យមេត្រី) នឹងមកកាន់លោកនេះជាព្រះពុទ្ធ ក្នុងអនាគតយ៉ាងយូរ ។ ជាប្រពៃណី អ្នកកាន់ថេរវាទីអាចមានសទ្ធា ចំពោះការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធ ហើយរក្សាសីលថ្នាក់ក្រោម ដោយសង្ឃឹមថានឹងបានកុសលខ្លះ ឬក៏គេអាចធ្វើការស្រាវជ្រាវ ដោយការពិសោធន៍ផ្ទាល់ខ្លួន បញ្ជាក់សេចក្តីពិតនៃការបង្រៀនរបស់ព្រះពុទ្ធ ដោយការបំពេញឈាន Jhana ដែលជាផ្នែកមួយក្នុងអរិយអដ្ឋង្គិកមគ្គ ដើម្បីការត្រាស់ដឹងរបស់ខ្លួន ។ </p><p><b>ទ្រឹស្តី​គោល នៃ​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​ថេរវាទី</b> </p><p>ទ្រឹស្តី​សំខាន់បំផុត​នៃ​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​ថេរវាទី គឺ ទស្សនវិជ្ជា ​នៃ​ការ​​វិភាគ ឥតឈប់ឈរ នៃដំណើរជីវិត ពោល​គឺ​មិន​មែន​ជា​ការ​គោរព​ត្រឹម​តែ​​ច្បាប់សីលធម៌ ឬ ពិធីបុណ្យ​ខាង​សាសនា​នោះ​ទេ ។ ទ្រឹស្តីចម្បង​បំផុត នៃពុទ្ធសាសនា​និកាយ​ថេរវាទី គឺ​ អរិយសច្ចៈ​ ៤ (ចតុរារិយសច្ច) ។ អរិយសច្ច គឺ​ ការពិត​ដ៏​ប្រពៃ​បំផុត ​ឥត​ក្លែង​បន្លំ​កើត ពោល​គឺ ទុក្ខ, ទុក្ខសមុទយ, ទុក្ខនិរោធ, និង ទុក្ខនិរោធគាមិនីបដិបទា ។ បើ​និយាយ​តាម​ភាសា​សាមញ្ញ អរិយសច្ចៈ ៤ គឺ ការ​ស្គាល់​​​បញ្ហា, ការ​រក​​មូល​ហេតុ​នៃ​បញ្ហា, ការ​ដឹង​ថា​បញ្ហា​អាច​ដោះ​ស្រាយ​បាន, និង ការ​រក​​​វិធី​ដោះស្រាយបញ្ហា និង ការ​អនុវត្តន៍​​តាម​វិធី​នោះ(ប្រតិបត្តិ)​ ដោយ​ខ្លួន​ឯង​ លុះ​ត្រា​តែ​​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា​រួច ។ ចំណុច​សំខាន់​បំផុត​នៃ​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​ថេរវាទី គឺ ​ម្ចាស់​បញ្ហា ​ជា​ អ្នក​ដោះ​ស្រាយ​បញ្ហា ដោយ​ខ្លួន​ឯង ពោល​គឺ ​មិន​ទំលាក់​កំហុស​​ឲ្យ​អ្នក​ដទៃ​ដោះ​ស្រាយ ឬ​ ពឹង​អាទិទេព (God) ឬ ព្រះ​ពោធិសត្វ ណា​មួយ ឲ្យ​​ជួយ​ដោះស្រាយទេ ។ ដូច​ជា​ពុទ្ធភាសិត​ នៅ​ក្នុង​ គាថា​ធម្មបទ ថា <b>"អត្តា ហិ អត្តនោ នាថោ កោ ហិ នាថោ បរោ សិយា ។ អត្តនា ហិ សុទន្តេនា នាថំ លភតិ ទុល្លភំ"</b> "ខ្លួន​ជា​ទីពឹង​របស់​ខ្លួន អ្នក​ដទៃ​ជា​ទីពឹង​ដូច​ម្តេច​បាន ព្រោះ​បុគ្គល​អ្នក​មាន​ខ្លួន​ហ្វឹកហ្វឺន​ល្អ​ហើយ រមែង​បាន​នូវ​ទីពឹង ដែល​គេ​បាន​ដោយ​កម្រ" ។ </p><p>ចូឡសុញ្ញតសូត្រ (Cula-suññata Sutta) (សៀវភៅភាគ២៧ ទំព័រ​ទី ៣ ដល់ ១៦) </p><p>[១] ខ្ញុំបានស្តាប់មកយ៉ាងនេះ ។ សម័យមួយ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់គង់ក្នុងប្រាសាទរបស់មិគារមាតា (ប្រាសាទរបស់នាងវិសាខា) ក្នុងបុព្វារាម ទៀបក្រុងសាវត្ថី ។ នៅរាត្រីនោះ ព្រះអានន្ទ បានចេញមកពីទីសមាធិស្ងាត់មួយ ហើយចូលគាល់ព្រះមានព្រះភាគ ។ លុះចូលទៅដល់ ក៏ថ្វាយបង្គំព្រះមានព្រះភាគ ហើយគង់ក្នុងទីសមគួរ ។ លុះព្រះអានន្ទ គង់ក្នុងទីសមគួរហើយ ក៏ទូលស្នើនឹងព្រះមានព្រះភាគដូច្នេះថា ៖ សម័យមួយ ព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់គង់ក្នុងនគរនាគារកៈ (Nagaraka) ដែលជានិគមរបស់ពួកសក្យៈ (Sakyans) ក្នុងសក្កជនបទ (Sakyan town) ។ នៅទីនោះ ខ្ញុំព្រះអង្គបានស្តាប់ក្នុងទីចំពោះព្រះភក្ត្រ, បានរៀនក្នុងទីចំពោះព្រះភក្ត្រ នៃព្រះមានព្រះភាគ ថា ៖ ម្នាលអានន្ទ “ឥឡូវនេះតថាគតតាំងនៅស៊ប់ក្នុងសុញ្ញតា ” (I now remain fully in a dwelling of emptiness) ។ តើខ្ញុំព្រះអង្គបានស្តាប់ពាក្យនោះដោយប្រពៃ បានរៀនដោយប្រពៃ បានយកចិត្តទុកដាក់ដោយប្រពៃ បានចងចាំដោយប្រពៃហើយឬ&#160;?” </p><p>[២] ព្រះមានព្រះភាគទ្រង់ត្រាស់ថា ៖ “អើអានន្ទ អ្នកបានស្តាប់ពាក្យនោះដោយប្រពៃ បានរៀនដោយប្រពៃ បានយកចិត្តទុកដាក់ដោយប្រពៃ បានចងចាំដោយប្រពៃហើយ ។ កាលពីដើមក្តី ឥឡូវនេះក្តី “តថាគតតាំងនៅស៊ប់ក្នុងសុញ្ញតា” (I remain fully in a dwelling of emptiness) ។ ការនោះមានឧបមាដូចជាប្រាសាទរបស់មិគារមាតានេះ ដែលឥតមានដំរី គោ សេះ លា, ឥតមានមាស និង ប្រាក់, ឥតមានការជួបជុំស្រី និង ប្រុស ។ នៅទីនេះ មានវត្ថុដែលមិនសូន្យ (non-emptiness) តែមួយគត់ គឺសភាវៈតែមួយ (singleness) ដោយសារតែវត្តមានភិក្ខុសង្ឃ ។ ពេលភិក្ខុមួយរូបមិនខ្វល់យកចិត្តទុកដាក់លើគាមសញ្ញា (ការសម្គាល់ថាស្រុក), មិនខ្វល់យកចិត្តទុកដាក់លើមនុស្សសញ្ញា (ការសម្គាល់ថាមនុស្ស), ភិក្ខុនោះយកចិត្តទុកដាក់លើសភាវៈតែមួយ (singleness) ព្រោះអាស្រ័យអរញ្ញសញ្ញា (perception of wilderness) ។ ចិត្តរបស់ភិក្ខុរូបនោះសប្បាយ ស្កប់ តាំងនៅ ជឿស៊ប់ ក្នុងអរញ្ញសញ្ញា ។ </p><p>ភិក្ខុនោះ ដឹងច្បាស់ថា ៖ “ការរំខាន (disturbance) ទាំងឡាយ ដែលនៅមានវត្តមាន ព្រោះអាស្រ័យគាមសញ្ញា មិនមានវត្តមានក្នុងទីនេះទេ ។ ការរំខានទាំងឡាយ ដែលនៅមានវត្តមាន ព្រោះអាស្រ័យមនុស្សសញ្ញា មិនមានក្នុងទីនេះទេ ។ ការរំខានបន្តិចបន្តួចដែលនៅមានវត្តមាន គឺជាសភាវៈតែមួយ (singleness) ព្រោះអាស្រ័យអរញ្ញសញ្ញា (wilderness) ។ ភិក្ខុនោះ ដឹងច្បាស់ថា ៖ របៀបសម្គាល់សញ្ញានេះ គឺគ្មានគាមសញ្ញាទេ ។ របៀបសម្គាល់នេះ គឺគ្មានមនុស្សសញ្ញា ។ មានវត្ថុមិនសូន្យ (non-emptiness) តែមួយប៉ុណ្ណោះ គឺសភាវៈតែមួយ (singleness) ព្រោះអាស្រ័យអរញ្ញសញ្ញា (wilderness) ។ ដូច្នេះ ភិក្ខុរូបនោះចាត់ទុក ការរំខាននោះថាសូន្យ នូវអ្វីដែលគ្មាននៅត្រង់នោះ ។ ភិក្ខុ ដឹងច្បាស់ថា ការរំខានដែលនៅសេសសល់ កំពុងមានវត្តមាន ៖ “មានរបស់នេះ” ។ របស់នេះ (ការឈានចូលក្នុងសុញ្ញតារបស់ភិក្ខុនោះ) ស្របនឹងសេចក្តីពិត មិនប្រែប្រួលអត្ថន័យ និង បរិសុទ្ធស្អាត ។ </p><p>បឋវីសញ្ញា (Perception of Earth) </p><p>[៣] ម្នាលអានន្ទ លើសពីនោះទៀត ដោយមិនយកចិត្តទុកដាក់លើមនុស្សសញ្ញា, មិនយកចិត្តទុកដាក់លើអរញ្ញសញ្ញា (perception of wilderness), ភិក្ខុយកចិត្តទុកដាក់លើសភាវៈតែមួយ (singleness) ព្រោះអាស្រ័យបឋវីសញ្ញា (ការសម្គាល់ថាដី) ។ ចិត្តរបស់ភិក្ខុនោះសប្បាយ ជ្រះថ្លា តាំងនៅ ជឿស៊ប់ ក្នុងបឋវីសញ្ញា (perception of earth) ។ ប្រៀបដូចជាស្បែកគោ ដែលគេទាញលាតសន្ធឹងឲ្យបាត់រួញ ដោយភ្ជាប់នឹងស្នឹងមួយរយ ភិក្ខុមិនយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះទីខ្ពស់និងទីទាប, ទន្លេក្នុងជ្រោះជ្រៅ, ផ្លូវមានដង្គត់និងបន្លាច្រូងច្រាង, ទួលមានថ្មរដិបរដុប នៅលើផែនដីនេះ, ភិក្ខុយកចិត្តទុកដាក់លើសភាវៈតែមួយ (singleness) ដែលអាស្រ័យលើបឋវីសញ្ញា (perception of earth) ។ ចិត្តរបស់ភិក្ខុនោះសប្បាយ ជ្រះថ្លា តាំងនៅ ជឿស៊ប់ ក្នុងបឋវីសញ្ញា ។ </p><p>ភិក្ខុនោះ ដឹងច្បាស់ថា ការរំខានដែលនៅមានវត្តមានព្រោះអាស្រ័យមនុស្សសញ្ញា (perception of human) មិនមានវត្តមានទេ ។ ការរំខានដែលនៅមានវត្តមានព្រោះអាស្រ័យអរញ្ញសញ្ញា (wilderness) មិនមានវត្តមានទេ ។ ការរំខានបន្តិចបន្តួចដែលនៅមានវត្តមាន គឺសភាវៈតែមួយ (singleness) ព្រោះអាស្រ័យបឋវីសញ្ញា (perception of earth) ។ ភិក្ខុនោះ ដឹងច្បាស់ថា ៖ របៀបសម្គាល់សញ្ញានេះ គឺគ្មានមនុស្សសញ្ញាទេ ។ របៀបសម្គាល់នេះ គឺគ្មានអរញ្ញសញ្ញាទេ ។ មានវត្ថុមិនសូន្យ (non-emptiness) តែមួយប៉ុណ្ណោះ គឺសភាវៈតែមួយ (singleness) ព្រោះអាស្រ័យបឋវីសញ្ញា (perception of earth) ។ ដូច្នេះ ភិក្ខុរូបនោះចាត់ទុកការរំខាននោះថាសូន្យ នូវអ្វីដែលគ្មាននៅត្រង់នោះ ។ ភិក្ខុរូបនោះ ដឹងច្បាស់ថា ការរំខានដែលនៅសេសសល់ កំពុងមានវត្តមាន ៖ “មានរបស់នេះ” ។ របស់នេះ (ការឈានចូលក្នុងសុញ្ញតារបស់ភិក្ខុនោះ) ស្របនឹងសេចក្តីពិត មិនប្រែប្រួលអត្ថន័យ និង បរិសុទ្ធស្អាត ។ </p><p>អាកាសានញ្ចាយតនសញ្ញា (Perception of Space) </p><p>[៤] ម្នាលអានន្ទ លើសពីនោះទៀត ដោយមិនយកចិត្តទុកដាក់លើអរញ្ញសញ្ញា (perception of wilderness), មិនយកចិត្តទុកដាក់លើបថវីសញ្ញា (perception of earth) ភិក្ខុយកចិត្តទុកដាក់លើសភាវៈតែមួយ (singleness) ព្រោះអាស្រ័យអាកាសានញ្ចាយតនសញ្ញា (ការសម្គាល់ថាអាកាស) ។ ចិត្តរបស់ភិក្ខុនោះសប្បាយ ជ្រះថ្លា តាំងនៅ ជឿស៊ប់ ក្នុង អាកាសានញ្ចាយតនសញ្ញា (perception of space) ។ ភិក្ខុនោះ ដឹងច្បាស់ថា ការរំខានដែលនៅមានវត្តមាន ព្រោះអាស្រ័យអរញសញ្ញា (perception of wilderness) មិនមានវត្តមានទេ ។ ការរំខានដែលនៅមានវត្តមាន ព្រោះអាស្រ័យបឋវីសញ្ញា (perception of earth) មិនមានវត្តមានទេ ។ ការរំខានបន្តិចបន្តួច ដែលនៅមានវត្តមាន គឺសភាវៈតែមួយ (singleness) ព្រោះអាស្រ័យ អាកាសានញ្ចាយតនសញ្ញា (perception of space) ។ ភិក្ខុនោះ ដឹងច្បាស់ថា ៖ របៀបសម្គាល់សញ្ញានេះ គឺគ្មានអរញ្ញសញ្ញាទេ ។ របៀបសម្គាល់នេះគឺគ្មានបឋវីសញ្ញាទេ ។ មានវត្ថុមិនសូន្យ (non-emptiness) តែមួយប៉ុណ្ណោះ គឺសភាវៈតែមួយ (singleness) ព្រោះអាស្រ័យ អាកាសានញ្ចាយតនសញ្ញា (perception of space) ។ ដូច្នេះ ភិក្ខុរូបនោះចាត់ទុក ការរំខាននោះថា គ្មានអ្វីដែលគ្មាននៅត្រង់នោះ ។ ភិក្ខុរូបនោះ ដឹងច្បាស់ថា ការរំខានដែលនៅសេសសល់ កំពុងមានវត្តមាន ៖ “មានរបស់នេះ” ។ របស់នេះ (ការឈានចូលក្នុងសុញ្ញតារបស់ភិក្ខុនោះ) ស្របនឹងសេចក្តីពិត មិនប្រែប្រួលអត្ថន័យ និង បរិសុទ្ធស្អាត ។ </p><p>វិញ្ញាណញ្ចាយតនសញ្ញា (Perception of Consciousness) </p><p>[៥] ម្នាលអានន្ទ លើសពីនោះទៀត ដោយមិនយកចិត្តទុកដាក់លើបឋវីសញ្ញា (perception of earth), មិនយកចិត្តទុកដាក់លើ អាកាសានញ្ចាយតនសញ្ញា (perception of space) ភិក្ខុយកចិត្តទុកដាក់លើសភាវៈតែមួយ (singleness) ព្រោះអាស្រ័យវិញ្ញាណញ្ចាយតនសញ្ញា (ការសម្គាល់ថាវិញ្ញាណ) ។ ចិត្តរបស់ភិក្ខុនោះសប្បាយ ជ្រះថ្លា តាំងនៅ ជឿស៊ប់ ក្នុង វិញ្ញាណញ្ចាយតនសញ្ញា ។ ភិក្ខុនោះ ដឹងច្បាស់ថា ការរំខានដែលនៅមានវត្តមាន ព្រោះអាស្រ័យបឋវីសញ្ញា (perception of earth) មិនមានវត្តមានទេ ។ ការរំខាន ដែលនៅមានវត្តមាន ព្រោះអាស្រ័យអាកាសានញ្ចាយតនសញ្ញា (perception of space) មិនមានវត្តមានទេ ។ ការរំខានបន្តិចបន្តួច ដែលនៅមានវត្តមាន គឺសភាវៈតែមួយ (singleness) ព្រោះអាស្រ័យ វិញ្ញាណញ្ចាយតនសញ្ញា (perception of Consciousness) ។ ភិក្ខុនោះ ដឹងច្បាស់ថា ៖ របៀបសម្គាល់សញ្ញានេះ គឺគ្មានបឋវីសញ្ញាទេ ។ របៀបសម្គាល់នេះគឺគ្មាន អាកាសានញ្ចាយតនសញ្ញា ទេ ។ មានវត្ថុមិនសូន្យ (non-emptiness) តែមួយប៉ុណ្ណោះ គឺសភាវៈតែមួយ (singleness) ព្រោះអាស្រ័យវិញ្ញាណញ្ចាយតនសញ្ញា (perception of Consciousness) ។ ដូច្នេះ ភិក្ខុរូបនោះចាត់ទុកការរំខាននោះថាសូន្យ នូវអ្វីដែលគ្មាននៅត្រង់នោះ ។ ភិក្ខុរូបនោះ ដឹងច្បាស់ថា ការរំខានដែលនៅសេសសល់ កំពុងមានវត្តមាន ៖ “មានរបស់នេះ” ។ របស់នេះ (ការឈានចូលក្នុងសុញ្ញតារបស់ភិក្ខុនោះ) ស្របនឹងសេចក្តីពិត មិនប្រែប្រួលអត្ថន័យ និង បរិសុទ្ធស្អាត ។ </p><p>អាកិញ្ចញ្ញាយតនសញ្ញា (Nothingness) </p><p>[៦] ម្នាលអានន្ទ លើសពីនោះទៀត ដោយមិនយកចិត្តទុកដាក់លើ អាកាសានញ្ចាយតនសញ្ញា (perception of space), មិនយកចិត្តទុកដាក់លើ វិញ្ញាណញ្ចាយតនសញ្ញា (perception of consciousness) ភិក្ខុយកចិត្តទុកដាក់លើសភាវៈតែមួយ (singleness) ព្រោះអាស្រ័យ អាកិញ្ចញ្ញាយតនសញ្ញា (ការសម្គាល់ថាភាពទទេ) ។ ចិត្តរបស់ភិក្ខុនោះសប្បាយ ជ្រះថ្លា តាំងនៅ ជឿស៊ប់ ក្នុង អាកិញ្ចញ្ញាយតនសញ្ញា (perception of nothingness) ។ </p><p>ភិក្ខុនោះ ដឹងច្បាស់ថា ការរំខាន ដែលនៅមានវត្តមាន ព្រោះអាស្រ័យ អាកាសានញ្ចាយតនសញ្ញា (perception of space) មិនមានវត្តមានទេ ។ ការរំខានដែលនៅមានវត្តមាន ព្រោះអាស្រ័យវិញ្ញាណញ្ចាយតនសញ្ញា (perception of consciousness) មិនមានវត្តមានទេ ។ ការរំខានបន្តិចបន្តួចដែលនៅមានវត្តមាន គឺសភាវៈតែមួយ (singleness) ព្រោះអាស្រ័យអាកិញ្ចញ្ញាយតនសញ្ញា (perception of nothingness) ។ ភិក្ខុនោះ ដឹងច្បាស់ថា ៖ របៀបសម្គាល់សញ្ញានេះ គឺគ្មាន អាកាសានញ្ចាយតនសញ្ញា ទេ ។ របៀបសម្គាល់នេះគឺ គ្មានវិញ្ញាណញ្ចាយតនសញ្ញា ទេ ។ មានវត្ថុមិនសូន្យ (non-emptiness) តែមួយប៉ុណ្ណោះ ពោលគឺសភាវៈតែមួយ (singleness) ព្រោះអាស្រ័យអាកិញ្ចញ្ញាយតនសញ្ញា (perception of nothingness) ។ ដូច្នេះ ភិក្ខុរូបនោះចាត់ទុកការរំខាននោះថាសូន្យ នូវអ្វីដែលគ្មាននៅត្រង់នោះ ។ ភិក្ខុរូបនោះដឹងច្បាស់ថា ការរំខានដែលនៅសេសសល់ កំពុងមានវត្តមាន ៖ “មានរបស់នេះ” ។ របស់នេះ (ការឈានចូលក្នុងសុញ្ញតារបស់ភិក្ខុនោះ) ស្របនឹងសេចក្តីពិត មិនប្រែប្រួលអត្ថន័យ និង បរិសុទ្ធស្អាត ។ </p><p>នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញា (Neither Perception nor Non-Perception) </p><p>[៧] ម្នាលអានន្ទ លើសពីនោះទៀត ដោយមិនយកចិត្តទុកដាក់លើ វិញ្ញាណញ្ចាយតនសញ្ញា (perception of consciousness), មិនយកចិត្តទុកដាក់លើ អាកិញ្ចញ្ញាយតនសញ្ញា (perception of nothingness) ភិក្ខុយកចិត្តទុកដាក់លើសភាវៈតែមួយ (singleness) ព្រោះអាស្រ័យ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញា (មិនខ្វល់ចំពោះការមានសញ្ញា ឬ គ្មានសញ្ញា) ។ ចិត្តរបស់ភិក្ខុនោះសប្បាយ ជ្រះថ្លា តាំងនៅ ជឿស៊ប់ ក្នុង នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញា (dimension of neither perception nor non-perception) ។ </p><p>ភិក្ខុនោះដឹងច្បាស់ថា ការរំខានដែលនៅមានវត្តមាន ព្រោះអាស្រ័យ វិញ្ញាណញ្ចាយតនសញ្ញា (perception of consciousness) មិនមានវត្តមានទេ ។ ការរំខានដែលនៅមានវត្តមាន ព្រោះអាស្រ័យអាកិញ្ចញ្ញាយតនសញ្ញា (perception of nothingness) មិនមានវត្តមានទេ ។ ការរំខានបន្តិចបន្តួចដែលនៅមានវត្តមាន គឺសភាវៈតែមួយ (singleness) ព្រោះអាស្រ័យនេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញា (dimension of neither perception nor non-perception) ។ ភិក្ខុនោះ ដឹងច្បាស់ថា ៖ របៀបសម្គាល់សញ្ញានេះ គឺគ្មានវិញ្ញាណញ្ចាយតនសញ្ញា ទេ ។ របៀបសម្គាល់នេះគឺគ្មានអាកិញ្ចញ្ញាយតនសញ្ញា ទេ ។ មានវត្ថុមិនសូន្យ (non-emptiness) តែមួយប៉ុណ្ណោះ គឺសភាវៈតែមួយ (singleness) ព្រោះអាស្រ័យ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញា (neither perception nor non-perception) ។ ដូច្នេះ ភិក្ខុរូបនោះចាត់ទុកការរំខាននោះថាសូន្យ នូវអ្វីដែលគ្មាននៅត្រង់នោះ ។ ភិក្ខុរូបនោះដឹងច្បាស់ថា ការរំខានដែលនៅសេសសល់ កំពុងមានវត្តមាន ៖ “មានរបស់នេះ” ។ របស់នេះ (ការឈានចូលក្នុងសុញ្ញតារបស់ភិក្ខុនោះ) ស្របនឹងសេចក្តីពិត មិនប្រែប្រួលអត្ថន័យ និង បរិសុទ្ធស្អាត ។ </p><p>អនិមិត្តចេតោសមាធិ (Theme-Less Concentration) </p><p>[៨] ម្នាលអានន្ទ លើសពីនោះទៀត ដោយមិនយកចិត្តទុកដាក់លើ អាកិញ្ចញ្ញាយតនសញ្ញា (perception of nothingness), មិនយកចិត្តទុកដាក់លើ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញា (neither perception nor non-perception) ភិក្ខុយកចិត្តទុកដាក់លើសភាវៈតែមួយ (singleness) អាស្រ័យដោយ អនិមិត្តចេតោសមាធិ (សមាធិចិត្តដែលគ្មាននិមិត្ត) ។ ចិត្តរបស់ភិក្ខុនោះសប្បាយ ជ្រះថ្លា តាំងនៅ ជឿស៊ប់ ក្នុង អនិមិត្តចេតោសមាធិ (Theme-Less Concentration of awareness) ។ </p><p>ភិក្ខុនោះ ដឹងច្បាស់ថា ការរំខានដែលនៅមានវត្តមាន ព្រោះអាស្រ័យអាកិញ្ចញ្ញាយតនសញ្ញា (perception of nothingness) មិនមានវត្តមានទេ ។ ការរំខានដែលនៅមានវត្តមាន ព្រោះអាស្រ័យនេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញា (neither perception nor non-perception) មិនមានវត្តមានទេ ។ ហើយមាននៅសល់តែការរំខាន (disturbance) បន្តិចបន្តួច ដែលភ្ជាប់ជាមួយនឹងសឡាយតនៈ (six sensory spheres) ព្រោះអាស្រ័យកាយនេះ ដែលមានជីវិតជាបច្ច័យ (condition) របស់វា ។ ភិក្ខុនោះ ដឹងច្បាស់ថា ៖ របៀបសម្គាល់សញ្ញានេះគឺ គ្មានអាកិញ្ចញ្ញាយតនសញ្ញា ទេ ។ របៀបសម្គាល់នេះ គឺគ្មាន នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញា ទេ ។ មានវត្ថុមិនសូន្យ (non-emptiness) តែមួយប៉ុណ្ណោះ ដែលភ្ជាប់ជាមួយនឹងសឡាយតនៈ (six sensory spheres) ព្រោះអាស្រ័យកាយនេះ ដែលមានជីវិតជាបច្ច័យ (condition) របស់វា ។ ដូច្នេះ ភិក្ខុរូបនោះចាត់ទុកការរំខាននោះថាសូន្យ នូវអ្វីដែលគ្មាននៅត្រង់នោះ ។ ការរំខានដែលនៅសេសសល់ ភិក្ខុរូបនោះដឹងច្បាស់ថាវាកំពុងមានវត្តមាន ៖ “មានរបស់នេះ” ។ របស់នេះ (ការឈានចូលក្នុងសុញ្ញតារបស់ភិក្ខុនោះ) ស្របនឹងសេចក្តីពិត មិនប្រែប្រួលអត្ថន័យ និង បរិសុទ្ធស្អាត ។ </p><p>ការរស់នៅដោយសុញ្ញតៈ (Release) </p><p>[៩] ម្នាលអានន្ទ លើសពីនោះទៀត ដោយមិនយកចិត្តទុកដាក់លើអាកិញ្ចញ្ញាយតនសញ្ញា (perception of nothingness) មិនយកចិត្តទុកដាក់លើនេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនសញ្ញា (neither perception nor non-perception) ភិក្ខុរូបនោះយកចិត្តទុកដាក់លើសភាវៈតែមួយ ព្រោះអាស្រ័យអនិមិត្តចេតោសមាធិ(1) (theme-less concentration of awareness) ។ ចិត្តរបស់ភិក្ខុនោះសប្បាយ ជ្រះថ្លា តាំងនៅ ជឿស៊ប់ ក្នុងអនិមិត្តចេតោសមាធិ (theme-less concentration of awareness របស់វា។ </p><p>ភិក្ខុនោះ ដឹងច្បាស់ថា អនិមិត្តចេតោសមាធិ (theme-less concentration of awareness) នេះ អាត្មាអញបានតាក់តែង (fabricated) ហើយ បានរិះគិតសន្សំ (fashioned) ហើយ ។ ភិក្ខុនោះដឹងទៀតថា អ្វីៗដែលបានតាក់តែងហើយ បានរិះគិតសន្សំហើយ គឺមិននៅស្ថិតស្ថេរ (inconstant) ហើយត្រូវរលត់រលាយ (cessation) ជាធម្មតា ។ ពេលភិក្ខុរូបនោះដឹងយ៉ាងនេះ ឃើញយ៉ាងនេះហើយ ចិត្តរបស់ភិក្ខុនោះក៏រួចចាកកាមាសវៈ (effluent of sensuality), រួចចាកភវាសវៈ (effluent of becoming) និង រួចចាកអវិជ្ជាសវៈ (effluent of ignorance) ។ ពេលចិត្តរួចស្រឡះ (release) ហើយ ញាណ (knowledge) ក៏កើតឡើង ភិក្ខុក៏បន្លឺថា “អាត្មាអញមានចិត្តរួចស្រឡះហើយ” (released) ។ ភិក្ខុរូបនោះដឹងច្បាស់ថា ៖ ជាតិ (birth) ឈប់មានទៀតហើយ, អាត្មាអញបានបំពេញចប់ហើយនូវព្រហ្មចារ្យ (holy life), អាត្មាអញក៏បានធ្វើកិច្ចដែលត្រូវធ្វើស្រេចបាច់ហើយ ។ គ្មានកិច្ចដទៃសម្រាប់លោកិយនេះទៀតទេ ។ </p><p>ភិក្ខុនោះដឹងច្បាស់ថា ការរំខាននៅមាន ព្រោះអាស្រ័យកាមាសវៈ (effluent of sensuality) … ភវាសវៈ (effluent of becoming) … អវិជ្ជាសវៈ (effluent of ignorance) មិនមានទៀតទេ ។ នៅមានតែការរំខានបន្តិចបន្តួច ដែលភ្ជាប់នឹងសឡាយតនៈ ព្រោះអាស្រ័យកាយនេះ ដែលមានជីវិតជាបច្ច័យ (condition) របស់វា ។ ភិក្ខុនោះ ដឹងច្បាស់ថា ៖ របៀបសម្គាល់សញ្ញានេះ គឺគ្មានកាមាសវៈ … ភវាសវៈ … អវិជ្ជាសវៈ ទេ ។ មានវត្ថុមិនសូន្យ (non-emptiness) តែមួយប៉ុណ្ណោះ ដែលភ្ជាប់ជាមួយនឹងសឡាយតនៈ (six sensory spheres) ព្រោះអាស្រ័យកាយនេះ ដែលមានជីវិតជាបច្ច័យ (condition) របស់វា ។ ដូច្នេះ ភិក្ខុរូបនោះចាត់ទុកការរំខាននោះថាសូន្យ នូវអ្វីដែលគ្មាននៅត្រង់នោះ ។ ភិក្ខុរូបនោះដឹងច្បាស់ថា ការរំខានដែលនៅសេសសល់ កំពុងមានវត្តមាន ដោយដឹងច្បាស់ថា “មានរបស់នេះ” ។ របស់នេះ (ការឈានចូលក្នុងសុញ្ញតារបស់ភិក្ខុនោះ) ស្របនឹងសេចក្តីពិត មិនប្រែប្រួលអត្ថន័យ និង បរិសុទ្ធស្អាត ។ </p><p>[១០] ម្នាលអានន្ទ ក្នុងអតីតកាល សមណៈ (contemplatives) ឬ ព្រាហ្មណ៍ (priests) ណាមួយ បានចូលកាន់ហើយស្ថិតនៅក្នុងសុញ្ញតា (emptiness) ណាមួយ ដែលបរិសុទ្ធ ប្រសើរ និង ក្រៃលែង, ពួកគេបានចូលកាន់ និង ស្ថិតនៅក្នុងសុញ្ញតាដដែលនេះ ដែលបរិសុទ្ធ ប្រសើរ និង ក្រៃលែង ។ ក្នុងអនាគតកាល ពួកសមណៈឬព្រាហ្មណ៍ណាមួយ នឹងចូលកាន់ហើយស្ថិតនៅក្នុងសុញ្ញតាណាមួយ ដែលបរិសុទ្ធ ប្រសើរ និង ក្រៃលែង, ពួកគេនឹងចូលកាន់សុញ្ញតាដដែលនេះ ដែលបរិសុទ្ធ ប្រសើរ និង ក្រៃលែង ។ ក្នុងបច្ចុប្បន្នកាល ពួកសមណៈឬព្រាហ្មណ៍ណាមួយ ចូលកាន់ហើយស្ថិតនៅក្នុងសុញ្ញតា ដែលបរិសុទ្ធ ប្រសើរ និង ក្រៃលែង, ពួកគេចូលកាន់ និង ស្ថិតនៅក្នុងសុញ្ញតាដដែលនេះ ដែលបរិសុទ្ធ ប្រសើរ និង ក្រៃលែង ។ </p><p>ម្នាលអានន្ទ ហេតុនោះ ក្នុង​សាសនា​នេះ ភិក្ខុ​ត្រូវ​គិត​ថា យើងរាល់គ្នា នឹងចូលកាន់សុញ្ញតៈ ដ៏​បរិសុទ្ធ ប្រសើរ​ក្រៃលែង ម្នាល​អានន្ទ អ្នក​ទាំងឡាយ គប្បី​សិក្សា​យ៉ាង​នេះ​ឯង ។ លុះ​ព្រះ​មាន​ប្រភាគ បាន​ត្រាស់​ព្រះ​សូត្រ​នេះ​ចប់​ហើយ​ ព្រះ​អានន្ទ​មាន​អាយុ ក៏​មាន​ចិត្ត​ត្រេកអរ រីករាយ​នឹង​ភាសិត​​របស់​ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ ដោយ​ប្រការ​ដូច្នេះ​ឯង ។ </p><p>(1) សំគាល់៖ អនិមិត្តចេតោសមាធិ គឺ​ជា​សមាធិចិត្ត​ដែល​ប្រកបដោយ​វិបស្សនា ។ ព្រោះ​សមាធិ​នោះ​ប្រាសចាក​និមិត្ត មាន​សេចក្តី​មិន​ទៀង​ជា​ដើម បាន​ជា​លោក​ហៅ​ថា​អនិមិត្ត ។ </p><p>(ចប់ចូឡសុញ្ញតសូត្រ ទី ១) </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="២-​​​​​និកាយមហាយាន"><span id=".E1.9F.A2-.E2.80.8B.E2.80.8B.E2.80.8B.E2.80.8B.E2.80.8B.E1.9E.93.E1.9E.B7.E1.9E.80.E1.9E.B6.E1.9E.99.E1.9E.98.E1.9E.A0.E1.9E.B6.E1.9E.99.E1.9E.B6.E1.9E.93"></span><b><u>២-​​​​​និកាយមហាយាន</u></b></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=3" title="កែប្រែផ្នែក៖ ២-​​​​​និកាយមហាយាន"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>និកាយមហាយាន​ ចែកចេញទៅទិសខាងជើង ហៅថា​ ឧត្តរនិកាយ គឺជាយានធំ អាចផ្ទុកសត្វលោកបានច្រើនគ្នាទៅកាន់គោលដៅ។​និកាយនេះ​និយមធម៌ថ្មី </p><p>គឺធម៌ដែលមានវិន័យធូស្រាល​​​ ហើយគោរពប្រតិបត្តិតាមលទ្ធិអាចរិយវាទ​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​ លទ្ធិអាចរិយវាទ​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​ ប្រតិបត្តិតាមគ្រូអាចារ្យរបស់ខ្លួន​​តៗគ្នា​ ពុំតាមពុទ្ធោវាទជាធំទេ។ </p><p>ហើយប្រទេសដែលនិយម​ពុទ្ធសាសនាមហាយាន​ រួមមាន ជប៉ុន​ ទីបេ​ ឥណ្ឌូនេស៊ី​ វៀតណាម ចិន​​​​ ​កូរេ ជាដើម។ </p><p>-ក្នុង​ស.វ​ទី៣មុន គ.សក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទអសោក ពុទ្ធសាសនាបានផ្សព្វផ្សាយពាសពេញក្នុងនឹងក្រៅប្រទេសឥណ្ឌា។​ ​ តាមប្រវត្តិសាស្ត្របានអោយដឹងថានៅ </p><p>ព.ស២៣៤ ទ្រង់បានបញ្ជូនព្រះថេរ​២អង្គគឺ ​ព្រះសោណត្ថេរ​ នឹង​ព្រះឧត្តរត្ថេរ អោយនាំយកពុទ្ធសាសនាថេរវាទ​ ដែលហៅថាហិនយាន មកផ្សាយលើទឺកដីសុវណ្ណភូមិ </p><p>គឺអាស៊ីអាគ្នេយ៏សព្វថ្ងៃ។​ ​ តាមសិលាវ៉ូកាញ់នៅយួនខាងត្បួង​ ​រៀបរាប់ថា​ពុទ្ធសាសនា ទំនងជាចូលមកប្រតិស្ឋានក្នុងប្រទេសខ្មែរនៅ​ស.វទី២នៃគ្រឹស្តសករាជ​ ស្ថិតក្នុង </p><p>រជ្ជកាលព្រះបាទសីមារ: ឬ​ ហ្វាន់ចេម៉ាន។ </p><p><b>តើ​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​មហាយាន​គឺជា​អ្វី&#160;?</b> </p><p><b>មហាយាន</b> (ភាសាសំស្រ្កឹត: महायान, mahāyāna, ប្រែថា"យានធំ ឬសំពៅធំ" គឺជា<a href="/wiki/%E1%9E%91%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%87%E1%9F%92%E1%9E%87%E1%9E%B6" title="ទស្សនវិជ្ជា">ទស្សនវិជ្ជា</a>​​<a href="/wiki/%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6" class="mw-redirect" title="ពុទ្ធសាសនា">ពុទ្ធសាសនា</a> ដែល​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើង​នា​សម័យកាល​ក្រោយ​ព្រះ​ពុទ្ធ​សមណគោតម​​បាន​<a href="/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%9A%E1%9E%B7%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B6%E1%9E%93&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="បរិនិព្វាន (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">បរិនិព្វាន</a>​ ហើយ​ត្រូវ​បាន​ផ្សព្វផ្សាយ​​ទៅ​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​នៅ​ភាគ​ខាង​ជើង​នៃ​ប្រទេស​ឥណ្ឌា ។ ទស្សនវិជ្ជា​របស់​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​មហាយាន​ មាន​លក្ខណៈ​ខុស​ប្លែក​ពី​ទស្សនវិជ្ជា​របស់​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​<a href="/wiki/%E1%9E%90%E1%9F%81%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%B6%E1%9E%91" title="ថេរវាទ">ថេរវាទី</a>​យ៉ាង​ច្រើន​អន្លើ ក៏​ប៉ុន្តែ​​គេ​​ឃើញ​មាន​​សេចក្តី​ជំនឿ​រួម​គ្នា​មួយ​ចំនួន​​ ដែល​​ពុទ្ធសាសនិកជន​នៃ​លទ្ធិ​ទាំងពីរ​អាច​យក​មក​ជជែក​គ្នា​បាន ។ គោលការណ៍​សាមញ្ញ​នៃ​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​មហាយាន គឺ​ទាក់​ទង​​នឹង​​កម្រិត​​នៃ​​ការ​​យល់​​ពី​​ហេតុផល​ និង​ ការ​ប្រតិបត្តិ​​ ដូច​ជា​ពោធិសត្វ​យាន ឬ យាន​ជំនិះ​​​នៃ​ព្រះ​ពោធិសត្វ ។ ពុទ្ធសាសនា​​មហាយាន មាន​​ទស្សនៈ​​របស់​​និកាយ​​វជរយាន (<a href="/w/index.php?title=Vajrayana&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Vajrayana (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">Vajrayana</a>) ឬ​​ យាន​ពេជ្រ​​​ដែល​​គ្រប់​​ដណ្តប់​​ទាំង​​ស្រុង​​ ហើយ​​បាន​​បែក​​ជា​​និកាយ​ផ្សេងៗ​ទៀត​តាម​តំបន់​ និង ​ប្រជាជន​ដែល​កាន់​សាសនា​មហាយាន ។ </p><p>ពាក្យ​ថា ​មហាយាន​ បាន​ចាប់​កំណើត​ឡើង​នៅ​ក្រោយ​​​ទំនាស់​​រវាង​ក្រុម​ភិក្ខុ​​​ជា​សាវ័ក​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ​​ ដែល​មាន​ការ​បកស្រាយ​ ​ជជែក​វែកញែក​​ខុសគ្នា​ ទៅ​លើ​​<a href="/w/index.php?title=%E1%9E%92%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%93%E1%9F%90%E1%9E%99&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ធម្មវិន័យ (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">ធម្មវិន័យ</a>​​របស់​ព្រះពុទ្ធ​សមណគោតម ​ដោយ​ចោទ​សួរ​ថា​ តើ​អ្វី​គឺ​ជា​ពុទ្ធវចនៈ​ពិត​? អ្វី​មិន​មែន​ជា​ពុទ្ធវចនៈ​ពិត&#160;? អ្វី​ជា​វិន័យ​ ឬ បញ្ញត្តិ ពិត&#160;? អ្វី​មិន​មែន​ជា​វិន័យ ឬ បញ្ញត្តិ​ពិត&#160;? ពុទ្ធសាសនិកជន​​នៃ​ពុទ្ធសាសនា​​​និកាយ​មហាយាន​ក៏​​បាន​អះអាង​​ដែរ​ថា ទស្សនវិជ្ជា​នៃ​ពុទ្ធ​សាសនា​និកាយ​មហាយាន គឺ​ជា​សេចក្តី​បង្រៀន​ពិត​ ដែល​​​ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ​​​បាន​សំដែង​ទុក ។ មាន​​​ភស្តុតាង​មួយ​ចំនួន​បាន​​បង្ហាញ​​ថា ទស្សនវិជ្ជា​នៃ​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​មហាយាន​ មាន​ប្រភព​​​ចេញ​ពី​ភូមិ​ភាគ​ទក្សិណ ​នៃ​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​ នា​សតវត្សទី ១ នៃ​គ្រិស្តសករាជ ហើយ​បាន​ផ្សព្វផ្សាយ​ដំបូង​ទៅ​ប្រទេស​ចិន​ដោយ​កុសាន លោក​ក្សេម (ភាសាចិនៈ 支谶, Zhi Chen, ឈ្មោះពេញថា 支樓迦讖 / 支婁迦讖 ជី លូជាឈិន, ចាប់ពី​​ឆ្នាំ​​ ១៦៤ ទៅ​ឆ្នាំ​ ១៨៦ នៃ​គ្រិស្តសករាជ) ដែល​គាត់​ជា​​​មនុស្ស​ទី​ ១ ដែល​បាន​​​បក​​ប្រែ​ព្រះ​សូត្រ​របស់​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​​មហាយាន ឲ្យ​ទៅ​​ជា​ភាសាចិន ។ ការ​ពណ៌នា​លើក​ដំបូង​បង្អស់​នៃមហាយាន បាន​កើត​ឡើង​ក្នុង​ <a href="/w/index.php?title=%E1%9E%A7%E1%9E%91%E1%9E%BB%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%9A%E1%9E%B7%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9E%BC%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%9A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ឧទុម្ពរិកសូត្រ (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">ឧទុម្ពរិកសូត្រ</a>​ ចន្លោះ​សតវត្សទី ១ មុន​គ្រិស្តសករាជ និង សតវត្សទី ១ នៃ គ្រិស្តសករាជ ។ ពុទ្ធ​សាសនា​មហាយាន​ដំបូង​បំផុត​ប្រហែល​ជា​មាន​ដើម​កំណើត​រវាង​គ្រិស្តសតវត្សទី ១ ក្នុង​ឧបទ្វីបឥណ្ឌា ។ នៅ​​គ្រិស្តសតវត្ស​ទី ៥ ​ពុទ្ធសាសនា​និកាយមហាយាន​បាន​មាន​ឥទ្ធិពល​តាម​​សាលារៀន​​មួយ​ចំនួន​នៅ​<a href="/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%91%E1%9F%81%E1%9E%9F%E2%80%8B%E1%9E%A5%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%8C%E1%9E%B6&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ប្រទេស​ឥណ្ឌា (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">ប្រទេស​ឥណ្ឌា</a> ។ </p><p>ឯកសារ​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​ជា​ច្រើន​បាន​បង្ហាញ​ថា <a href="/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E1%9E%A0%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%B6%E1%9E%93&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ពុទ្ធសាសនាមហាយាន (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">ពុទ្ធសាសនាមហាយាន</a>បាន​រីក​សាយ​ភាយ​នៅ​បណ្តា​ប្រទេស​​អាស៊ី​​មួយ​ចំនួន​ដូច​ជា ប្រទេស​​ <a href="/w/index.php?title=%E1%9E%93%E1%9F%81%E1%9E%94%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="នេប៉ាល (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">នេប៉ាល</a>, <a href="/wiki/%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9E%94%E1%9F%81" title="ទីបេ">ទីបេ</a> (សព្វថ្ងៃ​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ចិន), <a href="/wiki/%E1%9E%97%E1%9E%BC%E1%9E%8F%E1%9E%B6%E1%9E%93" title="ភូតាន">ភូតាន</a>, <a href="/wiki/%E1%9E%85%E1%9E%B7%E1%9E%93" title="ចិន">ចិន</a>, <a href="/w/index.php?title=%E1%9E%98%E1%9F%89%E1%9E%BB%E1%9E%84%E1%9E%A0%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9F%84%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ម៉ុងហ្គោល (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">ម៉ុងហ្គោល</a>, សាធារណៈ​រដ្ឋ​<a href="/w/index.php?title=%E2%80%8B%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9B%E1%9F%8B%E2%80%8B%E1%9E%98%E1%9E%B8%E1%9E%82%E1%9E%B6&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="​កាល់​មីគា (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">កាល់​មីគា</a> (នៃ​សហព័ន្ធ​<a href="/wiki/%E1%9E%9A%E1%9E%BB%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9F%8A%E1%9E%B8" title="រុស្ស៊ី">រុស្ស៊ី</a>), <a href="/wiki/%E1%9E%8F%E1%9F%83%E1%9E%9C%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%8B" title="តៃវ៉ាន់">តៃវ៉ាន់</a>, <a href="/wiki/%E1%9E%87%E1%9E%94%E1%9F%89%E1%9E%BB%E1%9E%93" title="ជប៉ុន">ជប៉ុន</a>, <a href="/wiki/%E1%9E%80%E1%9E%BC%E1%9E%9A%E1%9F%89%E1%9F%81" title="កូរ៉េ">កូរ៉េ</a> និង <a href="/wiki/%E1%9E%9C%E1%9F%80%E1%9E%8F%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9E%98" title="វៀតណាម">វៀតណាម</a> ។ កាល​ពី​អតីតកាល ប្រជាជន​នៃ​បណ្តា​ប្រទេស​មួយ​ចំនួន​នៅ​តំបន់​អាស៊ី​ភាគ​ខាង​ត្បូង​ដូច​ជា <a href="/w/index.php?title=%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%94%E1%9F%8B%E1%9E%A0%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9E%B8%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="អាប់ហ្គានីស្ថាន (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">អាប់ហ្គានីស្ថាន</a>, <a href="/wiki/%E1%9E%94%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%82%E1%9E%B8%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93" title="ប៉ាគីស្ថាន">ប៉ាគីស្ថាន</a>, ប្រទេស​<a href="/w/index.php?title=%E2%80%8B%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%87%E1%9E%B6&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="​កម្ពុជា (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">កម្ពុជា</a>, នេប៉ាល, ភូតាន, <a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E2%80%8B%E1%9E%9B%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ស្រី​លង្ការ (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">ស្រី​លង្ការ</a> និង <a href="/wiki/%E1%9E%94%E1%9E%84%E1%9F%8B%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%8A%E1%9F%82%E1%9E%9F" title="បង់ក្លាដែស">បង់ក្លាដែស</a> ព្រម​ទាំង​ប្រទេស​នៅ​តំបន់​អាស៊ី​ភាគ​អគ្នេយ៍ ដូច​ជា​ <a href="/wiki/%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A" title="ខ្មែរ">ខ្មែរ</a>, <a href="/wiki/%E1%9E%90%E1%9F%83" title="ថៃ">ថៃ</a>, <a href="/wiki/%E1%9E%A1%E1%9E%B6%E1%9E%9C" title="ឡាវ">ឡាវ</a>, <a href="/wiki/%E1%9E%97%E1%9E%BC%E1%9E%98%E1%9E%B6" class="mw-redirect" title="ភូមា">ភូមា</a> (សព្វ​ថ្ងៃ​ហៅ​ថា មីយ៉ាន់ម៉ា), <a href="/wiki/%E1%9E%A5%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%8C%E1%9E%BC%E1%9E%8E%E1%9F%81%E1%9E%9F%E1%9F%8A%E1%9E%B8" title="ឥណ្ឌូណេស៊ី">ឥណ្ឌូណេស៊ី</a> <a href="/wiki/%E1%9E%98%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%A1%E1%9F%81%E1%9E%9F%E1%9F%8A%E1%9E%B8" title="ម៉ាឡេស៊ី">ម៉ាឡេស៊ី</a> ធ្លាប់​ជឿ​តាម​ទស្សន​វិជ្ជា​ នៃ​ពុទ្ធសាសនា​​​និកាយ​មហាយាន​ ។ សព្វ​ថ្ងៃ​​ នៅ​ក្នុង​បណ្តា​ប្រទេស​ទាំង​នោះ​​ ក៏​នៅ​មាន​ពុទ្ធសាសនិកជន​ នៃ​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​មហាយាន​​មួយ​ចំនួន​ផង​ដែរ ។ សូម្បី​តែ​នៅ​ក្នុង​វត្ត​អារាម​​នៃ​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​ថេរវាទី​មួយ​ចំនួន​នៅ​ប្រទេស​ថៃ​បច្ចុប្បន្ន ក៏​មាន​ការ​សាងសង់​រូប​សំណាក​ផ្សេងៗ​​​​ សម្រាប់​ពុទ្ធសាសនិកជន​​ ដែល​គោរព​ជឿ​តាម​ទស្សនវិជ្ជា​នៃ​ពុទ្ធសាសនា​មហាយាន ចូល​​មក​គោរព និង បូជា​ផង​ដែរ ។ ការ​ធ្វើ​ដូច្នោះ​​ប្រហែល​​ជា​វិធី​ទាក់ទាញ​រក​អតិថិជន​ឲ្យ​បាន​ចំនួន​​ច្រើន ដោយ​ជួយ​សម្រួល​ពួក​គាត់​កុំ​ឲ្យ​ពិបាក​បើក​បរ​ទៅ​រក​ទីវត្ត​ (មហាយាន) ផ្សេង​ៗ​ទៀត​​ដែល​នៅ​​ទីកន្លែង​ឆ្ងាយ​ៗ ។ យើង​​​អាច​ប្រដូច​ចំណុច​នេះ​​​ ​ទៅ​នឹង​ពាក្យ​ថា "មជ្ឈមណ្ឌល​លក់​ដូរ​​ងាយ​រក​​​ទំនិញ​គ្រប់ប្រភេទ" (one-stop shopping center) ។ </p><p>លទ្ធិ​វជ្រយាន (Vajrayana)​ ​​​គ្រប់​ដណ្តប់​លើ​ធម៌វិន័យ​​របស់​ ១៨ និកាយធំៗ ក្នុង​អតីតកាល ។ គម្ពីរ (ឬ​សូត្រ) ​របស់​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​​សំខាន់ៗ​មួយ​ចំនួន​ ត្រូវ​បាន​គេ​​ចងក្រង​ជា​ភាសា​សំស្រ្កឹត ដែល​មិន​បាន​​រស់​រាន​​យូរ​លង់ ​ហើយ​​បាន​​បាត់​បង់​​ទៅ​វិញ​​យ៉ាង​​ឆាប់​រហ័ស ។ មាន​​កំណែ​ប្រែ​​ក្រោយៗ​មក​​ត្រូវ​​បាន​​គេ​​ប្រែ​​ជា​​ភាសា​ទីបេ និង ភាសា​ចិន ​ដែល​បាន​បន្ត​រហូត​ដល់​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ ។ ពុទ្ធសាសនិកជន​នៃ​និកាយធំៗ​របស់​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​មហាយាន ​គោរព​ប្រតិបត្តិ​​តាម​ទស្សនវិជ្ជា​​ ហ្សិន (Zen) បែប​ជប៉ុន, ទស្សនវិជ្ជា​ ចាន់ បែប​ចិន (Chinese Chan), លទ្ធិ​​ដែនដី​​បរិសុទ្ធិ (Pure Land), លទ្ធិ​ធានថៃចុង (Tiantai zong) ដែល​ជឿ​លើ​គម្ពីរ​បទុមសូត្រ (Lotus Sutra)​ ឬ បក្ស​ផ្កា​ឈូក (The Lotus School), លទ្ធិ​និឈិរ៉ិន (Nichiren) បែប​ជប៉ុន, លទ្ធិ​វជ្រយាន (Vajrayana) នៃ​និកាយ​ស្ហ៊ិនហ្គុន (Shingon), លទ្ធិ​ថិនដាយ (Tendai) និង ពុទ្ធសាសនា​បែប​ទីបេ (Tibetan Buddhism) ដែល​​បន្ថែម​សេចក្តី​បង្រៀន​ដ៏​អាថ៌​កំបាំង​ (esoteric teachings) មួយ​ចំនួន ទៅ​លើ​ប្រពៃណី​នៃ​ជំនឿ​បែប​​ពុទ្ធសាសនា​មហាយាន ។ </p><p><b>តើ​ភិក្ខុ​នៅ​ក្នុង​និកាយ​មហាយាន​សំអាង​គម្ពីរ​អ្វី​ខ្លះ​សម្រាប់​សិក្សា និង ​យោង​​ក្នុង​ការ​ចោទ​ឆ្លើយ​មតិ​គ្នា&#160;?</b> </p><p>ដូច​ជា​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​ថេរវាទី​ (<a href="/w/index.php?title=Therav%C4%81da&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Theravāda (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">Theravāda</a> Buddhism) ដែរ ពុទ្ធសាសនា​​និកាយ​មហាយាន​ (Mahāyāna Buddhism) ប្រើប្រាស់​សេចក្តី​បង្រៀន​ជា​មូលដ្ឋាន​ (basic teachings) របស់​ព្រះពុទ្ធ​សមណគោតម ដែល​​ត្រូវ​បាន​​កត់ត្រា​ទុក​តាំង​ពី​សម័យ​ដើម ធ្វើ​ជា​ចំណុច​ចាប់​ផ្តើម​​នៃ​សេចក្តី​បង្រៀន​របស់​ពួក​គេ ដូច​ជា​សេចក្តី​បង្រៀន​អំពី​ទ្រឹស្តី​​អំពី​កម្ម (karma, kamma) និង ការត្រឡប់​មក​ចាប់​កំណើត​វិញ (rebirth), ចតុរារិយសច្ច (Four Noble Truths), មជ្ឈិមបដិបទា (Middle Way) និង អដ្ឋង្គិកមគ្គ (Eightfold Path) ។ ទោះ​បី​សេចក្តី​បង្រៀន​ជា​មូលដ្ឋាន​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ​សមណគោតម​​ ត្រូវ​បាន​រក្សា​ទុក​នៅ​ក្នុង​គម្ពីរ​ជា​ភាសា​បាលី​ () និង ផ្សព្វផ្សាយ​បន្ត​ដោយ​​មនុស្ស​កាន់​តាម​និកាយ​ថេរវាទី​ក៏​ដោយ ក៏​ពុទ្ធសាសនិកជន​នៃ​និកាយ​មហាយាន​ បាន​កែប្រែ​សេចក្តី​បង្រៀន​ទាំង​នោះ​ជា​ច្រើន​អន្លើ​ ដែល​គេ​ស្គាល់​ថា អាគមៈ​ (<a href="/w/index.php?title=Agama&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Agama (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">Agama</a>) ឬ​ អាគម (អានថា​ អាគុំ ប្រែ​ថា គម្ពីរ ឬ សេចក្តី​បង្រៀន) ដែល​​មាន​សេចក្តី​បង្រៀន​មួយ​ចំនួន​ធំ​ជាន់​គ្នា​ ជា​មួយ​នឹង​សេចក្តី​បង្រៀន​នៅ​ក្នុង​គម្ពីរ​ភាសា​បាលី ។ គម្ពីរ អាគមៈ ដែល​ត្រូវ​បាន​បក​ប្រែ​ជា​ភាសា​ចិន និង នៅ​សល់​ដល់​បច្ចុប្បន្ន​នេះ គឺ​ជា​គម្ពីរ​ដែល​ពុទ្ធសាសនិក​និកាយ​មហាយាន​ពីរ​ក្រុម​យក​ទៅ​សិក្សា ចំណែក​ឯ​គម្ពីរ​អាគមៈ​មួយ​ចំនួន​ធំ​​ មិន​ធ្លាប់​ត្រូវ​បាន​​បក​ប្រែ​ទៅ​ជា​ភាសា​ទីបីទេ ។​ ក្រៅ​ពី​ទទួល​យក​គម្ពីរ​ជាច្រើន​របស់​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​ថេរវាទី​ ធ្វើ​ជា​គម្ពីរ​សម្រាប់​សិក្សា​ប្រចាំ​និកាយ​របស់​ខ្លួន ពុទ្ធសាសនិកជន​នៃ​​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​មហាយាន ក៏​​រក្សា​ទុក​កម្រង​សូត្រ (គម្ពីរ)​ ជា​ច្រើន​ទៀត​ ដែល​​ពុទ្ធសាសនិកជន​នៃ​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​ថេរវាទី​ មិន​​ធ្លាប់​ប្រទះ ឬ មិន​ទទួល​ស្គាល់ ។ នៅ​ក្នុង​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​មហាយាន គម្ពីរ (សូត្រ) នៃ​មហាយាន ដើរ​តួ​សំខាន់​ជាង​​គម្ពីរ​ អាគមៈ ។ ទោះ​បី​ពុទ្ធសាសនិកជន​នៃ​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​មហាយាន​​អះអាង​ថា​គម្ពីរ​ទាំង​នោះ​ជា​​សេចក្តី​បង្រៀន​ពិត​ដែល​ព្រះ​ពុទ្ធ​សមណគោតម​បាន​សំដែង​ទុក​ក៏​ដោយ អ្នក​សិក្សា​ស្រាវជ្រាវ​ជា​ច្រើន​​ជឿ​ថា គម្ពីរ​ទាំង​នោះ​ត្រូវ​បាន​ភិក្ខុ​ជាច្រើន​តាក់តែង​ឡើង ដោយ​សារ​​ពួក​ភិក្ខុ​ទាំង​នោះ​ត្រូវ​ការ​​ពោល​សារ​ជា​ថ្មី​​ឡើង​វិញ និង ផ្លាស់​ប្តូរ​​នូវ​គោលលទ្ធិ​​ទាំង​ឡាយ របស់​ពុទ្ធសាសនា​សម័យ​ដើម ។ អ្នក​និពន្ធ AK Warder នៃ​សៀវភៅ​ "Indian Buddhism" កំណែ​​លើក​ទី ៣ ត្រង់​ទំព័រ ៣៣៥ បាន​អះអាង​ថា "សម័យ​មួយ​បន្ទាប់​ពី​ការ​បង្កើត​ឡើង​នូវ​សាលា​រៀន​ឈ្មោះ បុវ៌សេលៈ (Purva Saila school) ឬ អបរសេលៈ និង ឧត្តរសេលៈ (ប្រហែល​ជា​បុព្វសេលៈ ឬ ភ្នំ​ខាង​កើត ឬ ភ្នំ​ថ្ងៃ​រះ) កាល​ពី​សតវត្ស​ទី ១ មុន​គ្រិស្តសករាជ ពួក​ភិក្ខុ​មួយ​ចំនួន​​មិន​ត្រឹម​តែ​ត្រូវការ​​ឲ្យ​មាន​ការ​បកស្រាយ​ជាថ្មី​នូវ​គម្ពីរ (សូត្រ)​ ច្បាប់​ដើម​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ (ដូច​ជា អត្ថបទ​អភិធម្ម​របស់​សាលា​នោះ) ប៉ុន្តែ​​ពួក​ភិក្ខុ​ទាំង​នោះ​ថែម​ទាំង​ត្រូវ​ការ​សរសេរ​​ជា​ថ្មី​នូវ​គោល​លទ្ធិ​ជា​ច្រើន ។ នៅ​ក្នុង​គោលបំណង​នេះ ពួក​ភិក្ខុ​ទាំង​នោះ​បាន​ចាប់​សរសេរ​សាជាថ្មី​នូវ​គម្ពីរ (សូត្រ) ជាច្រើន ឬ សរសេរ​បន្ថែម​សូត្រ​ថ្មី​ៗ​​ច្រើន​ទៀត ។" </p><p>អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ជាច្រើន​ក៏​បាន​ជឿ​ដូច​គ្នា​ផង​ដែរ​ថា គម្ពីរ​ព្រះត្រៃបិដក​​ជា​ភាសា​បាលី​ មួយ​ភាគ​ធំ​ត្រូវ​បាន​កែប្រែ ឬ សរសេរ​បន្ថែម ទោះ​ជា​យ៉ាង​នោះ​ក៏​ដោយ អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ទាំង​នោះ​មិន​មាន​ទស្សនៈ​ដូច​គ្នា​ទេ​ នៅ​ត្រង់​ចំណុច​ថា តើ​មាន​ការកែប្រែ​ប៉ុន្មាន​ភាគ និង នៅ​ត្រង់​សៀវភៅ​ណា​ ។ </p><p><b>តើ​មាន​ភស្តុតាង​លើ​សិលាចារិក នៅ​ទី​ណា​ខ្លះ​សម្រាប់​អះអាង​ដើម​កំណើត​នៃ​និកាយ​មហាយាន&#160;?</b> </p><p>សិលាចារិក​ដំបូងៗ​ ដែល​មាន​ព័ត៌មាន​រៀបរាប់​ អំពី​ការស្ថាបនា​​គោលលទ្ធិ​​ របស់​ពុទ្ធសាសនា​និកាយ​មហាយាន និង ការ​និយាយ​យោង​ទៅដល់​តួអង្គ​ព្រះពុទ្ធ​ អមិតាភៈ​ (Buddha Amitabha) ត្រូវ​បាន​គេ​រក​ឃើញ​នៅ​ឧបទ្វីប​ឥណ្ឌា នៅ​ក្រុង​មធុរា (Mathura) (រដ្ឋ​ឧត្តរប្រទេស នៃ​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​បច្ចុប្បន្ន) ដែល​​បាន​ចាប់​ផ្តើម​តាំង​ពី​ឆ្នាំ ១៨០ នៃ​គ្រិស្តសករាជ ។ នៅ​ឯ​សារមន្ទីរ​ក្រុង​មធុរា (Mathura Museum) សំណល់​​នៃ​បំណែក​រូបសំណាក​ព្រះពុទ្ធ​ មាន​សិលាចារិក​អក្សរ​ព្រាហ្មី (Brahmi) ដែល​សរសេរ​ថា ៖ "បាន​បង្កើត​ឡើង​នៅ​ឆ្នាំ ២៨ នៃ​ការ​គ្រង​រាជ្យ​របស់​ស្តេច​ ហ៊ុវិស្កា (Huvishka), ... ដើម្បី​បូជា​ដល់​ព្រះពុទ្ធ​ អមិតាភៈ ។" </p><p>ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ រូបភាព​នេះ​មិន​តំណាង​ឲ្យ​ផ្នត់​គំនិត​របស់​មនុស្ស​ភាគ​ច្រើន ជា​ពិសេស​នៅ​ក្នុង​បរិបទ​នៃ​ពុទ្ធសាសនា​នៅ​ប្រទេស​ឥណ្ឌា រូបភាព​នេះ​ត្រូវ​បាន​គេ​មិន​រាប់រក​នៅ​សម័យកាល​នោះ ហើយ​វា​ក៏​គ្មាន​ឥទ្ធិពល​អ្វី​ជា​ដុំកំភួន​ឡើយ ។ </p><p>ភស្តុតាង​ផ្នែក​សិលាចារិក​សម្រាប់​និកាយ​មហាយាន នៅ​សម័យកាល​មុន​សតវត្ស​ទី ៥ មាន​ចំនួន​តិចតួច​បំផុត បើ​ប្រៀបធៀប​ជា​មួយ​នឹង​អត្ថបទ​ដ៏​ច្រើន​សន្ធឹក​នៃ​និកាយ​មហាយាន ដែល​ត្រូវ​បាន​ចម្លង​បញ្ជូន​ពី​តំបន់​អាស៊ី​កណ្តាល ទៅ​កាន់​ប្រទេស​ចិន នៅ​សម័យ​នោះ។ </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A:Dharma_Wheel_(2).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Dharma_Wheel_%282%29.svg/220px-Dharma_Wheel_%282%29.svg.png" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Dharma_Wheel_%282%29.svg/330px-Dharma_Wheel_%282%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Dharma_Wheel_%282%29.svg/440px-Dharma_Wheel_%282%29.svg.png 2x" data-file-width="697" data-file-height="697" /></a><figcaption>និមិត្តសញ្ញា</figcaption></figure> <p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> <a href="/w/index.php?title=%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9E%B6&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ឯកសា (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">alt=នៅក្ពុជា|កណ្តាល|រូបភាពតូច|ប្រាសាទបាយ័នសាងឧទ្ទិសព្រះពុទ្ទសាសនា</a> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="២-សាសនាព្រហ្មញ្ញ_(Hindu_Religion)"><span id=".E1.9F.A2-.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9E.B6.E1.9E.96.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9E.A0.E1.9F.92.E1.9E.98.E1.9E.89.E1.9F.92.E1.9E.89_.28Hindu_Religion.29"></span><b>២-សាសនាព្រហ្មញ្ញ (Hindu Religion)</b></h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=4" title="កែប្រែផ្នែក៖ ២-សាសនាព្រហ្មញ្ញ (Hindu Religion)"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A:%E1%9E%85%E1%9F%86%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%8B%E1%9E%91%E1%9F%81%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87_(%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%A0%E1%9F%92%E1%9E%98_%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%A5%E1%9E%9F%E1%9E%BC%E1%9E%9A_%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%A7%E1%9E%98%E1%9E%B6_%E1%9E%9B%E1%9E%B7%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%A5%E1%9E%9F%E1%9E%BC%E1%9E%9A_%E1%9E%99%E1%9F%84%E1%9E%93%E1%9E%B8%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%A7%E1%9E%98%E1%9E%B6).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/%E1%9E%85%E1%9F%86%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%8B%E1%9E%91%E1%9F%81%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87_%28%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%A0%E1%9F%92%E1%9E%98_%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%A5%E1%9E%9F%E1%9E%BC%E1%9E%9A_%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%A7%E1%9E%98%E1%9E%B6_%E1%9E%9B%E1%9E%B7%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%A5%E1%9E%9F%E1%9E%BC%E1%9E%9A_%E1%9E%99%E1%9F%84%E1%9E%93%E1%9E%B8%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%A7%E1%9E%98%E1%9E%B6%29.jpg/220px-thumbnail.jpg" decoding="async" width="220" height="306" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/98/%E1%9E%85%E1%9F%86%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%8B%E1%9E%91%E1%9F%81%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87_%28%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%A0%E1%9F%92%E1%9E%98_%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%A5%E1%9E%9F%E1%9E%BC%E1%9E%9A_%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%A7%E1%9E%98%E1%9E%B6_%E1%9E%9B%E1%9E%B7%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%A5%E1%9E%9F%E1%9E%BC%E1%9E%9A_%E1%9E%99%E1%9F%84%E1%9E%93%E1%9E%B8%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%A7%E1%9E%98%E1%9E%B6%29.jpg 1.5x" data-file-width="318" data-file-height="442" /></a><figcaption></figcaption></figure> <p><b>១-ប្រវត្តិ</b> </p><p>ព្រហ្មញ្ញសាសនាជាសាសនាមានប្រវត្តិកេរ្ត៌កាលយូរអង្វែងលើសាសនាទាំងអស់ក្នុងលោក​​ មានការវិវត្តិច្រើនសម័យកាល ចាប់តាំងពីកាលចាប់ផ្តើមពីការបង្កើតទឹកដីជារបស់ </p><p>ជនជាតិអារ្យ័នលើទឹកដីជម្ពូទ្វីបនឹងបន្ទាប់មក នៅក្រោយសម័យពុទ្ធកាល​ ព្រហ្មញ្ញសាសនាក៏បានវិវត្តិជាសាសនាហិណ្ឌូដែលមានគោលធម៌ប្រណិបត្តិខុសប្លែកពីអ្វីដែលជាប្រភព </p><p>ដើមរបស់សានានេះ​ សាសនាហិណ្ឌូជាសាសនាមានលក្ខណខុសប្លែកពីសាសនាផ្សេងៗទៀតក្នុងពិភពលោកសាសនាដែលមិនមានសាស្តាអក្នបង្កើត ព្រោះមានចំនុចចាប់ផ្តើម </p><p>ចេញពីជំនឿដែលគេជឿថាមានព្រះអាទិទេពដែលមានឫទ្ធិនុភាពអំណាចលើធម្មជាតិ ជាអក្នង្កើតអ្វីៗទាំងអស់​ ក្រោយមកជនជាតិអារ្យ័នដែលជាអក្នបំពេញតួនាទីជាអក្នទាក់ </p><p>ទងជាមួយព្រះអាទិទេព​ បានបង្ហាត់បង្រៀនមេរៀនតំណើរកើតឡើងនៃអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងថាព្រះអាទិទេពឬព្រះព្រហ្មជាអក្នបង្កើតអ្វីៗទាំងក្នុងទំរង់លក្ខណផ្សេងៗ​​​ ហើយក្រោយមក </p><p>អ្វីៗទាំងអស់ដែលព្រះព្រហ្មបានបង្កើតនោះក៏បានស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះអាទិទេពផ្សេងៗដែរ ជាហេតុដែលធ្វើអោយសាសនានេះមានព្រះអាទីទេពច្រើនមានតួនាទិ </p><p>ផ្សេងៗគ្នាដាច់ដោយឡែក ទើបព្រហ្មមញ្ញសាសនា​ឬសាសនាហិណ្ឌូជាសាសនាបែបពហុទេវនិយមរហូតមកដល់ទល់សព្វថ្ងៃនេះ ហើយសាសនាហិណ្ឌូមានប្រវត្តិនៃការកើតឡើងដោយ </p><p>យូរអង្វែងនឹងការវិវត្តច្រើនសម័យកាលធ្វើរអោយការសិក្សានឹងប្រវត្តិនឹងតំណើរវិវត្តិរបស់សាសនានេះអាចធ្វើរការបែងវែកជាយុគសម័យផ្សេងៗ​ ដូចជា ​​<b>សម័យអរិយកៈ</b> </p><p><b>សម័យព្រះវេទ</b> <b>សម័យព្រាហ្មណ៏​​ សម័យហិណ្ឌូបុរាណ សម័យឧបនិស័ទ​​ សម័យសូត្រ​ សម័យអវតា សម័យចុះខ្សោយ សម័យងើបឡើងវិញ</b>​ នឹង​ <b>សម័យភក្តិ</b>​ យើងអាចសរុបបានថា </p><p>ព្រហ្មមញ្ញសាសនាមានប្រភពមកពីលិទ្ធិប្រចាំកុលសម្ព័ន្ធ ហើយក៏បានវិវត្តិមកកាន់ជាសានាប្រចាំកុលសម្ព័ន្ធអារ្យ័នដែលភាសខ្លួនមកច្បាំងឈ្នះកុលសម្ព័ន្ធម្ចាស់ស្រុកដែលគេហៅថា </p><p>ពួក DRAVIDIAN​ដោយបានដេញម្ចាស់ស្រុកអោយចេញអស់​ រួចហើយពួកគេក៏បានរស់នៅគ្រប់គ្រេងទឹកដីទន្លេ <b>សិន្ធុ</b>​​ នឹងទន្លេ <b>គង្គ័ា</b> បន្ទាប់ពីនុះក៏បានរួមផ្សំជំនឿរបស់ម្ចាស់ស្រុក </p><p>មានស្រាប់អោយចូលជាមួយនឹងជំនឿរបស់ខ្លួនធ្វើរអោយកើតគំនិតរឿងវណ្ណៈថែមទៀត​ ក្រោយមកនៅសម័យព្រះវេទជាសម័យដែលមានការវិវត្តការគោរពបូជាព្រះអាទិទេពអោយ </p><p>មានរបៀបរៀបរយល្អ​ប្រពៃ​ ទើបមានការរួបរួមគាថាសូត្របូជាដល់ព្រះអាទិទេពផ្សេងៗរហូត្រដល់បង្កើតបានជា<b>គម្ពីរវេទ</b>ឡើង។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="២-និមិត្តសញ្ញា"><span id=".E1.9F.A2-.E1.9E.93.E1.9E.B7.E1.9E.98.E1.9E.B7.E1.9E.8F.E1.9F.92.E1.9E.8F.E1.9E.9F.E1.9E.89.E1.9F.92.E1.9E.89.E1.9E.B6"></span>២-និមិត្តសញ្ញា</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=5" title="កែប្រែផ្នែក៖ ២-និមិត្តសញ្ញា"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>និមិត្តសញ្ញាដ៏សំខាន់របស់ព្រហ្មញ្ញសាសនានុះគឺ​​តួអក្សរ <b><big>ૐ</big></b> ​ ដែលមានប្រភពមកពី <b>អ​​ ​​ ឧ​​​ ​​ ​ ម</b> ជាអក្សរតំណាងអោយ ​​ ​<b>ត្រីមូរតិ</b> ឬព្រះអាទិទេពធំៗទាំង៣ មានក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា </p><p>ដូចជា <b>អ=ព្រះសិវៈ ឬព្រះឥសូរ​​ ​​ ​​ ឧ=ព្រះវិស្ណុ​​ ឬព្រះនរាយណ៏​​​​ ម=ព្រះព្រហ្ម</b> ពេលរួមអក្សរទាំង៣នេះចូលគ្នា​ទើបបង្កើតបានទៅជាថា <b>អូមૐ</b> តំណាងអោយ<b>ព្រះបរមាត្ម័ន</b> ជាព្រះ </p><p>អាទិទេពកំពូលដែលមិនមានរូបរាងពិតប្រាកដ និមិត្តសញ្ញានេះ​<b>ૐ</b> ត្រូវបានគ្រប់និកាយគ្រប់លិទ្ធិទាំងអស់នៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនាយកមកប្រើប្រាស់ជាប្រចាំ។ <a href="/w/index.php?title=%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9E%B6&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ឯកសា (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">ធ្វេង|រូបភាពតូច|និមិត្តសញ្ញា</a> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="៣-សាស្តា​​នឹង​សាវក"><span id=".E1.9F.A3-.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9F.92.E1.9E.8F.E1.9E.B6.E2.80.8B.E2.80.8B.E1.9E.93.E1.9E.B9.E1.9E.84.E2.80.8B.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9C.E1.9E.80"></span>៣-សាស្តា​​នឹង​សាវក</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=6" title="កែប្រែផ្នែក៖ ៣-សាស្តា​​នឹង​សាវក"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ព្រហ្មញ្ញសាសនាមិនមានសាស្តានុះទេ មានត្រឹមតែចំណេះដឹង​ឬព្រះវេទដែលកើតឡើងតាមរយៈការបង្ហាត់បង្ហាញពីព្រះអាទិទេពមកកាន់មនុស្សក្នុងលក្ខណៈ <b>ស្រុតិ</b>​ ឬការបានស្តាប់ </p><p>បានឮ អក្នបានឮក្នុងទីនេះគឺសំដៅក្រុមអក្នបួសក្រុមប្រភេទឥសីដែលប្រើប្រាស់ជីវិតនៅក្នុងព្រៃនឹងប្រព្រឹត្តប្រតិបត្តិក្នុងព្រះធម៌រួចចេះហើយក៏នាំយកទៅបង្ហាត់បង្រៀនអក្ន </p><p>ផ្សេងទៀតតាមអ្វីដែលខ្លួនបានស្តាប់ដោយមិនមានការបន្ថែមបន្ថយឡើយ ទើបព្រះវេទក្លាយជាអមតៈធម៌​​ ឬជាខ្យល់ដង្ហើមរបស់ព្រះជាម្ចាស់ដោយខ្លួនឯង​ ចំនែកសាវកក្នុង </p><p>សាសនាហិណ្ឌូគឺជាអក្នប្រតិបត្តិតាមព្រះវេទដែលជាទូទៅគេតែងស្គាល់ក្នុងនាមថាជាឥសី ហេតុដូច្នេះព្រហ្មញ្ញសាសនាឬសាសនាហិណ្ឌូគឺមិនមានសាស្តាពិតប្រាកដដូចជា </p><p>សាសនា​​​ផ្សេងៗនុះទេ​ តែក៏មានមេលិទ្ធិអក្នតាក់តែងគម្ពីរក្បួនច្បាប់ដែលបំពេញតួនាទីប្រហាក់ប្រហែលនឹងសាស្តាដែរដូចជា​ ៖ </p><p><b>- វ្យាសៈ</b>​​ លោកគឺជាអក្នរួបរួមរៀបរៀងគម្ពីព្រះវេទ ​គម្ពីរឥតិហាសៈ នឹងគ្ពីរបុរណៈ។ </p><p>-<b>វាលឃីកិ</b> គឺជាឥសីតែងមហាកាព្យ​<b>រាមាយណៈ</b>​លោកកើតក្នុងត្រកូលព្រាហ្មណ៏តែម្តង ប៉ុន្តែត្រូវឪពុកម្តាយបោះបង់ចោលតាំងពីក្មេង​តែបានកសិករនាំយកទៅចិញ្ចឹម។ </p><p><b>-គោតមៈ</b>​​​​ ជាអក្នបង្កើតលិទ្ធិ​នយាយៈ។ </p><p><b>-នាថមុនី</b> ជាបុគ្គលតំបូងរបស់លិទ្ទ​វេសនៈ។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="៤-គម្ពីរ"><span id=".E1.9F.A4-.E1.9E.82.E1.9E.98.E1.9F.92.E1.9E.96.E1.9E.B8.E1.9E.9A"></span>៤-គម្ពីរ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=7" title="កែប្រែផ្នែក៖ ៤-គម្ពីរ"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b>គម្ពីរត្រៃវេទ</b> </p><p>ពាក្យ​ថា វេទៈ (Vedas) ឬ​សំស្ក្រឹត​សរសេរ​ថា वेद​(អានថា វេដៈ) ប្រែថា ចំណេះ (knowledge) គឺ​ជា​កម្រង​អត្ថបទ​ដ៏​ច្រើន​សន្ធឹក​ដែល​ជនជាតិ​ឥណ្ឌា​បុរាណ​​បាន​ចងក្រង​ទុក ។ ដំបូង​ឡើយ ចំណេះ​ដឹង​ទាំងឡាយ​ត្រូវ​បាន​ចងក្រង​​ជា​កំណាព្យ​សម្រាប់​ងាយ​ទន្ទេញ តែ​ក្រោយ​មក​ជនជាតិ​ឥណ្ឌា​បាន​សរសេរ​គម្ពីរ​ ឬ​សៀវភៅ​ទាំង​នោះ​​ដោយ​ប្រើ​ភាសា​សំស្ក្រឹត​បែបបុរាណ ហើយ​ត្រូវ​បាន​ពួក​ព្រាហ្មណ៍​យក​ទៅ​ធ្វើ​ជា​គម្រូ សម្រាប់​បង្កើត​ជា​សាសនា​ហ៊ិណ្ឌូ​រហូត​ដល់​សព្វថ្ងៃ ។ ជនជាតិ​ឥណ្ឌា​បុរាណ​អះអាង​ថា​ គម្ពីរ​វេទ​​មិន​មែន​ជា​ការ​បង្កើត​ដោយ​មនុស្ស​ទេ ប៉ុន្តែ​ព្រះ​អាទិទេព​បាន​បើកបង្ហាញ​ដល់​ពួកព្រាហ្មណ៍ ហេតុនោះ​ហើយ​ទើប​ពួក​គេ​ហៅ​គម្ពីរ​វេទ​ថា ស្រុតិ (អ្វីៗ​ដែល​ពួក​គេ​បាន​ឮ) ។ ការ​អះអាង​នេះ​មាន​លំនាំ​ស្រដៀង​គ្នា​នឹង​ការ​អះអាង​របស់​ជនជាតិ​ជ្វីវ (Jews) ដែល​កាន់​ជំនឿ​សាសនា​យូដា (Judaism) ឬ​ពួក​គ្រិស្តបរិស័ទ (Christians) ដែល​កាន់​សាសនា​គ្រិស្ត (Christianity) ឬ​ពួក​ឥស្លាមបរិស័ទ (Muslims) ដែល​កាន់​សាសនា​ឥស្លាម (Islam) ដែល​អួតអាង​ថា​ គម្ពីរ​របស់​ពួក​គេ​គឺ​ជា​ពាក្យ​របស់​ព្រះ​អាទិទេព​ (God) ឬ​ព្រះ​ម្ចាស់​លោក ឬ​ព្រះ​ជា​ម្ចាស់ ។ ពាក្យ​ថា​ ស្រុតិ (sruti) ខុស​ពី​ពាក្យ​ថា សម្រឹតិ ឬ សម្មតិ (smrti) ដែល​ប្រែថា​ អ្វីៗ​ដែល​ត្រូវ​ចងចាំ ។ តាម​ជំនឿ​របស់​ព្រាហ្មណ៍បរិស័ទ គម្ពីរ​វេទ​ត្រូវ​បាន​បង្កើត​ឡើង​ដោយ​ព្រះព្រហ្ម (Brahma) ។ គម្ពីរត្រៃវេទ ឬ ត្រ័យវេទ ជា​គម្ពីរ​សម្រាប់​ប្រតិបត្តិ​ក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា​។ </p><p><b>គម្ពីរក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា​អាចចែកចេញជាពីរផ្នែកសំខាន់ៗគឺ៖</b> </p><p><b><big><u>ក-ស្រុតិ</u></big></b> ​ពាក្យថាស្រុតិ​ប្រែថាបានស្តាប់បានឮមានន័យថាជាគម្ពីរដែលគេបានស្តាប់បានឮដោយផ្ទាល់មកពីអាទិទេពពុំមានអក្នតាក់តែងឡើងជាសច្ចៈធម៌ដ៏ពិតប្រាកដច្បាស់ </p><p>លាស់ព្រោះជាមេរៀនរបស់ព្រះអាទិទេពជាការប្រមែប្រមូលចំនេះវិជ្ជាផ្សេងៗដែលជាចំនេះដឹងផ្នែកសាសនានឹងវត្ថុស័ក្តសិទ្ទិនឹងជាគាថាសូត្រនៅក្នុងពិធីកម្មដើម្បីបូជាដល់ព្រះ </p><p>អាទិទេព ជាគាថាពាក្យឆ័នដ៏ពិរោះរណ្តំ ដែលត្រូវកត់ត្រាឡើងជាភាសាសំស្ក្រឹតនឹងត្រូវបានគេហៅឈ្មោះថាគម្ពីរព្រះវេទឬគម្ពីរវេទ​ចែកចេញជាបួនគម្ពីរមានដូចជា៖ </p><p><b>១-ឫត្វេទ(RIG VEDA)</b>​​​​ ​មានតំណើសេចក្តីជាពាក្យឆ័នសំរាប់សូត្រសសើរពួកទេវតាសំដែងអំពីវិធីទស្តីឬសេចក្តីអំណរសុំអោយព្រះវិសកម្ម ព្រះមេរុត​នឹងព្រះព្រហ្ម ប្រទានពរអោយ </p><p>សំរេចកិច្វការខាងហត្ថកម្ម​​​ ពាណិជ្ជកម្ម នឹងលាភសការៈផ្សេងៗតាមតំរូវការ ។ </p><p><b>២-យជុវេ៌ទ</b> ជាគម្ពីរដែលពួកព្រាហ្មប្រើសំរាប់ប្រកបពីធីកម្មផ្សេងៗ មានតំណើសេចក្តីពាក្សរាយរណ្តំសំរាប់សូត្របួងសួងនឹងបូជា<b>យញ្ញ</b>​ សំដែងអំពីពិធីកថិពលីកម្មដល់ព្រះឥសូរ </p><p>ព្រះនរាយណ៏ ព្រះអាទិត្យ ព្រះអគ្គីជាដើមសូមអោយមានឫទ្ធីតេជៈជោគជ័យ។ </p><p><b>៣-សាមវេទ</b> ជាគម្ពីររួបរួមគាថាដែលមានតំនើសេចក្តីជាពាក្យឆ័នសំរាប់សូត្រក្នុងពិធីថ្វាយ<b>ទឹកសោម</b>សំដែងអំពីពិធីអត្ថពលីកម្មបួងសួងសូមអោយព្រះឥន្ទនឹងព្រះភិរុណជួយ </p><p>អភិបាលមនុស្សលោកអោយមានភ្លៀងតាមរដូវកាល។ </p><p><b>៤-អថវ៌វេទ</b> ជាគម្ពីរដែលគេតាក់តែងឡើងថ្មីនៅចុងសម័យព្រាហ្មជាគាថាសំរាប់សូត្រហៅឬបណ្តេញខ្មោចព្រាយបីសាច ឧបទ្រព្យចង្រៃ នឹងសូត្រកែប្រែរឿងអពមង្គលអោយក្លាយជា </p><p>រឿងមង្គលឬក៏នាំគ្រោះភ័យទៅកើតលើសត្រូវជាដើម ។តំបូងឡើងគម្ពីរវេទមានតែបីប៉ុណ្ណោះដែលគេហៅថាគម្ពីរត្រៃវេទ ទោះបីជាពេលក្រោយមកមានការតាក់តែងគម្ពីរទីបួនគឺ </p><p>អថវ៌វេទនេះមួយទៀតគេក៏នៅតែហៅថាគម្ពីរត្រៃវេទដដែល។ </p><p><b><big><u>ខ-សម្រឹតិ</u></big></b>​​​​​​ <small>ពាក្យថាសម្រឹតិប្រែថាអ្វីៗដែលអាចចងចាំបានទើបវាជាគម្ពីរដែលវាធ្វើការរៀនសូត្រចេះចាំហើយភ្ទេរបន្តរគ្នារហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន ដូចជាគម្ពីរអក្នប្រាជ្ញសាសនាបានតាក់តែងឡើងដើម្បីអធិប្បាយ</small> </p><p>អំពីខ្លឹមសារនឹងជួយសំរួលការសិក្សាគម្ពីរព្រះវេទអោយប្រព្រឹត្តទៅបានយ៉ាងល្អត្រឹមត្រូវដូចជា គម្ពីរ​​ឧបនិស៏ទ គម្ពីរមនូសាស្ត្រ គម្ពីរបុរាណៈ គម្ពីរភគវ័តតីតា មហាកាព្យមហាភារតៈ </p><p>នឹងមហាកាព្យមហារាមាយណៈ ជាដើម។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="៥-_គោលការណ៏ប្រតិបតិ្ត"><span id=".E1.9F.A5-_.E1.9E.82.E1.9F.84.E1.9E.9B.E1.9E.80.E1.9E.B6.E1.9E.9A.E1.9E.8E.E1.9F.8F.E1.9E.94.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9E.8F.E1.9E.B7.E1.9E.94.E1.9E.8F.E1.9E.B7.E1.9F.92.E1.9E.8F"></span>៥- គោលការណ៏ប្រតិបតិ្ត</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=8" title="កែប្រែផ្នែក៖ ៥- គោលការណ៏ប្រតិបតិ្ត"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ការប្រតិបត្តិនៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសានាមានច្រើនប្រការណាស់ តែយើងសុំលើកយកចំណុចសំខាន់ៗចំនួនបីគឺ៖ </p><p><b>១-អាស្រម</b>​ ឬគោលការណ៏ប្រតិបត្តិរបស់ព្រាហ្មបួនយ៉ាងគម្ពីរព្រាហ្មណ៏ឬអនន្តរិយកៈបានបញ្ញាត្តិគោលប្រតិបត្តិរបស់បុគ្គលដែលជាព្រាហ្មយ៉ាងពេញលេញដោយកំណត់អាយុមនុស្ស </p><p>ត្រឹមមួយរយឆ្នាំបែងចែកពេលវេលាប្រើប្រាស់ជីវិតជាបួនតំណាក់កាល​ ក្នុងតំណាក់កាលនិមួយៗមានរយៈពេល២៥ឆ្នាំ ហើយតំណាក់កាលជីវិតនិមួយៗនុះគេហៅថាអាស្រមនិយាយ </p><p>អោយងាយស្តាប់ទៅគឺវ៏យនឹងឯង​។ </p><p>១-១-តំណាក់កាល<b>ព្រហ្មចរិយៈ</b> នៅក្នុងតំណាក់កាលនេះក្មេងប្រុសនៅក្នុងត្រកូលព្រាហ្មណ៏ ត្រកូលក្សត្រ នឹងត្រកូលវេស្សៈ ដែលមានអាយុគ្រប់៨ឆ្នាំត្រូវចូលទៅធ្វើពិធីឧបអារិយ័ន្យ </p><p>ដោយមានព្រហ្មណ៏ជាអក្នចងខ្សែរសង្វាឬយញ្ញយោប្រវិទដើម្បីថាខ្លួនជាអក្នព្រហ្មចារីជាអក្នរៀនសូត្រឬប្រែតាមពាក្សថាអក្នមានការប្រព្រឹត្តិដ៏ប្រសើររហូតដល់អាយុ២៥ឆ្នាំព្រហ្ម </p><p>ចារីឬអក្នដែលត្រូវប្រព្រឹត្តព្រហ្មចរិយៈធម៌មានតួនាទីដូចតទៅ យកចិត្តទុកដាក់រៀនសូត្រចំនេះវិជ្ជាក្នុងវណ្ណៈខ្លួន ស្តាប់បង្គាប់នឹងប្រតិបត្តិតាមពាក្សអប់រំទូន្មានរបស់គ្រូអាចារ្យ </p><p>មិនពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងផ្លូវភេទ​មិនសេពគប់ជាមួយអក្នដែលមានភេទភ្ទុយគ្នាពេលបញ្ចប់ការសិក្សាហើយត្រូវធ្វើពិធីកេសានត្តសាន្កាឬពិធីកាត់សក់នឹងពិធីគរុកសិណាប្រគល់របស់ </p><p>តបស្នងដល់គ្រូអាចារ្យ។ </p><p>២-១តំណាក់កាល<b>គ្រហស្ថ</b>នៅតំណាក់កាលនេះអក្នប្រព្រឹត្តព្រហ្មចរិយៈដែលបានឆ្លងតំណាក់កាលទីមួយរួចហើយក៏ដល់ពេលត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញដើម្បីជួយធ្វើការឪពុកម្តាយ​រៀបការ </p><p>ប្រកបរបររកស៊ីចិញ្ចឹមគ្រួសារធ្វើការបូជាគោរពទេវតាព្រឹកល្ងាចជីវិតស្ថិតក្នុងការឃុំគ្រងថែរក្សារបស់ព្រះអាទិទេពដូច្នេះទើបត្រូវប្រព្រឹត្តតែអំពើល្អនៅកំឡុងអាយុ២៦ដល់៥០ឆ្នាំ។ </p><p>៣-១តំណាក់កាល<b>វនប្រ័ស្ថ</b> គ្រហ័សឬអក្នត្រូវការស្វែងរកសេចក្តីសុខស្ងប់ផ្លូវចិត្តក៏នឹងត្រូវចេញពីគ្រួសារទៅរស់នៅក្នុងព្រៃដើម្បីធ្វើសមាធិបំពេញបុណ្យភាវនានឹងអាចត្រឡប់វិលមក </p><p>រកគ្រួសារវិញបាននៅកំលុងអាយុ៥១ឆ្នាំដល់៧៥ឆ្នាំ។ </p><p>៤-១តំណាក់កាល <b>ស័នយាសី</b> នៅតំណាក់កាលនេះព្រាហ្មដែលប្រាថ្នារួចផុតចាកទុក្ខឬគេហៅ​មោក្សៈត្រូវចេញពីគ្រួសារទៅបួសរស់នៅក្នុងព្រៃដើម្បីប្រតិបត្តធម៌ជាន់ខ្ពស់នឹងមិនត្រ </p><p>ឡប់មកកាន់លោកីវិស័យទៀតឡើយ ពេលបួសហើយគឺមិនសឹកវិញទេមានតែបំពេញសីលសមាធិស្វែងរកផ្លូវរួចផុតចាកទុក្ខនៅក្នុងកំឡុងអាយុចាប់ពី៧៦ឆ្នាំឡើងទៅ។ </p><p><b>២-ត្រីមូរតិ</b> យើងដឹងហើយព្រហ្មញ្ញសានាកើតមុនព្រះពុទ្ធសានារាប់ពាន់ឆ្នាំឯណុះ​ហើយសាសនាទាំងពីរនេះក៏តែងមានការពាក់ព័ន្ធគ្នារហូតមក​ សូម្បីតែព្រះសមាសម្ពុទ្ធដែលព្រះអង្អ </p><p>នៅជាព្រះពោធិសត្វទ្រង់ក៏ធ្លាប់សិក្សានៅក្នុងៃណក់ព្រាហ្មគឺអាឡារតាបសនឹងឧទកតាបសរបស់ព្រហ្មញ្ញសានារហូតចប់ត្រែវេទនឹងការបង្រៀនសព្វគ្រប់ដែរ។ </p><p><b>ព្រហ្មញ្ញសាសនា</b>ជាសាសនាធម្មជាតិកើតឡើងពីជំនឿមិនមានសាស្តាជាមនុស្សដូចសាសនាផ្សេងៗនុះទេ​តែក្រោយមកចូលដល់សម័យព្រាហ្មណ៏ក៏កើតមានការបង្រៀនថាមានព្រះ </p><p>អាទិទេពមួយអង្គជាអាទិទេពធំបំផុតដែលគ្មានអង្គណាអាចប្រៀបផ្ទឹមស្មើបានឡើយនុះគឺ<b>ព្រះព្រហ្ម</b>ពេលវេលាចេះតែកន្លងផុតទៅពីមួយសតវត្សទៅមួយសតវត្សអាទិទេពថ្មីៗក៏ </p><p>ចេះកើតឡើងបន្តរបន្ទាប់ដូចជា<b>ព្រះវិស្ណុ​ន</b>​នឹង​<b>ព្រះសេវៈ</b>​ជាដើមធ្វើរអោយអាទិទេពក្នុងសម័យព្រះវេទ​ដូចជា​ព្រះឥន្ទ ព្រះអគ្គី​នឹងព្រះភិតុណជាដើម លែងសូវមានអក្នបូជាហើយសូម្បី </p><p>ព្រះព្រហ្មក៏មានការថមថយឥទ្ធិពលខ្លាំងដែរ នៅសម័យក្រោយមកទៀត​សង្ក្រ័ាចារ្យដែលជាអក្នប្រាជ្ញដ៏សំខាន់របស់ព្រហ្មញ្ញសាសនា យល់ឃើញថាបើនៅតែបែបនឹងទៀតព្រហ្មញ្ញ </p><p>សាសនាមុខជារលាយមិនខាន ព្រោះមនុស្សភាគច្រ់ើនក៏បាននាំគ្នាងាកទៅគោរពប្រតិបត្តិតាមការបង្រៀនរបស់ព្រះពុទុ្ធក្នុងនុះរួមមានពួកព្រាហ្មល្បីៗផងដែរទើបសង្ក្រ័ាចារ្យបាន </p><p>បដិរូបសាសនាដោយការតាក់តែងគម្ពីរបូរណៈដើម្បីកាត់បន្ថយឥទ្ធិពលរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាព្រមទាំងនាំយកគោលការណ៏ប្រតិបត្តិរួមទាំងមេរៀនព្រះធម៌របស់ព្រះពុទ្ធសាសនា </p><p>មហាយានផ្នែកខ្លះទៅប្រើប្រាស់នឹងលើកស្ទួយស្រោចស្រង់ព្រហ្មញ្ញសាសនាអោយក្លាយជា<b>សាសនាហិណ្ឌូ</b> ដោយពាក្យថាហិណ្ឌូនេះប្រើសំដៅហៅជនជាតិអារយ័ន្យដែលធ្វើចំណាក </p><p>ស្រុក ​ចូលទៅរស់តាមតំបន់ដងទន្លេសន្ធុឬហៅក្លាយមកជាពាក្យហិណ្ឌូនឹងជាពាក្យប្រើសំរាប់ហៅកូនកាត់់រវាងជនជាតិអរយ័ន្យជាមួយអក្នម្ចាស់ស្រុកក្នុងដែនដីជម្ពូទ្វីបហើយ </p><p>អក្នទាំងអស់នុះក៏បានធ្វើការវិវត្តិសាសនាហិណ្ឌូដោយការដាក់បញ្ចូលព្រះអាទិទេពដែលខ្លួនគោរពបូជានៅក្នុងសានានេះ ក្រោយមកគេបានធ្វើការបង្រួបបង្រួមព្រះអាទីទេព </p><p>តាមស្រុកតំបន់និមួយៗចូលរួមគ្នាតែមួយក្នុងព្រហ្មញ្ញសានាគេបង្កើតបានជាអាទិទេពធំៗបីអង្គឬគេហៅថា<b>ត្រីមូរតិ</b> គឺមួយ <b>ព្រះព្រហ្ម</b> គឺជាអក្នសាងមនុស្សនឹងអ្វីៗគ្រប់បែប </p><p>យ៉ាងនៅលើលោកនេះ។ </p><p>ទស្សនៈគតិតំបូងៗគេយល់ថាព្រះព្រហ្មមិនមានរូបរាងពិតប្រាកដនុះទេតែនៅពេលក្រោយមកទៀតពួកព្រាហ្មណ៏បានរកឃើញចំនុចខ្វាះខាតថាកាលបើព្រះព្រហ្មមិន </p><p>មានរូបរាងពិតប្រកដប្រជាជនអក្នមានជំនឿទាំងឡាយក៏មិនអាចគោរពបូជាបានដែរព្រោះមិនដឹងថាអ្វីអោយពិតប្រាកដទើបពួកព្រាហ្មណ៏បានកំណត់អោយព្រះព្រហ្មមាន </p><p>រូបរាងឡើងគឺមានព្រះភ៏ក្របួនអាចមើលឃើញគ្រប់ទិសទីនឹងដើម្បីអោយប្រជាជនបានគោរពបូជាហេតុដូច្នេះទើលក្ខណៈរបស់ព្រះព្រហ្មមានទាំងនាមធម៌នឹងរូបធម៌ពោលគឺ </p><p>ព្រះព្រហ្មមានលក្ខណៈជានាមធម៌នុះគឺសំដៅទៅលើអ្វីដែលប្រសើរបំផុតជាប្រភពនៃអ្វីគ្រប់យ៉ាងនៅក្នុងចក្រវាលនេះ ចំណែកឯព្រះព្រហ្មដែលមានលក្ខណៈជារូធម៌វិញគឺមានន៏យថា </p><p>ជាព្រះអាទិទេពដ៏មហិមាជាអក្នសាងលោកនឹងអ្វីៗគ្រប់យ៉ាង។ព្រះព្រហ្មមានអគ្គមហេសី<b>ព្រះនាមសរវតី</b>ជាព្រះទេវីដែលគ្រប់គ្រងលើវាចានឹងការសិក្សារៀនសូត្រនឹងជាអក្នឧបត្ថម្ភ </p><p>លើសិល្បៈវិជ្ជាទាំងពួង។ទីពីរ​ <b>ព្រះសិវៈ</b> គឺជាព្រះអាទិទេពអក្នបំផ្លាញព្រះអង្គមានព្រះនាមជាច្រើនទៀតដូចជា​ព្រះឥសូរ ព្រះរុទ្រ្ទៈព្រះនារាជ្យជាដើម ព្រះសិវៈប្រថាប់នៅលើកំពូលភ្នំ </p><p>កៃលាស​មានគោនន្ទីជាយានជំនិះនឹងមានសិវលឹង្គជានិមិត្តរូបនៃកំលាំងក្នុងការបង្កើត លក្ខណៈរបស់ព្រះសិវៈ​ មានលក្ខណៈជាឥសីស្លៀកដណ្តប់ស្បែកសត្វប្រថាប់នៅលើស្បែក </p><p>ខ្លាកាន់អាវុធត្រីសូទ្រង់ខ្សែអង្កាំដែលក្រងដោយលលាក្បាលមានពស់ជាសង្វាព្រះសុរង្គសម្បុរខៀវនឹងភ្នួងព្រះកេសាមានព្រះច័ន្ទមួយចំណិតហើយនៅត្រង់កណ្តាលថ្ងាសមានព្រះនេត្រ </p><p>ទីបីដែលបិទជាប់ជានិច្ច​ បើកាលណាព្រះសិវៈបើកព្រះនេត្រទីបីភ្លាមនឹងកើតបានជាភ្លើងឆេះប្រល័យលោកនេះភ្លាម ព្រះសិវៈមានអគ្គមហេសី​មាន<b>ព្រះនាមឧមា</b>ដែលមានច្រើន </p><p>លក្ខណៈច្រើនព្រះនាមផងដែរដូចជាបរាវត្តីទេវី ទុរគាទេវី នឹងកាឡីទេវីជាដើម។​ ទីបី<b>ព្រះវិស្ណុ</b> ឬព្រះនរាយណ៏គឺជាព្រះអាទិទេពអក្នថែរក្សានឹងឃុំគ្រងពិភពលោកអោយស្ថិតនៅប្រកប </p><p>សេចក្តីសុខព្រះអង្គ​គឺជាព្រះអាទិទេពដែលមានអំណាចលើការថែរក្សាពិភពលោកនៅពេលណាពិភពលោកកើតមានភ័យវិបត្តិដោយសារការអុកឡុករបស់ពួកអសុរឬបញ្ហាទាំងឡាយ </p><p>ដែលមិនមានរណាដែលអាចដោះស្រាយបានព្រះអង្គតែងតែយាងទៅជួយកំចាត់បង្រ្កាបនៅហេតុការណ៏អាក្រក់ទាំងអស់នុះអោយវិនាសសូន្យបង់តាមរយៈអវតាឬការបែងភាគ </p><p>សំខាន់ៗមានទៅដល់ដប់អង្គឯណុះ ព្រះវិស្ណុប្រថាប់នៅក្នុងសមុទ្រទឹកដោះដោយមានអនន្តនាគរាជជាបល្ល័ង្គទ្រង់មានគ្រុឌជាយានជំនិះមានព្រះអគ្គមហេសី<b>ព្រះនាមលក្ម្សី</b>ជាព្រះទេវី </p><p>នៃសោភ័ណភាពអក្នផ្តល់លាភយសទ្រព្យសម្បត្តិនឹងមានព្រះទ័យមេត្តាសណ្តោសប្រណី ពេលព្រះវិស្ណុទ្រង់អវតាមកជាព្រះសុរាមឬជាព្រះរាមព្រះនាងលក្ម្សីក៏អវតាមកជាព្រះនាងបទុមា </p><p>នឹងព្រះនាងសិតាជាបន្តរបន្ទាប់ផងដែរ។អក្នគោរពព្រហ្មញ្ញសានាជឿថាពិភពលោកមានការកើតឡើងតាំងនៅនឹងរលាយទៅវិញនៅទីបំផុតដូច្នេះការគោរពបូជាព្រះអាទិទេពធំៗ </p><p>ទាំងបីនេះចាត់ទុកថាជាលក្ចណៈបុគ្គលាទិដ្ឋានជាការបូជាដើម្បីអោយដឹងតំណើរទាំងបីប្រការនុះគឺ​ ការកើតឡើង ការតាំងនៅ នឹងការសាបសូន្យទៅវិញនៃពីភពលោកនឹងឯង។ </p><p><b>៣-គោលប្រតិបត្តិរួចផុតចាកទុក្ខឬមោក្សៈ</b> ព្រហ្មញ្ញសានាជឿថាវិញ្ញាណគឺអមតៈមិនចេះស្លាប់ទៅតាមរាងកាយនុះទេ ការស្លាប់គឺគ្រាន់តែវិញ្ញាណចេញពីរាងកាយទេប៉ុណ្ណុះព្រោះតែរាង </p><p>កាយមិនអាចអាស្រ័យនៅបានទៀតនុះទើបវិញ្ញាណចេញពីរូរាងកាយទៅរករូបរាងថ្មីឬគេហៅថាកើតថ្មីប្រៀបដូចជាមនុស្សដែលពាក់អាវរហែកហើយទៅរកអាវថ្មីមកពាក់ទៀត វាគឺ </p><p>ជាសង្សារវត្ត​កើត ចាស់ ឈឺ ស្លាប់ វិលទៅវិលមករហូតដ៏រាបណាមិនទាន់បានសំរេចធម៌រួចផុតចាកទុកឬមោក្សៈទេនុះ​ សាសនិកជនហិណ្ឌូជឿថាមោក្សៈគឺជាគោលដៅខ្ពស់បំផុតនៃ </p><p>ជីវិត អក្នដែលចូលទៅដល់មោក្សៈនឹងបានទៅនៅជាមួយព្រះព្រហ្មអស់កាលជានិច្ចនិរន្តមិនបាច់វិលវល់កើតចាស់ឈឺស្លាប់ទៀតទេ ការប្រតិបត្តីដើម្បីអោយបានសំរេចធម៌មោក្សៈ </p><p>នុះមានបួនយ៉ាងគឺ ៖ <b>១-កម្មៈមគ្គឬកម្មយោគៈ</b>​ជាការប្រតិបត្តិតាមរយៈការប្រកបការងារតាមតួនាទីដោយភាពឧស្សាហ៏ប្រឹងប្រែងតស៊ូក្រាញននៀលតែធ្វើរដោយចិត្តស្ងប់មិន </p><p>រំពឹង លើផលតបស្នងណាៗទាំងអស់អក្នប្រតិបត្តិត្រូវបានគេហៅថាកម្មយោគិន ។ <b>២-ជយានមគ្គឬជយានយោគៈ</b> ជាការប្រតិបត្តិដើម្បីអោយកើតចំនេះដឹងឃើញច្បាស់ថា </p><p>បរម្ថត័្មនជារបស់តែមួយគត់ដែលមានវិញ្ញាណដែលមាននៅក្នុងបុគ្គលនិមួយៗគឺជារបស់មួយដែលនៅជាគូរជាមួយបរម្ថត្ម័នឬអាត្ម័នខ្ពស់បំផុតដែលជាប្រភពនៃកំណើតនឹងជា </p><p>ចំណុចរួមរបស់អ្វីៗគ្រប់យ៉ាងនៅក្នុងចក្រវាលនេះ។ <b>៣-ភ័កទមៈឬភក្តិយោគៈ</b> គឺជាការស្មោះស្ម័គ្រស្វាមីភក្តិចំពោះព្រះអាទិទេពដែលខ្លួនគោរពបូជាអក្នប្រតិបត្តិត្រូវបានគេហៅថា </p><p>ភក្តិយោគិន។​ <b>៤-រាជមៈឬរាជយោគៈ</b>គឺជាការប្រតិបត្តិទាក់ទងនឹងការហ្វឹកហាត់ផ្លូវចិត្តអប់រំអោយស្ថិតនៅក្នុងអំណាចបង្គាប់បញ្ជារតាមរយៈការបំពេញយោគៈ អក្នប្រតិបត្តិត្រួវ </p><p>បានគេហៅថារាជយោគិន។ </p><p><br /> </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="៦-និកាយផ្សេងៗ"><span id=".E1.9F.A6-.E1.9E.93.E1.9E.B7.E1.9E.80.E1.9E.B6.E1.9E.99.E1.9E.95.E1.9F.92.E1.9E.9F.E1.9F.81.E1.9E.84.E1.9F.97"></span>៦-និកាយផ្សេងៗ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=9" title="កែប្រែផ្នែក៖ ៦-និកាយផ្សេងៗ"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>និកាយធំៗនៅក្នុងព្រហ្មញ្ញសានាមានចំនួនបួននិកាយគឺ៖ </p><p><b>១-វៃស្ណវៈនិកាយ</b>និកាយនេះបង្កើតឡើងដោយឥសីនាថមុនីដោយលោកបានតំណើការផ្សព្វផ្សាយលិទ្ធិនៅភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសឥណ្ឌា​ ជានិកាយដែលបូជាព្រះវិស្ណុឬ </p><p>ព្រះនរាយណ៏ជឿលើការអវតាឬការបែងភាគរបស់ព្រះវិស្ណុដើម្បីចុះមកសង្គ្រោះមនុស្សលោកដូចជាការអវតាជាព្រះរាមនៅក្នុងមហាកាព្យរាមាយណៈឬរឿងរាមកេរ្តិ៏៏ អវតាជា </p><p>ព្រះគ្រឹស្នៈក្នុងគម្ពីរភគ្គវត្តិតាជាដើម។ </p><p>និកាយនេះផ្តោតសំខាន់ទៅលើការគោរពបូជាព្រះវិស្ណុឬព្រះនរាយណ៏ថាសំខាន់ជាងព្រះអាទិទេពផ្សេងៗទាំងអស់ដោយតួនាទីរបស់ព្រះនរាយណ៏មិនមែនត្រឹមតែការថែរក្សា </p><p>ពិភពលោកប៉ុណ្ណុះទេតែព្រះអង្គក៏ជាអក្នសាងលោកនឹងជាអក្នបំផ្លាញលោកផងដែរដូច្នេះទើបនិកាយនេះមានលក្ខណៈជាឯកទេវៈនិយមពោលគឺគោរពបូជាព្រះវិស្ណុតែមួយអង្គ </p><p>គត់ដោយបានរួបរួមជំនឿនៅក្នុងព្រះអាទិទេពធំៗទាំងបីដូចជាព្រះព្រហ្ម ព្រះសិវៈ ព្រះវិស្ណុថាជាអង្គតែមួយប៉ុណ្ណោះគឺព្រះវិស្ណុនេះឯង។​នៅពុទ្ធសតវត្សទី១៩និកាយវៃស្ណវៈបានបែង </p><p>ចែកទៅជាពីរនិកាយធំៗទឿតគឺ​តំកាឡៃជានិកាយនៅភាគខាងត្បូងវឌ្ឍកាលៃជានិកាយនៅភាគខាងជើងមិនតែប៉ុណ្ណុះនិកាយវៃស្ណវៈក៏ថែមបានចែកចេញជានិកាយតូចៗ </p><p>ចំនួនបីទៀតគឺ៖និកាយរាមានិជៈ និកាយមាថវៈនឹងនិកាយវលភៈផងដែរ។ </p><p><b>២-សៃវៈនិកាយ</b> និកាយនេះគោរពបូជាព្រះសិវៈឬព្រះឥសូថាជាអក្នបង្កើតលោកជាកំលាំងអមតៈដ៏មហិមាក្នុងចក្រវាលក្នុងការគោរពរបស់សាសនិកជនក្នុងនិកាយនេះមានលក្ខណៈ </p><p>ពីរយ៉ាងគឺ៖​ ១-ការគោរពបូជាលឹង្គឬសេវលឹង្គដែលជាអវយវៈភេទរបស់បុរសជានិមិត្តរូបតំណាងអោយព្រះសិវៈក្នុងឋានៈជាអក្នបង្កើតលោកនឹងអ្វីៗនៅក្នុងលោកនេះ ។​ ២-គោរពបូជា </p><p>គោន្តទិដែលជាពាហណៈរបស់ព្រះសិវៈជាផ្តល់ទឹកដោះសាច់ដល់មនុស្សប្រៀបដូចជាមាតារបស់ជនជាតិឥណ្ឌាជាសត្វស័កសិទ្ធិរបស់អក្នកាន់សាសនាហិណ្ឌូក្រោយមកសៃវៈនិកាយក៏ </p><p>បានចែកចេញជានិកាយតូចៗពីរទៀតគឺនិកាយកសិស្មាវៈជានិកាយភាគខាងជើងកើតឡើងនៅក្នុងរដ្ឋកាស្មៀដែលគេជឿថាព្រះសិវៈគឺព្រះអាទិទេពធំបំផុតតែមួយអង្គគត់ហើយ </p><p>ទ្រង់ឋិតនៅគ្រប់ទីកន្លែងទូទាំងចក្រវាលយើងនេះ។​ និកាយលឹង្គយតៈជានិកាយភាគខាងត្បូងមានសិវលឹង្គជានិមិត្តរូបនិកាយនេះបង្កើតឡើងដោយលោកលគ្គលិសៈហើយសាស </p><p>និកជននៅក្នុងនិកាយនេះជឿថាព្រះមហេសូរឬព្រះមហេស្វារៈគឺជាព្រះអវតាចុងក្រោយបង្អស់របស់ព្រះសិវៈ។ </p><p><b>៣-សក្តិនិកាយ</b> ពាក្យថាសក្តិប្រែថាសមត្ថភាព កំលាំង អំណាច ភាពខ្ពង់ខ្ពស់អក្នដែលមានកំលាំងអំណាចនេះគឺ<b>ទេវី</b>ឬព្រះអាទិទេពផ្នែកនារី ទើបនិកាយនេះគោរពបូជាព្រះអគ្គ </p><p>មហេសីរបស់ព្រះអាទិទេពធំៗទាំងបីហើយការគោរពបូជាសក្តិឬព្រះមហាទេវីទាំងបីអង្គនុះគឺមិនមានបែងចែកដូចជាអាទិទេពផ្នែកបុរសនុះទេពោលគឺបានមកបង្គប់នៅក្នុង </p><p>សៃវៈនឹងក្នុងនិកាយវៃស្ណវៈនឹងតែម្តងដូចជាក្នុងសៃវៈនិកាយក៏គោរពបូជាព្រះមេសីរបស់ព្រះសិវៈដែលមានតែមួយព្រះអង្គតែប៉ុណ្ណោះប៉ុន្តែមានច្រើនព្រះនាមដូចជាព្រះនាមបរាវត្តី </p><p>ព្រះនាងឧមា ព្រះនាងកាឡី នឹងព្រះនាងទុរគ្គាជាដើមចំនែកឯក្នុងនិកាយវៃស្ណវៈក៏គោរពបូជាព្រះនាងលក្ម្សីដែលជាព្រះអគ្គមហេសីព្រះវុស្ណុ​ រីឯនិកាយដែលគោរពបូជាព្រះព្រហ្មក៏គោ </p><p>រពបូជាព្រះនាងសរាវត្ទិដែលជាព្រះអគ្គមហេសីរបស់ព្រះព្រហ្មផងដែ តែបើគិតទៅមនុស្សភាគច្រើនគឺគោរពបូជាព្រះនាងឧមាច្រើនជាងគេព្រោះថាព្រះនាងគឺជាព្រះអគ្គមហេសី </p><p>របស់ព្រះសិវៈដែលជាព្រះអាទិទេពដែលមនុស្សភាគច្រើនគោរពកោតខ្លាចហេតុដូចនេះទើបព្រះនាងឧមាមានព្រះនាមជាច្រើនគូជាមួយព្ឬះសិវៈដូចជា មហាទេវី គូជាមួយមហាទេព </p><p>យោគីនីគូជាមួយមហាយោគី ទូរគាឬផៃរវីគូជាមួយផៃរវៈនឹងកាឡីទេវីគូជាមួយមហាកាល ជាដើម ការបូជារបស់និកាយសក្តិមានលក្ខណៈខុសប្លែកពីការបូជារបស់និកាយផ្សេងៗ </p><p>ដូចជាកាត់ក្បាលពពែដើម្បីបូជាដល់ព្រះម៉ែកាឡីឬការប្រកបពិធីកម្មរបស់និកាយនេះចែកចេញជាពីរប្រភេទគឺ​៖ <b>១-ទក្សិណាចារី</b> គឺពួកបូជាខាងស្តាំសំដៅដល់អ្នកបូជានិកាយសក្តិ </p><p>ដែលបូជាព្រះសិវៈ ព្រះវិស្ណុ ព្រះគ្រឹស្នៈនឹងព្រះអគ្កមហេសីក្នុងឋានៈជាព្រះអាទិទេពមិនមែនក្នុងន័យបំពេញកាមារម្មណ៏ដល់ព្រះទេវីនុះទេ មានការធ្វើពិធីដោយបើកចំហសមរម្យត្រឹម </p><p>ត្រូវតាមការបង្រៀនក្នុងគម្ពីរបុរាណៈមិនចំអេសចំអាសមិនអានាចារ្យនុះឡើយ។ <b>២-វាមចារី</b> គឺពួកបូជាខាងឆ្វេងសំដៅដល់អ្នកគោរពនិកាយសក្តិដែលបូជាព្រះនាងទូរគាខ្លាំងជាង </p><p>ព្រះសិវៈ បូជាព្រះនាងរាធាខ្លាំងជាងព្រះគ្រឹស្នៈ នឹងបូជាព្រះនាងលក្ម្សីខ្លាំងជាងព្រះវិស្ណុ និកាយនេះបូជាព្រះនាងទូរគាមិនមែនក្នុងឋានៈជាព្រះអគ្គមហេសីព្រះមហាទេពនុះទេតែ </p><p>ក្នុងឋានៈជាព្រះទេវីដែលជាប្រធាននៃការួមភេទនឹងពិធីអោយកើតមានឫទ្ធីតេជៈ​ ដូច្នេះទើបការធ្វើពិធីត្រូវធ្វើរឡើងក្នុងទីកន្លែងអាថ៌កំបាំងទៅតាមពិធីដែលគេហៅថា​ <b>បញ្ចម</b> </p><p><b>ការៈ</b> ឬ​<b>ម</b>ប្រាំប្រការមានដូចជា​៖ ១-ំមទ្យៈឬមជ្ជៈ គឺទឹកស្រវឹង ២-មំសៈ​ សាច់សត្វរួមទាំសត្វមត្យសាច់ត្រី ៣-មន្រ្តៈ ការសូត្រគាថាធ្វើរអោយកើតតំរេគ ៤-មុទ្រៈ ការសំដែងកាយវិការ </p><p>ទាក់ទាញ ៥-មេថុនៈ ការសេពមេថុនឬការរួមភេទព្រោះគេជឿថាព្រះម៉ែទូរគាឬព្រះម៉ែកាឡីទ្រង់សព្វព្រះទ័យជាមួយកាបូជាយញ្ញនឹងការសេពមេថុនដូច្នេះទើបគេប្រារព្ធពីធីខាង </p><p>លើនេះឡើងដើម្បីធ្វើអោយព្រះម៉ែពេញព្រះទ័យហើយគោលបំណងមួយទៀតនុះគឺដើម្បីអោយធុញទ្រាន់ក្នុងកាម ការបំពេញតាមតម្រូវការអោយស្កប់ស្កល់រហូតដល់តំណាក់កាលអស់ </p><p>ចំណង់។ </p><p><b>៤-និកាយត័នត្រៈ</b> ពាក្យថាត័នត្រៈប្រែថាពីធីការបែបផែនឬច្បាប់ទំលាប់សំដៅទៅលើបែបផែននៃពីធីកម្មផ្សេងៗរបស់សានាហិណ្ឌូនៅសម័យពុទ្ធកាលនិកាយនេះកើតឡើងគឺការ </p><p>គោរពបូជានិកាយសក្តិប៉ែកខាងឆ្វេងផ្តោតសំខាន់ទៅលើកាមារម្មណ៏ ការបូជាសក្តិដែលមានលក្ខណៈលេចធ្លោប្រចាំនិកាយនេះនុះគឺការធ្វើពីធីអោយសក្តិឬមហាទេពដែលជាព្រះ </p><p>ស្វាមីពេញព្រះទ័យដូចជាការចាប់ផ្តើមពីការពិពណ៌នាពីគុណនែសេចក្តីស្រលាញ់នឹងសេចក្តីប្រាថ្នាចង់បានរបស់ស្រ្តីនឹងបុរសហើយបញ្ចប់ដោយការសេពមេថុនពីធីកម្មនេះគឺជារបស់ </p><p>ពួកវាមចារិនឬកាឡាចៈគឺត្រូវប្រកបនៅពេលយប់ខាងខែរនោចដោយសានិកជននាំគ្នាមកជួបជុំនៅខាងមុខទេវរូបព្រះម៉ែឧមាទេវីឬព្រះម៉ែទូរគាហើយក៏ចាប់ផ្តើមប្រារព្ធពីធីតាម </p><p>លំដាប់លំដោយនែ​​ <b>ម</b>​ ប្រាំប្រការដូចដែលបានជម្រាបជូនខាងលើ។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="៧-វណ្ណ:ទាំង៤"><span id=".E1.9F.A7-.E1.9E.9C.E1.9E.8E.E1.9F.92.E1.9E.8E:.E1.9E.91.E1.9E.B6.E1.9F.86.E1.9E.84.E1.9F.A4"></span>៧-វណ្ណ:ទាំង៤</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=10" title="កែប្រែផ្នែក៖ ៧-វណ្ណ:ទាំង៤"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>រឿងមួយដ៏សំខាន់នៅសម័យព្រះវេទនុះការបែងចែកមនុស្សនៅក្នុងសង្គមជាបួនប្រភេទឬគេហៅថាវណ្ណៈដោយពាក្យថាវណ្ណៈប្រែថាពណ៌សម្បុរហើយគេបានធ្វើការសន្និដ្ឋានថា </p><p>ការបែងចែកកំរឹតជាន់ថ្នាក់មនុស្សនៅក្នុងសង្គមតំបូងឡើងប្រហែលជាកំណត់តាមសម្បុរស្បែកដែលកាលពីមុនមានតែពីរវណ្ណៈប៉ុណ្ណោះគឺពួកស្បែកខ្មៅសំដៅទៅលើពួកដ្រាវីដ </p><p>ឬដ្រាវីដឌៀននឹងពួកស្បែកសសំដៅទៅលើពួកជនជាតិអារ័ន្យហើយក្រោយមកទៀតកើតបានជាវណ្ណៈទាំងបួននៅក្នុងសង្គម នៅសម័យព្រះវេទព្រះព្រហ្មគឺជាព្រះអាទីទេពកំពូល </p><p>របស់ព្រហ្មញ្ញសាសនាដែលអ្នកគោរពសានានេះជឿថាព្រះអង្គគឺជាអ្នកសាងលោកជាផ្តល់កំណើតអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងនៅក្នុងចក្រវាលនេះហើយទ្រង់គឺជាអ្នកកំណត់ជោគជតាមនុស្សដូច </p><p>ដែលយើងបានឮហើយថាព្រហ្មលិខិតមានន័យថាអ្វីៗព្រះព្រហ្មជាអ្នកចាជាអ្នកកំណត់មកព្រមទាំងវណ្ណៈទាំងបួនដែលមានប្រកដនៅក្នុងគម្ពីររបស់ព្រហ្មញ្ញសាសនាក៏គេជឿថាកើត </p><p>ឡើងពីអវយវៈផ្សេងៗរបស់ព្រះព្រហ្មផងដែរ វណ្ណៈទាំងបួននៅក្នុងជំនឿព្រហ្មញ្ញសាសនាត្រូវបានគេបែងចែកតួនាទីដាច់ដោយឡែកនៅក្នុងសង្គមចាប់ពីថ្នាក់ខ្ពស់ចុះមកដល់ថ្នាក់ </p><p>ទាប។ឥឡូវយើងស្វែងយល់ពីវណ្ណៈទាំងបួន៖​​ <b>១-វណ្ណៈព្រហ្មណ៏</b> មានតួនាទីទំនាក់ទំនងជាមួយព្រះអាទិទេពបង្រៀនពីសាសនានឹងប្រកបពីធីកម្មផ្សេងៗដល់ប្រជាជននៅគ្រប់វណ្ណៈ </p><p>ទាំងអស់លើសពីនេះក៏មានតួនាទីសិក្សារៀនសូត្រចងចាំបន្តរវេនគម្ពីរវេទនឹងជាបុរោហិតសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រផងដែ ព្រហ្មណ៏តែងតែប្រកាន់ជំនឿថាខ្លួនគឺជាវណ្ណៈខ្ពស់បំផុត </p><p>នៅក្នុងសង្គមព្រោះបានកើតចេញពីព្រះឳស្ឋឬមាត់របស់ព្រះព្រហ្មដូចដែលមានចារទុក្ខនៅក្នុងគម្ពីរវេទ <b>២-វណ្ណៈក្សត្រ</b>​គឹជាវណ្ណៈគ្រប់គ្រងដឹកនាំប្រទេសជាអ្នកចំបាំងរៀន </p><p>សូត្រយុទ្ធពិធីគ្រប់បែបយ៉ាងនឹងមានទួនាទីធ្វើសឹកសង្គ្រាមដើម្បីពង្រីកដែនដីរបស់ខ្លួន នៅក្នុងគ្ពីរឬគ្វេទបានបញ្ជាក់ថាវណ្ណៈក្សត្របានកើតចេញពីព្រះពាហាឬកំភួនដៃរបស់ </p><p>ព្រះព្រហ្ម។<b>៣-វណ្ណៈវេស្សៈ</b>ជាវណ្ណៈកណ្តាលដែលមានចំនួនភាគច្រើនក្នុងសង្គមជាតិប្រជាពលរដ្ឋទូទៅមានសិល្បៈករ សិប្បករ កសិករ ពួកឈ្មួយជាដើម វណ្ណុៈវៃស្សៈឬវេស្សៈកើតចេញ </p><p>ពីព្រះសោណីឬត្រគៀករបស់ព្រះព្រហ្ម។ <b>៤-វណ្ណៈសូទ្រៈ</b>ជាវណ្ណៈពួកកម្មករអ្នកធ្វើការស៊ីឈ្នួលដែលត្រូវប្រើកំលាំងរែកពុនលីសែងឬបំរើការដល់វណ្ណៈផ្សេងៗវណ្ណៈសូទ្រៈត្រូវបានចាត់ទុកថា </p><p>វណ្ណៈទាបបំផុតនៅក្នុងសង្គមព្រោះកើតចេញពីព្រះបាទាឬបាតជើងរបស់ព្រះព្រហ្ម។ ក្រៅពីវណ្ណៈទាំងបួនខាងលើនេះទៅក៏នៅមានពួកក្រៅវណ្ណៈដូចជា<b>ពួកចណ្ឌាល ដាលីដ</b>ជាដើម </p><p>ក៏ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាពួកទាបបំផុតជាងវណ្ណៈសូទ្រៈទៅទៀតព្រោះកើតមកពីការរៀបការបំពានវណ្ណៈពោលគឺឪពុកម្តាយជាមនុស្សនៅក្នុងវណ្ណៈផ្សេងគ្នាតែជំនៈរៀបការនៅជា </p><p>មួយគ្នាទើបបង្កើតបានជាកូនដែលគ្មានវណ្ណៈហើយត្រូវបានគេមើលងាយរើសអើងនឹងស្អប់ខ្ពើមយ៉ាងខ្លាំងពីគ្រប់វណ្ណៈទាំងអស់នៅក្នុងសង្គម ទោះបីជាឥណ្ឌាបានបោះបង់ចោល </p><p>ប្រព័ន្ធការបែងចែកវណ្ណៈជាផ្លូវកាយូណាស់មកហើយក្តីប៉ុន្តែការប្រកាន់វណ្ណៈក៏នៅតែមានដិតដាមជាប់ស្ថិតនៅក្នុងស្រទាប់មនុស្ស​យ៉ាងច្រើនជាពិសេសនៅតាមជនបទដែលមិន </p><p>សូវមានការអភិវឌ្ឍរីកចំរើននៅតែមានការប្រកាន់ស្អប់ខ្ពើមចំពោះមនុស្សក្នុងវណ្ណៈទាបដដែលដូចជាហាមចូលទីកន្លែងគោរពសការៈហាមប្រើប្រាស់អណ្តូងឬផ្លូវរួមជាមួយមនុស្ស </p><p>ក្នុងវណ្ណៈខ្ពស់ជាដើម។តាមឯកសារផ្សេងទៀត <b>មនុស្ស​ក្រៅ​វណ្ណៈ</b>ទោះ​បី​នៅ​ក្នុង​គម្ពី​មនុ សស្ត្រៈ (Manu Shastra) ពួក​ព្រាហ្មណ៍​អួតអាង​ថា​មនុស្ស​ទេព​ឈ្មោះ​ មនុ​ (Manu) ផ្តល់​កំណើត​ឲ្យ​ដល់​មនុស្ស​ទាំង​ ៤ វណ្ណៈ​ដូច​បាន​រៀបរាប់​ហើយ​នោះ​ក៏​ដោយ ក៏​យើង​សង្កេត​ឃើញ​មាន​មនុស្ស​មួយ​ក្រុម​ទៀត​ដែល​មិន​ត្រូវ​បាន​ចាត់​ចូល​ក្នុង​វណ្ណៈ​ណា​មួយ​ខាង​លើ​សោះ ។ ពួក​មនុស្ស​ទាំង​នោះ​គឺ​ជា​ជន​នៅ​ក្រៅ​វណ្ណៈ ហើយ​ត្រូវ​បាន​​ជនជាតិ​ឥណ្ឌា​ដាក់​ឈ្មោះ​ផ្សេងៗ​ឲ្យ​ពួក​គេ ឧទាហរណ៍​ វណ្ណៈ​ទី ៥ ហារិជន (harijan) ដាលីត (dalit) មនុស្ស​មិន​អាច​ឲ្យ​គេ​ប៉ះពាល់​បាន (the untouchables) ​។ ពួក​មនុស្ស​ក្រៅ​វណ្ណៈ​ទាំង​នោះ​ត្រូវ​បាន​មនុស្ស​នៅ​ក្នុង​វណ្ណៈ​ទាំង ៤ ខាង​លើ មើលងាយ ជិះជាន់ ធ្វើបាប កេងប្រវ័ញ្ច និង រើសអើង​នៅ​គ្រប់​ទី​កន្លែង ។ ឧទាហរណ៍ មនុស្ស​ក្រៅវណ្ណៈ​មិន​អាច​ដង​ទឹក​ពីអណ្តូង​ក្នុង​ភូមិ​បាន​ទេ ពួក​គេ​ត្រូវ​រង់ចាំ​សុំ​ឲ្យ​មនុស្ស​វណ្ណៈ​ព្រហ្មណ៍ ឬ​វណ្ណៈ​ផ្សេង​ទៀត​ដង​ទឹក​ចាក់​ក្នុង​ក្អម​ឲ្យ​ ។​ មនុស្ស​វណ្ណៈ​ផ្សេង​យល់​ថា​ បើ​មនុស្ស​ក្រៅវណ្ណៈ​ដង​ទឹក​ពី​អណ្តូង​ដោយ​ខ្លួន​គេ នោះ​ទឹក​ក្នុង​អណ្តូង​នឹង​ត្រូវ​ធ្វើ​ឲ្យ​ក្លាយ​ជា​មិន​បរិសុទ្ធ ឬ​ប្រឡាក់ប្រឡូស ។ ប្រសិន​បើ​មនុស្ស​ក្រៅ​វណ្ណៈ​ដើរ​ឬ​ជិះកង់​មក​ដល់​មុខ​ផ្ទះ​មនុស្ស​ក្នុង​វណ្ណៈ​ព្រាហ្មណ៍ ពួក​មនុស្ស​ក្រៅ​វណ្ណៈ​ត្រូវ​ចុះ​ពី​កង់​រួច​ដោះស្បែក​ជើង​កាន់​ យួរ​ដើរ ឬ បណ្តើរ​កង់​ឲ្យ​ឆ្លង​ផុត​ពី​មុខ​ផ្ទះ​នោះ​សិន​សឹម​ចាប់​ពាក់​ស្បែក​ជើង ឬ​ជិះកង់​បន្ត​ទៀត ។ នៅ​ឯ​តៀម​កាហ្វេ មនុស្ស​ក្រៅ​វណ្ណៈ​ត្រូវ​បាន​អ្នក​លក់​ចាក់​តែ​ឬ​កាហ្វេ​​ក្នុង​ពែង​ធ្វើ​ពី​កែវ ពួក​គេ​មិន​អាច​ផឹក​តែ​ឬ​កាហ្វេ​ពី​ពែង​ធ្វើ​ពី​ប្រាក់​ឬ​ដែក​ថែប​ទេ ។ ពួក​គេ​ត្រូវ​តែ​ដោះ​ស្បែក​ជើង​ទុក​នៅ​ក្រៅ​ហាង​កាហ្វេ​នោះ​មុន​នឹង​ចូល​ក្នុង​ហាង ។ ពួក​គេ​ត្រូវ​តែ​លាង​ពែង​តែ​ឬ​ពែង​កាហ្វេ​នោះ​ដោយ​ខ្លួន​ឯង ។ ដោយសារ​ពួក​គេ​គ្មាន​ដីធ្លី​សម្រាប់​ដាំដំណាំ គ្មាន​ចំណេះ​វិជ្ជា​ និង គ្មាន​ការ​ជួយ​ឧបត្ថម្ភ​ពី​រដ្ឋាភិបាល មនុស្ស​ក្រៅ​វណ្ណៈ​រកស៊ី​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ដោយ​យក​សាកសព​មនុស្ស​ឬ​សត្វ​ទៅ​ដុត​ចោល ឬ​បោះ​ចោល​នៅ​ឆ្ងាយ​ពី​ទីប្រជុំជន ។ ពួក​គេ​ស៊ីឈ្នួល​កើប​លាមក​មនុស្ស​រួច​ទូល​យក​ទៅ​ចោល​នៅ​ក្រៅ​ភូមិ ដើម្បី​ដូរ​យក​ដុំបាយ​សេសសល់​ពី​មនុស្ស​នៃ​វណ្ណៈ​ទាំង​ ៤ ខាង​លើ ។ នេះ​គ្រាន់​តែ​ជា​ឧទាហរណ៍​មួយ​ចំនួន​តូច​ដែល​មនុស្ស​ក្រៅវ​ណ្ណៈ​ទាំង​នោះ​បាន​និង​កំពុង​រង​ការមើលងាយ ជិះជាន់ ធ្វើបាប​​​ ទោះ​បី​ពួក​គេ​ប្តូរ​សាសនា​ចេញ​ពី​សាសនា​ហិណ្ឌូ (Hinduism) ទៅ​ជា​សាសនា​គ្រិស្ត (Christianity) សាសនា​ឥស្លាម (Islam) សាសនា​ស៊ិខ (Sikh) រួច​ហើយ​ក៏​ដោយ ។ បណ្ឌិត អាំបិដការ (Dr. B. R. Ambedkar) គឺ​ជា​ជនជាតិ​ឥណ្ឌា​ដ៏​ល្បី​មួយ​រូប​ដែល​បាន​ដឹកនាំ​​តាក់តែង​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​​នៃ​សាធារណៈរដ្ឋ​ឥណ្ឌា​​នៅ​ពេល​ដែល​ចក្រភព​អង់គ្លេស​បាន​ប្រគល់​ឯករាជ្យ​ដល់​ឥណ្ឌា​នៅ​ឆ្នាំ ១៩៤៧ ។ បណ្ឌិត​ អាំបិដការ​គឺ​ជា​មនុស្ស​ម្នាក់​កើត​ឡើង​នៅ​ក្នុង​គ្រួសារ​នៃ​មនុស្ស​ក្រៅវណ្ណៈ ។ លោក​គឺ​ជា​អ្នក​ដឹកនាំ​មនុស្ស​ក្រៅវណ្ណៈ​ជិត​កន្លះ​លាន​នាក់​ឲ្យ​ប្តូរ​ចេញ​ពី​សាសនា​ព្រាហ្មណ៍​ទៅ​កាន់​ពុទ្ធសាសនា​វិញ ព្រោះ​លោក​បាន​សិក្សា​ល្អិតល្អន់​អំពី​ទ្រឹស្តី​និង​ការ​អនុវត្តន៍​សេចក្តី​ជំនឿ​របស់​សាសនា​ទាំង​អស់ និង​បាន​រក​ឃើញ​ថា​ មាន​តែ​ពុទ្ធសាសនា​ប៉ុណ្ណោះ​ដែល​គ្មាន​ការ​រើសអើង​ឬ​ប្រកាន់​វណ្ណៈ ។ សព្វថ្ងៃ​មនុស្ស​ក្រៅ​វណ្ណៈ​ចាត់​ទុក​រូប​លោក​ដូច​ជា​ឪពុក​ឬ​ជា​គ្រូ​ដ៏​ធំ​ដែល​បាន​ជួយ​ទាមទារ​សិទ្ធិ​សេរីភាព​ឲ្យ​ពួក​គេ ។ ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ​ មនុស្ស​នៅ​ក្នុង​វណ្ណៈ​ទាំង​ ៤ ខាង​លើ​នៅ​តែ​បន្ត​រំលោភ​ច្បាប់​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ឥណ្ឌា ហើយ​បន្ត​គាប​សង្កត់ ជិះជាន់ កេងប្រវ័ញ្ច ធ្វើ​ទុក្ខ​បុកម្នេញ មនុស្ស​ក្រៅ​វណ្ណៈ​នៅ​គ្រប់​ទី​កន្លែង ។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="៨-ពិធីកម្ម"><span id=".E1.9F.A8-.E1.9E.96.E1.9E.B7.E1.9E.92.E1.9E.B8.E1.9E.80.E1.9E.98.E1.9F.92.E1.9E.98"></span>៨-ពិធីកម្ម</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=11" title="កែប្រែផ្នែក៖ ៨-ពិធីកម្ម"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ព្រហ្មញ្ញសាសនាឬសានាហិណ្ឌូគឺជាសានាដែលមានពិធីកម្មជាអង្គប្រកបដ៏សំខាន់មួយសំរាប់សាសនាព្រោះសាសនិកជនគ្រប់វណ្ណៈទាំងអស់តែងតែមានទំនាមទំលាប់ប្រពីណៃដែល </p><p>ត្រូវគោរពប្រតិបត្តិតាមការកំណត់សំរាប់វណ្ណៈរបស់ខ្លួន ហើយច្បាប់ប្រពៃណីរួមដែលគ្រប់វណ្ណៈទាំងអស់ត្រូវគោរពប្រតិបត្តិតាមនុះត្រូវបានបែងចែកជាបួនចំនុចគឺ៖ </p><p><b>១-ច្បាប់ប្រតិបត្តិសម្រាប់វណ្ណៈ</b>​​​ សាសនាហិណ្ឌូមានច្បាប់សំរាប់វណ្ណៈប្រតិបត្តិយ៉ាងតឹងរឹងច្រើនយ៉ាងដូចជា​៖១-ច្បាប់ទាក់ទងនឹងការរៀបការមិនអាចរៀបការជាមួយមនុស្សក្រៅវណ្ណៈ </p><p>ដាច់ខាត តែបើមនុស្សប្រុសជាវណ្ណៈព្រាហ្មណ៏អាចរៀបការជាមួយមនុស្សវណ្ណៈផ្សេងៗបានហៅថាអនុលោម តែមនុស្សស្រីវណ្ណៈព្រាហ្មណ៏មិនអាចរៀបការជាមួយប្រុសវណ្ណៈផ្សេងបាន </p><p>ទេគេហៅថាបដិលោម។​២-ច្បាប់ទាក់ទងនឹងការហូបចុកក៏មានកំណត់ថារបស់ណាហូបបានរបស់ណាហូបមិនបាននឹងបុគ្គក្នុងវណ្ណៈណាចំអិនហើយបុគ្គលក្នុងវណ្ណៈណាហូបបាន </p><p>នឹងហូបមិនបានដែរ​ ដូចជាវណ្ណៈព្រាហ្មណ៏មិនបរិភោគអាហារដែលមនុស្សក្នុងវណ្ណៈផ្សេងចំអិនដែ។៣-ច្បាប់ទាក់ទងនឹងការប្រកបមុខរបរ ត្រូវប្រកបរបរតាមដែលកំណត់ទុក </p><p>សំរាប់មនុស្សក្នុងវណ្ណ់ៈនុះៗប៉ុណ្ណោះ។៤-ច្បាប់ទាក់ទងនឹងទីកន្លែងរស់នៅ នៅសម័យបុរាណមានច្បាប់ហាមមិនអោយជនជាតិហិណ្ឌូមានផ្ទះសម្បែងនៅក្រៅទឹកដីប្រទេសឥណ្ឌានុះ </p><p>ឡើយនឹងហាមចុះទូកតាមសមុទ្រ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្នគេលែងប្រកាន់បែបនេះទៀតហើយ។ </p><p><b>២-ពិធីសំស្ការ</b> ជាពិធីកម្មដែលមនុស្សនៅក្នុងវណ្ណៈក្សត្រ វណ្ណៈព្រាហ្មណ៏នឹងវណ្ណៈវេស្សៈត្រូវធ្វើដោយមានព្រាហ្មណ៏ឬបុព្វជិតអ្នកប្រារព្ធពិធីចំនួន១២ប្រការគឺ​៖១-ពិធីធាន ជាពិធីដែល </p><p>រៀបចំឡើងពេលគេដឹងថាមានផ្ទៃពោះបន្ទាប់ពីរៀបការរួច។២-ប៉ុងសវណ្ណ ជាពិធីបដិបត្តិចំពោះក្មេងនៅក្នុងគភ៌ដែលគេយល់ថាភេទប្រុស ។៣-សីមុនតុលយ័ន ជាពិធីកាត់សក់ </p><p>ស្ត្រីមានគភ៌ពេលពរពោះបាន៤ទៅ៦ឬ៨ខែ។ ៤-ជាតិកម្មឬពិធីប្រសូត្របុត្រ។ ៥-នាមកម្ម ជាពិធីតាំងឈ្មោះក្មេងនៅក្នុងថ្ងៃទី១២ឬ១៤ក្រោយពេលសំរាលរួច។ ៦-និសករមណៈ ជា </p><p>ពិធិនាំក្មេងចេញទៅមើលពន្លឺព្រះអាទិត្យពេលព្រឹកពេលក្មេងអាយុបាន៤ខែ។ ៧-អនប្រាស័ន ជាពិធីបញ្ចុកបាយដល់ក្មេងពេលអាយុបាន៧ឬ៨ខែ។៨-ចូនាកម្ម ពិធីកោរសក់ទុក </p><p>កំប៉ោយពេលក្មេងអាយុបាន៣ឆ្នាំ។៩-កេសានតកម្មពិធីកាត់សក់​ បើជាវណ្ណៈព្រាហ្មណ៏កាត់នៅអាយុ១៦ឆ្នាំ បើវណ្ណៈក្សត្រត្រូវកាត់នៅអាយុ២២ឆ្នាំ បើវណ្ណៈវេស្សៈត្រូវកាត់នៅអាយុ </p><p>២៤ឆ្នាំ។​ ១០-ឧបានិយ័ន ពីធីចូលសិក្សា ពួកវណ្ណៈព្រាហ្មណ៏ ក្សត្រ វេស្សៈ ត្រូវធ្វើពីធីចូលសិក្សារៀនសូត្រហើយពេលគ្រូនៅសាលានុះៗទទួលបានសិស្សហើយក៏ចាប់ផ្តើមបំពាក់ខ្សែសង្វា </p><p>ឬយនញោប្រវិតដោយអ្នកបានបំពាក់ខ្សែនេះហើយក៏ត្រូវបានគេហៅថាទ្វិជៈឬទ្វិជាតិ មានន័យថាកើតពីរដងគឺលើកទីមួយកើតពីផ្ទៃមាតានឹងកើតលើកទីពីរគឺកើតចេញពីពាក់ </p><p>ខ្សែយនយោប្រវិត ចំណែកឯពួកវណ្ណៈសូទ្រៈនឹងច័ណ្ឌាលកើតតែម្តងប៉ុណ្ណោះមិនអាចជាទ្វិជាតិបានទេ។​១១-សមាវត្ត ពិធីវិលត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញពេលក្មេងបានបញ្ចប់ការសិក្សានឹង </p><p>ត្រៀមខ្លួនត្រឡប់ទៅផ្ទះវិញ។ ១២-វិវាហ៏ ពិធីរៀបមង្គលការ ពិធីស័ង្កា១២ប្រការដែលបានរៀបរាប់យកមករៀបរាប់ខាងលើនេះគឺមានលក្ខខ័ណ្ឌហាមប្រាមផងដែរគឺបើសិនជាមនុស្ស </p><p>ស្រីហាមមិនអោយធ្វើពិធីឧបនិយ័នឬពិធីចូលទទួលការសិក្សានុះទេក្រៅពីនុះគឺធ្វើបានទាំងអស់ ហើយមួយទៀតគឺហាមសូត្រគម្ពីរព្រះវេទព្រោះគម្ពីរព្រះវេទត្រូវបានចាត់ទុកថាជា </p><p>គម្ពីរស័ក្តសិទ្ធដែលរក្សាទុកសំរាប់តែមនុស្សប្រុសនឹងមនុស្សក្នុងវណ្ណៈខ្លះប៉ុណ្ណោះ បច្ចុប្បន្ននេះសាសនិកជនហិណ្ឌូដែលជាទិ្វជាតិក៨មានការប្រតិបត្តិតែបួនចំនុចប៉ុណ្ណោះគឺពិធីនាម </p><p>កម្មឬពីធីដាក់ឈ្មោះអោយកូនពីធីអនប្រាស័នឬពីធិបញ្ចុកបាយក្មេងពីធីឧបនិយ័នឬពីធីចូលទទួលការសិក្សានឹងចុងក្រោយគឺពិធីវិវាហ៏ឬពិធីរៀបការដែលនៅបន្តរធ្វើរហូតមក </p><p>ដល់សព្វថ្ងៃឬីឯចំនុចក្រៅពីនេះគឺសូវនាំយកមកប្តតិបត្តិទេលើកលែងតែអ្នកណាដែលមានការគោរពតឹងរឹងខ្លាំងបំផុតប៉ុណ្ណោះ។ </p><p><b>៣-ពិធីសរាទ្ធ</b> ជាពិធីបុណ្យឧទ្ទិសកុសលដល់មាតាបិតាឬបុព្វបុរសដែលបែកកាយរំលាយខ័ន្ធទៅកាន់បរលោកហើយដែលធ្វើនៅក្នុងខែភទ្របទចាប់ពីថ្ងៃ១រោចដល់៥រោច ការធ្វើ </p><p>បុណ្យឧទ្ទិសកុសលនេះហៅម្យ៉ាងទៀតថា<b>បិណ្ឌ</b>។ </p><p><b>៤-ពីធីបូជាទេវតាឬព្រះអាទិទេព</b> អ្នកដែលកើតនៅក្នុងខ្ពស់នៅសម័យមុនបានគោរពព្រះសិវៈនឹងព្រះវិស្ណុជាដើមលុះចេរក្រោយមកក៏កើតជាលទ្ទិអវតារហូតមានការបូជាព្រះ </p><p>គ្រឹស្នៈនឹងព្រះរាមថែមទៀត ប៉ុន្តែមនុស្សនៅក្នុងវណ្ណៈទាបរមែងត្រូវបានហាមប្រាមមិនអោយចូលរួមបូជាព្រះអាទិទេពរបស់បុគ្គលក្នុងវណ្ណៈខ្ពស់នុះឡើយ ហេតុដូច្នោះទើបបុគ្គល </p><p>ក្នុវណ្ណៈទាបនាំគ្នាបង្កើតព្រះអាទិទេពរបស់ខ្លួនឡើងដូចជាព្រះម៉ែកាឡី ព្រះអគ្គី អាទិទេពពស់​ អាទិទេពអណ្តើក រុក្ចទេវតា នឹងអាទិទេពដំរីជាដើមហើយការធ្វើពិធីបូជាក៏មាន </p><p>លក្ខណៈខុសប្លែកគ្នាទៅតាមវណ្ណៈនិមួយៗ។ដោយនៅក្នុងវណ្ណៈខ្ពស់យើងនឹងអាចធ្វើការកំណត់បានដូចនេះ៖​១-សូត្រមន្តភាវនា ងូតទឹកជំរះកាយ នឹងបួងសួងដល់ទេវតារាល់ថ្ងៃ </p><p>សំរាប់អ្នកដែលប្រកាន់តឹងរឹងក្នុងសាសនាគឺត្រូវធ្វើជាលក្ខណៈកិច្ចវត្តជាប្រចាំ ចំណែកពួកអ្នកដែលទទួលបានការសិក្សាតាមបែបផែនថ្មីគឺសូវនាំគ្នាប្រតិបត្តិតាមទេ។២-ពីធី </p><p>សម្ពោធកាន់សិលនឹងថ្ងៃស័ក្តសិទ្ធដូចជាលក្សីបូជា សរវតីបូជានឹងទូរគាបូជាជាដើមក៏អាចខ្លុះប្លែកគ្នាខ្លះទៅតាមការគោរពក្នុងតំបន់នឹងនិកាយនិមួយៗ។៣-ការទៅនមស្ការ </p><p>បំពេញបុណ្យកុសលទេវល័យផ្សេងៗដើម្បីបង្ហាញនៅការគោរពចំពោះព្រះអាទិទេពដែលខ្លួនតែងជឿជាក់។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ទេវៈ​ក្នុង​លទ្ធិព្រាហ្មណ៍"><span id=".E1.9E.91.E1.9F.81.E1.9E.9C.E1.9F.88.E2.80.8B.E1.9E.80.E1.9F.92.E1.9E.93.E1.9E.BB.E1.9E.84.E2.80.8B.E1.9E.9B.E1.9E.91.E1.9F.92.E1.9E.92.E1.9E.B7.E1.9E.96.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9E.B6.E1.9E.A0.E1.9F.92.E1.9E.98.E1.9E.8E.E1.9F.8D"></span>ទេវៈ​ក្នុង​លទ្ធិព្រាហ្មណ៍</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=12" title="កែប្រែផ្នែក៖ ទេវៈ​ក្នុង​លទ្ធិព្រាហ្មណ៍"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ពួក​អ្នក​កាន់​សាសនាព្រាហ្មណ៍ តែងតែ​គោរព​រាប់អាន​បូជា​ពួក​ទេវតា​ដែល​មាន​បណ្ដា​ស័ក្ដិ៍​ច្រើន​អង្គ​គឺ​៖ ព្រះព្រហ្ម ព្រះវិស្ណុ ព្រះសិវៈ ព្រះឥន្ទ ព្រះអាទិត្យ ព្រះចន្ទ ព្រះអគ្នី (ព្រះអគ្គី) ព្រះវរុណ ព្រះវាយុ ព្រះកុវេរៈ ព្រះយម ព្រះស្កន្ទ ព្រះកាម ព្រះគណេស និង​ទេវៈ​ជាច្រើន​ទៀត​។ </p><p>ក្នុង​ចំណោម​ទេវៈ​ទាំងអស់នោះ មាន​តែ​បី​អង្គ​ប៉ុណ្ណោះ​ដែល​ធំ​ជាងគេ​គឺ​៖ ព្រះព្រហ្ម ព្រះវិស្ណុ និង ព្រះសិវៈ​។ </p><p><b>ព្រះព្រហ្ម</b> </p><p>ព្រះព្រហ្ម ជា​អាទិទេព​ធំ​មួយ​ក្នុង​ចំណោម​អាទិទេព​ធំៗ​ទាំង​បី​ក្នុង​ព្រហ្មញ្ញសាសនា​។ ព្រះព្រហ្ម មាន​មហេសី​ឈ្មោះ ព្រះនាងសរស្វតី និង ព្រះនាងហ្គ៉ាយ៉ាទ្រី មាន​បុត្រ​បី​អង្គ​គឺ​៖ ព្រះទក្ស ព្រះភឫគុ និង​ព្រះនាង​សុន្ធយា​។ </p><p>លក្ខណៈ​របស់​ព្រះព្រហ្ម​មាន​៖ </p> <ul><li>ព្រះកាយ​សម្បុរ​ក្រហម</li> <li>ទ្រង់​ព្រះពស្ត្រ​ស</li> <li>មាន​ព្រះភក្ត្រ ៤ ព្រះហស្ត ៤</li> <li>ព្រះហស្ត​កាន់​ផ្កាឈូក</li> <li>គង់​លើ​ហង្ស​ជា​ពាហនៈ</li> <li>ទ្រង់​មាន​ញាណ​ពិសេស អាច​ជ្រាប​ហេតុ​ក្នុង​កាល​ទាំង​បី មាន​អានុភាព​សក្ដិសិទ្ធិ អាច​បំពេញចិត្ត​នៃ​អ្នក​ប្រព្រឹត្ត​តាម​ឱ្យ​សម្រេច​ប្រយោជន៍​តាម​តម្រូវការ​។</li></ul> <p>ព្រះព្រហ្ម ជា​បិតា​របស់​លោក ព្រោះ​គម្ពីរ​ព្រាហ្មណ៍​បុរាណ​សម្ដែង​ថា​៖ «មុន​ដែល​នឹង​កើត​លោក ព្រះព្រហ្ម​ជប់​ឱ្យ​កើត​ពង​មួយ​សិន ហៅថា​ពងព្រហ្ម រួចហើយ​ទ្រង់​បែង​ភាគ​ឱ្យ​កើត​ជា​មនុស្ស​២​នាក់​គឺ ប្រុស​១ ស្រី​១ ដែល​ប្រុស​ហៅថា​បុមៈ ស្រី​ហៅថា​វិរជ្ជា គូ​ស្វាមី​ភរិយា​ទាំង​នេះ​បាន​រួម​រស​ប្រវេណី​ជាមួយគ្នា កើត​ជា​ពូជធារ​ពាសពេញ​សកលលោក»​។ ហេតុនោះ​បាន​ជា​ពួក​ព្រាហ្មណ៍​ប្រកាន់​ពួក​ខ្លួន​ថា​ជា​វង្ស​ខ្ពស់​បំផុត ព្រោះ​ជា​វង្ស​របស់​ព្រះព្រហ្ម​។ </p><p><b>ព្រះវិស្ណុ</b> </p><p>ព្រះវិស្ណុ ជា​អាទិទេព​ធំ​មួយ​ក្នុង​ចំណោម​អាទិទេព​ធំៗ​ទាំង​បី​ក្នុង​ព្រហ្មញ្ញសាសនា​។ ព្រះវិស្ណុ ឬ​ព្រះនារាយណ៍ មានមហេសីបីរអង្គគឺ​៖ ១.ព្រះនាងលក្ម្សី(ព្រះស្រីទេវី) (ទេវី​តំណាង​ទ្រព្យសម្បត្តិ - ទេវី​តំណាង​សោភណភាព) និង ២. ព្រះនាងភូមិ(ព្រះម៉ែធរណីនៃព្រះពុទ្ធសាសនានិកាយថេរវាទ) ៣.ព្រះនាងនីឡាទេវី មហេសីភរិយាទី ៣ - ហើយ​ព្រះវិស្ណុ​មាន​បុត្រ​មួយ​អង្គ​គឺ​ព្រះកាម​​.។ </p><p>ព្រះវិស្ណុ មាន​លក្ខណៈ​ដូចជា​៖ </p> <ul><li>រូបឆោម​សម្បុរ​ខ្មៅ</li> <li>ព្រះហស្ត​ប្រក្រតី​តែ​ពីរ តែ​អាច​បែងភាគ​ចេញ​ទៅ​ជា ៤ ឬ ៨ ក៏​បាន</li> <li>ព្រះឧរា​មាន​លាយលក្ខណ៍​ឆ្នូតៗ ហៅថា​ស្រីវ័ត្ស</li> <li>ទ្រង់​អាភរណៈ​ទិព្វ​ពណ៌លឿង</li> <li>ទ្រង់​ស័ង្ខ​ឈ្មោះ​បញ្ចជន្យ​ជា​អាវុធ</li> <li>ចក្រ​ឈ្មោះ​សុទស្សនៈ</li> <li>គទា​ឈ្មោះ​កោមាទតី</li> <li>ធនូសាង្ក្រ ព្រះសែង​ខាន់​ឈ្មោះ​នន្ទកៈ</li> <li>កាន់​ផ្កាឈូក​ជា​គ្រឿង​សម្គាល់</li> <li>មាន​គ្រុឌ​រាជ​បក្សី​ជា​ពាហនៈ</li> <li>មាន​វិមាន​នៅ​ស្ថាន​វៃកុណ្ឋ</li> <li>មាន​អវតារ ១០​។</li></ul> <p>ព្រះវិស្ណុ ជា​អ្នក​រក្សា​លោក ជួយ​ស្រោចស្រង់​ពិភពលោក​ឱ្យ​ផុត​ពី​ភយន្តរាយ ទើប​មាន​នាម​ថា ហវិ (ករុណា) នារាយណ៍ (ជា​ដែន​កើត​នៃ​នរជន)​។ នៅ​ពេល​ផែនដី​ជួប​គ្រោះថ្នាក់​ម្តងៗ ព្រះអង្គ​តែងតែ​បែងភាគ​ជា​អវតារ​ចុះ​មក​សង្គ្រោះ​ផែនដី​ជានិច្ច​។ </p><p><b>ព្រះសិវៈ</b> </p><p>ព្រះសិវៈ ជា​អាទិទេព​ធំ​មួយ​ក្នុង​ចំណោម​អាទិទេព​ធំៗ​ទាំង​បី​ក្នុង​ព្រហ្មញ្ញសាសនា​។ សិវៈ មាន​ន័យ​ថា ករុណា ក្សេម​ចាក​ទុក្ខភ័យ​។ ព្រះ​សិវៈ​ ឬ​ព្រះឥសូរ កើត​ឡើង​អំពី​លោហិត​ដែល​ស្រក់​ចាក​ចិញ្ចើម​ព្រះព្រហ្ម មាន​មហេសី​៩​អង្គ​គឺ​៖ នាង​ទុគា ឧមា គោរី កាលី ទេវី កុមារី ព្រះម៉ែចន្ទី ព្រះម៉ែទុគា មហាទេវី​។ មាន​បុត្រ​ពីរ​អង្គ​គឺ​៖ ព្រះវិយនេស (គណេស) និង​ ព្រះ​កត្រិកេយ (ស្កន្ទ​កុមារ)​ ។ </p><p>លក្ខណៈ​របស់​ព្រះអង្គ​មាន​ដូចជា​៖ </p> <ul><li>ព្រះកាយ​សប្បុរស</li> <li>មាន​ព្រះភក្ត្រ​មួយ ព្រះហស្ត​ពីរ តែ​អាច​បែងភាគ​បាន​ព្រះភក្ត្រ ៥ ព្រះហស្ត ១០</li> <li>ព្រះសុរង្គ​សម្បុរខៀវ</li> <li>ទ្រង់​ស្បែកខ្លា ស្បែកដំរី​ជា​ព្រះពស្ត្រ</li> <li>មាន​ព្រះមោលី​សម្បុរលឿង​កួច​ផ្គុំគ្នា​លើ​ព្រះសិវៈ</li> <li>មាន​ព្រះនេត្រ ៣ គឺ​ពីរ​ដូច​មនុស្ស​ធម្មតា មួយ​ទៀត​ចំ​កណ្ដាល​ថ្ងាស បិទ​ជានិច្ច​សម្រាប់​ក្រឡេក​ឆេះ​ហៅថា​អគ្គីនេត្រ​។</li> <li>មាន​ពុក​ចង្កា​វែង​ជាង​បែប​ព្រាហ្មណ៍</li> <li>មាន​នាគ​ជា​សង្វារ (ជា​គ្រឿង​រាប់​ឆ្នាំ)</li> <li>មាន​ពិណ​ព្រះចន្ទ​ចាំង​រស្មី​ព្រាតៗ (ជា​គ្រឿង​សម្គាល់​រាប់​ខែ)</li> <li>មាន​ឆ្អឹងលលាដ៍ក្បាល (ជា​គ្រឿង​សម្គាល់​កល្ប ឬ យុគៈ)</li> <li>មាន​ភេរី​ឈ្មោះ ឌមរូ</li> <li>ទ្រង់​ស្ទាត់ជំនាញ​ខាង​សិល្បសាស្ត្រ និង​នាដសាស្ត្រ</li> <li>ជា​មហា​យោគី ទ្រទ្រង់​នូវ​អានុភាព​នឹង​ព្រះគុណ</li> <li>មាន​គោ​ឧសភៈ​ឈ្មោះ​នន្ទិយៈ ជា​ពាហនៈ</li> <li>ស្ថិតនៅ​ក្នុង​វិមាន​លើ​ភ្នំកៃលាស​។</li></ul> <p>តាម​គម្ពីរឫគ្វេទ ចែងថា​ព្រះសិវៈ​ជា​អាទិទេព​បំផ្លាញ​លោក​។ តែ​ក្រោយ​មក​ នៅ​ពេល​មួយ​ទំនាស់​សាសនា​រវាង អ្នក​គោរព​ព្រះព្រហ្ម អ្នក​គោរព​ព្រះវិស្ណុ និង​អ្នក​គោរព​ព្រះសិវៈ​បាន​ផ្ទុះឡើង ដោយ​សិវបរិស័ទ មាន​ចំនួន​ច្រើនជាង បាន​ទទួល​ជ័យ​ជម្នះ ទើប​គេ​បន្ថែម​ងារ​ថា​ ព្រះសិវៈ​ជា​អ្នក​បង្កើត​លោក​ផង និង​បំផ្លាញ​លោក​ផង​។ </p><p>ព្រះសិវៈ ជា​បិតា​របស់​ពិភពលោក ជា​អ្នក​កសាង​ពិភពលោក មាន​សេចក្ដី​ក្នុង​គម្ពីរ​ព្រាហ្មណ៍​ឈ្មោះ​សិវបុរាណណ៍ម និង​ឈ្មោះ​កថាសរិតសាគរ សម្ដែង​ថា​៖ «ទ្រង់​វះ​សាច់ភ្លៅ ឱ្យ​ឈាម​ហូរ​មួយ​តំណក់​ស្រក់​ចុះ​ក្នុង​ទឹក កើតឡើង​ជា​ពង​មួយ ហើយ​បែក​ទៅជា​ពីរ​ចំហៀង​ មួយ​ចំហៀង​កើតជា​សួគ៌លោក មួយ​ចំហៀង​ទៀត​កើតជា​មនុស្សលោក ទើប​កើតជា​បុមៈ (បុរស)​។ បុមៈ​នោះ​បង្កើត​ជា​ប្រជាបតីៗ បង្កើត​មនុស្ស​តៗមក»​។ </p><p>អាស្រ័យ​ជំនឿ​ថា ព្រះសិវៈ​ជា​បិតាលោក ទើប​ព្រាហ្មណ៍​និយាយ​ប្រឌិត​សាង​អនុស្សាវរីយ៍​ទុក​ជា​ទី​រលឹក គឺ​ធ្វើ​រូប​សិវលិង្គ (លិង្គព្រះឥសូរ) តម្កល់​លើ ឧមាយោនី ទុក​សម្រាប់​ធ្វើ​ពិធី​សិវរាត្រី លាងបាប លាង​ចង្រៃ​ឧបទ្រព​ទាំងឡាយ​។ <a href="/w/index.php?title=%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9E%B6&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ឯកសា (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">ធ្វេង|រូបភាពតូច|ព្រះវិស្ណុនៅកម្ពុជា</a> </p><p><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9E%B6&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ឯកសា (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">alt=អង្គរវត្ត|រូបភាពតូច|អង្គរវត្តឧទ្ទិសព្រហ្មញ្ញសាសនា</a> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="៣-សាសនា​យូដា_(Judaism)"><span id=".E1.9F.A3-.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9E.B6.E2.80.8B.E1.9E.99.E1.9E.BC.E1.9E.8A.E1.9E.B6_.28Judaism.29"></span><b>៣-<a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%99%E1%9E%BC%E1%9E%8A%E1%9E%B6&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="សាសនា​យូដា (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">សាសនា​យូដា</a> (Judaism)</b></h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=13" title="កែប្រែផ្នែក៖ ៣-សាសនា​យូដា (Judaism)"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A:Judaism_and_its_traditions,the_conversion_of_a_Hebrew_rabbi,_(IA_judaismitstradit00gold).pdf" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Judaism_and_its_traditions%2Cthe_conversion_of_a_Hebrew_rabbi%2C_%28IA_judaismitstradit00gold%29.pdf/page1-220px-Judaism_and_its_traditions%2Cthe_conversion_of_a_Hebrew_rabbi%2C_%28IA_judaismitstradit00gold%29.pdf.jpg" decoding="async" width="220" height="341" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Judaism_and_its_traditions%2Cthe_conversion_of_a_Hebrew_rabbi%2C_%28IA_judaismitstradit00gold%29.pdf/page1-330px-Judaism_and_its_traditions%2Cthe_conversion_of_a_Hebrew_rabbi%2C_%28IA_judaismitstradit00gold%29.pdf.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Judaism_and_its_traditions%2Cthe_conversion_of_a_Hebrew_rabbi%2C_%28IA_judaismitstradit00gold%29.pdf/page1-440px-Judaism_and_its_traditions%2Cthe_conversion_of_a_Hebrew_rabbi%2C_%28IA_judaismitstradit00gold%29.pdf.jpg 2x" data-file-width="1145" data-file-height="1775" /></a><figcaption>និមិត្តសញ្ញា</figcaption></figure> <p>ប្រជាជនជ្វីហ្វ ដែលជាប្រទេសតូចមួយ នៅតំបន់មេឌីទែរ៉ាណេ ត្រង់ដែនដីប៉ាឡេស្ទីន និងអ៊ីស្រាអែលនាសម័យកាលបច្ចុប្បន្ន គឺជាប្រជាជន ដែលបានបង្កើតមុនគេ នូវមនោគមន៍វិជ្ជាសាសនាដ៏ថ្មីស្រឡាងមួយ ដោយមានមូលដ្ឋានលើជំនឿថា ព្រះពិតមានតែមួយ គឺព្រះជាម្ចាស់ ដែលបានបង្កើត និងមានអំណាចលើអ្វីៗទាំងអស់នៅលើចក្រវាលទាំងមូល។ មនោគមន៍វិជ្ជាសាសនារបស់ពួក ជ្វីហ្វនេះ គេឲ្យឈ្មោះថា “សាសនាយូដា” (Judaism)ក៏ប៉ុន្តែកាលពី២ពាន់ឆ្នាំមុនសាសនាយូដានេះបានបែកមែកធាងទៅជាសានាថ្មីមួយទៀតគឺគ្រិស្តសាសនា សាសនាយូដារបស់ជនជាតិជី្វហ្វនឹងគ្រិស្តសាសនាដែលជាសានាគោរពដោយប្រជាជនភាគច្រើនលើសលប់នៅលើពិភពលោកនាពេលបច្ចុប្បន្ន តាមពិតទៅមានតំណើររឿងដើមរួមគ្នាគឺតំណើរឿងមានកត់ត្រាទុកក្នុងសញ្ញាចាស់នៃគម្ពីរប៊ីបនឹងគម្ពីរតូរារបស់ពួកជ្វីហ្វ សានាយូដានឹងសានាគ្រិស្តមានជំនឿដូចគ្នាភាគច្រើនដូចជាជំនឿលើព្រះតែមួយ ទាំងសានាយូដានឹងគ្រិស្តសាសនាយល់ថាព្រះបានបង្កើតមនុស្សអោយមានសិទ្ទិស្មើគ្នាមិនថាស្រីមិនថាប្រុសជាតិសាសន៏ឬពណ៌សម្បុរអ្វីនុះទេដែលនេះគឺជាចំណុចចាប់ផ្តើមមួយដែលឈានទៅបង្កើតទស្សនៈទាននៃសិទ្ធិមនុស្សជាសកលនៅក្នុងពិភពលោកនាពេលបច្ចុប្បន្ន ក៏ប៉ុន្តែសាសនាយូដានឹងសាសនាគ្រិស្តបានដើមកដល់ផ្លូវបំបែកជាមួយនឹងការចាប់កំណើតរបស់ព្រះយេស៊ូសំរាប់គ្រិស្តសាសនាគឺជាព្រះសង្គ្រោះដែលមកជួយរំដោះមនុស្សពីអំពើបាបនឹងពីទំនៀមទំលាប់ដ៏ចាស់គំរិលនឹងដ៏តឹងតែងរបស់សាសនាយូដាដូចជាការកាត់ស្បែកនឹងការហាមឃាត់មិនអោយទទួលទានសាច់សត្វនេះឬសត្វនុះជាដើមម្យ៉ាងវិញទៀតតាមសេចក្តីបង្រៀនរបស់ព្រះយេស៊ូព្រះមានគ្រប់ទីកន្លែងទាំងអស់ហើយអាចទាក់ទងដោយផ្ទាល់ជាមួយព្រះជាម្ចាស់ដោយមិនចាំបាច់ឆ្លងកាត់តាមមន្រ្តីសង្ឃដូចជាទំនៀមទំលាប់របស់សាសនាយូដាពិមុនមកនុះទេ។នៅមុនសម័យកាលជី្វហ្វ គ្រប់សាសនាទាំងអស់នៅទូទាំងពិភពលោកគឺជាសាសនាដែលមានព្រះជាច្រើនអង្គមនុស្សជាតិនាំគ្នាគោរពព្រះអាទិត្យ ព្រះច័ន្ទ ផ្កាយឬសមុទ្រថាជាព្រះហើយនាំគ្នាសង់រូបសំណាកដើម្បីតំណាងតួអង្គព្រះដើម្បីជាសការៈ ជនជាតិជី្វហ្វបានបង្កើនៅមនោគមន៏វិជ្ជាសាសនាថ្មីមួយដែលមានជំនឿថាព្រះមានតែមួយអង្គគត់គឺជាព្រះជាម្ចាស់ដែលជាអ្នកបង្កើតនឹងមានអំណាចលើអ្វីៗទាំងអស់នៅក្នុងចក្រវាលទាំងមូល ព្រះអាទិត្យព្រះច័ន្ទផ្កាយឬសមុទ្រដែលគេតែងតែគោរពបូជាពីពេលមុនមកនុះមិនមែនជាព្រះនុះទេហើយមនុស្សគេត្រូវតែបោះបង់រូបសំណាកព្រះចោលហើយបែរមកគោរពបូជាព្រះពន្លិច ហើយការបង្កើតសាសនាថ្មីនេះគឺជារបត់សំខានថ្មីមួយនៃការផ្លាស់ប្តូរផ្តត់គំនិតមនុស្សតាមជំនឿថ្មីនេះធម្មជាតិលែងជាព្រះដូចគេធ្លាប់ជឿពីមុនទៀតហើយ ធម្មជាតិគឺជាអ្វីដែលព្រះបានបង្កើតឡើងហើយដែលព្រះដាក់អោយឋិតនៅក្រោមអំណាចរបស់មនុស្ស ពេលវេលាមិនមែនជាវាលវត្តសង្សាវិលវល់ដូចកង់រទះ កើត ចាស់ ឈឺ ស្លាប់ហើយចាប់ជាតិមកវិញដូចដែលគេធ្លាប់ជឿពីមុនមកនុះទេ ក៏ប៉ុន្តែពេលវេលាសំរាប់ពួកជី្វហ្វគឺធ្វើរតំណើទៅមុខជានិច្ចដោយមិនអាចវិលត្រឡប់ថយក្រោយវិញបានទេហើយនៅថ្ងៃអនាគតអ្វីៗអាចនឹងប្រសើរឡើងវិញប្រសិនបើគេខិតខំប្រឹងប្រែង ដូច្នេះមនុស្សមិនត្រូវផ្តេកផ្តួលរង់ចាំវាសនាហើយក៏មិនត្រូវផ្អែកលើទស្សនៈកម្មផលដែលមើលអយុត្តិធម៌សង្គមថាជាផលដែលបានពីកម្មពួកគេបានប្រព្រឹត្តពីមុននុះដែរ មនុស្សចាំបាច់ត្រូវតែចេះរើបំរាស់ងើបឡើងប្រឆាំងនឹងអំពើអយុត្តិធម៌ដោយមិនត្រូវនៅស្ងៀមទ្រាំទទួលរងការជិះជាន់ដោយចាត់ទុកថាជាកម្មផលរបស់ខ្ឡួនពីជាតិមុននុះទេ ដោយសារតែមានផ្តត់គំនិតបែបនេះហើយទើបជនជាតិជី្វហ្វដែលជាជាតិតូចមួយហ៊ានងើបឡើងតវាប្រឆាំងនឹងការជិះជាន់របស់អាណាចក្ររ៉ូមការតវាបះបោរដែលធ្វើអោយជនជាតិជី្វហ្វត្រូវអាណាចក្ររ៉ូមបណ្តេញចេញពីទឹកដីកំណើតទៅរស់នៅរប៉ាត់រប៉ាយគ្មានស្រុកគ្មានទេសនឹងគេអស់រយៈពេលរាប់ពាន់ឆ្នាំ ក៏ប៉ុន្តែផ្តត់គំនិតនេះបានជះឥទ្ធិពលដល់មនុស្សយ៉ាងច្រើនរហូតមកទល់សព្វថ្ងៃនេះជាពិសេសចំពោះប្រជាជននៅតាមបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិចដែលមានជំនឿនឹងវប្បធម៌តាមបែបជី្វហ្វឬគ្រិស្តសាសនា។ <a href="/w/index.php?title=%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9E%B6&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ឯកសា (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">កណ្តាល|រូបភាពតូច|និមិត្តសញ្ញាពេញ</a> </p><p><br /> តាមប្រភពkvm-mtv.ru </p><p>និមិត្តសញ្ញារបស់សាសន៍យូដា </p> <ul><li>ផ្កាយរបស់ដាវីឌ (ចង្អុលប្រាំមួយ) ។ វាមើលទៅដូចជាត្រីកោណត្រួតលើគ្នា ២ ដែលបង្វិល ១៨០ អង្សារទាក់ទងគ្នា។ ពួកវាជាភ្លើងនិងទឹក។ វាត្រូវបានគេជឿជាក់ថាក្រោមនិមិត្តសញ្ញានេះនៅជំនាន់ដាវីឌមានការបង្រួបបង្រួមជាតិអ៊ីស្រាអែលផ្សេងទៀតជាមួយជនជាតិយូដា។ផ្កាយចង្អុលប្រាំមួយ&#160; វាត្រូវបានគេរកឃើញជាញឹកញាប់ហើយត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹងសាសនាយូដា។</li> <li>Kipa គឺជាប្រធានបុរសជនជាតិជ្វីហ្វ។ គាត់ត្រូវបានគេពាក់ទាំងស្រុងសម្រាប់ការទៅមើលសាលាប្រជុំក្នុងអំឡុងពេលថ្ងៃឈប់សម្រាកនិងនៅក្នុងរង្វង់របស់គាត់។</li> <li>ម៉ែនរ៉ាហុ - ជើងទ្រដែលមាន ៧ សាខា។</li> <li>សៀវភៅបរិសុទ្ធរបស់ជនជាតិយូដាគឺតូរ៉ា។</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="សាសនាគឺជាសាសនាជាតិរបស់សាសន៍យូដា។_តើជនជាតិយូដាមានព្រះបែបណា?"><span id=".E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9E.B6.E1.9E.82.E1.9E.BA.E1.9E.87.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9E.B6.E1.9E.87.E1.9E.B6.E1.9E.8F.E1.9E.B7.E1.9E.9A.E1.9E.94.E1.9E.9F.E1.9F.8B.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9F.8D.E1.9E.99.E1.9E.BC.E1.9E.8A.E1.9E.B6.E1.9F.94_.E1.9E.8F.E1.9E.BE.E1.9E.87.E1.9E.93.E1.9E.87.E1.9E.B6.E1.9E.8F.E1.9E.B7.E1.9E.99.E1.9E.BC.E1.9E.8A.E1.9E.B6.E1.9E.98.E1.9E.B6.E1.9E.93.E1.9E.96.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9F.87.E1.9E.94.E1.9F.82.E1.9E.94.E1.9E.8E.E1.9E.B6.3F"></span>សាសនាគឺជាសាសនាជាតិរបស់សាសន៍យូដា។ តើជនជាតិយូដាមានព្រះបែបណា?</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=14" title="កែប្រែផ្នែក៖ សាសនាគឺជាសាសនាជាតិរបស់សាសន៍យូដា។ តើជនជាតិយូដាមានព្រះបែបណា?"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ប្រជាជនអ៊ីស្រាអែលតែងតែបង្កឱ្យមានការច្រណែនការស្អប់និងការកោតសរសើររបស់ជនជាតិអឺរ៉ុប។ ទោះបីជាបានបាត់បង់រដ្ឋនិងបង្ខំឱ្យវង្វេងអស់រយៈពេលជិតពីរពាន់ឆ្នាំក៏ដោយក៏អ្នកតំណាងរបស់ខ្លួនមិនបានប្រកាន់ខ្ជាប់នូវក្រុមជនជាតិភាគតិចដទៃទៀតទេប៉ុន្តែបានថែរក្សាទាំងអត្តសញ្ញាណជាតិនិងវប្បធម៌ដោយផ្អែកលើប្រពៃណីសាសនាដ៏ជ្រាលជ្រៅមួយ។ តើជំនឿរបស់ជនជាតិយូដាគឺជាអ្វី? ជាការពិតអរគុណដល់ព្រះពួកគេបានរួចផុតពីអំណាចចក្រភពនិងប្រជាជាតិទាំងមូល។ ពួកគេបានឆ្លងកាត់អ្វីៗទាំងអស់ដូចជាអំណាចនិងទាសភាពរយៈពេលនៃសន្តិភាពនិងការខ្វែងគំនិតគ្នាសុខុមាលភាពសង្គមនិងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍។ សាសនារបស់ជនជាតិយូដាគឺសាសនាហើយដែលពួកគេនៅតែដើរតួយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងឆាកប្រវត្តិសាស្ត។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ការបើកសម្តែងដំបូងរបស់ព្រះអម្ចាស់"><span id=".E1.9E.80.E1.9E.B6.E1.9E.9A.E1.9E.94.E1.9E.BE.E1.9E.80.E1.9E.9F.E1.9E.98.E1.9F.92.E1.9E.8F.E1.9F.82.E1.9E.84.E1.9E.8A.E1.9F.86.E1.9E.94.E1.9E.BC.E1.9E.84.E1.9E.9A.E1.9E.94.E1.9E.9F.E1.9F.8B.E1.9E.96.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9F.87.E1.9E.A2.E1.9E.98.E1.9F.92.E1.9E.85.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9F.8B"></span>ការបើកសម្តែងដំបូងរបស់ព្រះអម្ចាស់</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=15" title="កែប្រែផ្នែក៖ ការបើកសម្តែងដំបូងរបស់ព្រះអម្ចាស់"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ទំនៀមទម្លាប់សាសនារបស់ជនជាតិយូដាគឺការគោរពបូជាពោលគឺទទួលស្គាល់តែព្រះមួយអង្គប៉ុណ្ណោះ។ ឈ្មោះរបស់គាត់គឺយេហូវ៉ាដែលមានន័យត្រង់ ៗ ថា«លោកដែលជាហើយនឹងទៅជា»។ </p><p>សព្វថ្ងៃនេះជនជាតិយូដាជឿថាព្រះអម្ចាស់ជាអ្នកបង្កើតនិងបង្កើតពិភពលោកហើយពួកគេចាត់ទុកព្រះដទៃទៀតថាមិនពិត។ យោងទៅតាមជំនឿរបស់ពួកគេបន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃមនុស្សដំបូងកូនមនុស្សបានភ្លេចព្រះពិតហើយចាប់ផ្តើមបម្រើព្រះក្លែងក្លាយ។ ដើម្បីរំpeopleកមនុស្សអំពីខ្លួនឯងព្រះអម្ចាស់បានហៅព្យាការីម្នាក់ឈ្មោះអប្រាហាំដែលគាត់បានទាយថានឹងក្លាយជាឪពុករបស់ប្រជាជាតិជាច្រើន។ អាប្រាហាំដែលបានមកពីក្រុមគ្រួសារមិនជឿបានទទួលការបើកសម្តែងពីព្រះអម្ចាស់បានលះចោលការគោរពបូជាចាស់និងបន្តដំណើរធម្មយាត្រាដឹកនាំពីខាងលើ។ </p><p>តូរ៉ាដែលជាបទគម្ពីរបរិសុទ្ធរបស់ហេព្រើរប្រាប់អំពីរបៀបដែលព្រះបានសាកល្បងជំនឿរបស់អ័ប្រាហាំ។ នៅពេលដែលកូនប្រុសម្នាក់កើតចេញពីគាត់ពីប្រពន្ធជាទីស្រឡាញ់របស់គាត់ព្រះអម្ចាស់បានបញ្ជាឱ្យគាត់ត្រូវបានបូជាដែលអាប្រាហាំបានឆ្លើយតបជាមួយនឹងការគោរពប្រតិបត្តិដោយឥតសង្ស័យ។ នៅពេលដែលគាត់បានយកកាំបិតមកលើកូនរបស់គាត់រួចហើយនោះព្រះជាម្ចាស់បានបញ្ឈប់គាត់ទាក់ទងនឹងការបន្ទាបខ្លួនដូចជាជំនឿនិងការលះបង់ដ៏ជ្រាលជ្រៅ។ ហេតុដូច្នេះហើយថ្ងៃនេះនៅពេលដែលជនជាតិយូដាត្រូវបានគេសួរថាតើពួកយូដាមានជំនឿបែបណាពួកគេឆ្លើយថា“ ជំនឿរបស់អ័ប្រាហាំ” ។ </p><p>យោងទៅតាមតូរ៉ាព្រះបានបំពេញតាមការសន្យារបស់គាត់ហើយពីអ័ប្រាហាំតាមរយៈអ៊ីសាកបានបង្កើតប្រជាជនយូដាដ៏ធំមួយដែលត្រូវបានគេស្គាល់ដោយឈ្មោះអ៊ីស្រាអែលផងដែរ។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ដើមកំណើតនៃសាសនាយូដា"><span id=".E1.9E.8A.E1.9E.BE.E1.9E.98.E1.9E.80.E1.9F.86.E1.9E.8E.E1.9E.BE.E1.9E.8F.E1.9E.93.E1.9F.83.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9E.B6.E1.9E.99.E1.9E.BC.E1.9E.8A.E1.9E.B6"></span>ដើមកំណើតនៃសាសនាយូដា</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=16" title="កែប្រែផ្នែក៖ ដើមកំណើតនៃសាសនាយូដា"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ការថ្វាយបង្គំព្រះយេហូវ៉ាដោយកូនចៅដំបូងរបស់អ័ប្រាហាំមិនមែនជាសាសនាយូដាឬសូម្បីតែការគោរពព្រះតាមពាក្យតឹងរ៉ឹងនោះទេ។ តាមពិតព្រះនៃសាសនាក្នុងគម្ពីរប៊ីបរបស់ជនជាតិយូដាមានច្រើនណាស់។ អ្វីដែលជនជាតិយូដាខុសគ្នាពីអ្នកមិនជឿដទៃទៀតគឺជាការស្ទាក់ស្ទើររបស់ពួកគេក្នុងការថ្វាយបង្គំព្រះដទៃទៀត (ប៉ុន្តែមិនដូចសាសនានិយមពួកគេបានទទួលស្គាល់អត្ថិភាពរបស់ពួកគេ) ក៏ដូចជាការហាមឃាត់លើរូបភាពសាសនា។ ច្រើនក្រោយមកជាងពេលរបស់អ័ប្រាហាំនៅពេលដែលកូនចៅរបស់គាត់បានកើនឡើងដល់ចំនួនប្រជាជាតិទាំងមូលហើយសាសនាយូដាក៏មានទ្រង់ទ្រាយដូចនោះដែរ។ នេះត្រូវបានពិពណ៌នាយ៉ាងខ្លីនៅក្នុងតូរ៉ា។ </p><p>ដោយជោគវាសនាប្រជាជនជ្វីហ្វបានធ្លាក់ខ្លួនជាទាសកររបស់ផារ៉ាអុងអេហ្ស៊ីបដែលភាគច្រើនបានធ្វើបាបគាត់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ ដើម្បីដោះលែងអ្នកដែលគាត់បានជ្រើសរើសព្រះបានហៅអ្នកប្រកាសទំនាយថ្មីម្នាក់ឈ្មោះម៉ូសេដែលជាជនជាតិយូដាត្រូវបាននាំឡើងនៅឯរាជវាំង។ បន្ទាប់ពីសម្តែងអព្ភូតហេតុជាច្រើនដែលគេស្គាល់ថាជាការប្រហារជីវិតជនជាតិអេហ្ស៊ីបលោកម៉ូសេបានដឹកនាំជនជាតិយូដាចូលទៅក្នុងវាលខ្សាច់ដើម្បីនាំពួកគេទៅ។ ក្នុងដំណើរនេះលោកម៉ូសេបានទទួលបទបញ្ញត្តិដំបូងនិងការណែនាំផ្សេងទៀតទាក់ទងនឹងការរៀបចំនិងការអនុវត្តនៃការគោរពនេះ។ នេះជារបៀបដែលជំនឿសាសនាយូដាបានលេចចេញមក។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ប្រាសាទដំបូង"><span id=".E1.9E.94.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.91.E1.9E.8A.E1.9F.86.E1.9E.94.E1.9E.BC.E1.9E.84"></span>ប្រាសាទដំបូង</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=17" title="កែប្រែផ្នែក៖ ប្រាសាទដំបូង"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ពេលនៅស៊ីណៃលោកម៉ូសេក្នុងចំណោមវិវរណៈផ្សេងទៀតបានទទួលពីព្រះជាម្ចាស់នូវការណែនាំអំពីការសាងសង់រោងឧបោសថ - ព្រះវិហារចល័តមួយដែលត្រូវបានរចនាឡើងដើម្បីថ្វាយយញ្ញបូជានិងបញ្ជូនអ្នកដទៃ។ នៅពេលដែលឆ្នាំវង្វេងនៅទីរហោស្ថានបានបញ្ចប់ជនជាតិយូដាចូលទឹកដីសន្យាហើយបង្កើតភាពជារដ្ឋរបស់ពួកគេស្តេចដាវីឌ គ្រោងនឹងជំនួសព្រះពន្លាដោយប្រាសាទថ្មពេញ។ ទោះយ៉ាងណាព្រះមិនពេញចិត្ដនឹងការសាទររបស់ដាវីឌទេហើយកូនប្រុសសាឡូម៉ូនបានប្រគល់ភារកិច្ចសាងសង់ទីជម្រកថ្មី។ សាឡូម៉ូនបានក្លាយជាស្ដេចបានចាប់ផ្ដើមធ្វើតាមបញ្ញត្ដិដ៏ទេវភាពហើយបានកសាងព្រះវិហារដ៏អស្ចារ្យមួយនៅលើភ្នំមួយនៃភ្នំយេរូសាឡិម។ យោងទៅតាមប្រពៃណីប្រាសាទនេះបានឈរអស់រយៈពេល ៤១០ ឆ្នាំរហូតដល់ឆ្នាំ ៥៨៦ ប្រជាជនបាប៊ីឡូនបានបំផ្លាញវា។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ប្រាសាទទីពីរ"><span id=".E1.9E.94.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.91.E1.9E.91.E1.9E.B8.E1.9E.96.E1.9E.B8.E1.9E.9A"></span>ប្រាសាទទីពីរ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=18" title="កែប្រែផ្នែក៖ ប្រាសាទទីពីរ"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ព្រះវិហារបរិសុទ្ធគឺសម្រាប់ជនជាតិយូដាដែលជានិមិត្តរូបជាតិបដានៃសាមគ្គីភាពភាពរឹងប៉ឹងនិងជាអ្នកធានាខាងការការពារដ៏ទេវភាព។ នៅពេលព្រះវិហារត្រូវបានបំផ្លាញហើយជនជាតិយូដាចាប់បាន ៧០ ឆ្នាំជំនឿរបស់ជនជាតិអ៊ីស្រាអែលបានរញ្ជួយ។ មនុស្សជាច្រើនបានចាប់ផ្ដើមគោរពបូជារូបព្រះមិនពិតហើយប្រជាជនបានត្រូវគេគំរាមនឹងរំលាយក្នុងចំណោមកុលសម្ព័ន្ធឯទៀត។ ប៉ុន្តែក៏មានអ្នកគាំទ្រខ្នះខ្នែងចំពោះប្រពៃណីរបស់ឪពុកដែលបានតស៊ូមតិដើម្បីអភិរក្សប្រពៃណីសាសនានិងរចនាសម្ព័ន្ធសង្គមពីមុន។ នៅពេលដែលនៅក្នុងឆ្នាំ ៥១៦ ជនជាតិជ្វីហ្វត្រូវបានផ្តល់ឱកាសឱ្យវិលត្រឡប់ទៅទឹកដីកំណើតនិងកសាងប្រាសាទឡើងវិញក្រុមអ្នកដែលមានចំណាប់អារម្មណ៍នេះបានដឹកនាំដំណើរការនៃការស្តារភាពជារដ្ឋអ៊ីស្រាអែលឡើងវិញ។ ព្រះវិហារនេះត្រូវបានជួសជុលឡើងវិញសេវាកម្មនិងការបូជាដ៏ទេវភាពបានចាប់ផ្តើមធ្វើឡើងជាថ្មីម្តងទៀតហើយនៅតាមផ្លូវសាសនាជ្វីហ្វផ្ទាល់បានបង្កើតមុខមាត់ថ្មី: បទគម្ពីរបរិសុទ្ធត្រូវបានរៀបចំឡើងទំនៀមទម្លាប់ជាច្រើនត្រូវបានតំឡើងគោលលទ្ធិផ្លូវការមួយត្រូវបានគេរៀបចំឡើង។ យូរ ៗ ទៅជំនឿជាច្រើនបានកើតឡើងក្នុងចំណោមជនជាតិយូដាខុសពីទស្សនៈខាងគោលលទ្ធិនិងសីលធម៌។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយសាមគ្គីភាពខាងវិញ្ញាណនិងនយោបាយរបស់ពួកគេបានផ្តល់នូវព្រះវិហារបរិសុទ្ធនិងការថ្វាយបង្គំរួម។ យុគសម័យនៃប្រាសាទទី ២ បានបន្តរហូតដល់ ៧០ អេ។ អេ។ ង។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="សាសនាបន្ទាប់ពីឆ្នាំ_៧០_គស"><span id=".E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9E.B6.E1.9E.94.E1.9E.93.E1.9F.92.E1.9E.91.E1.9E.B6.E1.9E.94.E1.9F.8B.E1.9E.96.E1.9E.B8.E1.9E.86.E1.9F.92.E1.9E.93.E1.9E.B6.E1.9F.86_.E1.9F.A7.E1.9F.A0_.E1.9E.82.E1.9E.9F"></span>សាសនាបន្ទាប់ពីឆ្នាំ ៧០ គស</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=19" title="កែប្រែផ្នែក៖ សាសនាបន្ទាប់ពីឆ្នាំ ៧០ គស"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ក្នុងកំឡុងពេលប្រយុទ្ធគ្នាក្នុងសង្គ្រាមសង្រ្គាមមេបញ្ជាការទីតុសបានចាប់ផ្តើមឡោមព័ទ្ធហើយក្រោយមកបានបំផ្លាញក្រុងយេរូសាឡិម។ ក្នុងចំណោមអគារដែលរងផលប៉ះពាល់គឺប្រាសាទជ្វីហ្វដែលត្រូវបានបំផ្លាញទាំងស្រុង។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមកជនជាតិយូដាត្រូវបានបង្ខំដោយផ្អែកលើលក្ខខណ្ឌប្រវត្តិសាស្ត្រដើម្បីកែប្រែសាសនា។ សរុបសេចក្ដីមកការផ្លាស់ប្តូរទាំងនេះបានប៉ះពាល់ដល់ជំនឿសាសនាប៉ុន្តែភាគច្រើនទាក់ទងនឹងការចុះសម្រុងគ្នា: ជនជាតិយូដាបានឈប់ចុះចូលចំពោះសិទ្ធិអំណាចបូជាចារ្យ។ បន្ទាប់ពីការបំផ្លិចបំផ្លាញព្រះវិហារគ្មានបូជាចារ្យទាល់តែសោះហើយតួនាទីអ្នកដឹកនាំសាសនាត្រូវបានដឹកនាំដោយពួកគ្រូសាសនាពួកអាចារ្យជាមនុស្សដែលមានឋានៈសង្គមខ្ពស់ក្នុងចំណោមពួកយូដា។ ចាប់ពីពេលនោះរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះសាសនាយូដាត្រូវបានតំណាងតែក្នុងទម្រង់ជាគ្រូសាសនាប៉ុណ្ណោះ។ តួនាទីរបស់សាលាប្រជុំដែលជាមជ្ឈមណ្ឌលមូលដ្ឋាននៃវប្បធម៌និងខាងវិញ្ញាណរបស់ជនជាតិយូដាបានមកមុនគេ។ Liturgies ត្រូវបានធ្វើឡើងនៅក្នុងសាលាប្រជុំអត្ថបទគម្ពីរត្រូវបានអានការបង្រៀនត្រូវបានប្រគល់ឱ្យហើយពិធីសំខាន់ៗត្រូវបានអនុវត្ត។ Yeshivas ត្រូវបានរៀបចំនៅឯពួកគេ - សាលាជំនាញសម្រាប់ការសិក្សាសាសនាជ្វីហ្វភាសានិងវប្បធម៌ជ្វីហ្វ។ </p><p>វាជាការសំខាន់ដែលត្រូវចងចាំថារួមគ្នាជាមួយប្រាសាទនៅឆ្នាំ 70 គ.ស ជនជាតិជ្វីហ្វបានបាត់បង់ភាពជារដ្ឋ។ ពួកគេត្រូវបានហាមឃាត់មិនឱ្យរស់នៅក្នុងក្រុងយេរូសាឡិមជាលទ្ធផលពួកគេត្រូវបានខ្ចាត់ខ្ចាយពាសពេញទីក្រុងផ្សេងទៀតនៃចក្រភពរ៉ូម។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមកជនភៀសខ្លួនជ្វីហ្វមានវត្តមាននៅស្ទើរតែគ្រប់ប្រទេសនៅលើទ្វីបទាំងអស់។ គួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលពួកគេមានភាពធន់ទ្រាំទៅនឹងការបញ្ចូលខ្យល់និងអាចអនុវត្តអត្តសញ្ញាណរបស់ពួកគេឆ្លងកាត់ជាច្រើនសតវត្សរ៍មិនថាមានបញ្ហាអ្វីក៏ដោយ។ ទោះយ៉ាងណាមនុស្សម្នាក់ត្រូវចាំថាយូរ ៗ ទៅសាសនាយូដាបានផ្លាស់ប្តូរវិវឌ្ឍន៍និងរីកចម្រើនដូច្នេះនៅពេលឆ្លើយសំណួរថាតើសាសនាជ្វីហ្វមានសាសនាអ្វីខ្លះ? វាចាំបាច់ត្រូវកែតម្រូវសម្រាប់សម័យកាលប្រវត្តិសាស្ត្រព្រោះសាសនាយូដាគឺសតវត្សរ៍ទី ១ មុនគ.ស និងសាសនាយូដានៃសតវត្សទី ១៥ នៃគ. ស ឧទាហរណ៍ៈមិនដូចគ្នាទេ។ </p><p>ដូចដែលបានបញ្ជាក់រួចមកហើយគោលលទ្ធិរបស់សាសនាយូដាយ៉ាងហោចណាស់ទំនើបត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ជាលទ្ធិ monotheism៖ ទាំងអ្នកប្រាជ្ញខាងសាសនានិងពួកជ្វីហ្វខ្លួនឯងទទូចលើរឿងនេះ។ ជំនឿនៃការសារភាពរបស់ជនជាតិយូដាមាននៅក្នុងការទទួលស្គាល់ថាព្រះអម្ចាស់ជាព្រះតែមួយនិងជាអ្នកបង្កើតអ្វីៗទាំងអស់។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះដែរជនជាតិយូដាខ្លួនឯងមើលឃើញខ្លួនឯងថាជាមនុស្សដែលបានជ្រើសរើសពិសេសគឺជាកូនចៅរបស់អ័ប្រាហាំដែលពួកគេមានបេសកកម្មពិសេស។ </p><p>នៅពេលខ្លះនៅក្នុងពេលវេលាដែលភាគច្រើនទំនងជានៅក្នុងយុគសម័យនៃការជាប់ឃុំឃាំងនៅបាប៊ីឡូននិងប្រាសាទទីពីរយូដាបានទទួលយកគំនិតនៃការរស់ឡើងវិញនៃមនុស្សស្លាប់និងការជំនុំជំរះចុងក្រោយ។ ទន្ទឹមនឹងនេះគំនិតបានលេចចេញអំពីពួកទេវតានិងពួកបិសាច - កងកម្លាំងដែលមានចរិតលក្ខណៈល្អនិងអាក្រក់។ គោលលទ្ធិទាំងពីរនេះមកពីហ្សូរ៉ាស្ការីនិយមហើយទំនងជាតាមរយៈការទាក់ទងជាមួយបាប៊ីឡូនដែលពួកយូដាបានបញ្ចូលការបង្រៀនទាំងនេះទៅក្នុងការគោរពសាសនារបស់ពួកគេ។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="តម្លៃសាសនារបស់សាសនាយូដា"><span id=".E1.9E.8F.E1.9E.98.E1.9F.92.E1.9E.9B.E1.9F.83.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9E.B6.E1.9E.9A.E1.9E.94.E1.9E.9F.E1.9F.8B.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9E.B6.E1.9E.99.E1.9E.BC.E1.9E.8A.E1.9E.B6"></span>តម្លៃសាសនារបស់សាសនាយូដា</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=20" title="កែប្រែផ្នែក៖ តម្លៃសាសនារបស់សាសនាយូដា"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>និយាយអំពីភាពខាងវិញ្ញាណរបស់ជនជាតិយូដាវាអាចត្រូវបានអះអាងថាសាសនាជ្វីហ្វគឺជាសាសនាមួយដែលមានលក្ខណៈសង្ខេបជាការគោរពប្រពៃណី។ តាមពិតប្រពៃណីសូម្បីតែជនជាតិភាគតិចភាគច្រើនមានសារៈសំខាន់ណាស់នៅក្នុងសាសនាហើយការដាក់ទណ្ឌកម្មយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរចំពោះការរំលោភបំពានរបស់ពួកគេ។ </p><p>ប្រពៃណីដ៏សំខាន់បំផុតគឺទំនៀមទម្លាប់នៃការកាត់ស្បែកដែលជនជាតិយូដាមិនអាចចាត់ទុកជាអ្នកតំណាងពេញសិទ្ធិរបស់ប្រជាជនរបស់គាត់បានទេ។ ការកាត់ស្បែកត្រូវបានធ្វើជាសញ្ញានៃសម្ពន្ធមេត្រីរវាងប្រជាជនដែលព្រះអង្គបានជ្រើសរើសនិងព្រះអម្ចាស់។ </p><p>លក្ខណៈសំខាន់មួយទៀតនៃរបៀបរស់នៅរបស់ជនជាតិយូដាគឺការគោរពថ្ងៃឈប់សម្រាកយ៉ាងតឹងរឹង។ ថ្ងៃសៅរ៍ត្រូវបានផ្តល់ឱ្យនូវភាពបរិសុទ្ធទាំងស្រុង: ការងារណាមួយសូម្បីតែសាមញ្ញបំផុតដូចជាការចម្អិនអាហារត្រូវបានហាមឃាត់។ ដូចគ្នានេះផងដែរនៅថ្ងៃសៅរ៍អ្នកមិនគ្រាន់តែអាចរីករាយ - ថ្ងៃនេះត្រូវបានបម្រុងទុកសម្រាប់តែការសម្រាកនិងលំហាត់ខាងវិញ្ញាណប៉ុណ្ណោះ។ មនុស្សខ្លះជឿថាសាសនាសាសនាគឺជាសាសនាពិភពលោក។ ប៉ុន្តែតាមពិតនេះមិនមែនដូច្នោះទេ។ ទីមួយដោយសារភាគច្រើននៃការគោរពវប្បធម៌ជាតិផ្លូវដែលមិនទាក់ទងនឹងជ្វីហ្វគឺពិបាកហើយទី ២ ចំនួនអ្នកដើរតាមវាគឺតូចពេកក្នុងការនិយាយអំពីវាជាសាសនាពិភពលោក។ ទោះយ៉ាងណាសាសនាយូដាគឺជាសាសនាមួយដែលមានឥទ្ធិពលទូទាំងពិភពលោក។ សាសនាពិភពលោកពីរបានផុសចេញពីដើមទ្រូងនៃសាសនាយូដា - គ្រីស្ទសាសនានិងអ៊ីស្លាម។ ហើយសហគមន៍ជ្វីហ្វជាច្រើនដែលខ្ចាត់ខ្ចាយពាសពេញពិភពលោកតែងតែមានឥទ្ធិពលមួយឬផ្សេងទៀតទៅលើវប្បធម៌និងជីវិតរស់នៅរបស់ប្រជាជនក្នុងតំបន់។ </p><p>ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយវាសំខាន់ណាស់ដែលសាសនាយូដាខ្លួនឯងមានលក្ខណៈតំណពូជនៅថ្ងៃនេះហើយដូច្នេះនៅពេលឆ្លើយសំណួរថាតើសាសនាជ្វីហ្វមានប្រភេទបែបណាវាចាំបាច់ត្រូវបញ្ជាក់ពីទិសដៅរបស់វានៅក្នុងករណីជាក់លាក់នីមួយៗ។ មានក្រុមជ្វីហ្វផ្ទៃក្នុងជាច្រើន។ អ្នកសំខាន់ត្រូវបានតំណាងដោយស្លាបអូតូដូដូចលនាហាឌីស៊ីកនិងជ្វីហ្វកំណែទម្រង់។ ក៏មានសាសនាជឿនលឿននិងក្រុមជ្វីហ្វមេនគ្រីមមួយក្រុមតូចផងដែរ។ ទោះយ៉ាងណាសហគមន៍ជ្វីហ្វបណ្តេញអ្នកក្រោយចេញពីសហគមន៍ជ្វីហ្វ។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="សាសនានិងសាសនាអ៊ីស្លាម"><span id=".E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9E.B6.E1.9E.93.E1.9E.B7.E1.9E.84.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9E.B6.E1.9E.A2.E1.9F.8A.E1.9E.B8.E1.9E.9F.E1.9F.92.E1.9E.9B.E1.9E.B6.E1.9E.98"></span>សាសនានិងសាសនាអ៊ីស្លាម</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=21" title="កែប្រែផ្នែក៖ សាសនានិងសាសនាអ៊ីស្លាម"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>និយាយអំពីឥរិយាបថរបស់សាសនាអ៊ីស្លាមចំពោះសាសនាយូដាជាដំបូងចាំបាច់ត្រូវកត់សំគាល់ថាម៉ូស្លីមក៏ចាត់ទុកខ្លួនឯងថាជាកូនចៅរបស់អ័ប្រាហាំដែរទោះបីមិនមែនមកពីអ៊ីសាកក៏ដោយ។ ទីពីរជនជាតិជ្វីហ្វត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាប្រជាជននៃសៀវភៅនិងអ្នកកាន់វិវរណៈដ៏ទេវភាពទោះបីជាហួសសម័យពីទស្សនៈរបស់ប្រជាជនម៉ូស្លីមក៏ដោយ។ ដោយឆ្លុះបញ្ចាំងពីជំនឿបែបណាដែលជនជាតិយូដាមាន, អ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាមទទួលស្គាល់ការពិតនៃការគោរពបូជាព្រះតែមួយ។ ទីបីទំនាក់ទំនងប្រវត្តិសាស្រ្តរវាងជ្វីហ្វនិងមូស្លីមតែងតែមានភាពមិនច្បាស់ហើយទាមទារឱ្យមានការវិភាគដាច់ដោយឡែក។ អ្វីដែលសំខាន់នោះគឺថានៅក្នុងវិស័យទ្រឹស្តីមានច្រើនដូចគ្នារវាងពួកគេ។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="សាសនានិងគ្រីស្ទសាសនា"><span id=".E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9E.B6.E1.9E.93.E1.9E.B7.E1.9E.84.E1.9E.82.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9E.B8.E1.9E.9F.E1.9F.92.E1.9E.91.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9E.B6"></span>សាសនានិងគ្រីស្ទសាសនា</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=22" title="កែប្រែផ្នែក៖ សាសនានិងគ្រីស្ទសាសនា"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ទំនាក់ទំនងជាមួយគ្រីស្ទបរិស័ទតែងតែមានការលំបាកសម្រាប់ជនជាតិជ្វីហ្វ។ ភាគីទាំងសងខាងមិនចូលចិត្តគ្នាដែលតែងតែនាំឱ្យមានជម្លោះនិងរហូតដល់ការបង្ហូរឈាមគ្នា។ ទោះយ៉ាងណាសព្វថ្ងៃនេះទំនាក់ទំនងរវាងសាសនាអាប្រាហាំទាំងពីរកំពុងមានភាពប្រសើរឡើងជាលំដាប់ទោះបីជាវានៅឆ្ងាយពីឧត្តមគតិក៏ដោយ។ ជនជាតិយូដាមានអនុស្សាវរីយ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រល្អហើយចងចាំគ្រីស្ទបរិស័ទជាអ្នកជិះជាន់និងធ្វើទុក្ខបុកម្នេញអស់រយៈពេលមួយកន្លះកន្លះ។ សម្រាប់ផ្នែករបស់ពួកគេគ្រីស្ទសាសនាបន្ទោសជនជាតិយូដាចំពោះការពិតហើយភ្ជាប់រាល់បញ្ហាប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ពួកគេជាមួយនឹងអំពើបាបនេះ។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="សេចក្តីសន្និដ្ឋាន"><span id=".E1.9E.9F.E1.9F.81.E1.9E.85.E1.9E.80.E1.9F.92.E1.9E.8F.E1.9E.B8.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9F.92.E1.9E.93.E1.9E.B7.E1.9E.8A.E1.9F.92.E1.9E.8B.E1.9E.B6.E1.9E.93"></span>សេចក្តីសន្និដ្ឋាន</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=23" title="កែប្រែផ្នែក៖ សេចក្តីសន្និដ្ឋាន"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>នៅក្នុងអត្ថបទខ្លីមួយវាមិនអាចទៅរួចទេក្នុងការពិចារណាឱ្យបានទូលំទូលាយអំពីប្រធានបទនៃអ្វីដែលជាប្រភេទជំនឿដែលជនជាតិយូដាមាននៅក្នុងទ្រឹស្តីការអនុវត្តនិងក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយអ្នកកាន់សាសនាខន្តីដទៃទៀត។ ដូច្នេះខ្ញុំចង់ជឿថាការពិនិត្យឡើងវិញខ្លីនេះនឹងនាំឱ្យមានការសិក្សាកាន់តែស៊ីជម្រៅអំពីទំនៀមទម្លាប់របស់សាសនាយូដា។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="សាសនាយូដាសាសនារបស់ប្រជាជនជ្វីហ្វ"><span id=".E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9E.B6.E1.9E.99.E1.9E.BC.E1.9E.8A.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9E.B6.E1.9E.9A.E1.9E.94.E1.9E.9F.E1.9F.8B.E1.9E.94.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9E.87.E1.9E.B6.E1.9E.87.E1.9E.93.E1.9E.87.E1.9F.92.E1.9E.9C.E1.9E.B8.E1.9E.A0.E1.9F.92.E1.9E.9C"></span><b>សាសនាយូដា</b>សាសនារបស់ប្រជាជនជ្វីហ្វ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=24" title="កែប្រែផ្នែក៖ សាសនាយូដាសាសនារបស់ប្រជាជនជ្វីហ្វ"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ពាក្យ“ សាសនាយូដា” មកពីភាសាក្រិក ioudaismos ដែលត្រូវបានណែនាំដោយជនជាតិយូដាដែលនិយាយភាសាក្រិក។ ១០០ មុនគ។ សដើម្បីបែងចែកសាសនារបស់ពួកគេពីភាសាក្រិក។ វាត្រឡប់ទៅឈ្មោះកូនប្រុសទីបួនរបស់យ៉ាកុប - យូដា (យូហ៊ូដ) ដែលកូនចៅរួមជាមួយកូនចៅបេនយ៉ាមីនបានបង្កើតនគរខាងត្បូង - យូដាស - ជាមួយរាជធានីនៅក្រុងយេរូសាឡិម។ បន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃភាគខាងជើង - អ៊ីស្រាអែល - នគរនិងការបែកខ្ញែកនៃកុលសម្ព័ន្ធដែលរស់នៅក្នុងនោះប្រជាជនយូដា (ក្រោយមកត្រូវបានគេស្គាល់ថា "យូហ៊ូឌីម" "ជ្វីហ្វ" ឬ "ជ្វីហ្វ") បានក្លាយជាអ្នកកាន់សាសនាដ៏សំខាន់នៃវប្បធម៌ជ្វីហ្វហើយបានរក្សាពួកគេសូម្បីតែបន្ទាប់ពីការបំផ្លាញរដ្ឋរបស់ពួកគេ។ </p><p>សាសនាគឺជាសាសនាមួយដ៏សំខាន់នៃអារ្យធម៌ជ្វីហ្វ។ សូមអរគុណដល់ស្មារតីនៃការជ្រើសរើសខាងសាសនានិងគោលបំណងពិសេសរបស់ប្រជាជនរបស់ខ្លួនជ្វីហ្វអាចរស់បានក្នុងស្ថានភាពនៅពេល វាបានបាត់បង់អត្តសញ្ញាណជាតិនយោបាយម្តងហើយម្តងទៀត។ </p><p>សាសនាយូដាបង្ហាញជំនឿលើព្រះតែមួយនិងផលប៉ះពាល់ពិតនៃជំនឿនេះទៅលើជីវិត។ ប៉ុន្តែសាសនាមិនត្រឹមតែជាប្រព័ន្ធក្រមសីលធម៌ប៉ុណ្ណោះទេវារួមបញ្ចូលទាំងសាសនាប្រវត្តិសាស្រ្តពិធីសាសនានិងវត្ថុជាតិផងដែរ។ អាកប្បកិរិយាខាងសីលធម៌មិនមានភាពគ្រប់គ្រាន់ដោយខ្លួនឯងទេវាត្រូវតែត្រូវបានផ្សំជាមួយនឹងជំនឿថាគុណធម៌«លើកតម្កើងព្រះតែមួយ»។ </p><p>សនិទានភាពសំខាន់សម្រាប់ជំនឿនិងការអនុវត្តសំខាន់ៗរបស់សាសនាយូដាគឺជាប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ប្រជាជនជ្វីហ្វ។ សូម្បីតែខ្ចីថ្ងៃឈប់សម្រាកពីបុរាណឬពិធីសាសនាពីវប្បធម៌ដែលមានការរីកចម្រើននៃប្រទេសកាណាននិងបាប៊ីឡូនក៏ដោយសាសនាយូដាបានផ្លាស់ប្តូរអត្ថន័យសំខាន់របស់ពួកគេបន្ថែមហើយបន្ទាប់មកជំនួសការបកស្រាយធម្មជាតិនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ។ ឧទាហរណ៍បុណ្យរំលង (បុណ្យរំលងរបស់សាសន៍យូដា) ដែលដើមឡើយជារដូវប្រមូលផលនិទាឃរដូវបានក្លាយជាការប្រារព្ធនៃការរំដោះពីទាសភាពអេហ្ស៊ីប។ ទំនៀមទម្លាប់បុរាណនៃការកាត់ស្បែកដែលមានដើមកំណើតក្នុងចំណោមប្រជាជាតិដទៃទៀតជាពិធីដែលសម្គាល់ពីភាពពេញវ័យរបស់ក្មេងប្រុសត្រូវបានប្រែក្លាយទៅជាការប្រព្រឹត្ដដែលបានធ្វើនៅពេលកំណើតរបស់ក្មេងប្រុសហើយជានិមិត្តរូបនៃការបញ្ចូលកុមារទៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀង (សន្ធិសញ្ញាសហជីព) ដែលព្រះបានធ្វើជាមួយ <b>អ័ប្រាហាំ</b>. </p><p>សេចក្តីសន្និដ្ឋានដែលក្នុងសតវត្សទី ១៩ ។ អ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តសាសនា (ភាគច្រើនជាគ្រិស្តសាសនា) ដែលប្រវត្តិសាស្រ្តជ្វីហ្វបានបង្កើតឱ្យមានសាសនាពីរផ្សេងគ្នាគឺសាសនាអ៊ីស្រាអែលមុនពេលអែសរ៉ា (គ។ ស ៤៤៤ មុនគ។ ស។ ) និងបន្ទាប់មកសាសនាជ្វីវដែលត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយមនុស្សជាច្រើនថាមានការភាន់ច្រឡំ។ ការវិវឌ្ឍន៍នៃសាសនាជឿនលឿនកំពុងតែបន្តហើយដូចសាសនាដទៃទៀតដែរសាសនាយូដាបានផ្លាស់ប្តូរនិងអភិវឌ្ឍដោយដោះលែងខ្លួនពីធាតុចាស់ៗជាច្រើននិងយល់ដឹងពីគោលការណ៍និងបទដ្ឋានថ្មីៗស្របតាមលក្ខខណ្ឌផ្លាស់ប្តូរ។ ទោះបីមានតួនាទីកាន់តែច្រើនឡើង ៗ នៃធាតុគតិយុត្តនៅក្នុងសាសនាយូដាបន្ទាប់ពីការជាប់ឃុំឃាំងនៅបាប៊ីឡូនក៏ដោយក៏សាសនានៅតែមានដដែលដូចនៅសម័យមុនការជាប់ឃុំឃាំងហើយគោលលទ្ធិសំខាន់ណាមួយនៃសាសនាយូដាបន្ទាប់ពីការជាប់ជាឈ្លើយទៅនឹងការបង្រៀនមុន ៗ ។ សាសនាបន្ទាប់ពីការជាប់ជាឈ្លើយដោយមិនចាកចេញពីភាពជាសាកលរបស់ពួកហោរាមុន ៗ បានលើកឡើងពីភាពជាសាកលរបស់ពួកគេដល់កម្ពស់ថ្មីមួយនៅក្នុងកិច្ចការនៃសៀវភៅចោទិយកថាគឺសៀវភៅរូថយ៉ូណាសទំនុកតម្កើង។ អក្សរសិល្ប៍នៃប្រាជ្ញានិងចងក្រងដោយពួកផារិស៊ី <i>ហាឡូកា</i>&#160; និង <i>Agade</i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ប្រវត្តិ"><span id=".E1.9E.94.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9E.9C.E1.9E.8F.E1.9F.92.E1.9E.8F.E1.9E.B7"></span><b>ប្រវត្តិ</b></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=25" title="កែប្រែផ្នែក៖ ប្រវត្តិ"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>នៅក្នុងទំរង់ដំបូងសាសនាជ្វីហ្វមាននៅក្នុងកំឡុងពេលនៃអយ្យកោ (គ។ ស ២០០០-១៦០០ ម។ គ។ ) ក្នុងយុគសម័យមួយដែលត្រូវបានកំណត់លក្ខណៈដោយការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវកម្លាំងនៃធម្មជាតិជំនឿលើអំណាចរបស់អារក្សនិងវិញ្ញាណខ្ទមដែលសម្គាល់រវាងសត្វស្អាតនិងមិនស្អាតការគោរពនៃមនុស្សស្លាប់។ គំនិតនៃក្រមសីលធម៌សំខាន់ៗមួយចំនួនដែលលោកម៉ូសេនិងព្យាការីបានអភិវឌ្ឍជាបន្តបន្ទាប់មានរួចហើយនៅសម័យដើម។ </p><p>យោងទៅតាមព្រះគម្ពីរអាប្រាហាំគឺជាមនុស្សដំបូងដែលទទួលស្គាល់លក្ខណៈខាងវិញ្ញាណរបស់ព្រះតែមួយគត់។ ចំពោះលោកអប្រាហាំព្រះជាម្ចាស់ជាព្រះដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុតដែលអ្នកជឿអាចបង្វែរបានព្រះមិនត្រូវការព្រះវិហារនិងបព្វជិតទេគឺជាអ្នកមានវណ្ណៈខ្ពស់និងមានវណ្ណៈខ្ពស់។ អាប្រាហាំបានចាកចេញពីក្រុមគ្រួសាររបស់គាត់ដែលមិនបោះបង់ចោលជំនឿអាសស៊ើរ - បាប៊ីឡូនហើយរហូតដល់មរណភាពរបស់គាត់នៅស្រុកកាណានបានវង្វេងពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយដោយផ្សព្វផ្សាយជំនឿលើព្រះតែមួយ។ </p><p>នៅក្រោមលោកម៉ូសេ (ប្រហែលជាសតវត្សរ៍ទី ១៥ មុនគ។ ស។ ) ដែលត្រូវបានធំឡើងក្រោមល័ក្ខខ័ណ្ឌនៃវប្បធម៌អេហ្ស៊ីបដែលមានការរីកចម្រើនខ្លាំងនោះសាសនាយូដាបានបង្កើតទម្រង់ស្មុគស្មាញនិងទំនើបជាងនេះ។ លោកម៉ូសេបានផ្តល់ឱ្យសាសនានូវទម្រង់នៃការថ្វាយបង្គំផ្តាច់មុខរបស់ព្រះអម្ចាស់ (ដូចជនជាតិយូដាហៅថាព្រះ) ។ តាមរយៈការធ្វើអន្តរាគមន៍របស់គាត់គាត់បានពន្យល់ពីគ្រោះមហន្តរាយដ៏គួរឱ្យភ័យខ្លាចដែលកើតឡើងនៅអេហ្ស៊ីបនិងនាំឱ្យមានការរំដោះអ៊ីស្រាអែលពីទាសភាពនិងការជិះជាន់ដ៏ច្រើន - អ្នកដែលមានបំណងក្លាយជាប្រជាជនជ្វីហ្វ។ ការគោរពចំពោះព្រះតែមួយគត់ត្រូវបានអមដោយការបង្កើតពិធីសាសនានិងច្បាប់សង្គមដែលគ្រប់គ្រងកូនចៅអ៊ីស្រាអែលក្នុងអំឡុងពេលដើរលេងនៅវាលរហោស្ថាន។ ការគោរពនិងពិធីសាសនាមិនមានសារៈសំខាន់ពិសេសសម្រាប់លោកម៉ូសេទេពួកគេគ្រាន់តែជាមធ្យោបាយបន្ថែមក្នុងការជួយប្រជាជនឱ្យរក្សាភក្ដីភាពចំពោះព្រះ។ ការសង្កត់ធ្ងន់ចំបងគឺការគោរពច្បាប់ខាងវិញ្ញាណនិងខាងសីលធម៌ដែលបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងក្រិត្យទាំង ១០ ដែលបានហាមឃាត់យ៉ាងខ្លាំងដល់ការថ្វាយបង្គំរូបព្រះដែលពិពណ៌នាអំពីព្រះ។ សាសនារបស់លោកម៉ូសេបានអនុញ្ញាតឱ្យសាងសង់ត្រសាលពិសេសត្រសាលនៃសេចក្ដីសញ្ញាដែលជាសញ្ញាបង្ហាញពីវត្តមានរបស់ព្រះក៏ដូចជាហឹបនៃកិច្ចព្រមព្រៀង - ប្រអប់ឈើមាសដែលប្រអប់«សេចក្ដីសញ្ញា»របស់ព្រះអម្ចាស់ត្រូវបានដាក់ជាវត្ថុអាថ៌កំបាំងមួយដែលអាចបញ្ចេញកាំរស្មីដ៏គ្រោះថ្នាក់ (១ សាំ។ ៥) -៦) ។ </p><p>ដោយបានច្បាំងដណ្តើមទឹកដីកាណានដែលជាកូនចៅអ៊ីស្រាអែលក្រោមឥទិ្ធពលនៃទំនៀមទម្លាប់សាសនាក្នុងតំបន់បានបង្កើត ឲ្យ មានការគោរពដែលរួមបញ្ចូលទាំងការបូជាបុណ្យនិងទីសក្ការៈបូជាក្នុងស្រុកដែលមានបព្វជិតភាពដែលបានរៀបចំឡើង។ នៅស្រុកកាណានជនជាតិអ៊ីស្រាអែលក៏បានរកឃើញការគោរពបូជាអាទិទេពដែលមានលក្ខណៈគួរអោយស្អប់ខ្ពើមបំផុតដែលជាអាទិទេពសំខាន់បំផុតគឺអេស៊ារ៉ាត។ </p><p>ក្រោយមកទាក់ទងនឹងការតស៊ូប្រឆាំងនឹងការថ្វាយបង្គំរូបព្រះអ្នកប្រកាសទំនាយបានលេចមុខនៅក្នុងប្រទេសអ៊ីស្រាអែលដែលជាក្រុមមនុស្សតែមួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រពិភពលោកពីបុរាណដែលសាសនារបស់ជនជាតិជ្វីហ្វឈានដល់កំរិតខ្ពស់បំផុត។ ទាំងនេះគឺជាមនុស្សដែលមានសាវតាសង្គមខុសៗគ្នាដែលហ៊ានប្រកាសជាសាធារណៈនូវអ្វីដែលត្រូវបានបង្ហាញដល់ពួកគេទោះបីជាការព្យាករណ៍របស់ពួកគេបានប្រកាសពីគ្រោះមហន្តរាយដ៏ធំការស្លាប់របស់ប្រជាជនទាំងមូលឬការបំផ្លាញក៏ដោយ។ <b>ប្រាសាទ</b>។ ពួកគេបានបង្រៀនពីមនោគមវិជ្ជានិយមនិងសកលលោកការបង្រៀនរបស់ពួកគេត្រូវបានចាក់បញ្ចូលទៅនឹងមាគ៌ានៃយុត្តិធម៌សង្គម។ ពួកហោរាមិនបានប្រឆាំងនឹងការលះបង់ច្រើនទេប៉ុន្តែប្រឆាំងនឹងការផ្តល់តម្លៃឯករាជ្យដល់ពួកគេឬចាត់ទុកពួកគេជាការគោរពដល់សន្ធិសញ្ញាសហភាពអ៊ីស្រាអែលជាមួយព្រះ។ ភាពចម្រូងចម្រាសរបស់ពួកហោរាដែលមាននៅក្នុងបទទំនុកដំកើងបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការលុបបំបាត់មជ្ឈមណ្ឌលវប្បធម៌ឯករាជ្យជាច្រើនប៉ុន្តែមិនមែននៅក្នុងការលុបបំបាត់ការលះបង់ទេ។ ជាលទ្ធផលនៃការធ្វើមជ្ឈការនៃការគោរពបូជាក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទយ៉ូសៀសព្រះវិហារយេរូសាឡិមបានផ្គត់ផ្គង់ទីសក្ការៈចាស់ជាមួយនឹងអាទិទេពនិងសាសនាមិនពិត។ វាជាការរិះគន់ដែលព្យាករណ៍ពីការគោរពបូជានិងការដាក់សេចក្តីសុចរិតទៅភាគីធ្វើពិធីសាសនាដែលភាគច្រើននាំឱ្យគេហៅថា ការកែទម្រង់ deuteronomic ដែលអនុវត្តព្រះបាទយ៉ូសៀសគ។ ៦២១ មុនគ។ ស </p><p>ជាមួយនឹងការដួលរលំនៃនគរយូដាសនិងការបំផ្លាញប្រាសាទនៅឆ្នាំ ៥៨៦ មុនគ។ ស ក្នុងចំណោមជនជាតិយូដាដែលនិរទេសខ្លួនដែលរស់នៅស្រុកបាប៊ីឡូននោះសាសនាយូដាបានធ្វើបែបបទថ្មី។ ក្នុងអំឡុងពេលនៃការនិរទេសខ្លួនជនជាតិយូដាបានតាំងទីលំនៅមិនត្រឹមតែនៅក្នុងប្រទេសបាប៊ីឡូនប៉ុណ្ណោះទេប៉ុន្តែក៏នៅក្នុងប្រទេសអេហ្ស៊ីបស៊ីរីនិងប្រទេសដទៃទៀតផងដែរ។ ទំនោរទៅនឹងការថ្វាយបង្គំព្រះនិរទេសខ្លួនមិនត្រូវបានឆ្លុះបញ្ចាំងទេហើយនៅពេលនោះមានតែការធ្វើពិធីទាំងនោះប៉ុណ្ណោះដែលមិនទាក់ទងនឹងការគោរពបូជាព្រះវិហារ។ ការរក្សាថ្ងៃឈប់សម្រាកនិងការកាត់ស្បែកគឺជាសញ្ញាសំខាន់បំផុតនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសហជីពជាមួយព្រះ។ នៅក្នុងក្រុមជំនុំដែលពួកគេបានរំtraditionsកពីប្រពៃណីបកស្រាយបទគម្ពីរអានទំនុកដំកើងនិងស្នាដៃផ្សេងទៀតនៃកំណាព្យសាសនាបានសារភាពនិងថ្វាយបួងសួងជាមួយគ្នាឬរៀងៗខ្លួន។ ការបង្កើតថ្មីនៅក្នុងជីវិតជ្វីហ្វគឺសេវាកម្មអធិស្ឋាន។ មិនចាំបាច់មានអគារវត្ថុនៃការថ្វាយបង្គំទ្រព្យសម្បត្តិរបស់បូជាចារ្យទេ។ មានតែបំណងប្រាថ្នារបស់ក្រុមឬបុគ្គលប៉ុណ្ណោះដែលត្រូវបានទាមទារ។ ការប្រជុំមិនបានបែងចែកប្រជាជនដោយការចូលរួមក្នុងសង្គមរបស់ពួកគេទេហើយក្នុងន័យនេះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្រោយមកបានក្លាយជាលក្ខណៈ សាលាប្រជុំ។ នៅពេលជននិរទេសវិលត្រឡប់មកក្រុងយេរូសាឡិមវិញការអធិស្ឋានដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងសាលាប្រជុំបានក្លាយជាផ្នែកមួយនៃសេវាកម្មព្រះវិហារហើយបន្ទាប់ពីការបំផ្លិចបំផ្លាញបន្ទាប់បន្សំនៃប្រាសាទ (៧០ គ។ ស។ ) ការលះបង់ត្រូវបានគេត្រូវការជាថ្មី។ សាលាប្រជុំជំនួសព្រះវិហារ។ សម្រាប់ជនជាតិយូដាដែលរស់នៅក្នុងអន្តេវាសិកដ្ឋានវាបានបម្រើជាផ្ទះគោរពបូជាសាលាសាសនានិងកន្លែងប្រជុំ។ ក្នុងកំឡុងពេលនិងបន្ទាប់ពីការជាប់ឃុំឃាំងនៅបាប៊ីឡូនអត្ថន័យជាសកលនៃគំនិតរបស់សាសនាយូដាត្រូវបានបង្ហាញហើយវាត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរពីសហគមន៍ដោយផ្អែកលើការឃុបឃិតទៅជាសហគមន៍ផ្អែកលើជំនឿដែលអ្នកតំណាងនៃប្រជាជាតិណាមួយអាចក្លាយជាសមាជិក។ មនោគមវិជ្ជាជាតិនៅតែបន្តកើតមានដែលរួមជាមួយគំនិតឯកភាពរបស់មនុស្សជាតិ។ គំនិតនេះត្រូវបានបង្ហាញដោយការថ្វាយយញ្ញបូជាចំនួនចិតសិបសម្រាប់បុណ្យបារាំ (ស៊ូគុក) ដែលជានិមិត្តរូបនៃការចូលរួមរបស់ប្រជាជនទាំងចិតសិបនាក់នៅលើពិភពលោកក្នុងការបម្រើព្រះតែមួយ។ </p><p>បន្តិចក្រោយមករយឆ្នាំបន្ទាប់ពីការបំផ្លាញប្រាសាទជននិរទេសបានចាប់ផ្តើមវិលត្រឡប់ទៅប៉ាឡេស្ទីនវិញ។ ក្រោមការដឹកនាំរបស់នេហេមាពួកគេបានសង់កំពែងក្រុងយេរូសាឡិមឡើងវិញហើយបានសង់វិហារឡើងវិញ។ តាមបទបញ្ជារបស់គាត់ជនជាតិយូដាបានលែងលះប្រពន្ធបរទេសដើម្បីថែរក្សាសហគមន៍ជ្វីហ្វដែលត្រូវបានគំរាមកំហែងដោយការជ្រៀតចូលនៃសាសនានិងទំនៀមទម្លាប់របស់អ្នកមិនជឿដែលបាននាំមកដោយជនចម្លែក។ </p><p>ប្រសិនបើប្រាសាទនេះបានក្លាយជាកន្លែងបូជាម្តងទៀតបន្ទាប់មកសាលាប្រជុំបានផ្តល់ឱ្យអ្នករាល់គ្នានូវឱកាសដើម្បីសិក្សាតូរ៉ា (ច្បាប់) ។ ក្រិត្យវិន័យលោកម៉ូសេបានដាក់កម្រិតលើវិស័យសកម្មភាពនៃទ្រព្យសម្បត្តិរបស់សង្ឃ (បូជាចារ្យ) ។ ភារកិច្ចនៃការបកប្រែតូរ៉ាត្រូវបានសន្មត់ដោយពួកស្ក្រែបរៀន ("សូហ្វឺរីម") ។ កិត្យានុភាពរបស់ពួកស្ក្រែបបានកើនឡើងជាពិសេសនៅពេលដែលបព្វជិតភាពតំណពូជបានចាប់ផ្ដើមសម្របខ្លួនទៅនឹងទំនៀមទម្លាប់និងទំនៀមទម្លាប់របស់ហេលេនីយ។ ពួកអាចារ្យបានដឹកនាំការតស៊ូដើម្បីថែរក្សាភាពបរិសុទ្ធជាតិនិងសាសនា។ នៅក្នុងការតស៊ូដើម្បីសេរីភាពកូនប្រុសរបស់ Matthew Hasmonaeus ដែលដឹកនាំដោយយូដាស Maccabee បានដឹកនាំជនជាតិយូដាឱ្យទទួលបានជ័យជំនះលើកងទ័ពក្រិកអាន់ទីយ៉ូចអេពីផាស (ជ័យជំនះរបស់ហាន់គូកាត្រូវបានឧទ្ទិសដល់វា) ។ </p><p>អែសរ៉ា (អែសរ៉ា) និងពួកស្ក្រែបដែលបានមកបន្ទាប់ពីនេហេមា (សតវត្សទី ៥ - ២ មុនគ។ ស។ ) ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ថាបានបញ្ចប់ការអានព្រះគម្ពីរហេព្រើរ (តង់ណា) ៣ ផ្នែក។ ការងារនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅពេលដែលការសរសេរ apocryphal ជាច្រើនបានលេចឡើង។ ឥឡូវការសិក្សាអំពីច្បាប់ដែលបានសរសេរ (តូរ៉ានាង - ប៊ី - ហាវ) ត្រូវបានបំពេញបន្ថែមដោយការបកស្រាយនៃច្បាប់ផ្ទាល់មាត់ (តូរ៉ានាង - អា - ព) ដែលផ្សំឡើងដោយបទបញ្ញត្តិដែលយោងទៅតាមរឿងព្រេងលោកម៉ូសេបានទទួលនៅស៊ីណៃជាមួយអ្នកនិពន្ធតូរ៉ា។ ជាក់ស្តែងបទប្បញ្ញត្តិជាច្រើនរបស់អ្នកនិពន្ធតូរ៉ាបានផ្លាស់ប្តូរតាមពេលវេលា។ ច្បាប់សរសេរនិងពាក្យផ្ទាល់មាត់រួមបញ្ចូលការអនុវត្តពិធីសាសនា សកម្មភាពអាជីវកម្មច្បាប់អនាម័យអនាម័យមរតកសិទ្ធិទ្រព្យសម្បត្តិកសិកម្មសម្លៀកបំពាក់ការហាមឃាត់ម្ហូបអាហារ - ស្ទើរតែគ្រប់វិស័យនៃជីវិតមនុស្ស។ អ្នកនិពន្ធសរសេរនិងផ្ទាល់មាត់បានប្តេជ្ញាចិត្តថាមិនត្រឹមតែជាសាសនាប៉ុណ្ណោះទេប៉ុន្តែក៏ជាផ្លូវនៃជីវិតផងដែរ។ </p><p>នៅសតវត្សរ៍ទី ២ មុនគ ក្រុមពីរមានរាងជាសាសនា ពួកសាឌូស៊ីនិងពួកផារីស៊ី។ ពួកសាឌូស៊ីជាកម្មសិទ្ធិរបស់បព្វជិតភាពនិងអភិជន។ ពួកគេបានធ្វើជាសសរស្តម្ភនៃរាជវង្ស Tsadokid ដែលជាបូជាចារ្យហើយប្រហែលជាត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះតាមស្ថាបនិករបស់ខ្លួនគឺ Tsadok ។ ពួកផារីស៊ីដែលតំណាងឱ្យស្រទាប់កណ្តាលនៃសង្គមនិងការប្រព្រឹត្ដស្របតាមប្រពៃណីរបស់ពួកស្ក្រែបបានព្យាយាមកំណត់ឥទ្ធិពលរបស់ពួកសាឌូស៊ីហើយជំទាស់នឹងការសម្រេចចិត្តរបស់ពួកគេ។ ដោយឧត្តមគតិរបស់ពួកគេពួកគេបានប្រកាសបព្វជិតភាពរបស់ប្រជាជនទាំងមូលហើយត្រូវបានគេជឿជាក់ថាជីវិតទាំងមូលរបស់មនុស្សគួរតែត្រូវបានគេពោរពេញដោយការគោរព។ ពួកសាឌូស៊ីបានចេញមកពីលិខិតរបស់ក្រិត្យវិន័យគឺពួកផារីស៊ីពីវិញ្ញាណរបស់វា។ មិនដូចពួកសាឌូស៊ីទេ ពួកផារិស៊ីរួមជាមួយ Pisana Torah បានទទួលស្គាល់អូរ៉ាល់តូរ៉ាដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយពួកស្ក្រែបនិងពួកបុព្វបុរស (ពួកគ្រូខាងច្បាប់គ្រូបង្រៀន) ដោយពិចារណាលើការណែនាំរបស់វាដែលត្រូវបានចងia ។ សូមអរគុណចំពោះការទទួលស្គាល់សិទ្ធិអំណាចទាំងច្បាប់សរសេរនិងច្បាប់ផ្ទាល់មាត់ជីវិតរបស់ប្រជាជនជ្វីហ្វមិនបានបាត់បង់នូវលក្ខណៈប្រពៃណីរបស់ខ្លួនសូម្បីតែក្រោយពេលការដួលរលំនៃរដ្ឋជ្វីហ្វនិងការបំផ្លាញប្រាសាទក៏ដោយ។ ការបង្កើនសិទ្ធិអំណាចនៃច្បាប់បានប្រែក្លាយគ្រូរបស់តូរ៉ាទៅជាមេដឹកនាំដែលគ្មានជម្លោះរបស់ប្រជាជន។ មានភាពខុសគ្នារវាងពួកផារីស៊ីនិងពួកសាឌូស៊ីចំពោះបញ្ហាជាក់លាក់មួយចំនួន។ ដូច្នេះពួកផារិស៊ីបានទទួលស្គាល់គោលលទ្ធិនៃភាពអមតៈនៃព្រលឹងនិងការរស់ពីស្លាប់ឡើងវិញហើយពួកសាឌូស៊ីបានបដិសេធ។ </p><p>ទំនៀមទំលាប់របស់ពួកផារីស៊ីត្រូវបានបន្តដោយតាណៃ (តានីន - «គ្រូ») អាម៉ោរ៉ា (អារ៉ាម៉ម - អ្នកបកប្រែ) និងសារ៉ារ៉ាយ (savoraim -“ ពន្យល់”) អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រដែលការងាររួមបានឈានដល់ការបង្កើត <i>តាម៉ុល</i>ដែលជាការប្រមូលឯកសារយ៉ាងច្រើនរួមមានច្បាប់ផ្ទាល់មាត់យោបល់ផ្លូវច្បាប់ការពិភាក្សានិងការសម្រេចចិត្តលើបញ្ហាផ្សេងៗវេជ្ជបញ្ជានិងគោលការណ៍ក៏ដូចជាការនិទានកថារឿងព្រេងនិទាននិងប្រពៃណី។ រូបរាងចុងក្រោយរបស់អ្នក <i>តាម៉ុល</i>&#160; បានអនុម័តនៅបាប៊ីឡូនប្រហាក់ប្រហែល។ ៥០០. បានកែប្រែចុងក្រោយ <i>តាលូនបាប៊ីឡូន</i>&#160; សន្មតថារ៉ាវីណាដែលជាប្រធានបណ្ឌិត្យសភានៅស៊ូរ៉ានិងរ៉ាប៊ីយូសដែលដឹកនាំសាលាបណ្ឌិត្យសភានៅបុមបៃត។ <i>ក្រុងយេរូសាឡឹម</i>, ឬ <i>Talmud ប៉ាឡេស្ទីន</i>ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងសាលាប៉ាឡេស្ទីនជាច្រើនជំនាន់ត្រូវបានបញ្ចប់ប្រហាក់ប្រហែល។ ៣៥០ នៅក្រុងយេរូសាឡិម <b>.</b> </p><p><i>តាម៉ុល</i>&#160; មានពីរផ្នែក។ ផ្នែកដំបូងគឺ <i>Mishnah</i>ដែលជាស្នាដៃរបស់ថេណានដែលកែសម្រួលដោយយូដាហា - ណាស៊ី (“ ស្តេចយូដា - ព្រះអង្គម្ចាស់”) ។ ទីពីរ - <i>ហ្គេនរ៉ា</i>&#160; ("ការបញ្ចប់") លទ្ធផលនៃអាម៉ូរ៉ា។ សម្ភារៈនីតិប្បញ្ញត្តិរបស់តាលុឌុត្រូវបានគេហៅថា <i>ហាឡាក់ហា</i>និងសម្ភារៈសម្តែងសម្មតិកម្មនិងវណ្ណៈអភិជន - <i>អាដាដា</i>&#160; (“ តាង”“ និទានកថា”) ។ </p><p>គោលលទ្ធិនេះត្រូវបានចាត់តាំងជាអ្នកក្រោមបង្គាប់ចាប់តាំងពីគោលការណ៍គ្រឹះនៃសាសនាជ្វីហ្វដែលត្រូវបានគេស្គាល់និងទទួលស្គាល់មិនចាំបាច់ត្រូវបានចុះបញ្ជីឬការបង្កើតពិសេសណាមួយឡើយ។ ការផ្តោតអារម្មណ៍គឺផ្តោតលើច្បាប់គ្រប់គ្រងឥរិយាបទរបស់ជ្វីហ្វនៅក្នុងវិស័យណាមួយនៃជីវិត។<i>ហាឡាក់ហា</i>&#160; - ផ្នែកសំខាន់ <i>តាម៉ុល</i>ចំណែកឯ <i>អាដាដា</i>&#160; កាន់កាប់កន្លែងលេចធ្លោជាងនេះទៅទៀតនៅក្នុងស្នាដៃរបស់សាសនាដទៃទៀត។ ប្រភេទនេះ,<b>ពាក់កណ្តាល</b>បានផ្គត់ផ្គង់សម្ភារៈសំខាន់សម្រាប់ទេវវិទ្យាជ្វីហ្វ។ </p><p>យុគសម័យសាវូវមានរហូតដល់ ៦០០ នាក់។ នៅពេលនេះកាឡាក់ស៊ីរបស់អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រឈានមុខគេនិងហ្គោលឡិនបានលេចចេញមក (ពី“ ភូមិសាស្ត្រ” របស់ហេប្រឺ -“ ឧត្ដមភាព”“ រុងរឿង”) ។ ហ្គុនបានដឹកនាំសាលាសិក្សានៅស៊ូរ៉ានិងប៉ាល់ដាឌីតដែលជាសាលានាំមុខពីរនៅបាប៊ីឡូនដែលបានក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់ការសិក្សាច្បាប់បន្ទាប់ពីរ៉ូមបានបិទសាលារៀននៅប៉ាឡេស្ទីន (៣០០) ។ នៅពេលនោះប្រមុខសហគមន៍បាប៊ីឡូនគឺ“ Reshut Galuta” (“ មេដឹកនាំនិរទេស”“ ជននិរទេសខ្លួន”) ដែលត្រូវបានអនុម័តដោយច្បាប់របស់អាជ្ញាធរពែរ្ស។ ប៉ុន្តែឥទ្ធិពលពិតប្រាកដលើជីវិតរបស់ជនជាតិជ្វីហ្វទាំងនៅបាប៊ីឡូននិងនៅប្រទេសដទៃទៀតត្រូវបានបញ្ចេញដោយអ្នកណែនាំហ្គុន។ រយៈពេលហ្គូណាតមានរយៈពេលប្រហែល ៤៥០ ឆ្នាំ (៦០០-១០៥០) ។ ហ្គោហ្គោនខ្លះបានបញ្ចេញមតិនិងបង្រៀនហ្វាហ្វានៅតាមសាលាដែលពួកគេដឹកនាំហើយជាចៅក្រមកំពូលបានណែនាំវាទៅក្នុងសហគមន៍។ ពួកគេបានធ្វើការស្រាវជ្រាវលើសពីនេះទៅទៀត <i>តាម៉ុល</i>, - ប្រវត្តិវេយ្យករណ៍, liturgy ។ Rabbi Sherira Gaon នៃទីក្រុង Pumbedita ក្នុងឆ្នាំ ៩៨៧ បានសរសេរលិខិតវិវត្តដ៏ល្បីល្បាញទៅកាន់ជនជាតិជឺរី <i>តាម៉ុល</i>ដែលនៅតែជាប្រភពដ៏សំខាន់មួយលើប្រធានបទនេះ។ Rabbi Amram Gaon មកពី Surah ក្នុងឆ្នាំ ៨៧០ និង Rabbi Saadiah Gaon (៨៩២-៩៤២) ដែលជាអ្នកជំនាញវេយ្យាករណ៍និងទស្សនវិទូឆ្នើមបានបង្កើតភាពភ្លឺស្វាង។ យានជាច្រើនឆ្លើយតបទៅនឹងសំណូមពររបស់ជនជាតិយូដានៅឌុសប៉ូរ៉ាបានសរសេរចម្លើយវែងឆ្ងាយ (សារដែលគេហៅថាគ្រូបូរាណដែលមានការអនុញ្ញាតជាការឆ្លើយតបទៅនឹងសំនួរដែលទាក់ទងនឹងធម្មជាតិ។ ការសម្រេចចិត្តដែលបានចែងនៅក្នុងអ្នកឆ្លើយតបគឺជាគំរូនិងមានឥទ្ធិពលនៃច្បាប់) ។ ភាពល្បីល្បាញបំផុតគឺការឆ្លើយតបរបស់រ៉ាប៊ីហៃយ៉ាហ្គុននៃបុមបដាតាដែលមានអាយុកាលប្រហែល ១០០០ នាក់។ ហ្គុនក៏បានកែសម្រួលក្រមនៃច្បាប់តាលុដិកផងដែរ។ </p><p>និកាយដែលបានកើតឡើងក្នុងយុគសម័យ Gaonath ដែលគេស្គាល់ថាជា <b>ខារ៉ាត់</b>បដិសេធ <i>តាម៉ុល</i>។ អ្នកទាំងនេះជាអ្នកដើរតាមអាណាន់បិលដាវីឌ (ឃ។ ៨០០) ដែលមិនបានជោគជ័យក្នុងការដាក់ពាក្យសុំតំណែងពី Excilarch ដែលត្រូវបានកាន់កាប់ដោយពូរបស់គាត់។ បន្ទាប់ពីក្លាយជាមនុស្សរឹងរូសប្រឆាំងនឹងហ្គុនដែលមិនគាំទ្រការអះអាងរបស់គាត់ចំពោះជំហរនេះអាណានបានទៅប៉ាឡេស្ទីនជាកន្លែងដែលគាត់បានប្រមូលផ្តុំក្រុមខ្លួនអ្នកដើរតាមខ្លួនដែលជឿជាក់ថាវេជ្ជបញ្ជាតាម៉ុលនិចធ្វើឱ្យខូចច្បាប់។ អាណានបានអំពាវនាវឱ្យមានការគោរពយ៉ាងតឹងរឹងនូវលិខិតរបស់ក្រិត្យវិន័យដែលមានចែងនៅក្នុងព្រះគម្ពីរ។ ឆ្លើយតបនឹងអាណាន់ដំបូងគ្រូអាចារ្យបានសង្កត់ធ្ងន់លើសិទ្ធិអំណាចរបស់តាលុដដោយជឿជាក់ថានៅក្នុងបរិបទនៃការរីករាលដាលនៃសាសនាអ៊ីស្លាមវាចាំបាច់ត្រូវប្រកាន់ខ្ជាប់នូវការបកស្រាយនៃអក្សរសិល្ប៍សរសេរនិងផ្ទាល់មាត់ដែលបានបន្សុទ្ធដោយប្រពៃណីដែលមានអាយុកាលរាប់សតវត្សរ៍។ ដើម្បីឆ្លើយតបឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់ចំពោះបញ្ហាប្រឈមរបស់ខារ៉ាខាសអ្នកត្រកូលឌឺបានចូលរួមសិក្សាព្រះគម្ពីរវេយ្យាករណ៍និងទស្សនវិជ្ជាជ្វីហ្វក៏ដូចជាទ្រឹស្តីនិងក្រមសីលធម៌ជ្វីហ្វ។ នៅចុងបញ្ចប់កំណើននៃចលនាខារ៉ាតបានបញ្ឈប់ហើយសម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ <i>តាម៉ុល</i>&#160; នៅតែជាការងារដែលមានអំណាចបំផុត។ </p><p>និយាយជាទូទៅ <i>តាម៉ុល</i>&#160; វាមិនមែនជាលេខកូដដែលត្រូវបានបញ្ជាទិញទេដូចជាការប្រមូលច្បាប់សាមញ្ញ ៗ ។ ផងដែរ <i>តាម៉ុល</i>&#160; បំពេញបន្ថែមជាមួយនឹងការអត្ថាធិប្បាយយ៉ាងទូលំទូលាយរបស់ពួកបុព្វជិតដែលបានបកស្រាយវាស្របតាមការផ្លាស់ប្តូរនៅក្នុងស្ថានភាពសង្គមនិងវប្បធម៌។ មិនមានច្បាប់តឹងរឹងនៃការបកស្រាយគ្មានអំណាចសំខាន់ឬអាជ្ញាធរចុងក្រោយ។ ក្នុងករណីភាគច្រើនអ្នកអត្ថាធិប្បាយបានព្យាយាមបង្ហាញពីទស្សនៈរបស់ពួកគេនៅក្នុងព្រះគម្ពីរនិង <i>តាម៉ុល</i>&#160; ឬនៅក្នុងសំណេររបស់គ្រូបុព្វជិត។ អ្នកអត្ថាធិប្បាយនាំមុខ <i>តាម៉ុល</i>&#160; គឺ Rashi (រ៉ាប៊ី Shlomo bin Yitzhak នៃ Troyes, ១០៤០-១១០៥) ។ ពួកគេបាននិយាយថាបើគ្មានការអត្ថាធិប្បាយរបស់គាត់ទេ <i>តាម៉ុល</i>&#160; ឥឡូវនេះវាអាចជាសៀវភៅដែលមានត្រា ៧ ។ </p><p>ទោះបីជាយោបល់បានធ្វើឱ្យការរៀនសូត្រមានភាពងាយស្រួលជាងមុន <i>តាម៉ុល</i>មានតំរូវការសៀវភៅដៃដែលអាចចូលដំណើរការបានងាយស្រួលសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ជាក់ស្តែង។ តាំងពីដំបូងពួកគេចាប់ផ្តើមបង្កើតច្បាប់នៃច្បាប់ជ្វីហ្វដែលត្រូវបានរៀបចំឡើងដើម្បីបំពេញនូវភាពខ្វះចន្លោះនេះ។ ក្នុងចំណោមអ្នកដំបូង - <i>អនុក្រឹត្យធំ</i>(<i>ហាឡាចតហ្គូដូត</i>) និង <i>ហ្គីសអាល់ហ្វាសា,</i>&#160; ត្រួសត្រាយផ្លូវសម្រាប់ការធ្វើវិយោគបន្ថែម។ សំខាន់បំផុតនៃលេខកូដក្រោយៗបានក្លាយជា <b>ម័រតុន</b> <i>ធ្វើច្បាប់ម្តងទៀត</i>(<i>Mishneh Torah</i>), <i>បួនជួរ</i>(<i>Arbaa Turim</i>) ការងាររបស់យ៉ាកុបប៊ីនអេស៊ើរ (ឃ។ ១៣៤០) និង <i>តារាងដាក់</i>(<i>Shulchan Aruch</i>) យ៉ូសែបខាឡូ (១៤៨៨-១៥៧៥) ។ Maimonides លេខកូដតំណាងឱ្យប្រព័ន្ធនៃសាសនាយូដាទាំងមូលហើយ Maimonides មិនដូចអ្នកសរសេរកូដដទៃទៀតមិនអនុវត្តតាមនីតិវិធីដែលបានអនុម័តនៅក្នុង <i>តាម៉ុល</i>ប៉ុន្តែបានដាក់ជាក្រុមនូវសម្ភារៈតាមរបៀបរបស់ខ្លួនហើយណែនាំផ្នែកថ្មី។ គាត់មិនបានសំដៅទៅលើអាជ្ញាធរដែលគាត់ត្រូវបានគេរិះគន់នោះទេ។ រចនាប័ទ្មរបស់គាត់គឺសង្ខេប។ <i>&#160; Shulchan Aruch</i>&#160; Caro ផ្អែកលើ <i>Arbaa Turim</i> និងបំពាក់ដោយពន្លឺភ្លឺរលោងរបស់លោកម៉ូសេអ៊ីសឺស (១៥២០-១៥៧២) ដែលត្រូវបានអនុម័តដោយយុគសម័យគ្រិស្តអូស្សូដក់សម័យទំនើបជាក្រមបទដ្ឋាន។ </p><p>នៅយុគសម័យកណ្តាលជនជាតិជ្វីហ្វបានចូលរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការអភិវឌ្ឍទស្សនវិជ្ជា។ ទស្សនវិទូជ្វីហ្វដ៏លេចធ្លោដំបូងគេគឺសាដាឌីហ្គោន។ ការងារសំខាន់បំផុតរបស់គាត់គឺ <i>សៀវភៅជំនឿនិងទស្សនៈ</i>(<i>សេហ្វហា - អេមណុតវ៉េតាដឺពី</i>) ជាកន្លែងដែលភាពសំខាន់ផ្នែកទស្សនវិជ្ជានៃបទប្បញ្ញត្តិខាងគោលលទ្ធិនៃសាសនាយូដាត្រូវបានផ្តល់ឱ្យ។ បាហាយ៉ាណុណាប៉ាដាដា (សតវត្សរ៍ទី ១១) បានក្លាយជាអ្នកនិពន្ធជនជាតិជ្វីហ្វដំបូងគេដែលសរសេរសន្ធិសញ្ញាលើប្រព័ន្ធក្រមសីលធម៌ - <i>ទំនួលខុសត្រូវរបស់បេះដូង</i>។ ទស្សនវិទូខាងសាសនារបស់សាសនាយូដាជំពាក់យ៉ាងច្រើន <i>ប្រភពនៃជីវិត</i>&#160; neoplatonics <b>សាឡូម៉ូន ibn Gebirol</b>&#160; (១០២១-១០៥៨) ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា Avicebron មកពី Valencia ។ យូដាហាឡវីមកពីតូលដូដូ (ឆ្នាំ ១០៨០ - គ ១១៤០) បានរិះគន់គោលលទ្ធិនៃរឿងនិទានក៏ដូចជាការបង្រៀនរបស់អារីស្តូតអំពីភាពអស់កល្បជានិច្ចនៃរូបធាតុ។ </p><p>អ្នកប្រាជ្ញនិងទស្សនវិទូជ្វីហ្វដ៏អស្ចារ្យនៃមជ្ឈឹមវ័យត្រូវបានគេលើកឡើងរួចមកហើយគឺលោកម៉ូសេមៃម៉ុនដេត (១១៣៥-១២០៤) ដែលត្រូវបានគេស្គាល់នៅក្រោមអក្សរកាត់ថា“ រ៉ាមမ်” ដែលជាអ្នកនិពន្ធនៃកតិកាសញ្ញានេះ។ <i>&#160; អ្នកណែនាំស្ទាក់ស្ទើរ</i> (<i>ច្រើនទៀត Nevuhim</i>) ដែលបានបង្រៀនអំពីភាពសុខដុមនៃហេតុផលនិងសេចក្ដីពិតដែលបានទទួលតាមរយៈវិវរណៈ។ Maimonides គឺជាអារីស្តូតហើយការងាររបស់គាត់មានឥទ្ធិពលដែលមិនអាចប្រកែកបានមិនត្រឹមតែលើជនជាតិជ្វីហ្វប៉ុណ្ណោះទេប៉ុន្តែថែមទាំងលើទស្សនវិទូដែលមិនមែនជាជនជាតិជ្វីហ្វរួមទាំងថូម៉ាសអាគីណាសផងដែរ។ ទស្សនវិទូជ្វីហ្វដ៏សំខាន់ផ្សេងទៀតនៅសម័យនោះគឺលោកម៉ូសេ ibn Ezra, Levi bin Gershon (១២៨៨-១៣៤៤) និង Hasdai bin Abraham Kreskas (១៣៤០-១៤១០) ដែលព្យាយាមលុបសាសនាយូដាចេញពីអារីស្តូត។ នៅជុំវិញដើមសតវត្សទី ១៧ ។ ទស្សនវិទូដែលមានការសង្ស័យបានលេចមុខក្នុងចំណោមទស្សនវិទូជនជាតិជ្វីហ្វដែលល្បីល្បាញជាងគេ <b>យូរីអាសេស្ត្រា</b>&#160; មកពី Amsterdam, Leon ពី Modena និង Yosef Delmedigo ប៉ុន្តែចំណុចនៃភាពចម្រូងចម្រាសរបស់ពួកគេត្រូវបានដឹកនាំភាគច្រើននៅជ្រលងភ្នំ Talmudism និង Kabbalah ។ </p><p>ប្រតិកម្មទៅនឹងសនិទានភាពរបស់ទស្សនវិទូនិងសំខាន់ជាងនេះទៅទៀតចំពោះការបង្រៀនរបស់ម៉ូម៉ាណែមដែលបានរួមចំណែកដល់ការពង្រឹងចរន្តអាថ៌កំបាំង។ គោលលទ្ធិថ្មីដែលត្រូវបានគេហៅថា "Kabbalah" ("ប្រពៃណី") បានរីករាលដាលយ៉ាងឆាប់រហ័សពីអេស្ប៉ាញទៅភាគខាងជើង។ សៀវភៅសំខាន់ដំបូងបង្អស់របស់គូបឡាគឺ <i>សៀវភៅការបង្កើត</i>(<i>សេរ៉ាសយូស្សារ៉ា</i>, ៩ គ។ ) អក្សរសិល្ប៍ Kabbalistic បានបន្តអភិវឌ្ឍនៅក្នុងសហគមន៍ជ្វីហ្វនៃប្រទេសបារាំងនិងអាឡឺម៉ង់និងនៅសតវត្សទី ១៥ ។ បានរស់រានមានជីវិតនៅថ្ងៃចុងក្រោយនៅប៉ាឡេស្ទីនដោយសារសាលារៀន Moshe មកពី Cordoba (១៥២២-១៥៧០) និងអ៊ីសាក Luria (១៥៣៤-១៥៧២) ។ ការងាររបស់ Kabbalistic ដែលគួរឱ្យគោរពបំផុតគឺសៀវភៅ <i>ហ្សូហា</i>សន្មតថាបារ៉ាស៊ីស៊ីម៉ុនបារយូឆៃប៉ុន្តែត្រូវបានចងក្រងដោយជនជាតិអេស្បាញអេស្បាញ <b>លោកម៉ូសេដឺឡេអូ</b>. </p><p>Kabbalah បានអភិវឌ្ឍជាប្រព័ន្ធនៃការប្រៀបធៀបដោយផ្តោតលើគោលលទ្ធិនៃការបញ្ចោញចេញដ៏ទេវភាពនិងការបើកសម្តែងដែលជាគោលលទ្ធិនៃ "Sefirot" (ដំណាក់កាលនៃការរំដោះនិងជំហានឋានានុក្រមនៃវិញ្ញាណនិងពួកទេវតា) ក៏ដូចជា "gilgul" ("ការផ្លាស់ប្តូរព្រលឹង") ។ នៅគ្រប់ពាក្យសម្តីឬសកម្មភាពមនុស្សម្នាក់ៗត្រូវគិតពីទំនាក់ទំនងថ្មីជាមួយពិភពខាងវិញ្ញាណ។ ឈ្មោះរបស់ព្រះជាម្ចាស់គឺជាអាថ៌កំបាំងដែលគ្របដណ្ដប់លើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងនិងប៉ះពាល់ដល់អ្វីៗទាំងអស់អក្សររបស់វាមានអំណាចអាថ៌កំបាំង។ </p><p>ទន្ទឹមនឹងទ្រឹស្តីអាថ៌កំបាំងនេះកាបាឡាឡាជាក់ស្តែងក៏បានបង្កើតឡើងដោយសង្កត់ធ្ងន់លើសារៈសំខាន់នៃធម្មជាតិរបស់មនុស្ស។ នាងបានបង្កើតប្រព័ន្ធនៃការបិសាចនិងមន្តអាគមមួយដែលលើកទឹកចិត្តដល់ការធ្វើត្រាប់តាមគ្រិស្តសាសនាប៉ុន្តែការផ្តោតសំខាន់គឺទៅលើព្រះមេស្ស៊ីនិងការសង្គ្រោះរបស់អ៊ីស្រាអែល។ ចំណង់ចំណូលចិត្តចំពោះកូបឡាឡាបានត្រួសត្រាយផ្លូវសម្រាប់ការទទួលស្គាល់នៃព្រះមេស្ស៊ីក្លែងក្លាយដូចជាអាប្រាហាំអាប់ឌុលហ្វា (១២៤០ - គ .១៩៩១), ដាវីឌរេរូបេនី (១៤៩០-១៥៣៥), សាឡូម៉ូនម៉ុកហូ (១៥០០-១៥៣២) ។ សាន់តាតាយឯកតា (១៦២៦-១៦៧៦),&#160; ដែលមានអ្នកតាមដានរាប់ពាន់នាក់និងយ៉ាកុបហ្វ្រង់ស័រ (១៧២៦-១៧៩១) ។ Kabbalah បានជះឥទ្ធិពលលើអក្សរសិល្ប៍សីលធម៌ ("musar") ។ ក្នុងចំណោមស្នាដៃរៀបចំធ្វើកិច្ចការជំនួញអាចត្រូវបានគេហៅថាជាសន្ធិសញ្ញាសាំយូអែលហាឌីត (១១១៥-១១៨០) និងកូនប្រុសរបស់គាត់ឈ្មោះយូសាហាឌីត (១១៥០-១២១៧) <i>សៀវភៅគួរឱ្យគោរព</i> (<i>សេកហាស៊ីឌីម</i>) ដែលគោលការណ៍សីលធម៌ខ្ពស់ជាប់ទាក់ទងនឹងអបិយជំនឿជំនឿលើវិញ្ញាណអាក្រក់និងបិសាច។ </p><p>និន្នាការអាថ៌កំបាំងនេះបានរកឃើញកន្សោមថ្មីនៅក្នុង <b>ភាពស្អប់ខ្ពើម</b>&#160; សតវត្សទី ១៨ និង ១៩ ដែលបានកើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសប៉ូឡូញ។ ក្នុងកម្រិតដ៏ច្រើនចលនានេះគឺជាការតវ៉ាប្រឆាំងនឹងលទ្ធិសាសនានិយមនិងទស្សនៈនៃការរៀនសូត្រ <i>តាម៉ុល</i>&#160; គឺជាមធ្យោបាយតែមួយគត់ដើម្បីទទួលបាននូវជីវិតដ៏សុចរិត។ ចលនានេះបានចាប់ផ្តើមជាមួយអ៊ីស្រាអ៊ែនប៊ិនអេលីស៊ើរ (បាឡាំសិមតូត) (គ។ ស ១៧០០-១៧៦០) និងឌូបាវឺពីមេហ្សេច (១៧១០-១៧៧២) ។ហាឌីឌីសគឺជាការឆ្លើយតបទៅនឹងសេចក្តីប្រាថ្នាខាងវិញ្ញាណរបស់មហាជនដែលគ្មាន to កាសចូលទៅជិតព្រះតាមរយៈការសិក្សា។ <i>តាម៉ុល</i>មិនដឹងថាត្រូវធ្វើយ៉ាងម៉េចទេ។ មធ្យោបាយសំខាន់ដែលពួកគេអាចមានសាមគ្គីភាពជាមួយព្រះគឺការអធិស្ឋាន។ ប៉ុន្តែការអនុវត្តជាក់ស្តែងដែលផ្ទុយស្រឡះពីគ្នាបានចាប់ផ្តើមចាក់ឫសនៅក្នុងហាឌីស៊ីស។ <i>The Talmud</i>ហើយនេះបាននាំអោយហាឌីឌីមមានជម្លោះជាមួយរ៉ាប៊ីអេលីយ៉ា (អេលយ៉ាហ៊ូ) (១៧២០-១៧៩៧) វីលណាហ្កុនដែលបានថ្កោលទោសពួកគេ។ </p><p><b>លោកម៉ូសេ Mendelssohn</b> (១៧២៩-១៧៨៦) ដែលទស្សនៈរបស់ទស្សនវិទូត្រូវបានគេយល់ខុសដោយជនជាតិយូដាខ្លះថាជាលេសសម្រាប់ការបដិសេធសាសនាយូដាដែលជាឥស្សរជនសំខាន់មួយនៃការបន្តជាថ្មីដែលធ្វើឱ្យមានលទ្ធភាពយល់កាន់តែច្បាស់អំពីតម្លៃរបស់សាសនាយូដា។ ការចូលរួមចំណែកដ៏សំខាន់របស់មេឌែលសូសូក្នុងការសម្របខ្លួនទៅនឹងជីវិតជ្វីហ្វទៅនឹងជីវភាពរស់នៅខាងក្រៅហ្គេតធូគឺជាការបោះពុម្ពផ្សាយការបកប្រែភាសាអាល្លឺម៉ង់របស់មន្ទីរបញ្ចកោណ។ គាត់បានបើកសាលាជ្វីហ្វឥតគិតថ្លៃលើកដំបូងនៅប៊ែរឡាំងដែលជាកន្លែងដែលរួមជាមួយព្រះគម្ពីរនិង <i>តាម៉ុល</i>&#160; វិន័យខាងលោកិយត្រូវបានបង្រៀន។ សាលានេះបានធ្វើជាគំរូសម្រាប់សាលាព្រះសហគមន៍កាតូលិកជ្វីហ្វដែលបានបើកជាបន្តបន្ទាប់នៅគ្រប់ទីកន្លែងហើយបានធ្វើឱ្យមានការចាប់អារម្មណ៍ក្នុងការសិក្សាភាសាហេព្រើរ។ ចាប់ពីទីនេះបានចាប់ផ្តើមចលនាហាស់ឡាឡា (ការត្រាស់ដឹងជ្វីហ្វ) នៅអឺរ៉ុបកណ្តាល។ អ្នកដើរតាមរបស់ Mendelssohn រួមមាន Naftali Herz Wessel (១៧២៥-១៨០៥) នៅទីក្រុង Hamburg, Nachman Krohmal (១៧៨៥-១៨៤០) នៅអឺរ៉ុបខាងកើតនិងសាំយូអែល David Luzzatto (១៨០០-១៨៦៥) នៅអ៊ីតាលី។ ការចូលរួមវិភាគទានយ៉ាងសំខាន់ដល់ការសិក្សាសាសនាជ្វីហ្វដោយប្រើវិធីសាស្ត្រវិទ្យាសាស្ត្រអ៊ឺរ៉ុបត្រូវបានធ្វើឡើងដោយឡេអូផូលហ្សូន (១៧៩៤-១៨៦៦) ដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាស្ថាបនិកនៃការសិក្សាវិទ្យាសាស្ត្ររបស់សាសនាជ៉ែម (ដែលគេហៅថាវិសឹនសេតឌ័រឌឺមែនសិន) ។ </p><p>នៅដើមសតវត្សទី ១៩ នៅប្រទេសអាឡឺម៉ង់មានចលនាមួយដែលគេហៅថាអ្នកធ្វើកំណែទម្រង់សាសនាយូដា <b>ម៉ា</b>&#160; វាត្រូវបានជំរុញដោយបំណងប្រាថ្នារបស់ជនជាតិយូដាដែលត្រូវបានរួមបញ្ចូលនៅក្នុងដំណើរការនៃការរំដោះខ្លួននយោបាយនិងវប្បធម៌ដើម្បីសម្របសាសនាយូដាទៅនឹងលក្ខខណ្ឌទំនើប។ ដំបូងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើកំណែទម្រង់មានគោលបំណងជាចម្បងក្នុងការធ្វើឱ្យសេវាកម្មសាលាប្រជុំអាចទទួលយកបានសម្រាប់ពិភពលោកលោកខាងលិច។ សរីរាង្គមួយក្រុមចម្រៀងចំរុះនិងការច្រៀងទំនុកច្រៀងសាសនាអាឡឺម៉ង់ត្រូវបានគេណែនាំអោយគោរពបូជា។ ភាសាអាឡឺម៉ង់ត្រូវបានគេប្រើជាភាសានៃការអធិស្ឋាននិងការអធិប្បាយ។ ក្នុងអំឡុងពេលនៃការបម្រើស្ត្រីនិងបុរសបាននៅជាមួយគ្នា។ ក្រោយមករាល់ការលើកឡើងអំពីទីក្រុងស៊ីយ៉ូនដែលបង្ហាញពីសេចក្តីប្រាថ្នាជាតិជ្វីហ្វដើម្បីស្តារស្រុកកំណើតពីបុរាណត្រូវបានដកចេញពីការអធិស្ឋាន។ ចលនាកែលំអនេះត្រូវបានដឹកនាំដោយមនុស្សដែលមិនមានងារជាអ្នកកែសំរួលទោះបីជាពួកអ្នកកែទំរង់កំណែទម្រង់ក៏បានលើកឡើងពីតម្រូវការនៃការផ្លាស់ប្តូរដែលក្នុងនោះ - <b>អ័ប្រាហាំ Geiger</b>(១៨១០-១៨៧៤) និងសាំយូអែលហ៊ីហេហ៊ីម (១៨០៦-១៨៦០) ។ ហ្គេហ្គីបានមើលសាសនាជ្វីហ្វពីទស្សនវិស័យប្រវត្តិសាស្ត្រដោយសង្កត់ធ្ងន់ថាគំនិតនិងស្ថាប័នសង្គមដូចដែលប្រវត្តិសាស្រ្តជ្វីហ្វបានបង្ហាញអាចក្លាយជាលែងប្រើហើយផ្តល់ផ្លូវដល់អ្នកថ្មី។ ហ៊ីធហ៊ីមជាអ្នកគាំទ្ររ៉ាឌីកាល់នៃសាសនាដែលបដិសេធមិនទទួលស្គាល់។ គាត់បានទៅលើសពីហ្គេហ្គីដោយសារភាពការផ្លាស់ប្តូរដែលហ្គេហ្គីបានចាត់ទុកការផ្តល់សម្បទានដល់គ្រីស្ទសាសនាដូចជាការផ្លាស់ប្តូរថ្ងៃសម្រាកពីថ្ងៃសៅរ៍ដល់ថ្ងៃអាទិត្យ។ ការធ្វើកំណែទម្រង់បានបដិសេធការប្រកាន់ខ្ជាប់របស់អក្សរសាស្រ្តនៃច្បាប់ដែលបានដាក់ចេញជំនួសគោលការណ៍នៃប្រវត្តិសាស្ត្រនៃវិវរដែលបង្ហាញពីតម្រូវការដើម្បីសម្របខ្លួនទៅនឹងលក្ខខណ្ឌបរិស្ថាននិងតម្រូវការនៃយុគសម័យ។ </p><p>ចលនាអ្នកកែទម្រង់បានជ្រៀតចូលអង់គ្លេសនិងបារាំង។ Haskala ក៏បានឆ្លងកាត់ឥទ្ធិពលរបស់គាត់ដែលស្ទើរតែបានអភិវឌ្ឍក្នុងពេលដំណាលគ្នានៅក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ី។ កន្លះសតវត្សរ៍ក្រោយមកកំណែទម្រង់នៅប្រទេសអាល្លឺម៉ង់បានចាប់ផ្តើមធ្លាក់ចុះ។ កំណែទម្រង់សាសនាជ្វីហ្វដែលឥឡូវនេះមានអ្នកប្រកាន់ខ្ជាប់ទូទាំងពិភពលោកបានឆ្លងកាត់ពេលវេលាដ៏រុងរឿងរបស់ខ្លួននៅសហរដ្ឋអាមេរិកដែលជាកន្លែងដែលវាបានវិវឌ្ឍតាំងពីទសវត្សឆ្នាំ ១៨៤០ ។ នៅចុងសតវត្សរ៍ទី ២០ ។ អ្នកធ្វើកំណែទម្រង់អាមេរិចគឺលោក Judaism បានធ្វើការផ្លាស់ប្តូរជំហរប្រឆាំងនឹងអ្នកជាតិនិយមនិងប្រឆាំងនឹងពិធីសាសនាដែលទទួលបានពីកំណែទម្រង់អាល្លឺម៉ង់។ ឥលូវនេះគំនិតនៃស៊ីនស៊ីសកំពុងរីករាលដាលនៅក្នុងសហគមន៍អ្នកធ្វើកំណែទម្រង់ទម្រង់ធ្វើពិធីដើមកំពុងត្រូវបានស្តារឡើងវិញការធ្វើពិធីសាសនាដែលត្រូវបានកែប្រែឬថ្មីត្រូវបានគេណែនាំ។ ភាសាហេព្រើរបានត្រូវប្រើជាទូទៅក្នុងការថ្វាយបង្គំ។ </p><p>ការឆ្លើយតបរបស់គ្រិស្តអូស្សូដក់គ្រិស្តសាសនាចំពោះការរំដោះខ្លួននិងការគំរាមកំហែងនៃការបាត់បង់សមាជិករបស់ខ្លួនគឺការកើនឡើងនូវភាពធន់ទ្រាំទៅនឹងការប៉ុនប៉ងដើម្បីផ្លាស់ប្តូរច្បាប់ដែលបានទទួលតាមរយៈវិវរណៈដ៏ទេវភាពនិងការបកស្រាយខាងសាសនា។ នៅប្រទេសអាឡឺម៉ង់លោកសាំសុនរ៉ាហ្វាអែលហឺស (១៨០៨-១៨៨៨) ជាស្ថាបនិក ចលនាណីតូតូដូសជឿថាគំនិតរបស់សាសនាជ្វីហ្វនិងមនុស្សជាតិសកលលោកមិនផ្ទុយពីគ្នាទេ។ នៅក្នុងសៀវភៅ <i>អក្សរជ្វីហ្វចំនួន ១៩</i> (<i>Neunzehn Briefe über Judenthum</i>ឆ្នាំ ១៨៣៦) គាត់បានអះអាងថាការលំបាកដែលបានជួបប្រទះដោយអ្នកតំណាងជំទាស់នៃមនុស្សជំនាន់ក្រោយដែលព្យាយាមផ្សះផ្សាទិដ្ឋភាពសាសនានិងសាសនានៃជីវិតគឺចាក់ឫសដោយភាពល្ងង់ខ្លៅនៃសាសនាយូដា។ ម៉្យាងទៀតមនុស្សជំនាន់ចាស់មានកំហុសក្នុងការសង្កេតមើលការអនុវត្តសាសនាជ្វីហ្វជាផ្លូវការសុទ្ធសាធ។ លោក Rabbi Hirsch បានយល់ស្របជាមួយក្រុមអ្នកធ្វើកំណែទម្រង់ថាអ៊ីស្រាអែលមានបេសកកម្មប៉ុន្តែបានបញ្ជាក់ថាសម្រាប់ជនជាតិយូដាបំពេញបេសកកម្មរបស់ពួកគេឱ្យបានត្រឹមត្រូវព្រះបានថ្កោលទោសពួកគេចំពោះភាពឯកោខាងសីលធម៌និងខាងវិញ្ញាណ។ លើសពីនេះទៅទៀតលោក Rabbi Hirsch បានប្រកែកថាសាលាឌុយប៉ូគឺជាសាលានៃការសំអាតដែលតាមឆន្ទៈរបស់ព្រះជនជាតិយូដាត្រូវតែឆ្លងកាត់ដើម្បីបំពេញបទបញ្ញត្តិនៅក្នុងការបកស្រាយរបស់សាសនាយូដាដែលជាបុព្វជិតដើម្បីទទួលបានមកវិញនូវទំនាក់ទំនងនេះ។ ការផ្លាស់ប្តូរណាមួយគួរតែរួមបញ្ចូលការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវការបណ្តុះបណ្តាលដែលត្រូវបានរចនាឡើងដើម្បីធ្វើឱ្យមានភាពស៊ីជម្រៅជាមួយសាសនាគ្រិស្តអូស្សូដក់និងបង្រៀនពីរបៀបរស់នៅស្របតាមបទដ្ឋានរបស់វា។ ហឺសបានធ្វើជាគំរូមួយដោយបង្កើតសាលាព្រះសហគមន៍កាតូលិកនៅក្នុងសហគមន៍របស់គាត់នៅហ្វ្រែងហ្វើត។ តាមគាត់អ៊ីស្រាអែលហ៊ីលឡេសស៊ីមឺរ (១៨២០-១៨៩៩) បានបើកសិក្ខាសាលាថ្នាក់សិក្ខាសាលាមួយនៅប៊ែរឡាំងជាកន្លែងដែលគ្រូបព្វជិតគ្រិស្តអូស្សូដក់ត្រូវបានបណ្តុះបណ្តាលទាំងផ្នែកសាសនាទូទៅនិងជ្វីហ្វ។ </p><p>ជនជាតិយូដាជាច្រើនមិនបានត្រៀមខ្លួនដើម្បីទទួលយកភាពជ្រុលនិយមទាំងខាងជំនឿអរូបីតូសនិងអ្នកធ្វើកំណែទម្រង់នោះទេប៉ុន្តែបានស្វែងរកដំណោះស្រាយដែលមិនសូវស៊ីជម្រៅចំពោះបញ្ហានៃការសម្របខ្លួនតាមប្រពៃណីរបស់សាសន៍យូដាទៅនឹងការទាមទារនៃសម័យនោះ។ មេដឹកនាំស្លាបមធ្យមគឺហ្សាចៀរីហ្វ្រែល (១៨០១-១៨៧៥) ដែលជាស្ថាបនិកសាលាទំនើបខាងសាសនាប្រវត្តិសាស្ត្រសម័យក្រោយហៅថា“ សាសនាអភិរក្សនិយម” <b>».</b>គាត់ជឿជាក់ថាស្ថាប័នដែលបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងដំណើរនៃការអភិវឌ្ឍន៍ប្រវត្តិសាស្ត្រគួរតែត្រូវបានគេគោរពថាមិនមានការផ្លាស់ប្តូរហើយការបដិសេធរបស់ពួកគេគឺការបោះបង់ចោលសាសនា។ ការព្រួយបារម្ភចម្បងរបស់គាត់គឺការថែរក្សាទំនៀមទម្លាប់ជ្វីហ្វ។ ហ្វ្រែនឌែលបានចៀសវាងអ្នកនយោបាយអ្នកធ្វើកំណែទម្រង់និងគ្រិស្តអូស្សូដក់របស់គាត់ប៉ុន្តែបានចូលរួមក្នុងសកម្មភាពច្នៃប្រឌិតក្នុងនាមជាប្រធាននៃសិក្ខាសាលាខាងសាសនានៅប៊ែលឡៅ (ឥឡូវវ៉ូក្លាវប្រទេសប៉ូឡូញ) ។ លោកបានលះបង់រាល់ការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់លោកក្នុងការចិញ្ចឹមបីបាច់អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រប្រភេទថ្មីដែលនឹងប្តេជ្ញាទាំងតម្លៃប្រពៃណីនិងវិធីសាស្រ្តរិះគន់ប្រវត្តិសាស្ត្រ។ នៅសហរដ្ឋអាមេរិកសូមអរគុណដល់ព្រះបាទសាឡូម៉ូន Schechter (១៨៤៧-១៩១៥) និងអ្នកដើរតាមគាត់អ្នកកាន់សាសនាអភិរក្សនិយមមានការរីកចម្រើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់និងទទួលបានអ្នកគាំទ្រថ្មីមួយចំនួនធំ។ ចលនាអ្នកកសាងឡើងវិញដែលដឹកនាំដោយលោក Mordechai M. Kaplan (១៨៨១-១៩៨៣) បានកើតឡើងនៅក្នុងពិភពអភិរក្សសាសនាប៉ុន្តែមានអ្នកតំណាងមកពីគ្រប់ទិសដៅក្នុងចំណោមសមាជិកទាំងអស់។ តាមទស្សនៈនៃការកសាងឡើងវិញសាសនាយូដាគឺជាអរិយធម៌សាសនាដែលកំពុងរីកចម្រើនដែលជាបទដ្ឋាននៃអាកប្បកិរិយាដែលត្រូវបានកំណត់មិនមែនដោយជំនឿសាសនាទេប៉ុន្តែដោយប្រជាជនជ្វីហ្វខ្លួនឯង។ </p><p>ចលនាសំខាន់បំផុតនៅពាក់កណ្តាលទីពីរនៃសតវត្សរ៍ទី ១៩ ។ បានក្លាយជាស៊ីស៊ីនិយម។ ពាក្យនេះត្រូវបានណែនាំដោយ Nathan Birnbaum ក្នុងឆ្នាំ ១៨៨៦ ដោយពិពណ៌នាអំពីទស្សនៈនយោបាយថ្មីស្តីពីការស្តាររដ្ឋជ្វីហ្វនៅប៉ាឡេស្ទីននិងការតាំងទីលំនៅរបស់ប្រទេសនេះដោយជនជាតិជ្វីហ្វ។ ចលនានេះបានកើតឡើងជាផ្លូវការនៅឯសន្និបាតពិភពស៊ីននីសលើកទី ១ (១៨៩៧) ដែលត្រូវបានរៀបចំឡើងដោយថេដ័រហឺស (១៨៦០-១៩០៤) នៅបាហ្សល (ស្វីស) ។ ស៊ីយ៉ូននិយមបានបង្កប់នូវក្តីសង្ឃឹមដ៏យូរអង្វែងរបស់ប្រជាជនជ្វីហ្វក្នុងការស្វែងរកផ្ទះរបស់ពួកគេដែលបានបង្ហាញជាលើកដំបូងនៅក្នុងសម័យព្រះគម្ពីរនិងមិនផុតពូជក្នុងរយៈពេលរាប់សតវត្សរ៍នៃការបែកខ្ញែក។ នយោបាយស៊ីយ៉ូននិយមទិសដៅដែលត្រូវបានកំណត់ ហឺហ្សែលបានទទួលស្គាល់ថាសម្រាប់ការសម្រេចបាននូវក្តីសុបិន្តនេះវាចាំបាច់ដើម្បីទទួលបានការគាំទ្រពីប្រជាជននៅលើពិភពលោក។ ដូចប្រជាជាតិដទៃទៀតដែរនៅពេលនោះជនជាតិជ្វីហ្វជឿថាក្តីសង្ឃឹមតែមួយគត់សម្រាប់ការអភិរក្សជ្វីហ្វនិងអរិយធម៌របស់ខ្លួនគឺការអះអាងឯករាជ្យភាពរបស់ជាតិ។ ការរីកចម្រើននៃការប្រឆាំងនឹងពួកអ៊ីស្លាមទាំងបញ្ញវន្ត“ មានមូលដ្ឋានវិទ្យាសាស្ត្រ” និងនិយាយដោយត្រង់ទៅតាមធម្មជាតិដែលនាំឱ្យមានការសម្លាប់ជនជាតិជ្វីហ្វនៅអឺរ៉ុបខាងកើតបានបញ្ចុះបញ្ចូលពួកជ្វីហ្វថាពួកគេនឹងទទួលបានសន្តិសុខតែនៅក្នុងរដ្ឋជ្វីហ្វឯករាជ្យប៉ុណ្ណោះ។ បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមលោកលើកទី ១ ចលនាហ្ស៊ីហ្ស៊ីសបានទទួលការទទួលស្គាល់ជាអន្តរជាតិដែលត្រូវបានសង្កត់ធ្ងន់ជាពិសេសនៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសបាឡឺរ (១៩១៧) ហើយបន្ទាប់មកក្នុងអាណត្តិគ្រប់គ្រងប៉ាឡេស្ទីនដែលបានផ្តល់ឱ្យចក្រភពអង់គ្លេស។ នៅថ្ងៃទី ២៩ ខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ ១៩៤៧ មហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិបានអនុម័តសេចក្តីសម្រេចចិត្តស្តីពីការបង្កើតរដ្ឋជ្វីហ្វនៅប៉ាឡេស្ទីនហើយនៅថ្ងៃទី ១៤ ខែឧសភាឆ្នាំ ១៩៤៨ រដ្ឋអ៊ីស្រាអែលត្រូវបានប្រកាស។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ការបង្រៀន"><span id=".E1.9E.80.E1.9E.B6.E1.9E.9A.E1.9E.94.E1.9E.84.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9F.80.E1.9E.93"></span><b>ការបង្រៀន</b></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=26" title="កែប្រែផ្នែក៖ ការបង្រៀន"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>គោលលទ្ធិសីលធម៌ទំនៀមទម្លាប់និងទិដ្ឋភាពសង្គមរបស់សាសនាយូដាត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅតូរ៉ាដែលក្នុងន័យទូលំទូលាយរួមបញ្ចូលទាំងច្បាប់ផ្ទាល់មាត់និងសំណេរក៏ដូចជាចំនួនសរុបនៃការបង្រៀនរបស់ប្រជាជនជ្វីហ្វ។ ក្នុងន័យតូចចង្អៀតពាក្យថាតូរ៉ាសំដៅទៅលើមន្ទីរបញ្ចកោណរបស់លោកម៉ូសេ។ យោងទៅតាមទស្សនៈរបស់ជនជាតិយូដាតូរ៉ាដែលបានសរសេរនិងនិយាយត្រូវបានផ្តល់ដោយព្រះដោយផ្ទាល់ដល់កូនចៅអ៊ីស្រាអែលនៅលើភ្នំស៊ីណៃឬតាមរយៈលោកម៉ូសេ។ ចំពោះគ្រឿងអលង្ការបុរាណឬគ្រិស្តអូស្សូដក់សិទ្ធិអំណាចនៃវិវរណៈគឺមិនមានការសង្ស័យទេ។ អ្នកកាន់សាសនាសេរីនិយមឬអ្នកកែទម្រង់សាសនាយូដាមិនជឿថាតូរ៉ាត្រូវបានគេទទួលបានជាលទ្ធផលនៃវិវរណៈនោះទេ។ ពួកគេទទួលស្គាល់ថាការពិតគឺមាននៅក្នុងតូរ៉ាហើយតូរ៉ាត្រូវបានបំផុសគំនិតនិងត្រឹមត្រូវតាមកំរិតដែលវាស្របនឹងហេតុផលនិងបទពិសោធន៍។ ចាប់តាំងពីវិវរណៈត្រូវបានផ្តល់ឱ្យបន្តិចម្តង ៗ ហើយមិនត្រូវបានកំណត់ដោយក្របខ័ណ្ឌណាមួយទេការពិតអាចត្រូវបានរកឃើញមិនត្រឹមតែនៅក្នុងប្រភពជ្វីហ្វប៉ុណ្ណោះទេប៉ុន្តែថែមទាំងនៅក្នុងធម្មជាតិវិទ្យាសាស្ត្រនិងការបង្រៀនរបស់ប្រជាជនទាំងអស់ផងដែរ។ </p><p>dogma ជ្វីហ្វមិនមាន dogmas, ការអនុម័តដែលនឹងធានាបាននូវការសង្គ្រោះរបស់សាសន៍យូដា។ សាសនាផ្តោតសំខាន់ទៅលើអាកប្បកិរិយាច្រើនជាងសាសនាទៅទៀតហើយក្នុងបញ្ហាសាសនាក៏ផ្តល់នូវសេរីភាពពិតប្រាកដដែរ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយមានគោលការណ៍គ្រឹះមួយចំនួនដែលជនជាតិយូដាទាំងអស់ចែករំលែក។ </p><p>ជនជាតិយូដាជឿលើភាពពិតរបស់ព្រះក្នុងភាពពិសេសរបស់គាត់ហើយបង្ហាញជំនឿនេះក្នុងការអានសេម៉ាណារាល់ថ្ងៃដែលជាការអានថា៖ ព្រះអម្ចាស់ជាព្រះរបស់យើងព្រះអម្ចាស់ជាព្រះមួយអង្គ។ " ព្រះជាវិញ្ញាណដែលជាបុគ្គលដាច់ខាតដែលហៅខ្លួនឯងថា "ខ្ញុំមាន" ។ ព្រះជាអ្នកបង្កើតអ្វីៗទាំងអស់គ្រប់ពេលវេលាលោកជាមនុស្សមានគំនិតគិតពិចារណានិងជាកម្លាំងដែលសកម្មជានិច្ចលោកជាសកលលោកគ្រប់គ្រងពិភពលោកទាំងមូលមានតែមួយដូចលោក។ ព្រះបានបង្កើតច្បាប់ធម្មជាតិមិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះទេថែមទាំងច្បាប់នៃសីលធម៌ទៀតផង។ ព្រះដែលប្រទានជីវិតអស់កល្បជានិច្ចគឺល្អប្រទានពរនិងយុត្តិធម៌។ គាត់គឺជាមេនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ។ គាត់គឺជាទាំងពីរខាងហើយខ្ពស់។ ព្រះជាជំនួយនិងជាមិត្តចំពោះមនុស្សដែលជាឪពុករបស់មនុស្សលោកទាំងអស់។ គាត់ជាអ្នករំដោះប្រជាជននិងប្រជាជាតិ។ គាត់ជាអ្នកសង្គ្រោះជួយមនុស្សឱ្យរួចផុតពីភាពល្ងង់ខ្លៅអំពើបាបនិងអំពើអំនួត - មោទនភាពអាត្មានិយមស្អប់និងតណ្ហា។ ប៉ុន្តែសេចក្ដីសង្រ្គោះមិនត្រឹមតែទទួលបានតាមរយៈសកម្មភាពរបស់ព្រះប៉ុណ្ណោះទេបុរសត្រូវការជំនួយក្នុងរឿងនេះ។ ព្រះមិនទទួលស្គាល់គោលការណ៍អាក្រក់ឬអំណាចនៃអំពើអាក្រក់នៅក្នុងសកលលោកទេ។ ព្រះជាអ្នកបង្កើតពន្លឺនិងភាពងងឹត។ អំពើអាក្រក់គឺជាអាថ៌កំបាំងដែលមិនអាចយល់បានហើយមនុស្សម្នាក់ទទួលយកវាជាបញ្ហាប្រឈមដែលត្រូវតែឆ្លើយតបដោយការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើអាក្រក់គ្រប់ទីកន្លែងដែលវាលេចឡើងនៅក្នុងពិភពលោក។ ក្នុងការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើអាក្រក់របស់សាសន៍យូដាជំនឿរបស់គាត់លើព្រះគាំទ្រគាត់។ </p><p>សាសនាយូដាអះអាងថាមនុស្សត្រូវបានបង្កើតឡើង«តាមរូបនិងភាពដូចព្រះ»។ គាត់មិនគ្រាន់តែជាឧបករណ៍សំរាប់រស់របស់ព្រះប៉ុណ្ណោះទេ។ គ្មាននរណាម្នាក់អាចឈរនៅចំពោះមុខព្រះជាម្ចាស់និងមនុស្សបានឡើយហើយក៏មិនចាំបាច់មានការសម្រុះសម្រួលឬការអង្វរសុំដែរ។ ហេតុដូច្នេះហើយជនជាតិយូដាបដិសេធគំនិតនៃការប្រោសលោះដោយជឿថាមនុស្សគ្រប់គ្នាទទួលខុសត្រូវដោយផ្ទាល់ចំពោះព្រះ។ ទោះបីជាមនុស្សម្នាក់ត្រូវបានចងភ្ជាប់ដោយច្បាប់មូលហេតុនៃសកលលោកក៏ដូចជាស្ថានភាពសង្គមនិងនយោបាយក៏ដោយក៏គាត់នៅតែមានឆន្ទៈសេរីក្នុងការជ្រើសរើសជម្រើសសីលធម៌។ </p><p>មនុស្សម្នាក់មិនគួរបម្រើព្រះសម្រាប់រង្វាន់ទេទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយព្រះនឹងប្រទានរង្វាន់សម្រាប់សេចក្ដីសុចរិតក្នុងជីវិតបច្ចុប្បន្នឬអនាគត។ សាសនាយូដាទទួលស្គាល់ភាពអមតៈនៃព្រលឹងមនុស្សប៉ុន្តែមានការខ្វែងគំនិតគ្នាក្នុងចំណោមអ្នកប្រកាន់ខ្ជាប់នូវចលនាផ្សេងៗទាក់ទងនឹងការរស់ឡើងវិញ។ សាសនាគ្រិស្តអូស្សូដក់ជឿថាវានឹងកើតឡើងជាមួយនឹងការមកដល់នៃ <b>មេស្ស៊ី</b>អ្នកកែទម្រង់បដិសេធគំនិតនេះទាំងស្រុង។ មានការបកស្រាយជាច្រើនអំពីឋានសួគ៌ជាកន្លែងដែលមនុស្សសុចរិតមានសុឆន្ទៈនិងនរក (នរក) ជាកន្លែងដែលមនុស្សមានបាបត្រូវទទួលទណ្ឌកម្ម។ ព្រះគម្ពីរមិននៅស្ងៀមអំពីរឿងនេះទេប៉ុន្តែអក្សរសិល្ប៍ក្រោយមកទៀតមានគំនិតទូលំទូលាយបំផុតអំពីឋានសួគ៌និងឋាននរក។ </p><p>ជនជាតិយូដាជឿលើការបោះឆ្នោតរបស់អ៊ីស្រាអែល (ប្រជាជនជ្វីហ្វប៉ុន្តែមិនមែនរដ្ឋជ្វីហ្វទេ): ព្រះមកពីគ្រប់ប្រជាជាតិទាំងអស់បានជ្រើសរើសជនជាតិជ្វីហ្វដូច្នេះគាត់បានទទួលវិវរណៈដើរតួសំខាន់នៅក្នុងរឿងនៃសេចក្ដីសង្គ្រោះរបស់មនុស្សជាតិ។ យោងទៅតាមទស្សនៈសម័យទំនើបអ៊ីស្រាអែលមិនគួរត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជា“ អ្នកដែលបានជ្រើសរើស” នោះទេប៉ុន្តែ“ ការជ្រើសរើស” ដោយសន្មតថាគាត់បានចូលទៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយព្រះគាត់ត្រូវតែធ្វើការសំរេចចិត្តចុងក្រោយថាតើត្រូវទទួលយកព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះហើយក្លាយជាចង្កៀងសំរាប់ប្រជាជាតិនានា។ ភាពឯកោរបស់ជនជាតិយូដានិងការលះបង់របស់អ៊ីស្រាអែលចំពោះច្បាប់ត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាលក្ខខណ្ឌចាំបាច់សម្រាប់រក្សាភាពបរិសុទ្ធនិងកម្លាំងរបស់ប្រជាជនដែលត្រូវបានទាមទារសម្រាប់ការបំពេញបេសកកម្មរបស់ខ្លួន។ </p><p>ជនជាតិយូដាជឿលើបេសកកម្មរបស់ពួកគេ - ដើម្បីបញ្ជាក់ពីការពិតនៃច្បាប់ដ៏ទេវភាពដើម្បីបង្រៀនមនុស្សជាតិច្បាប់នេះដោយការផ្សព្វផ្សាយនិងឧទាហរណ៍។ នោះហើយជារបៀបដែលសេចក្តីពិតដ៏ទេវភាពនឹងមានជ័យជំនះនៅលើផែនដីហើយមនុស្សជាតិនឹងលេចចេញពីស្ថានភាពដែលឥឡូវនេះ។ សណ្តាប់ធ្នាប់ពិភពលោកថ្មីកំពុងរង់ចាំមនុស្សជាតិគឺព្រះរាជាណាចក្រនៃព្រះដែលទីបំផុតនឹងត្រូវបានបង្កើតឡើងនូវច្បាប់របស់ព្រះ។ នៅក្នុងនោះប្រជាជនទាំងអស់នឹងស្វែងរកសន្តិភាពយុត្តិធម៌និងសេចក្តីប្រាថ្នាខ្ពស់បំផុត។ នគររបស់ព្រះនឹងត្រូវបានបង្កើតឡើងយ៉ាងជាក់លាក់នៅលើផែនដីហើយមិនមែននៅពិភពលោកផ្សេងទៀតទេហើយរឿងនេះនឹងត្រូវបានដឹងនៅសម័យមេស្ស៊ី។ មានមតិខុសគ្នាទាក់ទងនឹងធម្មជាតិនៃសម័យព្រះមេស្ស៊ី។ គ្រិស្តអូស្សូដក់ជឿថាព្រះមេស្ស៊ី (អ្នកដែលបានត្រូវរើសតាំង) នឹងមកពីគ្រួសាររបស់ដាវីឌដែលនឹងជួយបង្កើតព្រះរាជាណាចក្ររបស់ព្រះ។ ពួកអ្នកកាន់សាសនាកំណែទម្រង់សាសនាយូដាមិនយល់ស្របនឹងរឿងនេះទេហើយជឿថាពួកហោរាបាននិយាយអំពីយុគសម័យមេស្ស៊ីដែលជាការចាប់ផ្តើមដែលមនុស្សអាចពន្លឿនដោយការប្រព្រឹត្ដដោយយុត្តិធ៌មនិងមេត្តាករុណាស្រឡាញ់អ្នកជិតខាងរស់នៅក្នុងជីវិតដ៏រាបទាបនិងគួរអោយគោរព។ </p><p>សាសនាយូដាជឿថាមនុស្សទាំងអស់ដោយមិនគិតពីសាសនានិងសញ្ជាតិគឺជាកូនចៅរបស់ព្រះស្មើៗគ្នា។ ពួកគេជាទីស្រឡាញ់ចំពោះព្រះមានសិទ្ធិស្មើគ្នាចំពោះយុត្តិធម៌និងមេត្តាករុណាពីអ្នកដទៃ។ សាសនាយូដាក៏ជឿជាក់ផងដែរថាវត្តមានរបស់ឈាមជ្វីហ្វ (នៅខាងសាច់ឈាម) មិនមានសារៈសំខាន់ក្នុងការកំណត់ទំនាក់ទំនងរវាងជ្វីហ្វ (យោងទៅតាមច្បាប់របស់សាសនាគ្រឹស្តនរណាម្នាក់ដែលបានកើតមកជាម្តាយជ្វីហ្វឬបានទទួលយកសាសនាយូដាត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាសាសន៍យូដា) ។ មនុស្សគ្រប់រូបដែលទទួលយកជំនឿជនជាតិយូដាក្លាយជា "កូនចៅរបស់លោកអប្រាហាំ" និងជា "កូនចៅអ៊ីស្រាអែល" ។ </p><p>សាសនាជ្វីហ្វគឺជាជំនឿពិតសម្រាប់ជនជាតិយូដាម្នាក់ប៉ុន្តែសាសនាដទៃទៀតមិនចាំបាច់ជាសាសនាខុសទេ។ វាត្រូវបានគេជឿជាក់ថាមិនចាំបាច់មានជនជាតិមិនមែនដើម្បីក្លាយជាជនជាតិយូដាដើម្បីទទួលបានសេចក្ដីសង្រ្គោះនោះទេពីព្រោះ "មនុស្សសុចរិតទាំងអស់នឹងទទួលបានជោគវាសនានៅលើពិភពលោកនាពេលអនាគត" ។ ដើម្បីធ្វើដូចនេះជនដែលមិនមែនជាជនជាតិយូដាតម្រូវអោយបំពេញបទបញ្ញត្តិរបស់កូនចៅណូអេពោលគឺៈ <b>1)</b>បោះបង់ចោលរូបព្រះ 2) បដិសេធពីការញុះញង់និងការផិតក្បត់; 3) កុំកំពប់ឈាម; ៤) កុំប្រកាសព្រះនាមព្រះដោយឥតប្រយោជន៍ ៥) កុំធ្វើអំពើអយុត្តិធម៌និងគ្មានច្បាប់។ ៦) កុំលួច; ៧) កុំកាត់ផ្នែកពីសត្វមានជីវិត។ </p><p><b>ជនជាតិយូដាសម្រាប់ព្រះយេស៊ូគ្រិស្ដ។ អាកប្បកិរិយាសាសនា</b>ទៅព្រះយេស៊ូវនៃណាសារ៉ែតដែលការបកស្រាយអំពីការស្លាប់ដែលស្នើឡើងដោយ St. ប៉ូលបានក្លាយជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃសាសនាគ្រឹស្តសម្តែងដោយលោកម៉ូសេមៃម៉ុនដេត។ ដោយថ្វាយសួយសារអាករដល់ណាសារ៉ែតលោកមឺម៉ុនដេតបានចាត់ទុកគាត់ថាជាអ្នកដែលបានរៀបចំផ្លូវរបស់ព្រះមហាក្សត្រិយ៍។ ទោះយ៉ាងណាការបដិសេធរបស់សាសនាយូដាមិនទទួលស្គាល់គ្រីស្ទសាសនាត្រូវបានកំណត់ដោយជំនឿថាព្រះយេស៊ូវមិនមែនជាព្រះមេស្ស៊ីទេតែដោយសារអសមត្ថភាពក្នុងការទទួលយកនូវបទប្បញ្ញត្តិមួយចំនួនដែលបានណែនាំនៅក្នុងការបង្រៀនរបស់ព្រះយេស៊ូវ។ ប៉ូល។ ពួកគេត្រូវបានចុះបញ្ជីដោយអិមស្ទីនប៊ឺកក្នុងសៀវភៅមួយ។ <i>មូលដ្ឋានគ្រឹះនៃសាសនាយូដា</i>: បញ្ជាក់ថាសាច់ឈាមគឺមានបាបហើយត្រូវស្លាប់។ គំនិតនៃអំពើបាបដើមនិងបណ្តាសាពីវាកុហកមនុស្សគ្រប់គ្នាមុនពេលចាប់កំណើត។ គំនិតរបស់ព្រះយេស៊ូមិនមែនជាគំនិតរបស់មនុស្សទេតែដូចជាព្រះដែលនៅខាងសាច់ឈាម។ ជំនឿដែលថាមនុស្សអាចត្រូវបានសង្គ្រោះតាមរយៈដង្វាយធួនហើយនោះគឺជាមធ្យោបាយតែមួយគត់នៃការសង្គ្រោះហើយការសុគតរបស់ព្រះយេស៊ូគឺជាការបូជារបស់ព្រះរាជបុត្រាតែមួយគត់របស់ព្រះហើយមានតែសេចក្តីជំនឿលើព្រះអង្គប៉ុណ្ណោះដែលអាចសង្គ្រោះបាន។ ការបដិសេធមិនអនុវត្តតាមបទប្បញ្ញត្តិនៃច្បាប់ ជំនឿដែលថាព្រះយេស៊ូវបានរស់ពីសុគតឡើងវិញកំពុងរង់ចាំនៅឯស្ថានសួគ៌នៅមួយម៉ោងនៃការយាងមកជាលើកទីពីររបស់ទ្រង់នៅលើផែនដីដើម្បីវិនិច្ឆ័យមនុស្សជាតិនិងបង្កើតព្រះរាជាណាចក្ររបស់ព្រះ។ គោលលទ្ធិដែលជឿដោយស្មោះត្រង់ក្នុងរឿងទាំងអស់នេះប្រាកដជាបានសង្រ្គោះហើយការបដិសេធពួកគេគឺត្រូវវិនាសមិនថាគាត់មានគុណធម៌យ៉ាងណាក៏ដោយ។ </p><p>សាសនាជារបៀបនៃជីវិតត្រូវការធ្វើពិធីសាសនា។ សម្រាប់ជនជាតិយូដាពិធីណាមួយរំusកយើងពីកន្លែងដែលព្រះកាន់កាប់ក្នុងជីវិតរបស់គាត់។ ការប្រតិបត្តិសាសនាត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាវិន័យដែលរួមចំណែកដល់ការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវចរិតលក្ខណៈនីមួយៗដែលជាទម្រង់នៃការណែនាំ។ វាផ្តល់ឱ្យជនជាតិយូដានូវឱកាសដើម្បីដកស្រង់បទពិសោធន៍របស់ប្រជាជនរបស់គាត់ហើយដោយហេតុនេះពង្រឹងការលះបង់របស់គាត់។ វាជាផ្លូវនៃការរស់រានរបស់មនុស្សនិងការថែរក្សាជំនឿ។ </p><p><i>ការអធិស្ឋាន</i>ជនជាតិយូដាតម្រូវឱ្យអធិស្ឋានជារៀងរាល់ថ្ងៃបីដងក្នុងមួយថ្ងៃ។ វាត្រូវបានគេជឿជាក់ថាការអធិស្ឋានរបស់គាត់គឺមានសីលធម៌ហើយមិនមានផលប៉ះពាល់ដល់ផលប្រយោជន៍អ្នកដទៃទេ។ ការអធិស្ឋានគួរតែត្រូវបានធ្វើនៅក្នុងការផ្តោតអារម្មណ៍យ៉ាងជ្រាលជ្រៅការស្រូបយកដោយខ្លួនឯង។ ជាការប្រសើរដែលយើងអធិស្ឋាននៅក្នុងសាលាប្រជុំព្រោះការអធិស្ឋានជាសាធារណៈមានប្រសិទ្ធភាពជាង។ </p><p><i>បំរាមអាហារ</i>ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាផ្នែកមួយនៃក្រមពិសេសនៃភាពបរិសុទ្ធដែលអាចអនុវត្តបានសម្រាប់តែជនជាតិជ្វីហ្វប៉ុណ្ណោះ។ ពួកគេមិនត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាការចង់បានឬចងភ្ជាប់លើមនុស្សជាតិទាំងអស់ទេ។ </p><p><i><b>ថ្ងៃឈប់សម្រាក</b></i> <i>.</i> ក្នុងចំណោមថ្ងៃឈប់សម្រាកសំខាន់ៗនិងថ្ងៃដ៏បរិសុទ្ធគឺសាបាបាត (ថ្ងៃសៅរ៍) ជាថ្ងៃសំរាកប្រចាំសប្តាហ៍ក្នុងការចងចាំនៃការបង្កើតពិភពលោកនិងការចាកចេញពីប្រទេសអេហ្ស៊ីប។ រ៉ូសហាសាណា ( ឆ្នាំថ្មី), ខួបនៃការបង្កើតពិភពលោកនិងថ្ងៃនៃការបន្តខាងវិញ្ញាណនិងខាងសីលធម៌; យ៉ុមគីបពួរ (ថ្ងៃជំនុំជំរះ) ជាថ្ងៃនៃការប្រែចិត្តហើយត្រឡប់មករកព្រះជាម្ចាស់វិញតាមរយៈការរំrenewកជាថ្មីខាងវិញ្ញាណនិងការប្រព្រឹត្ដល្អ។ Sukkot (Kushchi) រយៈពេលប្រាំបួនថ្ងៃ (នៅអ៊ីស្រាអែលនិងអ្នកធ្វើកំណែទម្រង់ចំនួនប្រាំបី) បានលះបង់ចំពោះការប្រមូលផលនៃរដូវស្លឹកឈើជ្រុះនិងការរំofកនៃការវង្វេងនៅវាលខ្សាច់ដែលជាថ្ងៃចុងក្រោយនៃថ្ងៃឈប់សម្រាក - ស៊ីមឆតតូរ៉ា (អំណរនៃថូរ៉ា); បុណ្យរំលង (បុណ្យអ៊ីស្ទើរ) សម្គាល់ការចាប់ផ្តើមនៃនិទាឃរដូវនិងការរំដោះពីទាសភាពអេហ្ស៊ីប; Shavuot (បុណ្យថ្ងៃទីហាសិប) ជាផ្នែកមួយនៃពិធីបុណ្យកសិកម្មប៉ុន្តែការចងចាំជាចម្បងនៅថ្ងៃដែលលោកម៉ូសេបានទទួលថូរ៉ានៅលើភ្នំស៊ីណៃ។ ហុនគូកា (បុណ្យនៃការញែកចេញជាពន្លឺ) បានប្រារព្ធឡើងជាកិត្តិយសនៃជ័យជំនះរបស់ពួកម៉ាកាក់លើកម្លាំងនៃអាន់ទីយ៉ូចអេពីផាដែលជាលទ្ធផលដែលជនជាតិយូដាទទួលបានសេរីភាពក្នុងការអនុវត្តសាសនារបស់ពួកគេ។ ភឺរីម (បុណ្យហ្សេប៊ីវីឬអេសធើរ) ក្នុងការរំofកដល់ការបរាជ័យរបស់ហាម៉ានដែលមានបំណងបំផ្លាញជនជាតិយូដា។ Tisha be-Av (ទីប្រាំបួននៃអាវ៉ា) គឺជាថ្ងៃនៃការកាន់ទុក្ខនៅក្នុងការចងចាំនៃការបំផ្លាញប្រាសាទទីមួយនិងទីពីរ។ </p><p><i>ពិធីកំណើតនិងពេញវ័យ។</i>នៅពេលទារកកើតមកស្បែកគ្របក្បាលលិង្គត្រូវបានកាត់ស្បែកដូច្នេះសន្ធិសញ្ញាសហជីពជាមួយព្រះត្រូវបានសម្គាល់ដោយសញ្ញានៅលើដងខ្លួន។ ក្មេងប្រុសទទួលបានឈ្មោះនៅពេលកាត់ស្បែក។ ក្មេងស្រីត្រូវបានដាក់ឈ្មោះតាមសាលាប្រជុំ។ ពិធីលោះតម្លៃរបស់កូនប្រុសច្បងត្រូវបានធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទីសាមសិបបន្ទាប់ពីកំណើត។ ទាក់ទងនឹងការចាប់ផ្តើមនៃការបណ្តុះបណ្តាលកុមារអនុវត្តពិធីផ្តួចផ្តើម។ នៅពេលឈានដល់អាយុ ១៣ ឆ្នាំក្មេងប្រុស (ហើយនៅក្នុងសហគមន៍អភិរក្សនិយមនិងសហគមន៍អ្នកធ្វើកំណែទម្រង់ខ្លះក៏មានក្មេងស្រីផងដែរ) ចូលរួមក្នុងពិធីបារមីហ្សេវ៉ា (សំរាប់ក្មេងស្រី Bat Mitzvah) ដែលអនុញ្ញាតឱ្យពួកគេចូលក្នុងសហគមន៍អ៊ីស្រាអែលជាសមាជិកពេញលេញដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះសកម្មភាពរបស់ពួកគេ។ នៅសតវត្សរ៍ទី ១៩ នៅក្នុងសហគមន៍អភិរក្សនិងអ្នកធ្វើកំណែទម្រង់ពិធីបញ្ជាក់មួយត្រូវបានណែនាំសម្រាប់ក្មេងប្រុសនិងក្មេងស្រីដែលត្រូវបានអនុវត្តជាធម្មតានៅថ្ងៃ Shavuot ។ </p><p><i>ពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍។</i>ដំបូងការចូលរួមយ៉ាងឧឡារិកកើតឡើង (ការចូលរួម) ។ បន្ទាប់មកនៅថ្ងៃសៅរ៍មុនពេលរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍កូនកំលោះត្រូវបានគេអញ្ជើញឱ្យទៅតូរ៉ានៅក្នុងសាលាប្រជុំ (ជាធម្មតាមិនត្រូវបានអនុវត្តនៅក្នុងសហគមន៍អ្នកធ្វើកំណែទម្រង់) ។ ក្នុងអំឡុងពេលនៃពិធីមង្គលការកូនក្រមុំនិងកូនកំលោះឈរនៅក្រោមផ្ទាំងក្រណាត់ - ផ្ទាំងក្រណាត់ (នេះមិនតែងតែជាការធ្វើកំណែទម្រង់ទេ) ។ ឈរនៅក្រោមចង្កេះកូនក្រមុំនិងកូនកំលោះផឹកស្រាពីកែវតែមួយ។ កូនកំលោះដាក់ចិញ្ចៀននៅលើម្រាមដៃចង្អុលរបស់កូនក្រមុំហើយប្រកាសរូបមន្តបុរាណដែលប្រកាសថាបុរសយកស្ត្រីម្នាក់ធ្វើជាប្រពន្ធ។ ពរជ័យចំនួនប្រាំពីរត្រូវបានប្រកាសសម្រាប់សិរីល្អនៃព្រះ (អ្នកកែទម្រង់មានម្នាក់) ។ នៅក្នុងការចងចាំអំពីការបំផ្លាញប្រាសាទកូនកំលោះបំបែកកញ្ចក់មួយដែលគាត់និងកូនក្រមុំបានផឹកស្រា (ពួកគេមិនធ្វើបែបនេះនៅក្នុងសហគមន៍អ្នកធ្វើកំណែទម្រង់) ។ ពរចុងក្រោយត្រូវបានទទួលយកដោយអ្នកកែទម្រង់។ នៅក្នុងសហគមន៍គ្រិស្តអូស្សូដក់កិច្ចសន្យាអាពាហ៍ពិពាហ៍ (ketubba) ក៏ត្រូវបានអាននៅក្នុងពិធីនោះដែរ។ </p><p><i>ពិធីបុណ្យសព។</i>មុនពេលស្លាប់បុរសដែលស្លាប់បានសារភាព។ សាច់ញាតិនៃទឹកភ្នែកដែលបានស្លាប់នៅលើសម្លៀកបំពាក់របស់ពួកគេ (ទំនៀមទម្លាប់នេះគឺជារឿងធម្មតាក្នុងចំណោមគ្រិស្តអូស្សូដក់) ។ ទៀនមួយត្រូវបានបំភ្លឺនៅក្នុងការចងចាំរបស់អ្នកស្លាប់។ រាងកាយរបស់អ្នកស្លាប់ត្រូវបានគេពាក់ដោយក្រណាត់ស (នៅក្បែរអ័រតូដូស) ។ ក្នុងអំឡុងពេលបញ្ចុះសពពួកគេអាន«កាដឌីស»ដែលជាការអធិស្ឋានសរសើរតម្កើងព្រះនិងបង្ហាញការត្រៀមខ្លួនដើម្បីទទួលយកឆន្ទៈរបស់គាត់។ ការកាន់ទុក្ខយ៉ាងជ្រាលជ្រៅមានរយៈពេលមួយសប្តាហ៍ក្នុងអំឡុងពេលដែលអ្នកកាន់ទុក្ខមិនចាកចេញពីផ្ទះ (អ្នកធ្វើកំណែទម្រង់មានរយៈពេលខ្លីជាងនេះ) ។ អ្នកកាន់ទុក្ខបានអានកាដឌីសនៅក្នុងសាលាប្រជុំអស់រយៈពេល ១១ ខែ។ បន្ទាប់ពីមួយឆ្នាំផ្នូរត្រូវបានដាក់នៅលើផ្នូរ។ ពិធីរំanniversaryកខួបមរណភាព (“ យ៉កសិប”) ត្រូវបានប្រារព្ធដោយការបំភ្លឺទៀនរំandកនិងការអាន“ កាដាស” ។ សម្រាប់ថ្ងៃឈប់សម្រាកយ៉ុមគីបពួរស៊ូខេត បុណ្យរំលងនិង សាវូតធ្វើពិធីរំorialកអនុស្សាវរីយ៍ក្នុងកំឡុងពេលដែលពួកគេអានការអធិស្ឋានរំYករំYកយូហ្សុក។ </p><p><b>ការសំរេចចិត្តខាងជីវសាស្រ្តនិងសង្គមរបស់យូឌីសា</b> </p><p>សាសនាគឺមានលក្ខណៈខាងសីលធម៌។ នៅក្នុងសាសនាយូដាសីលធម៌មិនចាំបាច់បំពេញបន្ថែមសាសនាទេពីព្រោះវាជាផ្នែកសំខាន់របស់វា។ នៅក្នុងសាសនាយូដាការស្គាល់ព្រះមិនមានន័យថាយល់ពីលក្ខណៈនៃខ្លួនគាត់ទេ។ ចំណេះដឹងអំពីព្រះបង្កប់នូវចំណេះដឹងដែលព្រះគ្រប់គ្រងពិភពលោកមនុស្សត្រូវខិតខំធ្វើតាម ផ្លូវត្រូវព្រះបានបង្ហាញឱ្យមនុស្សដឹង។ </p><p>សេចក្តីស្រឡាញ់ចំពោះព្រះគឺជាកាតព្វកិច្ចដំបូងរបស់មនុស្សព្រោះប្រសិនបើបុរសម្នាក់ឈ្លក់វង្វេងនឹងវានោះគាត់នឹងខិតខំធ្វើអំពើល្អសូម្បីតែជីវិតរបស់គាត់ក៏ដោយ។ ភារកិច្ចរបស់មនុស្សគឺរក្សាភាពបរិសុទ្ធនៃព្រលឹងព្រោះវាជាអំណោយរបស់ព្រះ។ មនុស្សម្នាក់កើតមកមានភាពច្របូកច្របល់ក្នុងអំពើបាប (“ យ៉ូស្វេសត្រារ៉ា”) ប៉ុន្តែគាត់ក៏មានអារម្មណ៍ល្អផងដែរដែលអនុញ្ញាតឱ្យគាត់យកឈ្នះអំពើបាបជាពិសេសដោយមានជំនួយពីតូរ៉ា។ គាត់ថែមទាំងអាចបង្វែរថាមពលរបស់យ៉កសឺរទៅជាល្អដែលបង្ហាញពីឆន្ទៈសេរីរបស់គាត់។ រ៉ាប៊ីអាគីវ៉ាបានបង្រៀនថា៖ «អ្វីៗទាំងអស់ត្រូវបានកំណត់ទុកជាមុនដោយព្រះប៉ុន្ដែ [មនុស្ស] ត្រូវបានគេផ្ដល់សិទ្ធិ ឲ្យ មានសេរីភាពក្នុងការជ្រើសរើស»។ ប្រសិនបើមនុស្សម្នាក់បានធ្វើបាបដោយសកម្មភាពឬអសកម្មនោះផ្លូវទៅរកការអភ័យទោសគឺបើកចំហរតាមរយៈការប្រែចិត្តដែលជាផ្នែកសំខាន់មួយដែលជាសំណងសម្រាប់ការខូចខាតណាមួយដែលបានធ្វើ។ </p><p>បុរសដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងតាមរូបភាពនៃព្រះត្រូវតែការពារនិងការពារសេចក្តីថ្លៃថ្នូររបស់គាត់និងអ្នកដទៃ។ មនុស្សទាំងអស់មានសិទ្ធិស្មើគ្នានិងស្មើភាពគ្នាមានសិទ្ធិសេរីភាពនិងយុត្តិធម៌។ បទបញ្ញត្តិ«ត្រូវស្រឡាញ់អ្នកជិតខាងដូចខ្លួនឯង»គឺជាវិធីមួយដើម្បីបង្ហាញថាមនុស្សម្នាក់គួរតែស្រឡាញ់មនុស្សដទៃទៀតព្រោះពួកគេទាំងអស់សុទ្ធតែជាកូនចៅរបស់ព្រះ។ នេះគឺជាគំនិតជ្វីហ្វនៃភាពភាតរភាពរបស់មនុស្សដែលស្ថិតនៅក្រោមអំណាចឪពុករបស់ព្រះតែមួយ។ </p><p>មនុស្សត្រូវតែស្មោះត្រង់ចំពោះការពិតត្បិត«ត្រានៃព្រះដ៏បរិសុទ្ធបំផុតគឺជាសេចក្តីពិត»។ ពិភពលោកឈរលើសច្ចភាពហើយអ្នកដែលធ្វេសប្រហែសនឹងកាតព្វកិច្ចរបស់គាត់ក្នុងការរស់នៅនិយាយនិងធ្វើសកម្មភាពក្នុងនាមនៃសេចក្តីពិតក្បត់ពិភពលោក។ </p><p>ពិភពលោកគឺល្អដូច្នេះអំណោយរបស់វារួមទាំងទ្រព្យសម្បត្តិត្រូវបានប្រទានពរប្រសិនបើពួកគេត្រូវបានប្រើយ៉ាងត្រឹមត្រូវ។ សាសនាគឺប្រឆាំងនឹងលទ្ធិធិបតេយ្យ។ គាត់មានសុទិដ្ឋិនិយមអំពីអនាគតនៃពិភពលោកនេះពិភពលោកមិនមែនជា "ទឹកភ្នែកដ៏អាក្រក់ដែលចាំបាច់ត្រូវភៀសខ្លួនទៅកាន់ពិភពលោកមួយផ្សេងទៀតនោះទេប៉ុន្តែវាជាកន្លែងដែលព្រះបានអញ្ជើញយើងឱ្យបង្កើតនគររបស់គាត់" ។ </p><p>ក្នុងចំណោមគុណធម៌ដែលប្រពៃណីជ្វីហ្វចាត់ទុកជាកាតព្វកិច្ចរបស់មនុស្សគ្រប់រូបនោះគឺជាសេចក្តីសប្បុរស។ អ្នកដែលត្រូវការជំនួយត្រូវបានគេចាត់ទុកថាសក្ដិសមនឹងជំនួយនេះពីព្រោះពួកគេក៏ជាកូនចៅរបស់ព្រះដែរ។ នៅក្នុងសាសនាយូដាគេជឿថាសេចក្តីសប្បុរសមិនមែនគ្រាន់តែជាការអាណិតអាសូរប៉ុណ្ណោះទេប៉ុន្តែក៏ជាទម្រង់នៃយុត្តិធម៌ផងដែរការស្តារឡើងវិញនូវអ្វីដែលមនុស្សត្រូវបានដកហូតដោយសារលទ្ធផលនៃភាពមិនល្អឥតខ្ចោះនៃសង្គមហើយដូច្នេះនៅក្នុងសេចក្តីសប្បុរសរបស់សាសនាត្រូវបានគេហៅថា -“ tzedaka” ("ភាពសុចរិត") ។ </p><p>មនុស្សម្នាក់មិនអាចបំបែកខ្លួនពីសង្គមបានទេហើយត្រូវតែបំពេញកាតព្វកិច្ចទាំងអស់ដែលទាក់ទងនឹងរដ្ឋ។ រាប់រយឆ្នាំកន្លងមកហើយសាសនាយូដាបានបង្រៀនថា“ ឌីណាឌីម៉ាលុចគឺឌីណា” (“ ច្បាប់របស់រដ្ឋគឺជាច្បាប់របស់យើង”) ។ </p><p>ក្រុមគ្រួសារនៅសាសនាយូដាត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាគ្រឹះនៃជីវិតសង្គម។ ភាពស៊ីវីល័យតែងតែត្រូវបានគេច្រានចោលយ៉ាងម៉ត់ចត់ហើយភារកិច្ចរបស់គ្រួសារត្រូវបានគេចាត់ទុកថាមិនត្រឹមតែកំណើតរបស់កុមារប៉ុណ្ណោះទេប៉ុន្តែថែមទាំងធានាឱ្យមានសាមគ្គីភាពរបស់សមាជិកផងដែរ។ អាពាហ៍ពិពាហ៍ផ្តល់នូវឱកាសដើម្បីរួមចំណែកដល់សុខុមាលភាពរបស់ពិភពលោក។ អាពាហ៍ពិពាហ៍គឺជាស្ថាប័នដ៏ទេវភាព។ ស្ត្រីដូចជាបុរសម្នាក់ត្រូវបានបង្កើតឡើងតាមរូបភាពនៃព្រះដូច្នេះនាងគឺជាដៃគូស្មើគ្នាក្នុងអាពាហ៍ពិពាហ៍និងក្នុងអ្វីៗផ្សេងទៀត។ នៅកូបឡាឡាអាពាហ៍ពិពាហ៍គឺជាការធ្វើត្រាប់តាមសាមគ្គីភាពខាងវិញ្ញាណនៃគោលការណ៍បុរសនិងស្ត្រីដែលមាននៅក្នុងព្រះជាម្ចាស់។ តាំងពីដំបូងបំផុតទម្រង់អាពាហ៍ពិពាហ៍ធម្មតាក្នុងចំណោមជនជាតិយូដាគឺភាពជាអ្នកមានតែមួយ។ Gershom bin Judah នៃ Mainzus ប្រហែល ១០០០ នាក់បានចេញក្រឹត្យមួយដែលកំណត់និយមន័យឯកតោជនីយថាជាបទដ្ឋានតែមួយគត់ហើយក្រឹត្យនេះបានក្លាយជាច្បាប់សម្រាប់ជនជាតិជ្វីហ្វលើកលែងតែអ្នកដែលរស់នៅក្នុងប្រទេសម៉ូស្លីម។ អាពាហ៍ពិពាហ៍ចម្រុះត្រូវបានហាមឃាត់ដោយគ្រិស្តអូស្សូដក់ហើយមិនត្រូវបានលើកទឹកចិត្តដោយអ្នកធ្វើកំណែទម្រង់ទេ។ ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីការប្រែចិត្តជឿរបស់សាសន៍យូដាមិនមែនជាសាសនាយូដាអាពាហ៍ពិពាហ៍បែបនេះត្រូវបានអនុញ្ញាត។ </p><p>ការលែងលះគឺអាចទទួលយកបានប៉ុន្តែមិនត្រូវបានអនុម័តទេលើកលែងតែអាពាហ៍ពិពាហ៍មិនបានជោគជ័យ។ យោងទៅតាមច្បាប់ព្រះគម្ពីរស្ត្រីម្នាក់មិនអាចជ្រៀតជ្រែកជាមួយស្វាមីរបស់គាត់បានទេប្រសិនបើគាត់មានបំណងលែងលះគ្នាប៉ុន្តែច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌដំបូងបានការពារជំហររបស់ប្រពន្ធរបស់គាត់ដោយធ្វើឱ្យការលែងលះនីតិវិធីមានតំលៃថ្លៃសម្រាប់ស្វាមីហើយលើសពីនេះបានផ្តល់សិទ្ធិឱ្យភរិយាទាមទារលែងលះក្នុងករណីរំលោភបំពាន។ ក្រោយមកច្បាប់វិន័យខាងសាសនា ហាមមិនឲ្យ លែងលះគ្នាដោយគ្មានការយល់ព្រមពីប្រពន្ធ។ ការអនុវត្តគ្រិស្តអូស្សូដក់នាពេលបច្ចុប្បន្នគឺនៅជិតនឹងស្ថាប័នសាសនាបុរាណ។ បុព្វបុរសគ្រិស្តអូស្សូដក់នឹងមិនអនុញ្ញាតឱ្យជនជាតិយូដារៀបចំពិធីអាពាហ៍ពិពាហ៍ទេប្រសិនបើគាត់ត្រូវបានលែងលះតែដោយអាជ្ញាធរស៊ីវិល។ មុនរៀបការម្តងទៀតពួកគេតម្រូវឱ្យមាន“ ទទួលបាន” (សំបុត្រលែងលះជនជាតិជ្វីហ្វ) ។ កំណែទម្រង់របស់ពួកគ្រូសាសនាទទួលស្គាល់ការលែងលះគ្នាដោយរដ្ឋប្បវេណីគឺជាការត្រឹមត្រូវហើយមិនតម្រូវឱ្យមានការទទួលបានការលះចោលឡើយ។ </p><p>កាតព្វកិច្ចដើម្បីអប់រំកុមារត្រូវបានកត់ត្រានៅក្នុងព្រះគម្ពីរ។ វាមានន័យថាមិនត្រឹមតែការអប់រំនៅក្នុងន័យទូទៅនៃពាក្យប៉ុណ្ណោះទេប៉ុន្តែវាក៏ជួយដល់កុមារផងដែរ។ កុមារគួរគោរពនិងគោរពឪពុកម្តាយ។ ព្យាការីម៉ាឡាគីបានបង្រៀនថាព្រះរាជាណាចក្រនៃព្រះនឹងមកដល់នៅពេលដែល«ដួងចិត្តរបស់ឪពុកប្រែទៅជាកូនហើយចិត្តរបស់កូន ៗ ចំពោះឪពុកគេ»។ </p><p>នៃពិភពលោក។ វាត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅសតវត្សរ៍ទី ១ មុនគ។ ស .។ ប្រវត្តិសាស្រ្តនៃជំនឿគឺទាក់ទងដោយផ្ទាល់ជាមួយប្រជាជនជ្វីហ្វនិងប្រវត្តិសាស្រ្តដ៏សម្បូរបែបរបស់វាក៏ដូចជាការអភិវឌ្ឍជាតិនិងជីវិតរបស់អ្នកតំណាងរបស់ខ្លួននៅក្នុងអន្តេវាសិកដ្ឋាន។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ខ្លឹមសារ"><span id=".E1.9E.81.E1.9F.92.E1.9E.9B.E1.9E.B9.E1.9E.98.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9A"></span>ខ្លឹមសារ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=27" title="កែប្រែផ្នែក៖ ខ្លឹមសារ"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>អ្នកដែលប្រកាសជំនឿនេះហៅខ្លួនឯងថាជាជនជាតិយូដា។ អ្នកដើរតាមខ្លះអះអាងថាសាសនារបស់ពួកគេមានដើមកំណើតតាំងពីសម័យអ័ដាមនិងអេវ៉ានៅប៉ាឡេស្ទីន។ អ្នកខ្លះទៀតជឿជាក់ថាសាសនាយូដាគឺជាជំនឿមួយដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយក្រុមត្រកូលតូចមួយក្រុម។ ក្នុងចំណោមពួកគេគឺអាប្រាហាំដែលបានបញ្ចប់កិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយព្រះដែលបានក្លាយជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃសាសនា។ អនុលោមតាមឯកសារនេះដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាបទបញ្ញត្តិប្រជាជនសន្យាថានឹងគោរពតាមច្បាប់នៃជីវិតដែលគោរពព្រះ។ ជាថ្នូរពួកគេបានទទួលការការពារពីព្រះដ៏មានមហិទ្ធិឫទ្ធិ។ </p><p>ប្រភពសំខាន់ៗសម្រាប់ការសិក្សាសាសនាគឺជាគម្ពីរសញ្ញាចាស់និងព្រះគម្ពីរទាំងមូល។ សាសនាទទួលស្គាល់សៀវភៅតែបីប្រភេទប៉ុណ្ណោះគឺព្យាករណ៍ប្រវត្តិសាស្រ្តនិងតូរ៉ា - ការបោះពុម្ពដែលបកស្រាយច្បាប់។ ហើយក៏ជាតាលុឌុសដ៏ពិសិដ្ឋដែលមានសៀវភៅពីរគឺមីស្កានិងម៉ាការ៉ា។ ដោយវិធីនេះគាត់ធ្វើនិយ័តកម្មគ្រប់ផ្នែកនៃជីវិតរួមទាំងសីលធម៌ក្រមសីលធម៌និងសូម្បីតែយុត្តាធិការ: ច្បាប់ស៊ីវិលនិងព្រហ្មទណ្ឌ។ ការអាន Talmud គឺជាបេសកកម្មដ៏ពិសិដ្ឋនិងមានការទទួលខុសត្រូវដែលមានតែជនជាតិយូដាប៉ុណ្ណោះដែលត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យធ្វើ។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ភាពខុសគ្នា"><span id=".E1.9E.97.E1.9E.B6.E1.9E.96.E1.9E.81.E1.9E.BB.E1.9E.9F.E1.9E.82.E1.9F.92.E1.9E.93.E1.9E.B6"></span>ភាពខុសគ្នា</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=28" title="កែប្រែផ្នែក៖ ភាពខុសគ្នា"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>លក្ខណៈពិសេសចម្បងនៃសាសនាគឺថាព្រះនៅក្នុងសាសនាយូដាមិនមានរូបរាងទេ។ នៅក្នុងសាសនានៅបូព៌ាបុរាណដទៃទៀតព្រះដ៏ខ្ពស់បំផុតត្រូវបានគេបង្ហាញជាញឹកញាប់ដូចជារូបមនុស្សឬរូបសត្វ។ មនុស្សបានព្យាយាមរកហេតុផលខាងធម្មជាតិនិងខាងវិញ្ញាណដើម្បីធ្វើឱ្យពួកគេអាចយល់បានតាមដែលអាចធ្វើទៅបានសម្រាប់តែមនុស្សប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែជនជាតិយូដាដែលអានព្រះគម្ពីរហៅវាថាការថ្វាយបង្គំរូបព្រះជាសៀវភៅសំខាន់របស់សាសន៍យូដាដែលថ្កោលទោសយ៉ាងខ្លាំងចំពោះការបំរើរូបតំណាងរូបចម្លាក់ឬរូបភាព។ </p><p>ចំពោះគ្រីស្ទសាសនាមានភាពខុសគ្នាធំពីរ។ ទីមួយព្រះនៅសាសនាយូដាមិនមានកូនប្រុសទេ។ ព្រះគ្រីស្ទពួកគេជឿថាជាមនុស្សរមែងស្លាប់ធម្មតាជាគ្រូអធិប្បាយខាងសីលធម៌និងពាក្យគួរអោយស្អប់ដែលជាហោរាចុងក្រោយ។ ទីពីរវាជាជាតិ។ នោះគឺពលរដ្ឋនៃប្រទេសមួយក្លាយជាជនជាតិយូដាដោយស្វ័យប្រវត្តិមិនមានសិទ្ធិទទួលយកសាសនាផ្សេងទៀតទេ។ នៅក្នុងពេលវេលារបស់យើង - វត្ថុបុរាណមួយ។ មានតែនៅសម័យបុរាណទេដែលបាតុភូតនេះរីកដុះដាល។ សព្វថ្ងៃនេះវាត្រូវបានគោរពដោយជនជាតិយូដាខណៈពេលដែលរក្សាអត្តសញ្ញាណនិងដើមកំណើតរបស់ប្រជាជន។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ហោរា"><span id=".E1.9E.A0.E1.9F.84.E1.9E.9A.E1.9E.B6"></span>ហោរា</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=29" title="កែប្រែផ្នែក៖ ហោរា"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>នៅក្នុងសាសនាយូដានេះគឺជាបុរសម្នាក់ដែលធ្វើតាមឆន្ទៈរបស់ព្រះទៅកាន់មហាជន។ ដោយមានជំនួយរបស់វាព្រះដ៏មានព្រះចេស្ដាបង្រៀនប្រជាជននូវបទបញ្ញត្តិ: មនុស្សធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងកែលម្អជីវិតនិងអនាគតអភិវឌ្ឍសីលធម៌និងខាងវិញ្ញាណ។ តើអ្នកណានឹងក្លាយជាហោរាព្រះជាម្ចាស់បានសំរេច - សាសនាយូដាបញ្ជាក់។ សាសនាមិនរាប់បញ្ចូលថាជម្រើសអាចធ្លាក់លើជីវិតរមែងស្លាប់ដែលពិតជាមិនចង់ទទួលយកបេសកកម្មដ៏សំខាន់បែបនេះទេ។ ហើយគាត់លើកឧទាហរណ៍មួយជាមួយយ៉ូណាសដែលថែមទាំងព្យាយាមរត់ភៀសខ្លួនដល់ចុងបំផុតនៃពិភពលោកពីភារកិច្ចពិសិដ្ឋដែលបានប្រគល់ឱ្យគាត់។ </p><p>ក្រៅពីសីលធម៌និងភាពខាងវិញ្ញាណពួកហោរាក៏ទទួលបានអំណោយជាអ្នកត្រួសត្រាយផងដែរ។ ពួកគេបានព្យាករណ៍ពីអនាគតផ្តល់ដំបូន្មានដ៏មានតម្លៃក្នុងនាមព្រះដ៏មានមហិទ្ធិឫទ្ធិព្យាបាលជំងឺផ្សេងៗហើយថែមទាំងចូលរួមក្នុងជីវិតនយោបាយរបស់ប្រទេសទៀតផង។ ឧទាហរណ៍អាហ៊ីយ៉ាជាទីប្រឹក្សាផ្ទាល់របស់យេរ៉ូបោមដែលជាស្ថាបនិកនៃព្រះរាជាណាចក្រអ៊ីស្រាអែលអេលីសេបានចូលរួមចំណែកក្នុងការផ្លាស់ប្តូររាជវង្សដានីយ៉ែលដោយខ្លួនគាត់ផ្ទាល់ដឹកនាំរដ្ឋ។ ការបង្រៀនរបស់ពួកហោរាជំនាន់ដើមត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងសៀវភៅតាន់ណាកហើយក្រោយមកត្រូវបានបោះពុម្ពជាច្បាប់ដាច់ដោយឡែក។ វាគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ណាស់ប៉ុន្តែអ្នកអធិប្បាយមិនដូចអ្នកតំណាងនៃសាសនាបុរាណដទៃទៀតបានជឿលើការចាប់ផ្តើមនៃ "យុគសម័យមាស" នៅពេលដែលមនុស្សទាំងអស់នឹងរស់នៅដោយសន្តិភាពនិងវិបុលភាព។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ចរន្តនៅក្នុងសាសនាជ្វីហ្វ"><span id=".E1.9E.85.E1.9E.9A.E1.9E.93.E1.9F.92.E1.9E.8F.E1.9E.93.E1.9F.85.E1.9E.80.E1.9F.92.E1.9E.93.E1.9E.BB.E1.9E.84.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9E.B6.E1.9E.87.E1.9F.92.E1.9E.9C.E1.9E.B8.E1.9E.A0.E1.9F.92.E1.9E.9C"></span>ចរន្តនៅក្នុងសាសនាជ្វីហ្វ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=30" title="កែប្រែផ្នែក៖ ចរន្តនៅក្នុងសាសនាជ្វីហ្វ"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>អស់រយៈពេលជាច្រើនសតវត្សនៃអត្ថិភាពរបស់វាសាសនាបានឆ្លងកាត់ការផ្លាស់ប្តូរនិងការផ្លាស់ប្តូរជាច្រើន។ ជាលទ្ធផលអ្នកតំណាងរបស់វាត្រូវបានបែងចែកជាពីរជំរំ: និងអ្នកធ្វើកំណែទម្រង់។ អតីតនេះប្រកាន់ខ្ជាប់នឹងប្រពៃណីរបស់ដូនតារបស់ពួកគេហើយមិនណែនាំការច្នៃប្រឌិតទៅក្នុងជំនឿនិងកាណុងរបស់វាទេ។ ទីពីរផ្ទុយទៅវិញស្វាគមន៍និន្នាការសេរី។ អ្នកធ្វើកំណែទម្រង់ទទួលស្គាល់ការរៀបការរវាងជនជាតិយូដានិងសមាជិកនៃសាសនាដទៃទៀតការស្រឡាញ់ភេទដូចគ្នានិងការងាររបស់ស្ត្រីដែលជាបុព្វជិត។ គ្រិស្តអូស្សូដក់ភាគច្រើនរស់នៅភាគច្រើននៃអ៊ីស្រាអែលសម័យទំនើប។ អ្នកធ្វើកំណែទម្រង់ - នៅសហរដ្ឋអាមេរិកនិងអឺរ៉ុប។ </p><p>ការប៉ុនប៉ងសម្រុះសម្រួលរវាងជំរុំសង្គ្រាមទាំងពីរគឺសាសនាអភិរក្សនិយម។ សាសនាចាក់ចូលក្នុងស្ទ្រីមពីរបានរកឃើញចំណុចកណ្តាលយ៉ាងជាក់លាក់នៅក្នុងការសំយោគនៃការច្នៃប្រឌិតនិងប្រពៃណីនេះ។ អ្នកអភិរក្សបានកំណត់ខ្លួនគេចំពោះការណែនាំអំពីតន្ត្រីសរីរាង្គនិងទេសនាជាភាសានៃប្រទេសដែលរស់នៅ។ ផ្ទុយទៅវិញពួកគេមិនបានប៉ះនឹងពិធីដ៏សំខាន់ដូចជាការកាត់ស្បែកពិធីឈប់សម្រាកថ្ងៃឈប់សម្រាកនិង kash-rut ។ កន្លែងណាដែលសាសនាយូដាអនុវត្តនៅប្រទេសរុស្ស៊ីសហរដ្ឋអាមេរិកឬប្រទេសមហាអំណាចអ៊ឺរ៉ុបជនជាតិជ្វីហ្វទាំងអស់សង្កេតឃើញមានឋានានុក្រមច្បាស់លាស់គោរពតាមព្រឹទ្ធាចារ្យរបស់ពួកគេ។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="បទបញ្ញត្តិ"><span id=".E1.9E.94.E1.9E.91.E1.9E.94.E1.9E.89.E1.9F.92.E1.9E.89.E1.9E.8F.E1.9F.92.E1.9E.8F.E1.9E.B7"></span>បទបញ្ញត្តិ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=31" title="កែប្រែផ្នែក៖ បទបញ្ញត្តិ"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ពួកគេជាពួកបរិសុទ្ធសម្រាប់ជនជាតិយូដា។ អ្នកតំណាងប្រជាជននេះដឹងច្បាស់ថាក្នុងអំឡុងពេលនៃការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញនិងការសម្លុតធ្វើបាបជាច្រើនប្រទេសជាតិបានរស់រានមានជីវិតនិងរក្សាអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួនបានតែតាមរយៈការសម្លាប់រង្គាលនិងវិន័យ។ ហេតុដូច្នេះហើយនៅជំនាន់របស់យើងមនុស្សម្នាក់មិនអាចប្រឆាំងនឹងពួកគេបានទេទោះបីជាជីវិតផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេមានគ្រោះថ្នាក់ក៏ដោយ។ វាគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ប៉ុន្តែគោលការណ៍ "ច្បាប់នៃប្រទេស - ច្បាប់" ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅសតវត្សទី III មុនគ។ យោងទៅតាមគាត់ច្បាប់របស់រដ្ឋត្រូវបានផ្សារភ្ជាប់លើប្រជាពលរដ្ឋទាំងអស់ដោយគ្មានករណីលើកលែង។ ជនជាតិយូដាក៏មានកាតព្វកិច្ចត្រូវស្មោះត្រង់នឹងថ្នាក់ខ្ពស់បំផុតតាមដែលអាចធ្វើទៅបានការមិនពេញចិត្តត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យបង្ហាញតែចំពោះជីវិតសាសនានិងគ្រួសារប៉ុណ្ណោះ។ </p><p>ការរក្សាបទបញ្ញត្តិទាំងដប់ដែលម៉ូសេបានទទួលនៅលើភ្នំស៊ីណាយគឺជាខ្លឹមសារនៃសាសនាយូដា។ លើសពីនេះទៅទៀតចំណុចសំខាន់ក្នុងចំណោមពួកគេគឺការគោរពថ្ងៃឈប់សម្រាកនៃថ្ងៃឈប់សម្រាក ("សាបាប") ។ ថ្ងៃនេះគឺពិសេសវាត្រូវតែលះបង់ដើម្បីសំរាកនិងបន់ស្រន់។ នៅថ្ងៃសៅរ៍អ្នកមិនអាចធ្វើការនិងធ្វើដំណើរសូម្បីតែការចម្អិនអាហារក៏ត្រូវបានហាមឃាត់ដែរ។ ហើយដើម្បីកុំអោយមនុស្សអង្គុយមិនឃ្លានពួកគេត្រូវបានគេបញ្ជាឱ្យធ្វើដំបូងនិងនៅយប់ថ្ងៃសុក្រ - ពីរបីថ្ងៃមុន។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="អំពីពិភពលោកនិងបុរស"><span id=".E1.9E.A2.E1.9F.86.E1.9E.96.E1.9E.B8.E1.9E.96.E1.9E.B7.E1.9E.97.E1.9E.96.E1.9E.9B.E1.9F.84.E1.9E.80.E1.9E.93.E1.9E.B7.E1.9E.84.E1.9E.94.E1.9E.BB.E1.9E.9A.E1.9E.9F"></span>អំពីពិភពលោកនិងបុរស</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=32" title="កែប្រែផ្នែក៖ អំពីពិភពលោកនិងបុរស"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>សាសនាគឺជាសាសនាផ្អែកលើរឿងព្រេងនៃការបង្កើតភពផែនដីដោយព្រះអម្ចាស់។ យោងទៅតាមនាងគាត់បានបង្កើតផែនដីពីផ្ទៃរលោងដោយចំណាយពេលប្រាំមួយថ្ងៃសម្រាប់បេសកកម្មដ៏សំខាន់នេះ។ ដូច្នេះពិភពលោកនិងសត្វទាំងអស់ដែលរស់នៅក្នុងវាគឺជាសត្វរបស់ព្រះ។ ចំពោះបុរសវិញនៅក្នុងព្រលឹងរបស់គាត់តែងតែមានគោលការណ៍ពីរយ៉ាងគឺល្អនិងអាក្រក់ដែលតែងតែមានការប្រឆាំងឥតឈប់ឈរ។ បិសាចខ្មៅងងឹតញុះញង់ឱ្យគាត់មានសេចក្តីត្រេកអរនៅលើផែនដីជាបិសាចស្រាលដើម្បីធ្វើអំពើល្អនិងការអភិវឌ្ឍខាងវិញ្ញាណ។ ការតស៊ូបានចាប់ផ្តើមបង្ហាញខ្លួនវានៅក្នុងទម្រង់នៃឥរិយាបថបុគ្គល។ </p><p>ដូចដែលបានបញ្ជាក់រួចមកហើយអ្នកដើរតាមសាសនាជ្វីហ្វជឿមិនត្រឹមតែនៅក្នុងការចាប់ផ្តើមនៃអត្ថិភាពនៃពិភពលោកប៉ុណ្ណោះទេប៉ុន្តែថែមទាំងនៅចុងបញ្ចប់ដ៏គួរឱ្យបារម្ភរបស់វាផងដែរគឺ "យុគសម័យមាស" ។ ស្ថាបនិករបស់វានឹងក្លាយជាស្តេចម៉ាសាសៀសដែលជាព្រះមេស្ស៊ីដែលនឹងគ្រប់គ្រងប្រជាជនរហូតដល់ចុងបញ្ចប់នៃពេលវេលាហើយនាំគាត់ឱ្យមានភាពរុងរឿងនិងការរំដោះ។ មានគូប្រជែងដែលមានសក្តានុពលក្នុងគ្រប់ជំនាន់ទាំងអស់ប៉ុន្តែមានតែកូនចៅរបស់ដាវីឌប៉ុណ្ណោះដែលកាន់តាមបញ្ញត្ដិទាំងព្រលឹងនិងដួងចិត្តដ៏ស្មោះត្រង់ដែលត្រូវបានកំណត់ដើម្បីក្លាយជាព្រះមេស្ស៊ីដែលពេញដោយច្បាប់។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="អំពីអាពាហ៍ពិពាហ៍និងគ្រួសារ"><span id=".E1.9E.A2.E1.9F.86.E1.9E.96.E1.9E.B8.E1.9E.A2.E1.9E.B6.E1.9E.96.E1.9E.B6.E1.9E.A0.E1.9F.8D.E1.9E.96.E1.9E.B7.E1.9E.96.E1.9E.B6.E1.9E.A0.E1.9F.8D.E1.9E.93.E1.9E.B7.E1.9E.84.E1.9E.82.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9E.BD.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9A"></span>អំពីអាពាហ៍ពិពាហ៍និងគ្រួសារ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=33" title="កែប្រែផ្នែក៖ អំពីអាពាហ៍ពិពាហ៍និងគ្រួសារ"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ពួកគេត្រូវបានផ្តល់សារៈសំខាន់បំផុត។ មនុស្សម្នាក់មានកាតព្វកិច្ចត្រូវមានគ្រួសារមួយអវត្តមានរបស់នាងត្រូវបានគេចាត់ទុកថាលះបង់និងសូម្បីតែអំពើបាប។ សាសនាគឺជាជំនឿមួយដែលការគ្មានកូនគឺជាការដាក់ទណ្ឌកម្មដ៏អាក្រក់បំផុតសម្រាប់ជីវិតរមែងស្លាប់។ បុរសម្នាក់អាចលែងលះប្រពន្ធរបស់គាត់ប្រសិនបើក្រោយពីរៀបការបាន ១០ ឆ្នាំនាងមិនបានផ្តល់កំណើតដល់កូនដំបូងរបស់គាត់ទេ។ កេរ្តិ៍ដំណែលនៃសាសនាត្រូវបានថែរក្សាយ៉ាងជាក់លាក់នៅក្នុងគ្រួសារសូម្បីតែក្នុងកំឡុងពេលនៃការបៀតបៀនរាល់កោសិកាទាំងអស់នៃសង្គមជ្វីហ្វត្រូវតែសង្កេតមើលពិធីនិងប្រពៃណីរបស់ប្រជាជនរបស់ខ្លួន។ </p><p>ស្វាមីមានកាតព្វកិច្ចផ្តល់ឱ្យប្រពន្ធនូវអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដែលចាំបាច់: ផ្ទះសម្បែងសម្លៀកបំពាក់សម្លៀកបំពាក់។ កាតព្វកិច្ចរបស់គាត់គឺដើម្បីលោះនាងក្នុងករណីនៃការជាប់ឃុំឃាំងកប់នាងដោយសេចក្តីថ្លៃថ្នូរមើលថែរក្សាអំឡុងពេលមានជំងឺផ្តល់ឱ្យនាងនូវមធ្យោបាយចិញ្ចឹមជីវិតប្រសិនបើស្ត្រីនៅតែជាស្ត្រីមេម៉ាយ។ ដូចគ្នានឹងកុមារទូទៅដែរពួកគេមិនចាំបាច់ត្រូវការអ្វីទាំងអស់។ កូនប្រុស - រហូតដល់មនុស្សពេញវ័យកូនស្រី - រហូតដល់ការចូលរួម។ ផ្ទុយទៅវិញបុរសដែលជាមេគ្រួសារមានសិទ្ធិទទួលបានប្រាក់ចំណូលពាក់កណ្តាលទៀតគឺទ្រព្យសម្បត្តិនិងតម្លៃរបស់នាង។ គាត់អាចទទួលមរតកលក្ខខណ្ឌរបស់ប្រពន្ធគាត់ហើយប្រើលទ្ធផលនៃការងាររបស់គាត់សម្រាប់គោលបំណងផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គាត់។ បន្ទាប់ពីគាត់បានស្លាប់ទៅបងប្រុសរបស់ប្តីត្រូវរៀបការជាមួយស្ត្រីមេម៉ាយប៉ុន្តែប្រសិនបើអាពាហ៍ពិពាហ៍គ្មានកូន។ </p><p><b><big>សាសនាគ្រឺស្ត</big></b> </p><p><b>ព្រះគ្រិស្តសាសនា</b> គឺជាសាសនារបស់អស់អ្នកដែល ផ្ដោតជំនឿទៅលើជីវិត ការបង្រៀន និងការសុគតរបស់ព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ។ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ជំនឿ_និង_ការអនុវត្ត"><span id=".E1.9E.87.E1.9F.86.E1.9E.93.E1.9E.BF_.E1.9E.93.E1.9E.B7.E1.9E.84_.E1.9E.80.E1.9E.B6.E1.9E.9A.E1.9E.A2.E1.9E.93.E1.9E.BB.E1.9E.9C.E1.9E.8F.E1.9F.92.E1.9E.8F"></span>ជំនឿ និង ការអនុវត្ត</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=34" title="កែប្រែផ្នែក៖ ជំនឿ និង ការអនុវត្ត"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>អ្នកកាន់សាសនាគ្រីស្ទ ផ្ដោតជំនឿទៅលើជីវិត ការបង្រៀន និងការសុគតរបស់ព្រះយេស៊ូគ្រីស្ទ។ គោលការណ៍គ្រឹះនៃការអនុវត្តសេចក្ដីជំនឿរបស់គ្រីស្ទសាសនិកគឺ គោរពព្រះ និងចែកចាយក្ដីស្រឡាញ់ចំពោះមនុស្សទូទៅ។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ព្រះយេស៊ូ"><span id=".E1.9E.96.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9F.87.E1.9E.99.E1.9F.81.E1.9E.9F.E1.9F.8A.E1.9E.BC"></span><a href="/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%99%E1%9F%81%E1%9E%9F%E1%9F%8A%E1%9E%BC" title="ព្រះយេស៊ូ">ព្រះយេស៊ូ</a></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=35" title="កែប្រែផ្នែក៖ ព្រះយេស៊ូ"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>គ្រីស្ទបរិស័ទជឿលើព្រះតែមួយអង្គគត់ដែលពួកគេចាត់ទុកជាព្រះបង្កើតផ្ទៃមេឃ ផែនដី និងចក្រវាឡទាំងមូល។ </p><p>គ្រីស្ទានជឿថា ព្រះយេស៊ូវជា “ព្រះមែស្ស៊ី” ឬជាអ្នកសង្គ្រោះនៃពិភពលោក។ ពួកគេជឿទៀតថា ព្រះអង្គជាបុត្រារបស់ព្រះ មានន័យថា ទ្រង់នៅឋានសួគ៌ជាព្រះវរបិតា ពេលមកចាប់កំណើតនៅផែនដី ទ្រង់ជាព្រះបុត្រាឬព្រះយេស៊ូគ្រីស្ទនោះឯង។ </p><p>ព្រះយេស៊ូវបានប្រសូតមកនៅក្នុងស្នូកសត្វនៅភូមិបេថ្លេហិម ក្រុងយេរូសាឡឹម ប្រទេសអ៊ីស្រាអែល ជាមួយនាងម៉ារីយ៉ាជាស្ត្រីព្រហ្មចារី។ នៅពេលម៉ារីយ៉ាមានគភ៌ នាងមិនទាន់រៀបការនឹងយ៉ូសែបដែលជាគូដណ្ដឹងទេ។ ក្នុងគម្ពីរប៊ីបសរសេរថា ទេវតាព្រះឈ្មោះ កាព្រីយ៉ែល បានទៅជួបនាងម៉ារីយ៉ាដោយប្រាប់ថា នាងនឹងមានកូនប្រុសមួយ ហើយកូននោះនឹងក្លាយជាព្រះមេស្ស៊ី។ </p><p>ព្រះយេស៊ូវត្រូវបានគេឆ្កាងនៅលើឈើឆ្កាង។ ការសុគតរបស់ព្រះអង្គ ជាការលុបលាងអំពើបាបរបស់មនុស្សទាំងអស់ ដែលទទួលជឿនិងដើរតាមការបង្រៀនរបស់ទ្រង់។ </p><p>នៅថ្ងៃទីបីបន្ទាប់ពីការឆ្កាង ព្រះយេស៊ូវបានរស់ពីសុគតឡើងវិញ។ ការរស់ឡើងវិញនេះ ត្រូវបានគ្រីស្ទានប្រារព្ធពិធីថ្ងៃបុណ្យ គឺ បុណ្យព្រះយេស៊ូ​មាន​ព្រះជន្ម​រស់ឡើងវិញ ក្នុងអំឡុងខែមេសា ដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកជាថ្ងៃឈប់សម្រាកសំខាន់បំផុតរបស់គ្រីស្ទសាសនា។ </p><p>គ្រីស្ទបរិស័ទជឿថា ក្រោយការរស់ឡើងវិញរបស់ព្រះយេស៊ូវ ទ្រង់បានយាងទៅឋានសួគ៌ ចំណែកវត្តមានរបស់ព្រះនៅតែមាននៅលើផែនដីគឺក្នុងទម្រង់ជាព្រះវិញ្ញាណបរិសុទ្ធដើម្បីជាជួយសម្រាលទុក្ខដល់អ្នកដែលជឿតាមទាំងអស់។ </p><p>តាមការបង្រៀនក្នុងគម្ពីរនិយាយថា មនុស្សគ្រប់គ្នាអាចទទួលការសង្គ្រោះដោយជឿថាព្រះយេស៊ូវត្រូវបានបញ្ជូនមកពីព្រះ ហើយអ្នកទាំងនោះត្រូវសារភាពអំពើបាបរបស់ខ្លួនចំពោះទ្រង់ ព្រមទាំងសច្ចាថាឈប់ប្រព្រឹត្តវាទៀត។ </p><p>ការបកប្រែព្រះគម្ពីរនិងការប្រតិបត្តិនៃព្រះវិហារនីមួយៗខុសគ្នាតាមនិកាយ ប៉ុន្តែគ្រីស្ទានទាំងអស់ជឿលើព្រះតែមួយគឺព្រះយេស៊ូវ ឬព្រះមេស្ស៊ី។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ព្រះគម្ពីរ"><span id=".E1.9E.96.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9F.87.E1.9E.82.E1.9E.98.E1.9F.92.E1.9E.96.E1.9E.B8.E1.9E.9A"></span>ព្រះគម្ពីរ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=36" title="កែប្រែផ្នែក៖ ព្រះគម្ពីរ"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Main article: <a href="/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%B8%E1%9E%9A" title="ព្រះគម្ពីរ">ព្រះគម្ពីរ</a> </p><p><a href="/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%B8%E1%9E%9A" title="ព្រះគម្ពីរ">ព្រះគម្ពីរ</a> ជាសៀវភៅដែលជាបណ្ដុំនៃអត្ថបទដ៏ពិសិដ្ឋ ឬជាបទគម្ពីរជាច្រើន ដែលពួកយូដា និងគ្រីស្ទានចាត់ទុកថាជាស្នាដៃដែលកើតចេញពីសេចក្ដីបណ្ដាលរបស់ព្រះ និងជាគំណត់ត្រានៃទំនាក់ទំនងរវាងព្រះ និងមនុស្ស។ មានអ្នកនិពន្ធផ្សេងៗជាច្រើនដែលបានរួមចំណែកដល់ព្រះគម្ពីរ។ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ប្រវត្តិសាសនា"><span id=".E1.9E.94.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9E.9C.E1.9E.8F.E1.9F.92.E1.9E.8F.E1.9E.B7.E1.9E.9F.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9E.93.E1.9E.B6"></span>ប្រវត្តិសាសនា</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=37" title="កែប្រែផ្នែក៖ ប្រវត្តិសាសនា"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>យោងតាមជំនឿរបស់គ្រីស្ទានអះអាងថា ហោរា ឬព្យាការី ជាច្រើនបានទាយពីការយាងមករបស់ព្រះគ្រីស្ទនៅលើផែនដី ហើយពួកគេបានសរសេរទុកនៅក្នុងសៀវភៅជាច្រើននៃគម្ពីរសញ្ញាចាស់ ។ </p><p>ប្រវត្តិវិទូជាច្រើនជឿថា ព្រះយេស៊ូវត្រូវបានគេឆ្កាងនៅចន្លោះឆ្នាំ ៣០-៣៣ នៃគ្រឹស្តសករាជ។ គ្រីស្ទសាសនិកដំបូងជាជនជាតិយូដាដែលបានជឿថា ព្រះយេស៊ូវ គឺជាព្រះមេស្ស៊ី។ </p><p>ឆ្នាំ ៣៩២ នៃគ្រឹស្តសករាជ គ្រីស្ទសាសនាក្លាយជាសាសនាផ្លូវការរបស់ចក្រភពរ៉ូម (អតីតប្រទេសអ៊ីតាលី)។ </p><p>ឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ្រឹស្តសករាជ វិវាទអំពីតួនាទីនិងសិទ្ធិអំណាចរបស់សម្តេចប៉ាបបណ្តាលឱ្យមានការបែកបាក់គ្នានៅក្នុងគ្រីស្ទសាសនារវាងវិហាររ៉ូម៉ាំងកាតូលិក និងវិហារគ្រីស្ទអ័រតូដុក ខាងកើត។ </p><p>ឆ្នាំ ១៥១៧ នៃគ្រឹស្តសករាជ លោកម៉ាទីនលូធើរ ជាបព្វជិតជនជាតិអាឡឺម៉ង់បានចាប់ផ្តើមចលនាមួយដែលមានឈ្មោះថា ការកែទម្រង់ ដោយលោកបានរិះគន់លើការអនុវត្តរបស់ព្រះវិហារមួយចំនួន ក៏ដូចជាសម្តេចប៉ាបផងដែរ។ ចាប់ពីពេលនោះ ការបែងចែកនិកាយគ្រីស្ទសាសនាបានកើតឡើងដោយរួមមាន វិហាររ៉ូម៉ាំងកាតូលិក និងប្រូតេស្តង់និយម។ ក្នុងនោះប្រូតេស្តង់និយមមានបែងចែកជានិកាយជាច្រើនទៀត៕ </p><p>ព្រះគម្ពីរ </p><p>ព្រះគម្ពីរ (<a href="/wiki/%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%8B%E1%9E%82%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%9F" title="អង់គ្លេស">អង់គ្លេស</a>: Bible) ជាសៀវភៅដែលជាបណ្ដុំនៃអត្ថបទដ៏ពិសិដ្ឋ ឬជាបទគម្ពីរជាច្រើន ដែលគ្រីស្តបរិស័ទចាត់ទុកថាជាស្នាដៃដែលកើតចេញពីសេចក្ដីបណ្ដាលរបស់ព្រះ និងជាគំណត់ត្រានៃទំនាក់ទំនងរវាងព្រះ និងមនុស្ស។ មានអ្នកនិពន្ធផ្សេងៗជាច្រើនដែលបានរួមចំណែកដល់ព្រះគម្ពីរ។ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ដើមកំណើតពាក្យ[កែប្រែ]"><span id=".E1.9E.8A.E1.9E.BE.E1.9E.98.E1.9E.80.E1.9F.86.E1.9E.8E.E1.9E.BE.E1.9E.8F.E1.9E.96.E1.9E.B6.E1.9E.80.E1.9F.92.E1.9E.99.5B.E1.9E.80.E1.9F.82.E1.9E.94.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9F.82.5D"></span>ដើមកំណើតពាក្យ[កែប្រែ]</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=38" title="កែប្រែផ្នែក៖ ដើមកំណើតពាក្យ[កែប្រែ]"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ពាក្យអង់គ្លេស <i>Bible</i> មកពីភាសាឡាតាំង <i>biblia</i> ភាសាក្រិក τὰ βιβλία <i>ta biblia</i> មានន័យថា "សៀវភៅ" (ឯកវច្ចនៈ βιβλίον <i>biblion</i>). </p><p>ភាសាឡាតាំងមជ្ឈឹមសម័យ <i>biblia</i> គឺជាទំរង់កាត់របស់ពាក្យ <i>biblia sacra</i> មានន័យថា "សៀវភៅដ៏វិសុទ្ធ"។ </p><p>ពាក្យ βιβλίον មានន័យត្រង់គឺ "ក្រដាស" ឬ "ក្រាំង" ហើយត្រឡប់ជាត្រូវបានគេប្រើជាពាក្យធម្មតា មានន័យថា "សៀវភៅ"។ </p><p><big><b><a href="/w/index.php?title=%E1%9F%A1.%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%93%E1%9F%83%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%9F%E1%9E%9A%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%B8%E1%9E%9A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="១.ប្រវត្តិនៃការសរសេរព្រះគម្ពីរ (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">១.ប្រវត្តិនៃការសរសេរព្រះគម្ពីរ</a></b></big> </p> <pre> ព្រះគម្ពីរជាព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់ដែលទ្រង់បានបណ្ដាលហោរា៤០នាក់តាក់តែងឡើង។ ជាទូទៅក្នុងការសរសេរសៀវភៅអ្វីមួយបាន គឺទាមទារឲ្យអ្នកដែលសរសេរ មានកម្រិតវប្បធម៌ខ្ពស់ បទពិសោធន៍ច្រើន ទើបអាចសរសេរសៀវភៅមួយបាន។ ប៉ុន្តែព្រះគម្ពីរត្រូវសរសេរឡើង ដោយអ្នកដែលមានចំណេះដឹង និងបទពិសោធន៍ផ្សេងៗគ្នាទាំងអស់ អ្នកខ្លះជាស្តេច អ្នកនយោបាយ អ្នកគង្វាលសត្វ អ្នកនេសាទ គ្រូពេទ្យ អ្នកបំរើ អ្នកយកពន្ធជាដើម។ តែនៅពេលយកកណ្ឌព្រះគម្ពីរទាំងអស់មកផ្ទឹមគ្នាគឺ ត្រូវរ៉ូវគ្នាឥតខ្ចោះ ឆ្លើយឆ្លងគ្នាទៅវិញទៅមក និងមានសាច់រឿងទាក់ទងគ្នាយ៉ាងល្អ។ </pre> <pre> <i>តើអ្នកនិពន្ធទាំងអស់នៅសរសេរព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់ដោយរបៀបណា?</i> </pre> <pre> ក្រាំងគម្ពីរអេសាយដែលត្រូវគេរកឃើញនៅសមុទ្រមរណៈ ➽នៅក្នុងគម្ពីរនិក្ខមនំបានបង្ហាញពីការដែលព្រះជាម្ចាស់សរសេរដោយផ្ទាល់នៅលើផ្ទាំងថ្ម គឺពេដែលលោក ម៉ូសេឡើងលើភ្នំទៅជួបព្រះ។ ➽ហោរាបានសរសេរតាមដែលព្រះមានបន្ទូលមកកាន់ពួកគេ។ ➽ព្រះជាម្ចាស់ដាក់ព្រះបន្ទូលក្នុងមាត់ពួកហោរា ➽ ព្រះជាម្ចាស់បានឲ្យពួកគេសរសេរដោយដៃផ្ទាល់ដូចជាគម្ពីរ ប្រវត្តិសាស្រ្ត គម្ពីរសញ្ញាថ្មី...។ </pre> <p>អ្នកនិពន្ធនីមួយៗមានស្ទីលនៃការសរសេររៀងៗខ្លួន ប៉ុន្តែព្រះជាអ្នកបណ្ដាលឲ្យពួកគេសរសេរមានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវគ្មានកំហុស ហើយជាអ្វីដែលព្រះសព្វព្រះហឫទ័យមានបន្ទូលមកកាន់មនុស្ស។ </p><p>៚ <i>តើយើងអាចដឹងថា ព្រះគម្ពីរជាព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់ដោយរៀបណា?</i> </p> <pre> គ្រប់កណ្ឌនៃព្រះគម្ពីរសុទ្ធតែអះអាងថា ជាព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់។ ប្រសិនបើយើងស្វែងរកពាក្យ “ព្រះយេហូវ៉ា” និងពាក្យ “មានបន្ទូល” ពាក្យនេះមានដល់ទៅ ៣.៩១៧ដង ហើយមានតែក្នុងសញ្ញាចាស់តែប៉ុណ្ណោះ។ ម្យ៉ាងទៀតសោត បើយើងស្វែងរកពាក្យ “ព្រះយេហូវ៉ាទ្រង់មានបន្ទូល” ពាក្យនេះមានដល់ទៅ ៣១៤ដង ហើយពាក្យ “ព្រះបន្ទូលនៃព្រះយេហូវ៉ា” មាន ៣០២ដង។ ដូច្នេះយើងឃើញថា ព្រះគម្ពីរអះអាងខ្លួនឯងថា ជាព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះពិតប្រាកដមែន។ </pre> <p>➽អ្នកនិពន្ធមានឋានៈគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការសរសេរកណ្ឌគម្ពីរទាំងអស់នេះ </p><p>➽នៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរទាំងមូលពេញដោយសេចក្ដីពិត មិនមានកំហុសឆ្គង មិនមានការកុហកបោកបញ្ឆោតឡើយ។ </p><p>➽បើយើងមើលក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តព្រះគម្ពីរសញ្ញាចាស់ ត្រូវបានគេទទួលស្គាល់តាំងតែពីដើមរហូតមក គ្មានការប្រែប្រួល។ </p> <pre> គម្ពីរទាំង៦៦កណ្ឌមានភាពស៊ីចង្វាក់គ្នាមួយរយភាគរយ ឥតខ្វែងគំនិតគ្នាឡើយ </pre> <p><b><a href="/w/index.php?title=%E1%9F%A2.%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9E%80%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9F%82%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%9A%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%B8%E1%9E%9A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="២.ទីកន្លែងសរសេរព្រះគម្ពីរ (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">២.ទីកន្លែងសរសេរព្រះគម្ពីរ</a></b> </p> <pre>អ្នកនិពន្ធនៅទ្វីបបីផ្សេងគ្នា និងកន្លែងខុសៗគ្នា (អាស៊ីភាគខាងជើង អឺរ៉ុបភាគខាងត្បូង និងអាហ្វ្រិកខាងជើង)។ អ្នកខ្លះនៅក្នុងវាលរហោស្ថាន ក្នុងគុក ក្នុងវាំង ពេលធ្វើដំណើរតាមផ្លូវ ពេលមានសង្គ្រាម។ ពួកគេភាគច្រើនមិនធ្លាប់ស្គាល់គ្នាទាល់តែសោះ។ </pre> <p><b><a href="/w/index.php?title=%E1%9F%A3.%E1%9E%85%E1%9F%86%E1%9E%93%E1%9E%BD%E1%9E%93%E1%9E%80%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%8C%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%B8%E1%9E%9A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="៣.ចំនួនកណ្ឌព្រះគម្ពីរ (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">៣.ចំនួនកណ្ឌព្រះគម្ពីរ</a></b> </p> <pre> កណ្ឌគម្ពីរទាំងអស់(មាន៦៦កណ្ឌ ឬសៀវភៅ) </pre> <pre> មានចំនួន៦៦កណ្ឌគឺច្រើនជាងគម្ពីរកូរ៉ានរបស់សាសនាអ៊ីស្លាម និងគម្ពីរព្រះត្រៃបីដករបស់ពុទ្ធសាសនា។ ទោះបីគម្ពីរមានរហូតដល់៦៦កណ្ឌ តែមិនមែនសរសេរពីរឿងផ្សេងគ្នាទេ ផ្ទុយទៅវិញគឺមានសាច់រឿងតែមួយ នេះជារឿងអស្ចារ្យណាស់ ព្រោះគម្ពីរសាសនាផ្សេងៗដូចជា សាសនាអ៊ីស្លាម ពុទ្ធសាសនា មានគម្ពីរតែមួយទើបធ្វើឲ្យវាមានលក្ខណៈទាក់ទងសាច់រឿងមួយបាន។ ប៉ុន្តែព្រះគម្ពីរគឺត្រូវបានផ្សំដោយសៀវភៅចំនួន ៦៦ តែមានសាច់រឿងទាក់ទងគ្នា និងផ្ដោតទៅលើសាច់រឿងតែមួយ។ </pre> <p><b><a href="/w/index.php?title=%E1%9F%A4.%E1%9E%9A%E1%9E%99%E1%9F%88%E1%9E%96%E1%9F%81%E1%9E%9B%E1%9E%93%E1%9F%83%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%96%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%92&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="៤.រយៈពេលនៃការនិពន្ធ (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">៤.រយៈពេលនៃការនិពន្ធ</a></b> </p> <pre> រយៈពេលនៃការសរសេរ តាំងពីគម្ពីរសញ្ញាចាស់រហូតដល់ចុងបញ្ចប់នៃព្រះគម្ពីរសញ្ញាថ្មីមានរយៈពេលប្រហែលជាង ១៥០០ឆ្នាំ គឺចាស់ជាងគម្ពីរហិណ្ឌូជាង ៥០០ឆ្នាំ គម្ពីរកូរ៉ាន ជាង២០០០ឆ្នាំ និងគម្ពីរត្រៃបិដកជាង ១៥០០ឆ្នាំ។ </pre> <p><b><a href="/w/index.php?title=%E1%9F%A5._%E1%9E%97%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%9A%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="៥. ភាសាសរសេរ (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">៥. ភាសាសរសេរ</a></b> </p> <pre> ត្រូវសរសេរឡើងដោយបីភាសាគឺ ហេព្រើ ក្រិក និងអារ៉ាមេក។ ទោះបីជាការសរសេររហូតដល់ទៅបីភាសា ដែលមើលទៅមានលក្ខណៈស្មុគស្មាញខាងភាសា អក្សរសាស្ត្រ ទេវវិទ្យា ...ក្ដីតែព្រះគម្ពីរមានភាពត្រូវរ៉ូវគ្នាយ៉ាងល្អដដែល។​ នេះបញ្ជាក់ថា ព្រះទ្រង់បានដឹងនាំក្នុងការសរសេររបស់ពួកគេ ទោះក្នុងភាសាផ្សេងៗគ្នាក្ដី។ </pre> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="បំណែងចែកនៃព្រះគម្ពីរ[កែប្រែ]"><span id=".E1.9E.94.E1.9F.86.E1.9E.8E.E1.9F.82.E1.9E.84.E1.9E.85.E1.9F.82.E1.9E.80.E1.9E.93.E1.9F.83.E1.9E.96.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9F.87.E1.9E.82.E1.9E.98.E1.9F.92.E1.9E.96.E1.9E.B8.E1.9E.9A.5B.E1.9E.80.E1.9F.82.E1.9E.94.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9F.82.5D"></span>បំណែងចែកនៃព្រះគម្ពីរ[កែប្រែ]</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=39" title="កែប្រែផ្នែក៖ បំណែងចែកនៃព្រះគម្ពីរ[កែប្រែ]"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ព្រះគម្ពីរ ចែកចេញជាពីរផ្នែកធំៗគឺ ព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីចាស់ និងព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីថ្មី។ </p><p>I ព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីចាស់: </p><p>១ កណ្ឌគម្ពីរទាំង៥របស់ម៉ូសេ: លោកុប្បត្តិ និក្ខមនំ លេវីវិន័យ ជនគណនា និង ទុតិយកថា។ </p><p>២ គម្ពីរប្រវត្តិសាស្ត្រ: យ៉ូស្វេ ចៅហ្វាយ នាងរស់ សំយ៉ូអែលទី១ សាំយ៉ូអែលទី២ ពង្សាវតាក្សត្រទី១ ពង្សាវតាក្សត្រទី២ របាក្សត្រទី១ របាក្សត្រទី២ អែសរ៉ា នេហេមា និង អេសធើរ។ </p><p>៣ គម្ពីរប្រាជ្ញា: យ៉ូប ទំនុកតម្កើង សុភាសិត សាស្ដា និង បទចំរៀងព្រះបាទសាឡូម៉ូន។ </p><p>៤ គម្ពីរព្យាការី: អេសាយ យេរេមា បរិទេវ អេសេគាល ដានីយ៉ែល ហូសេ យ៉ូអែល អេម៉ុស អូបាឌា យ៉ូណាស មីកា ណាហ៊ូម ហាបាគូក សេផានា ហាកាយ និង ម៉ាឡាគី។ </p><p>II ព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីថ្មី: </p><p>១ គម្ពីរដំណឹងល្អ: ម៉ាថាយ ម៉កុស លូកា និង យ៉ូហាន។ </p><p>២ ប្រវត្តិពួកសាវ័ក: កិច្ចការ។ </p><p>៣ សំបុត្រទូទៅ: យ៉ាកុប ពេត្រុសទី១ ពេត្រុសទី២ យ៉ូហានទី១ យ៉ូហានទី២ យ៉ូហានទី៣ និង យូដាស។ </p><p>៤ សំបុត្ររបស់ប៉ូល: រ៉ូម កូរិនថូសទី១ កូរិនថូសទី២ កាឡាទី អេភេសូ ភីលីព កូឡូស ថេស្សាឡូនិចទី១ ថេស្សាឡូនិចទី២ ហេព្រើរ ធីម៉ូថេទី១ ធីម៉ូថេទី២ ទីតុស និង ភីលេម៉ូន។ </p><p>៥ អវសានពិភពលោក: វិវរណោៈ។ </p><p>&#160; &#160;. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="ព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីចាស់[កែប្រែ]"><span id=".E1.9E.96.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9F.87.E1.9E.82.E1.9E.98.E1.9F.92.E1.9E.96.E1.9E.B8.E1.9E.9A.E1.9E.9F.E1.9E.98.E1.9F.92.E1.9E.96.E1.9E.93.E1.9F.92.E1.9E.92.E1.9E.98.E1.9F.81.E1.9E.8F.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9E.B8.E1.9E.85.E1.9E.B6.E1.9E.9F.E1.9F.8B.5B.E1.9E.80.E1.9F.82.E1.9E.94.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9F.82.5D"></span>ព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីចាស់[កែប្រែ]</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=40" title="កែប្រែផ្នែក៖ ព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីចាស់[កែប្រែ]"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីចាស់តែងតែជាកត្តាសំខាន់ចំពោះជីវិតក្រុមជំនុំគ្រីស្ទាន។ អ្នកប្រាជ្ញខាងព្រះគម្ពីរ លោក <a href="/w/index.php?title=N.T._Wright&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="N.T. Wright (ទំព័រនេះមិនទាន់​មាននៅឡើយទេ)">N.T. Wright</a> និយាយថា "ព្រះយេស៊ូអង្គទ្រង់ផ្ទាល់ត្រូវបានធ្វើឲ្យមានរូបរាងឡើងដោយបទគម្ពីរ។" គាត់បន្ថែមថា គ្រីស្ទានសម័យមុនក៏បានខិតខំស្រាវជ្រាវក្នុងបទគម្ពីរហេព្រើរដូចគ្នានោះដែរ ដើម្បីយល់ជីវិតនៅផែនដីរបស់ព្រះយេស៊ូ។ ពួកគេបានចាត់ទុក "សំណេរដ៏វិសុទ្ធ" របស់អ៊ីស្រាអែល ថាមានភាពចាំបាច់ និងជាប្រយោជន៍ក្នុងការបង្ហាត់បង្រៀនដល់គ្រីស្ទាន ដូចដែលយើងបានឃើញពីពាក្យរបស់លោកប៉ូលសរសេរទៅកាន់ធីម៉ូថេ (២ ធីម៉ូថេ ៣:១៥)។ សំណេរដ៏វិសុទ្ធនេះក៏បានចង្អុលបង្ហាញពីព្រះមែស្ស៊ីដែរ ហើយដោយបានឈានដល់ការបំពេញឲ្យសម្រេចក្នុងអង្គព្រះយេស៊ូ ក៏ធ្វើឲ្យមានសម្ពន្ធមេត្រីថ្មីដែលត្រូវបានព្យាករណ៍ដោយព្យាការីអេសាយ។ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ព្រះគម្ពីសម្ពន្ធមេត្រីថ្មី[កែប្រែ]"><span id=".E1.9E.96.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9F.87.E1.9E.82.E1.9E.98.E1.9F.92.E1.9E.96.E1.9E.B8.E1.9E.9F.E1.9E.98.E1.9F.92.E1.9E.96.E1.9E.93.E1.9F.92.E1.9E.92.E1.9E.98.E1.9F.81.E1.9E.8F.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9E.B8.E1.9E.90.E1.9F.92.E1.9E.98.E1.9E.B8.5B.E1.9E.80.E1.9F.82.E1.9E.94.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9F.82.5D"></span>ព្រះគម្ពីសម្ពន្ធមេត្រីថ្មី[កែប្រែ]</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=41" title="កែប្រែផ្នែក៖ ព្រះគម្ពីសម្ពន្ធមេត្រីថ្មី[កែប្រែ]"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីថ្មីគឺជាឈ្មោះដែលត្រូវបានផ្ដល់ឲ្យផ្នែកទីពីរ និងជាផ្នែកចុងក្រោយ នៃព្រះគម្ពីរគ្រីស្ទាន។ ព្រះយេស៊ូវជាខ្លឹមសារដ៏សំខាន់ក្នុងព្រះគម្ពីរសម្ពន្ធមេត្រីថ្មី។ </p><p>ពាក្យ "សម្ពន្ធមេត្រីថ្មី" ត្រូវបានប្រើក្នុងសតវត្សទី២ អំឡុងពេលដែលមានភាពចម្រូងចម្រាស់ក្នុងពួកគ្រីស្ទាន ទៅលើបញ្ហាថាតើគួរដាក់បញ្ចូលព្រះគម្ពីរភាសាហេព្រើរជាមួយសំណេរគ្រីស្ទានដែលគេចាត់ទុកថាជាបទគម្ពិរដ៏វិសទ្ធ ឬយ៉ាងណា? ព្រះគម្ពីរសញ្ញាថ្មីសន្មត់ជាមុននូវសេចក្ដីបណ្ដាលនៃព្រះគម្ពីរសញ្ញាចាស់។ គ្រីស្ទានជាច្រើនចាត់ទុកព្រះគម្ពីរសញ្ញាថ្មីថាជាប្រភពដែលមិនចេះខុស នៃគោលលទ្ធិ ខណៈដែលអ្នកផ្សេងទៀតអះអាងថាគ្មានកន្លែងខុស ឬត្រឹមត្រូវទាំងស្រុង។ </p><p><b><big>សាសនាឥស្លាម</big></b> </p><p>សាសនា​ឥស្លាម ជា​លទ្ធិ​មួយ​ដែល​កើត​ឡើង​ក្នុង​ប្រទេស​អារ៉ាប់ ដោយ​ស្នាដៃ​ថ្វី​គំនិត​របស់​គ្រូ​ម្នាក់​ឈ្មោះ មហាម៉ាត់ (សៀវភៅ​ដើម​សរសេរ មោហម័ទ)​។ លទ្ធិ​នេះ​ដែល​បាន​ឈ្មោះ​ដូច្នេះ ដោយ​សំគាល់​សេចក្ដី​ថា​៖ «ជំនឿ​ស្រោចស្រង់​សត្វ»​។ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ប្រវត្តិ​មហាម័ត"><span id=".E1.9E.94.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9E.9C.E1.9E.8F.E1.9F.92.E1.9E.8F.E1.9E.B7.E2.80.8B.E1.9E.98.E1.9E.A0.E1.9E.B6.E1.9E.98.E1.9F.90.E1.9E.8F"></span>ប្រវត្តិ​មហាម័ត</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=42" title="កែប្រែផ្នែក៖ ប្រវត្តិ​មហាម័ត"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>មហាម័ត ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​របស់​ជនជាតិ​អារ៉ាប់ កើត​នៅ​ស្រុក​ម៉ិកកា រវាង ព.ស. ១១១៣ និង គ.ស. ៥៧០ ជា​ពូជ​វង្សត្រកូល​របស់​ហស្ជេម ដែល​ជា​វង្ស​មាន​ឈ្មោះ​ល្បីល្បាញ​ទូទៅ​ក្នុង​ពួក​កូរេឥច្ចកំព្រា​តាំងពី​តូច ជីតា​យក​ទៅ​ចិញ្ចឹម តតមកទៀតក្រោយ​អត់​អំពី​ជីតា​ទោ លោកបាន​ទៅ​នៅ​អាស្រ័យ​នឹង​ឪពុកមា​ឈ្មោះ​អាប៊ូតាលេប។តាមជំនឿ​របស់​អ្នក​កាន់​សាសនា​អ៊ីស្លាម នៅ​ឆ្នាំ​៦១០ មហាម៉េដ ដែ​លមាន​វ័យ​​ ៤០ឆ្នាំ បាន​ទទួលនូវ​សេចក្តីបង្រៀន​ពីព្រះ​ជា​ម្ចាស់ នៅ​ក្នុង​ល្អាង​ភ្នំមួយ ក្បែរ​ទីក្រុង​ម៉ិកកា។ មហាម័ត បាន​យក​សេចក្តីបង្រៀន​អស់ទាំងនោះ ទៅ​បង្រៀន​បន្ត​ដល់​បណ្តាជន​ផ្សេងទៀតដោយប្រកាសជាសាសនាថ្មីមួយគឺ"អ៊ីស្លាមសាសនា"។ដោយ​មាន​ការ​ប្រឆាំង និង​ការ​ធ្វើ​ទុក្ខ​បុកម្នេញ​ខ្លាំង នៅ​ឆ្នាំ​៦២២ មហាម័ត រួមជាមួយ​នឹង​​អ្នក​ស្មោះស្ម័គ្រ​មួយក្រុម​តូច ក៏​បាន​រត់​ភៀសខ្លួន​ចេញ​ពី​ម៉ិកកា ទៅកាន់ក្រុងមួយទៀត ឈ្មោះ​ថា មេឌីណា ដែល​ស្ថិត​នៅ​ចម្ងាយ​ប្រមាណ​ជា ៣២០គីឡូម៉ែត្រ​ខាងជើង​ម៉ិកកា (ក្នុង​ប្រទេស​អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត​បច្ចុប្បន្ន​នេះ​ដែរ)។៨ឆ្នាំ​ក្រោយ​ពី​បាន​ភៀសខ្លួន​ទៅ​មេឌីណា មហាម័ត បានវិលត្រឡប់​មកកាន់​ទីក្រុង​ម៉ិកកា​វិញ ក៏ប៉ុន្តែ មកជាមួយ​នឹង​កងទ័ព​យ៉ាងច្រើន​សន្ធឹកសន្ធាប់ ហើយ​បាន​វាយលុកចូល​​កាន់កាប់​ក្រុង​ម៉ិកកា ទីកន្លែង​កំណើត​របស់​លោក និង​ជា​ទី​ដែល​លោក​ទទួលមរណភាព ២ឆ្នាំ​ក្រោយ​មកទៀត គឺ​នៅ​ឆ្នាំ​៦៣២។ </p><p>តាំងពី​ពេល​នោះ​មក មហាម៉ាត់​បាន​ឡើង​នាម​ជា​៖ នប៊ី សម្គាល់​ខ្លួន​ថា «សព្វញ្ញូ» ចាប់ផ្ដើម​ប្រកាស​<a href="/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6" title="សាសនា">សាសនា</a>​ថ្មី ដែល​ខ្លួន​ឱ្យ​ឈ្មោះ​ថា​៖ ឥស្លាម «ជំនឿ​ស្រោចស្រង់​សត្វ»​។ បុគ្គល​ដែល​មាន​ជំនឿ​ពិត​ក្នុង​<a href="/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6" title="សាសនា">សាសនា</a>​នេះ​បាន​នាម​ថា មុស៊ុលម័ន (ឥស្លាម​សាសនិក​ជន ឬ​ឥស្លាមិក​ជន) ពួក​នេះ​ដំបូង​មាន​ចំនួន​តិច​ទេ ត​អំពី​ពេល​នោះ​រវាង​៣ ឆ្នាំ មហាម៉ាត់​ទើប​តែ​នឹង​ញ៉ាំង​ឱ្យ​ភរិយា និង​អាលី​ដែល​ជា​បងប្អូន​ជីដូន​មួយ​ហើយ​និង​ខ្ញុំកំដរ​របស់​ខ្លួន ព្រមទាំង​អ្នកស្រុក​មេកៈ​ខ្លះ​ឱ្យ​ចូល​សាសនា​ថ្មី​បាន​។ </p><p>ដល់​រវាង ព.ស. ១១៥៧ គ.ស. ៦១៤ មហាម៉ាត់​បាន​ប្រជុំ​គណៈ​បាមោក្ខ​បុគ្គល ដែល​ជា​មេ​ពួក​ក្រុម​របស់​ខ្លួន​ហើយ​សួរ​ថា​៖ «បណ្ដា​អ្នក​ទាំងអស់​គ្នា អ្នកណា​អាច​ធ្វើ​ជា​បងប្អូន​របស់​ខ្ញុំ ជា​មេទ័ព​របស់​ខ្ញុំ ជា​សេនាបតី​របស់​ខ្ញុំ​?»​។ </p><p>អាលី​ស្ទុះ​ក្រាក​ភ្លែត​ឡើង​ឆ្លើយតប​ថា​៖ «ខ្ញុំ​អាច​ទទួល​រ៉ាប់រង​បាន បើ​មាន​អ្នកណាមួយ​រឹងទទឹង​នឹង​លោក ខ្ញុំ​នឹង​ចាប់​កាច់​ធ្មេញ នឹង​ឆ្កៀល​ភ្នែក នឹង​វះ​ពោះ នឹង​បំបាក់​ជើង​ចោល»​។ </p><p>លទ្ធិ​ថ្មី​នេះ នាំ​ឱ្យ​ផ្ទុយ​ទាស់​នឹង​អ្នក​ទាំងពួង​ជា​ខ្លាំង បណ្ដាល​ឱ្យ​មាន​គ្រោះថ្នាក់​នឹង​សេចក្ដី​ទោមនស្ស​ដល់​ពួក​កូរេឥច្ឆ​ជាច្រើន​។ ហេតុនោះ ទើប​នាំ​ឱ្យ​មហាម៉ាត់ មាន​ទុក្ខទោស​គួរ​ដល់​សេចក្ដី​ស្លាប់ ក៏​ភៀស​ខ្លួន​រត់ចេញ​ចាក​ស្រុក​មេកៈ ទៅ​នៅ​ស្រុក​អ៊ីអាគ្រេប ដែល​ខ្លួន​ឱ្យ​ឈ្មោះ​ថា ម៉េឌីន (Médine) សំគាល់​សេចក្ដី​ថា​ក្រុង​របស់​មហាម៉ាត់​។ </p><p>ការ​រត់​ទៅ​នេះ​ជា​កិច្ច​សំខាន់ ក្នុង​ពង្សាវតារ​ឥស្លាមិក​និកាយ​ទាំង​ជា​កាល​ចាប់​រាប់ មហាម៉ាត់​សករាជ តាំងពី​នោះ​មក​ផង (១៦ កក្កដា គ.ស. ៦២២)​។ </p><p>មហាម៉ាត់​នៅ​ក្នុង​ទីនោះ មិន​យូរ​ប៉ុន្មាន ក៏​តាំង​ប្រជុំ​អស់​ពួក​មេក្រុម​របស់​ខ្លួន​បង្ក​ជា​កូន​ទ័ព​លើក​ចេញ​មក​វាយ​ពួក​កូរេតច្ជ ត្រាតែ​មាន​ជ័យ​ជម្នះ ហើយ​បាន​ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​នៅ​ស្រុក​មេកៈ តមក​យក​បាន​កន្លែង​វិហារ «កាអាបា» ដែល​ជា​ទី​បូជនីយដ្ឋាន​សម្រាប់​គោរព​បូជា​នៃ​ពួក​អារ៉ាប់​ទូទៅ ហើយ​ទាំង​បាន​បំផ្លាញ​រូប​សម្រាប់​គោរព​ក្នុង​ទីនោះ​អស់ ៣០០ រូប ហើយ​និយាយ​ថា​៖ «សេចក្ដីពិត​មកដល់​ហើយ សេចក្ដី​កុហក​ចូរ​សាបសូន្យ​ទៅ»​។ </p><p>ក្នុង​រវាង​ពីរ​ឆ្នាំ​មុន​ទីបំផុត​អាយុ​របស់​មហាម៉ាត់ៗ បាន​ផ្សាយ​សាសនា​បញ្ចុះបញ្ចូល​ពួក​អារ៉ាប់​បាន​ទាំងអស់​ក្នុង ព.ស. ១១៧៥ គ.ស. ៦៣២ មាន​ពួក​ឥស្លាមិក​បរិស័ទ​រាប់​សែន នាំ​គ្នា​ទៅ​គោរព​បូជា​នៅ​ស្រុក​មេកៈ​។ ក្នុង​ឆ្នាំ​នេះ សាស្ត្រាចារ្យ​មហាម៉ាត់ ដឹង​ខ្លួន​ថា​ជិតដល់​មរណកាល​ហើយ ទើប​ប្រកាស​ថា «បើ​ខ្ញុំ​បាន​វាយ​បងប្អូន​ខ្ញុំ​ណាមួយ ឱ្យ​គេ​វាយ​ខ្ញុំ​ចុះ បើ​ខ្ញុំ​នៅ​ជំពាក់​បំណុល​ញាតិ​ណាមួយ នេះ​នែ​ប្រាក់​សម្រាប់​សង» ខណៈនោះ​មាន​ដំណាល​ថា​៖ មាន​បុរស​ម្នាក់​មក​ទារ​ប្រាក់​ចំនួន ២-៣ រៀល​។ មហាម់ាត់​សង​ភ្លាម ដោយ​សេចក្ដី​ត្រេកអរ​ថា នឹង​បាន​រួច​បំណុល​ក្នុង​លោក​នេះ​នឹង​លោក​ខាង​មុខ​។ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="គម្ពីរ​គួរ​អាន"><span id=".E1.9E.82.E1.9E.98.E1.9F.92.E1.9E.96.E1.9E.B8.E1.9E.9A.E2.80.8B.E1.9E.82.E1.9E.BD.E1.9E.9A.E2.80.8B.E1.9E.A2.E1.9E.B6.E1.9E.93"></span>គម្ពីរ​គួរ​អាន</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=43" title="កែប្រែផ្នែក៖ គម្ពីរ​គួរ​អាន"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>គម្ពីរ​ កូអាន (The Koran) ឬ​គួរអាន (The Qur'an) គឺ​​ជា​សៀវភៅ​បរិសុទ្ធ​របស់​​ឥស្លាមបរិស័ទ (មូស្លីម) ។ គោលទ្រឹស្តី​និង សាច់រឿង​មួយ​ភាគ​ធំ​នៅ​ក្នុង​គម្ពីរ​​ កូរ៉ាន ដូច​គ្នា​​នឹង​គោល​ទ្រឹស្តី និង សាច់រឿង​នៅ​ក្នុង​​គម្ពីរ​បរិសុទ្ធ (​គម្ពីរ​ប៊ីប, Bible)​ របស់​​ <a href="/wiki/%E1%9E%82%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6" title="គ្រិស្តសាសនា">សាសនាគ្រិស្ដ</a> ឬ​គម្ពីរ​តូរ៉ា (Torah) របស់​សាសនា​យូដា (Judaism) ដែរ ។ សាសនា​ទាំង ៣ នេះ​មាន​ឈ្មោះ​ម្យ៉ាង​ទៀត​ថា "សាសនា​អាប្រាហាំ" (Abrahamic religions) ព្រោះ​ពួក​បរិស័ទ​នៃ​សាសានា​ទាំង ៣ នេះ​ជឿ​ថា ពួក​គេ​គឺ​ជា​កូន​ចៅ​របស់​លោក​អាប្រាហាំ (Abraham) ឬ​អ៊ីប្រាហ៊ីម (Ibrahim) ។ ចំណុច​ខុស​គ្នា​សំខាន់ៗ​​រវាង​គម្ពីរ​​កូរ៉ាន​របស់​មូស្លីម និង គម្ពីរ​បរិសុទ្ធ​របស់​គ្រិស្តបរិស័ទ​មាន​ដូច​ជា គម្ពីរ​កូរ៉ាន បញ្ជាក់​ថា​ លោក​ អ៊ីសា (Isa) ឬ​លោក​ យេស៊ូ (Jesus) គ្រាន់​តែ​ជា​ព្យាការី​ (អ្នក​នាំសារ, messenger) របស់​ព្រះ​អល់ឡោះ (Allah) ប៉ុណ្ណោះ ពោល​គឺ​​មិន​មែន​ជា​ព្រះ​អង្គ​សង្គ្រោះ ឬ​ព្រះ​ពិត​ទេ ។ មូស្លីម​ជឿ​ថា​ គ្មាន​ព្រះ​ដទៃ​ទាល់​តែ​សោះ គឺ​មាន​តែ​ព្រះ​អល់ឡោះ​​មួយ​​តែ​ប៉ុណ្ណោះ ។ ចំណែក​ឯ​គ្រិស្តបរិស័ទ​វិញ ពួក​គេ​ជឿ​យ៉ាង​មុតមាំ​ថា ព្រះ​យេស៊ូ​គឺ​ជា​ព្រះ​អង្គ​សង្គ្រោះ (Messiah) ឬ​ជា​បុត្រា​តែ​មួយ​គត់​របស់​ព្រះ ឬ​ជា​ព្រះ​ពិត ។ </p><p>ដំណាក់​កាល​ដំបូង​នៃ​ការ​បង្កើត​គម្ពីរ​កូរ៉ាន​គឺ​លោក​ម៉ូហាំម៉ាត់​​សូត្រ​បញ្ញត្តិ​របស់​ព្រះ​អល់ឡោះ​ទៅ​កាន់​មនុស្ស​ដើរ​តាម​លោក​ឲ្យ​កត់ត្រា​ទុក និង ទន្ទេញ​ឲ្យ​ចាំ​មាត់​គ្រប់​គ្នា ។ ហេតុនេះ​ហើយ​ទើប​សៀវភៅ​របស់​សាសនា​ឥស្លាម​មាន​ឈ្មោះ​ថា កូរ៉ាន ដែល​ប្រែថា ការ​សូត្រ (Recitation) ។ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="លទ្ធិ​មហាម៉ាត់"><span id=".E1.9E.9B.E1.9E.91.E1.9F.92.E1.9E.92.E1.9E.B7.E2.80.8B.E1.9E.98.E1.9E.A0.E1.9E.B6.E1.9E.98.E1.9F.89.E1.9E.B6.E1.9E.8F.E1.9F.8B"></span>លទ្ធិ​មហាម៉ាត់</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;action=edit&amp;section=44" title="កែប្រែផ្នែក៖ លទ្ធិ​មហាម៉ាត់"><span>កែប្រែ</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ក្នុង​គម្ពីរ​នេះ មាន​សេចក្ដីពន្យល់ថា ព្រះ​មានតែ​មួយ​គឺ​<a href="/wiki/%E1%9E%A2%E1%9E%9B%E1%9F%8B%E1%9E%A1%E1%9F%84%E1%9F%87" title="អល់ឡោះ">អល់ឡោះ</a> មហាម៉ាត់​គ្រាន់តែ​ជា​ទេវទូត របស់​<a href="/wiki/%E1%9E%A2%E1%9E%9B%E1%9F%8B%E1%9E%A1%E1%9F%84%E1%9F%87" title="អល់ឡោះ">អល់ឡោះ</a> ព្រលឹង (វិញ្ញាណ) មិន​ចេះ​ស្លាប់ ជាតិ​មុខ​ត្រូវ​ទទួល​យក​ផល​នៃ​សេចក្ដី​ល្អ និង​ទោស​នៃ​សេចក្ដី​អាក្រក់​ពុំខាន​។ </p><p>គោល​ដែល​សំខាន់​បំផុត​ក្នុង​<a href="/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6" title="សាសនា">សាសនា</a>​នេះ​មាន​ ៣ ​យ៉ាង​គឺ​៖ ការ​សូត្រ​មន្ត ការ​អត់​អាហារ និង​ការ​ឱ្យ​ទាន​។ ឥស្លាមិកជន​យល់​ថា​ការ​សូត្រ​មន្ត ជា​កិច្ច​ឱ្យ​មាន​ដំណើរ​ទៅ​រក​ព្រះជាម្ចាស់​បាន​ពាក់កណ្ដាល​ផ្លូវ ការ​អត់​អាហារ ឈ្មោះ​ថា​ធ្វើ​ដំណើរ​ឱ្យ​បាន​ដល់​ទៅ​មាត់​ទ្វារ​វាំង​សួរគ៍ ការ​ចែក​ទាន ឈ្មោះ​ថា​បាន​ញ៉ាំង​ខ្លួន​ឱ្យ​ចូល​ទៅ​ដល់​ក្នុង​វាំង​សួរគ៍​។ </p> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐5f59cc9d56‐47q7j Cached time: 20241112140012 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.145 seconds Real time usage: 0.336 seconds Preprocessor visited node count: 932/1000000 Post‐expand include size: 2344/2097152 bytes Template argument size: 657/2097152 bytes Highest expansion depth: 18/100 Expensive parser function count: 0/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 0/5000000 bytes Number of Wikibase entities loaded: 0/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 217.620 1 -total 89.02% 193.721 1 ទំព័រគំរូ:Good_article 45.75% 99.557 3 ទំព័រគំរូ:Top_icon 15.01% 32.672 3 ទំព័រគំរូ:Category_handler 6.49% 14.125 1 ទំព័រគំរូ:Pp-protected 4.40% 9.583 1 ទំព័រគំរូ:Pp-move-indef 4.04% 8.796 3 ទំព័រគំរូ:Category_handler/numbered 3.90% 8.494 3 ទំព័រគំរូ:Category_handler/blacklist 2.41% 5.236 3 ទំព័រគំរូ:If_pagename 2.17% 4.728 3 ទំព័រគំរូ:Namespace_detect --> <!-- Saved in parser cache with key kmwiki:pcache:idhash:18687-0!canonical and timestamp 20241112140012 and revision id 305620. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">បានពី "<a dir="ltr" href="https://km.wikipedia.org/w/index.php?title=សាសនា​សកល&amp;oldid=305620">https://km.wikipedia.org/w/index.php?title=សាសនា​សកល&amp;oldid=305620</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F:%E1%9E%85%E1%9F%86%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9E%8F%E1%9F%8B%E1%9E%90%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%8B%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%BB%E1%9E%98" title="ពិសេស:ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម">ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម</a>: <ul><li><a href="/wiki/%E1%9E%85%E1%9F%86%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9E%8F%E1%9F%8B%E1%9E%90%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%8B%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%BB%E1%9E%98:%E1%9E%A2%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%94%E1%9E%91%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%A2" title="ចំណាត់ថ្នាក់ក្រុម:អត្ថបទល្អ">អត្ថបទល្អ</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> ទំព័រនេះត្រូវបានកែចុងក្រោយនៅម៉ោងម៉ោង០៤:៣៣ ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី០៧ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤។</li> <li id="footer-info-copyright">អត្ថបទ​នេះ​ត្រូវ​បាន​ផ្ដល់​ក្រោម​អាជ្ញាបណ្ណ <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">Creative Commons Attribution-ShareAlike License</a>​ ។ លក្ខខណ្ឌបន្ថែម​ផ្សេងៗទៀតក៏នឹងអាចត្រូវបានអនុវត្ត។​ សូមមើល <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">លក្ខខណ្ឌ​ក្នុងការ​ប្រើប្រាស់</a> សម្រាប់​ព័ត៌មានលម្អិត​។</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">គោលការណ៍នៃ​ភាពឯកជន</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%82%E1%9E%B8%E1%9E%97%E1%9E%B8%E1%9E%8C%E1%9E%B6:%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9E%B8">អំពីវិគីភីឌា</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%82%E1%9E%B8%E1%9E%97%E1%9E%B8%E1%9E%8C%E1%9E%B6:%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9E%8A%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%92%E2%80%8B%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%91%E1%9F%85">ការបដិសេធ</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">ក្រមសីលធម៌</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">អ្នកសរសេរកូដ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/km.wikipedia.org">ស្ថិតិ</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie statement</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//km.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">អានលើឧបករណ៍ចល័ត</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-7zkrf","wgBackendResponseTime":176,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.145","walltime":"0.336","ppvisitednodes":{"value":932,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":2344,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":657,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 217.620 1 -total"," 89.02% 193.721 1 ទំព័រគំរូ:Good_article"," 45.75% 99.557 3 ទំព័រគំរូ:Top_icon"," 15.01% 32.672 3 ទំព័រគំរូ:Category_handler"," 6.49% 14.125 1 ទំព័រគំរូ:Pp-protected"," 4.40% 9.583 1 ទំព័រគំរូ:Pp-move-indef"," 4.04% 8.796 3 ទំព័រគំរូ:Category_handler/numbered"," 3.90% 8.494 3 ទំព័រគំរូ:Category_handler/blacklist"," 2.41% 5.236 3 ទំព័រគំរូ:If_pagename"," 2.17% 4.728 3 ទំព័រគំរូ:Namespace_detect"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-5f59cc9d56-47q7j","timestamp":"20241112140012","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u179f\u17b6\u179f\u1793\u17b6\u200b\u179f\u1780\u179b","url":"https:\/\/km.wikipedia.org\/wiki\/%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9B","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q54073114","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q54073114","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2011-12-19T09:34:26Z","dateModified":"2024-03-07T04:33:32Z","headline":"\u1796\u17d2\u179a\u17a0\u17d2\u1798\u1789\u17d2\u1789\u179f\u17b6\u179f\u1793\u17b6"}</script> </body> </html>

Pages： 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10